FORWARD - Europese perspectieven op tech en samenleving - Nr. 01 (NL)

Europese perspectieven op tech en samenleving

De toekomst vormgeven met AI

4 Onbevreesd, verantwoordelijk, samen

Matt Brittin, directeur van Google EMEA Business & Operations, over waarom AI een unieke kans voor Europa is – en wat er nodig is om er optimaal gebruikt van te maken.

6 Wat verwachten leiders van AI?

Hoe kijken prominente leiders aan tegen AI? Welke mogelijkheden zien zij? Krijg het antwoord van invloedrijke Europeanen uit politiek, bedrijfsleven, wetenschap en maatschappij.

10 Het volgende fantastische wetenschappelijke instrument

Pushmeet Kohli, vicepresident Research bij Google DeepMind, bespreekt hoe AI een nieuwe golf van baanbrekende wetenschappelijke ontdekkingen kan ontsluiten.

14 AI uit Europa

Ontmoet tien bedrijven, instellingen en NGO’s die AI al met een positieve impact inzetten.

20 »Slimme regelgeving maakt bredere voordelen mogelijk«

Cecilia Bonefeld-Dahl van DIGITALEUROPE en Joëlle Barral van Google DeepMind bespreken de Europese AI-verordening en de effecten ervan op het Europese concurrentievermogen.

24 Enorm potentieel

Martin Thelle, senior partner bij Implement Consulting Group, legt het economische potentieel van AI uit en vertelt hoe Europa erop kan inspelen.

28 Uitstoot verminderen

Condenssporen voorkomen is een efficiënte hefboom om de impact van de luchtvaart op het klimaat te beperken. Google en EUROCONTROL willen dit doel bereiken met AI-gebaseerde luchtverkeersleiding om optimale vluchtroutes te bepalen.

30 Mogelijkheden en veiligheid verbeteren

Anca Dragan van Google DeepMind is ervan overtuigd dat AI enorm veel voordelen biedt, maar vindt ook dat de risico’s op korte en lange termijn nu moeten worden aangepakt.

34 Het is een kwestie van autonomie

Wereldwijd hebben ongeveer 1,3 miljard mensen een ernstige beperking. Met behulp van AI-tools zoals Live transcriptie en Live ondertiteling van Google kunnen ze zelfstandiger leven.

De samenvattingen van artikelen op deze pagina zijn gemaakt met behulp van Gemini, en vervolgens door de redactie bewerkt.

Uitleg over AI

AI kan mensen helpen om taken sneller en makkelijker uit te voeren en met generatieve AI kunnen machines nu taal, geluid en beelden begrijpen en ermee communiceren.

Artificial Intelligence (AI)

AI is een algemene term voor alles waarmee computers mensachtige gedragingen kunnen uitvoeren, waaronder op regels gebaseerde programma’s.

Artificial Intelligence

Machine Learning

Deep Learning

Machine Learning (ML)

Bij ML, een subset van AI, hoeven machines niet expliciet te worden geprogrammeerd. Met algoritmes herkennen en leren ze patronen in gegevens, passen ze het geleerde toe en verbeteren ze zichzelf, zodat ze steeds betere beslissingen nemen.

Deep Learning (DL)

DL is een subset van ML waarbij computers de manier nabootsen waarop het menselijk brein leert. Met DL bouwen machines steeds complexer wordende kennislagen. Deze AI-modellen worden meestal getraind met specifieke gegevenssets en gebruikt binnen specifieke vakgebieden of sectoren.

Inleiding tot Gemini

Generative

Artificial Intelligence

Generatieve AI (Gen AI)

GenAI is een vorm van AI die tekst, programmacode, afbeeldingen, geluid en video kan begrijpen en die gebruikt om nieuwe inhoud te genereren of te synthetiseren. Het kan in vrijwel elk vakgebied of elke sector worden gebruikt. LLM’s (Large Language Models) zoals Google Gemini (zie kader hieronder) zijn een subset van GenAI. Het zijn gespecialiseerde toepassingen binnen het bredere veld van GenAI, gericht op het genereren van tekst van hoge kwaliteit.

Met de Gemini-app, een interface voor het multimodale LLM van Google (dat overweg kan met o.a. tekst, audio en afbeeldingen) kunnen mensen direct samenwerken met GenAI en hun creativiteit en productiviteit verbeteren. De belangrijkste mogelijkheden:

Productiviteit

Chat met Gemini om te beginnen met schrijven, plannen, leren en meer.

Chatten kan met tekst, spraak of zelfs foto’s.

Uitbreidingen

Verzamel de informatie die je nodig hebt van Googleservices zoals Maps, Gmail, Docs en YouTube om ze eenvoudiger en sneller met elkaar te combineren en je ideeën tot leven te brengen.

Afbeeldingen genereren

Maak boeiende afbeeldingen boordevol levensechte details – bijvoorbeeld voor je plezier, inspiratie of werk – door simpelweg te beschrijven wat je je voorstelt.

Gemini Live

Voer gesprekken met Gemini

Live op je telefoon om over ideeën te brainstormen, onderwerpen eenvoudiger te maken en te oefenen voor belangrijke momenten. En krijg gesproken antwoorden in realtime.

Onbevreesd, verantwoordelijk, samen.

Beste lezer,

In 1987 probeerde ik het internet voor het eerst in een computerlokaal van de universiteit. Ik had toen niet het gevoel dat het iets revolutionairs was – de enige e-mails die ik kreeg waren van mensen die bij me in het lokaal zaten. Het kon pas waardevol zijn als iedereen toegang had. In 1997, toen ik het World Wide Web voor het eerst uitprobeerde, vond ik dat net zo teleurstellend. Je kon vele pagina's vol links naar andere pagina’s vinden - en het leek wel of de meeste van die pagina’s over Star Trek gingen. Inhoud, zoekmachines en toegang ontbraken nog. Toen ik in 2007 mijn eerste smartphone kreeg, leek die ook niet zo slim te zijn. Het leukste wat je erop kon doen was een spelletje dat Brick Breaker heette. Apps, app stores en inhoud die was geoptimaliseerd voor mobiele apparaten ontbraken nog.

Bij de start van al deze technologieën was het moeilijk te voorspellen in welke mate ze de wereld zouden veranderen, welke risico's ze met zich mee zouden brengen en wat het enorme voordeel zou zijn. Tegenwoordig bezit 73 procent van de wereldbevolking een mobiele telefoon en heeft 66 procent toegang tot internet. Ons leven is exponentieel veranderd door deze technologieën. Artificiële intelligentie (AI) kan nog meer veranderen: enorme maatschappelijke uitdagingen oplossen en onze dagelijkse creativiteit en productiviteit een boost geven. Maar zoals elke nieuwe technologie brengt AI inherente risico’s met zich mee. Mensen hebben het terecht over de risico’s van verkeerde informatie, verkeerd gebruik en fouten. Maar voor mij weegt één risico zwaarder dan alle andere: het risico om kansen te missen. In dit magazine gaat het over beide kanten: de risico’s van AI en de vele kansen die het biedt.

In tegenstelling tot wat veel mensen denken, is AI niet nieuw en gaat het niet alleen om chatbots. Voor de automatische piloot van

vliegtuigen wordt al sinds het begin van de jaren 2000 AI gebruikt, net zoals voor spellingcontrole- en grammaticatools en spamfilters. Bij Google werken we al meer dan tien jaar aan AI. In 2012 begonnen we computers te trainen om katten op YouTube te herkennen. Dat lijkt een onbelangrijke prestatie, maar het was onze eerste stap op het gebied van machine learning. In 2016 publiceerden we voor het eerst onze AI Principles - onze openbare uiteenzetting over hoe we onvervaard, verantwoordelijk en samen met anderen AI-technologie nastreven, en met welk doel. We hebben deze principes tussen 2019 en 2023 jaarlijks bijgewerkt, wat onze voortdurende toewijding aan de verantwoorde ontwikkeling van AI weerspiegelt. In 2016 hebben we ook AlphaGo en Transformer gemaakt - de basis van bijna alle grote taalmodellen tot nu toe. Ook daarna is onze vooruitgang niet gestopt, en AI-tools van Google helpen nu elke dag mensen en bedrijven over de hele wereld. Maar ik vind dit verhaal het beste uit te leggen aan de hand van mijn favoriete product – Google Translate. Toen dat in 2006 werd gemaakt, had het maar twee talen. Het doel was om ambtenaren te helpen bij het vertalen van documenten voor de VN. Nu zijn dat er bijna 250, en we werken toe naar de duizend. Met Google Translate worden 150 miljard woorden per dag vertaald - en weet je wat de drie meest gezochte termen zijn? »Hallo«, »Hoe gaat het?« en »Ik hou van je«. Het herinnert mij er in deze soms ingewikkelde wereld constant aan dat mensen bruggen willen bouwen, geen muren. Daarom denk ik ook dat we met AI menselijker kunnen worden. Veel AI is voortgekomen uit pogingen om mensen en hoe we ons uitdrukken beter te begrijpen – en het werk aan tools zoals Translate die taal beter proberen te begrijpen, heeft geleid tot verbazingwekkende doorbraken in de technologie en heeft de weg vrijgemaakt voor veel AI en grote taalmodellen.

Matt Brittin

Directeur van EMEA Business & Operations

AI heeft de afgelopen jaren de aandacht getrokken van mensen over de hele wereld, en de technologische vooruitgang gaat steeds sneller. Maar het is nog vroeg en de positieve resultaten van toegepaste AI op grote schaal moeten we nog zien. Bij Google streven we de buitengewone en alledaagse mogelijkheden van AI onvervaard na, omdat levens er exponentieel door kunnen worden verbeterd. Tegelijkertijd bouwen we deze technologie op een veilige en verantwoorde manier, waarbij we de zeer reële risico’s van AI beperken terwijl we de voordelen ervan benutten (zie ons interview met Anca Dragan, directeur Safety and Alignment bij Google DeepMind). En tot slot werken we samen met overheden, NGO’s, academici en de particuliere sector, omdat het optimaal benutten van technologie altijd al een teamsport is geweest en AI daarop geen uitzondering vormt.

Een kans die zich maar één keer in een generatie voordoet

Het is belangrijk dat we dit goed doen. Voor Europa biedt AI een unieke kans om de economische groei te versnellen en het concurrentievermogen te vergroten. Generatieve AI alleen al zou 1,2 biljoen euro kunnen toevoegen aan de economie van de EU – terwijl 59 procent van de Europeanen het ermee eens is dat AI de samenleving ten goede zal komen. In dit magazine vind je succesverhalen van bedrijven uit heel Europa die profiteren van AI (zie ons interview met Martin Thelle, die een rapport heeft opgesteld over de economische kansen van AI, en ons verhaal over grote en kleine Europese casestudy’s die profiteren van AI) en over het oplossen van enkele van de meest complexe uitdagingen waar we voor staan (zie ons essay door Pushmeet Kohli, VP Research bij Google DeepMind). Maar deze voordelen komen niet vanzelf. Wat nodig is, zijn een regelgevingskader dat

innovatie en doorbraken mogelijk maakt, investeringen in onderzoek en ontwikkeling, de juiste infrastructuur en een personeelsbestand dat klaar is voor AI en over de juiste vaardigheden beschikt. Natuurlijk is »alles is goed« geen optie – AI moet ethisch en verantwoord worden ontwikkeld en moet worden gereguleerd. Maar Europa moet een zorgvuldige balans zien te vinden: de risico’s van nieuwe technologie beperken en tegelijkertijd innovatie mogelijk maken. In onze coverstory bespreken AI-onderzoeksexpert Joëlle Barral en Cecilia Bonefeld-Dahl, algemeen directeur van DIGITALEUROPE, hoe we dit evenwicht kunnen bewaren.

