Bezoekersbrochure 'DIVA, a Brilliant Story'

DIVA, EEN BRILJANT VERHAAL Bezoekersgids met zes zalen en zes verhalen

Gelieve deze gids in te leveren na uw bezoek.

U kan een online exemplaar terugvinden op onze website divaantwerp.be.

Meer uitgebreide informatie vindt u in het boek Briljante Verhalen/Brilliant Stories.

INTRODUCTIE Diamant en Antwerpen zijn al eeuwenlang met elkaar verbonden.

DIVA vertelt dat verhaal, op een eigenzinnige manier. Zes thema’s en veertien sleutelstukken of highlights uit de collectie van DIVA vormen de rode draad.

In totaal zijn er 607 objecten te bewonderen in de expo.

Ze worden beschreven in deze bezoekersgids.

Beleef DIVA! ≥ U kan ervoor kiezen om de fictieve hoorspelen van regisseur Frank Van Laecke te beluisteren en de butler van DIVA te volgen. De hoorspelen staan aangeduid op de plattegrond via het diamant symbool. ≥ De introductieverhalen van de butler spelen automatisch af aan het begin van iedere zaal.

Of u kan ze activeren via het butler symbool ≥ Via interactieve toepassingen kan u feitelijke informatie raadplegen, aangeduid met het hoofdtelefoon symbool.

Diamant (hoorspelen) Butler (introductieverhalen) Hoofdtelefoon (feitelijke informatie)

2

Highlights Indien u beperkt bent in tijd dan kan u de highlight tour volgen, aangeduid op de plattegrond met een ster en weergegeven in zwarte kaders.

Lees enkel de omkaderde info en u bent op 45 minuten rond.

Introductie

Gelijkvloers

Bezoekersgids DIVA

Scan hier je ticket

Shop

Ingang

3

DIVA’S WONDERKAMER: VERZAMELEN EN INSPIREREN Beleef DIVA’s Wonderkamer ≥ Beluister fictieve verhalen over zeven sleutelstukken of raadpleeg de historische feiten op de tablet in de zitbank. ≥ De beeldschermen met het rode kader bevatten contextinfo en illustraties. ≥ Raak het grote beeldscherm aan en ontdek enkele Antwerpse verzamelaars en hun collecties. Of zoom in op de juwelen op de portretten. ≥ Je kan ook zelf een collectie samenstellen in het kabinet naast de lift.

4

Antwerpen was tijdens de zestiende en het begin van de zeventiende eeuw een wereldcentrum voor luxe. Luxeobjecten uit alle windrichtingen komen samen in DIVA’s Wonderkamer. De Antwerpse verzamelcultuur tijdens de Gouden Eeuw en haar Nazomer vormde de inspiratie voor een hedendaagse interpretatie van een kunstkamer.

Bezoekersgids DIVA

15

6

5

2

14

8 Diva’s Wonderkamer

16

13 17

11

12 9

10

7

1

4

3

5

1

De anti-chambre over de Gouden Eeuw Tijdens de zestiende eeuw groeide Antwerpen uit tot een van de belangrijkste economische en artistieke centra van Europa. De Scheldestad was een ware metropool, een ontmoetingsplaats voor kooplieden en goederen vanuit de hele wereld. Die internationale handel was de motor voor de productie van kunst en luxeproducten, zoals edelsmeedkunst en juwelen.

Ondanks de politieke en religieuze conflicten en de val van Antwerpen in 1585 bleef de stad tot in het midden van de zeventiende eeuw vooroplopen wat betreft de productie en distributie van luxeartikelen. Niet alleen de adel maar ook vooraanstaande burgers zoals magistraten, ambtenaren, rijke kooplieden, kunstenaars en ambachtslieden verzamelden allerlei kostbaarheden. Hun collecties waren encyclopedisch van aard en bevatten kunst, juwelen, naturalia, exotica en wetenschappelijke instrumenten. Zo verzamelden ze kennis, die ze deelden door hun zeldzame objecten aan elkaar te tonen.

Flora (reproductie) Jan Matsys, 1559 Collectie Hamburger Kunsthalle Bpk-Bildagentur / foto: Elke Walford

6

Diva’s Wonderkamer

2

2

1

3

4-9

10 11-15

Bezoekersgids DIVA

17

16

1

Spiegellijst Zuidelijke Nederlanden, 2de helft 16de eeuw Collectie DIVA, S88/1

4 Gouden haarnaald Noordelijke Nederlanden, eind 16de - begin 17de eeuw Collectie Smidt van Gelder, Sm.0589

2 Juwelenkoffer Antwerpen, 1576 Collectie DIVA, S59/2

5 Gouden ring met tafelgeslepen robijn, Zuidelijke Nederlanden, 17de eeuw Collectie DIVA, S68/21

3 Textielfragment uit de collectie Mayer Van den Bergh Omwille van de zeldzaamheid en fragiliteit, afwisselend: • Gebrocheerde lancé-taf, vermoedelijk Italië, ca. 1600 • Lancé-rips, Italië, 2de helft 16de eeuw • Goudgalon, 16de-17de eeuw Edele metalen werden ook verwerkt in rijkelijk textiel.

6 Gouden ring met puntgeslepen diamant West-Europa, 15de eeuw Collectie DIVA, DMK01/14 Tot de tweede helft van de achttiende eeuw werden diamanten uitsluitend vanuit India en Borneo ingevoerd. Het puntslijpsel is de vroegst gekende slijpvorm en behoudt de natuurlijke vorm van de diamant.

7

Highlight 1: Uilenbeker (nr. 10) Uilenbekers zijn drinkbekers in de vorm van een uil. Ze waren in de zestiende en zeventiende eeuw populair in de Nederlanden en verschillende Duitstalige gebieden.

Dit uiltje is het oudste voorbeeld met Antwerpse merken. Met zijn lijfje uit kokosnoot was en is het een kostbaar en exotisch exemplaar. Op het moment dat de beker gemaakt werd, was de Scheldestad een internationaal handelscentrum.

Portugese handelaars verscheepten exotische curiosa zoals kokosnoten, nautilusschelpen en struisvogeleieren vanuit Afrika, India en Amerika naar West-Europa, veelal via de haven van Antwerpen.

Kokosnoten waren gegeerd omwille van hun zogenaamde geneeskrachtige werking. Vergif dat nietsvermoedend uit een kokosnootbeker werd gedronken, zou geneutraliseerd worden door de exotische steenvrucht.

Op de liprand, verborgen onder de afneembare kop van het uiltje, is een Oudnederlands vers gegraveerd: ‘Als alle ander fogels sin thoe neste sois min flige beste’.

Het kan worden vertaald als: ‘Liggen alle andere vogels in hun nest, dan vlieg ik het best’.

Meester met pelikaan, Antwerpen, 1548-1549, Collectie Koning Boudewijnstichting, in depot bij DIVA, B512/1

8

7 Zilveren haarnaald Meester met de wassenaar, Antwerpen, 1625-1626 Collectie DIVA, S85/2

8 Zilveren haarnaald Zuidelijke Nederlanden, ca. 1610-1620 Collectie DIVA, S2009/6 9 Gouden haarnaald Zuidelijke Nederlanden, ca. 1610 Collectie DIVA, S2009/7 Haarnaalden werden vooraan op het hoofd of naast het oor in het haar gedragen. Vaak hing er een kostbare parel uit Ceylon of India aan vast.

Dit exemplaar werd opgegraven in Antwerpen.

10 Zilveren uilenbeker Meester met pelikaan, Antwerpen, 1548-1549 Collectie Koning Boudewijnstichting, in depot bij DIVA, B512/1 11 Sint-Jansbeeldje en Onze-Lieve-Vrouwebeeldje Mechelen, ca. 1530-1550 Collectie DIVA, S61/12b-c 12 Kabinet versierd met borduurwerk Antwerpen, ca. 1650 Collectie DIVA, S58/66 13 Gedenkpenning Luis de Requesens Anteo Lotello, 1576 Collectie DIVA, M731 14 Gedenkpenning Benedictus Arias Montanus Jacques Jonghelinck, Antwerpen, 1569 Collectie DIVA, M1446 15 Solidus van keizer Arcadius, Byzantium, ca. 383-408 Collectie DIVA, M1809 16 Zilveren bruidsbestek 1ste helft 17de eeuw Collectie MAS, collectie Toegepaste Kunsten en Geschiedenis (Vleeshuis), in depot bij DIVA, B504/32

Kruik met tulpenmotief Westerwald, ca. 1635-1700 Collectie DIVA, S91/39

2 Hanger met roosgeslepen diamanten en email West-Europa, 1640-1660 Collectie Sint-Willibrorduskerk Antwerpen, in depot bij DIVA, B503/4 Lees het feitelijke verhaal over dit sleutelstuk in de tablet bij de sofa.

3 Strikhanger met roosgelepen diamanten Laatste kwart 17de eeuw Collectie de Breyne

Diva’s Wonderkamer

1

Bezoekersgids DIVA

17 Kunstkamer (reproductie) Frans II Francken, Antwerpen, 1618-1619 Collectie KMSKA Lukas - Art in Flanders / foto: Hugo Maertens De Antwerpse verzamelcultuur ging hand in hand met het ontstaan van kunstkamerschilderijen die de collecties en hun liefhebbers afbeeldden.

Antwerpse schilders speelden een cruciale rol in de ontwikkeling van dat type schilderijen. Frans II Francken creëerde de Preziosenwand, een specifiek Antwerps subgenre dat inzoomt op de verzamelde objecten.

4 Rozetring met roosgelepen diamanten en email Vermoedelijk Frankrijk, 2de helft 17de eeuw Collectie de Breyne

3

5 Gouden broche in de vorm van een rozet met roosgeslepen diamanten Ca. 1675 Collectie de Breyne

6

6 Bloemen in een nis (reproductie) Osias Beert, 1580-1624 Collectie KBC Antwerpen, Snijders&Rockoxhuis

2

1

7 Bloemenkrans rond een medaillon met de Madonna en kind met Johannes de Doper (reproductie) Jan Breughel II en Frans II Francken, ca. 1630 Privécollectie

8 7

3

4

5

8 Gouden clusterring met diamanten en email Europa, ca. 1670-1690 Collectie Koning Boudewijnstichting, Fonds Christian Bauwens, in depot bij DIVA, B512/25

9

4

2 1

4

5

3

8 6

9

7

1

Reliëf met De Verrijzenis van Christus Willem van den Broecke, Antwerpen, ca. 1550-1575 Collectie DIVA, S61/16

2 Schotel met reliëfmedaillon van de aartshertogen Albrecht en Isabella Daniël Dor, Antwerpen, ca. 1601 Collectie DIVA, S59/15 3 Marsschotel François Briot, Neurenberg, ca. 1600 Collectie DIVA, S81/1 4 Schotel met het wapen van Karel V Neurenberg, ca. 1520-1550 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/118

10

5 Gouden leeuwhanger met tafelgeslepen diamanten, robijnen, smaragden, saffieren, parels en email Vermoedelijk Duitsland, eind 16de eeuw Collectie de Breyne Edelstenen, parels en koraal werden verwerkt in kleurrijke, sculpturale juwelen. Hangers met grillige grote barokparels in de vorm van een dier waren zeer geliefd. Deze stijl verspreidde zich in Europa via prenten.

Gouden hanger in de vorm van 6 een rozet met tafelgeslepen en roosgeslepen diamanten en email Ca. 1625 Collectie de Breyne

8 Landschap met vlucht naar Egypte (reproductie) Joachim Patinir, 1516-1517 Collectie KMSKA Lukas - Art in Flanders / foto: Hugo Maertens 9 De ontvoering van Europa (reproductie) Abraham Govaerts en Frans II Francken, 17de eeuw Collectie KMSKA Lukas - Art in Flanders / foto: Hugo Maertens

Diva’s Wonderkamer Bezoekersgids DIVA

7 Gouden halsketting met 14 rozetverbindingen met tafelgeslepen diamanten en email Duitsland of Oostenrijk, eind 16de eeuw Collectie de Breyne

11

5

1

2

5 4

3

1

Vergulde knorrenbeker Heinrich Straub, Neurenberg, 1608-1635 Collectie MAS, collectie Toegepaste Kunsten en Geschiedenis (Vleeshuis), in depot bij DIVA, B504/5 Knorrenbekers zijn typisch Duitse pronkobjecten die opvallen door hun gedreven bolplooien of bulten.

Knorren betekent in het Duits knoest en verwijst naar de uitstulpingen van een boomstam. Dit type pronkbeker verspreidde zich tijdens de zestiende eeuw over Midden-Europa en komt regelmatig voor op Antwerpse stillevens.

2 Zilveren achtpuntblad Meester CT, Antwerpen, 1625-1626 Collectie DIVA, S82/16

12

3 Vergulde tazza met scène uit het leven van Mucius Scaevola Anthoni Beijs of Gabriël II Dijck, Antwerpen, 1561-1562 Collectie DIVA, S60/120 Onder Italiaanse invloed kwam al voor 1550 de brede drinkschaal op hoge stam in de mode. Dit type drinkschaal, tazza of copschale genoemd, diende ook om vruchten, gekonfijt fruit en andere zoetigheden te serveren. Drinkschalen vervulden ook een diplomatieke functie en werden aangeboden als relatiegeschenk.

4 Vergulde kokosnootbeker Meester met leeuwenmuil, Antwerpen, 1543-1544 Collectie DIVA, S63/5 5 Vergulde tazza Meester met unciaal M, Antwerpen, 1548-1549 Collectie DIVA, S79/356

Diva’s Wonderkamer

1

1

2

Zilveren beker Meester met pijl, Antwerpen, 1700-1725 Collectie DIVA, S55/27

2 Zilveren molenbeker Meester met zespuntster, Antwerpen, 1603-1604 Collectie DIVA, S67/51 Lees het feitelijke verhaal over dit sleutelstuk in de tablet bij de sofa.

3 4

Bezoekersgids DIVA

6

3 Breuk van de Sint-Sebastiaansgilde van Herenthout Petrus Van Eesbeeck, Brussel, ca. 1740 Collectie Koning Boudewijnstichting, schenking Barones Monique della Faille d’Huysse, in depot bij DIVA, B512/2 4 Zilveren koningsvogel Meester met kruis, Antwerpen, ca. 1761 Collectie DIVA, S1283

13

7

8

9

10

De inloopkast met luxueuze gebruiksvoorwerpen Voorwerpen uit zilver of goud werden niet alleen verzameld, maar ook daadwerkelijk gebruikt.

Aan tafel en als accessoire. De materiaalkeuze, uitvoering en vormgeving communiceren non-verbale boodschappen over welstand en identiteit.

14

Diva’s Wonderkamer

3

1

4 2 5

1

Vergulde tazza Meester met unciaal M, Antwerpen, 1548-1549 Collectie DIVA, S79/356

6

Bezoekersgids DIVA

7

4 Zilveren beker Meester met pauw, Antwerpen, 1623-1624 Collectie DIVA, S55/29

2 Vergulde kokosnootbeker Meester met leeuwenmuil, Antwerpen, 1543-1544 Collectie DIVA, S63/5

5 Kruik in Delfts aardewerk met zilveren deksel Thomas Lissau, Antwerpen, 1661-1662 Collectie DIVA, S96/11

3 Zilveren beker Meester met reiger, Antwerpen, 1613-1614 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/1

6 Zilveren beker met vergulde binnenkant Meester met pauw, Antwerpen, 1622-1623 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/2

15

8

1

3 2

4

5

6

1

Zilveren molenbeker Anthoni Lepies, Antwerpen, ca. 1688-1689 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/4

2 Zilveren lepel Meester met peer met twee blaadjes, Antwerpen, 1664-1665 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/7 3 Roemer Vermoedelijk Zuidelijke Nederlanden of Duitsland, 1640-1680 Collectie DIVA, S89/91 Een roemer is een wijnglas, waarvan de stam voorzien is van braamnoppen.

16

4 Zilveren molenbeker Meester met zespuntster, Antwerpen, 1603-1604 Collectie DIVA, S67/51 Lees het feitelijke verhaal over dit sleutelstuk in de tablet bij de sofa.

