De aarde is een plaats met vele betekenissen: het is de plaats waar we wonen en het is een bijzondere planeet waar heel veel dingen gebeuren. Dit heeft ook invloed op ons dagelijks leven.
Bekijk deze afbeeldingen en combineer met het passende krantenartikel.
In februari 2023 trilde de aarde in Turkije en Syrië. De schokken waren zo krachtig dat volledige dorpen en steden werden vernield. In dit gebied komen vaak aardbevingen voor.
In 2011 vond er op de bodem van de Stille oceaan een aardbeving plaats. Als gevolg daarvan ontstond er een vloedgolf die de kust van Japan bereikte. De kerncentrale van Fukushima werd verwoest.
In Thingvellir (IJsland) kan je zien hoe twee aardplaten uit elkaar bewegen en een gigantische scheur veroorzaken in het landschap. Dit gebeurt aan een snelheid van 1 cm per jaar.
IJSLAND KRIJGT OPNIEUW
LAVA OVER ZICH HEEN
In 2023 en 2024 waren er meerdere vulkaanuitbarstingen in IJsland. In dit land zijn er bijna iedere dag (lichte) aardbevingen als gevolg van de vulkanische activiteit onder de grond.
Welke natuurfenomenen hebben hier het uitzicht van het landschap veranderd?
Ken je nog andere natuurfenomenen?
Niet alleen de natuur verandert het uitzicht van het landschap ...
Bekijk deze afbeeldingen en combineer met de juiste omschrijving.
In de winter vervoeren deze skiliften skiërs en snowboarders naar boven. In de zomer brengen ze wandelaars en fietsers naar boven of hangen ze gewoon stil.
Steenkool, bruinkool, goud, lithium … Al deze stoffen zorgen voor warmte en energie. Deze grondstoffen worden vaak ontgonnen in open mijnen. Die zijn van ver zichtbaar.
De landbouw laat het landschap niet alleen van kleur veranderen, maar ook van vorm. Om te vermijden dat vruchtbare grond wegspoelt, ploegen de landbouwers hun velden op een speciale manier.
Energie is belangrijk: windenergie is duurzaam en oneindig. Gas is een nietduurzame energiebron en zal ooit opgebruikt zijn. In Groningen (Nederland) werd gas uit de grond gehaald en veroorzaakte dit aardbevingen. Die beschadigden de huizen.
Wie is hier verantwoordelijk voor de verandering van het landschap?
Ken je nog andere voorbeelden van hoe de mens invloed heeft op het landschap?
‘Natuurfenomenen kunnen het leven van mensen ook positief beïnvloeden.’
Ben je het eens (of oneens) met deze stelling? Waarom?
Duid jouw mening met een pijltje aan op de fact-o-meter.
Geef twee redenen waarom je die mening hebt.
Dat heet ‘argumenteren’
Lees hieronder eerst nog eens goed hoe je moet argumenteren.
ONEENS EENS
ARGUMENTEREN, HOE DOE JE DAT?
Soms kom je in situaties terecht waarin je de ander wilt of moet overtuigen van jouw standpunt. Dat doe je door goede argumenten te geven.
1
JE NEEMT EEN STANDPUNT IN:
Ik vind dat …
Ik denk dat … Volgens mij …
2
JE LEGT UIT WAAROM JE IETS VINDT: want … omdat … aangezien … = argumenteren
argument 1
Bespreek je standpunt met je buur.
Gooi het ten slotte in de groep. Wat denkt de klas hierover?
argument 2
Alle natuurfenomenen uit de Kick-off zijn het gevolg van wat er aan de binnenkant van de aarde gebeurt. De aarde is opgebouwd uit enkele lagen: het lijkt wel op een enorme ui met meerdere laagjes over elkaar.
Vul op onderstaande afbeelding de juiste woorden in. Kies uit: aardkorst – kern – mantel
De kern ligt zo’n 2 900 km onder je voeten en bestaat uit twee delen: een vast deel en een vloeibaar deel. De druk is er heel hoog, zo kan gesteente er smelten. De mantel is een stroperige, hete massa van gesmolten stenen en metalen. Op deze massa drijft de aardkorst. De aardkorst bestaat uit verschillende aardplaten, die kunnen bewegen. Op die aardplaten liggen de continenten, daar wonen wij.
Hieronder zie je de puzzel van de aardkorst met de verschillende aardplaten. De stukken van de puzzel drijven en bewegen heel traag op de stroperige mantel. Door die bewegingen verandert de aarde voortdurend.
Wist je dat …
de aarde vroeger één groot continent was? We noemen dit het ‘oercontinent’ Pangea. Dat oercontinent dreef langzaam in stukken uit elkaar en zorgde ervoor dat de aarde eruitziet zoals we ze nu kennen. Je kan nog steeds zien dat de continenten vroeger een geheel vormden. Kijk maar eens hoe mooi Afrika en Zuid-Amerika in elkaar passen!
225 miljoen jaar geleden vandaag
de aarde nog steeds beweegt en zal blijven veranderen?
Antarctica wél een continent is en de Noordpool niet? Onder het ijs van Antarctica zit een aardplaat, terwijl de Noordpool alleen maar ijs is.
De bewegingen van de aardplaten zorgen ervoor dat er in de aarde verschillende spanningen ontstaan. De aarde kan dan gaan schudden of op sommige plaatsen kan de stroperige massa naar buiten stromen. Dat heeft grote en soms erg verwoestende effecten in het landschap.
De drie meest voorkomende natuurfenomenen door spanningen in de aarde zie je hieronder.
Noteer bij elke foto het passende natuurfenomeen.
Als de aarde gaat schudden, is dat een aardbeving. Het is een trilling of schokkende beweging van de aardkorst.
Een tsunami is een vloedgolf die veroorzaakt wordt door een krachtige aardbeving onder zee of door een uitbarsting van een ondergrondse vulkaan.
Als de binnenkant van de aarde naar buiten stroomt, is dat een vulkaanuitbarsting.
Het bewegen van de aardplaten heeft gezorgd voor het ontstaan van enkele bijzondere natuurlijke landschapselementen, zoals bergen, vulkanen, troggen, breuken ...
Noteer bij elke foto het passende landschapselement. Kies uit: (1) gebergte – (2) vulkaan – (3) trog – (4) breuk
2.1 Hoe ziet een vulkaan er aan de buitenkant uit?
Een vulkaan ziet er niet altijd hetzelfde uit. Niet elke vulkaan is een kegel met steile hellingen. Het kan ook een scheur in de grond zijn of een berg met heel erg zachte hellingen.
spleetvulkaan
kegelvulkaan
schildvulkaan
de vorm van een vulkaan bijna altijd te maken heeft met de vloeibaarheid van de lava? Dat is het vloeibaar gesteente dat uit de aarde stroomt bij een vulkaanuitbarsting. er actieve, slapende en dode vulkanen zijn? Actieve barsten nog (regelmatig) uit, terwijl dode vulkanen uitgedoofd zijn en niet meer kunnen uitbarsten. Slapende vulkanen zijn al duizenden jaren niet meer actief, maar kunnen ooit wel opnieuw uitbarsten. een vulkaan ‘actief’ genoemd wordt als die de laatste 10 000 jaar nog is uitgebarsten? Er zijn meer dan 1 500 actieve vulkanen op de aarde.
Indonesië de meeste vulkanen heeft?
er in IJsland 140 vulkanen zijn, waarvan er 30 actief zijn? de grootste actieve vulkaan van Europa in Italië ligt? Dat is de Etna.
1 Vulkanen in het landschap
Noteer bij elke foto het type vulkaan. Kies uit: kegelvulkaan – spleetvulkaan – schildvulkaan
Een vulkaanuitbarsting begint in de mantel van de aarde. Daar zit een stroperige, hete massa: we noemen die massa magma. Als de aardkorst hard gaat drukken op de magma, zoekt de magma een weg naar buiten. Het lijkt een beetje op een puistje. Als je hard drukt op een puistje, krijg je een gaatje in de huid waaruit pus komt. Zo zoekt ook magma een weg naar buiten via smalle spleten in de aardkorst.
Als magma uit de aardkorst komt, spreken we over lava. Naast lava komen er ook rook en andere giftige gassen vrij. Lava is eerst vloeibaar en wordt een hard gesteente als het afkoelt.
Hieronder zie je hoe een vulkaan er aan de binnenkant uitziet.
2 Bouw van een vulkaan
Schrijf de woorden op de juiste plaats. Kies uit: aswolk – krater – lava – magma.
Vulkanen kunnen in verschillende vormen voorkomen in het landschap.
De binnenkant van een vulkaan bestaat uit een hete massa die bij een uitbarsting naar buiten stroomt, samen met rook en andere giftige gassen.
De voorbije zomer kreeg je enkele kaartjes van vrienden die op vakantie waren.
Ze gingen op reis naar enkele bijzondere plaatsen.
Santorini
Canarische eilanden
Welke van deze bestemmingen zou jij willen bezoeken? Waarom?
Wat hebben deze drie plaatsen met elkaar gemeen?
Zou je zelf op een van deze plaatsen willen wonen? Waarom wel of niet?
We bekijken enkele belangrijke vulkanen in Europa. Gebruik Google Earth om de vulkanen op de volgende pagina te situeren en eens van dichtbij te bekijken.
Op de volgende pagina vind je zes vulkanen uit Europa. Ga op zoek in welk land je ze kunt vinden en schrijf de nummers op de juiste plaats op de kaart.
In 2010 braakte de Eyjafjallajökull een dikke rookpluim met as uit. De wolken stegen tot meer dan 8 km hoogte en werden richting het noordwesten van Europa meegevoerd. Daarom werd het luchtverkeer in grote delen van Europa dagenlang stilgelegd. Maar de gevolgen waren wereldwijd voelbaar.
Land:
Jaren na de laatste uitbarsting in 1909 keert de plantengroei langzaam terug. Gebieden met vulkanische ondergrond blijken enorm vruchtbaar te zijn. Op de flanken van El Teide wordt aan wijnbouw gedaan. Deze vulkaan valt ook in de smaak bij wielrenners voor een hoogtestage in de wintermaanden.
Land:
Santorini bestaat uit een verzameling eilandjes. Deze eilandengroep is ontstaan door vulkaanuitbarstingen. Het eiland staat bekend om de karakteristieke witte huisjes met blauwe koepeldaken.
Land:
In het jaar 79 bedekte de as van deze vulkaan het volledige dorp Pompeï. De eerste uitbarsting zorgde voor een regen van assen en stenen. De tweede uitbarsting zorgde voor een lavastroom die de hele stad bedekte. Tot op vandaag is nog maar 60 % van Pompeï opgegraven.
Land:
Svartsengi is een vulkanisch systeem met heel wat vulkanische activiteit. In 2024 werd het dorp Grindavik vernield door de lavastromen. De aardwarmte van dit vulkanisch systeem wordt gebruikt als stadsverwarming en voor het opwekken van elektriciteit.
Land:
De Etna is een heel actieve vulkaan die in juli 2024 nog uitbarstte. Het is een toeristische trekpleister, en zeker de moeite waard om te bezoeken. Je kunt de berg te voet beklimmen. Voor wie van minder uitdaging houdt, is er ook een kabelbaan. De activiteit van de vulkaan wordt goed gemonitord en als er iets onveilig lijkt, mag niemand de berg op.
Land:
Je leerde ondertussen heel wat over positieve en negatieve gevolgen van vulkaanuitbarstingen. We zetten ze even op een rijtje.
Vul de tabel aan met de informatie vanop de vorige pagina. Noteer telkens het gevolg van de vulkaanuitbarsting. Duid aan als het om een positief of een negatief gevolg gaat.
POSITIEF OF NEGATIEF?
Eyjafjallajökull
Santorini
Vesuvius
El Teide
Svartsengi
Etna
Wist je dat …
er in België geen actieve vulkanen zijn? In Duitsland zijn er wel slapende vulkanen in de Vulkaaneifel, en in Frankrijk zijn er dode vulkanen in het Centraal-Massief.
het warme water dat in IJsland opborrelt gebruikt wordt om steden te verwarmen?
De hoofdstad (Reykjavik) is de enige hoofdstad ter wereld zonder schoorstenen.
het warme water in de waterleidingen van Reykjavik ook wordt gebruikt om de belangrijkste straat sneeuw- en ijsvrij te houden? Een verwarmd voetpad dus! de grond onder België ook warm is? Op 1 km diepte is de temperatuur van de aarde 40 °C. Die warmte kunnen we gebruiken om woningen te verwarmen.
er soms kokend water naar boven spuit in gebieden waar er zich vulkanische activiteiten onder de grond afspelen? Dit heeft de naam ‘geiser’ gekregen. De bekendste geiser van IJsland bevindt zich in ‘Geysir’. de hoogste geiser ter wereld de ‘Old Faithful’ is? Deze geiser haalt een hoogte tot 56 meter!
je online live vulkaanuitbarstingen kan volgen?
Vulkaanuitbarstingen zorgen voor veel schade en ellende direct na een uitbarsting. Vulkanen zijn echter ook een toeristische trekpleister. Ook kan de warmte gebruikt worden voor energie.
Je leerde al dat de aardkorst bestaat uit bewegende aardplaten. De platen bewegen langzaam met een snelheid van een halve tot enkele centimeter per jaar. Die bewegingen gaan dus heel traag, maar daardoor bouwen ze veel spanning op in de aardplaten. Als de spanning te groot wordt, dan komt ze in enkele schokken vrij.
Lees het artikel en duid de woorden aan die je niet begrijpt.
NATUURGEWELD
Bij de aardbevingen in Japan zijn vier mensen om het leven gekomen. Dat heeft de regering van de prefectuur Ishikawa gemeld. Alle dodelijke slachtoffers vielen in de prefectuur Ishikawa, waar ook het epicentrum van de beving lag. Nog eens dertig mensen raakten gewond. Twee van hen zouden er ernstig aan toe zijn.
