Max-mavo 2B - module 1 Vaneigens (proefexemplaar)

Starter

Stel je voor: je loopt door een magische school met allemaal kleurrijke vuilnisbakken. Elke vuilnisbak heeft een eigen, unieke kracht en is voor één bepaald soort afval geschikt. Er is echter een probleem. Alle afval is door elkaar gegooid! Vóór de magie in de war raakt, moeten we alle afval naar de juiste vuilnisbak terugbrengen.

Kan jij al deze voorwerpen in de correcte vuilnisbak gooien?

Vink bij elk voorwerp de juiste vuilnisbak aan. Let op! Sommige voorwerpen zal je uit elkaar moeten halen. Dan zal je meer dan één vuilnisbak moeten aanvinken.

notitieblok

yoghurtpotje

bananenschil

deodorant

markeerstift

PMD groenafval

glas restafval

papier en karton

PMD groenafval

glas restafval

papier en karton

PMD groenafval

glas restafval

papier en karton

PMD groenafval

glas restafval

papier en karton

lege medicijnfles

PMD groenafval

glas restafval

papier en karton

PMD groenafval

glas restafval

papier en karton

© EDSON SOUZASTOCK.ADOBE.COM

rol van wc-papier

PMD groenafval

papier en karton

glas restafval

theezakje

PMD groenafval

papier en karton

glas restafval

blikje limonade

PMD groenafval

papier en karton

glas restafval

bokaal

PMD groenafval

papier en karton

glas restafval

Wie is de sorteerkoning(in) van jullie klas?

Wat was jouw score? / 12

Wie had de hoogste score in jouw klas?

Wat vond je het moeilijkst om te sorteren? Vink aan.

PMD groenafval papier en karton glas restafval

koekjesdoos

PMD groenafval

papier en karton

glas restafval

balpen

PMD groenafval

papier en karton

glas restafval

Denkwijs

‘Ik zal nooit tweedehands kopen’

Ben je het eens (of oneens) met deze stelling? Waarom?

Duid jouw mening met een pijltje aan op de fact-o-meter.

Geef twee redenen waarom je die mening hebt.

Dat heet ‘argumenteren’

Lees hieronder eerst nog eens goed hoe je moet argumenteren.

ARGUMENTEREN, HOE DOE JE DAT?

ONEENS EENS

Soms kom je in situaties terecht waarin je de ander wilt of moet overtuigen van jouw standpunt. Dat doe je door goede argumenten te geven. 1

JE NEEMT EEN STANDPUNT IN:

Ik vind dat …

Ik denk dat … Volgens mij …

2 JE LEGT UIT WAAROM JE IETS VINDT: want … omdat … aangezien …

= argumenteren

argument 1

Bespreek je standpunt met je buur.

Gooi het ten slotte in de groep. Wat denkt de klas hierover?

argument 2

Weg ermee!

1.1 Magisch mooie plekken

De zomervakantie is alweer een tijdje voorbij. Misschien hebben sommigen van jullie enkele mooie reisavonturen beleefd? Of misschien heb je alweer nieuwe reisplannen? Onze planeet heeft heel wat adembenemende plekken, en die willen veel mensen dan ook gaan bewonderen.

Bekijk de populaire vakantiebestemmingen hieronder. Herken je ze?

Hoe heten deze trekpleisters? Noteer het onderaan elke post. Kies uit: de piramides van Gizeh – Machu Picchu – de Eiffeltoren – Maya Bay – Times Square – Christus de Verlosser

In welk land liggen deze plaatsen? Noteer de nummers van de kaart op de volgende pagina in de cirkeltjes. Zo weet je ook meteen in welk land je het kan vinden.

maxbyfaith

1.2 De gevolgen van toerisme

Op avontuur gaan en de wereld ontdekken is natuurlijk reuzespannend! Maar denk je er op reis ook aan om je afval mee te nemen of netjes in de vuilnisbak te gooien? Want waar veel toeristen komen, blijft er soms heel wat rommel achter …

Lees het onderstaande krantenartikel en beantwoord de vragen.

PARADIJSELIJK STRAND UIT ‘THE BEACH’ OPNIEUW TWEE MAANDEN DICHT

Maya Bay, het strand waar de film The Beach zich afspeelt, gaat tijdelijk dicht. Sinds de lancering van de film met Leonardo DiCaprio is het paradijselijke strand op de Thaise archipel Ko Phi Phi een populaire vakantiebestemming. Het strand werd eerder al voor lange tijd gesloten om de natuur te beschermen.

Na de lancering van de Hollywoodfilm The Beach in 2000 groeide Maya Bay uit tot een populaire toeristische trekpleister. Jarenlang trokken toeristen massaal naar het verder onbewoonde eiland Phi Phi Leh om zich er te vergapen aan het strand en de baai. Op die manier veranderde het paradijs snel in een nachtmerrie. Tientallen boten meerden elke dag aan en beschadigden de riffen en koralen. Diersoorten als de zwartpunthaaien verdwenen en het afval stapelde zich op door zwerfafval en sluikstorters.

Op aandringen van biologen beslisten de autoriteiten in juli 2018 om Maya Bay te sluiten. Het populaire strand ging 3,5 jaar dicht voor bezoekers om de kwetsbare ecosystemen de kans te geven zich te herstellen. Pas in januari 2022 ging het strand weer open voor vakantiegangers, maar dan onder striktere regels. Zo zijn boten niet langer toegestaan in de baai, zwemmers en snorkelaars evenmin. Het aantal bezoekers werd ook teruggebracht.

Nu hebben de autoriteiten volgens de krant Bangkok Post beslist het strand tijdelijk te sluiten, meer bepaald tijdens het regenseizoen van 1 augustus tot 30 september. Naast natuurherstel speelt ook de veiligheid een rol. De meeste bezoekers komen met traditionele sloepen vanuit het naburige eiland Phi Phi Don, maar in het regenseizoen kunnen de golven hoog zijn en is het voor de boten moeilijker om aan te meren in Loh Sama Bay, vanwaar de bezoekers nu naar Maya Bay lopen. Het zou de bedoeling zijn om het strand elk jaar twee maanden af te sluiten in de periode augustusseptember.

Waarom zijn toeristen niet meer welkom op Maya Bay? Vink de correcte redenen aan.

Boten beschadigen de riffen en koralen.

Het is er te koud tijdens het regenseizoen.

De luchtkwaliteit is er te slecht door het toerisme.

Diersoorten (zoals de zwartpunthaai) verdwijnen.

Het afval stapelt zich er op.

Welk woord betekent ‘grote stukken afval dumpen op plaatsen waar het niet mag’?

Welke maatregelen nam het bestuur van Thailand in 2018? Markeer ze in de tekst.

Waarom wordt het strand gesloten tijdens het regenseizoen? Vink de juiste reden aan.

De regen spoelt dan al het afval weg.

De natuur kan dan herstellen.

Dan wordt er opnieuw gefilmd in Maya Bay.

Nochtans is het ook belangrijk om er toeristen te ontvangen. Waarom is dat, denk je?

Sluikstorten is het dumpen van grotere hoeveelheden afval (zoals een tv, zetel, fietswiel …) op plekken waar dat niet is toegestaan. Zwerfvuil, dat zijn kleinere stukken afval (zoals papier, blikjes, plastic zakjes …) die worden weggegooid op straat, in parken, natuurgebieden of langs de weg. Sluikstorten is verboden en kan zwaar beboet worden.

Bespreek de volgende vragen.

Zou jij Maya Bay eens willen bezoeken?

Wat vind je van de maatregelen van het bestuur van Thailand?

Heb jij al eens zwerfvuil achtergelaten?

Ben je in jouw gemeente al eens met sluikstorten geconfronteerd? Zo ja, wat lag er allemaal?

1.3 Afbraaktijden

Hoe lang duurt het voordat dit zwerfvuil wordt afgebroken? Oefen eerst via de QR-code en noteer daarna de juiste afbraaktijden in de cirkeltjes. Dit kunnen weken, maanden, jaren ... zijn.

Ben jij al eens gaan ploggen? Gaan wat? Bekijk het filmpje via de QR-code en bespreek de onderstaande vragen.

Wat is ploggen?

Uit welk land komt dit woord?

Van welke twee woorden is ‘ploggen’ een samentrekking?

Wat vind jij van ploggen? Zou je het eens willen doen?

Wat heb je allemaal nodig om te gaan ploggen?

1.4 De gevolgen van verboden afval

Ook in België heeft sluikstorten heel wat gevolgen voor de mens en de natuur. Bekijk het filmpje en beantwoord de vragen.

In welke stad speelt deze situatie zich af?

Op welke manier voert deze stad actie om zwerfvuil tegen te gaan?

Waarom is zwerfvuil schadelijk voor de dieren?

Afval achterlaten op plaatsen waar het niet mag, heeft ook invloed op de vier maatschappelijke domeinen. Verbind de stellingen (links) met het juiste domein (rechts).

Het is niet meer leuk om in het park samen te gaan picknicken. Door het afval hangt daar een onaangename geur.

De mensen van de groendienst kunnen hun werk moeilijker uitvoeren omdat ze eerst heel veel moeten opruimen.

Het mooie park ziet er op die manier heel vuil uit.

Het bestuur van de stad voert deze actie uit in de hoop dat mensen beseffen dat zwerfvuil niet OK is.

het culturele domein

het sociale domein

het economische domein

het politieke domein

In de module Pinkers (Max-mavo 1B) bespraken we de maatschappelijke domeinen onder puntje 2.2.

Zwerfvuil achterlaten en sluikstorten kunnen heel wat problemen voor mens en natuur teweeg brengen. Afval kan giftige stoffen bevatten en tot bodem- en watervervuiling leiden. Denk maar aan de plastic soep in onze oceanen. Toch moeten sommige grondstoffen nog gestort worden. Stortplaatsen moeten dan wel gecontroleerd worden en aan een aantal wettelijke voorwaarden voldoen. De gassen die op deze stortplaatsen vrijkomen, gebruikt men soms om energie op te wekken. Dat is dan weer een positief puntje.

De hete waarheid

2.1 De 5 P’s in actie!

Als we naar een ander land op reis gaan, dan spreken we vaak de taal van dat land niet (goed). Met Engels kun je wel op veel plaatsen terecht. Engels is dan ook een wereldtaal! Hoe goed kan jij al Engels?

Vertaal de woorden die in de onderstaande cirkel in hoofdletters gedrukt staan. Kies uit: planeet – vrede – mensen – welvaart – samenwerking

In het midden van de cirkel staat ‘duurzame ontwikkeling’. Wat is de betekenis van ‘duurzaam’?

In de module Goesting (Max-mavo 1B) spraken we onder puntje 4.1 al over duurzame voeding.

Aan de hand van de 5 P’s kunnen wij bijdragen aan een duurzame ontwikkeling van de wereld. Met andere woorden: ‘Genoeg voor altijd en iedereen’. Maar wat betekenen die 5 P’s nu precies?

1. People (mensen): Het is belangrijk dat we iedereen gelijk behandelen, respecteren en helpen. Daarnaast willen we dat niemand in armoede of hongersnood moet leven.

2. Planet (planeet): Deze pijler staat voor het belang van het klimaat en het milieu. We worden aangemoedigd om bewust om te gaan met natuurlijke hulpbronnen (zoals water, grondstoffen, wind …).

3. Peace (vrede): Het is van belang dat we in vrede kunnen samenleven, verdraagzaam zijn, elkaar respecteren en opkomen tegen geweld en discriminatie.

4. Partnership (samenwerking): We worden aangemoedigd om actief deel te nemen aan gemeenschappen, samen te werken met anderen en bij te dragen tot een betere samenleving.

5. Prosperity (welvaart): Deze pijler gaat over economische groei en welzijn voor iedereen. En dit allemaal op een milieubewuste manier.

2.2 Burn baby, burn?

Wat hebben deze 5 P’s nu met afval te maken? Wel, het volgend filmpje zal veel duidelijk maken. Bekijk het en beantwoord de onderstaande vragen.

Hoe heet een bedrijf waar ze afval verbranden en in energie omzetten?

Op hoeveel graden wordt het afval verbrand?

Wat zet de stoom van het warme water in gang?

Met welk stuk van een oude fiets kun je dit vergelijken?

Hoe raakt deze elektriciteit tot bij ons thuis?

Is dit een duurzame manier van afvalverwerking? Waarom (niet)?

Noteer de 5 P’s voluit bij de juiste uitspraken.

Een afvalenergiecentrale kan jobs creëren en levert elektriciteit aan lokale gemeenschappen. Daardoor hebben we ook toegang tot meer energie.

Dankzij de afvalenergiecentrales kunnen de energiekosten verlaagd worden.

Doordat we met afvalenergiecentrales minder gebruik moeten maken van fossiele brandstoffen, zijn er minder conflicten en spanningen tussen de verschillende landen.

Sommige landen werken samen om energie op te wekken. Zo brengt Italië veel afval naar Nederland om er voldoende energie op te wekken.

Afvalverbranding als energiebron helpt niet alleen met het verminderen van afval op stortplaatsen, maar draagt ook bij tot een lagere uitstoot van broeikasgassen.

Veel mensen denken dat afval verbranden de beste manier is om van vuilnis af te komen. Jammer genoeg kan afval verbranden ook slechte uitlaatgassen produceren. Dit is een negatief gevolg. Anderzijds is er ook een positieve kant. Verbrandingscentrales kunnen bij de verbranding van afval ook energie opwekken. Op die manier vormt afvalverbranding ook een duurzame bron van energie.

Recycleren, recycleren … wie z’n best doet, zal het leren

Afval storten is uit den boze en afval ongecontroleerd verbranden doen we beter niet, maar wat kunnen we wél doen met onze tonnen troep die we jaarlijks met z’n allen produceren?

Markeer het antwoord op de vraag hierboven in de titel.

3.1 #indevuilbak

Voor we kunnen recycleren, moet het afval eerst juist gesorteerd worden. Bekijk aandachtig de cartoon en beantwoord de vragen.

Waar ergert de man op de cartoon zich aan?

Op welke manier heeft de man zijn afval gesorteerd?

Je hebt waarschijnlijk al door dat dit niet de juiste manier is om afval te sorteren. Hoe doe je het wel goed? Leg uit.

Hoe vaker afval juist gesorteerd wordt, hoe meer en beter we kunnen recycleren. In de Starter deden we al een goede poging, maar laten we nog eens in de vuilnisbakken duiken!

Schrijf de volgende labels onder de passende vuilnisbak. Kies uit:

PMD – PAPIER & KARTON – RESTAFVAL – GLAS – GFT

PMD

GFT

Groente- Fruit- en Tuinafval

Plastic verpakkingen – Metalen verpakkingen – Drankkartons

Waar hoort al het afval op pagina 16 thuis?

Noteer bij elke afbeelding het cijfer van de juiste vuilnisbak. Straks verbeteren we klassikaal.

Niet alle afval kan je in een vuilnisbak gooien. Waar kan je met het onderstaande afval terecht?

Verbind de afbeelding met het juiste inleverpunt.

recyclagepark

inzamelpunt Bebat

inzamelpunt Recupel

apotheek

Heb je sorteertwijfels? Scan de QR-code en zoek het voorwerp om te zien hoe je het correct kan sorteren.

Hier zie je de plattegrond van het recyclagepark van de gemeente Duffel. Naar welke containers moeten de voorwerpen uit de oefening op pagina 17 gebracht worden? Omcirkel de containers en maak een kleurenlegende op de volgende pagina.

Recyclagepark Duffel

Wat vind ik waar?

Infrastructuur portiershuisje draaikruis betaalzuil

Grofvuil

Luierzakken PMD

Betalende fracties grond kalk, gips, porselein steenpuin sloophout vlak glas treinbiels asbestcement

Elektro wasmachines koelkasten/airco’s klein elektro tv’s

Papier & Karton

Wit & gekleurd glas gekleurd glas wit glas

Tuinafval fijn tuinafval stronken takken

Klein gevaarlijk afval frituurolie en -vet verf en lijm overig KGA motorolie

Matrassen

Plastics harde plastics PVC piepschuim cassettes

Hergebruik textiel kringloop

Metalen non ferro ijzer

Waarom staat er bij de bruine en oranje containers een euroteken?

Waarom moet je op het recyclagepark betalen om bepaald afval aan te bieden, denk je?

Om je afvalfactuur op het recyclagepark laag te houden, probeer je grofvuil (bv. een oude zetel) zo veel mogelijk te voorkomen. Hoe kan je dat doen? Vink alle juiste opties aan.

Koop kwaliteitsvolle, duurzame spullen die lang(er) meegaan.

Steek je grofvuil toch in een restafvalbak.

Breng spullen die nog in goede staat zijn naar de Kringwinkel of probeer ze online door te verkopen.

Koop ‘fast furniture’ (= goedkopere meubels met een korte levensduur) zodat je het sneller kan vervangen door iets nieuws.

Demonteer je grofvuil zoveel mogelijk. Heel wat spullen bestaan uit materialen die je wél gratis kan inleveren op het recyclagepark.

Afval dat gemakkelijk gerecycleerd kan worden, zoals oud papier, metaal, glas en klein gevaarlijk afval (KGA), is gratis. Afval dat moeilijk – of helemaal niet meer – in aanmerking komt voor een tweede leven, is betalend.

Brandbaar grofvuil bijvoorbeeld is de duurste afvalfractie, want dat kan enkel nog verbrand worden.

Afval sorteren we in verschillende categorieën. De meest voorkomende zijn PMD, GFT, papier en karton, glas en restafval. Om goed te sorteren, moeten sommige voorwerpen uit elkaar gehaald worden.

Alles wat niet in deze categorieën past, hoort thuis in het recyclagepark. Daar vind je ook inzamelpunten voor het inleveren van batterijen (Bebat) en voor elektr(on)ische toestellen en lampen (Recupel). Ongebruikte of vervallen medicijnen breng je naar de apotheek.

3.2 Samen goed sorteren = beter recycleren

OK, we kunnen nu correct sorteren. Klaar om te recycleren dus! Maar wat is ‘recyclage’ nu precies en waarom is dat eigenlijk nodig?

Om verpakkingen te maken, hebben we grondstoffen (zoals aardolie, hout en zand) nodig. Deze grondstoffen halen we – zoals de naam het zegt – via mijnbouw uit de grond. Dit vraagt echter veel van de natuur. Bekijk de onderstaande foto’s maar eens.

Veel beter is het om de gebruikte verpakkingen te recycleren om er opnieuw grondstoffen van te maken. Die kunnen we dan gebruiken om nieuwe verpakkingen te maken, opnieuw en opnieuw en opnieuw …

Recycleren betekent: ‘het omzetten van afval naar nieuwe grondstoffen’.

Op de cover van dit boekje staat het symbool voor recycleren. Zoek het en teken het hieronder na.

Dankzij recyclage hebben we minder grondstoffen nodig. Hoe komt dat?

We maken van gebruikte verpakkingen nieuwe grondstoffen voor nieuwe producten en verpakkingen.

We stoppen de oude verpakkingen terug in de grond. We vullen de verpakkingen opnieuw.

Van je leerkracht krijg je zo dadelijk een vuilnisbak toegewezen. Ga samen zitten met je klasgenoten die dezelfde vuilnisbak als jij gekregen hebben.

Scan de juiste QR-code en bekijk daarna samen de recycling-uitleg over jullie afvalsoort. Los de bijhorende meerkeuzevragen op. De andere kolommen laat je nog blanco.

Wat is de laatste stap in het recycleren van glas?

We breken het glas in kleine stukjes.

We smelten het glas.

We maken het glas proper.

Kan je glas oneindig recycleren?

ja nee

Hoeveel kilogram glas wordt jaarlijks per persoon gerecycleerd?

10 kg

30 kg

50 kg

Kan je papier en karton oneindig recycleren?

Ja, als je de inkt en de nietjes goed verwijdert. Ja, als je het goed sorteert. Nee, je moet af en toe nieuwe vezels toevoegen.

Hoeveel kilogram papier en karton wordt jaarlijks per persoon gerecycleerd?

10 kg

30 kg

50 kg

Waarom gaat PMD na de inzameling naar een sorteercentrum?

Omdat er vaak nog glas in de PMD zak zit. Omdat we PMD in 14 aparte materiaalstromen sorteren.

Omdat we PMD per kleur willen sorteren.

Wat maken we van de gerecycleerde metalen verpakkingen?

Enkel nieuwe blikjes. Nieuwe fleece-truien. Allerlei nieuwe metalen voorwerpen en verpakkingen.

Jullie zijn nu ‘expert’ over jullie afvalsoort. Tijd om deze kennis uit te wisselen met elkaar. Je leerkracht legt uit hoe je dat doet. Bekijk achteraf het hele filmpje nog eens met de klas.

Je merkt het, er moeten veel stappen doorlopen worden om alle soorten afval goed te recycleren. En de Belgen doen het goed, want elk jaar wordt er in ons land 760 000 ton papier en karton, PMD en glas verwerkt. Maar het begint allemaal bij jou. Als jij goed sorteert, dan kan er meer en beter gerecycleerd worden.

760 000 ton! Hoeveel kilo is dat?

3.3 Mijn gsm, een echte mijn!

Scan de QR-code en bekijk de reclamespot. Vul daarna het communicatieschema in.

ZENDER

BOODSCHAP

ONTVANGER

Recupel is een organisatie die elektrische en elektronische apparaten inzamelt, sorteert en recycleert.

Voor de volgende opdracht worden jullie in groepen verdeeld. Luister naar de instructies van je leerkracht. Gebruik daarvoor het hulpblad ‘Gsm’s inzamelen’. Je vindt het op Polpo.

Een beetje cijfermateriaal …

✔ Wereldwijd worden er jaarlijks ongeveer 1,5 miljard gsm’s geproduceerd.

✔ Ongeveer 90% van de Vlaamse bevolking van 15 jaar of ouder heeft een gsm.

✔ Wereldwijd is de gemiddelde gebruikstijd van gsm’s 5 uur per dag.

✔ De gemiddelde gebruiksduur van een nieuw toestel is slechts anderhalf jaar. Bij jongeren ligt het gemiddelde zelfs maar rond 1 jaar. Daarna wordt de gsm doorverkocht, weggegeven of belandt hij in een ‘vergeetlade’.

What about you?

03

Hoelang doe jij met een gsm? (Druk de gebruiksduur uit in maanden.) Waarom vervang jij jouw gsm na x-aantal maanden (of jaren)?

Grondstoffen

Wat doe jij met jouw oude gsm?

03

Grondstoffen

We hebben er dus bijna allemaal eentje, maar weten we eigenlijk wel welke materialen in onze gsm zitten en wat er achteraf met ons toestel gebeurt? We zoomen even in. In gsm’s zitten:

30 tot 35% kunststof en synthetische materialen.

15 tot 20% koper.

30 tot 35% kunststof en synthetische materialen.

10 tot 15% lithium en andere chemicaliën: magnesium, koolstof, kobalt, enz.

15 tot 20% koper.

10 tot 15% glas en/of keramiek.

10 tot 15% lithium en andere chemicaliën: magnesium, koolstof, kobalt, enz.

10 tot 15% glas en/of keramiek.

25 tot 30% ijzer en ijzerderivaten: zink, tin, chroom, nikkel, enz.

25 tot 30% ijzer en ijzerderivaten: zink, tin, chroom, nikkel, enz.

0,5% edelmetalen: goud, zilver, platina, palladium.

0,5% edelmetalen: goud, zilver, platina, palladium.

0,1% zeldzame aardmetalen en zeldzame metalen: europium, yttrium, terbium, gallium, wolfraam, indium, tantaal, enz.

0,1% zeldzame aardmetalen en zeldzame metalen: europium, yttrium, terbium, gallium, wolfraam, indium, tantaal, enz.

Je merkt dat onze gsm boordevol kostbare materialen zit, van goud en zilver tot kobalt en koper. Deze materialen komen van over de hele wereld en worden – via mijnbouw – uit de grond gehaald.

BELANGRIJKSTE PRODUCTIEGEBIEDEN VAN KRITIEKE GRONDSTOFFEN

Rusland

• edelmetalen

Japan

• indium

Canada

• kobalt

VS

• beryllium

Mexico

• fluoriet

Brazilië

• niobium

• tantaal

Zuid-Afrika

• edelmetalen

Democratische Republiek Congo

• kobalt

• tantaal

Rwanda

• tantaal

In welke werelddelen worden goud en zilver uit de grond gehaald?

Azië

Afrika

Noord-Amerika

Zuid-Amerika

Antarctica

Europa Oceanië

In welke werelddelen wordt het zeldzame mineraal kobalt uit de grond gehaald?

Azië

Afrika

Noord-Amerika

Zuid-Amerika

Antarctica

Europa Oceanië

In welke werelddelen wordt het zware metaal tantaal uit de grond gehaald?

Azië

Afrika

Noord-Amerika

Zuid-Amerika

China

• antimoon

• beryllium

• fluoriet

• gallium

• grafiet

• germanium

• indium

• magnesium

• wolfraam

India

• grafiet

Antarctica

Europa Oceanië

Probleem! De materialen die in onze gsm zitten, zijn steeds moeilijker te vinden in de grond. Binnen enkele tientallen jaren zullen sommige zelfs helemaal op zijn. Daarom moet men steeds dieper in onze geliefde planeet boren, met alle gevolgen van dien …

Scan de QR-code en bekijk het filmpje. Los daarna (in duo’s) de onderstaande opdrachten op. Straks verbeteren we klassikaal.

Noteer onder elke afbeelding een negatief gevolg van de mijnbouw voor mens en milieu.

Wat kunnen wij hieraan doen?

Wat is ‘urban mining’?

Geef twee extra voordelen van urban mining in vergelijking met de klassieke mijnbouw.

1 Het veroorzaakt minder schade aan het milieu.

Bekijk de tekening hieronder en geef nóg een voordeel van ‘recyclage’ (= urban mining) ten opzichte van ‘putten graven’ (= klassieke mijnbouw). Schrijf het antwoord onder de tekening.

RECYCLAGE VERSUS MEER PUTTEN GRAVEN

Urban mining is een vorm van recyclage waarbij waardevolle materialen uit afval en oude elektronica worden gehaald. Zo kan het hergebruikt worden.

Bij klassieke mijnbouw daarentegen worden materialen uit de aarde gehaald (bv. kolen, goud, koper ...). Dat is zeer belastend voor het milieu.

Momenteel wordt er wereldwijd slechts 1 tot 2% van alle gsm’s gerecycleerd. Als je dus beslist om je toestel te vernieuwen, zorg er dan zeker voor dat je oude gsm niet in de vergeetlade terechtkomt. Schenk je toestel een tweede leven via het tweedehandscircuit of breng het binnen bij een van de inzamelpunten voor recyclage.

Fairphone is een bedrijf dat duurzame gsm’s van eerlijke materialen produceert. Scheelt er iets met je toestel? Fairphone levert reserveonderdelen zodat je je gsm kan herstellen. Wanneer reparatie niet mogelijk is, worden alle onderdelen gerecycleerd. Goedkoop voor de consument, onbetaalbaar voor de natuur!

Draag je het niet? Verkoop het dan!

Soms is afval onvermijdelijk. Limonade kopen zonder verpakking is, euh, nogal moeilijk en jouw favoriete jeansbroek is op een bepaald moment (spijtig genoeg) versleten. We kunnen onze spullen echter (ja, zelfs de verpakking ervan) zoveel mogelijk opnieuw gebruiken waardoor we ze langer gebruiken en het minder snel afval wordt. Topidee, toch?

4.1 Niet zo nieuw, maar wel heel groen!

Plaats de onderstaande ‘groene’ initiatieven in de passende kolom. Kies uit: pimpen – Repair Café – café in oude bib – Kringwinkel – navulverpakking

HERVULLEN HERGEBRUIKEN HERSTELLEN HERWAARDEREN HERBESTEMMEN

mijn gezin mijn gezin mijn gezin mijn gezin mijn gezin

Vul nu elke kolom aan met minstens één extra initiatief. Overleg met je buur om tot goede ideeën te komen.

Hervult, herbruikt, herstelt … jouw gezin soms spullen? Vink ‘mijn gezin’ aan als deze groene initiatieven op jouw gezin van toepassing zijn. