Τα Ανθρώπινα Δικαιώματα Σήμερα| Κεφ. 1| Λήδα - Παναγιώτα Αλέπη

DOUKAS_2019_001_168 12/14/18 11:48 AM Page 13

1 Κάθε άτομο, όπου κι αν βρίσκεται, έχει δικαίωμα να γίνεται σεβαστό από το νόμο Λήδα-Παναγιώτα Αλέπη Σύμβουλος Στρατηγικής, Ανθρώπινα Δικαιώματα και Ανάπτυξη Harvard ExEd στις Διεθνείς Διαπραγματεύσεις, Απόφοιτος Εκπαιδευτηρίων Δούκα.

H Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου παραμένει, 70 χρόνια μετά την υπογραφή της, ένα κείμενο-θεσμός. Εμπεριέχει και περιγράφει τις πλέον θεμελιώδεις αρχές με τις οποίες οφείλει να πορεύεται η ανθρωπότητα – όλοι εμείς. Οι πρώτες γραμμές του προοιμίου θέτουν τη βάση για την ερμηνεία και ορθή ανάγνωση των άρθρων που ακολουθούν: «H αναγνώριση της αξιοπρέπειας, που είναι σύμφυτη σε όλα τα μέλη της ανθρώπινης οικογένειας, καθώς και των ίσων και αναπαλλοτρίωτων δικαιωμάτων τους, αποτελεί το θεμέλιο της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ειρήνης στον κόσμο». Σε συνέχεια του προοιμίου, το άρθρο 6 της Διακήρυξης αναφέρει ότι: 13

DOUKAS_2019_001_168 12/14/18 11:48 AM Page 14

ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΗΜΕΡΑ

2019

14

«Κάθε άτομο, όπου κι αν βρίσκεται, έχει δικαίωμα να γίνεται σεβαστό από το νόμο». Το δικαίωμα αναγνώρισης κάθε ανθρώπου ως προσώπου ενώπιον του νόμου αποτελεί ευρέως αναγνωρισμένο ανθρώπινο δικαίωμα σε παγκόσμιο και τοπικό επίπεδο. Απαντάται σε πλήθος Διεθνών Συνθηκών και τοπικών διακηρύξεων, συμπεριλαμβανομένων του άρθρου 16 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα, του άρθρου 24 της Διεθνούς Σύμβασης για την Προστασία των Δικαιωμάτων των Μεταναστών Εργαζομένων και των Μελών των Οικογενειών τους, του άρθρου 12 της Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, καθώς και του άρθρου 5 του Αφρικανικού Χάρτη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Λαών, του άρθρου 17 της Αμερικανικής Διακήρυξης για τα Δικαιώματα και τις Υποχρεώσεις του Ανθρώπου, και του άρθρου 3 της Αμερικανικής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Το Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (OHCHR), το οποίο ενεργεί ως το επίκεντρο όλων των δραστηριοτήτων του ΟΗΕ σχετικών με τα δικαιώματα του ανθρώπου, παρέχει και την ακόλουθη επίσημη μετάφραση του άρθρου στα ελληνικά, δίνοντας περισσότερα στοιχεία κατανόησης και ερμηνείας αυτού: «Καθένας, όπου και αν βρίσκεται, έχει δικαίωμα στην αναγνώριση της νομικής του προσωπικότητας.» Το δικαίωμα του άρθρου 6 της Οικουμενικής Διακήρυξης βρίσκεται στον πυρήνα της έννοιας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς εκφράζει το δικαίωμα και την ικανότητα κάθε ανθρώπινου όντος να είναι κάτοχος δικαιωμάτων και φορέας υποχρεώσεων βάσει του νόμου. Έχει συχνά χαρακτηριστεί ως το «δικαίωμα στην κατοχή δικαιωμάτων» και αποτελεί άμεση συνέπεια του δικαιώματος σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Κάθε ανθρώπινο ον είναι φορέας των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ανεξαρτήτως του πού