5 Zilveren beker Meester met pijl, Antwerpen, 1700-1725 Collectie DIVA, S55/27 6 Zilveren lepel Antwerpen, 1632-1633 Collectie DIVA, S96/12

Diva’s Wonderkamer

1

1

2

3

7

8

11

12

13

16

17

18

4-6

9

14 19

Gouden snuifdoos met email Daniel Marchand, Hanau, ca. 1780-1785 Collectie Smidt van Gelder, Sm.1220

2 Zilveren snuifdoos met gegraveerde bloemen Antoine Warquant, Aat, 1778 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/32 3 Zilveren snuifdoos Jean-François de Raismes, Aat, ca. 1750 Collectie DIVA, S1362 4 Zilveren pijp Jacques Cupper, Parijs, 1809-1819 Collectie DIVA, S80/12

10 15

Bezoekersgids DIVA

9

20

5 Pijpenkop in de vorm van een Turks mannenhoofd Berlijn / Parijs, ca. 1765 / 1800-1900 Collectie DIVA, S5374 6 Pijpenkop in de vorm van een Turks vrouwenhoofd Meissen / Parijs, ca. 1765 / 1800-1900 Collectie DIVA, S5375 7 Gouden snuifdoos met diamant en miniatuurportret van koning Leopold II C.M. Weishaupt, Hanau, ca. 1875-1883 Collectie Koning Boudewijnstichting, Fonds Christian Bauwens, in depot bij DIVA, B512/9

17

8 Gouden snuifdoos met rocailleversiering Pierre Croissant, Parijs, 1739-1740 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/139 De gouden snuifdoos is gebaseerd op een ontwerptekening van de beroemde Franse ontwerper Juste-Aurèle Meisssonnier. Het is een goed voorbeeld van de rococostijl en de uitvoering is van hoogstaande kwaliteit. De doos werd in 1815 door koning Willem I gegeven aan Jean van Hal, overgrootvader van jonkheer Pierre Lunden, als dank voor zijn hulp bij het terugbrengen van de schilderijen van Pieter Paul Rubens naar Antwerpen. Deze waren tijdens de Franse overheersing naar Parijs overgebracht. Met deze precieuze doos toonde Willem I zijn grote waardering aan Van Hal. 9 Herdenkingspijp Jean François van Deuren, Mechelen, Ca. 1817-1820 Collectie Koning Boudewijnstichting, Fonds Courtin-Bouché, in depot bij DIVA, B512/7 10 Pijp uit meerschuim L. Baumgartner, Triëste, 1867-1872 Collectie DIVA, S80/62a 11 Gouden snuifdoos met email Charles Magnin, Genève, 1815-1881 Collectie Smidt van Gelder, Sm.1235 12 Gouden snuifdoos met email Rémond, Lamy, Mercier et Compagnie, Genève, 1709-1810 Collectie Smidt van Gelder, Sm.1229 13 Zilveren snuifdoos Louis Joseph Piette, Luik, 1815-1832 Collectie DIVA, S2005/35

18

Highlight 2: Snuifdoos met portret Leopold II (nr.7) Dozen voor snuiftabak waren vooral modieus tijdens de 18de eeuw, maar ook in de 19de eeuw bleven ze populair. De uitvoering kon variëren van eenvoudige koperen tot zeer kostbare exemplaren met diamanten, email en miniaturen.

Net als zakhorloges toonden snuifdozen welstand, maar ook voorkeuren en smaak. In koninklijke kringen waren snuifdozen populaire en prestigieuze relatiegeschenken.

De doos met diamanten en geëmailleerd portret van koning Leopold II is een relatiegeschenk, mogelijks naar aanleiding van de geboorte van Elisabeth Maria van Oostenrijk, dochter van kroonprins Rudolf, in 1883. Hofleverancier Auguste Dufour wordt meermaals betaald voor het leveren of aanpassen van snuifdozen, maar deze snuifdoos is net als enkele andere exemplaren met het monogram van Leopold I, die van ca. 1889-1890 dateren, van de goed aangeschreven firma Weishaupt in Hanau. Zij kregen voor hun objecten meerdere prijzen tijdens wereldtentoonstellingen, zoals die van Londen 1851 en Parijs 1867.

C.M. Weishaupt, Hanau, ca. 1875-1900, Collectie Koning Boudewijnstichting, Fonds Christian Bauwens, in depot bij DIVA, B512/9

Diva’s Wonderkamer

14 Gouden snuifdoos met camee Robert-Joseph Auguste, Parijs, 1769-1771 Collectie Smidt van Gelder, Sm.1221

16 Gouden snuifdoos met email Rémond, Lamy, Mercier et Cie, Genève, 1709-1810 Collectie Smidt van Gelder, Sm.1227

Bezoekersgids DIVA

15 Gouden snuifdoos met miniatuurschilderijen Edmond-Honoré Langlois, Parijs, na 1844 Collectie Smidt van Gelder, Sm.1225

17 Gouden snuifdoos met email Jean-Georges Rémond et Cie, Genève, 1800-1810 Collectie Smidt van Gelder, Sm.1228 18 Zilveren snuifdoos met muziektrofee Jean-Jacques Prévost, Parijs, 1767-1768 Collectie DIVA, S58/25 19 Zilveren snuifdoos met porselein Catherine-Adelaïde Duponnois, Parijs, 1822-1837 Collectie Smidt van Gelder, Sm.0505 20 Gouden snuifdoos met emailminiaturen Alexandre-Jean-Marie Leferre, na 1838 Collectie Smidt van Gelder, Sm.1222

19

10

1

7

6 11 13

1

3

2

14

8

5

9

10

16

17

12

15

Zilveren chatelainehaak Jean Baptiste Fallon, Namen, 1791 Collectie DIVA, S2005/43

2 Chatelainehorloge in drie kleuren goud met muziektrofeeën Frankrijk, 2de helft 19de eeuw Collectie Smidt van Gelder, Sm.0582 3 Parfumfles in zilver en kristal Bohemen, 1814-1906 Collectie Smidt van Gelder, Sm.1433 4 Parfumfles in zilver en kristal Bohemen, 1814-1906 Collectie Smidt van Gelder, Sm.1815 5 Parfumfles in zilver en kristal Huibrecht van der Aa, Schoonhoven, 1863-1892 Collectie Smidt van Gelder, Sm.1417 20

4

6 Rammelaar in zilver en bergkristal Joannes Balthasar II van Oppervelt, Antwerpen, 1788 Collectie DIVA, S63/11 7 Chatelainehorloge in goud, wit en rood email met parelversiering Meester AV, 2de helft 19de eeuw Collectie Smidt van Gelder, Sm.0583 8 Parfumfles in goud en kristal Bohemen, 2de helft 19de eeuw Collectie Smidt van Gelder, Sm.1218 9 Parfumfles in goud en kristal Meester M, Baccarat, na 1853 Collectie Smidt van Gelder, Sm.0599.1-2/2 10 Parfumfles in goud en kristal Frankrijk, na 1853 Collectie Smidt van Gelder, Sm.0605.1-2/2

13 Verguld parasolhandvat met amethist Adolphe Lambert, Brussel, 1906 Collectie DIVA, S2018/2 14 Zilveren loddereindoosje Josephus Franciscus van der Borcht, Antwerpen, 1754 Collectie DIVA, S90/46 Loddereindoosjes zijn de opvolgers van reukbollen (pomanders). De naam is een verbastering van l’eau de reine.

In het doosje zat een sponsje gedrenkt in reukwater. Omdat reukwater zilver aantast, werden deze doosjes aan de binnenzijde verguld.

Diva’s Wonderkamer

12 Etui met drie parfumflesjes in goud en email 19de eeuw Collectie Smidt van Gelder, Sm.1248.01-04

Bezoekersgids DIVA

11 Rammelaar in zilver en parelmoer Frankrijk, 1838-1900 Collectie DIVA, S2009/20

15 Parfumfles in zilver en kristal Bohemen, 1856-1867 Collectie Smidt van Gelder, Sm.1425 16 Parfumfles in goud en kristal Bohemen, 2de helft 19de eeuw Collectie Smidt van Gelder, Sm.0606 17 Zilveren poederdoos Ca. 1890-1910 Collectie DIVA, S93/1

21

11

12

13

14

Het exotisch salon Zeldzame en exotische objecten en materialen uit andere werelddelen bleven de westerse elite doorheen de eeuwen fascineren en verwonderen. Vooral het oosten oefende een grote aantrekkingskracht uit. De westerse kijk daarop was gefragmenteerd en gehuld in mysterie.

22

Diva’s Wonderkamer

11

2

6

4

3

5

2

12

8 9

7

9

3

14

11

10 15

16

19

13

17

Bezoekersgids DIVA

1

18

Chinoiserie De term chinoiserie verwijst naar het Europese fantasiebeeld van China en het oosten, waaronder ook Azië, Perzië en Japan. Porselein was een van de oosterse exportproducten die een hype veroorzaakten. Chinees porselein werd ook aangepast aan de Europese smaak door het in zilver of brons te monteren.

Daarnaast produceerde China porselein waarvan de decoratie gebaseerd was op westerse prenten en ontwerpen.

1

Keramisch beeldje van een fluitspelende aap Delft Collectie Smidt van Gelder, Sm.1052.01

2 Paar kandelaars in Chinees porselein Late 17de - begin 18de eeuw Collectie Smidt van Gelder, Sm.0568.1-2/2 3 Paar muurkandelaars 2de helft 18de eeuw Collectie Smidt van Gelder, Sm.0569.2-6 4 Vijf Chinese vazen in porselein 2de kwart 18de eeuw Collectie Smidt van Gelder, Sm.1749.1-5 5 Porseleinen eend-terrine beschilderd in email China, 1723-1736 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/108 23

6 Vaas Rose Pompadour, versierd met twee papegaaien 1775 Collectie Smidt van Gelder, Sm.0075 7 Theepotje of rijstwijnpotje China, 1662-1722 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/99 8 Beeld van een witte kraanvogel China, Qianlong, 18de eeuw Collectie Smidt van Gelder, Sm.0141 9 Paar vazen in porselein China, 1662-1722 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/102 10 Kabinet in schildpad Werkhuyzen Franck, Antwerpen, ca. 1920-1925 Collectie Smidt van Gelder, Sm.3044 11 Paar geëmailleerde Ho-Ho beeldjes China, 1662-1722 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/103 12 Porseleinen beeldje van Kuan Yu Téhua, 1662-1722 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/97 13 Porseleinen bord China, 1723-1736 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/111 14 Theekopje met onderschotel met décor au plumet China, ca. 1740 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/113

24

15 Gouden haarjuweel bezet met diamanten en robijnen, in etui Vermoedelijk Frankrijk, 18de eeuw Collectie The Phoebus Foundation, in depot bij DIVA, B541/1

16 Twee porseleinen vazen in de vorm van een olifant China, Qiuanlong, 18de eeuw Collectie Smidt van Gelder, Sm.0222.1-2 17 Porseleinen theekopje met onderschotel Cornelis Pronck, China, 1740 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/106 18 Inktpot, liggende Chinese man Li-Tai-Po 17de eeuw Collectie Smidt van Gelder, Sm.0219 19 Die Kaiserin von China beim Pflücken von Maulbeerblättern (reproductie) Ch. B. Rode, ca. 1770 Collectie Gemäldegalerie der Staatlichen Museen zu Berlin Bpk-Bildagentur / foto: Jörg P. Anders

Diva’s Wonderkamer

14

1

12

5

2-4

10

6 7

8

9

13

Bezoekersgids DIVA

12

11

Turquerie en Indomanie Na 1683 maakte de westerse angst voor een Ottomaanse invasie stilaan plaats voor een fascinatie die zich tijdens de achttiende eeuw manifesteerde in turqueries. WestEuropa geraakte gefascineerd door de relatief onbekende Turkse cultuur. Dat vertaalde zich in de schilderkunst, de architectuur, de mode en de consumptie van exotische producten uit het Ottomaanse Rijk. In de collectie van DIVA is de Ottomaanse inspiratie af te leiden uit enkele koffiekannen en rookgerei.

1

Gouden demi-parure met zwart email en diamanten in roosslijpsel West-Europa, 1850-1870 Collectie Sint-Gummaruskerk Lier, in depot bij DIVA, B519/2

2 Pijpenkop in de vorm van een Turks mannenhoofd Berlijn / Parijs, ca. 1765 Collectie DIVA, S5374 3 Pijpenkop in de vorm van een Turks vrouwenhoofd Meissen / Parijs, ca. 1765 Collectie DIVA, S5375 4 Zilveren pijp Jacques Cupper, Parijs, 1809-1819 Collectie DIVA, S80/12 5 Zilveren koffiekan van het type marabout Jean Jacques Coetermans, Antwerpen, 1832-1869 Collectie DIVA, S87/119 Dit type koffiekan is afgeleid van de Ottomaanse koffiekannen en dook in

25

de Zuidelijke Nederlanden op vanaf het einde van de achttiende eeuw.

Tijdens de negentiende eeuw kwamen deze koffiekannen regelmatig voor op oriëntalistische schilderijen.

6 Pijp uit meerschuim L. Baumgartner, Triëste, 1867-1872 Collectie DIVA, S80/62a 7 Tabaksrasp in ivoor Dieppe, 1680-1720 Collectie DIVA, S80/1337 8 Aigrette met drie veren met diamanten in roosslijpsel Vermoedelijk Rusland, eind 18de eeuw Collectie Boelens-Hellemans 9 Aigrette met diamanten in roosslijpsel en tafelslijpsel Vermoedelijk Groot-Brittannië, ca. 1780 Collectie DIVA, DMK02/2 Lees het feitelijke verhaal over dit sleutelstuk in de tablet bij de sofa.

10 Pauwenbroche met diamant, saffier, smaragd, robijn en parels Naar ontwerp van Gustave Baugrand, Frankrijk, 1867 of later Collectie DIVA, DMK05/1 11 Zilveren koffiekan Jean-Louis Philippront, Aat, 1783 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/31 Dit type koffiekan is afgeleid van de Perzische waterkannen. Koffie was als drank ingeburgerd in de Arabische wereld sinds het midden van de vijftiende eeuw. Via Venetië kwamen ruwe koffiebonen in 1615 in Europa terecht. De eerste koffiebonen die meereisden werden als exotische vondst in rariteitenkabinetten bewaard. Rond 1650 nam de invoer van koffie toe en werden de eerste Europese koffiehuizen opgericht.

26

Highlight 3: Pauwenbroche (nr. 10) De pauwenbroche getuigt van hoogstaand vakmanschap. De met edelstenen bezette veren van de vogel zijn ieder afzonderlijk en tremblant gezet, waardoor ze trillen bij de minste beweging en zo extra schitteren in het (kaars)licht. De robijnen zijn van uitzonderlijk hoge kwaliteit en afkomstig uit Birma, het huidige Myanmar. De saffieren komen uit Ceylon, het huidige Sri Lanka, en de smaragden uit India.

In 1867 presenteerde Gustave Baugrand een pauwenbroche op de Exposition Universelle in Parijs. Hij stelde de broche samen met andere juwelen, zilverwerk en objecten in Egyptische stijl tentoon. Zo speelde de juwelier in op de toenmalige interesse voor de opgravingen in Egypte en de naderende oplevering van het Suezkanaal.

Naar ontwerp van Gustave Baugrand, Frankrijk, 1867 of later, Collectie DIVA, DMK05/1

12 Gouden halsketting en oorhangers met turkoois, parels en email India Collectie Boelens-Hellemans 13 Gouden broche met diamant, robijn, parels en email India, ca. 1860 Collectie Boelens-Hellemans 14 De Sultane (reproductie) Charles-André Van Loo, Parijs, 1747 Collectie Musée des Arts Décoratifs, Paris Foto: Jean Tholance

1

1

1

22

5 9

1112

2

6-7

8

10

13-15 16

3-4

17

1820

3 Bronzen beeldje van Bastet Laatfaraonisch tot Ptolemaeïsch Collectie MAS, AV.1879.001.088 4 Bronzen beeldje van Mahes Laatfaraonisch tot Ptolemaeïsch Collectie MAS, AV.1879.001.122 5 Diadeem met koraal Vermoedelijk Frankrijk, ca. 1870 Collectie Boelens-Hellemans

21

Diva’s Wonderkamer

2 Zilveren schenkkan met portretmedaillon Napoleon Bonaparte Joseph Lecocqmartin, Antwerpen, 1809-1815 Collectie DIVA, S2006/5

Bezoekersgids DIVA

13

6 Bronzen hoofdje van Thot-Ibis Laatfaraonisch tot Grieks-Romeins Collectie MAS, AV.1879.001.104 7 Bronzen beeldje van Horus Laatfaraonisch tot Grieks-Romeins Collectie MAS, AV.1879.001.027

Egyptomanie Ook vormen en motieven uit het oude Egypte inspireerden de Europese decoratieve kunst. De Egyptische stijl was tijdens het begin van de negentiende eeuw aanwezig in architectuur, interieur, edelsmeedkunst en juwelen, vaak vermengd met andere oosterse maar ook Griekse en Romeinse referenties.