De zwaarste aardbeving, met een kracht van 7,6, vond omstreeks 16.10 uur plaatselijke tijd (8.10 uur Belgische tijd) plaats op het schiereiland Noto, dat deel uitmaakt van de prefectuur Ishikawa. Oorspronkelijk werd ook gewaarschuwd voor tsunami’s van 5 meter hoog, maar die waarschuwing werd later afgeschaald. Volgens Japanse tvzenders waren de hoogste vloedgolven zowat 1 meter hoog. De reeks aardbevingen veroorzaakte ook schade aan de infrastructuur. Tientallen huizen stortten in. Zes personen raakten bedolven onder het puin. Zowat 32.500 huishoudens kwamen zonder elektriciteit te zitten en circa 97.000 mensen kregen de opdracht te evacueren.
epicentrum
Dit artikel werd gereproduceerd met toestemming van de uitgever, alle rechten voorbehouden. Elk hergebruik dient het voorwerp uit te maken van een specifieke toestemming van de beheersvennootschap License2Publish: info@license2publish.be
Over welk natuurfenomeen gaat dit artikel?
Zoek de betekenis op van de woorden die je niet begrijpt. Verklaar ze hieronder.
Trillingen van de aarde worden gemeten met een seismograaf of seismometer. Het is een toestel waarmee wetenschappers de trillingen in de aarde kunnen laten schrijven op een grafiek. Zo kun je de grootte van de trillingen aflezen. De kracht van een aardbeving wordt vaak uitgedrukt met een getal. Daarvoor gebruikt men de schaal van Richter. Hoe groter het getal, hoe heviger de aardbeving.
3 Aardbevingen meten
Plaats de vetgedrukte woorden uit bovenstaande tekst bij de correcte afbeelding. Kies uit: seismograaf – schaal van Richter
Wist je dat …
De USGS is een organisatie uit de Verenigde Staten die aardbevingen onderzoekt. Scan de QR-code en neem een kijkje op de website van de USGS.
Hoeveel aardbevingen waren er de laatste 24 uur in de wereld?
Op de kaart zie je rode lijnen. Dit zijn de randen van de aardplaten.
Wat valt je op als je de plaatsen van de aardbevingen vergelijkt met de rode lijnen? in België de Koninklijke Sterrenwacht een afdeling ‘Seismologie’ heeft? Seismologie is de wetenschap die aardbevingen bestudeert.
Aardbevingen in België, kan dat?
Ja, dat kan! In België zijn er jaarlijks aardbevingen, maar die zijn bijna altijd zo licht dat wij ze niet kunnen voelen. Een aardbeving kunnen we pas voelen als die sterker is dan 3 op de schaal van Richter.
er zich in 2023 maar liefst 23 natuurlijke aardbevingen hebben voorgedaan in België? De zwaarste aardbeving die ooit in België heeft plaatsgevonden was er een met een kracht van 6,5 op de schaal van Richter. Dat was in 1692 nabij Verviers.
een aardbeving soms ook veroorzaakt wordt door de mens? De oorzaak is dan niet het verplaatsen van aardplaten, maar wel een gecontroleerde ontploffing. Dat kan gebeuren in steengroeven voor het losmaken van het gesteente. Soms laten specialisten ook bommen uit WO I of WO II gecontroleerd ontploffen.
met opzet laten ontploffen zodat het niemand kwaad kan doen
4 Wat moet je doen als de aarde gaat beven?
Misschien dus niet noodzakelijk om te weten in België, maar wel goed voor op reis!
Wat doe je het best bij een aardbeving? Omschrijf welke belangrijke acties je ziet op de afbeelding.
leerlingen een veiligheidsoefening krijgen in landen met een groot risico op aardbevingen? Dan leren en oefenen ze op wat ze moeten doen als er een aardbeving plaatsvindt. Net zoals jij ieder jaar een ‘brandoefening’ op school hebt.
Bij een aardbeving schudt de aarde door de beweging van de aardplaten. De schokken van een aardbeving kunnen heel licht, maar soms ook heel zwaar zijn en veel schade veroorzaken.
Een tsunami is een grote golf zeewater die de kust overspoelt. Het woord tsunami komt uit het Japans en is samengesteld uit tsu (haven) en nami (golf): een havengolf dus.
Een tsunami kan op twee manieren veroorzaakt worden:
1 Door een zeebeving: dit is een aardbeving die plaatsvindt in de zee.
2 Door het uitbarsten van een ondergrondse vulkaan, in of vlak bij de zee gelegen.
Bij de zeebeving of vulkaanuitbarsting komt heel veel energie vrij. Deze energie zet de watermassa in beweging, waardoor golven ontstaan. Hoe dichter de golven bij de kust komen, hoe groter ze worden. Ze komen meestal onverwacht en kunnen hele dorpen en steden onder water zetten. Ze vernielen daarbij alles wat op hun pad komt.
Wat zou dit bord betekenen?
Naast deze borden staan er op sommige plaatsen ook tsunamialarmen. Wat zou je moeten doen als je het tsunamialarm hoort?
Naar een hoger gelegen gebied gaan.
Op de grond gaan liggen of schuilen in een gebouw. De adviezen op radio, televisie en de media opvolgen.
Een van de grootste rampen uit de recente geschiedenis vond plaats op 26 december 2004 in de Indische Oceaan. Toen vond een zeebeving plaats op zo’n 160 km van het Indonesische eiland Sumatra. 230 000 mensen stierven bij de tsunami die daarop volgde. Bij de slachtoffers waren heel wat toeristen. Veel mensen wisten niet wat een tsunami was of welke gevolgen dit kon hebben. In de regio van de tsunami bestond ook nog geen tsunamialarm.
Bekijk het filmpje van de tsunami en beantwoord de vraagjes.
Welke veranderingen zie je gebeuren met de zee voor de vloedgolf aan land komt?
Ken je nog voorbeelden van tsunami’s? In welk gebied vond die tsunami plaats?
Bij een tsunami overspoelen enorme golven het land. Tsunami’s kunnen ontstaan na een aardbeving of vulkaanuitbarsting in de zee.
Niet alleen de binnenkant van de aarde zorgt voor natuurfenomenen, ook de buitenkant van de aarde verandert voortdurend. Er zijn nog fenomenen in de natuur waardoor de aarde verandert. Welke natuurfenomenen ken je nog?
Het weer bestaat uit meerdere weerselementen. Op de weerkaart hierboven staan er drie aangeduid.
Wat is de naam van het weerselement? Vul de tabel aan.
Deze weerselementen zorgen ervoor dat de aarde er soms helemaal anders gaat uitzien. Het is niet altijd alleen maar wind, water of temperatuur. In heel veel gevallen is het een combinatie van verschillende factoren.
Wind is een onderdeel van het weer. De wind kan heel erg veel verwoesting aanrichten. In België kan het soms hard stormen (vooral aan zee) waarbij bomen omwaaien, daken wegwaaien en het zeewater over de dijk kan slaan.
Lucht die zich verplaatst noemen we wind. Lucht verplaatst zich van een gebied met hoge luchtdruk naar een gebied met lage luchtdruk.
Je hebt stormen, je hebt tyfoons en je hebt supertyfoons. Koinu, die over het zuiden van Taiwan raasde, was er eentje van de zwaarste categorie. Met maar liefst 352,7 km/u beukte de wind op een bepaald moment. Meteen goed voor de derde hoogste windstoten ooit. De schade is navenant.