DOUKAS_2019_001_168 12/14/18 11:48 AM Page 15

ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΗΜΕΡΑ

βρίσκεται, ανεξαρτήτως του φύλου του, ανεξαρτήτως της υπαγωγής του σε οποιαδήποτε φυλετική, εθνική, εθνοτική, θρησκευτική ή άλλη μειονότητα ή πλειοψηφία. Κάθε άτομο έχει το δικαίωμα να απολαμβάνει τα δικαιώματά του ακόμα και αν δεν τα γνωρίζει. Ο σεβασμός και η μη παραβίαση, συνεπώς, αυτών, αποτελεί υποχρέωση του εκάστοτε κράτους και των λοιπών ανθρώπων. Ποια η εφαρμογή και η σημασία του άρθρου στις ημέρες μας; Τα παραδείγματα πλείστα και από πολλούς διαφορετικούς χώρους. Ένας άνθρωπος που φεύγει από τη χώρα του λόγω εμφύλιας ή διακρατικής διαμάχης είναι κάτοχος των θεμελιωδών δικαιωμάτων του σε οιαδήποτε χώρα και αν βρίσκεται, είτε αυτό το αναγνωρίζουν οι Αρχές της χώρας στην οποία καταφεύγει είτε όχι. Κανένας, για παράδειγμα, δεν έχει το δικαίωμα να του αφαιρέσει τη ζωή, να τον αντιμετωπίσει ως υποκείμενο δουλείας, να τον φυλακίσει άνευ εμπεριστατωμένου και υπάρχοντος ποινικού λόγου, να του στερήσει το δικαίωμα στην ελεύθερη έκφραση κ.λπ. Ένα άτομο ομοφυλόφιλο, αμφιφυλόφιλο, διεμφυλικό έχει δικαίωμα να γίνεται σεβαστό ως νομική προσωπικότητα απέναντι στο νόμο, όπου και αν βρίσκεται, ήτοι ακόμα και αν η εσωτερική έννομη τάξη προβλέπει αντίθετα. Δεν επιτρέπεται, ενδεικτικά, να υποστεί αυθαίρετες επεμβάσεις στην ιδιωτική του ζωή, την οικογένεια, την κατοικία ή την αλληλογραφία του, ούτε προσβολές της τιμής και της υπόληψής του. Μάλιστα, όπως κάθε ένας, έχει το δικαίωμα να τον προστατεύουν οι νόμοι από επεμβάσεις και προσβολές αυτού του είδους. Η υπαγωγή οιουδήποτε ατόμου σε κάστες βάσει της θρησκείας του απαγορεύεται να του στερεί το υπάρχον δικαίωμά του σε ένα βιοτικό επίπεδο ικανό να εξασφαλίσει στο ίδιο το άτομο και στην οικογένειά του, υγεία και ευημερία, και ειδικότερα τροφή, ρουχισμό, κατοικία, ιατρική περίθαλψη και τις απαραίτητες κοινωνικές υπηρεσίες. Μία κοινωνία, συνεπώς, όπως για παράδειγμα αυτή στην Ινδία

2019

15

DOUKAS_2019_001_168 12/14/18 11:48 AM Page 16

ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΗΜΕΡΑ

2019

16

ή στο Μπαγκλαντές, έχει την υποχρέωση ισότιμου σεβασμού των δικαιωμάτων όλων των μελών της ως ατόμων απέναντι στον νόμο, ακόμα και αν η παράδοση ή κάποια θρησκεία αποδέχεται ή ανέχεται στην πράξη τη μη εφαρμογή των δικαιωμάτων τους. Η άγνοια ενός ατόμου περί των δικαιωμάτων απόκτησης τίτλων κατοχής γης, όπως συμβαίνει κατά κόρον στη Μοζαμβίκη, δεν του στερεί την ουσία του δικαιώματός του για ιδιοκτησία. Ούτε και, λόγω αυτής της άγνοιας, επιτρέπει σε κάποιο φυσικό ή νομικό πρόσωπο από κάποια άλλη χώρα να του στερεί αυθαίρετα την ιδιοκτησία του αρπάζοντάς του τη γη, η οποία και αποτελεί το μοναδικό μέσο επιβίωσης και διαβίωσής του. Ενώ όλοι συμφωνούμε και αποδεχόμαστε τις αρχές και τα δικαιώματα που εμπεριέχονται στην Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αρκετές φορές παρατηρούμε ότι απαιτείται μία παραπάνω προσπάθειά μας ώστε να αναγνωρίσουμε και για τους άλλους αυτά που θεωρούμε αυτονόητα για εμάς. Το άρθρο 6 λειτουργεί ως υπενθύμιση της ολοκληρωτικής ισοτιμίας των ανθρώπινων όντων, όπου και αν βρίσκονται, ως προσώπων σεβαστών από το νόμο.