Denkmaltag 2012 Görlitz by DIE PARTNER GmbH

Verkaufspreis: 1 Euro

Tag des offenen

Denkmals Dzień Otwartych Zabytków

mit Handwerkermarkt

9.9.2012

Görlitz

Patrimonium Gorlicense

7.9.–9.9.2012

Europastadt/Europa-Miasto Görlitz/Zgorzelec

Denkmalschutzbehörde Görlitz

DIE PARTNER fördern Görlitzer Kultur

D3r M3n5ch n1MM7 1nforMa71on3n B35onD3r5 GU7 aUf, WEnn 3r ÜB3rraSch7 W1rD.

Z13L 3RR31CH7! M17 D1353n Z31L3n Z31G3n W1r 1hn3n, W13 Un53r3 KOMMUN1KA71ON fUnK71on13r7: aUfM3rKSaMK317 3rZ3UG3n UnD Bo75chaf73n KR3A71V UnD Z13LGRUPP3NG3R3CH7 V3rM1773Ln. na7ÜrL1ch G3rn3 aUch fÜr 1hr UnT3rn3hM3n, foKU55IErT aUf 1HR3 Z13LGrUPP3n – anrUf G3nÜG7: 03581 470724 Sprechen Sie uns gerne auch auf hochdeutsch, mundart, englisch oder französisch an (an polnisch arbeiten wir noch).

Like us on facebook.

DIE PARTNER fördern Kultur in Görlitz. GmbH DIE PARTNER

marketing, Kommunikation & Design ➲ Peterstraße 3, D-02826 Görlitz ➲ Tel 03581 470724 ➲ kuehne@die-partner.tv

Gefällt mir !

Wir arbeiten mit Wissen, Spaß und Konsequenz am Erfolg unserer Kunden: mARKETING Marketing-Audit Marketingstrategie · Portfolio-Analyse · Vertriebskonzeption · Direktmarketing · Produkteinführung · Markenführung NEuE mEDIEN Konzept · Screen-Design · Programmierung · eigenes Content-Management-System · Social Media · Suchmaschinenoptimierung WERbuNG uND DEsIGN Corporate-Design · Produkt-Design · Kampagnen Public-Relations · Kundenzeitschriften · Imagebroschüren · Produktkataloge · Werbe- und Produktfotografie · Verkaufsförderung · Messeauftritte POS-Maßnahmen · Media-Planung · seit 2001 RKW-berater mit Top-Bewertung

Patrimonium Gorlicense 2012

Hinweis: Sofern nicht anders angegeben, sind die Gebäude von 10.00 bis 18.00 Uhr geöffnet. Nach Redaktionsschluss eingegangene Ergänzungen zum Programm und eventuelle Änderungen erfahren Sie am Informationsstand der Denkmalschutzbehörde (Untermarkt 20). Wskazówka: Jeśli nie zostanie inaczej zaznaczone, budynki będą otwarte od godz. 10.00 do 18.00. O ewentualnych zmianach w programie, dokonanych już po zamknięciu jego redakcji, będą Państwo mogli się dowiedzieć w punkcie informacyjnym Urzędu Ochrony Zabytków (Untermarkt 20).

Herausgeber: Stadtverwaltung Görlitz Denkmalschutzbehörde Untermarkt 20| 02826 Görlitz Tel. +49 (0) 35 81 67 26 23 | E-Mail: p.hoffmann@goerlitz.de Internet: www.goerlitz.de/denkmaltag in Zusammenarbeit mit der Görlitzer Kulturservicegesellschaft mbH Brüderstraße 9 | 02826 Görlitz Tel. +49 (0) 35 81 67 24 20 | E-Mail: kultur.service@goerlitz.de Die Görlitzer Kulturservicegesellschaft mbH ist ein Unternehmen der Stadt Görlitz. Görlitzer Kulturservicegesellschaft mbH- spółka miasta Görlitz. Verantwortliche: Petra Hoffmann, Denkmalschutzbehörde Redaktionsschluss: 01.08.2012 Fotos Programmteil Handwerkermarkt: Kultur.Service Görlitz Stand Programmteil: 7. August 2012 (Programmänderungen vorbehalten) Gesamtgestaltung: DIE PARTNER GmbH, Agentur für Marketing und besseres Werben, Görlitz

Liebe Besucher des Tages des offenen Denkmals 2012 Auch in diesem Jahr wollen wir den Tag des offenen Denkmals in der für Görlitz bereits zur Tradition gewordenen Qualität durchführen. Das diesjährige zentrale Thema Holz scheint für Görlitz auf den ersten Blick nicht so ergiebig zu sein, versteinerte doch unsere Stadt schon im frühen Mittelalter und reine Holzbauten spielen keine so große Rolle mehr. Trotzdem können wir zahlreiche Zeugnisse zum Thema Holz vorweisen. In den Altstadthäusern finden sich vielfältige Holzbalkendecken mit und ohne Bemalung. In den Eingangsbereichen gründerzeitlicher Häuser kommt den qualitätvoll gearbeiteten hölzernen Ausstattungselementen wie Holzpaneelen und Türen eine wichtige gestalterische Rolle zu und die zahlreichen Treppengeländer in diesen Gebäuden sind es ebenfalls wert, beachtet und genauer betrachtet zu werden. Nicht zuletzt sind auch die Holzkonstruktionen von Dachstühlen, insbesondere in den Kirchen, eine großartige Meisterleistung der Handwerkskunst. Wenn Sie in diesem Jahr die Gelegenheit nutzen, eine Fahrt mit unserem historischen Pferdebahnwagen zu machen, werden Sie feststellen, dass auch dieses technische Denkmal zum größten Teil aus Holz gefertigt ist. Holz war und wird immer einer der wichtigsten Baustoffe sein. Besonders möchten wir darauf aufmerksam machen, dass die Görlitzer Heimatforscher dieses Jahr in der Zeit von 14:00 Uhr bis 17:00 Uhr den Nikolaiturm öffnen. Sie können in der umfangreichen Sammlung viele Ausstellungsstücke zum Thema Holz finden und auch über historische Arbeitsmethoden und Werkzeuge wertvolle Informationen erfahren. Nicht zuletzt lohnt sich der Blick aus der Türmerstube über die Görlitzer Altstadt. Das Patrimonium Gorlicense präsentiert den Handwerkermarkt, auf dem es sicher zum diesjährigen Thema Holz einiges zu sehen gibt und das Kulturprogramm auf der Bühne am Untermarkt sollten Sie sich nicht entgehen lassen. Die Mitarbeiter der Denkmalschutzbehörde stehen Ihnen am Infostand am Untermarkt zur Verfügung. Hier können Sie auch angebotene Literatur erwerben. Insbesondere möchten wir auf das Buch „Friedrich Paul Gerhard Röhr – Architekt zu Görlitz“ aufmerksam machen. Wir wünschen Ihnen für den Tag des offenen Denkmals gute Erlebnisse und Entdeckungen auf den Spuren des Baustoffes Holz.

Ihre Denkmalschutzbehörde Ihre Görlitzer Kulturservicegesellschaft mbH

Drodzy Goście Dnia Otwartych Zabytków 2012 Wysoki poziom edycji Dnia Otwartych Zabytków jest już tradycją, którą pragniemy kontynuować i w tym roku. Tegoroczny temat centralny drewno wydaje się dla miasta Görlitz na pierwszy rzut oka niezbyt wyczerpujący, jako że nasze miasto skamieniało już na początku średniowiecza, a w pełni drewniane budowle nie odgrywają już tak znaczącej roli. Niemniej jednak potrafimy zgłosić liczne świadectwa w tym temacie. W kamienicach Starego Miasta kryją się różnorodne stropy drewniane belkowe z malowidłami i bez malowideł. Ważną rolę architektoniki odgrywają elementy wystroju, np. panele drewniane oraz drzwi w obszarze wejściowym kamienic z okresu grynderstwa , liczne balustrady schodów w tych kamienicach zasługują także na podziw i uwagę. Również konstrukcje drewniane ustroju dachowego, szczególnie w kościołach, przedstawiają imponujące zdolnością mistrzowskiej sztuki rzemieślniczej. Korzystając w tym roku z okazji przejażdżki historycznym tramwajem konnym spostrzeżecie Państwo, że ten historyczny zabytek także zbudowany jest głównie z drewna. Drewno było i pozostanie jednym z najważniejszych materiałów budowlanych. Szczególnie zwracamy uwagę, że w tym roku Krajoznawcy Görlitz otworzą Nikolaiturm/ Wieżę Mikołaja w czasie od godz. 14:00 do 17:00. Bogate zbiory z licznymi eksponatami do tematu drewno oraz historyczne metody pracy i narzędzia przekażą cenny informacje. W nie mniejszym stopniu interesujący jest widok z izby strażnika wieży na Stare Miasto Görlitz. Patrimonium Gorlicense przedstawi targi rzemieślnicze z zajmującym programem nawiązującym do tegorocznego tematu drewno, pominąć nie należy również interesującej imprezy na scenie Untermarkt/Rynku Dolnego. Pracownicy Urzędu ochrony zabytków są do Państwo dyspozycji przy stanowiskach informacyjnych na Untermarkt. Tu można również nabyć oferowaną literaturę. Szczególnie polecamy książkę p.t. „Friedrich Paul Gerhard Röhr – architekt z Görlitz. W Dniu Otwartych Zabytków życzymy Państwu dużo miłych wrażeń i ciekawych odkryć śladami materiału budowlanego drewno.

Urząd Ochrony Zabytków Görlitzer Kulturservicegesellschaft mbH

Inhalt /Spis treści A An der Frauenkirche — Augustastraße

B Bahnhofstraße — Büttnerstraße

C Carl-von-Ossietzky-Straße

D Demianiplatz — Dr.-Friedrichs-Straße

E Erich-Mühsam-Straße

F Finstertorstraße

G Goethestraße — Große Wallstraße

H Hainwald — Heilige-Grab-Straße

K Kirchplatz — Kränzelstraße

L Langenstraße — Lutherplatz

N Neißetalstraße — Nonnenstraße

O Obermarkt — Otto-Müller-Straße

P Platz des 17.Juni — Promenadenstraße

S Schützenstraße — Struvestraße

U Uferstraße — Untermarkt

V Von-Rodewitz-Weg

W Weberstraße — Weinhübler Straße

Z Zittauer Straße

Patrimonium Gorlicense

Änderungen vorbehalten Zastrzega się prawo wprowadzenia zmian

Frauenkirche n An der Frauenkirche

Frauenkirche Kościół Mariacki Die dreischiffige Hallenkirche wurde in der Mitte des 15. Jahrhunderts an der Stelle eines Vorgängerbaus errichtet. Der schön proportionierte Innenraum verfügt neben einer neogotischen Ausstattung über sehr sehenswerte figürliche Steinmetzarbeiten aus der Erbauungszeit. Die Westempore ist mit reichem Maßwerk geschmückt. [Um 10:00 Uhr findet in der Kirche der Gottesdienst statt, in dem im Rahmen des „Bachfestes“ die Bachkantate 148 aufgeführt wird. Danach ist die Kirche zur Besichtigung geöffnet bis 18:00 Uhr, entsprechend der aufgestellten Führungsuhr werden Dachstuhlführungen angeboten.] Ta trójnawowa świątynia została wybudowana w połowie XV w. na miejscu wcześniej istniejącego kościoła. Proporcjonalne wnętrze posiada, obok neogotyckiego wystroju, bardzo wartościowe kamienne figury, które pochodzą z okresu powstania budowli. Emporę zachodnią zdobi wspaniały maswerk. [O godz. 10:00 odbędzie się w kościele 8

nabożeństwo, a w ramach „Uroczystości Bacha” wykonana kantata Bacha 148. Potem kościół otwarty do zwiedzania do godz. 18:00, odpowiednio według zegara oprowadzania oferujemy obejrzenie ustroju dachowego.]

n An der Frauenkirche 5-7

Jugendstil-Kaufhaus Secesyjny dom towarowy Das 1913 als „Kaufhaus zum Strauss“ errichtete Warenhaus zählt zu den bedeutendsten Jugendstil-Bauten von Görlitz. Der prachtvolle Innenraum, der von einer Glasdachkonstruktion überwölbt wird, beeindruckt durch seine qualitätvolle Ausstattung in moderner Formensprache. Eine Ausstellung in den Schaufenstern ermöglicht nun einen Einblick in die bewegte Geschichte des Kaufhauses, die mit der Schließung 2009 ein vorläufiges Ende nahm. Dom towarowy wybudowany w 1913 roku jest jednym z najważniejszych budynków w stylu secesyji. Wystawa w oknach umożliwia wgląd w historii domu towarowego, która

Weinberghaus

Landskronbrauerei tymczasowo się skończyła z zamknięciem w 2009 roku..

n An der Landskronbrauerei 116

Landskronbrauerei Browary Landskron Mit der Anlage der Brauerei entstanden 1869 weit vor den damaligen Toren der Stadt die ersten Gebäude und Hallen des Brauereikomplexes. Die bauliche Erweiterung fand in den 1920er Jahren mit der vornehmen Braumeistervilla des Görlitzer Architekten Friedrich Paul Gerhard Röhr und ihrer wertvollen Ausstattung ihren Abschluss. Durch den umsichtigen Umgang mit dem historischen Bestand präsentiert sich die Anlage als beeindruckendes Denkmal der Industrie- und Braugeschichte. [Es werden um 11:00, 13:00 und 15:00 Uhr Führungen angeboten.] Na terenie browaru, leżącego dawniej daleko od bram miasta, powstały w 1869 r. pierwsze budynki i hale kompleksu. Budowlane rozszerzenie miało miejsce w latach 20. XX w. – postawiono wtedy reprezentacyjną, posiadającą wartościo-

we wyposażenie willę dyrektora browarów. Jej autorem był architekt z Görlitz – Friedrich Paul Gerhard Röhr. Dzięki wrażliwemu potraktowaniu historycznych elementów browaru przez wciąż obecne tu zakłady produkcji piwa, można podziwiać ten industrialny i warzelniczy zabytek. [O godz. 11.00, 13.00 i 15.00 będą przeprowadzane wycieczki]

n An der Landskronbrauerei 902

Weinberghaus Weinberghaus Der hölzerne Aussichtsturm mit massivem Unterbau wurde anlässlich der Industrie- und Gewerbeausstellung 1885 auf dem heutigen Lutherplatz errichtet und 1890 auf Initiative des Riesengebirgsvereins an seinen jetzigen Standort versetzt. Nachdem der Turm durch den Verein in vino sanitas e. V. saniert wurde, soll er zukünftig wieder regelmäßig zu besteigen sein. Drewniana wieża widokowa z masywnymi fundamentami stała pierwotnie na Placu Lutra, na którym w 1885 r. odbywała się Wystawa Przemysłowa i Rzemieślnicza. 9

Z inicjatywy Towarzystwa Sudeckiego przeniesiono ją na obecne miejsce (1890 r.). Po tym, jak Towarzystwo in vino sanitas e.V. odnowiło wieżę, będzie można wkrótce na nią wchodzić.

n Augustastraße 4

Mietshaus Kamienica czynszowa Das Ende des 19. Jahrhunderts erbaute Wohnhaus fällt durch die architektonische Betonung der Mittelachse auf. Hier verleiht der dreigeschossige Erker mit Zwiebeldach diesem Baukörper einen turmartigen Eindruck. Im Inneren lohnt ein Blick auf die typisch gründerzeitliche Deckengestaltung der Hofdurchfahrt mit aufwendiger Kassettierung, Stuckfriesen und zwei Landschaftsmalereien. Im Erdgeschoss sind die Wohnräume mit zweiflügeligen Türen zu besichtigen.