Napoleons veldtocht naar Egypte (17981801) en het monumentale boekwerk Description de l’Egypte dat door zijn wetenschappers werd neergeschreven, wakkerden de interesse voor het MiddenOosten verder aan.

1

Zilveren koffieservies met Egyptische motieven Alexandre François Heyvaert, Brussel, 1798-1809 Bruikleen Philippe d’Arschot

8 Platina broche met Egyptische motieven, bezet met diamant, robijn, onyx en smaragd Lacloche Frères, Parijs, 1926 Collectie DIVA, DMK03/7 Lees het feitelijke verhaal over dit sleutelstuk in de tablet bij de sofa.

9 Hanger Het erfelijk heelal Octave Landuyt, 1975 Bruikleen Octave Landuyt, vertegenwoordigd door WM Gallery 10 Bronzen beeldje van valk Laatfaraonisch Collectie MAS, AV.1879.001.106 11 Oesjebti (graf)beeldje Collectie MAS, MAS.0025.105 12 Oesjebti (graf)beeldje in hout en stucwerk Collectie MAS, MAS.0025.104 27

13 Amulet Horus Collectie MAS, AV.1879.001.214 14 Bronzen beeldje van Thot-aapje Laatfaraonisch Collectie MAS, AV.1879.001.012 15 Amulet Nefertem Collectie MAS, AV.1879.001.247 16 Scarabee Late Tweede Tussenperiode (16501550 v.Chr.) Collectie MAS, AV.1923.010.043.14-22 Scarabee Laatfaraonisch Collectie MAS, AV.1923.010.043.15-22 Scarabee Late 12de-15de dynastie (1800-1550 v.Chr.) Collectie MAS, AV.1923.010.043.16-22 17 Slangvormige broche in goud en zilver bezet met diamanten, robijn en saffier West-Europa, 1850-1890 Collectie Sint-Andrieskerk Antwerpen, in depot bij DIVA, B516/5 18 Oesjebti (graf)beeldje 378-341 v.Chr. Collectie MAS, MAS.0025.060 19 Oesjebti (graf)beeldje Collectie MAS, MAS.0025.084 20 Oesjebti (graf)beeldje 378-341 v.Chr. Collectie MAS, MAS.0025.093 21 Hanger Waarna de vogel blauwt Octave Landuyt, 1983 Bruikleen Octave Landuyt, vertegenwoordigd door WM Gallery

28

22 De tuin van Sarastro uit Die Zauberflöte (reproductie) Karl Friedrich Schinkel, 1781-1841 Collectie Bibliothèque nationale de France, IFN-8437653 23 Cleopatra laat gif proeven door ter dood veroordeelde gevangenen (reproductie aan plafond) Alexandre Cabanel, 1887 Collectie KMSKA Lukas - Art in Flanders / foto: Hugo Maertens

Diva’s Wonderkamer

14

2

3

4

1 5

7

9

10

11

Bezoekersgids DIVA

6 8

14

12

13

Japonisme In 1854 werd Japan, na meer dan tweehonderd jaar isolatie, gedwongen zijn grenzen te openen. Zo geraakte de westerse kunst van de tweede helft van de negentiende eeuw in de ban van het Land van de Rijzende Zon. Japan exporteerde veel goederen naar de westerse markt.

Daarnaast inspireerde de Japanse decoratiewijze de westerse artistieke scène. Geïsoleerde en uit het centrum geplaatste bloemen en dieren, ongewone afsnijdingen en lineaire tekeningen drukten een stempel op de westerse kunst.

Het japonisme domineerde zowat alle kunstdisciplines. De aandacht van de art nouveau voor de natuur werd rechtstreeks beïnvloed door Japan. In de Belgische edelsmeedkunst en juweelkunst van rond 1900 is zij dominant aanwezig.

1

Vaas in porselein versierd met bloemen bladmotieven Japan, 1680-1720 Collectie Smidt van Gelder, Sm.1103.02.A

2 Jardinière aux hérons Wolfers Frères, Brussel, 1900-1903 Collectie DIVA, S2008/19 3 Kraantjeskan in Imariporselein en zilveren montuur Japan, 1700-1750 en Marie-Jeanne Husson, Oudenaarde, 1762 Collectie Koning Boudewijnstichting, Fonds Comte Thierry de Looz-Corswarem, in depot bij DIVA, B512/11 4 Zilveren schenkkan Pivoines Wolfers Frères, Brussel, ca. 1893-1897 Collectie DIVA, S97/12

29

5 Paneel met intarsiaversiering Charles Spindler, Saint-Léonard, 1907 Collectie DIVA, S4817 6 Vergulde strooibus in glas en zilver Daum Frères, Nancy en Delheid Frères, Brussel, 1892-1900 Collectie DIVA, S2010/17 7 Art-nouveauhanger in geelgoud met plique-à-jour email, diamanten in oud briljantslijpsel, labradoriet en demantoide granaten Léopold Van Strydonck, Brussel, ca. 1900 Collectie DIVA, S87/39 8 Art-nouveauhaarkam met diamanten in briljantslijpsel, robijnen en opaal Joaillier Feys, Brussel, 1890-1910 Collectie DIVA, DMK95/2 9 Zilveren theepot Oeillets Louis Wolfers père et fils, Brussel, 1892-1897 Collectie DIVA, S2001/26 10 Vergulde ceintuurgesp Léopold Van Strydonck, Brussel, ca. 1900 Collectie DIVA, S2009/17 11 Gouden uurwerk met diamanten in roosslijpsel Zwitserland, ca. 1900 Collectie Sint-Andrieskerk Antwerpen, in depot bij DIVA, B516/2 12 Zilveren koffiekan van het type égoïste Wolfers Frères, Brussel, 1890-1893 Collectie DIVA, S2013/41 13 Doos Poisson in zilver en takula Wolfers Frères, Brussel, ca. 1916 Collectie Koning Boudewijnstichting, in depot bij DIVA, B512/12

30

Highlight 4: Art-nouveauhanger (nr. 7) De hanger verwijst vormelijk naar de hertshoornvaren, een plant die op andere levende planten groeit zonder hieraan voedsel te onttrekken. Op de druppelvormige labradoriet onderaan lijken libellen te zitten. Het fijne bladwerk werd met doorzichtig groen vensteremail of plique-à-jour email versierd.

Email is gekleurd glaspoeder dat onder hoge temperatuur wordt verglaasd.

Het aspect diamant speelde binnen de art-nouveaustroming een beperkte rol, maar deze hanger vormt hierop een uitzondering. Art nouveau is een van de namen die gegeven wordt aan een decoratieve stijl die rond 1900 zijn hoogtepunt kende. In andere landen wordt de term Jugendstil gebruikt. Beide termen impliceren vernieuwing en België was een pionier met de architectuur van Victor Horta. Binnen de juweelkunst vormde de Parijse juwelier René Lalique een spilfiguur. In België vertegenwoordigde Léopold Van Strydonck, naast Philippe Wolfers, de art-nouveaustroming binnen de juweel- en edelsmeedkunst.

Léopold Van Strydonck, Brussel, ca. 1900, Collectie DIVA, S87/39

14 The Princess from the Land of Porcelain (reproductie) James McNeill Whistler, 1864 Collectie Freer and Sackler Galleries (The Smithsonians Museums of Asian Art), Washington

31

Bezoekersgids DIVA

Diva’s Wonderkamer

15

16

17

Goddelijk vertoon In de zeventiende en achttiende eeuw was Antwerpen een belangrijk vervaardigingscentrum voor kerkelijk zilver. Het Concilie van Trente (1545-1563) was in dit opzicht van belang omdat het uitgebreide regels voorschreef voor de uitvoering van de eredienst. De later uitgegeven richtlijnen van de Milanese aartsbisschop Carolus Borromeus (1538-1584) gaven nauwkeurige instructies betreffende de inrichting van kerkinterieurs, religieuze voorwerpen en liturgische kledij. Zo werd bepaald dat de voorwerpen die het lichaam en het bloed van Christus tijdens de eucharistieviering bevatten uit een edel materiaal vervaardigd moesten zijn. Ze werden een middel om de liturgie alle luister bij te zetten.

32

Diva’s Wonderkamer

15

8

2

9

3

10

4

12

6

7

13

11

19

1

5

14

20

Vergulde kelk Meester T, Valenciennes, ca. 1530 Collectie DIVA, S63/55

2 Vergulde kelk Meester met rijksappel, Antwerpen, ca. 1617-1618 Collectie OCMW Antwerpen, Maagdenhuismuseum, in depot bij DIVA, B502/14/1 3 Vergulde kelk versierd met lakwerk Devroye Frères, Brussel, ca. 1942 Collectie DIVA, S2000/5A 4 Ontwerptekening kelk N°14 (reproductie) Jan Pieter Antoon Verschuylen, Antwerpen, 1825-1865 Collectie DIVA, P2013/3/46

21

15

16

17 18

Bezoekersgids DIVA

1

22

5 Ontwerptekening voor een kelk (reproductie) Dom Daniel Duesberg, Maredsous, 1920-1944 Collectie DIVA, P2002/2 6 Ontwerptekening stralenmonstrans N°22 Geloof en Hoop (reproductie) Jan Pieter Antoon Verschuylen, Antwerpen, 1825-1865 Collectie DIVA, P2013/3/1 7 Ciborie Hadrien Victor Kockerols, Antwerpen, 1952-1953 Collectie DIVA, S2001/35 8 Zilveren kelk, deels met niëllo versierd Werner Oehlschlaeger, Lübeck, 1994 Collectie DIVA, S2002/73

33

9 Vergulde stralenmonstrans Michiel Verberckt, Antwerpen, 1760-1769 Collectie OCMW Antwerpen, Maagdenhuismuseum, in depot bij DIVA, B502/8 Een monstrans maakt deel uit van het liturgisch vaatwerk van de roomskatholieke kerk. In deze houder wordt de gewijde hostie getoond. De hostie wordt geklemd in een maanvormig standaardje (lunula). Het eerste gebruik dateert uit de dertiende eeuw. Vanaf de Barok wordt de hostie sterker benadrukt door zonnestralen die de goddelijke triomf symboliseren. In Antwerpen worden deze zonnemonstransen in de achttiende eeuw en negentiende eeuw soms rijkelijk versierd met diamanten.

10 Vergulde stralenmonstrans Meester met gestileerde plant, Brugge, 1715-1716 Collectie DIVA, S2011/1 11 Vergulde ciborie Jan Baptist Cassé, Antwerpen, ca. 1768 Collectie OCMW Antwerpen, Maagdenhuismuseum, in depot bij DIVA, B502/5 In een ciborie worden de gewijde hosties bewaard. De kelk of cuppa heeft een deksel en is binnenin meestal verguld. De ciborie is in gebruik sinds de dertiende eeuw omwille van een wijziging in de liturgie. Voordien werd het geconsacreerde brood bewaard in een kostbaar doosje. Vanaf de zestiende eeuw krijgt de ciborie haar kelkvorm.

Exemplaren uit de zeventiende en de achttiende eeuw zijn vaak versierd met geciseleerde voorstellingen.

34

12 Vergulde stralenmonstrans Jan Baptist II Verberckt, Antwerpen, 1815-1832 Collectie OCMW Antwerpen, Maagdenhuismuseum, in depot bij DIVA, B502/6

13 Deels vergulde stralenmonstrans Jan Pieter Antoon Verschuylen, Antwerpen, 1861 Collectie DIVA, S2013/9 14 Vergulde kelk Jan Pieter Antoon Verschuylen, Antwerpen, 1862 Collectie OCMW Antwerpen, Maagdenhuismuseum, in depot bij DIVA, B502/10 15 Vergulde cilindermonstrans Lambert Van Ryswyck, Antwerpen, 1871 Collectie DIVA, S2013/10 16 Vergulde stralenmonstrans Antwerpen, 1693 Collectie DIVA, S70/18 17 Paar zilveren engelkandelaars Ca. 1590-1600 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/91 18 Zilveren wijwatervat Josephus I Hennekin, Antwerpen, 1690-1691 Collectie DIVA, S93/8 19 Ex-voto met paard 2de helft 19de eeuw Collectie DIVA, S1347 20 Gebedenboek met zilverbeslag Collectie DIVA, S2007/66 21 Gebedenboek met zilverbeslag 1775-1780 Collectie DIVA, S2007/67 22 Communieschaal E.H. Norbert Orthen Hadrien Victor Kockerols, Overijse-Maleizen, 1961 Collectie DIVA, S2012/3

Diva’s Wonderkamer

16

1

1

Bezoekersgids DIVA

2

Heilige geesthanger met email, vijf robijnen en een parel Vlaanderen, ca. 1640 Collectie DIVA, S2014/4

2 Onze-Lieve-Vrouwbeeld met Jezuskind en schaap Lodewijk Willemssens, Antwerpen, 1675-1700 Collectie DIVA, S64/1

35

17

6

5

7

8

9

10 11

4

12

3 1

2

13

26

14

25 27-28

29-30

15

24

16 23

17 18

22 21

In de loop der eeuwen schonken gelovigen juwelen aan de kerk en vooral aan OnzeLieve-Vrouw. Vaak werden de geschonken juwelen op kussens of in kaders genaaid en vervolgens tijdens de processie samen met het Mariabeeld rondgedragen. Ook het Mariabeeld zelf werd er letterlijk mee opgesmukt.

1

Zilveren beeld van Onze-Lieve-Vrouw met kind België, 2de helft 17de eeuw Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/92

2 Corsagejuweel met diamanten in roosslijpsel West-Europa, ca. 1780-1830 Collectie Sint-Gummaruskerk Lier, in depot bij DIVA, B519/1

36

20

19

3 Gouden kruishanger met diamanten in roosslijpsel Portugal, ca. 1700 Collectie DIVA, S75/179 4 Kruishanger met vijf diamanten in roosslijpsel Parijs, ca. 1800 Collectie DIVA, S75/183 5 Paar oorhangers met diamanten in roosslijpsel West-Europa, ca. 1850 Collectie Sint-Andrieskerk Antwerpen, in depot bij DIVA, B516/4 6 Schildvormige hanger met diamanten in roosslijpsel West-Europa, 1870-1885 Collectie Sint-Anna-ten-Drieënkerk Antwerpen, in depot bij DIVA, B517/3

8 Vlaams hart met trofeebekroning en roosgeslepen diamant Dionisius Suerickx, Mechelen, 1832-1869 Collectie DIVA, S75/182 9 Gouden kruishanger met filigraan Charles Denys, Mechelen, 1770 Collectie DIVA, S2013/42 10 Kruishanger met diamanten in roosslijpsel en oud briljantslijpsel Groot-Brittannië, ca. 1820 Collectie DIVA, DMK94/2 11 Ruitvormige broche met diamanten in roosslijpsel West-Europa, 1ste helft 19de eeuw Collectie Sint-Andrieskerk Antwerpen, in depot bij DIVA, B516/3 12 Vlaams hart met kroon en roosgeslepen diamant Jozef Rombaut Louis De Backer, Dionisius Suerickx, Mechelen, 1832-1869 Collectie DIVA, S75/181 13 Vlaams hart met trofeebekroning, in zilver en diamant Zuidelijke Nederlanden, 1701-1850 Collectie DIVA, S70/2 14 Hartvormige hanger met diamanten in roosslijpsel West-Europa, 1850-1890 Collectie Sint-Anna-ten-Drieënkerk Antwerpen, in depot bij DIVA, B517/2 15 Zilveren Vlaams hart met roosgeslepen diamant West-Europa, ca. 1800 Collectie DIVA, S87/121

Het Vlaams hart is een typisch juweel dat vaak geschonken werd aan de Kerk. De exacte betekenis van de Vlaamse harten is niet bekend. De uitgesproken devotie van het volk voor Onze-Lieve-Vrouw, die vooral vanuit Antwerpen in de achttiende en negentiende eeuw een grote verspreiding kende, lijkt de grondslag te zijn geweest van de Vlaamse harten. De verbondenheid van de Scheldestad met de Maagd Maria als beschermvrouw uitte zich al sinds de twaalfde eeuw.

