Anders kijken, denken en doen Kinderen en jongeren voor een duurzame wereld

PU

keuzes laten maken voor een duurzamere wereld

Jaarverslag 2019 DJAPO’S MAGAZINE VOOR JUFFEN EN MEESTERS

#2 MAART 2017

KNIP JE GLOOB EN TEO PICTO’S • RECEPT VOOR EEN WORMENBAK • VRAGEN VOOR HILDE CREVITS • CATWA IN DE KRINGWINKEL • SYSTEEMDENKEN IN KAMEROE

voorwoord

INHOUDSTAFEL 3 Voorwoord 4

Denken zichtbaar maken als aanpak voor denkonderwijs

6 Basisonderwijs 10

Secundair onderwijs

12 Lerarenopleiding 14

Partners en samenwerkingen

18

Gemeentelijke samenwerking

20

Algemene cijfers

22 Jaarrekening 24

Djapo laat van zich horen

26 Vrijwilligers 28 Contactgegevens

Het is vreemd om halfweg 2020 een jaarverslag te maken met terugblik op een 2019 boordevol activiteiten en samenwerkingen ‘buitenshuis’. Intussen zitten miljoenen mensen overal in de wereld ‘in hun kot’, gingen scholen op slot en werd duidelijk hoe wereldwijd verbonden we allemaal zijn. In 2019 zaten we ook halfweg ons belangrijkste vijfjarenprogramma en dus op volle kruissnelheid. Educatie Duurzame Ontwikkeling, kwaliteitsvol onderwijs en didactische onderbouw blijven daarbij onze centrale wegwijzers. We bouwden verder aan ons EDO-kader en ontwikkelden concrete instrumenten en lessen waar leerkrachten in de klas mee aan de slag kunnen. We begeleidden schoolteams, docenten en studenten in de lerarenopleiding en lokale ambtenaren, we organiseerden of namen deel aan verscheidene studiedagen, evenementen en conferenties. We doen dit alles met veel goesting en vanuit onze missie om kinderen en jongeren bewuste keuzes te leren maken voor een duurzamere samenleving. We doen dit ook als hecht team en, waar mogelijk, samen met andere partners. Kortom, we timmerden elke dag ijverig mee aan het pad naar een duurzame, sociale en rechtvaardige samenleving. Daar verandert ook in 2020 niets aan. Veel leesplezier!

Belinda Wijckmans, directeur

Copyright foto’s: David Speltdoorn, Djapo, Elvire Van Oothegem, Ian Segal, Irina De Groof, Marc Vervvoort/Beeldzoeker, Patrick Clerens

3

Denken zichtbaar maken als aanpak voor denkonderwijs

5

In 2019 verdiepten we ons verder in theorie en praktijk rond denkonderwijs, een onderdeel van onze praktijkvisie. We zetten ook in de aanmaak van educatief materiaal, nascholingen en communicatie steeds vaker visuele denkinstrumenten in. Op die manier profileerden we ons rond deze aanpak. Voor Djapo is denkonderwijs de aanpak om aan Educatie Duurzame Ontwikkeling (EDO) te doen. Djapo wil dat kinderen en jongeren zélf bewuste keuzes maken voor een duurzamere samenleving. Duurzaamheidsvraagstukken vragen om actie, om keuzes maken. Voor je daartoe komt, gebeuren er allerlei denkprocessen. Als we precies weten wat er in ons hoofd gebeurt bij dat denken, gaan we daarna beter kunnen inschatten wat we moeten doen wanneer we het antwoord op een vraagstuk niet meteen kennen. Visuele denkinstrumenten zijn daarbij interessant want: • maken je denken zichtbaar • stimuleren je denken • maken het anderen mogelijk om met je mee te denken • zijn ideale instrumenten als je keuzes wil maken voor een duurzamere wereld. Het team praktijkvisie werkte ook verder aan ons theoretisch onderbouwd kader rond Educatie Duurzame Ontwikkeling. Een nieuwe versie wordt eind 2020 gepubliceerd. 4

45

Methodes creatief denken voor

32

106

leerkrachten

Methodes Filosoferen voor

52

leerkrachten

37

methodes systeemdenken

138

voor leerkrachten

32

nascholingen

Basisonderwijs

275

workshops voor

kleuteronderwijs

In het werk maken van een duurzame wereld, dat kan met Gloob & Teo, twee vrienden die jonge kinderen stimuleren om voelsprieten te ontwikkelen voor alle dingen die een invloed hebben op de mens en de natuur.

283

7

leerkrachten

75

coachings voor

In 2019 werkten we o.m. lessen uit rond zwerfvuil, Mei Plasticvrij en Modderdag. Dat laatste resulteerde in een campagne met downloadbaar materiaal, les- en doetips voor kleuters.

371

leerkrachten

Met het traject en de nascholing ‘Trip trap naar duurzaamheid in de kleuterklas’ bieden we leerkrachten en scholen tools om in de kleuterklas rond duurzaamheid te werken.

173

prenten-en verhalenboeken

608

voor leerkrachten

833

6

37 57

downloads educatief materiaal Gloob & Teo

pictogrammen voor leerkrachten

33

sets poppen

lager onderwijs

In het vertaalde onze aanpak rond Educatie Duurzame Ontwikkeling zich o.m. in nieuw online lesmateriaal rond Dikketruiendag en zwerfvuil. Samen met Mei Plasticvrij en Koen Timmers maakten we lesmateriaal dat leerlingen laat onderzoeken en oplossingen bedenken om de plasticberg te verkleinen. We speelden ook in op actuele gebeurtenissen zoals Gedichtendag, de klimaatmarsen en de bosbranden. In het kader van de nieuwe gemeenteraden werkten we een aanbod uit rond kinder- en jongerenparticipatie.

5

5

trajecten rond onze denkvaardigheden en duurzaamheidsthema’s,

3565

trajecten i.s.m. Join for Water

6

trajecten rond EnergyChallenges i.s.m. IOK

geregistreerde gebruikers

1

traject rond kinderrechtenschool

5922

downloads Wie lesmateriaal wil downloaden, moet zich eenmalig registreren. In 2019 kwamen er 3565 geregistreerde gebruikers bij. Eind 2019 had de website 3834 leden met zo een account.

(*) downloads materiaal Gloob & Teo inbegrepen,

Daarnaast ondersteunden we leerkrachten en scholen met workshops, nascholingen, coaching en advies. In onze workshops laten we kinderen anders kijken naar en denken over de wereld. We leggen de focus op een thema en koppelen hieraan een denkvaardigheid (systeemdenken, creatief denken, filosoferen). In 2019 verscheen PUNT#4, de vierde editie van ons magazine voor leerkrachten kleuter- en lager onderwijs.

8

22

nascholingen voor

261

leerkrachten

Secundair onderwijs Djapo ontwikkelde voor het secundair onderwijs methodieken en lesmateriaal dat in verschillende vakken en contexten inzetbaar is. Leerkrachten en scholen die met Djapo samenwerken, kunnen op die manier werken aan vakoverschrijdende sleutelcompetenties van de nieuwe eindtermen.

5

Ook voor het secundair onderwijs breidde het aanbod online lesmateriaal uit met o.m. lessen rond microplastics in het kader van Mei Plasticvrij, de campagne Changemakers van 11.11.11. en Fairfin, rond financiële geletterdheid. In het kader van het project Frame Voice Report werkten we samen met de Stichting Hubi & Vinciane aan een project rond voeding, met filmreportages over voedingsgewoontes in de streek van Parakou in Benin, een nascholing systeemdenken voor leerkrachten tweede en derde graad secundair onderwijs en een educatieve bundel. In 2019 verscheen ook PUNT #5, ons eerste magazine voor het secundair onderwijs.

We begeleidden scholen en leerkrachten uit het secundair onderwijs rond verschillende thema’s. Een aantal voorbeelden: • GO! Busleyden Atheneum Pitzemburg Mechelen: nascholing systeemdenken / SDG’s • GO! Campus Het Spoor Mol en KOSH Scheppersinstituut Herentals: coaching en begeleiding rond energiebesparing in het kader van het project Energy Challenges • Sint-Ritacollege Kontich: begeleiding en coaching in systeemdenken en creatief denken rond het uitwerken van MoVo-dag/ Damiaanactie • College Ten Doorn Eeklo: procesbegeleiding rond actiegericht werken binnen het project #iCare. Met o.m. nascholing over de projectontwerper, met focus op systeemdenken en nascholing creatief denken, om zelf een actie te bedenken. • Mater Dei Instituut Brasschaat: coaching leerkrachten rond actiegericht werken en workshop leerlingen rond verkleinen watervoetafdruk in het kader van Project W van Join for Water

10

667

downloads lesmateriaal

17

scholen begeleid

6

trajecten

Lerarenopleiding Ook in de lerarenopleiding laten we de competenties die belangrijk zijn voor Educatie Duurzame Ontwikkeling aan bod komen en ontwikkelen we materiaal en nascholingen om de denkvaardigheden filosoferen, creatief denken en systeemdenken in te bedden in het kleuter- en lager onderwijs. Lerarenopleidingen kunnen kiezen uit ons vast aanbod, maar we werken ook op maat.

9 13

Een aantal voorbeelden: • Systeemdenken over diversiteit, Odisee Aalst • Systeemdenken chocolade, Odisee Aalst • Systeemdenken rond het thema bos bij toekomstige leerkrachten lager onderwijs van Odisee Campus Sint-Niklaas • Systeemdenken en wereldburgerschap Howest Brugge en VIVES Onderwijs Campus Kortrijk en Tielt in kader project West-Vlaanderen • Aan de slag met de SDG’s in de kleuterklas en in het schoolbeleid? Student leerkrachten kleuteronderwijs Odisee Aalst.

3

nascholingen

72

voor docenten

42

nascholingen voor 993 studenten 12

Partners en samenwerkingen Djapo zet kwaliteitsvol onderwijs centraal en ontwikkelt ook projecten en lesmateriaal in samenwerking met of in opdracht van andere partners. Zo kunnen we hen ondersteunen in de kwaliteitsvolle en duurzame educatieve vertaling van een project. We wisselen ook expertise uit. Een aantal voorbeelden: • Kostbare kost! Van al het voedsel dat gekweekt en geproduceerd wordt, gaat ergens onderweg zo’n 30% verloren. Een lespakket i.s.m. MOS • Viering 30 jaar Kinderrechtendag in het kader van project Kinderrechtenscholen/School for Rights • Energy Challenges een toekomstgericht en participatief project om energie te besparen in schoolgebouwen met 2imprezs, IOK, MOS, Kempen2030 en met steun van de Europese Unie • SDG-kar en educatief pakket i.s.m. Provincie Oost-Vlaanderen. Op de kar staan de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen stuk voor stuk uitgelegd, op maat van kinderen van de 2e en 3e graad lager onderwijs • Actie #iedereenwaterdrager samen met Join For Water (Protos), GoodPlanet Belgium, Djapo Vzw, Solidagro en MOS • Lesmateriaal rond MeiPlasticvrij i.s.m. Koen Timmers en Mei Plasticvrij • Uitwerken werkvormen om transversaal aan denkvaardigheid systeemdenken te werken, voor leerkrachten eerste graad secundair onderwijs, i.s.m. Provincie Antwerpen • Lid van de begeleidingscommissie van het project VALIES, een co-creatief onderzoeksproject dat inzet op de professionele ontwikkeling van leraren om samen met hun schoolteam EDO succesvol te maken in de eigen school. • ‘De duurzame ontwikkelingsdoelstellingen: vanuit synergie naar een integraal verhaal’, met steun van en i.s.m. Nationale Loterij en met VVN en UNRIC. Met als doel het creëren van een multisectoriële dialoog en beweging rond de SDG’s en het actief betrekken van kinderen en jongeren bij de uitdagingen hierrond. Djapo introduceerde de SDG’s in het onderwijs via 50 workshops ‘Gelukkig 2030’ en organiseerde een inspiratiedag rond de SDG’s met inbreng van en deelname vanuit verschillende sectoren (onderwijs, profit, non-profit, overheid).