27 jaar geleden, toen ik het internet voor het eerst probeerde, had ik geen idee van de enorme positieve impact die het zou hebben op mijn leven en op de rest van de wereld. De mogelijkheden van AI gaan veel verder dan dat: het bestrijden van ziekten (met tools zoals AlphaFold van Google DeepMind, beschreven op pagina 13), het ondersteunen van decarbonisatie (zie ons artikel over het vermijden van condenssporen) en het ondersteunen van toegankelijkheid (zie onze tekst over AI en toegankelijkheid) waardoor uiteindelijk een betere, eerlijkere samenleving mogelijk wordt. In dit magazine vind je veel inspirerende voorbeelden van deze en andere voordelen, maar ook uiteenlopende perspectieven en gesprekken over AI. Ik wens je veel leesplezier met dit eerste nummer van Forward.

Met vriendelijke groet, Matt Brittin

FOTO: CHRIS MORGAN

Wat verwachten leiders van AI?

»AI heeft het vermogen om een aantal van de meest urgente uitdagingen van onze tijd te helpen overwinnen. Bedrijven die AI ontwikkelen en gebruiken kunnen een cruciale rol spelen bij het stimuleren van de industriële capaciteiten en het waarborgen van de strategische autonomie van Europa.«

Amparo Merino Segovia staatssecretaris voor Sociale Economie, Spanje

»Generatieve AI is net zo transformatief als het vroege internet. Het zal onze economie en samenleving opnieuw vormgeven. We kunnen het ons niet veroorloven om niet volop te investeren in de ontwikkeling en toepassing van deze technologie, maar we moeten er ook voor zorgen dat we de ontwikkeling ervan op verantwoorde wijze begeleiden.«

Constantijn van Oranje

Special Envoy Techleap

»AI belooft een digitale renaissance in de publieke sector teweeg te brengen. AI-tools kunnen de kwaliteit en impact van overheidsdiensten verbeteren door de productiviteit te verhogen, middelen vrij te maken en nieuwe manieren te bieden om de betrokkenheid van burgers te stimuleren en lokale gemeenschappen mondiger te maken. Europeanen zouden dit transformerende potentieel moeten verwelkomen in plaats van zich ertegen te verzetten.«

Ayesha Bhatti beleidsanalist, Center for Data Innovation

Hoe kijken prominente leiders aan tegen artificiële intelligentie? Welke mogelijkheden zien zij? Krijg het antwoord van invloedrijke Europese stemmen uit de politiek, het bedrijfsleven, de wetenschap en de samenleving.

»Het belang van AI ligt in het potentieel om bij te dragen aan het behalen van de Duurzame

Ontwikkelingsdoelstellingen van de Verenigde Naties. Als AI onze vooruitgang op weg naar deze doelen kan versnellen, dan wordt het een essentieel hulpmiddel. Het uiteindelijke doel van AI moet niet om zichzelf draaien, maar gericht zijn op het welzijn van mensen, het behoud van onze planeet en het streven naar welvaart.«

Andrea Renda directeur Research, Centre for European Policy Studies (CEPS)

»Samenwerken met belanghebbenden uit de industrie bij de ontwikkeling van AI is cruciaal om ervoor te zorgen dat de technologie zich ontwikkelt op een manier waar consumenten echt baat bij hebben. Door samen te werken kunnen we pleiten voor transparantie, eerlijkheid en ethische praktijken op het gebied van AI, waardoor consumenten de beschikking krijgen over innovatieve tools die hun leven verbeteren en tegelijkertijd veilig en inclusief zijn en hun rechten respecteren.«

António Balhanas

CEO van Euroconsumers

»Ik zie een toekomst voor me waarin AI-tools op grote schaal worden toegepast waardoor individuen en bedrijven efficiënter, productiever en innovatiever kunnen werken. Maar we moeten ervoor zorgen dat iedereen toegang heeft tot de training en tools die nodig zijn om te gedijen in dit nieuwe landschap. Het is ook cruciaal dat we een mentaliteitsverandering bewerkstelligen en een samenleving stimuleren die AI niet tegemoet treedt met angst, maar met nieuwsgierigheid en enthousiasme.«

Anna Anderson CEO van Riga TechGirls

»AI biedt het potentieel om een stapsgewijze verandering in productiviteit en groei in het bedrijfsleven teweeg te brengen, ook voor ons mkb. De overheid grijpt nu de kans om AI-technologie in te zetten ten gunste van zowel onze economie als onze samenleving.«

Peter Burke minister van Ondernemingen, Handel en Werkgelegenheid, Ierland

»We gebruiken AI al een paar jaar in onze hele waardeketen om nieuwe medicijnen te ontwikkelen en nieuwe digitale producten te maken. Met predictive analytics en een verantwoord gebruik van AI kunnen we enorme hoeveelheden gegenereerde patiëntgegevens op een veilige en compliant manier verwerken om inzichten te ontdekken in welke behandelingen het meest effectief zijn of waarom sommige mensen aanleg hebben voor bepaalde ziekten. Op het gebied van radiologie maken we gebruik van AI-tools met als doel de medische beeldvorming verder te verbeteren en medische oplossingen te versnellen die van cruciaal belang kunnen zijn bij het stellen van diagnoses.«

Markus Blank hoofd Applied Imaging, Innovation, and Data Enablement bij Bayer

»AI-tools kunnen een boost geven aan de Europese werkgelegenheid als ze effectief worden gebruikt. Werknemers kunnen er hun vaardigheden mee ontwikkelen en organisaties kunnen er grotere groepen gekwalificeerd talent mee bereiken. Maar om deze maatschappelijke voordelen te kunnen leveren, moet er een evenwichtig ecosysteem worden opgebouwd. Het hoogtepunt is een ideale balans waarbij burgers de nodige bescherming hebben en vernieuwers de vrijheid hebben om hun belofte waar te maken.«

Paul Hofheinz voorzitter en medeoprichter van de Raad van Lissabon

»De transformerende kracht van AI drijft samenlevingen en economieën naar een kantelpunt. Organisaties die AI ontwikkelen moeten aantonen dat ze zich vanaf het begin verantwoordelijk voelen voor het bevorderen van digitaal vertrouwen. Overheden hebben een gerichte benadering van AI-regelgeving nodig. Dat betekent dat bestaande wetten en interpretaties moeten worden aangepast aan de ontwikkeling van AI en dat er resultaatgerichte regels moeten komen voor gebieden met een hoog risico.«

Bojana Bellamy voorzitter van het Centre for Information Policy Leadership bij Hunton & Williams LLP

»AI is een belangrijk onderdeel van mijn werk als contentcreator, vooral bij animaties en fotobewerking. Ik gebruik dagelijks AI-tools als ondersteuning bij het brainstormen en het maken van afbeeldingen en achtergronden, maar ook bij het corrigeren en vertalen van teksten. Door mijn eigen creaties te combineren met door AI gegenereerde elementen, kan ik mijn creatieve visies realiseren.«

Dani Verdari contentcreator

»De wereld heeft het potentieel in handen om AI toe te passen om de netto-nultransitie te versnellen en ons een kans te geven om de temperatuurstijging onder de 1,5℃ te houden. AI en machine learning kunnen enorm bijdragen aan de snelheid van processen, een hogere productiviteit stimuleren en zorgen dat systemen beter werken. Ze kunnen nieuwe duurzame, veerkrachtige en rechtvaardige groei ontsluiten en tegelijkertijd de immense en urgente risico’s van klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en vervuiling beheersen.«

Nicholas Stern voorzitter Grantham Research Institute on Climate Change and the Environment, London School of Economics

Gemini heeft geholpen om een aantal van deze uitspraken uit podcastinterviews te halen.

Het nieuwste fantastische wetenschappelijke instrument

Artificiële intelligentie (AI) helpt onderzoekers over de hele wereld nu al bij het vinden van antwoorden op de grote en belangrijke vragen van onze tijd. Maar dit is nog maar het begin. Pushmeet Kohli, VP Research bij Google DeepMind, bespreekt hoe AI een nieuwe golf van baanbrekende ontdekkingen kan ontsluiten.

We bevinden ons op een kantelmoment waarop het tempo van wetenschappelijke ontdekkingen is vertraagd. Toch worden de uitdagingen waar we voor staan (van pandemieën en klimaatverandering tot economische stagnatie) steeds complexer en urgenter. De oplossing voor dit innovatieknelpunt (en de sleutel tot het ontsluiten van wetenschappelijke vooruitgang) ligt in de wisselwerking tussen geavanceerd wetenschappelijk onderzoek en artificiële intelligentie. AI-systemen zijn nu al een belangrijk hulpmiddel voor het analyseren van wetenschappelijke gegevens. Ze worden gebruikt in bijna alle disciplines: van structurele biologie tot kwantumchemie en van meteorologie tot materiaalkunde. Maar er gaat nog veel meer komen. AI is een krachtig hulpmiddel waarmee onderzoekers op nieuwe manieren naar de complexiteit van de wereld kunnen kijken en sneller antwoorden kunnen krijgen. Bij Google zien we AI als de ultieme vermenigvuldiger van menselijk vindingrijkheid, waarmee we wetenschap en innovatie op bijna elk gebied kunnen versnellen: of het nu gaat om een beter begrip van biologie om nieuwe medicijnen te ontwikkelen, het ontsluiten van onbeperkte schone energie uit kernfusieonderzoek of het vinden van duurzame materialen of oplossingen voor de klimaatcrisis.

AlphaFold, een van de kernprojecten van Google DeepMind, is een fascinerend voorbeeld van hoe AI een grote invloed heeft gehad op een wetenschappelijke uitdaging waar onderzoekers al tientallen jaren aan werken: het decoderen en beter begrijpen van de driedimensionale structuur van eiwitten. Eiwitten bestaan uit complexe, gevouwen ketens van aminozuren en vormen de kern hart van alle cellen. De grote uitdaging is dat elk eiwit een andere structuur heeft. De vorm bepaalt de eigenschappen en functies van het eiwit in het organisme. Eén eiwit beschrijven en de functies ervan in het lichaam identificeren is genoeg werk voor een hele doctoraalscriptie en kan jaren in beslag nemen. Met AlphaFold hebben we geholpen dit proces te kunnen versnellen: door 200 miljoen eiwitstructuren te vouwen (bijna alle eiwitten die de wetenschap kent) heeft AlphaFold ons in potentie het equivalent van honderden miljoenen jaren vooruitgang gegeven. En met de nieuwste generatie, AlphaFold 3, zijn de mogelijkheden om structuren te voorspellen uitgebreid naar andere biomoleculen zoals DNA en RNA. Toen we begonnen met de ontwikkeling van AlphaFold, konden we voortbouwen op het uitstekende voorbereidende werk van talloze onderzoekers. Telkens wanneer

Door enkele van de moeilijkste wetenschappelijke en technische uitdagingen van onze tijd op te lossen, werken we aan baanbrekende technologieën.

zij de structuur van een eiwit decodeerden, werd deze 3D-structuur opgeslagen in een database. Deze database met meer dan honderdduizend eiwitstructuren diende als trainingsbasis voor AlphaFold. Gezien de enorme potentiële impact hebben we besloten om onze AlphaFold 2-technologie als opensource-applicatie beschikbaar te stellen aan onderzoeksgroepen over de hele wereld. De afgelopen twee jaar bood de AlphaFold-database open toegang tot onze 200 miljoen voorspellingen van eiwitstructuren, waaronder 20.000 van het menselijk lichaam. Deze kosteloze database met voorspellingen heeft bijgedragen aan de democratisering van wetenschappelijk onderzoek en wordt nu gebruikt door meer dan 2 miljoen onderzoekers uit 190 landen. In Europa wordt de database gebruikt door gerenommeerde instellingen zoals de University of Oxford, de Universiteit van Kopenhagen en het Leibniz Institute for Tropospheric Research. Belangrijk is dat teams in opkomende landen, die anders niet over de benodigde onderzoeksinfrastructuur zouden beschikken om eiwitstructuren experimenteel te ontcijferen, met de database aan de slag kunnen.

Voorspellingen versnellen werkstromen

Onderzoek met AlphaFold richt zich op een breed scala aan uitdagingen op het gebied van gezondheid, van de ontwikkeling van een malariavaccin (volgende pagina) tot een beter begrip van COVID-19, kanker en andere ziekten. Het wordt ook gebruikt voor niet-medisch onderzoek, zoals het ontwikkelen van plastic-etende enzymen (volgende pagina) of het aanpakken van ziekteverwekkers die een bedreiging vormen voor de gewassen die we eten. Veel wetenschappers die AlphaFold gebruiken, hebben opgemerkt dat ze dankzij de voorspellingen hun werkstromen met enkele jaren hebben kunnen versnellen - waardoor ze sneller echte oplossingen hebben voor enkele van de grootste uitdagingen waar de mensheid voor staat. Met AI en machine-learning hebben we eindelijk de middelen om het zeer geavanceerde systeem dat we »leven« noemen te doorgronden. Maar we stoppen niet bij AlphaFold en eiwitstructuren. We hebben ook een AI-tool ontwikkeld die een revolutie teweeg kan brengen in het materiaalonderzoek. De tool verhoogt de snelheid en efficiëntie van ontdekkingen drastisch door de stabiliteit van nieuwe materialen te voorspellen en heeft al 2,2 miljoen nieuwe kandidaten ontdekt. Onder de 380.000 stabiele voorspellingen bevinden zich kandidaatmaterialen die het potentieel hebben om technologie groener te maken: van efficiënte en duurzame accu’s voor elektrische auto’s tot supergeleiders voor efficiëntere computers. Door

enkele van de moeilijkste wetenschappelijke en technische uitdagingen van onze tijd op te lossen, werken we aan baanbrekende technologieën die de wetenschap vooruit kunnen helpen, de manier waarop we werken kunnen veranderen, diverse gemeenschappen van dienst kunnen zijn en het leven van miljarden mensen kunnen verbeteren. Gezien de enorme uitdagingen waar de mensheid voor staat, is AI niet langer »leuk om te hebben« maar essentieel om de wetenschappelijke vooruitgang te versnellen. Maar deze missie is te groot en te belangrijk om alleen uit te voeren. We moeten samenwerken om het potentieel van AI te maximaliseren en daarom werken we bij Google samen met wetenschappers en onderzoeksinstellingen in heel Europa en gaan we de dialoog aan met beleidsmakers en de maatschappij in het algemeen. Tegelijkertijd zijn we ons bewust van de noodzaak om verantwoordelijk te handelen en de zeer reële risico’s van AI te beperken, waaronder fouten of misbruik. Geleid door de wetenschappelijke methode en met een holistische benadering van verantwoordelijkheid en veiligheid, werken we eraan dat AI voor iedereen voordelen oplevert en de wereld ten goede helpt te veranderen.

Van het artikel is door Gemini een korte samenvatting gemaakt, die door de redactie is bewerkt.

Pushmeet Kohli van Google DeepMind beschrijft hoe artificiële intelligentie (AI) wetenschappelijk onderzoek drastisch kan versnellen. Het AI-model AlphaFold heeft bijvoorbeeld nauwkeurig de 3D-structuur van eiwitten voorspeld, iets wat voorheen jaren kostte. Deze doorbraak versnelt de ontwikkeling van nieuwe medicijnen, materialen en oplossingen voor klimaatproblemen. Door AI openbaar beschikbaar te maken, democratiseert Google DeepMind de wetenschap en kunnen onderzoekers wereldwijd sneller resultaten boeken. AI kan ons leven en werk fundamenteel veranderen, maar verantwoordelijke ontwikkeling is cruciaal om risico’s te beperken.

AI in de praktijk

Wetenschappers werken met AlphaFold aan een breed scala aan uitdagingen. Hieronder volgen twee voorbeelden:

01. MALARIA BESTRIJDEN

Elk jaar overlijden meer dan 600.000 mensen aan malaria. Onderzoekers over de hele wereld zijn op zoek naar effectieve vaccins. Een van de uitdagingen is de veranderlijkheid van de malariaverwekkers. Nadat ze de bloedbaan zijn binnengedrongen door de beet van geïnfecteerde muggen, ontwijken ze het immuunsysteem door hun eigen structuur en die van hun gastheercellen voortdurend te veranderen. Onderzoekers van de University of Oxford hebben AlphaFold gebruikt om erachter te komen welke delen van een eiwit ze kunnen gebruiken voor een nieuwe generatie vaccins die de parasieten tijdens hun hele levenscyclus aanvallen. Voorheen moesten onderzoekers duizenden moleculen afzonderlijk onderzoeken om de meest veelbelovende te vinden. AlphaFold kan helpen de zoektocht te versnellen, wat kan leiden tot veelbelovende behandelingen om de uitbraak en verspreiding van malaria beter te kunnen voorkomen.

02. PLASTIC ETEN

Kunststofrecycling is tot nu toe moeilijk omdat de industrie voornamelijk gemengde kunststoffen gebruikt. Kunststof scheiden in de afzonderlijke componenten is tijdrovend, waardoor volledige recycling vrijwel onmogelijk is. Een groot deel van de 400 miljoen ton plastic afval die jaarlijks wordt geproduceerd, wordt als gevolg hiervan verbrand of belandt in de wereldzeeën. Het ontwikkelen van enzymen om deze vervuilende plastics af te breken zou een oplossing kunnen zijn. Onderzoekers van de University of Portsmouth konden met AlphaFold binnen enkele dagen 100 enzymstructuren identificeren, waardoor het team snellere, stabielere en goedkopere enzymen voor plasticrecycling kon ontwikkelen. Deze aanpak werkt al heel goed op kleine schaal: in slechts tien uur tijd werd een ton plastic afval bijna volledig afgebroken. Op industriële schaal zou dit soort werk het recyclen van plastic revolutionair kunnen veranderen en de hoeveelheid zwerfvuil in zee aanzienlijk kunnen verminderen.

AI UIT EUROPA

AI is niet alleen de toekomst. Het biedt in Europa nu al voordelen: voor jonge, kleine start-ups en traditionele bedrijven, voor cyberbeveiligingsen radiologiebedrijven, voor bedrijven in Dublin, Kopenhagen en Madrid. Hieronder staan tien bedrijven, instellingen en NGO’s die dag in dag uit gebruikmaken van AI; voor hun klanten, patiënten en medewerkers.

TEKSTEN: SERGE DEBREBANT, DANIELA ZIMMER

SPOTIFY

Voor muziekfans over de hele wereld

Spotify is een echt succesverhaal van een Europees techbedrijf. Elke maand gebruiken immers wereldwijd meer dan 600 miljoen mensen de muziekstreamingservices van het bedrijf. In 2016 migreerde Spotify 1200 online services en structuren voor gegevensverwerking naar Google Cloud, waardoor de operationele efficiëntie verbeterde en Spotify toegang kreeg tot de AI-mogelijkheden van Google.

Spotify heeft gegevensbescherming hoog in het vaandel staan en gebruikt daarom de grote taalmodellen van Google om individuele luisterpatronen te identificeren en gebruikers persoonlijke aanbevelingen te doen. Functies als Discover Weekly en Spotify Wrapped maken gebruik van modellen zoals AI om gepersonaliseerde playlists en datagestuurde verhalen te leveren waarmee de loyaliteit van gebruikers wordt vergroot. Met behulp van AI identificeert en verwijdert Spotify ook potentieel schadelijke content, wat muziekliefhebbers een veiligere omgeving biedt.

Dankzij de kracht van AI heeft Spotify een sterkere band kunnen creëren met gebruikers en heeft het bedrijf een gezonde groei in dubbele cijfers van het aantal premium abonnees gerealiseerd.

CROWDSEC

Internet veiliger maken

In de jaren 2010 werkten Philippe Humeau en Thibault Koechlin op het gebied van high-security hosting en ontwierpen ze een systeem dat de IP-adressen van kwaadwillende partijen blokkeerde. Op een dag werd een van hun klanten aangevallen door een hacker die meer dan 3000 IPadressen gebruikte. Hoewel de aanval werd afgeslagen, zette het Humeau en Koechlin aan het denken: »Wat als we die IP’s delen met onze vakgenoten en collega’s uit de sector? Zou dat de activiteiten van deze cybercrimineel niet nog verder lamleggen?«

In 2020 richtten de twee Fransen CrowdSec op, een in Nantes gevestigde start-up op het gebied van cyberbeveiliging die een opensource-, collaboratief en proactief inbraakpreventiesysteem en firewall voor webtoepassingen biedt. Telkens als een IP-adres verdacht gedrag vertoont, wordt het geblokkeerd en gedeeld. De clou is dat als dit IPadres door genoeg gebruikers wordt gerapporteerd, het wordt verspreid in de realtime blocklist, zodat gebruikers elkaar kunnen beschermen. AI speelt een cruciale rol bij het vermijden van valse positieven en het identificeren van complex gedrag, plotselinge gedragsveranderingen, aanvallen met weinig signaalruis, IP-adressen die in cohorten werken of zelfs IP-adressen van residentiële proxy’s. Dankzij recente doorbraken op het gebied van AI kan CrowdSec overstappen van een klassiek expertsysteem naar een aanpak op basis van machine learning om 12 miljoen signalen per dag te analyseren. Nu beginnen andere AI-systemen te leren van de unieke dataset van CrowdSec om zo hun eigen oplossingen voor te stellen.

De unieke aanpak maakte CrowdSec, dat vorig jaar deelnam aan het inaugurele programma Google for Startups Growth Academy: Cybersecurity en dat Google-tools en -producten gebruikt, meteen een succes. Vandaag de dag wordt CrowdSec gebruikt door meer dan 100.000 actieve gebruikers in meer dan 190 landen en biedt het bescherming tegen meer dan 10 soorten aanvallen in 500 verschillende scenario’s.

CLEVERGY

Geld besparen en tegelijkertijd het klimaat beschermen

Je energieverbruik analyseren, optimaliseren en beheren via een AI-app: dat is een duidelijke waardepropositie. Maar Clevergy, een bedrijf uit Madrid dat in 2022 deelnam aan het programma Google for Startups Growth Academy: Sustainability, mikt hoger dan alleen kostenbesparingen. De kern van de oplossing van het bedrijf wordt gevormd door Google Cloud, dat Clevergy de architectuur verschaft voor het analyseren van miljoenen datapunten, zoals het energieverbruik per uur, weerpatronen en informatie over huishoudens, om gepersonaliseerde aanbevelingen te doen aan individuele consumenten. Ze geven tips voor alles van het verbeteren van de prestaties van je zonne-energie-installatie tot het bepalen van de beste tijden om je elektrische auto op te laden of je vaatwasser te laten draaien. »Wat we willen doen, is een platform creëren dat de energietransitie voor alle huishoudens mogelijk maakt«, zegt CEO en medeoprichter Beltran Aznar.

Om dit te bereiken werkt Clevergy samen met energieleveranciers, zoals het Spaanse nutsbedrijf Naturgy, en installateurs van zonnepanelen. Via Clevergy kunnen zij klanten een app aanbieden die bruikbare inzichten geeft in hun energieverbruik. Bedrijven kunnen deze inzichten gebruiken om mogelijkheden voor cross-selling te identificeren en consumenten te helpen om hun energieverspilling en -kosten te verlagen. Deze aanpak is voordelig voor beide partijen: niet alleen de klanttevredenheid en de inkomsten stijgen, maar er wordt ook bijgedragen aan een duurzamere toekomst. Omdat energie-efficiëntie een hoeksteen is van de Europese doelstellingen om de economie koolstofvrij te maken, kunnen AI-oplossingen zoals Clevergy een essentiële rol spelen bij het stimuleren van een positieve impact op het milieu.

SOCIALSPACE

Jongeren in staat stellen de controle te nemen over hun geestelijke gezondheid

Volgens een Deens overheidsonderzoek uit 2021 worstelt een op de drie vrouwen en een op de vijf mannen tussen de 16 en 24 jaar met geestelijke gezondheidsproblemen. Dit is een stijging van meer dan 7 procent in tien jaar tijd. SocialSpace, een NGO uit Kopenhagen, wil deze trend helpen keren door jongeren te helpen de controle te krijgen over hun psychologisch welzijn.

SocialSpace werd in 2021 opgericht door Freja Sangild Boysen, die aan den lijve heeft ondervonden hoe moeilijk het is om de weg te vinden in de complexe wirwar van meer dan 70 gratis counselingdiensten die in Denemarken beschikbaar zijn. Haar NGO ontwierp een app met een AIgestuurde chatbot om jongeren door dit ecosysteem te leiden. »Wij geloven dat digitale hulpmiddelen een deel van de oplossing kunnen zijn«, stelt SocialSpace.

De chatbot is gebouwd op Google Gemini en getraind op de gebruikersgegevens van SocialSpace, en heeft als doel een interactieve, naadloze ervaring te creëren voor mensen die op zoek zijn naar advies. De app biedt persoonlijke, anonieme ondersteuning, waarbij empathische taal wordt gebruikt om jongeren aan te moedigen open te zijn over hun ervaringen. Op basis van deze gesprekken suggereert de chatbot een relevante selectie van diensten op basis van trefwoorden die vaak voorkomen op de websites van dienstverleners. Met de AI-chatbot verwacht SocialSpace het aantal gebruikers in twee jaar te verdubbelen en hoopt het een blauwdruk te creëren voor soortgelijke apps in andere landen.

DEEPHEALTH

AI inzetten in de strijd tegen longkanker

Volgens de Europese Commissie en het Europees kankerinformatiesysteem (ECIS) is longkanker de belangrijkste oorzaak van kankergerelateerde sterfgevallen in Europa. Maar als de ziekte in een eerder stadium wordt ontdekt, hebben patiënten meer behandelingsopties en een grotere kans om te overleven. Hoewel CT-scans (computertomografie) met een lage dosis hoop bieden op detectie in een vroeger stadium, is een belangrijk obstakel de complexe en tijdrovende analyse die nodig is om kankergezwellen nauwkeurig te identificeren en diagnosticeren op de scans.

DeepHealth, een wereldwijde leider in AI-gestuurde informaticasystemen voor de gezondheidszorg, heeft een geavanceerde AI-oplossing ontwikkeld om radiologen te helpen bij het identificeren van kanker. De AI detecteert en segmenteert automatisch longnodules, waardoor radiologen CT-scans van longen met meer vertrouwen en ook nog eens tot 42 procent sneller kunnen interpreteren, volgens een onderzoek van Hempel en anderen.

Vandaag de dag wordt de AI-oplossing van DeepHealth gebruikt om radiologen te helpen bij een van de grootste inspanningen op het gebied van longkankerscreening ter wereld, het programma voor gerichte controle van de longgezondheid (TLHC) van de NHS in Engeland. Gegevens van de Britse overheid tonen aan dat 76 procent van de ontdekte kankers in een eerder stadium werden gevonden.

Dit programma is een opmerkelijk voorbeeld van het potentieel van AI om niet alleen de klinische resultaten te verbeteren, maar ook de kracht van screening te ontsluiten om ziekten in de vroegste stadia op te sporen. Door AI in te zetten voor grootschalige bevolkingsonderzoeken (in hun totaaloplossingen voor long-, borst- en prostaatgezondheid) verlegt DeepHealth de grenzen van wat mogelijk is met beeldvormingstechnologie.

Ziekenhuisprocessen optimaliseren met AI

Professor Jens Scholz zegt het ronduit: »Een ziekenhuis dat vandaag de dag niet actief artificial intelligence onderzoekt, is nog niet in de 21e eeuw beland.« De CEO van het Universitätsklinikum Schleswig-Holstein (UKSH) weet dat de gezondheidszorg dringend aan modernisering toe is. »Alleen al vorig jaar behandelden we een half miljoen mensen in het UKSH«, zegt Scholz. »Artificial intelligence zou processen voor alle betrokkenen kunnen verbeteren; bijvoorbeeld op de spoedeisende hulp.« In een proeffase moet AI de operationele processen optimaliseren om patiënten nog sneller zorg te kunnen bieden, de werkdruk voor ziekenhuispersoneel te verminderen en middelen efficiënter in te zetten.

Een van de voordelen van AI, zoals Scholz schetst, is dat het al terwijl de patiënt naar het ziekenhuis wordt vervoerd, patiëntgegevens kan koppelen aan bestaande gegevens van eerdere behandelingen. Nog voordat de patiënt in het ziekenhuis aankomt, zou AI verschillende gegevens kunnen gebruiken, zoals de vitale functies van de patiënt, om uit te zoeken welke behandelingen waarschijnlijk nodig zijn. Op deze manier kan AI helpen om de benodigde middelen beter te coördineren. »De technologie heeft een enorm potentieel«, zegt Scholz. Op het gebied van AI speelt het UKSH een pioniersrol onder de Duitse ziekenhuizen. Er wordt intensief gewerkt aan een breed scala aan mogelijke toepassingen voor AI. Medewerkers kunnen bijvoorbeeld AI-taalmodellen gebruiken om doktersbrieven op te stellen. Om AI ook in combinatie met gevoelige gegevens succesvol in te kunnen zetten, maakt het UKSH nu gebruik van de sovereign cloud die wordt aangeboden door T-Systems en Google, waarvoor bijzonder hoge beveiligingseisen gelden. Bovendien worden de gegevens alleen in Duitsland gehost. Het hoofddoel achter elke toepassing van AI is het medisch personeel meer tijd geven om voor patiënten te zorgen door AI zoveel mogelijk administratieve taken te laten overnemen.

UKSH

CARREFOUR

Kosten besparen en voedselverspilling minimaliseren

Moderne consumenten verwachten meer dan alleen goed gevulde schappen; ze vragen om probleemloze digitale ervaringen, van handig online bestellen met afhalen in de winkel tot gepersonaliseerde voorraadaanbevelingen. Carrefour, een grote Europese detailhandelaar met een rijke geschiedenis, heeft deze verschuiving omarmd en ondergaat een aanzienlijke digitale transformatie om aan de verwachtingen van de consument te voldoen en de concurrentie voor te blijven.

Voor een bedrijf met de omvang van Carrefour is zo’n stap geen kleinigheid. Het bedrijf gebruikt AI-oplossingen van Google Cloud om de kosten te verlagen en de winst te verhogen. In de Belgische winkels gebruikt Carrefour AI voor het optimaliseren van het voorraadbeheer. Geavanceerde algoritmen, gevoed door enorme hoeveelheden winkelgegevens, voorspellen nu nauwkeurig de vraag, waardoor de winkelier optimale voorraadniveaus kan handhaven en de behoefte aan nabestellingen kan voorspellen. De resultaten zijn opmerkelijk: sinds Carrefour Google Cloud gebruikt, zijn bij de afdeling informatietechnologie de bedrijfskosten met 40 procent en het energieverbruik met 45 procent gedaald. Het AI-systeem dient ook als een krachtige tool om voedselverspilling tegen te gaan. Door proactief items te identificeren waarvan de houdbaarheidsdatum nadert en prijsverlagingen aan te bevelen, minimaliseert Carrefour voedselverspilling en financiële verliezen; een win-winsituatie voor het bedrijf en het milieu.

ELEVENLABS

Een stem geven aan de digitale wereld

AI-start-up ElevenLabs is op een missie om content universeel toegankelijk te maken in elke taal en met elke stem. Geboren uit de frustratie van de Poolse oprichters over emotieloze nasynchronisatie, ontwikkelde het bedrijf een eigen model dat menselijk klinkende spraak genereert uit tekst. De modellen van ElevenLabs zijn zich bewust van de context en kunnen intonatie, tempo en klemtoon realistisch reproduceren, evenals de emotionele nuances van de tekst. Dit betekent dat een misdaadroman een andere toon krijgt dan een liefdesgedicht, en stemmen kunnen worden afgestemd op gender, leeftijd of accent. Door samen te werken met Google Cloud heeft ElevenLabs de infrastructuur die het nodig heeft om klanten over de hele wereld betrouwbaar te bedienen met grootschalige en consistente uptime. Hun technologie wordt gebruikt om audioboeken en nieuwsartikelen een stem te geven, figuren in videogames te animeren, bij de preproductie van films te helpen, lokalisatieprocessen in de entertainmentsector te automatiseren, dynamische audiocontent voor social media en reclame te creëren, geautomatiseerde helpdeskmedewerkers een stem te geven en medische professionals te trainen. De missie van ElevenLabs gaat verder dan bedrijfsleven en entertainment. De oprichters van het bedrijf, Piotr Dąbkowski en Mateusz Staniszewski, streven ernaar geschreven content toegankelijk te maken voor mensen met een visuele beperking en mensen die hun stem zijn kwijtgeraakt te helpen deze terug te krijgen. Het bedrijf richt zich zowel op het bouwen van eersteklas audio-AI-producten als op het verbeteren van beveiligingen tegen misbruik. Ze zetten zich in voor verantwoorde AI en transparantie van AI-content, maken gebruik van geavanceerde moderatiesystemen, werken samen op het gebied van de herkomst van content en hebben eigen mechanismen ontwikkeld om stemmen te verifiëren.

AA IRELAND

De digitale ervaring voor klanten verbeteren

AA Ireland, de Ierse ANWB, werd opgericht in 1910 en is een begrip in het land. Hoewel het bedrijf het meest bekend staat om de noodhulp bij pech onderweg, is het ook een toonaangevende bemiddelaar voor autoverzekeringen en biedt het ook woon- en reisverzekeringen aan. In samenwerking met het ontwerpbureau Granite is AA Ireland in 2021 begonnen om met behulp van AI-tools zijn website te transformeren – met een focus op het vergemakkelijken van de offerteaanvraag voor een autoverzekering. »Ons opnieuw ontwikkelde autoverzekeringstraject profiteert van AI-gestuurde aanbevelingen voor plaatsing, trajectverloop en sectieoptimalisatie, waardoor het proces aanzienlijk wordt versneld, de cognitieve belasting voor de gebruiker afneemt en de algehele gebruikerstevredenheid toeneemt«, aldus AA Ireland.

Daarnaast hebben generatieve AI-modellen zoals Google Gemini bewezen nuttig te zijn bij het verfijnen van creatieve output en het ontwikkelen van digitale advertentiecampagnes die aanslaan bij verschillende doelgroepen. »Gemini helpt advertentieteksten te maken en aan te passen en creatieve materialen te vinden die we kunnen gebruiken. Maar Gemini helpt ook het concurrentielandschap te onderzoeken«, zegt het bedrijf, eraan toevoegend dat de technologie de organisatie helpt om zich snel aan te passen en te voldoen aan de veranderende behoeften van de klant. »Bij AA Ireland zien we AI als een verlengstuk van ons team, dat een bedrijf met meer dan 100 jaar erfgoed en vertrouwen voortdurend transformeert.«

BOWER

Op weg naar de circulaire economie

In 2021 produceerde de Europese Unie meer dan 84 miljoen ton verpakkingsafval, wat een stijging van 6,0 procent is ten opzichte van 2020, of ongeveer 190 kilogram per inwoner. Minder dan de helft van het gemeentelijk afval wordt gerecycled. Suwar Mert en Berfin Roza Mert, een broer en zus uit het Zweedse Stockholm, willen mensen helpen om hun afval beter te recyclen dan voorheen. In 2018 creëerden ze Bower, een AI-gestuurde mobiele app die alle materialen en verpakkingen identificeert en gebruikers doorverwijst naar een nabijgelegen afval- of recyclinglocatie om items op de juiste manier weg te gooien.