Mensen die letterlijk van hun sokken werden geblazen, auto’s die gedragen door de wind over straat schoven en elektriciteitspalen die knakten alsof het lucifers waren, zodat honderdduizenden gezinnen zonder stroom zitten. Maar ook delen van gebouwen moesten eraan geloven onder de beukende wind.
De schade is enorm en het is een wonder dat er naast 300 gewonden nog maar één dodelijk slachtoffer is gevallen. In de centrale stad Taichung werd een man getroffen door rondvliegend glas, toen ruiten er letterlijk uit de gebouwen werden geblazen.
Opwarming van de aarde
Weerman David Dehanauw zegt dat de opwarming van de aarde zeker een rol speelt bij het tot stand komen van zulke extreem zware wervelwinden. Dat het net daar gebeurt, is dan weer niet zo uitzonderlijk. “De temperatuur van de oceaan bedraagt er zo’n 26,5 graden en de windpatronen zijn eigenlijk een spiegelbeeld van die aan de Caraïbische Zee. Ideale omstandigheden om tyfoons of Atlantische orkanen tot ontwikkeling te laten komen.”
Even ter vergelijking: het vliegtuig waarmee je op vakantie gaat, haalt een grondsnelheid van ongeveer 360 kilometer per uur, de topsnelheid van de Formule 1-wagen van Max Verstappen in een Grand Prix schommelt rond de 330 km per uur.
UIT: HET NIEUWSBLAD, 5 OKTOBER 2023
NATUURGEWELD Dit artikel werd gereproduceerd met toestemming van de uitgever, alle rechten voorbehouden. Elk hergebruik dient het voorwerp uit te maken van een specifieke toestemming van de beheersvennootschap License2Publish: info@license2publish.be
Over welk weerfenomeen gaat dit artikel?
Welk ander woord gebruiken ze in het artikel ook nog voor ‘tyfoon’?
Welke twee weerselementen spelen een rol in het ontstaan van tyfoons of orkanen?
Ieder jaar is er wel ergens veel schade door orkanen of tyfoons. Bekijk het filmpje via de QR-code om te zien welke ravage een tyfoon kan veroorzaken.
Welke schade zag je in het filmpje door de tyfoon?
Een tyfoon of een orkaan is een tropische storm die harder waait dan windkracht 12, wat overeenkomt met een snelheid van meer dan 117 km/u. De naam die gebruikt wordt, hangt af van de plaats waar de storm voorkomt. In Azië wordt een orkaan ‘tyfoon’ of ‘cycloon’ genoemd.
Op de kaart hieronder zie je waar de meeste orkanen voorkomen. Zoals je kan zien, ontstaan orkanen net boven en net onder de evenaar. Dat is omdat de zee daar warm is en er een draaiende wind is (het Corioliseffect). Dat zijn twee elementen die ervoor zorgen dat een orkaan ontstaat. Een orkaan kan dagen woeden en in verschillende landen vernieling aanrichten.
Tyfoons of orkanen zijn verschillende namen voor hetzelfde fenomeen. Het zijn tropische stormen die ontstaan boven water van 27 °C of warmer.
Orkanen zijn erg spectaculair. Als de satellieten er een foto van maken, kan je goed de vorm zien.
In het midden zie je een gat: dat is het ‘oog’ van de storm.
Een van de zwaarste orkanen was orkaan Katrina. Deze orkaan trok eind augustus 2005 over de wereld. Orkaan Katrina ontstond boven de Bahama’s en trok verder richting Florida en New Orleans.
Boven welke oceaan ontstond Katrina?
Aan welke zee lagen de sterkst getroffen steden?
Orkanen komen wereldwijd voor, net boven of onder de evenaar. Elk gebied heeft een eigen ‘kalender’ met wanneer orkanen het vaakst voorkomen. Men noemt dit het orkaanseizoen.
Duid op de kaart op de vorige pagina ook de gebieden aan waar volgende tropische stormen schade aangericht hebben. Gebruik opnieuw je atlas om de plaats te lokaliseren. Schrijf het nummer in het juiste gebied.
NUMMERNAAM
1 cycloon Remal India, Bangladesh noorden Indische Oceaan
2 cycloon Freddy Madagaskar, Mozambique, Malawi, Mauritius, Zimbabwe zuiden Indische Oceaan
3 orkaan Otis Mexico noordoosten Grote Oceaan
4 tyfoon Jebi Japan noordwesten Grote Oceaan
5 orkaan Yasi Australië zuidwesten Grote Oceaan
De duinen aan de Belgische kust veranderen vaak van vorm door de harde wind die de kleine zandkorreltjes verplaatst. Het speciaal aangeplante gras (duingras of helmgras) zorgt ervoor dat de duinen niet helemaal verdwijnen. tornado
Een ander voorbeeld van ‘extreme wind’ is een tornado. Die komen in België uitzonderlijk voor, maar in de Verenigde Staten gebeuren ze wel vaker. Een ander woord voor tornado is een wervelwind of windhoos. Een tornado ontstaat, in tegenstelling tot een orkaan, boven land. Tornado’s ontstaan plots en duren minder lang, maar kunnen ook heel wat schade aanrichten. Typisch voor een tornado is de ‘slurf’ of trechter die uit de lucht naar de grond gaat. De naam ‘wervelwind’ komt er omdat de wind erg hard in cirkeltjes waait.
De wind kan ook mooie vormen maken. Deze speciale stenen vinden we terug in Egypte. De wind neemt er vaak het zand van de woestijn mee. Zand dat heel snel waait of beweegt werkt als schuurpapier. Zo heeft het zand en de wind deze rotsen ‘geschuurd’ in speciale, willekeurige vormen.
Je hebt misschien al eens op het strand gewandeld bij harde wind. Dan voel je het zand langs je huid schuren.
Welke van deze plaatsen heb jij al bezocht?
Welke van deze fenomenen zou je graag eens in het echt willen zien? Waarom?
er niet alleen op aarde wind is? In 2022 ontdekte de NASA dat de wind ook waait op Mars en daar het landschap heeft veranderd.
orkanen soms zo krachtig kunnen zijn dat ze de aarde licht laten trillen? Dat was bijvoorbeeld het geval bij orkanen Irene (2011) en Sandy (2012).
een orkaan ruim 20 biljoen liter regen op een dag kan leveren?
een orkaan op het noordelijk halfrond tegen de klok in draait en op het zuidelijk halfrond altijd met de klok mee draait? Een orkaan woedt nooit op de evenaar en kan de evenaar ook niet oversteken. orkanen vroeger altijd vrouwennamen kregen? Sinds 1979 krijgen orkanen afwisselend vrouwen- en mannennamen.
het ’s nachts minder of zelfs helemaal niet waait? Dat komt omdat de zon ’s nachts niet schijnt en de lucht dus niet opgewarmd wordt.
Om de bevolking te waarschuwen bij extreme wind, gebruikt het KMI kleurencodes. De waarschuwing geldt telkens per provincie en voor een bepaalde tijd.
WAARSCHUWING Geen bijzonderheden
WIND
Wees waakzaam
Rukwinden tussen 80 en 100 km/u
Wees voorbereid Volg raadgevingen op
Verspreide rukwinden tussen 101 en 130 km/u
Onderneem actie Volg raadgevingen strikt op
Verspreide rukwinden van meer dan 130 km/u
De wind kan erg krachtig waaien en voor veel schade zorgen bij orkanen en tornado’s. De wind kan ervoor zorgen dat het landschap verandert, zoals bij de duinen en bij enkele bijzondere rotsen.
De bijnaam van de aarde is ‘de blauwe planeet’.
Waarom denk je dat dat zo is?
Meer dan 70 % van de oppervlakte van de aarde bestaat uit water. Water is overal en kan in heel veel vormen voorkomen.
Op welke manier komt water allemaal voor op de wereld?
Het water op aarde kan zowel zout als zoet zijn.
Is het zout of zoet water? Schrijf de antwoorden van de vraag hierboven op de juiste plaats in het schema hieronder.
ZOET
Wist je dat …
97 % van het water op aarde zout is? Er is maar 3 % zoet water. Alleen het zoete water is drinkbaar en bruikbaar voor landbouw. Het is dus extra belangrijk om zuinig te zijn met water.
Meer dan 70 % van het aardoppervlak bestaat uit water. Dat water komt voor in zijn vloeibare vorm, maar ook als sneeuw en ijs.
Het water op aarde kan zout of zoet zijn. Een mix van zoet en zout water noemen we brak water.
landschappen
Je leerde eerder al dat de wind het uitzicht van de kust erg kon veranderen. Water (de golven van de zee) kan dat ook. In het noorden van Frankrijk kan je de kliffen van Cap BlancNez bezoeken.
Toeristen mogen niet te dicht bij de rand staan, want door de wind en het water brokkelt die rand soms nog verder af.
Rivieren snijden door het landschap. Omdat het water steeds op dezelfde plaats stroomt, gaat het steeds dieper in het landschap snijden. Zo ontstaan valleien.
De Grand Canyon in de Verenigde Staten is één van de duidelijkste voorbeelden van hoe een rivier het landschap kan vormen: de rivier Colorado zorgde ervoor dat er een enorme kloof werd geboetseerd in het landschap.
Zoek deze twee plaatsen op en duid ze aan op de kaart hieronder.
5 Water vormt het landschap
In België stroomt de rivier de Semois. Die heeft op vele plaatsen het landschap uitgesleten en een mooie vorm gegeven. Kan je nog bepalen welk soort reliëf dit is?
Gebruik de hulpkaart voor het bepalen van het reliëf.
Kijk naar de horizon van het landschap, die is .
De meeste hellingen zijn ONBESTAANDE / ZWAK / MATIG / STEIL
Tussen het laagste en het hoogste punt is er een KLEIN / MATIG / GROOT hoogteverschil
Soort reliëf:
Denk aan wat je leerde over het reliëf in Max-ruimte module Lees het landschap.
Om de bevolking te waarschuwen bij extreme regen, gebruikt het KMI kleurencodes. De waarschuwing geldt telkens per provincie en voor een bepaalde tijd.
WAARSCHUWING Geen bijzonderheden
REGEN
Wees waakzaam
20 - 30 l/m² in 1 uur of
20 - 40 l/m² in 6 uur of
25 - 50 l/m² in 24 uur
Wees voorbereid Volg raadgevingen op
31 - 50 l/m² in 1 uur of
41 - 60 l/m² in 6 uur of
51 - 100 l/m² in 24 uur
Onderneem actie Volg raadgevingen strikt op
Reeds grote wateroverlast en nog zware neerslag op komst of
> 50 l/m² in 1 uur of
> 60 l/m² in 6 uur of
> 100 l/m² in 24 uur
Als het te veel regent op korte tijd, kunnen de beken en rivieren niet al het water laten wegvloeien naar grotere rivieren of naar zee. Op dat moment gaan rivieren en beken overstromen en kan het water grote gebieden onder water zetten.
Dat was onder andere het geval in november 2023 in de Westhoek. Door hevige regenval kwamen velden, straten en huizen onder water te staan.
Welke rivier stroomt door de Westhoek en trad in 2023 buiten zijn oevers?
Om het water sneller naar zee te laten stromen, plaatste men toen extra pompen in Nieuwpoort. Waarom in Nieuwpoort?
Bekijk de natuurkundige kaart van de kuststreek.
Modderstromen
Als het regent, neemt de grond het water op. Als het op korte tijd te veel regent, lukt dat niet meer en kan alles naar beneden glijden. In 2023 gebeurde dit in het noorden van Italië en Tanzania. In 2024 was er nog een modderstroom in Japan.
Modderstromen kunnen snelheden halen tot 80 kilometer per uur en kunnen erg veel schade aanrichten. Ze komen vooral voor in bergachtige gebieden.
Water kan het landschap veranderen: rivieren slijten diepe dalen uit, de golven van de zee veranderen de kust ... Water kan voor erg veel ellende zorgen door overstromingen en modderstromen.
Je leerde al dat water het landschap vorm kan geven. Dat stopt niet als het water bevriest, maar het gaat er dan wel anders aan toe.
Deze afbeelding toont een rots in de omgeving van Chamonix (Frankrijk). Je ziet een duidelijk kleurverschil: het lichtgekleurde deel is de plaats waar net voordien een grote rots afbrak en naar beneden viel.
Arceer op de afbeelding het deel dat net afbrokkelde.
Plaats deze stappen in de juiste volgorde en ontdek hoe ijs de sterkste rotsen kan laten afbreken.
Zolang het ijs bevroren blijft, werkt dit als lijm dat de rotsen samenhoudt.
Als dat water gaat bevriezen, zet dat uit (ijs neemt meer plaats in dan water) waardoor de barst nog een klein beetje groter wordt.
Dit gebeurt meerdere jaren na elkaar waardoor barsten steeds groter worden. Als de barsten te groot zijn geworden, kunnen er grote rotsblokken naar beneden vallen of lawines veroorzaken.
Als het warmer wordt, gaat het dooien en smelt het ijs. Daardoor stroomt het water uit de rots en kunnen er kleine stukjes van de rots afbrokkelen.
Een rots heeft heel erg veel kleine scheurtjes en barsten waar het water kan insijpelen. Het water dringt zo door tot diep in de rotsen.
In Max-natuur 2B module Materie en kracht leer je over faseovergangen en hoe water uitzet als het bevriest en ijs wordt.
IJs kan ervoor zorgen dat rotsen afbrokkelen.
Dat de aarde een bijzondere planeet is, dat werd al duidelijk. Maar wist je ook dat er een bijzonder jasje rond onze planeet zit?
Experiment
ORIËNTATIE
Onderzoeksvraag
Welke invloed heeft een serre op de temperatuur?
Hypothese
Ik denk dat
TIP
VOORBEREIDING
Materiaal
Twee thermometers
Een plastic bakje
Een mini serre
UITVOERING
Stappenplan
1 Leg de ene thermometer in de mini serre en de andere in het open plastic bakje.
2 Noteer de temperaturen die beide thermometers aangeven in de juiste kolom bij ‘tijdstip 1’.
3 Plaats beide bakjes naast elkaar op een zonnig of warm plekje.
4 Wacht een uur en noteer opnieuw de temperaturen die beide thermometers aangeven in de juiste kolom, dit keer bij ‘tijdstip 2’. Open de mini serre niet om de temperatuur af te lezen!
5 Herhaal dit nog enkele keren doorheen de dag.
Je kan dit ook doen met kleinere tussenpauzes tijdens een halve dag of tijdens een les. Dan zal je wel extra nauwkeurig moeten zijn in het aflezen van de temperatuur.
Resultaat
TIJDSTIPTEMPERATUUR
Tijdstip 1
Tijdstip 2
Tijdstip 3
Tijdstip 4
Tijdstip 5
Tijdstip 6
Wat is het verschil in temperatuur tussen de eerste meting op tijdstip 1 en de laatste meting op tijdstip 6 …
in de serre?
buiten de serre?
REFLECTIE
Besluit
Na alle metingen kun je de resultaten vergelijken. Wat stel je vast?
Formuleer een antwoord op de onderzoeksvraag.
Binnenin een serre stijgt de temperatuur sneller dan erbuiten.
Het broeikaseffect
Een broeikas is een ander woord voor serre. De aarde is een gigantische serre: de atmosfeer of dampkring is een dun deken van lucht dat om de aarde heen zit. Het zorgt ervoor dat de temperatuur op aarde leefbaar en aangenaam is voor de mens en het beschermt ons tegen straling uit het heelal. De atmosfeer zorgt ervoor dat het op aarde kan regenen. In de atmosfeer zitten gassen die de aarde warm houden. We noemen ze broeikasgassen. Dat zijn bijvoorbeeld koolstofdioxide en methaan.
Bekijk het filmpje over het natuurlijk broeikaseffect.
Waardoor is het niet te koud om op onze aarde te leven?
Voor welke gemiddelde temperatuur op aarde zorgt het natuurlijk broeikaseffect?
Hoeveel graden zou het op aarde zijn zonder dit natuurlijk broeikaseffect?
Schrijf de stappen van het broeikaseffect op de juiste plaats op de tekening.
1 De zon schijnt en een deel van de zonnestralen gaat door de atmosfeer naar de aarde.
2
3
4
Hierdoor warmt de aarde op.
De aarde geeft een deel van die warmte weer af in de ruimte.
Een deel van die warmte wordt door de gassen in de atmosfeer tegengehouden. Zo warmt de aarde op.
In Max-natuur 1B module Energie zagen we hoe planten koolstofdioxide opnemen uit de lucht via fotosynthese. Koolstofdioxide is een van de belangrijke broeikasgassen.
De atmosfeer zorgt ervoor dat er op aarde leven mogelijk is. Door natuurlijke broeikasgassen is er op aarde neerslag en een leefbare temperatuur voor de mens. Het natuurlijk broeikaseffect is noodzakelijk voor leven op aarde.
Als het op aarde heel warm wordt en er weinig tot geen neerslag valt, dan gaat het landschap verdrogen. Dat heeft grote gevolgen voor het landschap, maar ook voor mens en dier.
Wat zijn mogelijke gevolgen van droogte?
Denk je dat droogte een gevolg kan hebben voor jou? Waarom wel of niet?
droogte ook problemen kan geven in het water? Bij extreme droogte daalt het waterpeil en zit er minder zuurstof in het water. Hierdoor kunnen vissen moeilijker ademen en stikken ze.
er een speciale techniek bestaat om neerslag te beïnvloeden? Dit heet ‘cloud seeding’. Hierbij worden speciale stoffen met vliegtuigen in de lucht gebracht, waar ze regendruppels vormen. Op die manier kan meer neerslag gevormd worden. Ook bij bosbranden wordt de techniek soms ingezet om extra regen te creëren.
Bij het ontstaan van de aarde was de mens nog helemaal nergens te zien. De eerste mensen verschenen pas veel later. Aanvankelijk trok de mens rond over de aarde, maar later gingen ze wonen op vaste plaatsen. Vanaf dat moment begonnen ze de natuur rondom hen te veranderen naargelang wat ze nodig hadden. Kanaaltjes om hun geplante gewassen te bevochtigen, verharden van wegen voor het transport, bouwen van windmolens voor energie … De mens verandert het landschap dus op verschillende manieren en om verschillende redenen.
Lees het fragmentje over de avonturen van Sam en Lou.
Joepie, het is weer woensdag! Vandaag maar een halve dag school. Meteen na het ontbijt nemen Sam en Lou hun skateboard en haasten ze zich naar de bushalte. Het huis van Sam en Lou ligt op 10 kilometer van hun school. Dat is best ver weg. Op de grote geasfalteerde weg kunnen ze wel skaten tot aan de bushalte.
Vandaag is een speciale dag: ze gaan op uitstap voor de les ruimte. Ze bestuderen de omgeving van de school en kijken welke landschapselementen ze allemaal kunnen ontdekken. Lou spot de grote maisvelden van boer Bas. Sam is het niet helemaal zeker, maar denkt dat de grote fabriek aan de andere kant van het kanaal ook wel een opvallend landschapselement zou kunnen zijn. En dan vergeten ze nog bijna die gigantische windmolens die volop gebouwd worden naast de grote weg.
Het is prachtig weer vandaag. Sam en Lou gaan na schooltijd nog even langs het nieuwe skatepark om nog wat op hun nieuwste tricks te oefenen. Daarna is het tijd om terug naar huis te gaan. Ze hebben nog een berg huiswerk te maken tegen morgen …
In het fragment zijn een paar woorden onderlijnd. Je ziet ze hieronder nogmaals. Elk woord geeft een menselijk landschapselement weer.
Waarom werd het landschapselement door de mens toegevoegd?
MENSELIJK
LANDSCHAPSELEMENT
Huis
Grote geasfalteerde weg
Maisvelden
Fabriek
Windmolens
Skatepark
DOEL
6 Gewijzigde landschappen
Bekijk onderstaande afbeeldingen en koppel ze met de juiste beschrijving op de pagina hiernaast.
Welke functie hebben de gewijzigde landschappen voor de mens? Schrijf de passende letter in het bolletje. Kies uit: landbouw (L) – vrije tijd (V) – transport (T) – energie (E) – bouw (B) – industrie (I).
BESCHRIJVING A
Windmolens zorgen voor energie (elektriciteit) en kunnen lang gebruikt worden. De wind is immers een duurzame energiebron en zal nooit ‘op’ zijn. Ze zijn duidelijk te zien in het landschap in gebieden waar vaak wind is.
Afbeelding
BESCHRIJVING C
De landbouw heeft een grote invloed op het landschap. De kleuren in het landschap veranderen meerdere keren per jaar. De landbouwers houden rekening met het reliëf om ervoor te zorgen dat de vruchtbare bodem niet wegspoelt door de regen.
Afbeelding
BESCHRIJVING E
Snelwegen, spoorlijnen, luchthavens, kanalen … zijn erg duidelijk te zien in het landschap. Ze hebben allemaal hetzelfde doel: mensen en goederen verplaatsen van het ene punt naar het andere. Kan jij je weg terugvinden op deze knoop van snelwegen?