Diva’s Wonderkamer

Highlight 5: Vlaamse Harten

Bezoekersgids DIVA

7 Hanger / broche bezet met diamanten in roosslijpsel Petrus Victor Van Herendael, Antwerpen, 1867-1875 Collectie Sint-Guibertuskerk Schilde, in depot bij DIVA, B518/1

Het Vlaams hart bestaat uit een hartvormig gedeelte met een diamant als kern en een bekroning.

Dat bovendeel kan een kroon zijn of een trofee die bestaat uit een toorts, een pijlkoker en een boog. De trofee verwijst naar de attributen van de liefdesgod Cupido en symboliseert de overwinning van de liefde.

Volgens sommige juwelenhistorici symboliseert de centrale diamant het hart van Maria zelve. DIVA bewaart meerdere Vlaamse harten.

Het verschil in materiaalgebruik en kwaliteit toont aan dat het juweel geliefd was bij verschillende sociale klassen.

16 Vlaams hart met trofeebekroning West-Europa, 19de eeuw Collectie Boelens-Hellemans 17 Vlaams hart met kroon en drieplak diamant West-Europa, 19de eeuw Collectie Boelens-Hellemans

37

18 Vlaams hart met strikbekroning met roosgeslepen diamanten West-Europa, ca. 1800 Collectie DIVA, S88/151 19 Vlaams hart met trofee West-Europa, 19de eeuw Collectie Boelens-Hellemans 20 Vlaams hart met trofee West-Europa, 19de eeuw Collectie Boelens-Hellemans 21 Vlaams hart met kroon West-Europa, 19de eeuw Collectie Boelens-Hellemans 22 Vlaams hart met kroon West-Europa, 19de eeuw Collectie Boelens-Hellemans 23 Vlaams hart met kroon West-Europa, 19de eeuw Collectie Boelens-Hellemans 24 Vlaams hart met trofee West-Europa, 19de eeuw Collectie Boelens-Hellemans

In het midden van de Wonderkamer

38

Das kUchenBOOT Jean Lemmens, Antwerpen, 1998-1999 Collectie DIVA, S99/6A-E

25 Kruishanger met diamanten in tafelslijpsel Mogelijk Pierre L. Dandelooy, Antwerpen, ca. 1800 Collectie DIVA, S74/3 26 Kruishanger met loofwerk bezet met diamanten in roosslijpsel, drieplakken, zesplakken en diamantschilfers West-Europa, 1ste helft 19de eeuw Collectie DIVA, S71/105 27 Ex-voto met linkerbeen 2de helft 19de eeuw Collectie DIVA, S1348 28 Ex-voto met Onze-Lieve-Vrouw 2de helft 19de eeuw Collectie DIVA, S1358 29 Ex-voto met oog 2de helft 19de eeuw Collectie DIVA, S1361 30 Ex-voto met varken 2de helft 19de eeuw Collectie DIVA, S1346

39

Bezoekersgids DIVA

Diva’s Wonderkamer

ATELIER: CREATIE EN VAKMANSCHAP

1

40

2

Linkerkant: diamantbewerking

Edelsmeedkunst en diamantbewerking versmelten in een tijdloos atelier. Een blik achter de schermen verbindt heden en verleden.

Atelier

1

≥ Neem plaats op een krukje en ontdek hoe ruwe diamanten bewerkt worden tot schitterende juwelen. De verschillende technieken worden besproken in de touchscreens. ≥ Je kan hier ook enkele getuigenissen van diamantslijpers beluisteren onder de rubriek persoonlijke verhalen.

Activeer het geluid via het symbool hoofdtelefoon.

Bezoekersgids DIVA

Het gereedschap aan de wand getuigt van een lange geschiedenis aan vakmanschap.

≥ Open de lades om enkele diamantjuwelen en slijpvormen te bekijken.

Film In Antwerpen worden diamanten vandaag op hoogtechnologische wijze geslepen.

De film toont de productie van een ring in de Antwerpse diamantwijk. (00:06:55)

41

9

1 2

6 3

4

18

16

11

20

7 8

13

5 10

14

1

2

25

21 15

22

23

26

3

4 5

Aan de wand: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

Kloversstokken: op- en meesnijders Snijdersstokken Klovershamers Kloversmessen Kloversbak Snijdershamers Verstelpen of -ijzer met snijdop Verstelpennen of- ijzers Snijdersstokken voor snijmachine Snijderssleutels Wrijvers Poederrollers Vijlen Boortpotjes Raspen

16 Schuurlatten 17 Ijzeren doosjes 18 Buigtangen 19 Zagersloepen 20 Hoekmeters 21 Diamantkalibers 22 Schuifmaatjes 23 Slijpersloepen 24 Slijpdoppen 25 Tangsleutels 26 Lepeltangen 27 Versteltangen 28 Slijptangen 29 Verstelblokken 30 Mortier

≥ Ontdek meer over de functie van deze gereedschappen in de touchscreens, onder de rubriek Technieken > gereedschappen voor diamantbewerking.

42

28

19

17

12

24

27

29

Atelier

2 Paar oorhangers met diamanten in Antwerps roosslijpsel Collectie DIVA, DMKXX/5

3 Vier ringen De vier seizoenen met diamanten in briljantslijpsel Ira Van De Vondel, Antwerpen, 1996 Collectie DIVA, DMK01/4

6

8

9

7

In de lades: 1

Broche met diamanten in achtkantslijpsel, robijn, smaragd en saffier Ca. 1920-1930 Bruikleen Adelin

Broche A Lightened Skyline met diamanten in briljantslijpsel, prinsesslijpsel, driehoekslijpsel en emerald slijpsel Marjan Verachtert, Antwerpen, 2005 Collectie Intralcor bvba, in depot bij DIVA, B535/1

Bezoekersgids DIVA

Paar oorhangers met diamanten België, 1850-1870 Collectie Sint-Willibrorduskerk Antwerpen, in depot bij DIVA, B503/5

30

4 Ring met diamanten in briljantslijpsel 1960 Collectie DIVA, DMK02/22A Ring met diamanten in Antwerps roosslijpsel Vermoedelijk België, 1950 Collectie DIVA, DMK02/21 Entouragering naar 18de-eeuws model met diamanten in Amsterdams roosslijpsel Nederland, 1953-2000 Collectie DIVA, DMK00/8 Ring met diamant in Flanders briljantslijpsel Collectie Lewy-Friedrich, in depot bij DIVA, B537/1 Ring met diamant in Flanders briljantslijpsel Collectie Lewy-Friedrich, in depot bij DIVA, B537/3 43

Ring met diamant in Flanders briljantslijpsel Collectie Lewy-Friedrich, in depot bij DIVA, B537/2 Ring met diamant in markiesslijpsel Wim Pieters, 1994 Collectie DIVA, DMK94/4 5 Ring met diamant in prinsesslijpsel Gerhild Kirchner, Antwerpen, 2017 Bruikleen Gerhild Kirchner - Sieraden Pin met diamant in J.C. Millenium slijpsel Daisy Verheyden, Antwerpen, 2000 Collectie DIVA, DMK01/6 Ring met diamanten in briljantslijpsel Wim Meeussen, Antwerpen, 2014 Bruikleen Wim Meeussen 6 Bloembroche, onderdeel van een juweel, met diamanten in tafelslijpsel, facetstenen (drieplak en zesplak) en Antwerps roosslijpsel West-Europa, ca. 1850 Collectie DIVA, S75/185 Broche met lintmotief met diamanten in roosslijpsel, baguetteslijpsel en facetstenen Massaux en Charles Habib, Antwerpen, 1940-1950 Collectie DIVA, S89/3 7 Partijbriefjes In partijbriefjes worden diamanten opgeborgen. Ze worden op een specifieke manier gevouwen zodat de diamant er niet kan uitvallen.

44

8 Flanders Brilliant Collectie Kuwayama Europe nv, in depot bij DIVA, B536/2 Flanders Brilliant Collectie Lewy-Friedrich, in depot bij DIVA, B537/4 Flanders Brilliant Collectie Lewy-Friedrich, in depot bij DIVA, B537/5 Blue Flame Tesiro Jewellery, 2009 Collectie DIVA, DMK09/1 Diamant in vorm van portret Koning Boudewijn 1980 Collectie DIVA, DMK02/1 Diamant in vorm van eend Collectie Andiamond, in depot bij DIVA, B523/1 Diamanten in vorm van letters I Love You Collectie Andiamond, in depot bij DIVA, B523/2 Diamant in gotisch puntslijpsel Collectie H. Schamisso, in depot bij DIVA, B188/3 Diamant in tafeldikslijpsel Collectie H. Schamisso, in depot bij DIVA, B188/1

Diamant in Amsterdams roosslijpsel Collectie Boelens-Hellemans Diamant in Peruzzi slijpsel Ca. 1860 Bruikleen Adin nv - Fine Antique Jewellery

9 Snuifdoos met voorstelling diamantslijper Schoonhoven, 1924 Collectie DIVA, DMK98/5

Zijwand

1 2

3

4

1

Cultured Manners #73: Citrine Crystal Fork Octave Vandeweghe, Antwerpen, 2017 Collectie DIVA, S2017/11/2

2 Cultured Manners #68: Smokey Rutile Crystal Knife Octave Vandeweghe, Antwerpen, 2017 Collectie DIVA, S2017/11/1 3 Cultured Manners #32: Cultured Citrine Set Octave Vandeweghe, Antwerpen, 2015 Collectie DIVA, S2017/11/3-4

Atelier

Gele diamant in ovaalslijpsel Collectie DIVA, S68/19

4 Replica Lesotho Promise Collectie DIVA, S2017/12 Met dank aan DIAMCAD Hoewel het aantal Antwerpse slijperijen vandaag beperkt is, staat Antwerpen nog steeds bekend als leverancier van topkwaliteit. Enkele hoogtechnologische slijperijen in de Antwerpse diamantwijk leggen zich vooral toe op het bewerken van grote, zeer waardevolle diamanten.

Zo werd er in 2006 een ruwe diamant van 603 karaat gevonden in de Letsengmijn in Lesotho. De steen was op dat moment de 15de grootste diamant die ooit werd gevonden en kreeg de naam Lesotho Promise.

Safdico en Graff Diamonds kochten de ruwe diamant voor 12.36 miljoen dollar en besloten de steen te laten onderzoeken en slijpen in Antwerpen.

Tijdens een proces van 18 maanden werd hij hier getransformeerd in 26 diamanten in verschillende slijpvormen.

Met de kleurgradatie D (exceptioneel wit +) werd de gezamenlijke waarde van de geslepen diamanten geschat op 50 miljoen dollar. Hier ziet u reproducties van zowel de ruwe steen als de geslepen diamanten die samen de Lesotho Promise halsketting vormen.

Bezoekersgids DIVA

Diamant in tafeldunslijpsel Collectie H. Schamisso, in depot bij DIVA, B188/2

45

11 1

2 3

12 12

4

10 21

8 5

6 7 6

1

4

2

5

3

6

15

9

7 8

2

Rechterkant: edelsmeedkunst Het bewerken van edele metalen is een intensief proces. De objecten tegen de rechterwand illustreren diverse technieken. ≥ Neem plaats op een krukje en raak het scherm aan voor verdiepende informatie. ≥ Beluister hedendaagse getuigenissen onder de rubriek persoonlijke verhalen.

Activeer het geluid via het symbool hoofdtelefoon. ≥ In de lades kan je het werk van goud- en zilversmeden en hun gereedschap te bekijken.

46

1

9 10

11

16

17

7

14

20

18 18

20

19

12 13

8 Borstbeeld van Antwerpse zilversmid Jan Pieter Antoon Verschuylen Joseph Willems, Antwerpen, 1866 Collectie DIVA, S54/244

14

17

15

18

16

Aan de wand: 1

Plaket van Sint Elooi Jan Baptist Willaeys, Gent, ca. 1725-1750 Collectie DIVA, S2006/8

2 Sierbeker Bruxelles Kermesse 1897 Wolfers Frères, Brussel, 1897 Collectie DIVA, S97/2 3 Beker Werner Oehlschlaeger, Lübeck, 1991 Collectie DIVA, S2002/86 4 Fruitschaal Annette Zey, Neurenberg, 1993 Collectie DIVA, S2002/37 5 De aas van schoppen Joris Kuyl, Kessel-Lo, 1998 Collectie DIVA, S98/9

Atelier

7 Onderdeel kandelaar J.H.F. Raas, Antwerpen, ca. 1832-1869 Collectie DIVA, S5083d

9 Wijwatervat Christus en de Samaritaanse vrouw bij de waterput Jan Pieter Antoon Verschuylen, Antwerpen, 1833 Collectie DIVA, S69/51

Bezoekersgids DIVA

13

6 Onderdelen kandelaar J.H.F. Raas, Antwerpen, ca. 1832-1869 Collectie DIVA, S5083b 1-2

10 Stralenmonstrans Jan Pieter Antoon Verschuylen, Antwerpen, 1839 Collectie OCMW Antwerpen, Maagdenhuismuseum, in depot bij DIVA, B502/7 11 Inktstel Jan Pieter Antoon Verschuylen, Antwerpen, 1837 Collectie DIVA, S2001/1 12 Paar granuléschalen David Huycke, Sint-Niklaas, 1996-1998 Collectie DIVA, S98/15 13 Theepot Louis Wolfers père et fils, Brussel, 1885 Collectie DIVA, S2000/6 14 Kelk Victor Kockerols, Antwerpen, 1952-1953 Collectie DIVA, S57/1 15 Sigarendoos Wolfers Frères, Brussel, na 1942 Collectie Koning Boudewijnstichting, in depot bij DIVA, B512/14

47

16 Strooibus en mosterdpot Balthasar Lepies, Antwerpen, 1708-1709 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/11 17 Wijwaterbakje Anthoni Lepies, Antwerpen, 1721-1722 Collectie DIVA, S57/2 18 Paar tafelkandelaars Brussel, 1687-1690 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/44

19 Common Bowl Hammerclub 2011 Deelnemers Hammerclub, Deurne, 2011 Collectie DIVA, S2011/6 20 Prelude to a kiss Georges Cuyvers, Antwerpen, 2011 Collectie DIVA, S2011/7 21 Zilveren strooibus Leonard Joseph Ferrier, Antwerpen, 1765 Collectie DIVA, S2019/1

In de lades: 1

Suikerstrooilepel André Joseph Petit, Antwerpen, 1786 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/29 Ringen Cycloïdes Peter Vermandere, Antwerpen, 2018 Bruikleen juweelkunstenaar Peter Vermandere

2 Gietvorm Trekplaat voor scherpe driehoekige draad Draadtrektang 3 Holle ponsen Bolponsen Ciseleerponsen Ciseleerhamer 4 Paar oorhangers Toegeschreven aan Cornelis Franciscus Betrams, Mechelen, 1832-1869 Collectie DIVA, S91/21 Demi-parure met parels Ca. 1880 Collectie Boelens-Hellemans

48

5 Model borstel 8509 Jasmin Wolfers Frères, 1897 Collectie DIVA, S2004/16/667 Model klauwpootje met mascaron Wolfers Frères, ca. 1885 Collectie DIVA, S2004/16/1041 Model handvat Wolfers Frères, ca. 1885 Collectie DIVA, S2004/16/4428 Model omhelzende putti Wolfers Frères, ca. 1890 Collectie DIVA, S2004/16/5701 6 Ajourzaag Naaldvijl barette Naaldvijl driekant Graveersteker mes Graveersteker vlak Graveersteker bol 7 Reliëfmedaillon met de smidse van Vulcanus Hans Jamnitzer, Neurenberg, ca. 1570-1580 Collectie DIVA, S59/13 8 Doos Werner Oehlschlaeger, Lübeck, 1995 Collectie DIVA, S2002/72

10 Armband Statement Cuff Wouters & Hendrix, Antwerpen, 2017 Bruikleen Wouters & Hendrix Armband Nico Taeymans, Antwerpen, 2017 Bruikleen Nico Taeymans Armband Salima Thakker Antwerpen, 2017 Bruikleen Salima Thakker 11 Strooibus Meester D, Luik, 1721-1722 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/72 Hanger met fotohouder Ca. 1900 Collectie DIVA, T80/1 Ring Le paradis c’est ici Anne Zellien, Antwerpen, 2018 Bruikleen Anne Zellien

Atelier

14 Pinkring met flower cut Georges Cuyvers, Antwerpen, 1993 Collectie DIVA, DMK94/1 Hanger Mijn getemde koning Georges Cuyvers, Antwerpen, 1995 Collectie DIVA, DMK99/10 15 Smeedhamer bol Goudsmidhamer 16 Planeerhamers 17 Armband met twee diamanten In briljantslijpsel Simonne Muylaert-Hofman, Aalst, ca. 1995 Collectie DIVA, S2017/3