Gebruikers kunnen een streepjescode scannen of een foto van het item maken. Dankzij een nieuw ontwikkeld opensource-computervisiemodel dat is getraind op Google Gemini, werkt de app nu over de hele wereld en identificeert die de meeste huishoudelijke artikelen met een nauwkeurigheid van meer dan 90 procent. De app herkent zowel het type voorwerp als het type materiaal en helpt gebruikers om volgens de lokale recyclingrichtlijnen het voorwerp op de juiste manier weg te gooien. Om gebruikers aan te moedigen mee te doen, hebben de app-ontwikkelaars een soort game gemaakt met uitdagingen, wedstrijden, geldbeloningen en het bijhouden van besparingen op CO2-uitstoot.

Bower heeft momenteel meer dan 650.000 gebruikers en is wereldwijd beschikbaar. In 2023 kreeg Bower 1,75 miljoen euro aan financiering via Google.org en ondersteuning van een team van Google Fellows om de ontwikkeling van de app te versnellen. Het doel van broer en zus is ambitieus: jaarlijks 500.000 ton CO2 besparen door te recyclen.

»Slimme regelgeving maakt bredere voordelen mogelijk«

Cecilia Bonefeld-Dahl, algemeen directeur van DIGITALEUROPE, de belangrijkste Europese organisatie voor digitale technologie, en Joëlle Barral, senior director Research and Engineering bij Google DeepMind, bespreken de Europese AI-verordening en de effecten ervan op het Europese concurrentievermogen.

Cecilia, een paar maanden geleden is de Europese AI-verordening in werking getreden als de eerste allesomvattende regelgeving op het gebied van AI ter wereld. Wat vind je ervan dat de EU het voortouw neemt op het gebied van AI-regelgeving?

CBD Het is een historische gebeurtenis dat er wordt geprobeerd om een gebied te reguleren dat zo gloednieuw is. Op sommige punten is dat goed, op andere punten niet. Vorig jaar ging in de EU maar ongeveer 6 procent van het durfkapitaal voor AI naar start-ups, wat erg weinig is. We hebben een groot aantal kleine AI-bedrijven. Het gebrek aan consolidatie maakt het een uitdaging om investeringen aan te trekken en wereldwijd te concurreren.

Welke invloed denk je dat de AI-verordening zal hebben op het Europese concurrentievermogen?

CBD Het heeft bedrijven met een hoofdkantoor in Europa zeker niet concurrerender gemaakt. Veel zijn al naar de VS vertrokken. Europese consumenten zullen niet de eerste voordelen hebben van de producten die op de markt komen. We moeten onze wendbaarheid versnellen en we gaan niet winnen via regulering.

Joëlle, jij bent directeur AI Research bij Google DeepMind. Hoe denk je dat de AI-verordening jouw werk en de ontwikkeling van AI-technologieën zal beïnvloeden?

JB Het beïnvloedt nu al alles wat we doen. We hebben intern een programma om ons voor te bereiden op de AI-verordening. Onze teams

Gemini heeft inspiratie geleverd voor relevante vragen voor het interview en heeft geholpen bij het samenvatten van relevante onderzoeken.

INTERVIEW: CATALINA SCHRÖDER;

maken zich klaar om te voldoen aan de eisen op het gebied van documentatie, testen en controles. We moeten ervoor zorgen dat de manier waarop we dat in de praktijk brengen zich aanpast aan de technologische ontwikkelingen.

Google is wereldwijd actief en heeft te maken met verschillende regelgevingen. Hoe gaat het bedrijf om met deze complexiteit om te zorgen voor verantwoorde AI-ontwikkeling en -implementatie in verschillende regio’s?

JB Veel landen beseffen dat AI een geweldige kans is voor de samenleving, maar erkennen ook dat het een uitdaging is om AI geschikt te maken voor grootschalig gebruik. Het is dus essentieel dat veel landen samenwerken aan het ontwikkelen van wereldwijde regels en richtlijnen. Om wereldwijd consistente en verantwoorde AI-ontwikkeling en -implementatie te garanderen, werken we nauw samen met overheden, toezichthouders en experts uit de branche om lokale nuances te begrijpen en onze producten en diensten daarop aan te passen.

Denken jullie dat het mogelijk is om een set AI-regels te ontwikkelen die wereldwijd toepasbaar is?

JB Ik heb goede hoop. De situatie zal er over tientallen jaren anders uitzien als we erin slagen om dat gemeenschappelijke kader te hebben dan wanneer we er elk afzonderlijk naar kijken.

CBD Techbedrijven zijn niet nationaal. Het hanteren van nationale of zelfs regionale regels levert problemen op. Iedereen heeft baat bij een geharmoniseerd kader.

DIGITALEUROPE heeft onlangs een onderzoek gepubliceerd waaruit blijkt dat de EU op het gebied van de meeste cruciale technologieën, waaronder AI, achterloopt op haar wereldwijde rivalen.

Wat zijn daar de belangrijkste redenen voor?

CBD Dat we nog steeds 27 landen zijn! Toen ik CEO was, heb ik ervoor gekozen om eerst buiten Europa op te schalen. Dat geldt voor veel

techbedrijven. Er kan geen sprake zijn van schaalbaarheid in Europa als Europa niet echt één markt is. Het wegnemen van deze barrières is de grootste taak voor de volgende termijn van deze Commissie.

Wat kan of moet de politiek doen om het concurrentievermogen van Europa op het gebied van AI te bevorderen?

JB De volgende EU-termijn biedt een uitgelezen kans om een meerjarige strategie en beleidsagenda te ontwikkelen waarbij AI en andere digitale technologieën worden ingezet ten behoeve van het concurrentievermogen van de EU, tegen de achtergrond van een sterke trans-Atlantische samenwerking. Beleidsmakers moeten zich richten op de implementatie en handhaving van beleidsregels die wetenschappelijke doorbraken bevorderen, op innovatie met digitale technologie en op de brede toepassing van digitale technologie in alle sectoren door grote en kleine organisaties. Bovendien moet het technologische ecosysteem een plek zijn waar de verschillende partijen elkaar versterken. Mensen moeten makkelijk kunnen en willen bewegen tussen start-ups, grote bedrijven en de academische wereld.

Het reguleren van AI is een delicaat evenwicht tussen het stimuleren van innovatie, het mogelijk maken van maatschappelijke voordelen en het beheersen van inherente risico’s. Hoe kunnen beleidsmakers dat evenwicht bereiken en overregulering vermijden?

CBD Vraag aan de bedrijven: Wat vinden jullie moeilijk? We weten dat als je een bedrijf hebt met 50 mensen, je alleen al voor de implementatie van de AI-verordening rond de 300.000 euro aan directe kosten hebt. Wie gaat dat betalen? We hebben een investeringsprogramma nodig. Zonder zo’n programma vertragen we bedrijven nog verder en gaan ze advocaten inhuren in plaats van programmeurs. En ik vind dat als een bedrijf al het vereiste papierwerk indient voor het uitrollen van een product dat binnen een van de risicocategorieën valt, ze binnen drie maanden een antwoord zouden moeten hebben. Als er in die tijd geen rode vlaggen worden gemeld, moet het product standaard als conform worden beschouwd. JB We moeten ervoor zorgen dat AI wordt gereguleerd op een manier die bevorderlijk is voor de bredere maatschappelijke en economische voordelen die AI met zich mee kan brengen, terwijl tegelijkertijd de risico’s en complexiteit van de technologie worden aangepakt, evenals de zorgen die mensen hebben. Nu de AIverordening al is aangenomen, is het vooral belangrijk om dit in gedachten te houden als de gedragscode de komende maanden wordt ontwikkeld en geïmplementeerd. Deze code is een hulpmiddel om de kloof te overbruggen tussen de inwerkingtreding van verplichtingen voor aanbieders van algemene AI-modellen en de invoering van geharmoniseerde Europese normen.

Welke andere algemene voorwaarden zijn cruciaal voor het bevorderen van AI-innovatie en concurrentievermogen in Europa? JB Investeren in onderzoek en ontwikkeling is essentieel. Op dit moment geeft de VS per hoofd van de bevolking meer dan twee keer zoveel als de EU uit aan onderzoek en ontwikkeling op het gebied van AI. Onderzoek en ontwikkeling is van het allergrootste belang voor een beter begrip van de voordelen en risico’s van AI en hoe deze te beheersen. Bovendien is het bouwen van de juiste

»Er kan geen sprake zijn van schaalbaarheid in Europa als Europa niet één markt is. Het wegnemen van deze barrières is de grootste taak voor de volgende termijn van deze Commissie.«

CECILIA BONEFELD-DAHL

onderliggende infrastructuur een belangrijke stap. We moeten ook de inspanningen van Europa versterken om werknemers en bedrijven bij te scholen en te herscholen, waarbij AI-vaardigheden centraal staan.

Het onderzoek van DIGITALEUROPE wijst ook op het belang van strategische samenwerking. Hoe kunnen de industrie, de academische wereld en overheden de komende vijf jaar samenwerken om AI-innovatie te versnellen en de positie van Europa in het wereldwijde AI-landschap te versterken?

CBD We hebben meer kruisbestuiving nodig. Ik zie niet in waarom we belanghebbenden in deze sector niet zouden oproepen om hun kennis te delen. Er zijn veel juristen die naar de regelgeving kijken. Ze moeten weten hoe AI is opgebouwd en hoe het moet worden gedocumenteerd. Ook zijn er de echte bedreigingen, zoals cyberaanvallen door kwaadwillende partijen, en nog zoveel meer dat we moeten leren en anderen moeten aanleren.

Joëlle, Google heeft eigen AI-principes. Wat was de motivatie om die te ontwikkelen en hoe zorgen ze voor verantwoorde ontwikkeling en gebruik van AI binnen het bedrijf?

JB We waren in 2018 een van de eersten die deze AI-principes invoerden. Het eerste principe benadrukt dat AI maatschappelijk nuttig moet zijn. En dan zorgen aanvullende principes ervoor dat we geen technologie inzetten als die schade kan toebrengen. Onze AI-principes beschrijven ook toepassingen die we niet ondersteunen, zoals massasurveillance of wapens. Onze teams gebruiken deze principes als anker vanaf het eerste onderzoek tot aan de productlancering. Het zijn echte principes waar we naar leven.

Laten we het hebben over de publieke sector: hoe denken jullie dat de overheid en politici met AI efficiënter kunnen worden in hun dagelijkse werk en in de publieke sector in het algemeen?

CBD Ze zouden AI moeten gebruiken om uit te zoeken hoe ze minder overheidsgeld kunnen uitgeven en er meer waarde uit kunnen halen. Of het nu gaat om het genezen van kanker of om het bestrijden van pandemieën of cybercriminaliteit.

JB AI zorgt voor personalisatie. Een recent voorbeeld is de stad Padova in Italië, waar ze veel telefoontjes kregen omdat de luchtkwaliteit een probleem was. Met behulp van AI konden ze hun burgers betere antwoorden geven en middelen vrijmaken die beter besteed werden. Er zijn ontelbaar veel voorbeelden zoals deze.

Tot slot, wat is jullie visie op de toekomst van AI in Europa?