Afbeelding
BESCHRIJVING B
Kobalt wordt opgegraven in open mijnen. Dat betekent dat je ze zo kan zien in het landschap. Kobalt is een grondstof waar nu erg veel vraag naar is voor het maken van smartphones, laptops en batterijen voor elektrische wagens.
Afbeelding
BESCHRIJVING D
De trappen van de Koning van Aragon in Bonifacio (Corsica, Frankrijk) zijn uitgehouwen in de witte krijtrotsen. Je kan ze vanop zee zien liggen. Ieder jaar bezoeken vele duizenden mensen deze plaats op hun reis door Corsica. De trap is 187 treden lang en heel erg steil. Durf jij het aan?
Afbeelding
De Burj Khalifa in Dubai is het hoogste gebouw ter wereld. Het is 829 meter hoog en telt 163 verdiepingen. De bouw startte in 2004 en duurde 6 jaar. In het gebouw bevinden zich appartementen, kantoren, een hotel, zwembad, nachtclub en een moskee.
Afbeelding
Welk landschap van deze oefening vind jij mooi? Waarom?
Welk landschap van deze oefening vind jij minder mooi? Waarom?
Door menselijke activiteiten kan het landschap van onze planeet soms ingrijpend veranderen. Voorbeelden van deze menselijke activiteiten zijn bebouwing, industrie, landbouw, energie, transport en toerisme of vrije tijd.
Een belangrijke menselijke ingreep in het landschap, is bebouwing.
Zoek volgende plaatsen op via Google Earth. Door het mannetje te slepen op de gevraagde plaats op de aarde, kun je op die plaats rondlopen. Bekijk de omgeving van de gevraagde plaats en beantwoord de vragen.
Menenpoort, Ieper
In de omgeving zie ik vooral
Huizen
Appartementen Wolkenkrabbers
Monster Building, Yick Cheong Building, Quarry Bay, Hongkong
In de omgeving zie ik vooral
Huizen
Appartementen Wolkenkrabbers
Bebouwing verdelen we onder in twee grote categorieën: hoogbouw en laagbouw. Een gebouw wordt tot hoogbouw gerekend als het meer dan 25 meter hoog is, wat overeenkomt met een achttal verdiepingen. Alles lager dan dat, noemen we dus laagbouw
Woon jij in hoogbouw of in laagbouw?
Zijn de gebouwen in jouw gemeente vooral hoogbouw of laagbouw?
In hele grote steden in de wereld zien we vaak enorm hoge gebouwen, veel hoger dan we hier in België kennen. Deze gebouwen reiken tot aan de wolken, soms verdwijnt de bovenkant zelfs erin!
Deze gebouwen noemen we dan ook wolkenkrabbers
Ken jij bekende wolkenkrabbers in de wereld? Weet je ook in welke stad die wolkenkrabber staat?
Via Google Earth kun je belangrijke gebouwen opzoeken op naam. Wanneer je nu onderaan de instelling aanpast van 2D naar 3D, kun je zien hoe hoog de wolkenkrabbers wel niet echt zijn!
Landbouw is van groot belang voor de voedselproductie. Heel wat mensen werken ook in de landbouwsector. Landbouwlandschappen kunnen sterk verschillen naargelang de soort landbouw die er gedaan wordt.
In module 2 Lees het landschap onderzochten we al de landbouw in België.
Benoem de afgebeelde soorten landbouw. Kies uit: veeteelt – akkerbouw – tuinbouw – mediterrane landbouw – visserij
Welke soort landbouw zie je vooral in de omgeving van jouw woonplaats?
Voor welke soort of soorten landbouw wordt dit landschapselement gebruikt? Hoe heet dit?
Een tweede belangrijke reden waarom de mens het landschap verandert, is voor werk. Mensen zijn werkzaam in verschillende sectoren. Zo heb je bijvoorbeeld de bouwsector, onderwijs, diensten, de gezondheidssector …
Een van de belangrijkste sectoren voor de werkgelegenheid, is de industriesector. In de industrie worden producten gemaakt. Industriële sites zijn vaak een heel opvallend element in het landschap.
Welke elementen op de foto’s kunnen wijzen op een industrielandschap?
AFBEELDING LANDSCHAPSELEMENTEN
Zoek in je atlas naar een kaart over de industrie in België.
Welke soort kaart heb je nodig?
Welke vormen van industrie komen voor in de omgeving van jouw gemeente?
Om producten te kunnen maken, zijn grondstoffen nodig. Deze moeten ontgonnen worden. Ontginning vernielt vaak duidelijk herkenbare landschapselementen. Hierdoor ontstaat een nieuw element, of blijft er een leegte achter.
Verbind de producten met de grondstof waaruit ze gemaakt zijn.
een smartphone, laptop, tablet … kostbare grondstoffen van de aarde bevat?
Deze grondstoffen zijn voorbeelden van grondstoffen die ooit ‘op’ zullen geraken. Daarom is het belangrijk om het toestel na gebruik te laten recycleren. Tijdens het recycleren worden de kostbare metalen uit het toestel gehaald en opnieuw gebruikt. Dit proces noemen we urban mining
Zag jij in het landschap al ooit dergelijke torens? Weet je ook waarvoor ze dienen?
Vooral met de omschakeling naar duurzame energie neemt de energie-infrastructuur een steeds opvallendere plek in het landschap in.
Duurzame energiebronnen maken vaak gebruik van de weerselementen.
Plaats het juiste weerselement bij de duurzame energiebron. Kies uit: wind – zon – warmte – water
Ken je nog andere natuurlijke bronnen van energie? er zonneboerderijen bestaan? Dat zijn natuurlijk geen boerderijen met dieren of waar voedsel wordt geteeld. Dit zijn grote stukken grond die bedekt worden met zonnepanelen en waar energie wordt opgewekt. er in Wallonië meerdere plaatsen zijn waar elektriciteit wordt opgewekt met waterkracht?
7 Energiebronnen
De energie van de aarde is niet altijd oneindig. Sommige energiebronnen zullen ooit ‘op’ zijn. Dat zijn niet-duurzame energiebronnen. Tegenwoordig wordt massaal ingezet op duurzame energiebronnen, zodat we kunnen blijven voorzien in energie als de niet-duurzame ooit echt op zijn.
Plaats de energiebron in de juiste kolom. Kies uit: warmte – windenergie – waterkracht –zonne-energie – steenkool – aardolie – warmwaterbron – biomassa – aardgas.
NIET-DUURZAME
In Max-natuur 1B module Energie zag je al heel wat over soorten energie en energiebronnen. Je leerde er ook wat duurzame en niet-duurzame energiebronnen zijn.
De mens gebruikt de verschillende bronnen van de aarde om energie te kunnen opwekken. De mens heeft energie nodig om huizen te verwarmen, zich te kunnen verplaatsen of elektriciteit op te wekken.
Er bestaan duurzame en niet-duurzame energiebronnen.
9 Transport
Niet enkel autowegen nemen een opvallende plaats in het landschap in. Met welk transportmiddel zou jij het volgende vervoeren?
1 Bananen worden geplukt als ze nog groen zijn. Dat wordt zo gedaan omdat ze lange tijd onderweg zijn van Ecuador naar België en niet slecht zouden worden.
2 Goederen in containers, maar ook nieuwe auto’s worden vaak op deze manier vervoerd. Er kunnen heel veel goederen mee op een rit: gewoon een wagon extra aanhangen!
10 Wind en water
Bekijk onderstaande foto’s. Hoe denk je dat dit landschap of fenomeen ontstaan is?
Étretat, Frankrijk
water te veel water wind te veel wind
Een huis na orkaan Katrina
water te veel water wind te veel wind
Dune du Pilat, Frankrijk
water te veel water wind te veel wind
Een dorp na de overstromingen
water te veel water wind te veel wind
Aralmeer, Kazachstan - Oezbekistan
water te veel water wind te veel wind
Wat zou hier de oorzaak kunnen zijn?
11 Verborgen woord
Maak van iedere verzameling letters het juiste woord. Bij sommige letters staat een cijfer. Plaats de letters die je daar invulde onderaan bij het juiste cijfer. Wat is het verborgen woord dat je hiermee ontdekt?
Elk woord dat je kan vormen, is een natuurfenomeen.
Het verborgen woord:
12 Menselijke landschapselementen
De mens zorgt mee voor landschappen die veranderen. Wat is de functie van deze constructies of veranderingen? Duid het juiste antwoord aan.
Hoogspanningslijnen voor elektriciteit.
toerisme energie transport bouw
De TGV brengt je doorheen Europa aan een snelheid van 350 km/u.
toerisme energie transport bouw
Deze toren is een overblijfsel van de oude steenkoolmijnen in Limburg en Luik. Nu wordt het niet meer gebruikt voor de mijnen, maar bezoeken elk jaar heel wat mensen deze plaats.
toerisme energie transport bouw
Deze stad is wereldberoemd om haar wolkenkrabbers.
toerisme energie transport bouw
Weet jij welke stad dit is?
Woordzoeker
Zoek de onderstaande woorden in de woordzoeker
AXLTQPPQSFPWNJIWZC
MGHLHODJLSHLAVALGI
PHEAUXVREDSQZKEALN
XBFNYULEAARDBEVING
SGMDEXYRRCUDKXBONM ETHBTINHOSTIIINSXA
NLNOSZRNQITGSNCNLA EMRUURYTPSTROWANCZ ROTWNFESSVOOOAIYBR
aardbeving aardplaten duurzaam energiebron Etna IJsland industrie kegelvulkaan landbouw lava ontginning orkaan overstroming transport tsunami tyfoon windhoos
Welke aanpassing heeft de mens in dit landschap gedaan?
Waarom is of was dit nodig?
Wat maakt deze aanpassing zo speciaal?
We herbekijken nu even de stelling van ‘Denkwijs’.
‘Natuurfenomenen kunnen het leven van mensen ook positief beïnvloeden.’
Toen was ik het met de stelling.Nu ben ik het met de stelling.
Staaf je antwoord met twee nieuwe argumenten.
ARGUMENTEREN, HOE DOE JE DAT?
Soms kom je in situaties terecht waarin je de ander wilt of moet overtuigen van jouw standpunt. Dat doe je door goede argumenten te geven.
1
JE NEEMT EEN STANDPUNT IN: Ik vind dat … Ik denk dat … Volgens mij …
argument 1 argument 2 ONEENS
JE LEGT UIT WAAROM JE IETS VINDT: want … omdat … aangezien … = argumenteren
Jullie zijn nieuwe journalisten van ‘Ramp tv’ en presenteren een ramp als nieuwsbericht.
Kies een ramp die je zal presenteren.
Onderzoek de ramp. Vul daarbij deze informatiefiche over de ramp in.
ALGEMENE INFORMATIE:
Land:
Hoofdstad:
Datum van de ramp: / /
Wat gebeurde er? Hoe gebeurde het?
Wat zijn de gevolgen …
• voor de natuur?
• voor de mens?
Zijn er ook positieve gevolgen?
Zoek enkele duidelijke afbeeldingen van de gevolgen van deze ramp.
Presenteer nu je nieuwsbericht aan de groep.
beschrijven dat de aarde uit verschillende lagen opgebouwd is. beschrijven hoe een vulkaan er aan de buitenkant en binnenkant uitziet. enkele belangrijke positieve en negatieve gevolgen van vulkaanuitbarstingen beschrijven. beschrijven hoe aardbevingen ontstaan. enkele belangrijke gevolgen van aardbevingen beschrijven. beschrijven wat een tsunami is en hoe ze ontstaan. enkele belangrijke gevolgen van tsunami’s beschrijven. beschrijven hoe ik me kan beschermen tegen natuurfenomenen. verklaren hoe de natuur de aarde verandert. de verschillende weerselementen herkennen. verklaren hoe water en wind de aarde veranderen. verklaren hoe water en wind het leven van de mens beïnvloeden. beschrijven wat de gevolgen zijn van te veel wind. beschrijven wat de gevolgen zijn van te veel water. beschrijven hoe de mens het landschap verandert.
opvallende menselijke landschapselementen herkennen en hun functie verklaren.
Kern: het middelste deel van de aarde, bestaande uit een vast en een vloeibaar gedeelte
Mantel: stroperige laag tussen de kern en de aardkorst
Aardkorst: de buitenkant van de aarde, waarop wij leven
Aardplaat: deel van de aardkorst dat drijft op de mantel
Vulkaanuitbarsting: de vloeibare binnenkant van een vulkaan die naar buiten komt
Magma: vloeibare, hete brei van gesmolten gesteente
Lava: magma dat naar buiten is gestroomd
Aardbeving: de spanning van bewegende aardplaten die vrijkomt als trillingen
Schaal van Richter: manier om uit te drukken hoe krachtig een aardbeving is
Tsunami: vloedgolf als gevolg van een aardbeving op de zeebodem of de uitbarsting van een vulkaan onder zee
Tyfoon/orkaan/cycloon: tropische storm met erg krachtige wind
Tornado/windhoos/wervelwind: trechtervormige slurf onder een onweerswolk met erg sterke wind
Natuurlijk broeikaseffect: proces waarbij gassen in de atmosfeer de aarde een leefbare planeet maken door aangename temperatuur en neerslag
Duurzame energie: energie die niet op zal geraken en zichzelf vernieuwt, bv. zonne-energie
Colofon
Auteur Stephan Fiers
Design & Lay-out die Keure
Eerste druk 2024/45
ISBN 978 90 4864 928 0 - KB D/2024/0147/168
Bestelnummer 90 850 0171 - NUR 127 - Thema YPMP5
Verantwoordelijke uitgever die Keure, Kleine Pathoekeweg 3, 8000 Brugge
RPR 0405 108 325 - © Copyright by die Keure, Brugge
Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No parts of this book may be reproduced in any form by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the publisher. De uitgever heeft naar best vermogen getracht de publicatierechten volgens de wettelijke bepalingen te regelen. Zij die niettemin menen nog aanspraken te kunnen doen gelden, kunnen dat aan de uitgever kenbaar maken.
Die Keure wil het milieu beschermen. Daarom kiezen wij bewust voor papier dat het keurmerk van de Forest Stewardship Council® (FSC®) draagt. Dit product is gemaakt van materiaal afkomstig uit goed beheerde, FSC®-gecertificeerde bossen en andere gecontroleerde bronnen.