Bezoekersgids DIVA

9 Kelk Wim ibens, Wuustwezel, 1959 Collectie DIVA, S60/63

Ring met diamanten in briljantslijpsel Simonne Muylaert-Hofman, Westkapelle, ca. 2010 Collectie DIVA, S2017/4 18 Loden patrijs Enkele patrijzen en gestampte vormen

12 Romeinse ring 1ste eeuw n.Chr. Collectie Provincie Antwerpen, in depot bij DIVA, B514/1 Ring David Huycke, Sint-Niklaas, 2017 Bruikleen David Huycke Hanger Gentle Reminder Carolien Cuyvers, Antwerpen, 2017 Bruikleen Carolien Cuyvers Twee knopen Duitsland, 19de eeuw Collectie DIVA, S1789 13 Doos 9596 Ernest en Robert Altenloh, Brussel, ca. 1929-1930 Collectie DIVA, S95/7

49

Zijwand

8 Gipsen model van een kandelaar en vetvanger neo-Louis XV Delheid Frères, Brussel, 1850-1950 Collectie DIVA, S2004/14/354

7

1 2 3 4 5

8 6

11 9 10 1

12

13

14

Gipsen model van een lepel N° 40 Delheid Frères, Brussel, 1925-1930 Collectie DIVA, S2004/14/33

2 Gipsen model van een lepel N° 40 Delheid Frères, Brussel, 1925-1930 Collectie DIVA, S2004/14/34 3 Gipsen model van een vork N° 40 Delheid Frères, Brussel, 1925-1930 Collectie DIVA, S2004/14/13 4 Gipsen model van een vork N° 40 Delheid Frères, Brussel, 1925-1930 Collectie DIVA, S2004/14/12 5 Gipsen model van een koffielepel N° 40 Delheid Frères, Brussel, 1925-1930 Collectie DIVA, S2004/14/4 6 Gipsen model van een jardinière neo-Louis XVI Delheid Frères, Brussel, 1919 Collectie DIVA, S2004/14/66 7 Gipsen model van een kandelaar Delheid Frères, Brussel, 1850-1890 Collectie DIVA, S2004/14/362

50

9 Gipsen model van een koffiekan N°3428 Delheid Frères, Brussel, 1936-1937 Collectie DIVA, S2004/14/111 10 Gipsen model van de voet van een koffiekan N°3428 Delheid Frères, Brussel, 1936-1937 Collectie DIVA, S2004/14/112 11 Gipsen model van het deksel van een koffiekan N°3428 Delheid Frères, Brussel, 1936-1937 Collectie DIVA, S2004/14/113 12 Modello schenkkan Philippe Wolfers, Brussel, ca. 1892-1895 Collectie Koning Boudewijnstichting, in depot bij DIVA, B512/13 13 Gipsen model van een melkkan N°3428 Delheid Frères, Brussel, 1936-1937 Collectie DIVA, S2004/14/119 14 Gipsen model van een suikerpot N°3428 Delheid Frères, Brussel, 1936-1937 Collectie DIVA, S2004/14/117

51

Bezoekersgids DIVA

Atelier

HANDELSRUIMTE: NETWERK EN VERTROUWEN Beleef de handelsruimte ≥ Ontdek waar ruwe diamant vandaan komt en hoe de steen ontgonnen wordt via de touchscreens. ≥ De wereldbol illustreert hoe diamant sinds de zestiende eeuw naar Antwerpen reisde. De verschillende wereldkaarten zijn gelinkt aan zeven kortfilms. Ze belichtten zes historische personages die een belangrijke rol speelden in de Antwerpse diamanthandel doorheen de eeuwen.

De laatste kortfilm geeft een blik achter de schermen van de hedendaagse diamanthandel. ≥ Kortfilm 1: Familie Affaïtati (16de eeuw) 00:03:30 ≥ Kortfilm 2: Familie Duarte (17de eeuw) 00:03:30 ≥ Kortfilm 3: James Dormer (18de eeuw) 00:03:30 ≥ Kortfilm 4: Louis Coetermans (19de eeuw) 00:03:30 ≥ Kortfilm 5: Juwelenhuis Anthony (19de eeuw) 00:03:30 ≥ Kortfilm 6: Romi Goldmuntz (20ste eeuw) 00:03:30 ≥ Kortfilm 7: Hedendaagse diamanthandel 00:03:30

52

De handel in diamant draait al eeuwen via internationale netwerken. Vertrouwen is cruciaal in een business waarin een eenvoudige handdruk miljoenendeals sluit. In de stad Antwerpen wordt al meer dan 550 jaar lang diamant verhandeld.

Die lange geschiedenis kende hoogtepunten, maar ook dieptepunten. Vandaag passeren hier 84% van de ruwe diamant en 50% van de geslepen diamant die wereldwijd verhandeld wordt.

4 3

5

6 2

7 1

53

Bezoekersgids DIVA

Handelskamer

54

Een constante in de diamanthandel is de internationale dimensie en de verschillende nationaliteiten en geloofsgemeenschappen die eraan deelnemen. In een dergelijke context is al eeuwenlang het belang van netwerken en het vertrouwen tussen de handelaars cruciaal. Tijdens de zestiende eeuw domineerden Italianen, Portugezen en Vlamingen de diamanthandel met India vanuit Lissabon en Antwerpen.

Tijdens de zeventiende eeuw namen de Nederlanders het roer stilaan over. Na 1668 domineerden de Engelsen en de Indiërs.

Na de ontdekking van diamant in Brazilië rond 1720 vaardigde de Portugese overheid een ontginnings- en handelsmonopolie uit. De Portugezen gunden Engelse en Nederlandse handelaars het alleenrecht op de Europese handel in Braziliaanse diamant. De ontdekking van diamant in Zuid-Afrika in 1867 schudde de verhoudingen opnieuw door elkaar.

Tegen het eind van de negentiende eeuw kwam het monopolie op ruwe diamant uit Zuid-Afrika in handen van De Beers en het Londens Syndicaat, maar de bewerking van de stenen vond plaats in Antwerpen en Amsterdam. Hun systeem van zichthouders, vaste afnemers van ruwe diamant, speelde in het voordeel van Antwerpen omdat de kapitaalkracht hier groter was. Vanaf de jaren 1920 werd ruwe diamant vanuit Belgisch-Congo rechtstreeks ingevoerd. In enkele decennia tijd groeide Antwerpen uit tot hét centrum voor geslepen diamant. Tijdens de Tweede Wereldoorlog weken veel joodse handelsfamilies, die sinds het einde van de negentiende eeuw een belangrijke rol speelden in de Antwerpse diamanthandel, uit naar New York en Palestina. Tijdens de jaren 1960 groeide het aandeel van de Indiërs in de diamanthandel opnieuw.

Ze kregen zichthouderschap en ook de ontdekking van diamant in Australië speelde in hun voordeel. Het internationale karakter en de multiculturaliteit kleuren ook vandaag de Antwerpse diamantwijk of Diamond Square Mile, waar de wereld nog steeds samenkomt om diamant te verhandelen.

Highlight 6: Corsagejuweel (poort 2) Dit juweel bestaat uit een breed gebogen motief, een kroon en vijf hangertjes. De meer dan 100 tafelgeslepen diamanten zijn gezet in een ajour uitgewerkt floraal motief. De stijl verwijst naar het Iberisch schiereiland waar eind zeventiende eeuw het edelsmeedwerk even hooggewaardeerd werd als de edelstenen zelf.

Vaak hebben dit soort borstjuwelen aan de achterzijde twee haken waarmee het juweel aan het corsage van de jurk werd gehangen.

Aan dit juweel is later een speld toegevoegd.

Vermoedelijk Iberisch Schiereiland, 2de helft 17de eeuw, Collectie DIVA, DMK 96/1

2 Laça hanger met diamanten in Antwerps roosslijpsel, drieplak en zesplak Portugal of Spanje, ca. 1800 Collectie Boelens-Hellemans Demi-parure met diamanten in roos- en tafelslijpsel Vermoedelijk Portugal, eind 17de eeuw Collectie de Breyne Corsagejuweel met diamanten in tafelslijpsel Vermoedelijk Iberisch Schiereiland, 2de helft 17de eeuw Collectie DIVA, DMK 96/1 Ring met diamanten in tafelslijpsel Vermoedelijke Iberisch Schiereiland, 1690-1730 Collectie DIVA, S75/180 Ring met diamanten in roosslijpsel Vermoedelijk Iberisch Schiereiland, 1650-1675 Collectie DIVA, S75/184

Takbroche met diamanten in oud briljantslijpsel West-Europa, ca. 1800-1830 Collectie DIVA, DMK98/6 Ring met portretminiatuur met diamanten in oud briljantslijpsel Frankrijk, ca. 1780-1820 Collectie DIVA, S71/104 Laça hanger en paar oorbellen met Braziliaanse smaragden Iberisch Schiereiland, 2de helft 18de eeuw Collectie Boelens-Hellemans

Handelskamer

Ring met diamant in puntslijpsel Gevonden in Nieuwlande (Zeeland) ca. 1500-1530 Collectie DIVA, S91/6

3

Bezoekersgids DIVA

1

Strikbroche met losse hanger met diamanten in roosslijpsel Midden 18de eeuw Collectie de Breyne Broche of hanger in de vorm van gestileerd bloemboeket met diamanten in Antwerps roosslijpsel Frankrijk of Groot-Brittannië, ca. 1750 Collectie DIVA, S85/1

4 Tafelmiddenstuk Brabo Armand Lens, Antwerpen, ca. 1910 Collectie MAS, collectie Toegepaste Kunsten en Geschiedenis (Vleeshuis), AV.1920.030 Vlaams hart met trofeebekroning en centraal een roosgeslepen diamant Henricus Franciscus Coetermans, Antwerpen, 1832-1869 Collectie DIVA, S90/48 Lees het feitelijke verhaal over dit sleutelstuk in de tablet bij de sofa in de Wonderkamer.

55

5 Clip met diamanten in briljantslijpsel en centraal een diamant in markiesslijpsel Wolfers Frères, Brussel, na 1942 Collectie DIVA, S89/14 Clip met diamanten in briljantslijpsel en achtkantslijpsel Massaux, Antwerpen, ca. 1935 Collectie DIVA, S89/15 Takbroche E. Anthony & Wolfers Frères, Antwerpen, ca. 1880 Collectie DIVA, S86/1

6 Wapenschild met diamanten in briljantslijpsel, achtkantslijpsel, baguetteslijpsel, roosslijpsel, drieplakken, trapezium Romi Goldmuntz, Antwerpen, ca. 1936-1937 Collectie Stad Antwerpen, in depot bij DIVA, B177/1

7 ECC Tennisracket Peter Varozza, Arent & Van Leeuw, Antwerpen, ca. 1986 Collectie AWDC, in depot bij DIVA, B534/1

56

Highlight 7: ECC Tennisracket (poort 7) Dit gouden tennisracket bezet met 1.617 diamanten illustreert niet alleen het Antwerpse vakmanschap, maar ook de beschikbaarheid aan diamanten van topkwaliteit.

Alle diamanten kregen de beoordeling E tot F, wat betekent dat ze zeldzaam tot uitzonderlijk wit van kleur zijn. De letters ECC verwijzen naar het European Community Championship tennistoernooi, dat tot 1998 in Antwerpen plaatsvond. In 1985 mocht Ivan Lendl de eerste uitvoering van het racket mee naar huis nemen nadat hij het toernooi voor de derde keer won in vier jaar tijd. Geen enkele mannelijke tennisser slaagde er na hem in deze prestatie te herhalen waardoor dit exemplaar hier te bewonderen is.

Peter Varozza, Arent & Van Leeuw, Antwerpen, ca. 1986, Collectie AWDC, in depot bij DIVA, B534/1

57

Bezoekersgids DIVA

Handelskamer

EETKAMER: LUXECONSUMPTIE EN DISTINCTIE Beleef de eetkamer ≥ Via de touchscreens in de tafel maak je kennis met vijf historische personages en hun eetgewoonten. De inhoud is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. ≥ Open de lades in de tafels voor meer info over het type object op de tafel. Of kruip onder de tafel met de zoutvaten voor een unieke foto. ≥ Via de twee sleutelstukken in deze ruimte (zie plattegrond), hoor je fragmenten uit het hoorspel van Frank Van Laecke. Activeer het geluid via het symbool diamant. ≥ Het volledige hoorspel (00:19:58) kan je beluisteren in de sofa, via het symbool diamant op de muur. De trompel’oeil wanden tonen enkele Antwerpse interieurs uit verscheidene periodes: A. Rubenshuis B. Museum Plantin-Moretus C. Kasteel d’Ursel (Hingene, Provincie Antwerpen) D. Huis Coetermans (vandaag Atelier Giorgetti)

58

Een tafel vol zilver gold lange tijd als statussymbool.

De schikking van het servies varieerde van overdadig naar strikt geritmeerd tot uiterst gedistingeerd.

Eetkamer

C

10

Bezoekersgids DIVA

2-4 C

B

9

1

5

8 2

2 1

D

4 7 3 9

B

6

5

8

C

7

6

A

59

Van trendsetter tot trendvolger Antwerpen liep tot het begin van de zeventiende eeuw voorop op het gebied van productie en distributie van luxeartikelen. Vanaf de tweede helft van de zeventiende eeuw ging het echter snel bergaf met de stedelijke economie.

Smaakveranderingen en modewisselingen oefenden rond 1700 een belangrijke invloed uit op de economische crisis die Antwerpen trof. Geleidelijk aan richtte de consument zich meer op de opkomende Franse mode. De Franse kunst en cultuur waren toonaangevend

in de achttiende eeuw en hadden veel invloed op de stijlontwikkelingen in de Zuidelijke Nederlanden. De hof- en hoofdplaats Brussel werd het na te volgen modecentrum in eigen land.

Tafelservies als statussymbool In de loop van de achttiende eeuw werd de eettafel uitgerust met allerlei voorwerpen in functie van een steeds meer verfijnde eetcultuur: stellen voor olie en azijn, zouten mosterdvaten, strooiers voor peper en suiker, sauskommen en terrines. Een luxueuze tafel, sierlijk gedekt met een grote

Highlight 8: Demi-parure (nr. 6) De term parure verwijst naar een set bij elkaar horende juwelen, bedoeld om samen te dragen. Dergelijke bij elkaar passende ensembles kunnen bestaan uit een haarkam, een diadeem, oorhangers, een halsketting, een borstspeld, een gesp en armbanden.

Een demi-parure bestaat meestal uit een halsketting of broche met bijpassende oorhangers of armband. In dit geval gaat het om een broche die omgevormd kan worden tot een hanger en twee oorhangers. De set juwelen wordt bewaard in het originele etui met de goudstempel van Arthur Dufour. Hij was juwelier van de graaf van Vlaanderen, prins Filips, en ook leverancier van de prins en prinses de Ligne. Het is verleidelijk om in het monogram op het etui de initialen van Maria, Prinses van Hohenzollern-Sigmaringen (1845-1912) en echtgenote van prins Filips, te lezen. In 1893 werd haar juwelencollectie uit het paleis in Brussel gestolen.

Het juweel past uitstekend binnen de Franse mode van het Tweede Keizerrijk (1852-1870). Rijke dames hulden zich in zijden crinolinejurken en droegen bij feestelijke en officiële gelegenheden opvallende diamantjuwelen, die prachtig schitterden bij kaarslicht. Vanaf 1866 was diamant gemakkelijker verkrijgbaar na de ontdekking van diamantmijnen in Zuid-Afrika. Dat gaf een boost aan grote juwelenhuizen. De demi-parure sluit met haar symmetrische opbouw, het gebruik van strikken en florale elementen, en de combinatie met saffieren en natuurparels nauw aan bij de Louis XVI-juwelen die de Franse juwelier Gustave Baugrand op de wereldtentoonstelling van 1867 in Parijs presenteerde.

Arthur Dufour, Brussel, 1869-1877, Collectie Koning Boudewijnstichting, Fonds Christian Bauwens, in depot bij DIVA, B512/8 60

1

Zilveren bierpul Jean Dufour & Frères, Brussel, ca. 1862 Collectie DIVA, S2020/30

Eetkamer

Aan de wand

2 Sierkurk Meester B, België, 1815-1832 Collectie DIVA, S98/6 3 Kurkentrekker Josephus Franciscus van der Borcht, Antwerpen, 1774 Collectie DIVA, S2003/35

Bezoekersgids DIVA

verscheidenheid aan gebruikszilver, was de ideale manier om zich te onderscheiden en een bij elkaar passend zilveren servies was een begerenswaardig statussymbool. Het was echter zodanig duur dat het zelden in één keer kon worden aangekocht.