»Europa moet zich realiseren dat het 20 jaar geleden de technologische transitie heeft gemist en dat het nu in sommige opzichten de kans heeft om die in te halen omdat het talent aanwezig is.«

JOËLLE BARRAL

JB Europa moet zich realiseren dat het 20 jaar geleden de technologische transitie heeft gemist en dat het nu de kans heeft om die in te halen omdat het talent aanwezig is. Ik denk dat Europa een grote kans heeft om een belangrijke speler te worden in dit nieuwe tijdperk.

CBD Zou het onrealistisch zijn om te zeggen dat 25 procent van de overheidsuitgaven in Europa naar de digitale transformatie van de maatschappij gaat? We zouden specialist kunnen worden op bepaalde gebieden die nu niet genoeg aandacht krijgen, zoals gezondheidszorg, onderwijs of het tegengaan van klimaatverandering. We presteren niet naar onze volle kracht op een aantal gebieden die cruciaal zijn voor de Europese burgers.

ENORM POTENTIEEL

Een nieuw onderzoek in opdracht van Google wijst uit dat artificiële intelligentie (AI, kunstmatige intelligentie) de Europese economie een krachtige impuls kan geven. Martin Thelle, senior partner bij Implement Consulting Group en co-auteur van het onderzoek, legt uit welk specifiek potentieel AI biedt en vertelt hoe Europa erop kan inspelen.

U hebt net in opdracht van Google een rapport afgerond over de impact van generatieve AI op de economie van de EU. Wat zijn de belangrijkste bevindingen?

We schatten dat generatieve AI het potentieel heeft om in de komende tien jaar het bruto binnenlands product (BBP) van de EU met 8 procent te doen groeien, dus met ongeveer 1,2 tot 1,4 biljoen euro. Verwacht wordt dat de toepassing snel zal toenemen, volgens een S-curve, met een piek in de marginale toepassing over ongeveer tien jaar. Dit tempo ligt beduidend hoger dan dat van eerdere technologieën, waarbij het vaak tientallen jaren duurde voordat ze op grote schaal werden toegepast. Meer dan 60 procent van de banen zal worden aangevuld door AI. Hierdoor zal de productiviteit toenemen omdat tijdrovende taken worden geautomatiseerd en werknemers zich kunnen richten op activiteiten die waarde creëren. Om gebruik te maken van deze voordelen en mensen te helpen zich aan te passen aan deze veranderingen, is investeren in vaardigheidstrainingen essentieel.

Volgens sommige mensen, zoals Sundar Pichai, CEO van Google, zal AI de wereld sneller veranderen dan de uitvinding van elektriciteit. Bent u het daarmee eens?

Absoluut. Hoewel Thomas Edison de gloeilamp al meer dan 160 jaar geleden heeft uitgevonden, hebben honderden miljoenen mensen vandaag de dag nog steeds geen toegang tot elektriciteit. AI wordt naar verwachting al over 20 tot 30 jaar op grote schaal toegepast. De wereld is nu veel meer onderling verbonden dan in 1879, waardoor nieuwe technologieën sneller worden verspreid.

Hoe kan AI de productiviteit en het concurrentievermogen in Europa precies versterken?

INTERVIEW:

AI heeft het potentieel om de productiviteit aanzienlijk te verhogen door routinematige, herhalende en tijdrovende taken te automatiseren zodat die sneller en nauwkeuriger kunnen worden uitgevoerd. Daarnaast kan AI werkprocessen versnellen door mensen te helpen met complexe cognitieve taken zoals schrijven, grote datasets analyseren en informatie verwerken. Deze verhoogde productiviteit is essentieel om de Europese economie concurrerend te houden en kan positieve gevolgen hebben voor zowel de economie als de wetenschap.

Over wetenschap gesproken, hoe kan AI bijdragen aan het versnellen van onderzoeksdoorbraken in Europa?

AI kan experts helpen bij het analyseren en beheren van de enorme datasets die nodig zijn voor wetenschappelijke innovatie, waardoor processen sneller verlopen. Het kan ook experimenten automatiseren en simuleren, waardoor wetenschappelijk onderzoek minder tijd en geld kost. Bij het ontdekken van medicijnen kan AI bijvoorbeeld moleculaire interacties en mogelijke bijwerkingen voorspellen, wat een enorme ondersteuning is voor wetenschappers en de onderzoeksfase aanzienlijk verkort. AI kan ook de samenwerking tussen onderzoeksinstellingen vergemakkelijken door het delen en analyseren van gegevens efficiënter te maken.

Welke sectoren van de economie zullen het meeste baat hebben bij AI, en welke misschien minder?

Sectoren met een hoog potentieel voor het automatiseren van herhalende cognitieve taken, zoals informatietechnologie, financiën en openbaar bestuur, zullen er het meeste voordeel uit halen. AI kan bijvoorbeeld financiële transacties en nalevingscontroles stroomlijnen, waardoor de operationele kosten aanzienlijk dalen. Omgekeerd

Meer dan

80–85

miljard € BBP-groei in Nederland

zullen sectoren die sterk afhankelijk zijn van menselijke interactie of handmatige taken, zoals persoonlijke verzorging en de bouw, minder gevolgen ondervinden van AI. In de bouw kan AI helpen bij het plannen van projecten en controleren van de veiligheid, maar het is minder waarschijnlijk dat het arbeidsmatige aspect van het bouwen van constructies wordt geautomatiseerd.

Historisch gezien heeft de dienstensector moeite om de productiviteit te verhogen. In uw rapport schrijft u dat dienstverlenende bedrijven onevenredig veel voordeel zouden kunnen halen uit AI.

Kunt u een paar concrete voorbeelden geven?

Naarmate economieën verschuiven naar diensten, stagneert de productiviteit. In de dienstensector kan AI de productiviteit sterk verhogen door een betere klantenservice, bijvoorbeeld door middel van responsieve chatbots, en door het stroomlijnen van processen zoals de verwerking van juridische documenten of contracten. Op advocatenkantoren kunnen advocaten bijvoorbeeld AI gebruiken om contracten en juridische documenten snel te beoordelen, waardoor ze minder tijd kwijt zijn aan deze taken. Daarnaast kunnen klantenserviceafdelingen AI-chatbots inzetten om routinevragen af te handelen, waardoor mensen meer tijd overhouden voor complexere zaken.

Geldt dit ook voor overheidsdiensten in Europa?

Ja, AI kan diensten voor burgers stroomlijnen door middel van geautomatiseerde systemen, waardoor wachttijden korter worden. In Portugal en Denemarken bieden AI-chatbots bijvoorbeeld 24/7 diensten aan, waarbij antwoorden worden gepersonaliseerd op basis van uitgebreide openbare databases. De Europese Commissie gebruikt al AI voor automatische vertaling in de eigen processen, waardoor de communicatie en efficiëntie worden verbeterd. AI kan experts ook helpen bij het beheren van gegevens over de volksgezondheid om ziekte-uitbraken te voorspellen en de toewijzing van middelen in de gezondheidszorg te optimaliseren.

Kleine en middelgrote ondernemingen (mkb) vormen de ruggengraat van veel Europese economieën. Hoe kunnen zij AI inzetten

van de banen zal naar verwachting worden uitgebreid met generatieve AI

om ondanks hun beperkte capaciteiten de productiviteit te verhogen?

Voor het mkb kan de implementatie van AI een uitdaging zijn omdat de IT-middelen en digitale vaardigheden beperkt zijn. Generatieve AI is echter veel intuïtiever in het gebruik doordat er interactie is in natuurlijke taal, en het is minder duur dan eerdere technologische innovaties. Omdat er minder of geen data nodig zijn, kunnen kleine en middelgrote ondernemingen AI makkelijker toepassen.

Wat is er volgens u nodig om Europa volledig te laten profiteren van de voordelen van AI en te voorkomen dat het achterop raakt bij andere wereldeconomieën? Wat zijn de belangrijkste uitdagingen?

Europa is achterop geraakt bij de eerste golf van AI-innovatie, dus om die achterstand in te halen moet er maximaal gebruik worden gemaakt van bestaande technologieën. De EU moet stimulerende AI-regelgeving opstellen, veel investeren in AI-infrastructuur en rekenkracht, en brede acceptatie en toegankelijkheid bevorderen. Hiervoor moet de beroepsbevolking worden omgeschoold en bijgeschoold zodat de voordelen van AI volledig kunnen worden benut. Hoewel het effect op banen vergelijkbaar zal zijn met andere technologische ontwikkelingen, zullen er niet zoveel banen veranderen als door sommigen wordt gevreesd.

Kunt u daar dieper op ingaan? Op dit moment lijkt het erop dat veel mensen optimistisch zijn over de mogelijkheden om met AI hun werk efficiënter te maken, terwijl anderen bang zijn dat hun baan verdwijnt. Wat zegt u tegen de mensen die zich zorgen maken over hun baan?

Het hele rapport voor Nederland vind je hier.

De verstoring van de arbeidsmarkt zal waarschijnlijk niet groter zijn dan bij eerdere technologische verschuivingen. Weinig banen lopen gevaar, want de huidige AI-tools kunnen niet alle taken binnen een baan uitvoeren.

Bijscholen voor de toekomst van werk

Google AI Essentials is een zelfstudiecursus waar geen ervaring voor nodig is en die is ontworpen om mensen in verschillende functies en bedrijfstakken te helpen essentiële AI-vaardigheden te verwerven waarmee ze hun productiviteit kunnen verhogen. In minder dan 10 uur leer je meer over AI van AI-experts, die je ook laten zien hoe je AI in de echte wereld kunt gebruiken. Nadat je de cursus hebt afgerond, krijg je een certificaat van Google dat je kunt delen met je netwerk en potentiële werkgevers.

AI Essentials is onderdeel van het Google Career Certificates-programma.

Meer informatie: grow.google/intl/europe/google-career-certificates/

Werk dat menselijke interactie vereist, zoals dat van een barista of een chirurg, zal minder worden beïnvloed. Naar schatting krijgt maar ongeveer 7 procent van de werkenden in hoge mate te maken met AI, wat betekent dat meer dan de helft van hun werkgerelateerde taken in de toekomst mogelijk kan worden gedaan door generatieve AI. Een AI-economie zal naar verwachting nieuwe banen creëren die we nu nog niet kennen, zoals »prompt engineering«. De meeste banen, meer dan 60 procent, zullen door AI worden aangevuld in plaats van vervangen, waardoor mensen zich kunnen richten op kritieke taken terwijl AI herhalende taken afhandelt.

Welke vaardigheden moeten werkenden ontwikkelen om AI ten volle te kunnen benutten?

Werkenden hebben verschillende vaardigheden nodig, van digitale basiskennis en kennis van AI tot geavanceerde cognitieve vaardigheden zoals kritisch denken en analytische vaardigheden. Generatieve AI zal ook nieuwe soorten banen creëren die we ons nu nog niet kunnen voorstellen. Het zal bijvoorbeeld cruciaal zijn om te begrijpen hoe je inzichten die AI genereert, kunt interpreteren en benutten. Werkenden in alle sectoren zullen moeten wennen aan voortdurend leren en zich aanpassen naarmate AI-technologieën verder worden ontwikkeld.

Een van de uitdagingen waar de EU voor staat, heeft te maken met demografische verschuivingen die anders zijn dan in andere economische grootmachten. Waarom bent u optimistisch dat AI kan helpen bij de aanpak hiervan?

Doordat er tijd vrijkomt, kan de Europese beroepsbevolking dankzij AI tekorten aan arbeidskrachten aanpakken op kritieke gebieden zoals gezondheidszorg, techniek en onderwijs. AI kan bijvoorbeeld het werk in de gezondheidszorg aanzienlijk efficiënter maken, waardoor mogelijk tot 40 procent van het huidige tekort kan worden opgevangen. In het onderwijs kan AI gepersonaliseerde leerervaringen bieden en leraren ondersteunen bij administratieve taken, zodat ze zich meer kunnen richten op het lesgeven en op hun leerlingen. Daarnaast kunnen in de techniek het projectbeheer en de inzet van middelen wor-

den geoptimaliseerd met AI-gestuurde oplossingen, waardoor tekorten aan vaardigheden in deze sector worden aangepakt.

Ondanks het enorme potentieel van AI voor Europa wijst uw rapport op een groeiende kloof tussen de EU en de VS op het gebied van onderzoek en ontwikkeling voor AI. Welke gevolgen heeft dit voor de Europese economie en welke stappen kunnen deze kloof in de toekomst overbruggen?

Als de huidige trend doorzet, zullen de VS en mogelijk China voorop lopen in de ontwikkeling van AI, terwijl de EU de technologie alleen maar toepast. Dat zou kunnen betekenen dat de VS ten opzichte van de EU op economisch gebied steeds meer profijt zal hebben van AI. Om deze kloof te overbruggen moet de EU lokale onderzoek en ontwikkeling op het gebied van AI stimuleren en voortbouwen op bestaande modellen om nieuwe toepassingen of tools te creëren. Samenwerking door gebruik te maken van de enorme mogelijkheden van Europa kan vruchtbaarder zijn dan het nastreven van individuele doorbraken op het gebied van onderzoek en ontwikkeling. De EU zou bijvoorbeeld gezamenlijke AI-onderzoekscentra kunnen oprichten en publiek-private partnerschappen kunnen stimuleren om innovatie te stimuleren.

Over innovatie gesproken, waar in Europa ziet u de beste toekomst voor AI?

Digitaal ontwikkelde markten zoals Estland, Nederland en de Scandinavische landen zullen vanwege hun digitale kracht naar verwachting voorop lopen bij de toepassing van AI. In Estland zie je bijvoorbeeld met het e-Residency-programma en digitale overheidsdiensten hoe innovatief beleid de toepassing van AI kan stimuleren. Er zijn echter ook veelbelovende ontwikkelingen in Frankrijk, Spanje en Portugal. De Franse investeringen in AI-start-ups laten zien hoe gerichte financiering de groei van het AI-ecosysteem kan ondersteunen. Deze voorbeelden maken duidelijk dat het potentieel van AI in veel delen van de EU wordt erkend en benut. Nu is het belangrijk om ervoor te zorgen dat Europa collectief gelijke tred kan houden met andere regio’s in de wereld.

UITSTOOT VERMINDEREN

Het voorkomen van condenssporen is een efficiënte hefboom om de impact van de luchtvaart op het klimaat te beperken. De AI-tools van Google kunnen de luchtverkeersleiding ondersteunen om dit doel te bereiken door optimale vluchtroutes te bepalen.

Weet je nog de eerste keer dat je naar de lucht keek toen je in de buurt van een vliegveld kwam? De witte sporen die je soms achter vliegtuigen ziet, lijken misschien mooi, maar ze kunnen ook een verrassend groot effect hebben op het milieu. Onderzoek wijst uit dat deze condenssporen, ook wel »contrails« genoemd, verantwoordelijk zijn voor ongeveer een derde van de impact van de luchtvaart op de opwarming van de aarde en het beheersen ervan is een belangrijk onderdeel van de strijd tegen klimaatverandering.

Google Research heeft met het Climate AI-team een algoritme ontwikkeld om gebieden in de lucht te identificeren waar de kans op de vorming van condenssporen groot is. Door deze gegevens te integreren in planningsystemen voor de luchtvaart kunnen vliegroutes worden geoptimaliseerd en kan het effect van condenssporen op het klimaat aanzienlijk worden verminderd. »We streven naar het genereren van de best mogelijke verwachtingen voor een zo groot mogelijke impact op het klimaat. Uiteindelijk meten we het succes van dit werk af aan de hoeveelheid opwarming die we kunnen beperken«, zegt John Platt, onderzoeker bij Google Research.

Condenssporen ontstaan wanneer vliegtuigen op grote hoogte door vochtige luchtlagen vliegen en er ijsdruppeltjes worden gevormd rond de roetdeeltjes van de uitlaatgassen. Ze kunnen minuten- of zelfs urenlang blijven bestaan als cirruswolken en deze door de mens gemaakte wolken kunnen warmte opsluiten in de atmosfeer van de aarde. In de loop van 2023 werkte het Climate AI-team van Google Research samen met het duurzame energie-initiatief Breakthrough Energy van Bill Gates aan de analyse van een enorme gegevensset van satellietbeelden, weer- en vliegroutegegevens om routes en hoogtes voor te stellen waarmee condenssporen zouden kunnen worden beperkt. Piloten van American Airlines voerden gedurende zes maanden 70 testvluchten uit om de nauwkeurigheid van de gemaakte verwachtingen te beoordelen. Het resultaat was 54 procent minder condenssporen bij 2 procent hoger brandstofverbruik, wat wijst op het potentieel van een kosteneffectieve en schaalbare klimaatoplossing.

»Het voorkomen van condenssporen is zo belangrijk omdat het een van de weinige middelen is die de luchtvaartindustrie heeft om op de korte tot middellange termijn een kleinere impact op het klimaat te hebben«, zegt Ilona Sitova, Senior Aviation Sustainability Expert bij het Maastricht Upper Area Control Centre (MUAC) van EUROCONTROL. Het MUAC is verantwoordelijk voor het hogere luchtruim boven België, Nederland, Luxemburg en Noordwest-Duitsland, dat met meer dan 5400 vluchten op een drukke zomerdag een van de drukste luchtvaartroutes ter wereld is.

Het MUAC loopt voorop bij het ondersteunen van onderzoek naar het voorkomen van condenssporen en was in 2021 de eerste die een

ILLUSTRATIE: ADRIAN JOHNSON

operationele proef met condensspoorpreventie uitvoerde. Google werkt al sinds 2022 samen met het MUAC door outputs van zijn AIprogramma te delen, waaronder specifieke informatie over verwachte condensspoorlagen. Op basis van deze verwachtingen kunnen luchtverkeersleiders tactische instructies geven om buiten de gebieden te vliegen die gevoelig zijn voor condenssporen, om zo het ontstaan van condenssporen te voorkomen. De balans kan complex zijn; de potentiële beperking van de opwarming moet worden afgewogen tegen andere factoren, zoals vluchttijden en andere operationele overwegingen. »Als de verwachting bijvoorbeeld in een extreem geval zegt dat bepaalde vliegniveaus niet gebruikt mogen worden, verkleint dat onvermijdelijk het luchtruim dat beschikbaar is voor vluchten, wat hoogstwaarschijnlijk vertragingen tot gevolg heeft. Ons doel is om een hoge capaciteit te behouden om het luchtruim veilig te bedienen en tegelijkertijd condenssporen te verminderen«, zegt Sitova.

AI verbetert processen voor het beperken van condenssporen Logistiek en natuurlijk veiligheid staan ook centraal. De capaciteit en de roosters van de luchtverkeersleiders worden door het MUAC tot een jaar van tevoren gepland, waarbij wordt gecoördineerd met militaire eenheden om te bepalen welke hoogtes beschikbaar zijn voor civiele luchtruimgebruikers. Maar zo ver van tevoren zijn condensspoorverwachtingen minder nauwkeurig. Op de dag van de vlucht kan het traject van individuele vliegtuigen in realtime worden aangepast aan de hand van de door Google AI gegenereerde suggesties, maar het omleiden van vluchten na het opstijgen maakt het werk ingewikkelder.

»Het afgeven van routeafwijkingen tijdens de vlucht is preciezer, maar is niet de aangewezen manier van werken omdat het gevolgen kan hebben voor de netwerkplanning en de werkdruk van de luchtverkeersleiders«, legt Sitova uit. Toch is ze ervan overtuigd dat AI een cruciale rol kan spelen bij het oplossen van de puzzel om het voorkomen van condenssporen te integreren in de luchtverkeersleiding: »Met AI zullen veel lokale processen voor het beperken van condenssporen worden verbeterd voor betrokkenen zoals luchtvaartmaatschappijen, de netwerkbeheerder of de luchtverkeersleiding, en dat zal voordelen opleveren.«

Het MUAC blijft zich inzetten om het potentieel van nieuwe technologie te benutten als onderdeel van zijn inspanningen om condenssporen te voorkomen. »We realiseren ons dat er voor de operationele processen voor het verminderen van condenssporen een hoge mate van automatisering nodig is, en daarom zijn de lopende proeven met Google, waarvan de meest recente in augustus 2024 is gestart, zo’n belangrijke stap«, zegt Sitova.

»Meer mogelijkheden moeten hand in hand gaan met meer veiligheid«

Anca Dragan, directeur Safety and Alignment bij Google DeepMind, is ervan overtuigd dat artificial intelligence (kunstmatige intelligentie, AI) de mensheid enorm veel voordelen biedt maar dat er ook bepaalde risico’s aan verbonden zijn. Ze stelt dat de risico’s van AI op zowel de korte als de langere termijn nu moeten worden aangepakt.

Professor Dragan, u houdt zich al vele jaren bezig met AI. U begon als kind in Roemenië al met programmeren en verhuisde als jongvolwassene naar Duitsland om daar informatica te studeren. Tegenwoordig bent u universitair hoofddocent aan UC Berkeley, maar momenteel met verlof om leiding te geven aan AI Safety and Alignment bij Google DeepMind. Wat is, gezien uw uitgebreide ervaring, uw kijk op de ontwikkeling van AI tot nu toe?

Tientallen jaren lang hebben onderzoekers AI-systemen ontwikkeld die prestaties kunnen leveren die tot op dat moment onmogelijk bleken: van winnen van schaakkampioen Garry Kasparov in 1997 tot mensen helpen meer inzicht te krijgen in Mars. Nu ontstaan er overal, iedere dag, »onmogelijke dingen«. Mensen worden bijvoorbeeld in grote Amerikaanse steden rondgereden door AI. Ik heb zelf 6 jaar met Waymo gewerkt, een bedrijf dat autonome auto’s maakt, en de vooruitgang die we boekten was verbluffend. Ook kunnen artsen meer gevallen van kanker opsporen dankzij AI. Maar de ontwikkeling van AI zal niet stoppen bij het oplossen van specifieke uitdagingen. Er zijn nóg geavanceerdere en »algemeen intelligente« AI-systemen in zicht.

Hoe verschillen die systemen van wat we tot nu toe hebben gezien? We verwachten dat AGI-systemen (Artificial General Intelligence, kunstmatige algemene intelligentie), zoals ze tegenwoordig

meestal worden genoemd, op bijna menselijk niveau cognitieve taken zullen kunnen uitvoeren op alle gebieden. Het ontwikkelen van AGI is niet voor niets een lang gekoesterd doel van Google DeepMind en andere AI-onderzoekers over de hele wereld. Als AI alleen al in de wetenschap specifieke, complexe wetenschappelijke uitdagingen kan oplossen, zoals het in kaart brengen van het hele universum van eiwitten (pagina 10), dan kunnen de voordelen van het creëren van een interdisciplinaire AI-onderzoeksassistent en -tool enorm zijn. En de hypothese waar velen van ons in geloven is dat er een universele intelligentie over de gehele lijn nodig is om bepaalde doorbraken mogelijk te maken en dat de AI tot op zekere hoogte beperkt is. De voordelen zijn niet alleen voor de wetenschap enorm, maar ook voor het onderwijs, de gezondheidszorg en, meer in het algemeen, voor het welzijn van de mens; bijvoorbeeld om een behandeling tegen een ernstige ziekte te vinden of de klimaatverandering te helpen tegengaan. Deze mijlpalen hebben we nog niet bereikt, maar met de belangrijke verbeteringen in steeds intelligentere algemene AI van vandaag de dag, is het mogelijk dat we binnen 10 jaar AGI kunnen gaan gebruiken en de voordelen ervan gaan zien.