n Augustastraße 11

Mietshaus Kamienica czynszowa Wie auch die anderen Gebäude der Augustastraße wurde dieses Wohnhaus zwischen 1880 und 1900 im Gründerzeitstil gebaut. Die Stuckelemente der Fassade, so die Pilaster oder die Putten über dem Portal, sind der Renaissance- und Barockarchitektur entlehnt. Derzeit wird das Haus restauriert und wiederhergestellt. Podobnie jak inne budynki przy Augustastraße, tę kamienicę zbudowano w latach 1880 – 1900 w stylu epoki grynderstwa. Stiukowe części fasady, np. pilastry czy cherubinki nad portalem zapożyczono z architektury renesansowej i barokowej. Obecnie budynek jest odrestaurowywany.

n Bahnhofstraße 24

Packhof Packhof

Augustastraße 4

Kamienica wybudowana pod koniec XIX wieku zwraca na siebie uwagę przez architektoniczne podkreślenie osi środkowej. Za przyczyną tego trzypiętrowy wykusz z dachem cebulastym nadaje tej bryle budynku wieżo podobny wygląd. Polecamy też obejrzenie wnętrz oraz typową dla czasu grynderstwa strukturę sufitu bramy wjazdowej z wystawnym kasetonem, fryzem sztukatorskim oraz dwoma malowidłami pejzażowymi. Na parterze można obejrzeć pokoje mieszkalne z dwuskrzydłowymi drzwiami. 10

Nachdem das Preußische Finanzministerium 1834 in Görlitz ein Hauptsteueramt eingerichtet hatte, entstand wenig später an der heutigen Bahnhofstraße der Packhof. Hier wurden die Handelsgüter auswärtiger Händler niedergelegt und taxiert. Trotz jüngerer Einbauten und Veränderungen sind noch immer die charakteristischen hölzernen Stützenreihen und Unterzüge zu erkennen, die das ganze Gebäude durchlaufen. Nach seiner Sanierung wird der Packhof Teil des neuen Kreissitzes. [Der Zugang ist über den Eingang im Bauzaun Berliner Straße durch den zukünftigen Haupteingang möglich.] Po tym, jak Pruskie Ministerstwo Finansów umieściło w Görlitz w 1834 r. Główny Urząd Podatkowy, na obecnej Bahnhofstrasse powstał Packhof. Składowano w nim i nakładano podatek na produkty zagranicznych handlarzy. Pomimo nowszych dobudówek oraz zmian, wciąż można rozpoznać charakterystyczne drewniane kolumny

11 11 AugustastraĂ&#x;e

wspierające, które przebiegają przez cały budynek. Po renowacji Packhof będzie częścią siedziby Zarządu Okręgu. [Dostęp możliwy przez wejście w ogrodzeniu budowlanym Berliner Straße przez przyszłe główne wejście.]

Waidhaus

n Bahnhofstraße 78

Ehemaliges Werkstattgebäude Dawny budynek warsztatowy Der bis 1847 zur Eröffnung der Eisenbahnstrecken nach Dresden und Kohlfurth geschaffene Bahnhof wurde schnell aufgrund eines rasant steigenden Personen- und Güterverkehrs zu klein. Zwischen 1913 und 1917 wurde die neue, heute noch erhaltene Bahnanlage mit einer Vielzahl an verschiedenen Bauten geschaffen. Hierzu zählte auch das ehemalige Werkstattgebäude in der Bahnhofstraße 78, das denkmalgerecht restauriert wurde. Stacja kolejowa, której budowę zakończono na otwarcie trasy kolejowej Drezno - Kohlfurth (Węgliniec) w 1847r. stała się, w wyniku znacznie rozwijającego się ruchu osobowego i towarowego, wkrótce za mała. Nowy, do dziś zachowany kompleks kolejowy z licznymi budynkami powstał w latach 1913 – 1917. Jego częścią jest dawny budynek warsztatów przy ul. Bahnhofstr. 78, obecnie odrestaurowywany zgodnie z przepisami zabytków.

Bei der Peterskirche Kirche St. Peter und Paul mit Georgskirche Kościół św. Piotra oraz kaplica św. Jerzego

Der Westriegel mit einem Gewändeportal aus der 1. Hälfte des 13. Jahrhunderts gehört zur ältesten Bausubstanz des Gotteshauses, das lange Zeit als Hauptkirche der Stadt fungierte. Das Langhaus, eine fünfschiffige spätgotische Halle mit Netzrippen- und Sterngewölben, entfaltet eine selten schöne Raumwirkung. Die dortigen Schlusssteine zeigen Szenen aus 12

der Passion Christi und dem Marienleben. Die heutige barocke Ausstattung ist weitgehend nach einem Brand im Jahr 1691 angefertigt worden. Unter dem Hallenchor liegt die Georgenkapelle als Unterkirche. Auch ihr Gewölbe ist eine technische und künstlerische Meisterleistung. Eine Zutat des späten 19. Jahrhunderts sind die steil aufragenden neogotischen Turmhelme. [Von 12:00 – 13:00 Uhr findet der Orgelpunkt 12 statt. Danach ist die Kirche von 13:00 – 15:00 Uhr zur Besichtigung geöffnet. Der Aufstieg auf den Balkon zum Blick über die Westseite der Stadt ist möglich – Unkostenbeitrag 2 Euro. In der Unterkirche findet um 10:00 Uhr ein Gottesdienst statt, von 12:00 – 15:00 Uhr ist die Unterkirche zur Besichtigung geöffnet. Um 17:00 Uhr beginnt in der Peterskirche das Konzert im Rahmen des MDR Musiksommer. Die Konzertkasse ist geöffnet ca. 16.00 Uhr – Eingang Westportal; Einlass ca. 16.30 Uhr]

możliwe – kosztuje 2 €. W części dolnej kościoła odbywa się od godz. 10:00 nabożeństwo, od godz. 12:00 – 15:00 dolna część kościoła otwarta do zwiedzania. O godz. 17:00 rozpocznie się w kościele św. Piotra koncert w ramach MDR lato muzyki. Kasa koncertowa czynna od ca. godz. 16:00 – Wejście: Portal zachodni; Wejście od godz. 16:30]

n Bei der Peterskirche 8

Waidhaus Waidhaus

Zachodnia część budowli, z pochodzącym z pierwszej połowy XIII w. portalem rozglifionym, należy do najstarszych elementów świątyni, która przez długi czas była głównym kościołem miasta. Korpus nawowy: późnogotycka, pięcio-nawowa hala ze sklepieniami sieciowymi i gwiaździstymi, jest wnętrzem o rzadko spotykanym pięknie. W zwornikach umieszczono sceny z Pasji Chrystusa oraz życia Marii. Obecny barokowy wystrój wnętrza kościoła powstał głównie po pożarze (1691). Pod chórem hali znajduje się, jako kościół dolny, kaplica św. Jerzego. Także tam sklepienia charakteryzują się dużym technicznym i artystycznym mistrzostwem. Dodatkiem pochodzącym z poźnego XIX w. są ostro wzbijające się w górę neogotyckie wieże. [Od godz. 12:00 – 13:00 odbędzie 12 punkt organowy. Potem kościół jest otwarty od godz. 13:00 – 15:00 do zwiedzania. Wejście na balkon z widokiem na zachodnią część miasta jest

Das heutige Fassadenbild dieses ältesten Profanbaus der Stadt mit Stufengiebeln und einer außergewöhnlichen Eckquaderung geht auf die Renaissancezeit zurück. Die Bausubstanz ist allerdings deutlich älter und stammt zum Teil noch aus vorgotischer Zeit. Das Gebäude diente unter anderem als Bürgermeisterwohnung, Getreidespeicher und Waidlager. Seit 1995 befindet sich hier das Fortbildungszentrum für Handwerk und Denkmalpflege. [Vorführung von Restaurierungs- und Rekonstruktionsarbeiten, Ausstellung eines hölzernen Pumpenansaugrohres von einem ehemaligen Brunnen Demianiplatz, einer Grabenrinne aus Holz aus dem Objekt Obersteinweg 8, und eines hölzernen Winkelstutzen vom Brunnen Karpfengrund] Obecna fasada tego najstarszego świeckiego budynku miasta posiada szczyt segmentowy i rzadko spotykane ciosy, pochodzące z okresu renesansu. Jednakże główne elementy budowli są wyraźnie starsze – część z nich pochodzi jeszcze z czasów przedgotyckich. Waidhaus służył m.in. jako mieszkanie burmistrza, skład urzętu barwierskiego (urzęt barwierski jest rośliną stosowaną w procesie farbowania tkanin, od niem. nazwy urzętu – waid – pochodzi nazwa budynku). Od roku 1995 znajduje się tu Centrum Kształcenia Rzemieślniczego i Konserwatorów Zabytków. [Prezentacja robót restauracyjnych i rekonstrukcyjnych, wystawa drewnianej rury zasysającej pompy z dawnej studni na Demianiplatz, drewnianej rynny irygacyjnej z obiektu Obersteinweg 8 i drewnianego kolanka ze studni Karpfengrund] 13

Brückenstraße

Büttnerstraße

n Brückenstraße 1

Verwaltungsgebäude Gmach administracji Das heutige Hochschulgebäude wurde 1905-1907 im Auftrag der Rothenburger Versicherungsanstalt als Verwaltungsgebäude erbaut. Der Architekt war Friedrich Paul Gerhard Röhr, die Bauausführung übernahm der Baumeister August Kaempffer. Für den hervorragenden und vielfältigen plastischen Fassadenschmuck engagierte Friedrich Paul Gerhard Röhr den Dresdner Bildhauer Paul Pils. Auch den 1913 erfolgten Erweiterungsbau mit dem verbindenden Brückenbau plante Friedrich Paul Gerhard Röhr. Bemerkenswert ist in diesem Bauwerk die Lösung des zentralen Treppenhauses. Wie ein Gelenk ist die oval angelegte Wendeltreppe über halbgeschossig versetzte Podeste eingefügt und verbindet die winklig angelegten Gebäudeteile auf ideale Weise. Budynek obecnej szkoły wyższej wybudowano w latach 1905 – 1907 na zlecenie firmy ubezpieczeniowej Rothenburger Versicherungsanstalt jako budynek administracyjny. Architektem był Friedrich Paul Gerhard Röhr, wykonanie budowy przejął budowniczy August Kaempffer. Na wykonanie wspaniałej i różnorodnej dekoracji plastycznej fasady Friedrich Paul Gerhard Röhr zaangażował Drezdeńskiego rzeźbiarza o nazwisku Paul Pils. Friedrich Paul Gerhard Röhr wykonał także plany na rozbudowę budynku z łączącym budownictwem mostowym, która nastąpiła w roku 1913. Ta budowla posiada niesłychane rozwiązanie centralnej klatki schodowej. Jak przegub zainstalowane owalne schody kręte usadzone półpiętrem wstawione podesty łączą w idealny sposób przylegające do siebie pod kąt części budynku. n

Brunnenstraße 11 Bombardier Werk 1, Verwaltungsgebäude Fabryka „Bombardiera” I, budynek zarządu

Die Innenausstattung des früheren Waggonbau-Verwaltungsgebäudes wurde 1915 und zu Beginn der 1920er Jahre im damaligen Zeitgeschmack erneuert. Neben motivischen Bleiglasfenstern sind hier vor allem Wand-

vertäfelungen und eine expressionistische Stuckdecke zu nennen. Gestalterisches Glanzstück ist der ehemalige Vorstandssaal mit aufwändigen Intarsienarbeiten und Holzkassettendecke. Wnętrze budynku zarządu dawnej fabryki wagonów zostało w roku 1915 i na początku lat 20. XX w. odnowione zgodnie z obowiązującymi wtedy trendami. Obok witraży, zdobionych różnymi motywami, można tu głównie wymienić boazerie oraz ekspresjonistyczną sztukaterię. Najwięcej zdobień znajduje się w dawnej sali zarządu, w której zachowały się kunsztowne drewniane inkrustacje oraz sufit kasetonowy. n

Büttnerstraße 1 Bürgerhaus Dom mieszczański

Die Fassade des Gebäudes besitzt ein barockes Erscheinungsbild, zu dem vor allem das Portal zur Langenstraße beiträgt. Die Geschichte des Baus reicht jedoch deutlich weiter zurück. Eine ausgesprochene Sensation ist der Befund eines über zwei Geschosse reichenden ehemaligen Tordurchgangs mit gotischem Spitzbogen. Er könnte Teil der ersten Stadtbefestigung von Görlitz aus dem 13. Jahrhundert gewesen sein, die in diesem Bereich verlief. [Das Gebäude ist in Teilbereichen zugängig. Der Bauforscher und Architekt F.E. Nitzsche steht von 10:00 – 14:00 Uhr zur Beantwortung von Fragen zu seinen beeindruckenden Sondierungsergebnissen zur Bauentwickung des Bürgerhauses zur Verfügung.] Fasada tego budynku posiada charakter barokowy, którego najważniejszym elementem jest portal od strony Langenstrasse. Jednak historia budowli sięga wielu wieków wstecz. Szczególną sensacją jest odnalezienie sięgającej wcześniej ponad dwa piętra bramy wejściowej z gotyckimi łukami ostrymi. Możliwe, że mógł to być fragment pierwszego obwarowania miejskiego Görlitz z XIII w., które przebiegały w tym miejscu. [Dostęp do budynku jest po części możliwy. Badacz budowlany i architekt. F. E. Nitzsche odpowie od godz. 10:00 – 14:00 na zagadnienia stosujące się do jego zajmujących wyników sondaży dotyczących rozwoju budowy tej kamienicy] 15

Dr.-Friedrichs-Straße

Carl-von-Ossietzky-Straße 43 Wohnhaus Dom mieszkalny

Werkstatthaus bereits vorhanden. Heute sind in dem Haus die verschiedenen Zeitschichten teilweise freigelegt. Keramik des Görlitzer Künstlers Walther Rhaue ist im Erdgeschoss ausgestellt.

Das Gebäude wurde 1898 in Klinkerbauweise errichtet. Es diente bis Ende des letzten Jahrhunderts als Wohnhaus und Verwaltungsgebäude. 1996 kaufte das Bistum Görlitz das Gebäude und richtete hier das bischöfliche Ordinariat ein. Im Gebäude sind noch viele Ausstattungelemente wie bleiverglaste Fenster, Stuckdecken und Holzverkleidungen erhalten. [Geöffnet von 10:00 - 14:00 Uhr]

„Alte Seilerei” (warsztat sznurów i lin) na dawnym Rademarkt, obecnie Demianiplatz, założono w 1836r. Najpóźniej w tym czasie istniał już niegdyś trzypiętrowy budynek mieszkalno warsztatowy. Obecnie są w tym budynku częściowo odsłonięte rozmaite warstwy czasu. Na parterze wystawiona jest ceramika artysty Walter Rhaue z Görlitz.

Budynek wybudowano w 1898 r. z poszyciem klinkierowym. Do końca ubiegłego stulecia był domem mieszkalnym. Diecezja Görlitz kupiła w 1996 r. budynek i umiejscowiła w nim ordynariat biskupi. W budynku zachowało się wiele elementów wystroju jak okna ze szkleniem na ołów, sufity stiukowe oraz boazerie. [otwarty w godz.10:00 – 14:00]

Demianiplatz 48 Wohnhaus Dom mieszkalny

Die „Alte Seilerei“ auf dem ehemaligen Rademarkt, dem heutigen Demianiplatz, wurde 1836 gegründet. Spätestens zu diesem Zeitpunkt war das ursprünglich dreigeschossige Wohn- und 16

n Diesterwegplatz

Christuskirche Kościół Chrystusa Ende 1936 wurde der Architekt Otto Bartning, der zu den bekanntesten Protagonisten der modernen Architektur zählt, mit dem Entwurf des Kirchenneubaus beauftragt. Nach 1938 wurde die Kirche als letztes Gotteshaus vor dem Zweiten Weltkrieg eingeweiht. Aufgrund der Kriegsplanung der Nationalsozialisten musste der Bau mit einem Luftschutzraum ausgestattet werden. [Die Kirche ist geöffnet von 11:30 – 17:00 Uhr.] W końcu 1936 r. Otto Bartning, należący do najsłynniejszych protagonistów współczesnej architektury, otrzymał zlecenie na projekt ko-

Kreuzkirche

ścioła. Po 1938 r. poświęcono budynek, który okazał się być ostatnim kościołem powstałym przed II wojną światową. Ze względu na plany wojenne budynek musiał posiadać schron przeciwlotniczy. [Kościół będzie otwarty w godz.11.30 - 17.00.]

Dr.-Friedrichs-Straße 11 Mietshaus Kamienica czynszowa

Bei dem 1893 im Stil der Gründerzeit errichteten Mehrfamilienhaus wurde bereits 1920 die mit Stuckelementen opulent geschmückte Fassade zugunsten einer etwas zurückhaltenderen Gestaltung verändert. Das Ergebnis ist die noch heute sichtbare Fassade. Ihre Schmuckformen sind den Formensprachen vergangener Architekturstile wie der Antike oder der Renaissance entlehnt. Aufwändig gestaltet ist auch die Hofeinfahrt, in der Reste einer bauzeitlichen Deckenmalerei zu finden sind. Von beeindruckender Größe sind die Wohnungen mit ihren noch vorhandenen schmuckvollen Stuckdecken. W kamienicy z 1893r. w stylu epoki grynderstwa zmieniono bogato zdobioną detalami sztukatorskimi fasadę już w 1920r. na korzyść nieco skromniejszego ukształtowania. Wynikiem jest obecnie widoczna fasada. Jej formy ozdobne nawiązują do wymowy form minionych stylów

architektury, np. starożytności czy renesansu. Bogato zdobiona jest także brama wjazdowa z doraźnymi pozostałościami malowideł na suficie. Imponującej wielkości są też mieszkania z zachowanymi ozdobnymi sufitami stiukowymi.

n Erich-Mühsam-Straße 1

Kreuzkirche Kościół Krzyża Der 1913–1916 von dem Dresdner Architekten Rudolf Bitzan im Reformstil errichtete Sakralbau mit vollständig erhaltener Innenausstattung wendet sich in seiner modernen Formensprache deutlich vom Historismus ab, ohne jedoch auf traditionelle Struktur-elemente zu verzichten. Im Görlitzer Kirchenbau wurden damit auf beeindruckende Weise erstmals neue Wege beschritten. [Die Kirche ist nach dem Gottesdienst geöffnet von 11:30 – 17:00 Uhr] Budynek powstał w latach 1913–1916 na podstawie planów Rudolfa Bitzana w stylu reformowanym. W całości zachowało się oryginalne wnętrze – odcina się ono bardzo wyraźnie swoją współczesną formą od historycyzmu, ale nie do końca zrywa z tradycyjną architekturą. Ta budowla wyznaczyła nowe kierunki w budownictwie sakralnym. [Po mszy kościół będzie otwarty w godz. 11.30 - 17.00.] 17

Finstertorstraße

n Finstertorstraße 8

Scharfrichterhaus Dom kata Das Fachwerkhaus im fränkischen Stil ist in seiner heutigen Gestalt im Wesentlichen im 17. Jahrhundert, jedoch unter Einbeziehung älterer Substanz entstanden. Seit dem späten 16. Jahrhundert befand sich hier das Wohnhaus des Scharfrichters. Seit einigen Jahren dient es als Sitz der Jugendbauhütte. Dom z muru pruskiego, utrzymany w stylu frankońskim, ma obecnie kształt nadany mu w XVII w. Jednakże posiada on też starsze elementy. Od schyłku XVI w. znajdowało sie tu mieszkanie kata. Od kilku lat mieści się tu siedziba Schroniska młodzieży.

litätvoll ausgeführte Detailformen dominieren das äußere Erscheinungsbild. Innen sind noch Teile des Jugendstilmobiliars vorhanden. In der Eingangshalle mit ihrer bestechenden bauzeitlichen Ausstattung beeindrucken hochwertige Detailgestaltungen aus Glas, Stuck und Holz. Potężna willa w stylu secesji powstała w roku 1907 wg planów Hugo Behra. Była to siedziba żydowskiej rodziny kupieckiej Ephraim. Wygląd zewnętrzny charakteryzuje szczyt z muru pruskiego, wieża i wartościowe detale. We wnętrzach zachowały się fragmenty wystroju secesyjnego. Hall główny wyposażono w wywierające wrażenie wartościowe elementy ze szkła, drewna i stiuki.

n Große Wallstraße n

Goethestraße 17 Villa Ephraim Willa rodziny Ephraim

Die prachtvolle Jugendstilvilla wurde 1907 von Architekt Hugo Behr als Wohnsitz der jüdischen Großhändlerfamilie Ephraim errichtet. Akzentuierende Fachwerkgiebel, ein Turm und qua18

Nikolaikirche und Nikolaikirchhof Kościół św. Mikołaja/ Cmentarz św. Mikołaja Das Gotteshaus wurde im Spätmittelalter an der Stelle eines Vorgängerbaus, der zunächst die Hauptpfarrkirche der Stadt war, als Hallenkirche neu errichtet. Auf dem Nikolaikirchhof

gelegen, nutzte man den Bau lange Zeit vorwiegend als Beerdigungskirche. 1926 wurde der Innenraum im Stil des Expressionismus zur Gedächtnisstätte für die Gefallenen des Ersten Weltkriegs umgestaltet. Federführend war dabei der Architekt Martin Elsässer. Heute dient das Gotteshaus als Ausstellungsgebäude. Der Kirchhof, der erste der Stadt, wurde bis in die Mitte des 19. Jahrhunderts belegt. Die ältesten Grufthäuser stammen aus der Renaissancezeit, doch vor allem barocke Mausoleen und Grabmale, teils von bemerkenswerter künstlerischer Qualität, prägen das Bild. Bis heute hat sich zudem ein großer Bestand an klassizistischen sowie frühen historistischen Grabmalen erhalten. [Die Kirche ist zur Besichtigung geöffnet von 11:00 – 17:00 Uhr. Führungen durch verschie-

dene Grufthäuser um 11:00, 12:00, 14:00, 15:00 und 16:00 Uhr. 10.30 und 17.00 Uhr, Führung Dachstuhl, Führungsgebühr jeweils 1,00 Euro pro Person. [otwarty w godz.10:30 – 17:00] Na miejscu dawnego głównego miejskiego kościoła parafialnego wybudowano w późnym średniowieczu nową świątynię, mającą dzi formę kościoła halowego. Stoi ona koło cmentarza i dlatego przez długi czas służyła za miejsce, w którym odprawiano ceremonie pogrzebowe. W 1926 r. przebudowano ją w stylu ekspresjonistycznym i od tego momentu jest to Miejsce Pamięci Ofiar I Wojny Światowej. Odbywają się tu także wystawy. Ten pierwszy cmentarz miasta funkcjonował do połowy XIX w. Najstarsze grobowce pochodzą z okresu renesansu, jednak nekropolia jest zdominowana przez barokowe mauzolea i nagrobki, często o wysokiej wartości artystycznej. Do dziś zachowała się duża liczba klasycystycznych i wczesnohistoryzujących nagrobków. [Kościół będzie udostępniony do zwiedzania w godz. 11.00 - 17.00. Wstęp do wieży kosztuje dla dorosłych 1 Euro]

Villa Ephraim

n Hainwald 8

Soziokulturelles Zentrum Centrum Społeczno – Kulturowe Das Objekt Hainwald 8, vermutlich Bestandteil der ehemaligen Burganlage, wurde um 1220 erbaut und 1390 das erste Mal als Läufer- und Botenhaus erwähnt. Im Jahre 1565 entstand aus den vorhandenen Fragmenten des hölzernen Lehmhauses ein Steinhaus. Nach einer umfangreichen Rekonstruktion im Jahre 1984 und weiteren Sanierungsarbeiten in den Jahren 1991 – 1993 wird es von der Volkshochschule

genutzt. Heute beherbergt es eine Töpferei sowie das „Kreativzentrum“. Objekt Hainwald 8, prawdopodobnie część dawnego zamczyska, powstał około 1220 r., pierwsza wzmianka pochodzi z 1390r. określając obiekt domem dla gońców i posłańców. W 1565 r. powstał z jeszcze zachowanych fragmentów drewnianego domu glinianego dom kamienny. Po obszernej rekonstrukcji w 1984r. oraz dalszych pracach remontowych w latach 1991 – 1993 budynek użytkuje Volkshochschule (Uniwersytet ludowy) i mieści obecnie garncarnię oraz „Kreativzentrum” (Centrum kreatywny) .

T K A T F U A R E T S T E K A M T F E SSEMESTERAU - 18 Uhr 9.9.2012 | 10 Hainwald 8

rch das Haus und seine

Ganztägig: Führungen du

ls“.

g des offenen Denkma

um Hainwald 8 zum „Ta

vzentr Wir öffnen unser Kreati

Werkstätten

ck einen lebendigen Eindru r können Sie sich zudem . Uh en :00 aff 15 sch d ver un r :00 ste 11 me n Se Zwische ramm im neuen rog rsp Ku n he eic gsr lun von unserem abwechs eröffnung Kindern aus dem 11:00 Uhr Ausstellungs orschen?!“: Arbeiten von erf tur Na die d nen ich „Ze rpark Görlitz mit dem Naturschutz-Tie n tio era op Ko in rs nku Zeiche Kunstkursleitern Zeichenatelier: Unseren im e äch spr tge tat rks 11:30 Uhr We ut über die Schulter gescha Mittagszeit) abenpfeil“(nicht nur zur hw „Sc vom es sch ari lin 12:00 Uhr Ku Anfassen statt konkret: Töpferei zum 12:30 Uhr Keramikwerk kurs in 30 Minuten 13:00 Uhr Ein Gitarren h vor die „junge vhs“ stellt sic 13:30 Uhr Sofort-Comic: dern mo z gan rk we nd ionelles Ha 14:00 Uhr Filzen: Tradit ißen live 14:30 Uhr Kunstschwe ie zur ice zu allen Kursen sow senden Beratungsserv Dazu bieten wir umfas n. he stufungstests in Sprac Bildungsprämie und Ein !* ard sC vh e ein tis gra ält Jeder 50.Besucher erh

n Handwerk 22

Bürgerhaus Dom mieszczański Das Gebäude mit der eindrucksvollen Hochbarockfassade und dem bekrönenden Dachhaus stammt aus dem frühen 18. Jahrhundert. Filigrane Stuckarbeiten schmücken die prachtvolle Erdgeschosshalle. Im Hofbereich, in den man durch ein reich verziertes Portal tritt, führten ursprünglich zweigeschossige Loggien in ein Hintergebäude. Während dieser Verbindungsgang im 1. Obergeschoss noch erhalten ist, begrenzt heute die Brüstung im darüber liegenden Geschoss eine Terrasse. Budynek ze wspaniałą barokową fasadą i koronujacym ją oknem dachowym pochodzi z wczesnego XVIII w. Filigranowa sztukateria zdobi potężną halę parteru. W części dziedzińcowej, do której wchodzi się przez bogato rzeźbiony portal, znajdowały kiedyś dwupoziomowe loże prowadzące do tylnych pomieszczeń. Mimo tego, iż to połączenie wciąż istnieje na wysokości pierwszego piętra, powyżej znajduje sie taras.

Heilige-Grab-Straße 79 Heiliges Grab Grób święty

Die spätmittelalterliche Anlage besteht aus einer Doppelkapelle mit vielfältigen allegorischen Anspielungen auf das Passionsgeschehen, einem originalgetreuen Nachbau des maurisch-romanischen Heiligen Grabes und der Salbungskapelle mit einer Skulptur der Beweinung Christi von Hans Olmützer. Bis zur Reformation war sie Ziel einer österlichen Prozession zum Nachvollzug der Passion Christi. [geöffnet von 11:00 – 18:00 Uhr, öffentliche Führungen finden um 11:00, 11:30, 13:00, 14:00 15:00, 16:00 und 17:00 Uhr statt, Führungen in polnischer Sprache um 14:30 und 15:30 Uhr, Unkostenbeitrag 1 Euro. 11.00 und 11.30 Uhr, Führung Kustoshaus, Führungsgebühr jeweils 1,00 Euro pro Person.] Późnośredniowieczny kompleks składa się z podwójnej kaplicy z wielorakimi alegorycznymi

Handwerk

Heiliges Grab 21

Dorfkirche Tauchritz

przedstawieniami Pasji Jezusa, mauretańskoromańskiej kopii Grobu Pańskiego i kaplicy Namaszczenia, z rzeźbą opłakiwania Jezusa, dłuta Hansa Olmützera. Do czasów Reformacji był to częsty cel pielgrzymek wielkanocnych. [otwarty w godz.11:00 – 18:00, Oprowadzania o godz. 11.00, 11.30, 13.00, 14.00, 15.00, 16.00 i 17.00, oprowadzania w języku polskim o godz. 14.30 i 15.30, opłata 1 Euro. Otwarty w godz.11:00 – 11:30, Wstęp do wieży kosztuje dla dorosłych 1Euro]

n Kirchplatz

Dorfkirche Tauchritz Kościół wiejski Tauchritz Nachdem der Vorgängerbau 1686 einem Brand zum Opfer gefallen war, wurde die heutige Kirche in Form eines schlichten Saalbaus errichtet. Um 1750 fügte man einen großen Logenanbau hinzu. Beeindruckend ist die barocke Innenausstattung mit zweigeschossigen Emporen und einem Kanzelaltar. Die Patronatsloge konnte einschließlich ihrer Ausstattung bereits restauriert werden. Eine Grabplatte zeigt ein 22

lebensgroßes Relief des 1685 verstorbenen Erbherrn J. Chr. von Warnsdorf. [Die Kirche ist geöffnet von 11:00 – 17:00 Uhr.] Po tym jak stojący w tym miejscu wcześniejszy budynek padł ofiarą ognia (1686 r.), wzniesiono dzisiejszy kościół. Posiada on formę smukłej budowli jednoprzestrzennej. Około 1750 r. wbudowano duże loże. Szczególne wrażenie wywołuje skromne barokowe wyposażenie wnętrza z dwupoziomowymi emporami i ołtarzem-amboną. Loża patronów mogła niedawno zostać odrestaurowana. Płyta nagrobna przedstawia w wymiarach naturalnych zmarłego w 1685 r. patrona J. Chr. von Warnsdorfa. [Kościół będzie otwarty w godz.11.00 - 17.00.]

n Kirchplatz 3

Pfarrhof Tauchritz Plebania Tauchritz Seit Frühjahr diesen Jahres finden umfangreiche Sanierungsarbeiten am ehemaligen Pfarrhaus Tauchritz statt. Das „Haus am See“, als Pfarrhaus um 1850 erbaut, ist nahezu vollständig

und unverbaut erhalten, wie z.B. Fenster, Türen und eine aufwändige Putzgestaltung (Quaderung durch Nutung). Bei den restauratorischen Voruntersuchungen wurden in den Räumen zahlreiche Wandgestaltungen ab 1850 und später befundet. Bei einem Rundgang mit der Restauratorin Annett Kretschmer werden die Malereibefunde vorgestellt sowie die vorbildliche denkmalgerechte Sanierung des Hauses erläutert. Die Führungen finden um 15:00 Uhr und um 16:00 Uhr statt. [Das Pfarrhaus ist geöffnet von 11:00 – 17:00 Uhr.] Od wiosny bieżącego roku odbywa się obszerne restaurowanie dawnej plebanii Tauchritz. Dom – przy jeziorze – wybudowano jako plebanię w 1850 roku, zachował się niemal kompletnie i bez przebudowań, jak np. okien, drzwi oraz wystawnych ukształtowań tynkarskich (ciosów przez wpustowanie). Podczas wstępnych badań konserwatorskich odkryto we wnętrzach liczne dekoracje ścian z lat 1850 i późniejszych. Konserwatorka p. Annett Kretschmer przedstawi i objaśni podczas oprowadzania wyniki malowideł oraz przykładowe, zgodne z przepisami ochrony zabytków, odrestaurowanie tego domu. Oprowadzania o godz. 15:00 i 16:00. [Plebania będzie otwarta w godz.11.00 - 17.00.]

Tauchritz poren stammen aus dem 17. und 18. Jahrhundert. Unter den weiteren barocken Ausstattungselementen sind ein regionaltypischer Taufengel und der Altar mit einer Kreuzigungsdarstellung aus dem späten 17. Jahrhundert besonders hervorzuheben. [Die Kirche ist geöffnet von 11:30 – 17:00 Uhr.] Późnogotycki kościół posiada sklepienie lunetowe, wydłużony chór, który jest zamknięty sklepieniem gwiaździsto-żebrowym. Empory pochodzą z XVII i XVIII w. Poza innymi barokowymi elementami wystroju na uwagę zasługują ołtarz z późnego XVII w. i figury aniołów. [Kościół będzie otwarty w godz.11.30 - 17.00.]]

n Kirchstraße 1

Auferstehungskirche Kościół Zmartwychwstania Die spätgotische Kirche besteht aus einem stichkappengewölbten Langhaus mit Dachreiter und einem stark eingezogenen Chor, der durch ein Sternrippengewölbe geschlossen wird. Die Em-

Weinhübel

Auferstehungskirche 23

n Konsulstraße 65

Villa Willa Bei dem villenartigen Gebäude handelt es sich um das ehemalige Konzertlokal „Englischer Garten“. Es wurde ab 1883 im Auftrag der Görlitzer Aktienbrauerei errichtet und spiegelt in den reich gestalteten Fassaden den Reichtum der Stadt um 1900 wider. Die veränderte Gesamtlage der Stadt nach dem Ersten Weltkrieg führte zur Umnutzung als Verwaltungsgebäude wechselnder Einrichtungen. Budynek o willowej prezencji jest dawnym lokalem koncertowym „Englischer Garten (Ogród angielski)”. Został wybudowany na zlecenie Aktienbrauerei Görlitz (Browarnia SA Görlitz) i odzwierciedla w swej bogatej szacie zewnętrznej zamożność miasta lat 1900. Zmieniona sytuacja ogólna miasta po I Wojnie światowej poczyniła potrzebę restrukturyzacji na budynek administracyjny zmieniających się instytucji.

Kränzelstraße 27 Goldener Anker Pod Złotą Kotwicą

Der ehemalige Brauhof besitzt eine imposante Fassade und ein gut gearbeitetes Portal im Stil der Görlitzer Frührenaissance. Im Innern ist das Haus durch einen barocken Umbau geprägt. Es weist eine große Erdgeschosshalle und Gewölbe in mehreren Etagen auf. Vor wenigen Jahren wurden wertvolle Fragmente einer gotischen Raumausmalung entdeckt. Neben biblischen Gestalten, einem Bischof und einer Jagdszene ist ein Jungbrunnen dargestellt. [Das Gebäude ist in Teilbereichen zugänglich.] Dawny browar z imponującą fasadą oraz dobrze opracowanym portalem utrzymanymi w charakterystycznym dla Görlitz wczesnorenesansowym stylu. Wnętrze jest barokowe. Budynek posiada duży hall na parterze i jest sklepiony na wielu piętrach. Przed kilkoma laty odkryte zostały wartościowe fragmenty gotyckich malowideł. Obok postaci biblijnych przedstawiono na nich także biskupa, scenę polowania oraz źródło młodości. 24

[Budynek częściowo udostępniony do zwiedzania.]

n Langenstraße 43

Stadtmission Misja miejska Das 1719 von Wolf Albrecht Schultz errichtete Gebäude mit seiner schmuckvollen barocken Fassade ist besonders aufgrund einiger früherer Eigentümer bekannt. Neben dem Zeichner Johann Gottfried Schultz lebte hier auch der Mitbegründer der Oberlausitzischen Gesellschaft der Wissenschaften Karl Gottlob Anton, nach dem das Haus heute noch benannt ist. [Eröffnungsandacht um 10 Uhr im Freien, anschließend Hausführungen vom Keller zum Dach, für das leibliche Wohl wird gesorgt.] W 1719r. wzniesiony przez Wolfa Albrechta Schultza budynek z bogatą fasadą barokową jest znany szczególnie ze względu na kilku dawnych właścicieli. Mieszkali tu między innymi rysownik Johann Gottfried Schultz oraz współzałożyciel Górnołużyckiego Stowarzyszenia Nauk Karl Gottlob Anton, po nim nazwa domu do dziś się zachowała. [Modlitwa rozpoczynająca o godz. 10.00 w przestrzeni otwartej, następnie zwiedzanie od piwnicy aż po dach.]

n Löbauer Straße 7

Museum der Fotografie Görlitz Muzeum Fotografii w Görlitz Von der zweiten Hälfte des 19. Jahrhunderts an bis 1991 gab es in Görlitz eine bedeutende fotografische Industrie. Auch die an das historistische Mietshaus anschließende hofseitige Gewerbebebauung wurde 1893 als Centralmagazin für Photographenbedarf und Fabrik für photographische Apparate errichtet. Die Straßenfassade des Wohnhauses schmücken seit der Erbauungszeit die Büsten der Erfinder der Fotografie: Daguerre, Niepcé und Talbot. Heute beheimatet der Komplex das Museum der Fotografie Görlitz. [Neben der umfangreichen Techniksammlung ist

KonsulstraĂ&#x;e

die Ausstellung „150 Jahre Fotoindustrie in Görlitz” zu besichtigen] Od drugiej połowy XIX w. aż do roku 1991, w Görlitz znajdował się ważny ośrodek przemysłu fotograficznego. Także budynek przemysłowy, przylegający od strony dziedzińca do utrzymanej w stylu historyzmu kamienicy czynszowej, został wybudowany w roku 1893 jako „Centralny Magazyn Artykułów Fotograficznych“ oraz „Fabryka Aparatów Fotograficznych“. Od momentu powstania budynku jego fasadę od strony ulicy zdobią popiersia wynalazców fotografii: Daguerre’a, Niepcé’a i Talbota. Obecnie w budynku znajduje się Muzeum Fotografii w Görlitz. [Obok obszernych zbiorów techniki można obejrzeć wystawę „150 lat przemysłu fotograficznego w Görlitz”]

n Louis-Braille-Straße 2

Mietshaus Kamienica czynszowa Das reich mit Stuckelementen verzierte Gebäude wurde durch den Architekten Friedrich Paul Gerhard Röhr 1897 erbaut. Das Objekt wird von einem aufwendig gestalteten Mittelrisalit mit Korbbogen dominiert. Die zwei Geschosse sowie das ausgebaute Dachgeschoss verfügen über großzügige Etagenwohnungen, die zurzeit noch restauriert werden bzw. schon restauriert sind. Außerdem sind im Gebäude historische Eingangstüren sowie große Innentüren, Kachelöfen, Parkettböden und Stuckdecken aus der Erbauungszeit vorhanden. Architekt G. Röhr wybudował w 1897r. budynek o wystawnych zdobieniach stiukowych. Strojnie wzniesiony ryzalit środkowy z łukiem koszowym dominuje tenże obiekt. Dwa piętra oraz wybudowane poddasze posiadają szeroko zakrojone mieszkania piętrowe, aktualnie jeszcze w remoncie lub już wyremontowane. W kamienicy zachowały się historyczne drzwi wejściowe oraz duże drzwi wewnętrzne, piece kaflowe, posadzki parkietowe oraz sufity stiukowe z czasu zbudowania budynku. 26

n Lutherplatz

Lutherkirche Kościół Lutra Die erste nach der Reformation in Görlitz errichtete protestantische Kirche wurde 1901 geweiht. Der imposante Zentralbau nimmt stilistisch deutlich Bezug auf die Kaiserdome am Rhein. Die Fassade besteht jedoch aus rotem Ziegel mit Dekor aus verschiedenfarbigen Glasursteinen in der Tradition der Backsteingotik. Die hochwertige Innenausstattung und -gestaltung aus der Bauzeit ist in selten anzutreffender Vollständigkeit erhalten. [Die Kirche ist geöffnet von 12:00 - 18:00 Uhr] Pierwszy od czasów Reformacji nowowzniesiony kościół protestancki w Görlitz został wyświęcony w roku 1901. Imponująca budowla nawiązuje stylistycznie do Nadreńskich Katedr Cesarskich. Jednak fasada utrzymana jest w charakterze gotyckich budowli ceglanych i ozdobiona wielobarwnymi cegłami glazurowanymi. Wartościowe wnętrza są zachowane w całkowicie oryginalnym stanie. [Kościół będzie otwarty w godz.12.00 - 18.00]

n Neißetalstraße 59

Dorfkirche Ludwigsdorf Kościół wiejski Ludwigsdorf Die romanische Chorturmkirche aus dem späten 12. Jahrhundert besitzt ein vor wenigen Jahren wieder freigelegtes frühgotisches Portal. Das Netzrippengewölbe des Saals trat vermutlich im späten 15. Jahrhundert an die Stelle einer Flachdecke. Die Emporen stammen aus dem 17. und 18. Jahrhundert. Als Ausstattung sind unter anderem ein spätgotischer Taufstein und eine Kanzel

Lutherkirche

aus der zweiten Hälfte des 17. Jahrhunderts und dem frühen 18. Jahrhundert erhalten. Turm und Apsis erhielten 2005 eine neue Putzhaut, hierbei wurden mittelalterliche Befunde umgesetzt. [Die Kirche ist geöffnet von 12:00 – 18:00 Uhr. Um 13:00 Uhr und um 15:00 finden Führungen zum Dachstuhl statt.] Romański kościół z wieżą nad chórem z późnego XII w. posiada niedawno odkryty wczesnogotycki portal. Sklepienie sieciowo-krzyżowe nawy głównej pojawiło się zapewne w późnym wieku XV w miejsce płaskiego sufitu. Empory pochodzą z XVII i XVIII w. Z

wystroju zachowały się m.in. późnogotycka chrzcielnica i ambona z drugiej poł. XVII i początku XVIII w. Warte szczególnej uwagi są wiązary w wieży i nad nawą główną pochodzące z lat 70. i 90. dwunastego stulecia. Wieża i apsyda uzyskały w 2005 roku nowe otynkowanie. Podczas tej czynności średniowieczne elementy zostały umieszczone w tych samych miejscach. [Kościół będzie otwarty w godz.12.00 - 18.00. O godzinie 13:00 i godzinie 15:00 odbędą oprowadzenia do więźby dachowej.] 27

n Neißstraße 29 Biblisches Haus Dom Biblijny

Das 1570 von einem aus Weimar stammenden Waidhändler errichtete Gebäude ist wegen seiner aufwändigen Fassadengliederung und -gestaltung weithin bekannt. Reliefs mit Szenen aus dem Alten und Neuen Testament gaben dem Haus seinen Namen. Von besonderer Schönheit ist die Zentralhalle mit ihren Treppenläufen und Galerien. Die aufwändig restaurierte Holzbalkendecke im Renaissancesaal trägt eine ungewöhnliche Gestaltung mit Akanthusranken und darin eingestreuten Tierdarstellungen. Dom zbudowany w 1570 r. na życzenie weimarskiego kupca urzętem, jest szeroko znany z powodu zdobiącej go fasady – płaskorzeźby ze scenami ze Starego i Nowego Testamentu przyczyniły się do nadania budynkowi jego nazwy. Szczególnie piękny jest hall centralny wraz ze schodami oraz galeriami. Mozolnie odtworzone drewniane sufity belkowe w Sali Renesansowej posiadają nietypowe ozdoby w formie liści akantu i wplecionych weń przedstawień zwierząt.

Nikolaistraße Nikolaiturm Wiéza Mikolaja

Der 45m hohe und 2,86m dicke Turm wurde erstmals im Jahre 1348 erwähnt. Er wurde im Kontext eines Stadttores errichtet und war bis 1752 nur über die Stadtmauer und eine außen liegende Treppe begehbar. Durch seine Lage am Stadttor hatte er für die Stadt eine schützende Funktion inne. Das zum Turm gehörende Tor wurde 1848 abgerissen. Heute beherbergt der Turm die Görlitzer Heimatforscher e.V. Im Turm sind wechselnde Ausstellungen und eine 28

Biblisches Haus

historische Sammlung von Metallhandwerk zu besichtigen. Der Eintritt kostet für Erwachsene 3 Euro und für Kinder 1 Euro. [Öffnungszeiten: 14:00 Uhr bis 17: 00 Uhr] Pierwsze wzmianki o wieży Mikołaja (45 metrów wysoka i 2,86 metra gruba) pojawiły się w roku 1348. Wieża zbudowana została w kontekście bramy miasta i wznosiła się do roku 1752 tuż nad murami miasta, dostępna tylko przez zewnętrzne schody. Ze względu na położenie przy bramie miasta, pełniła dla miasta funkcję ochronną. Bramę do wieży rozebrano w roku 1848. Dzisiaj w wieży ma swoją siedzibę lokalne stowarzyszenie histotyczno-naukowe z Görlitz. Można tu zwiedzać i podziwiać zmieniające się wystawy oraz historyczny zbiór rzemiosła metalowego. Wstęp do wieży kosztuje dla dorosłych 3 Euro, dla dzieci 1 Euro. [otwarty w godz.14:00 – 17:00]

n Nonnenstraße 16

Bürgerhaus Dom mieszczański Malowidło ścienne Die Fassade des im 16. Jahrhundert errichteten Gebäudes konnte aufgrund von Befunden rekonstruiert werden. Hofseitig wurden dabei originale Putzbereiche sichtig erhalten. Auch im Innern ist das Gebäude noch stark durch die Renaissancezeit geprägt. Hier finden sich unter anderem in einem ehemaligen Saal eine stark profilierte Holzbalkendecke und zeittypische Wandnischen. Bei restauratorischen Sondierungen wurden in einem anderen Innenraum religiöse Wandaufschriften gefunden. Dzięki badaniom możliwa była rekonstrukcja fasad tego XVI-wiecznego budynku. W podwórzu zachowały się widoczne oryginalne tynkowania. Także we wnętrzu budynku wyraźnie widać wpływ stylu renesansowego: m.in. w dawnej ali z mocno profilowanym drewnianym sufitem belkowym oraz typowe dla tego okresu nisze w ścianach. Badania restauracyjne wykazały, że w jednym z pomieszczeń budynku na ścianach znajdowały się religijne napisy.

n Obermarkt 34

Bürgerhaus Dom mieszczański Die im Schwibbogenhaus Obermarkt 34 entdeckte Wandmalerei stellt einen bedeutenden Fund dar. Das Bildmotiv „Gesetz und Gnade“, das Bild mit Szenen aus der Abrahamgeschichte, die Galerie der heidnischen treuen Frauen und die Herrschergalerie zeigen in Verbindung mit der dekorativen Wandmalerei beeindruckende Malkunst des späten Mittelalters. [Es finden um 11:30 und 16:00 Uhr Führungen statt. Die Karten dazu sind ab 10:00 Uhr am Info-Stand Untermarkt 20 zu erhalten. Wir bitten um Verständnis, dass diese Führungen nur mit begrenzter Personenzahl stattfinden können.] Malowidła odkryte w Schwibbogenhaus Obermarkt 43 stanowią rewelacyjne odkrycie. Motyw obrazu „Prawo i łaska”, obraz przedstawiający sceny z dziejów Abrahama, galerię pogańskich kobiet wiernych oraz galerię władców opisują w połączeniu z dekoracyjną polichromią znaczącą sztukę malarstwa późnego średniowiecza. [Oprowadzanie odbędzie się o godz: 11.00, 14.00, 15.00, 16.00, 17.00. Bilety można nabyć od godz. 09.00 przy stoisku informacyjnym Untermarkt 20. Prosimy o Państwa wyrozuminie, że oprowadzanie możliwe jest wylącznie z nieliczną grupą osób.]

Obermarkt Dreifaltigkeitskirche Kościół Trójcy św.

Die ehemalige Franziskanerkirche zeichnet sich vor allem durch ihren lang gestreckten gotischen Mönchschor aus dem 14. Jahrhundert aus. Durch umfassende Umbau- und Erweiterungsmaßnahmen in der Mitte des 16. Jahrhunderts erhielt das Gotteshaus den Charakter einer spätmittelalterlichen Predigtkirche. Die spätgotische Ausstattung, wie der Flügelaltar der Goldenen Maria und das Chorgestühl, ist von hoher Qualität. Der barocke Hauptaltar stammt von Caspar Gottlob von Rodewitz. Zahlreiche Grabplatten und Epitaphe bedeutender Görlitzer Bürger weisen auf die frühere Funktion vieler Kirchen als repräsentativer Bestattungsort hin. 29

[Die Kirche ist zur Besichtigung geöffnet von 11:00 – 18:00 Uhr. Herzliche Einladung ins Cafe in der Kirche von 12:00 – 17:30 Uhr. Um 15:00 Uhr können Sie im Kirchencafe den Vortrag „Die Orgelbauerfamilie Casparini” erleben] Dawny kościół franciszkanów charakteryzuje przede wszystkim długi, gotycki chór (prezbiterium dla mnichów). Mimo wielu przeróbek i powiększeń w poł. XVI wieku – zachował późnośredniowieczny charakter. Późnogotyckie wyposażenie, jak ołtarz Złotej Marii, jest wysokiej jakości. Ołtarz główny wykonał Caspar Gottlob von Rodewitz. Liczne nagrobki i epitafia znaczących mieszkańców Görlitz wskazują na wcześniejszą funkcję wielu kościołów – reprezentacyjne miejsce pochówku. [15:00 Wykład o rodzinie Casparini, zajmującej się budową organ | Kawiarnia w Kościele Św. Trόjcy | Organizator: ewangelicka gmina śrόdmieście Görlitz | Wstęp wolny – przy wyjściu prosimy o drobny datek.]

n Otto-Müller-Straße 3

Neue Synagoge Synagoga Entwurfsverfasser des 1911 fertig gestellten und äußerst beeindruckenden Baus im Reformstil waren die renommierten Dresdner Architekten William Lossow und Max Hans Kühne. Nachdem die Synagoge am 9. November 1938 einen Brandanschlag glimpflich überstanden hatte, verfiel sie in den folgenden Jahrzehnten, bis nach der Wende erste Sanierungsmaßnahmen durchgeführt werden konnten. Jetzt kann die Synagoge wieder für öffentliche Veranstaltungen genutzt werden, nachdem noch erforderliche Sicherheitsvorkehrungen getroffen wurden und Sanitäreinbauten erfolgten. Twórcami projektu tego wspaniałego budynku (1911 r.), utrzymanego w stylu reformowanym, byli renomowani drezdeńscy architekci William Lossow i Max Hans Kühne. Po tym, jak synagoga oparła się sile ognia (pożar 9. listopada 1938r.), w trakcie następnych dziesięcioleci popadała w ruinę. Dopiero po połączeniu Niemiec można było przeprowadzić jej renowację. Wkrótce zakończone zostaną prace zabezpieczające oraz restauracyjne a synagoga będzie mogła być używana dla celów publicznych. 30

n Platz des 17. Juni 1

Kaisertrutz Kaisertrutz Der Kaisertrutz ist eine von 32 Basteien der ehemaligen Görlitzer Stadtbefestigung, von denen heute noch vier erhalten sind. Das früher mit Kanonen bestückte Gebäude wurde ab 1490 zum Schutz des Reichenbacher Tores und der Handelsstraße via regia errichtet. Mit dem gegenüberliegenden Reichenbacher Turm war es durch Mauern verbunden. Seinen Namen erhielt der Kaisertrutz im Dreißigjährigen Krieg, als die Stadt von den Schweden besetzt war und den kaiserlichen Truppen „trotzte“. Seit 1932 gehört das Gebäude zum Görlitzer Museum. Nach umfangreichen Sanierungsarbeiten zeigt das Kulturhistorische Museum hier eine neue, moderne Ausstellung zu Kulturgeschichte und Kunst der Stadt Görlitz und der östlichen Oberlausitz. [geöffnet von 10:00 – 17:00 Uhr, es ist Eintritt zu zahlen] Kaisertrutz jest jednym z 32 barbakanów przynależących do dawnej fortyfikacji Görlitz, z których do dzisiaj przetrwały tylko cztery. Wyposażona ongiś w armaty budowla wznoszona była od 1490 roku i miała chronić Bramę Reichenbachską oraz szlak handlowy via regia. Połączona była murem ze stojącą naprzeciwko Wieżą Reichenbachską. Nazwa Kaisertrutz (Trutz, trotzen – stawiać opór) wywodzi się z okresu wojny trzydziestoletniej, kiedy to okupowane przez Szwedów miasto stawiało opór wojskom cesarskim. Od 1932 roku budowla użytkowana jest jako muzeum. Po rozległych pracach renowacyjnych, Muzeum Kultury i Historii prezentuje tu nową, nowoczesną wystawę o historii i kulturze miasta Görlitz i wschodnich Łużyc Górnych. [otwarty w godz.10:00 – 17:00, Wstęp płatny]

n Promenadenstraße 67

Bürgerhaus Dom mieszczański Synagoge

Das Landhaus wurde 1911 für Herrn Rentier W. Krumbholtz errichtet. Mehrere Eigentümerwechsel brachten es 1930 in den Besitz des Färberei31

Pavillon Promenadenstraße

chemikers Rudolf Kuhn, bis es 2009 durch die jetzigen Eigentümer erworben und denkmalgerecht saniert wurde. Die historischen Innentüren sind vollständig vorhanden und wurden, wie auch die Fußböden, restauriert. Besonders bemerkenswert ist die Hof- und Gartengestaltung. Dabei wurde die historische Brunnenanlage wiederhergestellt. [Das Grundstück ist von 10:00 – 18:00 Uhr zu besichtigen] Dworek wybudowano w roku 1911 dla pana emeryta W. Krumbholtz. Liczne zmiany własnościowe przeniosły dworek w roku 1930 w posiadanie chemika farbiarni Rudolfa Kuhn, aż do chwili nabycia przez obecnego właściciela w roku 2009, który dworek odrestaurował zgodnie z przepisami zabytków. Ówczesne drzwi wewnętrzne są w pełni zachowane i zostały, jak również podłogi i schody drewniane, odrestaurowane. Szczególnie zajmująca jest struktura dziedzińca i ogrodu. Podczas prac konserwatorskich odtworzono historyczny zespół elementów studni. [Zwiedzanie od godz. 10:00 – 18:00.]

n Promenadenstraße 83 A

Pavillon Pawilon Einzige historische Quelle zum Bau des Pavillon ist ein Zettel, der bei den derzeitigen Restaurierungsarbeiten gefunden wurde. Danach wurde der hölzerne Pavillon im Winter 1896/97 durch Zimmermeister Räuschel aus Görlitz erbaut. Auftraggeber war Herr Rentier Matheus. Als Gesellen arbeiteten Wilhelm Grundtke (Polier), Gustav Kühn, Paul Walter und Karl Happe mit. Der Aufbau wurde von furchtbaren Regenschauern begleitet. 32

Pavillon Schützenstraße

Über die nachfolgenden Jahre der Nutzung ist nichts bekannt. In den letzten Jahrzehnten wurde der Pavillon nur noch als Abstellraum genutzt und verfiel. Durch den Eigentumswechsel 2010 wurde der Pavillon glücklicherweise gerettet, gesichert und wird zur Zeit denkmalgerecht restauriert. Jedynym historycznym źródłem odnośnie budowy Pawilonu jest kartka znaleziona w trakcie prowadzenia obecnych prac restauracyjnych. Podług niej drewniany pawilon został wybudowany zimą na przełomie lat 1896-1897 przez mistrza ciesielskiego Räuschela z Görlitz. Zleceniodawcą był Rentier Matheus. Jako czeladnicy współpracowali Wilhelm Grundtke (brygadzista), Gustav Kühn, Paul Walter i Karl Happe. Budowie towarzyszyły okropne przelotne ulewy. O wykorzystaniu Pawilonu w następnych latach nic nie wiadomo. W ostatnich dziesięcioleciach pawilon wykorzystywany był jedynie w charakterze pomieszczenia gospodarczego i rozpadał się. W wyniku zmiany stosunków własnościowych w roku 2010 szczęśliwym zbiegiem okoliczności został on uratowany, zabezpieczony i obecnie jest restaurowany, jako obiekt zabytkowy.

n Schützenstraße 16

Pavillon Pawilon Der Pavillon aus dem Ende des 19. Jahrhunderts stand ursprünglich im Hof des Grundstückes Struvestraße 15. Durch mangelnde Baupflege befand er sich in einem sehr desolaten Zustand. Um ihn zu erhalten, wurde er zunächst behutsam abgebaut und eingelagert. Im Garten der Schützenstraße 16 fand sich dann ein neuer Standort. Der Pavillon wurde hier unter größtmöglichstem Erhalt der

Seidenberger Straße

Originalsubstanz wiedererrichtet. Die Restaurierung der bauzeitlichen Wandbilder erfolgte in der Hochschule für Bildende Künste Dresden, unter Leitung von Prof. Dr. Leitner (†). Pawilon z pod końca XIX. wieku stał pierwotnie na dziedzińcu posesji Struvestraße 15. Przez niedostateczne pielęgnowanie budowlane był w bardzo opłakanym stanie. Aby pawilon zachować, zdemontowano go ostrożnie i zmagazynowano. W ogrodzie Schützenstraße 16 otrzymał nowe miejsce. Pawilon odtworzono przy optymalnym zachowaniu elementów oryginalnych. Odrestaurowanie ówczesnych malowideł ściennych powierzono Wyższej Szkole Plastycznej w Dreźnie pod kierownictwem prof. Dr. Leitnera (†).

Seidenbergerstraße 12 Fachwerkhaus Dom o konstrukcji szkieletowej

Das Fachwerkgebäude Seidenberger Straße 12 liegt am ehemaligen Anger und gehört zum frühen Baubestand des alten Straßendorfes Leschwitz, 1936 zusammen mit Posottendorf in Weinhübel umbenannt. Das um 1813 entstandene Gebäude stellt den Rest einer kleinen Hofanlage dar. Das freistehende, zweigeschossige Gebäude mit hofseitigem Anbau gliedert sich in vier Zonen: Stube, Flur, Stall und Speicher. Im Erdgeschoß wurde Massiv- wie auch Fachwerkbauweise angewandt, während das Obergeschoss vollständig in Fachwerk ausgeführt ist. Im Laufe des 19. Jahrhunderts ist das Haus über die Speicherzone hinaus verlängert worden. Das vorhandene Kehlbalkendach ist aber nach wie vor ein Original aus der Bauzeit.

[Das Grundstück ist von 10:00 – 18:00 Uhr zu besichtigen] Dom o konstrukcji szkieletowej Seidenberger Straße 12 znajduje się przy dawnym placu i należy do niegdysiejszego stanu budynków dawnej ulicówki Leschwitz, przemianowanej razem z Posottendorf w 1936r. na Weinhübel. Dom zbudowany około 1813 r. przedstawia resztę niewielkiego obejścia i jest w większości w stanie oryginalnym. Wolnostojący, dwupiętrowy dom z przybudówką od strony zagrody ma podział cztero obszarowy: izba, sień, obora i spichlerz. Parter składa się z budowli o konstrukcji szkieletowej i masywnej, podczas gdy piętro wykonano całkowicie w konstrukcji szkieletowej. W ciągu XIX wieku dom zwiększono ponad obszar spichlerza. Niemniej jednak zachowany dach jętkowy jest oryginałem jak swego czasu wzniesienia budowy. [Zwiedzanie od godz. 10:00 – 18:00.]

Seidenberger Straße 15 Fachwerkhaus Dom z muru pruskiego

Nach Leerstand und drohendem Verfall wird das am Dorfanger gelegene und den alten Ortskern von Weinhübel prägende Fachwerkhaus mit schönem Krüppelwalmdach behutsam saniert. Bei Bauforschungen entdeckte man im Obergeschoss einen innen liegenden Laubengang, der künftig als Loggia genutzt werden kann. [Öffnungszeiten von 12:00 Uhr -18:00 Uhr.] Po długim okresie nieużywania i niebezpieczeństwa zawalenia się, budynek z muru pruskiego z pięknym dachem naczółkowo33

-półszczytowym, położony w dawnym centrum Weinhübel, został pieczołowicie odnowiony. Podczas badań odkryto na piętrze wewnętrzne arkady, które wkrótce będą używane jako loggia. [Otwarty w godz. 12:00 – 18:00]

pozostały tu fragmenty, które były wcześniej elementami baszty. Wieża jest obecnie wykorzystana przez konserwatorów zabytków. [Görlitz broni się – to temat wystawy w Bastei] n Untermarkt 6/8

n Struvestraße 19

Heilig-Kreuz-Kirche Kościół św. Krzyża Die Hallenkirche aus Bruchstein wurde 1853 für die erste nach der Reformation entstandene katholische Gemeinde von Görlitz erbaut. Architekt war der Schinkel-Schüler August Soller. Das Äußere ist dem romanischen Rundbogenstil angenähert. Auch im Innenraum findet eine konsequente Anwendung des Rundbogens statt. Nach wechselnden polychromen Raumfassungen ist das Innere heute schlicht ausgestaltet. [Die Kirche ist geöffnet 10:30 - 17:00 Uhr.] Kościół halowy z kamienia kruszonego powstał w 1853 r. dla pierwszej poreformacyjnej katolickiej parafii w Görlitz. Architektem był uczeń Schinkla - August Soller. Wygląd zewnętrzny odwołuje się do romańskiego stylu krągłołukowego. Także wnętrze konsekwentnie przywołuje ten kierunek. Mimo wcześniej znajdujących się tu różnych polichromii, obecnie wystrój jest skromny. [Kościół będzie otwarty w godz.10.30 - 17.00.]