Na de Franse Revolutie was het hof niet langer het centrum van macht en luxevertoon. Ook in België taande in de negentiende eeuw de macht van de adel en maakte een nieuwe elite opgang, die voornamelijk bestond uit industriëlen en bankiers. België was koploper in het industrialisatieproces waarmee de kloof tussen arm en rijk vergrootte. Terwijl de arbeidersklasse vooral leefde van aardappelen en roggebrood, vertoonde elitevoedsel steeds meer variatie. De culinaire vernieuwing verspreidde zich vanuit Frankrijk. Vooral het sociale gebeuren in Brussel bleek vanaf 1840 een vruchtbare voedingsbodem voor de nieuwe eetcultuur door de aanwezigheid van politici, diplomaten, ambtenaren en handelaars.

4 Wijnmandje Wolfers Frères, Brussel, ca. 1940-1967 Collectie DIVA, S93/24 5 Demi-parure met robijnen en diamanten in roosslijpsel Frankrijk, ca. 1780-1810 Collectie DIVA, S2016/4 6 Demi-parure met saffieren, natuurparels en diamanten in roosslijpsel Arthur Dufour, Brussel, 1869-1877 Collectie Koning Boudewijnstichting, Fonds Christian Bauwens, in depot bij DIVA, B512/8 7 Parure met amethist en diamant in briljantslijpsel van gravin Vilain XIIII geschonken door Napoleon Frankrijk, ca. 1810 Collectie Sint-Pieterskerk Bazel 8 Whiskybar Delheid Frères, Brussel, 1925-1942 Collectie DIVA, S2012/6 9 Likeurstel Jean-Baptiste Barbieur, Bergen, 1815-1832 Collectie DIVA, S2007/27

61

Op de tafel 1

62

Tafelmiddenstuk Ondine Wolfers Frères & Marcel Wolfers, Brussel, 1958 Collectie Koning Boudewijnstichting, in depot bij DIVA, B512/4 Het Atomium is één van de landmarks van Brussel. Het tafelmiddenstuk Ondine is net als het atomium voor de wereldtentoonstelling van 1958 of kortweg Expo ’58 gemaakt. Het is een merkwaardig kunstwerk. Het massief zilveren object met sculptuur van Marcel Wolfers is qua functie als stijl een anachronisme, maar is toch ook representatief voor zijn tijd. Ondine kan worden beschouwd als één van de laatste materiële getuigen van een tijdperk waarin vooroorlogse drang naar prestige, grandeur en etiquette een laatste stuiptrekking beleefde.

Het middenstuk is gemaakt door Wolfers Frères uit Brussel. Deze firma was al meer dan honderd jaar actief in Brussel en sinds eind 19de eeuw de toonaangevende zilversmederij in België. Ondine prijkte op de eretafel van het Belvédère, het 18de-eeuwse kasteeltje waar het commissariaatgeneraal van de Wereldtentoonstelling in gehuisvest was. Enkel VIP’s kregen in 1958 dit majestueus pronkstuk te zien.

2 Paar kandelabers Mirador Wolfers Frères, Brussel, 1958 Collectie Koning Boudewijnstichting, in depot bij DIVA, B512/5 3 Terrine familie De Meester Joannes Cornelius Hendrickx, Mechelen, 1782 Collectie Koning Boudewijnstichting, Fonds Léon Courtin-Marcelle Bouché, in depot bij DIVA, B512/6

Eetkamer

Highlight 9: Terrine (nr. 3)

Terrines waren een vaste waarde in de service à la française en bevatten soep of ragout. In 1782 maakte Joannes Cornelius Hendrickx (1740-1811) in opdracht van Pierre de Meester (1724-1784) een bijzonder exemplaar in Louis XVI-stijl.

Achttiende-eeuwse zilveren terrines uit de Zuidelijke Nederlanden zijn vrij zeldzaam en werden enkel in productiecentra met een kapitaalkrachtige clientèle vervaardigd. De familie De Meester was in dit opzicht exemplarisch.

In drie generaties tijd klom de Mechelse brouwersfamilie op tot een adellijk geslacht. Enkele jaren nadat hij in de adelstand werd verheven, bestelde Pierre de Meester deze deels vergulde terrine.

Bezoekersgids DIVA

In de 18de eeuw werd naar het voorbeeld van het Franse hof bij diners een overdaad aan gerechten tegelijkertijd op tafel geëtaleerd. Een assortiment aan smaken, texturen en vormen zorgde voor een ware sensatie, niet alleen voor de smaakpapillen, maar ook voor het oog. Deze manier van gerechten presenteren kreeg in de 19de eeuw de benaming service à la française, toen de service à la russe opgang maakte, waarbij de gangen na elkaar werden opgediend.

Ongetwijfeld wakkerde dit rijkversierde pronkstuk de conversatie tijdens het diner aan en zette het de benijdenswaardige positie van zijn eigenaar in de verf. Het bevat immers elementen, zoals het wapenschild van de familie De Meester en muziekinstrumenten, die de toenmalige tafelgasten wellicht konden inspireren. Naast enkele blaasinstrumenten is een muziekpartituur met gegraveerde muzieknoten afgebeeld. Een melodie valt er echter niet uit af te leiden.

Joannes Cornelius Hendrickx, Mechelen, 1782, Collectie Koning Boudewijnstichting, Fonds Léon Courtin-Marcelle Bouché, in depot bij DIVA, B512/6

63

4 7

8

6

9 1

1

5

5 2

2 10

4 3

Sauskommen 1

Paar sauskommen Peter Joseph Dominicus Longhehay, Gent, 1751 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/62

2 Paar sauskommen Philippus Josephus de Coene, Ieper, 1773 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/65 3 Sauskom Koch & Bergfeld voor Theodor Müller naar ontwerp van Henry van de Velde, Weimar, 1902-1903 Collectie DIVA, S97/17 4 Sauskom André Joseph Petit, Antwerpen, 1787 Collectie DIVA, S56/1 5 Paar sauskommen Abel Etienne Giroux, Parijs, 1798-1809 Josephus Jacobus Schits, Gent, 1815-1832 Collectie DIVA, S95/18 64

6 Sauskom Charles Louis Joseph Dupret, Brussel, 1798-1809 Collectie DIVA, S2005/59 7 Sauskom Jean-Baptiste Lombaerts, Brussel, 1832-1869 Collectie DIVA, S95/19 8 Sauskom Pierre Hendrickx, Brussel, 1815-1832 Collectie DIVA, S2001/27 9 Sauskom Manhattan Wiskemann nv, Brussel, 1958 Collectie DIVA, S2008/16C 10 Sauskom André Joseph Petit, Antwerpen, 1789 Collectie DIVA, S56/2

Eetkamer

5

2 2

3 3

8

4

5

7

9

4

5

7

9

1

6

8

Bezoekersgids DIVA

6

1

Kandelaars 1

Kandelaars Dauphine neo-empire Wolfers Frères, Brussel, na 1942 Collectie DIVA, S2008/17

2 Paar kandelaars Segnico De Vecchi, Verona, 1991 Collectie DIVA, S96/5 3 Paar kandelaars Moderne Royal Simonet-Deanscutter, Brussel, 1934 Collectie DIVA, S2006/1 4 Paar kandelaars Josephus van Branteghem, Gent, 1815-1832 Collectie DIVA, S2006/13

7 Paar tafelkandelaars Maria Theresia Smidts, Gent, 1762 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/61 8 Paar tafelkandelaars Meester met bijenkorf, Antwerpen, 1737-1738 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/16 9 Paar tafelkandelaars Pieter van Sychem, Brugge, 1711-1712 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/39

5 Paar kandelaars Jan Baptist I Verberckt, Antwerpen, 1783 Collectie DIVA, S2009/11 6 Paar tafelkandelaars Jacobus Huybrechts, Antwerpen, 1775 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/22

65

6 7

6 5

17

19

18

16 4

8

20

22

15 14

21 10

12

13

3

9

11 2

1

Mosterdpotten 1

Mosterdpot Peeter jr Alio, Brussel, 1730-1733 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/50B

2 Mosterdpot Michiel de Grave, Gent, 1754 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/60B 3 Mosterdpot Antoon Spillemaeckers, Antwerpen, 1774 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/17B 4 Mosterdpot Franciscus Josephus I Willaert, Antwerpen, 1779 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/24B 5 Mosterdpot Pierre-Louis Deshorgnies, Bergen, 1815-1832 Collectie DIVA, S2005/19 6 Mosterdpot Sebastiaan Gijsbert de Maré, Utrecht, 1793 Collectie DIVA, S2005/27 66

7 Mosterdpot Jan Baptist II Verberckt, Antwerpen, 1832-1838 Collectie DIVA, S94/8A 8 Mosterdpot België, 1798-1809 Collectie DIVA, S2005/21 9 Mosterdpot Philippus Mys, Brugge, 1815-1832 Collectie DIVA, S2005/18 10 Mosterdpot Jacobus De Smit, Brugge, 1794 Collectie DIVA, S2005/14 11 Mosterdpot Guillaume Pierre Joseph Marie, Luik, 1809-1814 Collectie DIVA, S2005/20 12 Mosterdpot Peter & Ann Bateman, Londen, 1798 Collectie DIVA, S2005/30 13 Mosterdpot België, 1832-1869 Collectie DIVA, S2005/29A

15 Mosterdpot Nicolaas Vleeshouwer, Antwerpen, 1794-1795 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/30A

1

18 Mosterdpot Henricus Millé, Brussel, 1793 Collectie DIVA, S2005/10C 19 Mosterdpot Henri Joseph Faloise, Luik, 1815-1832 Collectie DIVA, S2005/12A 20 Mosterdpot Antwerpen, 1798-1809 Collectie DIVA, S2005/22 21 Mosterdpot Joannes Franciscus Genie, Leuven, 1798-1809 Collectie DIVA, S2005/17 22 Mosterdpot Coosemans, Brussel, 1928-1935 Collectie DIVA, S2007/94A

2

5 4

16 Mosterdpot André Joseph Petit, Antwerpen, 1795 Collectie DIVA, S2005/15 17 Mosterdpot Rogerius Antonius Joannes Ceulemans, Antwerpen, 1832-1869 Collectie DIVA, S2005/23A

Eetkamer

7

3 Bezoekersgids DIVA

14 Mosterdpot Meester met vuurpot, Brussel, 1791 Collectie DIVA, S2005/16

Terrines en groentekommen 1

Groentekom Manhattan Wiskemann nv, Brussel, 1958 Collectie DIVA, S2008/16A

2 Terrine met onderschotel Antoon de Raedt, Mechelen, 1765-1766 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/77A 3 Groentekom met bain-marie Creswick & C°, Sheffield, 1855-1877 Collectie DIVA, S2005/63 4 Groentekom Germain Joseph Dutalis, Brussel, 1815-1832 Collectie DIVA, S2005/64 5 Groentekom Karol Friedlein, Krakau, 1847 Collectie DIVA, S2005/62

67

8

2 3

1 7

6

4 5

Olie- en azijnstellen 1

Olie- en azijnstel Lambertus Joannes Hannocet, Antwerpen, 1737-1738 Collectie DIVA, S71/1

2 Olie- en azijnstel Felix-Philippe Offermans, Antwerpen, 1832-1869 Collectie DIVA, S94/26

6 Olie- en azijnstel Anna M. Schoof, Antwerpen, 1741-1742 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/15

3 Olie- en azijnstel Meester A boven punt, Antwerpen, 1798-1809 Collectie DIVA, S92/14

7 Olie- en azijnstel Delheid Frères, Brussel, 1930-1939 Collectie DIVA, S95/28

4 Olie- en azijnstel Josephus Franciscus van der Borcht, Antwerpen, 1760 Collectie DIVA, S94/24

68

5 Olie- en azijnstel Meester JWC, Luik, 1760-1761 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/75

Eetkamer

9 10 9 12

10

14

13

11

14

13

1 1

15

1

2 3

15

7

1

2

Onder tafel!

4

7

5 6

6 5

8

8

Bezoekersgids DIVA

9

Zoutvaten 1

Vier zoutvaatjes Jan Baptist II Verberckt, Antwerpen, 1832-1838 Collectie DIVA, S2007/24

7 Paar zoutvaatjes Nicolas Van den Acker, Brussel, 1798-1809 Collectie DIVA, S2005/11

2 Paar zoutvaatjes Jan Baptist II Verberckt, Antwerpen, 1832-1838 Collectie DIVA, S94/8B-C

8 Paar zoutvaatjes André Joseph Petit, Antwerpen, 1786 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/26

3 Zoutvat België, 1815-1832 Collectie DIVA, S2005/29B

9 Paar peper- en zoutvaten Suzanne Hammer, Wenen, 1992 Collectie DIVA, S93/13

4 Zoutvat Henri Joseph Faloise, Luik, 1815-1832 Collectie DIVA, S2005/12B

10 Paar zoutvaatjes met schepjes Delheid Frères, Brussel, 1930-1942 Collectie DIVA, S95/5

5 Paar zoutvaatjes Henricus Millé, Brussel, 1793 Collectie DIVA, S2005/10A-B

11 Zoutvat met lepel Stefan Epp, Insel Reichenau, 1998 Collectie DIVA, S2002/33

6 Paar zoutvaatjes Nicolaas Vleeshouwer, Antwerpen, 1794-1795 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/30C-D

12 Dubbel zoutvat Edouard Bourdon, Gent, 1854-1888 Collectie DIVA, S2001/2

69

13 Paar zoutvaatjes Meester D, Luik, 1712-1713 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/71 14 Paar zoutvaatjes Hermanus Joannes Smidts, Gent, 1761 Collectie DIVA, Legaat Pierre Lunden, S75/63 15 Paar zoutvaatjes Meester met vogel op kandelaar, Antwerpen, 1778 Collectie DIVA, S94/22

70

Eetkamer

10

2

3

14 15 16 17 9

8 22

11 12 13 29 36 30 25 31 33 27

10

35 18 19

20

21

2324 26

28

32 34

37

38 39

Bezoekersgids DIVA

1

4 5 6 7

Dienbestek 1

Ragout lepel Jan Baptist I Verberckt, Antwerpen, 1790 Collectie DIVA, S94/16

8 Dienbestek Joseph Karl Klinkosch, Wenen, 1867-1872 Collectie DIVA, S2007/22

2 Pollepel Antwerpen, 1798-1809 Collectie DIVA, S2006/4

9 Slavork en -lepel Delheid Frères, Brussel, 1930-1942 Collectie DIVA, S95/6

3 Ragoutlepel Michiel Verberckt, Antwerpen, 1767 Collectie DIVA, S90/44

10 Slavork en -lepel Lemaire & de Vernisy, Brussel, 1923-1942 Collectie DIVA, S2007/5C-D

4 Messenlegger 207 Moderne Wolfers Frères, Brussel, 1896-1934 Collectie DIVA, S2003/21 5 Messenlegger Delheid Frères, Brussel, 1869-1942 Collectie DIVA, S2003/25J 6 Messenlegger Bourdon, Gent, 1869-1942 Collectie DIVA, S2003/16A 7 Messenlegger Wolfers Frères, Brussel, ca. 1890-1934 Collectie DIVA, S2003/10A

11 IJsdienlepel Lemaire & de Vernisy, Brussel, 1923-1942 Collectie DIVA, S2007/5A 12 Ijsdienschep Lemaire & de Vernisy, Brussel, 1923-1942 Collectie DIVA, S2007/5B 13 IJsdienbestek Wolfers Frères, Brussel, 1875-1900 Collectie DIVA, S96/26 14 Messenlegger Orfèvrerie Wiskemann, Vorst, 1900-1979 Collectie DIVA, S2003/26A

71

15 Messenlegger Delheid Frères, Brussel, 1869-1942 Collectie DIVA, S2001/20A 16 Messenlegger Bruno Wiskemann, Vorst, 1945-1969 Collectie DIVA, S2003/19A 17 Messenlegger 39 Delheid Frères, Brussel, ca. 1925-1942 Collectie DIVA, S2003/22A