12 14

15

• In 2019 waren er ook nog samenwerkingen met: ◦ - Kruit - MOS - VVSG - Oxfam Wereldwinkels - Uitgeverij Averbode - Uitgeverij Plantijn: lessen van Wereldlesidee worden ook gedeeld op Scoodle - Plan International België, in het kader van kinderrechtenscholen - Bos +: ontwikkelen nascholing systeemdenken rond het thema bos - Join for Water - 11.11.11: campagne - Frame Voice Report - Energy Challenges - Provincie West-Vlaanderen - Provincie Oost-Vlaanderen - Provincie Antwerpen - Ed. D. D. Hyerle, Thinking Schools International - Future Forward Summit van Ecocampus

16 18

17

Gemeentelijke samenwerking

15

gemeentelijke trajecten

infosessies voor ambtenaren

111

Lokale besturen die kinderen en scholen nauw willen betrekken bij duurzaam beleid kunnen een beroep doen op Djapo om hen daarin te ondersteunen. ambtenaren organiseerden samen met Er is kant-en-klaar educatief materiaal maar we Djapo een traject voor de werken ook op maat van steden en gemeenten scholen in hun gemeenten die duurzaamheidsthema’s onder de aandacht en werden zelf ook intensief willen brengen.

33

22

gecoacht.

Een aantal voorbeelden: • Begeleiding kindergemeenteraad Diest, Pittem, Wevelgem, Evergem en De Pinte: vertrokken vanuit het kader van de SDG’s en onze workshop ‘Gelukkig 2030’ bedachten de jonge gemeenteraadsleden ideeën voor een fijn leven in een gezonde gemeente en trokken daarmee naar het gemeentebestuur. • SDG’s en Mechelen: i.s.m. Mondiale Raad en leerkrachten van verschillende Mechelse scholen • Hoe kan je als gemeente kinderen laten participeren en mee laten nadenken over je beleid en de dingen die ertoe doen? Begeleiding kinderparticipatiedagen in Lommel. • Werken rond het thema fair trade in Wevelgem. • Inspiratie en downloadbaar materiaal rond participatie: laat kinderen en jongeren participeren in je gemeente.

In 2019 hadden we trajecten in: Denderleeuw, Deinze, Deinze Nevele (Lowazone), Evergem, Genk, Hooglede, Kruibeke, Lommel, Mechelen, Merelbeke, Overpelt, Roosdaal, Torhout en Wevelgem. We werkten ook nog samen met : Beersel, Bornem, De Pinte, Eeklo, Geraardsbergen, Hasselt, Hoeilaart, Leuven, Machelen, Wevelgem en Zoersel. 18

Algemene cijfers Basis Onderwijs Basis Onderwijs

Antwerpen

Secundair Onderwijs Secundair Onderwijs

Brussel

Studenten lerarenopleiding Studenten lerarenopleiding

Limburg

AANTAL AANTAL LEERKRACHTEN Docenten lerarenopleiding LEERKRACHTEN Docenten lerarenopleiding PER DOELGROEP(*) PER DOELGROEP(*)

AANTAL AANTAL LEERKRACHTEN LEERKRACHTEN PER PROVINCIE(*) PER PROVINCIE(*)

Oost-Vlaanderen West-Vlaanderen Vlaams-Brabant Nederland Nederland Nederland

Aantal leerkrachten Aantal leerkrachten per doelgroepper doelgroep

bereikt bereikt aantal leerkrachten aantal leerkrachten

Basisonderwijs 3015(*) Basisonderwijs Secundair Onderwijs 406 Secundair Onderwijs Studenten lerarenopleiding 1246 Studenten lerarenopleiding Docenten lerarenopleiding83 Docenten lerarenopleiding Totaal

Totaal

4750

3015(*) 406 1246 83 4750

Aantal leerkrachten Aantal leerkrachten per provincieper provincie Antwerpen Antwerpen Antwerpen Brussel Brussel Brussel Limburg Limburg Limburg Oost-Vlaanderen Oost-Vlaanderen Oost-Vlaanderen West-Vlaanderen West-Vlaanderen Vlaams-Brabant Vlaams-Brabant West-Vlaanderen Vlaams-Brabant

Nederland Nederland

Nederland

(*) Djapo streeft er sinds 2017 naar om zoveel mogelijk unieke leerkrachten in beeld te brengen. Deze cijfers zijn daarop gebaseerd en niet meer op het bereik per product, wat in het verleden soms dubbele tellingen opleverde.