Wat betekent deze ontwikkeling met betrekking tot de potentiële risico’s van AI?

De belofte van steeds geavanceerdere AI-systemen gaat gepaard met bepaalde risico’s, van de schade die nu al wordt veroorzaakt door de huidige systemen tot extremere en mogelijk catastrofale risico’s van AGI-systemen.

Aan welke soorten risico’s denkt u?

De huidige systemen kunnen het nieuwe doel zijn van cyberaanvallen; ze kunnen stereotypen verspreiden of de nuance missen die nodig is om tegenstrijdige zorgen over controversiële onderwerpen tegen elkaar af te wegen; ze kunnen bijdragen aan affectieve polarisatie, slecht medisch advies geven of onrecht versterken. Sommige toekomstige systemen kunnen grotere risico’s met zich meebrengen, bijvoorbeeld zeer doeltreffende cyberwapens, hulp bij bioterrorisme of het gebruik als krachtig overtuigingsmiddel. Nog verder in de toekomst zouden sommige zeer krachtige systemen in staat kunnen zijn tot zelfbewustzijn, zelfverspreiding, geavanceerd redeneren en misleiding. Betere mogelijkheden moeten daarom hand in hand gaan met betere AI-veiligheid.

Moeten we deze uitdagingen aanpakken in de volgorde waarin ze voorkomen, waarbij we ons eerst richten op de huidige AIrisico’s en daarna op toekomstige AI-risico’s? Hoe moeten deze belangrijke risico’s worden aangepakt?

De realiteit is dat al deze risico’s ertoe doen en dat het belangrijk is om ze allemaal nu aan te pakken. Dat is vanzelfsprekend voor de huidige problemen, maar het is ook belangrijk dat we de risico’s die we pas voor later voorzien beginnen aan te pakken. Vergeet niet dat luchtvervuiling in het verleden relatief snel werd gezien als een ernstig risico op de lange termijn als gevolg van de wijdverspreide

Bij ons werk op het gebied van veiligheid komen we er vaak achter dat oplossingen voor risico’s op korte en lange termijn nauw met elkaar verbonden zijn en elkaar versterken.

toepassing van de verbrandingsmotor, maar dat het toch nog bijna 60 jaar duurde vanaf het moment dat de eerste Ford Model T van de lopende band rolde totdat de VS nationale normen voor luchtvervuiling door motorvoertuigen invoerde. De mensheid is historisch gezien altijd traag geweest om de risico’s van vervuiling aan te pakken, omdat sommige oorzaken diep verweven zijn met de wereldeconomie.

Kunt u daar dieper op ingaan?

Dit voorbeeld over vervuiling leert ons iets over AI: als we iets kunnen leren van de menselijke vooruitgang, dan is het wel dat hoe sneller we mogelijke risico’s van nieuwe technologie zoals AI ontdekken en beperken (zowel nu als op de langere termijn) hoe beter. Toch heerst er vandaag de dag een wijdverbreid beeld dat onderzoekers die zich richten op de huidige nadelige gevolgen van AI en de risico’s op de langere termijn met elkaar botsen, en dat de risico’s op de lange termijn een soort afleiding zijn om de nadelige gevolgen van nu niet te hoeven aanpakken. Maar zo kan het niet zijn. Ik vind dat echt contraproductief en denk dat we ook moeten stoppen met elkaar de schuld geven en verder moeten gaan met het zeer belangrijke werk dat voor ons ligt met betrekking tot alle risico’s.

Uw werk bij Google DeepMind is gericht op AI-veiligheid. Hoe gaat u om met de huidige en toekomstige risico’s?

Labs in de sector, zoals Google DeepMind, werken aan het voorspellen, evalueren en beperken van alle AI-risico’s. Sterker nog, velen van ons, van mijn collega’s die onderzoek doen naar ethiek tot onderzoekers die zich richten op AGI, zoals ikzelf, geloven dat het verkeerd is om het ene type risico voorrang te geven boven het andere. Bij ons werk op het gebied van veiligheid komen we er vaak achter dat oplossingen voor risico’s op korte en lange termijn nauw met elkaar verbonden zijn en elkaar versterken.

Kunt u een voorbeeld geven?

Natuurlijk, ik geef er zelfs 2. Het is algemeen bekend dat het belangrijk is om de feitelijkheidsfouten van generatieve AI-modellen (»hallucinaties« in vaktaal) te verminderen om de verspreiding van onjuiste informatie te beperken. Het is echter minder bekend dat veel van de strategieën die we gebruiken om deze hallucinaties te beperken ook leerzaam zijn voor hoe mensen in de toekomst toezicht kunnen houden op AGI-modellen. Op dezelfde manier kan werk op het gebied van waardenpluralisme bij alignment helpen om de huidige polarisatie te verminderen, terwijl AGI-systemen hierdoor mogelijk ook in staat worden gesteld om misbruik te begrijpen en zich ertegen te verdedigen, waarbij een balans wordt gevonden tussen de doelen van de gebruiker en die van de samenleving. Daarom werken onze sociotechnische en ethische onderzoekers zij aan zij met onze AI-veiligheidsingenieurs en wetenschappers.

Over samenwerking gesproken: hoe kunnen of moeten politici, wetenschappers en andere belanghebbenden betrokken worden bij het veilig maken van AI?

Anca Dragan is universitair hoofddocent aan UC Berkeley. Momenteel is ze met verlof om leiding te geven aan AI Safety and Alignment bij Google DeepMind en werkt ze voornamelijk in San Francisco.

Net als binnen elk AI-lab moeten we samenwerken aan de veiligheidsrisico’s. Het is ook van cruciaal belang dat AI-bedrijven, universitaire onderzoekers, maatschappelijke organisaties en overheden over de hele wereld de valse keuze tussen huidige nadelige gevolgen en catastrofale risico’s verwerpen en alle mogelijkheden overwegen die kunnen ontstaan wanneer AI steeds geavanceerder, autonomer en alomtegenwoordiger wordt. Het ontwikkelen van gemeenschappelijke werkwijzen voor AI-veiligheid zal helpen om zowel de huidige nadelige gevolgen als de risico’s op de langere termijn te beperken. De internationale community van overheden, maatschappelijke groeperingen en de industrie kan samen sterkere evaluaties ontwikkelen voor het meten van de capaciteiten en de alignment van modellen, en gemeenschappelijke werkwijzen creëren voor het veilig uitvoeren van deze tests en voor het bepalen van de risicobeperkende maatregelen die nodig zijn bij toenemende risiconiveaus.

Gaan we snel genoeg om deze risico’s aan te kunnen?

Voor alle duidelijkheid, de huidige systemen leiden niet tot catastrofale risico’s; de nieuwste chatbot gaat niet opeens een existentiële bedreiging vormen. Maar we moeten beter in staat zijn om gevaarlijke mogelijkheden te meten en te begrijpen hoe deze mogelijkheden veranderen naarmate AI-modellen groter en complexer worden. Daar bestaan theorieën voor en we moeten beter voorbereid zijn om het risico te beperken dat een systeem dergelijk gevaarlijk gedrag gaat vertonen. Er moet ook vooruitgang worden geboekt op het gebied van versterkt toezicht door mensen en hoe we dat kunnen gebruiken om te voorkomen dat geoptimaliseerde misalignment plaatsvindt. En we moeten beter begrijpen hoe de mens deze modellen waarschijnlijk gaat gebruiken, via welke toepassingen, en wat de bredere implicaties zijn van de grootschalige toepassing ervan. Het kan jaren onderzoek kosten om de secundaire of tertiaire effecten van AI-systemen te begrijpen en om de nodige vooruitgang te boeken in het alignmentonderzoek, en we moeten nu allemaal dringend die kostbare tijd gebruiken, iets wat we al doen bij Google DeepMind.

HET IS EEN KWESTIE VAN AUTONOMIE

Wereldwijd hebben ongeveer 1,3 miljard mensen een ernstige beperking. Met behulp van op AI gebaseerde tools – zoals Live transcriptie en Live ondertiteling van Google – kunnen ze zelfstandiger leven.

Een hoortoestel alleen volstaat niet voor Matthew Johnston, een Londenaar van in de 50 die doof geboren is. Als hij met mensen praat, moet hij vooral liplezen. Toen zijn jongste zoon Harry in 2020 naar Hongkong verhuisde, probeerden ze contact te houden via videobellen. Helaas ondervond Johnston maar al te snel dat liplezen moeilijker is op een scherm dan in persoon. Toen hij ontdekte dat de nieuwste Google Pixel-telefoon de functie Live ondertiteling heeft waarmee in realtime een transcript wordt gemaakt van gesprekken, kocht hij het apparaat. De eerste die hij belde was zijn zoon. Ze waren al een half uur aan het praten toen Harry hem onderbrak: »Pap, dit is de eerste keer dat we elkaar bellen.« Johnston was geraakt: »Ik ben 55 en kon voor het eerst in mijn leven met mijn zoon bellen.«

Live ondertiteling is een van de vele digitale tools die Google heeft ontworpen met en voor mensen met een beperking. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft 16 procent van de wereldbevolking een significante beperking. Dat zijn 1,3 miljard mensen. Google heeft als missie om de informatie in de wereld voor iedereen toegankelijk te maken. Dat draagt eraan bij dat iedereen, en in

Matthew Johnston was 55 toen hij voor het eerst een telefoongesprek kon voeren – dankzij AI.

het bijzonder mensen met een beperking, zich in het leven weet te redden. »Het is een kwestie van autonomie; van mensen de kans te geven hun leven te leiden zoals ze willen, zonder barrières, in een wereld die vaak niet voor hen is ontworpen«, zegt Christopher Patnoe, hoofd van EMEA Accessibility and Disability Inclusion bij Google.

Artificiële intelligentie (AI) biedt nieuwe manieren om producten inclusiever te maken. Mensen die doof of slechthorend zijn, hebben bijvoorbeeld baat bij de capaciteit van grote taalmodellen om spraak te analyseren. Met behulp van technologie voor automatische spraakherkenning en geluidsdetectie bouwden ingenieurs van Google in 2018 de app Live transcriptie en een jaar later Geluidsmeldingen. Live transcriptie maakt transcripties in realtime van gesprekken in meer dan 120 talen. Geluidsmeldingen identificeert geluiden in de omgeving en thuis, en stuurt meldingen naar mensen met een auditieve beperking als er een brandalarm afgaat of als er aan de deur wordt gebeld.

Lidia Best, voorzitter van de European Federation of Hard of Hearing People, heeft zowel zelf als via talloze voorbeelden uit haar omgeving de kracht van AI ervaren: »Een bericht op sociale media heeft diepe indruk op me gemaakt. Een collega in Griekenland deelde een foto van haar smartphone met de app Live transcriptie open, die ze naast een tv­scherm had gezet. Voor het eerst kon ze Griekse nieuwsuitzendingen volgen, met dank aan de app Live transcriptie!«

Een van de ontwikkelaars van Live transcriptie is Dimitri Kanevsky, een onderzoekswetenschapper bij Google die aan technologie voor spraakherkenning werkt en die op eenjarige leeftijd volledig doof werd. Toen hij in 2014 bij Google kwam werken, had hij een speciaal apparaat om ondertiteling voor spraak-naar-tekst weer te geven. De oplossing was nuttig, maar vereiste meerdere onderdelen en enige voorbereiding. Met Live transcriptie kon Kanevsky spontaner dan voorheen spraak-naartekst transcripties gebruiken – bijvoorbeeld bij het bestellen van een kopje koffie. »Hier heb ik mijn hele leven van gedroomd«, zegt Kanevsky. Inmiddels is het een van de populairste ondersteunende technologieën op Android.

Meer informatie over toegankelijkheid.

Europese perspectieven op tech en samenleving