18 Aspergetang Brussel, 1798-1809 Collectie DIVA, S2005/69 19 Duwertje 40 Delheid Frères, Brussel, 1930-1942 Collectie DIVA, S2009/22 20 Visspaan Jacob Hendrik Stellingwerff, Amsterdam, 1812-1813 Collectie DIVA, S2007/3 21 Visdienvork en -spaan Emile Adolphe Bonnevie, Brussel, 1864-1878 Collectie DIVA, S2005/70 22 Slavork Vermoedelijk Edouard Ernie, Parijs, ca. 1880 Collectie DIVA, S93/6b

72

26 Compotelepel Vermoedelijk Edouard Ernie, Parijs, ca. 1880 Collectie DIVA, S93/5b 27 Visdienvork Vermoedelijk Edouard Ernie, Parijs, ca. 1880 Collectie DIVA, S93/4a 28 Slalepel Vermoedelijk Edouard Ernie, Parijs, ca. 1880 Collectie DIVA, S93/6a 29 Messenlegger Lemaire & de Vernisy, Brussel, ca. 1920-1942 Collectie DIVA, S2003/11E 30 Messenlegger Delheid Frères, Brussel, 1869-1942 Collectie DIVA, S2003/13A 31 Sauslepel Edward Middlecott, Groot-Brittannië, ca. 1817 Collectie DIVA, S2005/76 32 Botervorkje Jean-Baptiste Lombaerts, Brussel, 1815-1832 Collectie DIVA, S2005/77

23 Visspaan Edouard Ernie, Parijs, ca. 1880 Collectie DIVA, S93/4b

33 Boterschep Pierre-Louis Deshorgnies, Bergen, 1815-1832 Collectie DIVA, S2005/75

24 Compotelepel Vermoedelijk Edouard Ernie, Parijs, ca. 1880 Collectie DIVA, S93/5a

34 Roomlepel Joseph Germain Dutalis, Brussel, 1815-1832 Collectie DIVA, S2006/44

25 Aardbeienschep Vermoedelijk Edouard Ernie, Parijs, ca. 1880 Collectie DIVA, S93/3

35 Notenpeller Franz Mosgau, Berlijn, 1896-1921 Collectie DIVA, S2003/2A

Eetkamer

36 Taartschep Pierre-Louis Deshorgnies, Bergen, 1815-1832 Collectie DIVA, S2007/4

38 Kaasschaaf Tapio Tapio Wirkkala, Hämeenlinna, 1992 Collectie DIVA, S96/2k 39 Suikerstrooilepel Jean Jacques Coetermans, Antwerpen, 1815-1832 Collectie DIVA, S89/10

Bezoekersgids DIVA

37 Taartschep Tapio Tapio Wirkkala, Hämeenlinna, 1992 Collectie DIVA, S96/2l

Vervolg uw bezoek aan de tentoonstelling door de pijlen op de grond te volgen en de trap te nemen naar de eerste verdieping. Als u graag met de lift gaat dan kan u de lift nemen in de Wonderkamer.

Op de eerste verdieping vindt u de laatste twee zalen.

73

KLUIS: AUTHENTICITEIT EN TRANSPARANTIE Beleef de kluizenzaal Hoe herken je een natuurlijke diamant?

En wat vertellen de tekens op zilveren voorwerpen ons? ≥ Beantwoord de stellingen op de kaarten midden in de zaal. Het antwoord verwijst je naar de informatie die verborgen zit in de lades en de kastjes van de kluis. ≥ Of bekijk hieronder welke grijze lades je kan openen.

Is het echt of vals? De intrinsieke waarde van edelstenen en edele metalen oefent een grote aantrekkingskracht uit op vervalsers en oplichters.

De waarde en uitzonderlijke eigenschappen van diamant zorgen ervoor dat de mens al eeuwen op zoek is naar andere materialen met dezelfde eigenschappen tegen een goedkopere prijs. Vandaag zijn cubic zirconia en synthetisch moissaniet de belangrijke diamantsimulanten. De afgelopen jaren was er ook een groot aantal nieuwe en versnelde ontwikkelingen op het gebied van synthetisch diamant en behandelingen. Een diamant koop je daarom best enkel wanneer hij vergezeld is van een certificaat of grading report. Dat objectieve document kun je beschouwen als de identiteitskaart van de diamant.

Edele metalen zoals zilver en goud zijn zacht en buigzaam, waardoor ze zelden in hun zuivere toestand tot object worden gesmeed. Om hun stevigheid te vergroten worden ze gemengd met een ander metaal.

Die versmelting van metalen noemen we een legering. Van overheidswege worden zilver- en goudsmeden verplicht om een officieel gehaltemerk aan te brengen op de objecten die ze vervaardigen. Zo krijgen kopers de zekerheid dat het goud-, zilveren platinagehalte aan de opgelegde norm voldoet.

74

3 Bezoekersgids DIVA

2

1

75

Kluis

1

1079

Kluislade 1079 Ring Couronne van het duurzame juwelenmerk My Fair Diamond Ontwerp: Nedda El-Asmar Diamantslijpsel: Pieter Bombeke 3D-print: Rayjo Productie: Tesouro Zetter: Luc Ceulemans Antwerpen, 2017 Collectie DIVA, S2017/10

76

77

Bezoekersgids DIVA

Kluis

2

Kluislade 2140 Paar oorhangers in zilver en stras Portugal, ca. 1790 Collectie Boelens-Hellemans Hanger in zilver en stras met roze folie Ca. 1800 Collectie Boelens-Hellemans

78

Kluis Bezoekersgids DIVA

2140

Highlight 10: Zeemeerminhanger (kluis 3081) Op het eerste zicht lijkt deze hanger een renaissancejuweel uit de zestiende eeuw. Kleurrijke, sculpturale juwelen met grote tafelgeslepen edelstenen en email waren toen modieus. Een geoefend oog merkt echter aan het edelsmeedwerk, de afwerking en de uitwerking van de figuren dat het hier niet om een zestiende-eeuwse hanger gaat, maar om een laatnegentiendeeeuwse uitvoering. Vanaf de eerste helft van de negentiende eeuw waren renaissancejuwelen binnen de romantische beweging en op gekostumeerde bals populair. De interesse in en het beperkte aanbod aan zestiende-eeuwse juwelen leidden al snel tot vervalsingen en imitaties, die zelfs onderlegde antiekhandelaars en verzamelaars wisten te misleiden.

Vermoedelijk Reinhold Vasters, ca. 1870-1880, Collectie DIVA, DMK10/1

79

3

3073

3081

3051

Kluislade 3051 Lepel Delheid Frères, Brussel, 1832-1869 Collectie DIVA, S2005/78a Meestermerk: D onder slang in vierkant Gehaltemerk: Januskop met cijfer 2 Keurkamermerk: Minervahoofd Lepel Louis XV 47 S Delheid, Brussel, 1942-1970 Collectie DIVA, S95/22A Meestermerk: S met drietand in liggende ton (Brussel, 1942-1990) Verzilvering: 100 in rechthoek Metaalmerk: Sivar in rechthoek

80

3086

Lepel Belge n°5 Orfèvrerie Wiskemann, Brussel, 1872-1930 Collectie DIVA, S98/5a Meestermerk: WISKEMANN zonder omlijsting Meestermerk: Kruis in schild Verzilvering: 100 in uitgesneden omlijsting Monogram: M.D.L. / 87.

Kluis 3073 Zilveren insigne 19de eeuw Privécollectie, in depot bij DIVA, B500/1 Imitatiemerk: Gekroonde R Imitatiemerk: Schenkkan in schild

Kluis Bezoekersgids DIVA

3089 3128 3101

3129

3102

3130

Kluis 3081

Kluis 3089

Zeemeerminhanger Vermoedelijk Reinhold Vasters, ca. 1870-1880 Collectie DIVA, DMK10/1

Pronkbokaal Neurenberg, 19de eeuw Collectie Smidt van Gelder, Sm.1468.A-B Letter N in cirkel 13 in ovaal (Duitsland) Herkeuren uit Nederland

Kluis 3086 Zilveren sauskom 1990-1994 Collectie DIVA, S95/11 Imitatiemerk: Adelaar Imitatiemerk: Bril met A erin Imitatiemerk: Gekroonde A Imitatiemerk: Gekroonde 69 Gehaltemerk: 900 zonder omlijsting

Kluislade 3101 Koffielepel Maurice-Joseph Evrard, Bergen, 1798-1809 Collectie DIVA, S2006/25 Keurkamerteken: Mannenhoofd met 34 (Bergen, 1798-1809) Meestermerk: E onder drie punten en boven één punt in ruit (Bergen) Gehaltemerk: Haan met cijfer 2 in liggende achthoek (Franse departementen) Eigenaarsinitialen: I.I.P

81

Borstspeld Mies de Wilde, Dilbeek, 1959 Collectie DIVA, S60/62 Meestermerk: Monogram DW in ton Gehaltemerk: A925 in liggende ovaal (België, 1942-heden)

Kluislade 3129 Lepel Baguette uni N° 12 Delheid Frères, Brussel, 1875-1900 Collectie DIVA, S94/12A Meestermerk: D onder slang in rechthoek Gehaltemerk: Gotische A met 2 rechtsboven in achthoek (België, 1869-1942)

Kluislade 3102 Koffielepel Josephus Franciscus Hendrickx, Antwerpen, 1832-1869 Collectie DIVA, S81/7a1 Meestermerk: H onder gekruist bestek in rechthoek Waarborgmerk: Zwaardje in uitgesneden omlijsting (België, 1832-1869) Initialen: MF. Boekslot Jean Michel Anthony, Antwerpen, 1832-1869 Collectie DIVA, S1748a Meestermerk: A tussen twee punten in zeshoek (Antwerpen, 1821-1860) Waarborgmerk: Zwaardje in uitgesneden omlijsting (België, 1832-1869)

Kluislade 3128 Lepel Meester met Zespuntster, Antwerpen, 1737-1738 Collectie DIVA, S93/20A Meestermerk: Zespuntster in uitgesneden omlijsting Jaarmerk: Gekroonde L (Antwerpen, 1737-1738) Stadskeur: Gekroonde hand (Antwerpen) Eigenaarsinitialen: B.W.

82

Kluislade 3130 Halsketting Meester MG, Antwerpen, 1751 Collectie Sint-Willibrorduskerk Antwerpen, in depot bij DIVA, B503/1 Meestermerk: Monogram MG in rechthoek Stadskeur: Gekroonde hand (Antwerpen, 1751) Jaarmerk: Gekroonde 51 (Antwerpen, 1751) Mantelhaak Henri Dratz, Brussel, 1815-1832 Collectie DIVA, S1340b Meestermerk: D onder passer in vierkant Waarborgmerk: Lauriertakje in uitgesneden omlijsting (België, 1815-1832) Mosterdlepel John Round & Son Ltd., Sheffield, 1898-1899 Collectie DIVA, S2005/100 Jaarmerk: F in achthoek (Sheffield, 1898-1899) Leeuw in achthoek (Sheffield, 1898-1899) Kroon in achthoek (Sheffield, 1898-1899) Meestermerk: JR in ovale rand Mosterdlepel Paul Wouters, Brussel, 1832-1869 Collectie DIVA, S2005/86 Waarborgmerk: Zwaardje in uitgesneden omlijsting (België, 1832-1869) Meestermerk: W in cirkel of slang in vierkant

83

Bezoekersgids DIVA

Kluis

BOUDOIR: DIAMOND DIVA’S Beleef het boudoir ≥ Neem plaats voor de spiegel, doe de test en ontdek welke DIVA jij bent! ≥ Beluister de fictieve hoorspelen. ≥ Of lees meer over de juweelmode op de beeldschermen.

84

Diamanten spreken tot de verbeelding, net als de spraakmakende diva’s die ermee pronken. Laat je verblinden in DIVA’s boudoir. DIVA stelt enkele tendensen uit de negentiende- en twintigste-eeuwse juweelmode tentoon. De nadruk ligt op diamantjuwelen en de tot de verbeelding sprekende vrouwen die de fonkelende kostbaarheden tot leven wekten.

3

4 Bezoekersgids DIVA

2

1

85

Boudoir

1

1 6 20

2

3

7

8

21

10

16

17

11

4

5 9

12

18

13

14

15

19

Tijdens de negentiende eeuw bepaalden vooral koninginnen, prinsessen en adellijke dames de juweelmode. Zij bezaten fonkelende diamantparures die ze droegen volgens voorgeschreven etiquetteregels en op gepaste momenten. Florale motieven waren gedurende de hele eeuw modieus en diamanten werden bij voorkeur in zilver (op goud) gezet.

1

Gouden oorhangers Joseph Germain Dutalis, Brussel, 1815-1832 Collectie DIVA, S2013/14

2 Demi-parure met diamanten in oud mijnslijpsel en roosslijpsel Frankrijk, 1860-1870 Collectie Boelens-Hellemans 3 Parure bestaande uit tiara/armband en drie broches die tot een hanger geschakeld kunnen worden, bezet met diamanten in roosslijpsel België, 1832-1869 Collectie Boelens-Hellemans 4 Demi-parure met pampilles met zwart email en diamanten in roosslijpsel Ca. 1850 Collectie Boelens-Hellemans

86

6 Gouden ring met monogram Leopold I in email en diamanten, in bijbehorende etui Jean Baptiste Dees, Brussel, 1835 Collectie Koning Boudewijnstichting, Fonds Christian Bauwens, in depot bij DIVA, B512/10/1-2 7 Tiara met zeven waaiervormige motieven met diamanten in oud briljantslijpsel en roosslijpsel Vermoedelijk Groot-Brittannië, 1830-1860 Collectie DIVA, S88/38 8 Slangjuweel met diamanten in oud briljantslijpsel en roosslijpsel en robijn Frankrijk, ca. 1860 Collectie DIVA, DMK99/4

10 Takbroche in de vorm van een viooltje en tremblant gezet en bezet met diamanten in roosslijpsel Ca. 1870 Collectie Smidt van Gelder, Sm.1944 11 Takbroche, met bloemen en bloesemtakken bezet met diamanten in oud briljantslijpsel, kussenslijpsel, roosslijpsel en een modern geslepen diamant Vermoedelijk België, ca. 1850 Collectie Smidt van Gelder, Sm.1943

Boudoir

9 Takbroche in de vorm van een klimoprank met diamanten in briljantslijpsel Vermoedelijk Groot-Brittannië, ca. 1865 Collectie DIVA, DMK97/1

Bezoekersgids DIVA

5 Twee sterbroches met diamanten Ca. 1880 Collectie Cathérine Rochtus

Highlight 11: Slangenjuweel (nr. 8) Het juweel is vervaardigd in goud en bedekt met transparant email op een schubvormig gegraveerde ondergrond, waardoor de illusie van een slangenhuid ontstaat. Het juweel is opgebouwd uit conische schakels die in elkaar grijpen.

Dankzij die flexibiliteit kan de slang, wellicht een adder, zowel hals als arm sieren.

Het juweel dateert uit 1860, een periode waarin slangenjuwelen heel geliefd waren. Dat was ooit anders: eeuwenlang associeerde het christelijke geloof de slang met de duivel. Daarin kwam tijdens de achttiende eeuw stilaan verandering door de ontdekking van artefacten uit de oudheid. Als juweelmotief werd de slang pas echt populair nadat Queen Victoria een slangenarmband droeg tijdens haar eerste politieke optreden als kersverse koningin van Engeland in 1837. Door die armband te dragen toonde ze dat ze de ‘wijsheid van een slang’ had of aspireerde.