20

Totaal

Totaal

bereikt bereikt aantal leerkrachten aantal leerkrachten

492 431 376 752 415 456

492 431 376 752 415 456

93

93

3015

3015

21

Djapo laat van zich horen Ook in 2019 was Djapo aanwezig op heel wat studiedagen, evenementen en conferenties. Zo organiseerden we op 22 oktober in Brussel een inspiratiedag rond de SDG’s. We zochten uit hoe je als school, onderwijsactor of (lokale) beleidsmaker concreet met de SDG’s aan de slag kan en vroegen ons af of de bedrijfswereld, de non-profitsector en het lokale beleid een voorbeeld kunnen zijn voor het onderwijs. Tijdens onze netwerkavond in december met spreker Stijn Dhert van het Mysterie van Onderwijs dachten we na over de nood aan nieuwsgierigheid en onzekerheid omarmen voor kwaliteitsvol onderwijs.

Djapo liet nog meer van zich horen:

• Via denkonderwijs en de #SDG’s de wereld op punt zetten. Collega Sara vertelde ons verhaal tijdens de conferentie Arts & Technology in Piraeus Athene. • Voeding anders bekeken. Een debat van stichting Hubi en Vinciane met directeur Belinda over hoe je kinderen en jongeren anders kan laten kijken naar en denken over duurzaamheidsthema’s zoals voeding. • Hoe kunnen scholen meewerken aan duurzame ontwikkeling en op welke manier kunnen gemeenten hen hierin ondersteunen? Studiedag ‘Lokaal = Mondiaal: op weg naar 2030’ van VVSG. • Contactdag Netwerk Educatie: paraat voor het kLIMaat” van Provinciaal Natuurcentrum Limburg en Provincie Limburg • Duurzaamheid in de kinderopvang: workshops tijdens studiedag van KdG - Karel de Grote Hogeschool Antwerpen. • Colloquium directies Katholiek Onderwijs Vlaanderen • Beurzen: Bubble festival in Brussel, PXL Breekt Uit, Tools4Schools

Djapo nam in 2019 actief deel aan volgende overlegstructuren:

• 11.11.11. (Platform Mondiale Vorming, werkgroepen SDG’s (onderwijs) en onderwijsbeleidsbeïnvloeding, Algemene Vergadering, GSK België) • NGO Federatie (Platform financiën, RVB en Algemene Vergadering) • Kruit • VLOR (commissie onderwijs en samenleving) • Leuvens Netwerk Noord-Zuid

24

25

Vrijwilligers In 2019 kreeg onze vrijwilligerswerking steeds meer vorm. Zo plaatsten we vacatures voor workshopbegeleiders, vrijwilligers logistiek en vrijwilligers voor de ontwikkeling van educatief materiaal. Elke kandidaat werd uitgenodigd voor een individueel gesprek. We organiseerden 2 vormingsmomenten en 2 teambuildings. Op die manier leerden de vrijwilligers Djapo en onze aanpak rond Educatie Duurzame Ontwikkeling beter kennen. We zorgden ook voor een kleine attentie op Internationale Dag van de Vrijwilliger en tijdens de Week van de Vrijwilliger.

8

vrijwilligers

26

21

Djapo-team steunt #waaromikniet, een campagne voor kwalitatief onderwijs voor iedereen

Aantal medewerkers:

22

Volg ons op Facebook:

www.facebook.com/djapovzw/

Youtube :

www.youtube.com/user/djapovzw

LinkedI n :

www.linkedin.com/company/djapo-vzw

Pinterest :

www.pinterest.com/djapovzw/

Schrijf je in op onze nieuwsbrief!

www.djapo.be

met de steun van

De meningen die door Djapo worden uiteengezet, weerspiegelen niet noodzakelijk die van de Belgische Staat en verbinden deze laatste in geen geval.

Djapo vzw Ortolanenstraat 6 3010 Kessel-Lo 016 / 29 21 27 info@djapo.be

www.djapo.be