Uferstraße Ochsenbastei Baszta “Ochsenbastei” w Międzymurzu

Schon 1370 wurde an dieser Stelle südlich der Neißstraße das Tor an der Kahle erwähnt. Nachdem man es 1834 weitgehend abgetragen hatte, blieben lediglich Bereiche der einstigen Bastei erhalten. Der Turm wird heute von der Interessengemeinschaft Denkmalpflege genutzt. [In der Bastei wird eine Ausstellung zum Thema wehrhaftes Görlitz gezeigt] O tym miejscu wzmiankowano już w roku 1370. Po tym, jak w roku 1834 poszerzono budynek, 34

Rathaus Ratusz Der seit dem 14. Jahrhundert immer wieder erweiterte Rathauskomplex nimmt die gesamte Westseite des Untermarktes ein. Stadtbildprägend ist der Turm, der mit dem nördlich angrenzenden Bereich zum ältesten Bestand zählt. Das Herzstück bildet der Kleine Sitzungssaal mit seiner prachtvollen Ausstattung aus Spätgotik und Renaissance. Das Ratsarchiv gehört zu den bedeutendsten Kommunalarchiven Sachsens. Barocker Stuck ziert das Gewölbe der Königsstube, das Amtszimmer des Oberbürgermeisters. Mit dem Erweiterungsbau von 1902/03 kam auch der Ratskeller mit seiner Jugendstilausstattung hinzu. Kompleks ratuszowy, już od XIV w. wciąż się powiększający, zajmuje całą zachodnią ścianę Rynku Dolnego. Charakterystyczna dla obrazu miasta wieża, która wraz z należącym do niej budynkiem od strony północnej, jest najstarszą częścią ratusza. Jednakże „serce” budowli to Mała Sala Posiedzeń ze wspaniałym późnogotyckim i renesansowym wystrojem. Archiwum Rady należy do najważniejszych zbiorów komunalnych Saksonii. Barokowe stiuki ozdabiają Izbę Królewską, siedzibę burmistrza. Wraz z powiększeniem dokonanym w latach 1902-1903, do Ratusza dołączono Piwnicę z jej secesyjnym wystojem. n Untermarkt 25

Bürgerhaus Dom mieszczański Das Hallenhaus über den Hirschläuben zählt zu den wertvollsten Bürgerhäusern der Stadt. Neben zwei Steinzellen von ursprünglich eigenständigen Vorgängerbauten beeindruckt im Erdgeschoss vor allem die Durchfahrt zum Hof. An die mächtige spätgotische Zentralhalle

Untermarkt

schließen in den Obergeschossen repräsentative Räume an, in denen Ausstattungs- und Gestaltungselemente vom 16. bis zum 18. Jahrhundert sondiert wurden. Da das Gebäude im Inneren noch nicht saniert ist, kann hier die für ein typisches Görlitzer Hallenhaus repräsentative Befundsituation besonders anschaulich vorgestellt werden. Budynek halowy nad Jelenimi Arkadami zalicza się do najbardziej wartościowych domów mieszczańskich Görlitz. Obok kamiennych pomieszczeń z pierwszego okresu historii budowli, duże wrażenie wywołuje głównie wjazd na dziedziniec. Do późnogotyckiej potężnej hali centralnej przylegają na wysokości pięter reprezentacyjne pomieszczenia, w których odkryto elementy wystroju z XVI-XVIII wieku. Mimo że wnętrze budynku nie jest odnowione, jest ono charakterystyczne dla domu halowego Görlitz.

sowie das wertvolle feste Inventar von 1716– 1718 wurden in der Hoffnungskirche wieder eingebaut. [Die Kirche ist geöffnet von 11:30 – 18:00 Uhr.] Kościół poświęcony w 1998 r. został wzniesiony jako kopia wiejskiej świątyni w Deutsch-Ossig (oryginał musiał zostać usunięty ze względu na kopalnię odkrywkową). Umieszczono w nim liczne elementy rozebranego kościoła. Także części malowideł sklepień z XVIII w. oraz wartościowy inwentarz z lat 1716–1718 znalazły się w Kościele Nadziei. [Kościół będzie otwarty w godz.11.30 - 18.00.]

n Von-Rodewitz-Weg 3

Hoffnungskirche Kościół Nadziei Das 1998 geweihte Gotteshaus wurde als Kopie der Dorfkirche von Deutsch-Ossig errichtet, die dem Tagebau weichen musste. Dabei wurden viele geborgene Bauteile wieder verwendet. Auch Bereiche der Gewölbeausmalung aus dem 18. Jahrhundert 36

Königshufen

n Weberstraße 4

Ehemalige Kreuzbäckerei Dawna piekarnia Seit 1675 ist das Haus ununterbrochen als Standort einer Bäckerei belegt. Durch Umbauten im 19. und 20. Jahrhundert wurde es in seiner Substanz stark verändert, jedoch sind wesentlich ältere Strukturen erhalten, wie die Dreizonigkeit, ein spätgotischer Saal im 1. Zwischengeschoss und Schwarzküchen in der mittigen Erschließungszone. Sehenswert ist auch der barocke Dachstuhl. Od 1675 r. budynek ten był piekarnią. W trakcie przebudowań z XIX i XX w. zmieniono wiele elementów, mimo tego dawne struktury zostały zachowane, jak np. trójdziałowość, późnogotycka sala na 1. półpiętrze i ślepe kuchnie w otwartej części środkowej. Wartym obejrzenia jest też strych.

n Weinhübler Straße 17

Erlöserkirche Kościół Zbawiciela Die Kirche wurde 1836–1839 als Basilika im romanisierenden Rundbogenstil errichtet. Sie steht damit in der Tradition späterer Kirchen Karl Friedrich Schinkels, dessen Kunnerwitz

Mitwirken bei diesem Bau bisher allerdings nicht nachgewiesen ist. Auf der Höhe der untersten Empore wurde in den 1970er Jahren eine Zwischendecke eingezogen und das Erscheinungsbild des Innenraums damit grundlegend verändert. Das Gotteshaus bildet zusammen mit dem gleichzeitig errichteten Pfarrhaus und der Schule ein beeindruckendes Ensemble. [Die Kirche ist geöffnet von 11:00 – 17:00 Uhr.] Kościół powstał w latach 1836–1839 jako bazylika w romanizującym stylu krągłołukowym. Przez to sytuuje się w tradycji późnych kościołów Karla Friedricha Schinkla, którego bezpośredniego zaangażowania jak do tej pory nie udało się jednak udowodnić. Na wysokości najniższej empory umieszczono w latach 70. XX w. sufit, który diametralnie zmienił wnętrze kościoła. Świątynia, wraz z powstałą w tym samym czasie plebanią i szkołą, tworzą zespół wywierający duże wrażenie. [Kościół będzie otwarty w godz.11.00 - 17.00.]

n Zittauer Straße 1

Heilig-Geist-Kirche Kościół Ducha Św. Auf der Grundlage von Entwürfen E. Peschkos entstand 1905/06 das Gotteshaus der AltLutheraner im nordisch-romanischen Stil und unter Einflüssen des Jugendstils. Hierbei wurden Bauteile der kurz zuvor abgerissenen Kirche des alten Neißehospitals am östlichen Flussufer verwendet. Auch Teile der Ausstattung wurden in den Neubau übertragen. [Die Kirche ist geöffnet von 10:00 – 16:00 Uhr.] Na podstawie planów E. Peschkosa postawiono w 1905/06 świątynię staro-lut., która utrzymana jest w stylu północnoromańskim z wpływami secesji. Kościół zawiera oryginalne elementy nieistniejącego kościoła przy Szpitalu Nyskiego znajdującego się po wschodniej stronie rzeki. Do nowego budynku przeniesiono także części wystroju wnęrza. [Kościół będzie otwarty w godz.10.00 - 16.00.] 37

Zittauer Straße 43 Tierpark Zwierzyniec

Zittauer Straße 78 Haus der Jugend

Auf Anregung und mit Unterstützung des Rotary Gemeindienst e. V. wurde die akut gefährdete Schrotholzscheune aus dem alten Dorf Zeißig erworben, denkmalgerecht ab- und im Naturschutz-Tierpark Görlitz wieder aufgebaut. Die Translozierung und Instandsetzung erfolgte nach den anerkannten Grundsätzen und Methoden der praktischen Denkmalpflege. Durch diese fachgerechte Vorgehensweise wurde die originale Substanz nebst Geschichts- und Umbauspuren als historische Quelle verhältnismäßig umfassend erhalten. Die Schrotholzscheune im Naturschutz-Tierpark Görlitz wird zu einer Spielscheune ausgebaut.

Das Gebäude wurde 1847 als Wohnhaus durch Rittmeister Graf von Pückler errichtet. Auf Grund seiner exponierten Lage wurde es „Bellevue“ genannt. 1880 erwarb es die Schützengesellschaft, von nun an war es das Schützenhaus. Eine Vielzahl von Umbauten veränderte und erweiterte die Anlage in den nachfolgenden Jahren. Größere Eingriffe erfolgten 1956, als man das Gebäude zur Tanzgaststätte „Haus der Jugend“ ausbaute und ein Geschoss aufstockte. Nach der politischen Wende wurde das Haus geschlossen und verfiel. Seit 2005 hat das Grundstück glücklicherweise einen neuen Eigentümer, welcher der Anlage wieder Leben einhaucht. [Geöffnet von 11:30 - 18:00 Uhr]

Z inicjatywy i przy wsparciu organizacji Rotary Gemeindienst e. V nabyto mocno zagrożoną drewnianą stodołę-śrutownię ze starej wsi Zeißig, rozebrano ją według prawa o ochronie zabytków i zmontowano ponownie w Zwierzyńcu – Rezerwacie przyrody w Görlitz. Translokacji i remontu dokonano według uznanych zasad i metod praktycznej ochrony zabytków. Dzięki fachowej procedurze zachowano względnie szczegółowo w charakterze źródła historycznego oryginalną substancję wraz z cechami historycznymi i rekonstrukcji. Drewniana stodoła-śrutownia została zaadoptowana w Zwierzyńcu – Rezerwacie przyrody w Görlitz na pomieszczenie do zabaw.

Rotmistrz hrabia von Pückler wybudował budynek w roku 1847 jako dom mieszkalny. Ze względu na swe eksponowane położenie nazywano dom „Bellevue”. Stowarzyszenie strzeleckie nabyło dom w roku 1880, od tego czasu był budynkiem stowarzyszenia strzeleckiego. W następnych latach liczne przebudowy zmieniły i powiększyły komplet zabudowy. Większe zmiany nastąpiły w roku 1956, wtedy budynek zaadaptowano na lokal taneczny „Haus der Jugend” „Dom młodzieży” i powiększono o jedno piętro. Po zmianie politycznej budynek zamknięto i zaczął dewastować się. Posesja otrzymała na szczęście nowego właściciela, który wcieli życie w posiadłość. [otwarty w godz.11:30 – 18:00]

Pferdebahnwagen

Pferdebahnwagen Konny tramwaj

Zudem werden am Tag des offenen Denkmals Fahrten mit einer 130 Jahre alten Pferdestraßenbahn angeboten. Diese Straßenbahn wurde 2002 wiederentdeckt und aus Mitteln der Altstadtstiftung restauriert. [Die Pferdestraßenbahn fährt von 11:30 – 16:30 Uhr jede halbe Stunde vom Demianiplatz ab. Die Fahrt zum Grünen Graben und zurück kostet 2 € / Person]

Ponadto oferujemy w Dniu Otwartych Zabytków przejażdżki konnym tramwajem liczącym ponad 130 lat. Tramwaj odnaleziono w 2002r. i niedawno odrestaurowano ze środków finansowych Altstadtstiftung Fundacja Starówki. [Tramwaj konny kursuje w godz. 10.10 – 14.10 , odjazd co 30 minut z Postplatz. Bilet kursu Grüner Graben i z powrotem kosztuje 2 Euro na osobę.]

Fahrplan

Patrimonium Gorlicense 7.–9.9.12 Freitag, Piątek

7.9.12

Veranstaltungen Wydarzenia artystyczne 18.00

Ausstellungseröffnung „Bürgerliche Kultur des Barocks“ Barockhaus Neißstraße 30 | Eintritt frei n

Veranstalter: Kulturhistorisches Museum Görlitz

Otwarcie wystawy „Mieszczańska kultura okresu baroku“ Barokowy Neißstraße 30 | Wstęp wolny n Organizator: Muzeum Kultury i Historii Miasta Görlitz 19.00

Konzert „Turmsonaten“ vom Balkon zwischen den Türmen der Peterskirche Mitwirkende: Posaunenchor der Stadt Görlitz n

Veranstalter: Evangelische Innenstadtgemeinde Görlitz

Koncert „Sonaty z wieży“ z balkonu pomiędzy wieżami kościoła św. Piotra i Pawła n Organizator: Ewangelickie stoważyszenie Śródmieście Görlitz 19.30

Eröffnungskonzert „Pleni sunt coeli et terra“ Peterskirche | Mitwirkende: Bachchor, Kantorei der Evangelischen Innenstadtgemeinde, Ökumenischer Kirchenchor, Posaunenchöre der Innenstadtgemeinde und Bläser der Neuen Lausitzer Philharmonie, Leitung: KMD Reinhard Seeliger, DKMD Thomas Seyda, KMD Erich Wilke, Regionalkantorin Ulrike Scheytt (Orgel) Eintritt frei – Kollekte am Ausgang erbeten n Veranstalter: Evangelische Innenstadtgemeinde Görlitz Koncert inauguracyjny „Pleni sunt coeli et terra“ Kościół św. Piotra i Pawła Chór Bachowski, Ewangelicki Chór Kościelny Parafii Śródmieście, Ekumeniczny Chór Kościelny, Sekcja instrumentów dętych Parafii Śródmieście i Nowej Filharmonii Łużyckiej, Kierownictwo muzyczne: KMD Reinhard Seeliger, DKMD Thomas Seyda, KMD Erich Wilke, kantor regionalna Ulrike Scheytt (organy) | Wstęp wolny – datek przy wyściu mile widziany n Organizator: Ewangelickie stoważyszenie Śródmieście Görlitz

4040

Patrimonium Gorlicense

7.9.12 Freitag, Piątek Veranstaltungen Wydarzenia artystyczne 23.00

Konzert „Bach bei Nacht“ Krypta Peterskirche | Mitwirkende: Almut Freitag (Blockflöte), Anne Hoff (Cembalo) Eintritt 10,00 €/ 7,00 €/ 3,00 € | Kartenvorverkauf: 03581 47570 n

Veranstalter: Evangelische Innenstadtgemeinde Görlitz

Koncert „Bach nocą“ Krypta Kościoła św. Piotra i Pawła | Almut Freitag (flet), Anne Hoff (klawesyn) Wstęp 10,00 €/ 7,00 €/ 3,00 € | Przedsprzedaż biletów: +49 3581 47570 n Organizator: Ewangelickie stoważyszenie Śródmieście Görlitz

Führungen Wycieczki z przewodnikiem 17.00

Führung zum Scharfrichterhaus – Finstertor Es erwartet Sie der Scharfrichter mit seiner Giftmischerin zu einer Führung der ganz besonderen Art. Begeben Sie sich mit dem Scharfrichter für 1-1,5 Stunden im wahrsten Sinne des Wortes „Auf den Spuren des Scharfrichters“ zum Scharfrichterhaus am Finstertor im Norden der Stadt und lassen Sie uns gemeinsam das Haus, in welchem der Spießgeselle wohnte, besichtigen, um zu erfahren, wie lebte der Gefürchtete und von allen Bürgern Gemiedene mit seiner Familie. Treffpunkt: Rathaustreppe – Brüderstraße. Die Führung kostet 5,00 € pro Person, ermäßigt 2,50 € n

Veranstalter: Touristbüro i-vent

Zwiedzanie domu kata – Finstertor Specjalnie na Państwa czeka kat ze swoim trucicielem i zaprasza na zwiedzanie, jedyne w swoim rodzaju. Wyruszcie z katem do jego domu w północnej części miasta na około 1,5 godziny, dajcie się ponieść słowom, „Śladami kata“ w ich najprawdziwszym znaczeniu. Odejżyjcie dom, w którym mieszkał wspólnie z kumem, i doświadczcie jak żyli zastraszeni, unikani przez wszystkich mieszkańci ich rodziny. Miejsce spotkania: Schody przy Ratuszu – Brüderstraße, zwiedzanie kosztuje 5,00 € od osoby, ulgowe 2,50 € n Organizator: Biuro turystyczne i-vent 20.00

Das Görlitzer Sagenspektaculum. Präsentiert vom „Görlitzer Schreyhals“: Erzählt wird auf einem Spaziergang durch das Herz der Görlitzer Altstadt Gruseliges, Skurriles und Lustiges aus den letzten 5 Jahrhunderten. Der Herr ist natürlich gemäß seiner mittelalterlichen Herkunft kostümiert und entsprechend auch in seinem Charakter eher der sinnenfrohen Renaissancezeit als der Gegenwart zugetan, in der es ja bekanntlich gar nichts mehr zum Lachen gibt! Alle Geschichten, die der „Schreyhals“ in unnachahmlicher Art zum Besten gibt sind natürlich einhundertprozentig wahr! Treffpunkt ist am Heroldbrunnen – Obermarkt. Die Führung dauert 60 min und kostet 5,50 € pro Person, ermäßigt 4,50 €. n

Veranstalter: Touristbüro i-vent

Patrimonium Gorlicense

4141

Freitag, Piątek

7.9.12

Sagenspektaculum (spektakl powiedz) z Görlitz, zaprezentowany przez „Görlitzer Schreyhals“ („krzyczące gardło“) Podczas spaceru przez serce Starego Miasta w Görlitz opowiedziane zostaną dziwaczne i śmieszne historyjki z ostatnich 5 stuleci. Pan jest oczywiście ubrany zgodnie ze średniowieczną tradycją , a również odpowiada charakterystycznie dla tamtych lat, prezentując raczej renesans niż obecny, którego prawie nie zna, nic do śmiechu! Oczywiście Wszystkie historie ze szczegółami to stu procentowa prawda! Miejsce spotkania Heroldbrunnen – Obermarkt. Wycieczka potrwa 60 minut, koszt to 5,50 Euro od osoby – ulgowy 4,50 Euro n Organizator Biuro turystyczne i-vent 22.00

Görlitzer Sagen und Geschichte Ein Rundgang zu den Görlitzer Sagen und ihren historischen Zusammenhängen Viele Görlitzer Sagen haben einen realen Hintergrund oder beschäftigen sich mit realen Personen. Während dieser Führung werden nicht nur einige Sagen an ihren Ursprungsorten erzählt, sondern es werden auch die historischen Zusammenhänge erläutert. Treffpunkt ist am Heroldbrunnen – Obermarkt. Die Führung dauert 90 min und kostet 6,50 € pro Person, ermäßigt 5,50 €. n Veranstalter: Touristbüro i-vent Legendy i historie z Goerlitz - Zwiedzanie Goerlitz w kontekście legend i ich historycznych powiązań. Wiele legend o Goerlitz wiąże się z realną historią i dotyczy prawdziwych osób. W czasie tej wycieczki legendy będą opowiadane nie tylko w miejscach ich pochodzenia ale będzie wyjaśniony ich kontekst historyczny. Miejsce spotkania Heroldbrunnen – Obermarkt. Wycieczka potrwa 90 minut a koszt to 6,50 Euro od osoby – zniżkowy 5,50 Euro n Organizator Biuro turystyczne i-vent

Straßenfest Święto uliczne 19.00

Gassenfest in der kleinsten der Görlitzer Gassen Zur Eröffnung des Gassenfestes in einer der schmalsten Gassen der Altstadt laden die Anwohner der Verrätergasse. Kultur einer längst vergangenen Zeit wird lebendig wenn Künstler, Gaukler und Spielleute Zeugnis ablegen vom Geist der Veränderung durch die Jahrhunderte und oft wundersamen Dingen die ihren Ausgang nahmen und noch immer nehmen in der Gasse die vom Obermarkt nach der Langenstrasse führt. n Veranstalter: Bürgerinitiative Verrätergasse | Ansprechpartner: Daniel Breutmann Ulica spiskowców przez wieki Mieszkańcy ulicy spiskowców zapraszają na otwarcie Swięta ulicznego na jedną z węższych uliczek starego miasta. Kultura dawno minionego czasu odrodzi się, gdy artyści, kuglarze i bardowie dadzą świadectwo zmian na przestrzeni wieków, stworzonych cudownych rzeczy wywodzących się z ulicy prowadzącej z Obermarkt do Langenstrasse. n Organizator Inicjatywa obywatelska Ulica spiskowców Osoby do kontaktu: Daniel Breutmann

4242

Patrimonium Gorlicense

8.9.12 Samstag, Sobota Veranstaltungen Wydarzenia artystyczne 14.00

Vortrag „Erschließung und wissenschaftliche Analyse der Chorbibliotheksbestände und musikologischen Kirchenakten im ‚Archiv‘ der Friedenskirche Schweidnitz (Polen)“ Mollerhaus, Bei der Peterskirche 9 | Vortragender: Dr. Stephan Aderhold, Berlin Eintritt frei – Kollekte am Ausgang erbeten n Veranstalter: Evangelische Innenstadtgemeinde Görlitz Wykład „Naukowa analiza zbiorów biblioteki chóralnej i kościelnych aktów muzykologicznych w archiwum Kościoła Pokoju w Świdnicy“ Dom Mollera | dr Stephan Aderhold |Wstęp wolny – datek przy wyściu mile widziany n Organizator: Ewangelickie stoważyszenie Śródmieście Görlitz

14.30

Führung Sonnenorgel für Kinder Peterskirche | Mitwirkende: KMD Reinhard Seeliger | Eintritt frei – Kollekte am Ausgang erbeten (für die Sanierung der Glocken der Peterskirche) n Veranstalter: Evangelische Innenstadtgemeinde Görlitz Organy Słoneczne – oprowadzanie dla dzieci Kościół św. Piotra i Pawła | KMD Reinhard Seeliger | Wstęp wolny – datek przy wyściu mile widziany (na renowację dzwonów kościoła) n Organizator: Ewangelickie stoważyszenie Śródmieście Görlitz

15.30

Musikalischer Rundgang „Himmels-Weisen auf dem Gottesacker“ Nikolaifriedhof | Mitwirkende: Singekreis Markersdorf e.V., Leitung: Ulf Großmann, Einführung: Margrit Kempgen | Eintritt frei n Veranstalter: Evangelische Kulturstiftung Görlitz Spacer muzyczny „Niebiańscy Mędrcy na poletku Pana Boga“ Cmentarz św. Mikołaja | Chór Singekreis Markersdorf e.V., kierownictwo muzyczne: Ulf Großmann, wprowadzenie: Margrit Kempgen | Wstęp wolny n Organizator: Ewangelicka fundacja kulturalna Görlitz

18.00

Konzert „Bach Cello-Suiten“ Krypta Peterskirche | Mit Bach-Mahl in der Konzertpause im Romantikhotel Tuchmacher | Mitwirkende: Guido Schiefen | Mahl: 19,00 € inkl. einem Glas Wein oder Wasser | Eintritt Konzert: 22,00 €/ 16,00 €/ 10,00 € Kartenvorverkauf: 03581 47570 n Veranstalter: Görlitzer Theater und Musikverein e.V. Koncert | Krypta Kościoła św. Piotra i Pawła „Suity Bacha na wiolonczelę solo“ z poczęstunkiem w przerwie koncertu w Hotelu Tuchmacher | Guido Schiefen | Bilety w cenie: 19,00 € w tym kieliszek wina lub szklanka wody Wstęp na koncert: 22,00 €/ 16,00 €/ 10,00 € Przedsprzedaż biletów: +49 3581 47570 n

Organiezator: Teatr w Görlitz i ewangelickie stowarzyszenie muzyczne Görlitz

Patrimonium Gorlicense

4343

Samstag, Sobota 18.30

8.9.12

Konzert – Werke u. a. von Bach, Händel, Charpentier Dom Kultury (Zgorzelec) | Mitwirkende: Tytus Wojnowicz | Eintritt frei n Veranstalter: Dom Kultury Koncert – Dzieła Bacha, Händla, Charpentiera Miejski Dom Kultury Zgorzelec | Tytus Wojnowicz | Wstęp wolny n Organizator: Dom Kultury

22.00

Eugenio Casparini „Casparini trifft Görlitz & seine Gäste“ Peterskirche | Mitwirkende: KMD Reinhard Seeliger und Mitglieder der Evangelischen Innenstadtgemeinde | Eintritt frei – Kollekte am Ausgang erbeten n Veranstalter: Evangelische Innenstadtgemeinde Görlitz Wokół wystawy „Casparini w Görlitz & Goście“ Kościół św. Piotra i Pawła | KMD Reinhard Seeliger i Ewangelicka Parafia Śródmieście Wstęp wolny – datek przy wyjściu mile widziany n Organizator: Ewangelickie stoważyszenie Śródmieście Görlitz

Führungen Wycieczki z przewodnikiem 10.00 + 13.00

Görlitzer Unterwelten – Geschichten Görlitzer Denkmale aus ungewöhnlicher Perspektive. Vollständig erhaltene Keller und Fundamente von Wohnhäusern, Türmen, Brunnen sowie unter den Straßen verlaufende Geheimgänge stehen im Mittelpunkt der Führungen. Karten sind in der GörlitzInformation am Obermarkt erhältlich. Die Teilnahmegebühr beträgt 8,50 € pro Person, ermäßigt 6,50 €. n Veranstalter: Görlitzer Stadtgeschichten | Ansprechpartner: Daniel Breutmann Goerlitzkie podziemia – opowieści o goerlitzkich zabytkach z niecodziennej perspektywy. W punkcie kulminacyjnym stoją kompletnie zachowane piwnice i fundamenty domów, wieże, studnie i podziemne przejścia. Chętni powinni zgłosić się szybko do Görlitz-Information ze względu na ograniczoną ilość miejsc. Opłata za udział wynosi 8,50 €, zniżkowe 6,50 €. n Organizator: Goerlitzkie Opowieści | Osoby do kontaktu: Daniel Breutmann

20.00 + 22.00

Görlitzer Sagen und Geschichte - Ein Rundgang zu den Görlitzer Sagen und ihren historischen Zusammenhängen Viele Görlitzer Sagen haben einen realen Hintergrund oder beschäftigen sich mit realen Personen. Während dieser Führung werden nicht nur einige Sagen an ihren Ursprungsorten erzählt, sondern es werden auch die historischen Zusammenhänge erläutert. Treffpunkt ist am Heroldbrunnen – Obermarkt. Die Führung dauert 90 min und kostet 6,50 € pro Person, ermäßigt 5,50 € . n Veranstalter: Touristbüro i-vent Legendy i historie z Goerlitz - Zwiedzanie Goerlitz w kontekście legend i ich historycznych powiązań. Wiele legend o Goerlitz wiąże się z realną historią i dotyczy prawdziwych osób.W czasie tej wycieczki legendy będą opowiadane nie tylko w miejscach ich pochodzenia ale będzie

4444

Patrimonium Gorlicense

8.9.12 Samstag, Sobota wyjaśniony ich kontekst historyczny. Miejsce spotkania Heroldbrunnen – Obermarkt. Wycieczka potrwa 90 minut a koszt to 6,50 Euro od osoby – zniżkowy 5,50 Euro n Organizator Biuro turystyczne i-vent 22.00

Der Görlitzer Nachtwächter Wenn es in den Straßen von Görlitz dunkel wird und leise Schritte durch die Gassen schallen, dann ist wieder der Nachtwächter unterwegs. Er wird Ihnen auf seinem Wachgang gruselige, interessante und originelle Geschichten aus dem alten, historischen Görlitz erzählen und das typische Nachtwächterlied wird Ihnen in Ihren Ohren noch nachklingen. Alles ganz getreu dem Berufsmotto der beiden Nachtwächter “Fehlender Schlaf wird einst im Sarge nachgeholt”. Treffpunkt ist an der Dreifaltigkeitskirche – Obermarkt. Die Führung dauert 60 min und kostet 5,00 € pro Person, ermäßigt 3,00 €. n Veranstalter: Touristbüro i-vent Stróż nocny Görlitz Kiedy na ulicach Görlitz zapada zmrok i tylko echo niesie po uliczkach pogłos cichych kroków, to znak, że stróż nocny znowu jest w drodze. Podczas wspólnego obchodu opowie Państwu ciekawe i oryginalne, czasem przerażające, opowieści historycze z Görlitz. Typowe pieśni stróża nocnego na długo będą rozbrzmiewać echem w Państwa uszach. Wszystko to wiernie odzwierciedli zawodowe motto stróża nocnego „Brakujący sen odbierzemy w trumnie“. Punkt spotkania „Kościół Św. Trójcy“ – Rynek Górny. Nocne zwiedzanie trwa 60 minut i kosztuje 5,00 € za osobę, ulgowe 3,00 € n Organizator: Biuro turystyczne i-vent

Straßenfest Święto uliczne 16.00

Gassenfest in der kleinsten der Görlitzer Gassen Gassenfest Verrätergasse mit Kunstausstellung und Kulturprogramm (siehe 7.9.2012) Festyn uliczny w najmniejszych uliczkach Görlitz Święto uliczne zdrajców ulicznych z wystawami i programem artystycznym (patrz piątek 7.9.2012)

Andacht der Ev. Innenstadtgemeinde Görlitz Nabożeństwa w kościołach ewangelickich w Goerlitz 10.00

Andacht mit Kantate 115 | Lutherkirche | Mitwirkende: Solisten, Ökumenischer Kirchenchor, Kammerorchester, Leitung: KMD Erich Wilke; Pfarrer Dr. Pietz Kollekte am Ausgang erbeten Nabożeństwo z kantatą 115 | Kościół Luterański | Soliści, Ekumeniczny Chór Kościelny, orkiestra kameralna, KMD Erich Wilke | datek przy wyściu mile widziany

12.00

Orgelpunkt 12 an der weltberühmten Sonnenorgel Peterskirche | Mitwirkende: KMD Reinhard Seeliger – Orgel; Ruth-Andrea Lammert – Meditation | Eintritt frei – Kollekte am Ausgang erbeten Koncert organowy punktualnie o 12 na światowej sławy organach słonecznych Kościół św. Piotra i Pawła | Wstęp wolny – datek przy wyściu mile widziany

Patrimonium Gorlicense

4545

Handwerker 9.9.12 markt Sonntag, Niedziela Untermarkt Rynek Dolny 10.00

9.9.12

Eröffnung „Tag des offenen Denkmals“ Dzień Otwartych Zabytków Eröffnung des „Tags des offenen Denkmals“ durch den Bürgermeister Herrn Dr. Wieler „Dzień Otwartych Zabytków” otwiera Nadburmistrz burmistrz Dr. Wieler

Handwerkermarkt | Untermarkt ganztags

Auf dem Untermarkt zeigen am Sonntag, dem 9. September 2012 über 30 Handwerker ihre alten Handwerkstechniken und geben gern Auskunft zu ihrer Arbeit. Auf ihrem eigenen Handwerkermarkt präsentieren sie Kunstfertigkeiten, alte Handwerkstechniken und Erfahrungen, die unter anderem zum Aufbau und der Einrichtung von Gebäuden notwendig waren. Die Palette reicht dabei vom Steinmetz, Ofensetzer, Lehmbauer, Glasschleifer, Weber, Zinngießer, Bleiverglaser, Schuhmacher, Buchdrucker, Mollenhauer, Seiler, Drechsler, Schmied bis hin zu Tischlern und Restaurierungshandwerkern. Angeboten werden ausgewählte Speisen und Getränke: vom frisch gebackenen Brot im Holzofen, frisch geräucherter Wurst und Fisch, einer kräftigen Suppe aus dem Kessel bis hin zu Wein, Met, kalt gepressten Himbeersaft und Bier serviert im traditionellen Tonkrug aus der Planwagenschenke. Den ganzen Tag unterhalten Musikgruppen das Publikum mit historisierenden Klängen auf einer eigenen Bühne.