Anoniem, Frankrijk, ca. 1860, Collectie DIVA, DMK99/4

87

12 Takbroche met centrale bloem 20 Gouden armband met monogram in en tremblant gezet en bezet met email en met diamanten in roosslijpsel en diamanten in roosslijpsel parels Ca. 1850 Charles Jaques Buls, Brussel, 1834-1869 Collectie Smidt van Gelder, Sm.1946 Collectie Koning Boudewijnstichting, Fonds Christian Bauwens, 13 Sikkelvormige broche met diamanten in depot bij DIVA, B512/23 in oud briljantslijpsel en roosslijpsel Edouard Bourdon, Gent, 1880-1890 21 Broche met gouden eglantiertakken, met Collectie Sint-Pancratiuskerk Ranst, zilveren eglantierbloemen, een narcis en in depot bij DIVA, B521/1 een strik en tremblant Oscar Massin, Parijs, ca. 1878 14 Sterbroche met diamanten in Collectie Koning Boudewijnstichting, roosslijpsel Fonds Christian Bauwens, Nederland, 1853-1906 in depot bij DIVA, B512/24 Collectie DIVA, DMK 02/21a 15 Gouden broche met pampilles met zwart email, parels en diamanten in roosslijpsel Ca. 1870 Collectie Boelens-Hellemans 16 Gedemonteerde bloembroche en tremblant gezet met diamanten in oud mijnslijpsel en roosslijpsel België, ca. 1850 Collectie Boelens-Hellemans 17 Bloembroche met korenbloem en tremblant gezet met diamanten in roosslijpsel Ca. 1850 Collectie Boelens-Hellemans 18 Bloembroche met diamanten in roosslijpsel 2de helft 19de eeuw Collectie Boelens-Hellemans 19 Bloembroche en tremblant gezet met diamanten in oud mijnslijpsel en roosslijpsel Nederland, ca. 1850 Collectie Boelens-Hellemans

88

Boudoir

2

2

7

4

5

6

9

10

11

3 8

Bezoekersgids DIVA

1

12

Tijdens de belle époque waren diamantjuwelen niet meer uitsluitend het privilege van vorstinnen en adellijke vrouwen. Nieuwe rijken, vaak industriëlen of investeerders uit de Verenigde Staten, werden belangrijke klanten van de Parijse haute joaillerie. Daarnaast zouden theateractrices en courtisanes een belangrijke invloed op de juweelmode uitoefenen. Zij belichaamden het toenmalige vrouwbeeld van de femme fatale.

Diamanten waren de uitverkoren edelstenen en relatief betaalbaar sinds de ontdekking van diamant in Zuid-Afrika.

In Antwerpen konden modieuze vrouwen terecht bij juwelenhuis Anthony en juwelenhuis Ruys-Ramboux.

1

Halsketting met franjes en diamanten in roosslijpsel Emile Anthony & Wolfers Frères, Antwerpen, 1880-1890 Collectie Sint-Anna-ten-Drieënkerk Antwerpen, in depot bij DIVA, B517/1

2 Rivière met diamanten in roosslijpsel Vermoedelijk België, ca. 1850 Collectie Boelens-Hellemans 3 Hanger met strikmotieven bezet met diamant en cabochongeslepen smaragd West-Europa, 2de helft 19de eeuw Collectie DIVA, S87/120 4 Tiara met geometrisch motief bezet met parels en diamanten in oud briljantslijpsel en roosslijpsel Oostenrijk, ca. 1910 Collectie DIVA, DMK93/2 89

5 Rivière met markiesvormige roosgeslepen diamanten Groot-Brittannië, ca. 1880 Collectie DIVA, DMK00/11 6 Armband/collier de chien met diamant in oud briljantslijpsel Vermoedelijk België, ca. 1880 Collectie Sint-Andrieskerk Antwerpen, in depot bij DIVA, B516/1 7 Hanger/broche met diamanten in roosslijpsel Ruys-Ramboux, Antwerpen, 1895-1910 Collectie DIVA, DMK09/2 8 Hanger/broche met diamanten in briljantslijpsel en roosslijpsel Maison Simonet-Deanscutter, Brussel, ca. 1910 Collectie DIVA, DMK08/1 9 Ronde hanger/broche in platina met diamanten in oud briljantslijpsel en roosslijpsel en een halsketting van parels West-Europa, 1901-1910 (sluiting halsketting uit jaren 1960) Collectie DIVA, DMK01/3 10 Armband met bloemmotief met diamant in roosslijpsel Eind 19de eeuw Collectie Boelens-Hellemans 11 Halsketting in guirlandestijl met diamanten in oud Europees slijpsel, roosslijpsel, oud briljantslijpsel en achtkantslijpsel Vermoedelijk Lacloche Frères, Parijs, 1900-1910 Collectie DIVA, DMK05/2 12

90

Handspiegel in zilver en ivoor Jean Lemmens, Antwerpen, 1971 Collectie Vlaamse Gemeenschap, in depot bij DIVA, B501/1

Highlight 12: Halsketting (nr. 11) Rond de voorlaatste eeuwwisseling beleefden Europa en de Verenigde Staten een periode van welvaart, bekend als de belle époque.

Sensuele en weelderige stoffen, excessieve hoeveelheden kant en uitgewerkte details bepaalden de mode. Het S-vormige silhouet, gevormd door een nieuw type korset, zorgde ervoor dat de buste en de hals de aandacht trokken.

Hooggesloten tulen en kanten kragen werden ’s avonds ingeruild voor laag uitgesneden decolletés, die zich uitstekend leenden voor kantachtige halskettingen.

Het raffinement en de delicate structuur van de juwelen uit de belle époque waren ongezien.

Guirlandes, bloemen en strikken konden heel fijn uitgevoerd worden door het gebruik van platina. Dat edelmetaal is sterker en lichter dan zilver en goud en is dus uitstekend geschikt voor de productie van kantachtige juwelen.

Deze diamanten halsketting is een uitstekend voorbeeld van de slingerachtige garlandstijl of guirlandestijl.

Vermoedelijk Lacloche Frères, Parijs, 1900-1910, Collectie DIVA, DMK05/2

Boudoir

3

2

3

4

9 5-8 12

11

14

10

17

16

13

Bezoekersgids DIVA

1

15

Tijdens de jaren 1920 capteerden modefotografen diamantjuwelen zoals nooit tevoren. Fotomodellen en filmactrices showden in zwart-wit de geometrische lijnen van de art-decostijl. Het rechtlijnige silhouet leende zich uitstekend voor een uitgebreid assortiment aan juwelen.

Briljantgeslepen diamanten wisselden af met allerlei nieuwe slijpvormen in bijna onzichtbare platina zettingen.

Antwerpen was op dat moment hét diamantslijperscentrum bij uitstek en kon de internationale juwelenhuizen moeiteloos bevoorraden.

1

Gouden armband/broche bezet met parels en diamanten in roosslijpsel Frankrijk, ca. 1850 Collectie Boelens-Hellemans

2 Gouden broche met strikmotief met synthetische robijnen en diamanten in briljantslijpsel Ca. 1940-1950 Collectie DIVA, S89/2 3 Gouden broche met knoopmotief met synthetische robijnen en diamanten in roosslijpsel Ca. 1940-1950 Collectie DIVA, S89/1 4 Boonvormige hanger in platina met diamanten in briljantslijpsel Cartier, Parijs, 1920 Collectie DIVA, DMK95/1 91

5 Dasspeld met jockeypet met groene jaspis en robijn Meester P, België, 1832-1869 Collectie DIVA, 2017/7 6 Dasspeld met vlieg op een trommel met lapis-lazuli, translucide email en diamant Meester R, België, 1832-1869 Collectie DIVA, 2017/9 7 Dasspeld met slang met saffier en diamant Meester P, België, 1832-1869 Collectie DIVA, 2017/8 8 Zilveren dasspeld met saffier in cabochon Naar ontwerp van Henry van de Velde, Brussel, 1899 Collectie DIVA, S2017/5 9 Handtas Le Brilliant met diamant in briljantslijpsel Delvaux, Brussel, 1998 Collectie DIVA, B531/1 10 Veelkleurige broche met bloemmotieven in koraal, malachiet, lapis lazuli en bezet met diamanten in oud briljantslijpsel Ontwerp Boucheron Parijs, 1923-1925 Collectie DIVA, DMK03/1 11 Dubbele clips in platina met robijn en diamanten in briljantslijpsel en achtkantslijpsel Ca. 1942-1950 Collectie DIVA, S92/10 12 Demi-parure bestaande uit een armband en broche met witgouden appliques, franjes van geelgouden getorseerde draden, diamanten in briljantslijpsel en smaragden Wolfers Frères, Brussel, ca. 1960 Collectie DIVA, DMK98/1 92

Highlight 13: Broche (nr. 10) Tijdens de jaren 1920 werden juweelontwerpers beïnvloed door het intense kleurgebruik en de geometrische vormentaal van kunststromingen zoals het fauvisme, het kubisme, het suprematisme en het futurisme.

Juweelontwerpers creëerden kleurrijke juwelen door edelstenen te gebruiken zoals topaas, aquamarijn, toermalijn en turkoois.

Verder zochten ze contrast door transparante, gefacetteerde edelstenen te combineren met matte stenen. Koraal, jade en lapis lazuli staken af tegen diamant, smaragd, saffier en robijn. Deze broche met bloemmotieven illustreert uitstekend de polychrome stijl uit de jaren 1920.

Fruitmanden, bloemen en exotische vogels kwamen vaak voor en werden gesneden uit gekleurde edelstenen.

Ontwerp Boucheron, Parijs, 19231925, Collectie DIVA, DMK03/1

13 Oorhangers met diamanten rozetten in oud mijnslijpsel en roosslijpsel Ca. 1830 Collectie Boelens-Hellemans 14 Hanger Robert Debaus, Brussel, 1930-1939 Collectie DIVA, S2018/1 15 Zilveren handspiegel en borstels Delheid Frères, Brussel, 1930-1942 Collectie DIVA, S96/4

Boudoir

4

1 4 Bezoekersgids DIVA

2 3

16 Art-decobroche in platina met diamanten in briljantslijpsel Liboire Sauvage, Gent, ca. 1925 Collectie DIVA, S2020/7 17 Art-decobroche in platina met synthetische saffieren diamanten in oud brijantslijpsel, briljantslijpsel en achtkantslijpsel Vermoedelijk België, ca. 1930 Collectie DIVA, Legaat Gilberte Ghesquière, S2018/11 Diamanten schitteren nog feller in de spotlight. Naast enkele historische juwelen die gelinkt zijn aan de theater- of filmwereld, maakt DIVA hier plaats voor uitzonderlijke, tijdelijke bruiklenen.

1

Parure La Dame aux Camelias bestaande uit ring en hanger met diamanten in briljantslijpsel Asako Ohtsuki, 2007 Collectie Intralcor, in depot bij DIVA, B535/4

2 Tiara met vleugels met diamanten in briljantslijpsel en roosslijpsel Frankrijk, ca. 1899 Collectie DIVA, DMK00/7 3 Armband met zwaanmotief met saffier, robijn en diamanten in oud briljantslijpsel Vermoedelijk Duitsland, ca. 1850-1870 Bruikleen Cathérine Rochtus 4 Oorbellen Birds of a Feather diamant, robijn, smagard en halfedelsteen Reems Shah, ca. 2007 Bruikleen Kapriss World

93

Highlight 14: Tiara met vleugels (nr. 2) Een diamanten tiara draag je niet elke dag. Dit prachtexemplaar is op ingenieuze wijze om te toveren tot twee broches. De vleugels zijn namelijk op rails gezet, waardoor ze niet alleen verplaatst kunnen worden, maar zelfs volledig demonteerbaar zijn.

Met zijn vleugels speelde dit juweel rond 1900 in op een modetrend binnen de haute joaillerie. Gerenommeerde juwelenhuizen zoals Chaumet brachten vergelijkbare ontwerpen uit. Wellicht waren deze gevleugelde tiara’s oorspronkelijk geïnspireerd op de gevleugelde zonneschijf van het Oude Egypte.

Ook de internationale opvoeringen van Wagners opera Die Walküre oefenden invloed uit. Zijn strijdgodinnen uit de Noordse mythologie, Walkuren genoemd, droegen gevleugelde helmen. Het vrouwelijke publiek zou de stijl hebben overgenomen ter ere van de componist. Voor de rijke elite was een diamanten tiara het juweel bij uitstek om de exuberante en welvarende levensstijl van het begin van de twintigste eeuw uit te dragen.

Anoniem, Frankrijk, ca. 1899, Collectie DIVA, DMK00/7

Dank voor uw bezoek. Gelieve uw audioguide en bezoekersbrochure af te geven bij de daarvoor voorziene inleverpunten als u de zaal verlaat.

94

95

Bezoekersgids DIVA

Boudoir

COLOFON Collectiepresentatie DIVA

DIVA team tijdens realisatie

DIVA, a Brilliant Story

Team tentoonstellingen Romy Cockx & Leonie Maerevoet

04.05.2018 - 04.05.2023

Team collectie Carl de Smit, Arendine Martens, Wim Nys, Kristina Valiulis & Ann Verbecque

De tentoonstelling werd ingericht in 2018 door De Museumstichting SON. Met steun van: Stad Antwerpen, Provincie Antwerpen, Toerisme Vlaanderen, AWDC, Umicore, Shanghai Diamond Exchange.

Communicatie en publiekswerking Els Crollet, Zoë Dejager, Suzanne de Lange, Tom Iriks, Lieselot Jonckheere, Veronica Podkolzina, Rebecca Roskam & Leen Thielemans

Curator Romy Cockx

Bibliotheek An Labis & Giacomo Visini

Hoorspelen & butlerconcept Frank Van Laecke

Administratie Daniëlle Serré, Wim Verhulst & Koen Waterschoot

Scenografie Studio Gert Voorjans (Wonderkamer) & Carla Janssen-Höfelt Inrichting BRUNS B.V. Vitrine verlichting boudoir r Chris Pype Soclage juwelen Version Bronze Audiovisuele uitwerking en multimedia Centre Screen, Create, Mario de Munck Soundscapes & muzikale begeleiding hoorspelen Steven Prengels Grafisch ontwerp Studio Louise Mertens

96

Onthaal Katelijne Decraene, Maaike Delsaerdt, Raphaël Lauwers, Soun Liekens, Michelle Suykerbuyk & Lieve Van Looveren Logistiek Stéphane Keersmaekers & Henk van Genderen Team bewaking Marc Brosens, Kaatje Claes, Patrick Dhondt, Walter Geldolf, Gert Govaerts, Vanessa Gruda, May Hillen, Maria Janssens, Raf Lippens, Ronny Mewis, Marianne Scholten, Ilse Van De Weyer, Sven Wendrickx Museumshop Dennis en Stefan Leemans

Colofon

Bruikleengevers Stad Antwerpen: Collectie Mayer van den Bergh, Collectie Smidt van Gelder, Collectie Stadhuis, MAS collecties Private bruikleengevers Adelin, Adin nv - Fine Antique Jewellery, Arslanian Group, Familie BoelensHellemans, Carolien Cuyvers, Familie de Breyne, David Huycke, Kapriss, Gerhild Kirchner - Sieraden, Octave Landuyt vertegenwoordigd door WM Gallery, Wim Meeussen, Cathérine Rochtus, Rudiam Handmade Jewels in samenwerking met IGC Group, Nico Taeymans, Salima Thakker, Peter Vermandere, verzameling d’Arschot Brussel, Wouters & Hendrix, Anne Zellien Kerkfabrieken Sint-Anna-ten-Drieënkerk Antwerpen, Sint-Andrieskerk Antwerpen, Sint-Guibertuskerk Schilde, SintGummaruskerk Lier, Sint-Pancratiuskerk Ranst, Sint-Pieterskerk Bazel, SintWillibrorduskerk Antwerpen

Evgeny Agureev (ALROSA), Anja Baelus, Inneke Baatsen, Herman Bauer (Juwelenhuis Anthony), Bruno Blondé, Pieter Bombeke, Michael Bycroft, Tatiana Crombeen, Georges Cuyvers, Nicole de Bisscop, Bart de Hantsetters (DIAMCAD), Timothy de Paepe, Christina Di Resta, Axelle Dox, Sven Dupré, Marc Ennekens, Johan Erikson (First Element), Fluentes, Philip Hoymans (BONAS), Kattyphil, Piet Lombaerde, Daniel Meylemans (MSD), Alison Mouthaan, Jenny Muddyman (Exelco), Monique Nagielkopf, Cornelia Perquin, Marlise Rijks, Willy Rotti, Ingrid Schepers, Simon Shrimpton-Smith, Team AWDC, Team HRD Antwerp, TG Services, Maartje Stubbe, Robby Timmermans, Gabi Tolkowsky, Tijl Vanneste, Umicore, Verbruggen-Orogem, Verhalen Vertalen, Daisy Verheyden, Kim Verkens, Noud Wijnants, Hans Wins, Donald Woodrow, Axelle Rose Zwartjes

Bezoekersgids DIVA

Met bijzondere dank aan

Permanente bruikleengevers ANDiamond - AFP Group, Erfgoed provincie Antwerpen, H. Schamisso, Kuwayama Europe NV, Intralcor NV, Koning Boudewijnstichting, LewyFriedrich, collectie OCMW - Maagdenhuis, The Phoebus Foundation, Vlaamse Gemeenschap © 2018 DIVA voor deze uitgave Alle rechten voorbehouden Verantwoordelijke uitgever: Walter Rycquart, DIVA, Gildekamersstraat 9, 2000 Antwerpen 97

Volg ons op Facebook en Instagram! www.divaantwerp.be