Rynek rzemiosła | Rynek Dolny Cyklicznie

4646

9 Września 2012 ponad 30 rzemieślników na dolnym rynku zaprezentuje dawne techniki pracy, uzupełniając je własnymi opowieściami. Przy swoich stoiskach zaprezentują umiejętności i doświadczenia pracy na rynku tradycyjnych technik rzemieślniczych, w tym materiałów do budowy i wyposażenia budynków. Wachlarz sięga od obróbki kamienia, budowy pieców, obróbki gliny, szlifiowania szkła, tkania, obróbki blachy, budowy witraży, szewstwa, drukarstwa, wyrobu lin, obróbki drewna, kowalstwa aż po stolarstwo i renowację. Oferowane będą specjalnie wybrane potrawy i napoje, od świeżo upieczonego chleba z pieca, świeżo uwędzonej kiełbasy i ryb, dobrze doprawionej zupy z kotła po wino, miód pitny, na zimno tłoczony sok z malin i piwo serwowane w tradycyjnych glinianych dzbanach używanych w zajazdach. Przez cały dzień, na scenie, grupy muzyczne będą bawiły publiczność dźwiękami z tamtej epoki.

Patrimonium Gorlicense

9.9.12 Sonntag, Niedziela Bühnenprogramm Untermarkt Program na scenie Rynku Dolnego 10.15

Musikalische Umrahmung der Eröffnung mit Richard Fuhrmann – Gitarrenmusik Muzykalna oprawa otwarcia, Richarda Fuhrmanna – muzyka gitarowa

10.30

Tanzgruppe Hauer – Kindertanzgruppe Grupa taneczna Hauer – grupa dziecinna

11.15

Richard Fuhrmann – Gitarrenmusik Richard Fuhrmann – muzyka gitarowa

12.30

Bläsermusik mit dem Posaunenchor der Frauenkirche – klassische Turmmusiken, Choräle und Volkslieder Chór Puzonistów Kościoła NMP (Frauenkirche) – klasyczna utwory z wieży, chorały i pieśni ludowe.

13.00

Bläsermusik mit dem Posaunenchor Rauschwalde Chór Puzonistów z Rauschwalde

13.30

Tanzgruppe Hauer – Square Tanz Grupa taneczna Hauer – Taniec Square

14.00

Bläsermusik mit dem Posaunenchor Rauschwalde Chór Puzonistów z Rauschwalde

14.30

Singekreis Frohsinn Kółko śpiewu „Wesoły nastrój“

15.00

Trachtentanzgruppe St. Hedwig Zespół tańca ludowego „St.Hedwig”

15.45

Männerchor der Bäcker und Fleischer Görlitz e. V. Męski chór piekarzy i rzeźników z Görlitz e.V.

16.15

Bläsermusik mit dem Posaunenchor Lutherkirche Chór puzonistów kościoła Lutherkirche

17.30

Pimienta Blanca – Latin Jazz from Saxony Erleben Sie Latinfunk und brasilianische Rhythmen, die zum Tanzen einladen und lassen Sie sich mit Balladen und Jazzpop auf eine Reise mit besinnlicher Atmosphäre mitnehmen. Pimienta Blanca – Latin Jazz from Saxony Przeżyjcie Państwo latynoski szał i brazylijskie rytmy, które porywają do tańca i dajcie się Państwo zabrać w niezmąconej atmosferze, w podróż do ballad i jazzpopu. n

Veranstalter: Görlitzer Kulturservicegesellschaft mbH

Organizator: Kulturservice Görlitz

Patrimonium Gorlicense

47 47

Sonntag, Niedziela

9.9.12

Veranstaltungen Wydarzenia artystyczne 11.30

Bläsermusik der Evangelischen Posaunenchöre Görlitz „Turmsonaten von Gottfried Reiche/ Pezelius“ | vom Balkon zwischen den Türmen der Peterskirche Mitwirkende: Posaunenchöre der Stadt Görlitz n Veranstalter: Evangelische Innenstadtgemeinde Görlitz Muzyka dęta - ewangelicki chór puzonnistów z Görlitz „Sonaty wieżowe” Gottfrieda Reiche/ Pezelius | prosto z wieży kościoła Św.Piotra n Organizator: ewangelicka gmina śródmieście Görlitz

15.00

Vortrag über die Orgelbauerfamilie Casparini Café in der Dreifaltigkeitskirche Eintritt frei – Am Ausgang wird um eine Spende gebeten. n Veranstalter: Evangelische Innenstadtgemeinde Görlitz Wykład o rodzinie Casparini, zajmującej się budową organ Kawiarnia w Kościele Św. Trójcy | Wstęp wolny – przy wyjściu prosimy o drobny datek. n Organizator: ewangelicka gmina śródmieście Görlitz

17.00

Konzert MDR-Musiksommer „J.S. Bach: Magnificat u.a.“ Peterskirche | MDR-Sinfonieorchester und Rundfunkchor, Solisten, Dirigent: Nicholas McGegan | Vorverkauf: 30,80 € / 23,10 €, Abendkasse: 32,00 € / 24,00 €, Kinderticket (bis 16 Jahre): 6,60 €, Ticketbestellung unter der MDR-Tickethotline: 0341 141414 n Veranstalter: MDR Koncert Rozgłośni Radiowej MDR „Muzyczne Lato” J.S. Bach: Magnificat i in. Kościół św. Piotra i Pawła Orkiestra Symfoniczna i Chór Rozgłośni Radiowej MDR, soliści, dyrygent: Nicholas McGegan, Przedsprzedaż: 30,80 € / 23,10 € Kasa przed koncertem: 32,00 € / 24,00 €, Bilet dla dzieci i młodzieży (do 16 lat): 6,60 € Rezerwacje biletów w hotline MDR: +49 341 141414 n Organizator: MDR

Führungen Wycieczki z przewodnikiem

4848

ganztags

Heiliges Grab – hier werden ganztags (11.00, 11.30, 13.00, 14.00, 15.00, 16.00 und 17.00 Uhr) Führungen durch die Evangelische Kulturstiftung angeboten. Um 14.30 und 15.30 Uhr werden diese auch in polnischer Sprache angeboten. n Veranstalter: Evangelische Kulturstiftung Görlitz

Cyklicznie

Grób Święty – tu będą proponowane cykliczne (11.00, 11.30 ,13.00, 14.00, 15.00, 16.00 i 17.00) wycieczki do Ewangelickiej Fundacji Kultury. O godzinie 14.30 i 15.30 wycieczki te będą proponowane w polskiej wersji językowej. n Organizator Ewangelicka Fundacja Kultury

Patrimonium Gorlicense

9.9.12 Sonntag, Niedziela ganztags

Nikolaikirche und Nikolaifriedhof laden ganztags zum Besuch. Führungen gibt es 11.00, 12.00, 14.00, 15.00 und 16.00 Uhr durch die Grufthäuser. Treffpunkt ist vor der Nikolaikirche. Die Führungsgebühr beträgt 1,00 € pro Person. n Veranstalter: Evangelische Kulturstiftung Görlitz

Cyklicznie

Cyklicznie Kościół i cmentarz św.Mikołaja zapraszają do odwiedzin. Przewodnik będzie o 11.00, 12.00, 14.00, 15.00 i 16.00 i oprowadzi Państwa po kryptach. Spotkanie przed Kościołem św.Mikołaja. Opłata za przewodnika to 1 Euro od osoby. n Organizator Ewangelicka Fundacja Kultury

14.00 + 16.00

Polnische Führung durch die Altstadt mit Dr. Katarzyna Zinnow Treffpunkt ist der Brunnen auf dem Obermarkt

18.00

Auf dem Weg zu Jakob Böhme – die etwas andere Stadtführung mit einer Prise Schauspiel und Musik! Es gilt, sich einer bewegten und bewegenden Geschichte zu nähern – ohne verbissenen Ernst und „Akademian auf der Nase“. Einer Geschichte von überwältigender Suche und Sehnsucht, von Erkenntnis, Mut, Freundschaft und einer gehörigen Prise Eigensinn – gespielt und erzählt entlang der Stationen, die Böhmes Leben geprägt und sein Schaffen beeinflusst haben – im Herzen der Görlitzer Altstadt. Treffpunkt ist vor dem Hotel Börse. Die Führung dauert 90 min und kostet 5,00 € pro Person. n Veranstalter: Sabine Euler

Wycieczka po starym mieście z przewodnikiem z Dr. Katarzyną Zinnow Spotkanie przy fontannie na Rynku górnym

W drodze do poznania Jakuba Boehme - trochę inny przewodnik pomieście ze szczyptą teatru i muzyki. Ważne jest, aby zbliżyć się do poruszającej i wzruszającej historii- bez dekadencji i powagi akademickiej oraz czubka nosa w chmurach. Opowieść o przytłaczającym poszukiwaniu i tęsknocie, wiedzy, odwadze i przyjażni oraz zdrowej dawki uporu- zagrane i opowiedziane w punktach, które ukształtowały i miały wpływ na życie Jakuba Boehme- w sercu Goerlitzkiego starego miasta.Miejsce spotkania przed hotelem Boerse. Oprowadzenie potrwa 90 minut i kosztuje 5,00 Euro za osobę. n Organizator: Sabine Euler

Straßenfest Święto uliczne ganztags

Cyklicznie

Gassenfest in der kleinsten der Görlitzer Gassen Gassenfest Verrätergasse mit Kunstausstellung und Kulturprogramm (siehe Freitag 7.9.2012) Festyn uliczny w najmniejszych uliczkach Görlitz Święto uliczne zdrajców ulicznych z wystawami i programem artystycznym (patrz piątek 7.9.2012)

Patrimonium Gorlicense

4949

Sonntag, Niedziela

9.9.12

Gottesdienste der Ev. Innenstadtgemeinde Görlitz am Tag des Offenen Denkmals Nabożeństwa w kościołach ewangelickich w Goerlitz w dniu otwartych zabytków 10.00

Gottesdienst mit Taufe und Kantate 148 | Frauenkirche Leitung: KMD Reinhard Seeliger | Predigt: Pfarrer Hans-Michael Hanert, Kindergottesdienst wird angeboten | Mitwirkende: Kantorei der Evangelischen Innenstadtgemeinde, Solisten, Musiker der Neuen Lausitzer Philharmonie; Leitung: KMD Reinhard Seeliger Msza św. kantatą 148 | Kościół pw. Najświętszej Marii Panny Ewangelicki Chór Kościelny Parafii Śródmieście, soliści, orkiestra Nowej Filharmonii Łużyckiej, KMD Reinhard Seeliger, zapraszamy również na msze dla dzieci

10.00

Abendmahlsgottesdienst | Krypta der Peterskirche | Predigt: Pfarrer Dr. Pietz, Kindergottesdienst wird angeboten | Mitwirkende: Regionalkantorin Ulrike Scheytt – Orgel; Posaunenchor der Frauenkirche Krypta kościóła św. Piotra i Pawła | Przewodzi ksiądź Dr.Pietz z ewangelickei gminy Sródmieście Görlitz, kantor regionalna Ulrike Scheytt (organy); Ewangelickie Chóry Puzonistów Görlitz | Zapraszamy również na msze święte dla dzieci.

12.00

Orgelpunkt 12 an der weltberühmten Sonnenorgel Peterskirche | Mitwirkende: KMD Reinhard Seeliger – Orgel; Ruth-Andrea Lammert – Meditation | Eintritt frei - Am Ausgang wird um eine Spende gebeten. Koncert organowy punktualnie o 12 na światowej sławy organach słonecznych/ kościół Św. Piotra | KMD Reinhard Seeliger (organy); Ruth-Andrea Lammert (medytacja) | Wstęp wolny – przy wyjściu prosimy o drobny datek.

Die Krypta der Peterskirche und die Peterskirche selbst sind an diesem Tag nach dem Orgelpunkt 12 bis 15.00 Uhr zur Besichtigung geöffnet. n

Veranstalter: Evangelische Innenstadtgemeinde Görlitz

Po nabożeństwach są przewidziane Kościół św.Piotra i Krypta Kościoła sw. Piotra będą otwarte do 15.00 dla zwiedzających i do medytacji. n Organizator : Ewangelickie stoważyszenie Śródmieście Görlitz

Programmänderungen vorbehalten Zastrzegamy możliwość zmian w programie

5050

Patrimonium Gorlicense

Herzlich bedanken möchten wir uns bei allen, die den diesjährigen Tag des offenen Denkmals großzügig unterstützt haben. / Serdecznie dziękujemy wszystkim, którzy przyczynili się do organizacji tegorocznego Dnia Otwartych Zabytków.

www.wohnen-in-goerlitz.de BRÜCKE - Immobilien e.K. Immobilienbüro Andreas Lauer GmbH 02826 Görlitz Demianiplatz 55

Tel. 03581-31 80 20 Tel. 03581-30 70 47 Fax 03581-30 70 48

info@immobilien-in-goerlitz.de

Inh. Helmut Goltz • SEILERMEISTER • gegründet 1836

Denk daran, auf’s Seil kommts an! Hebebänder • Zurrgurte Stahlseile • Ketten Am Flugplatz 9 Tel.: (03581) 38 55-0 h.goltz@goltz-seile.de 02828 Görlitz Fax: (03581) 38 55 99 www.goltz-seile.de

Görlitzer Hanf & Drahtseilerei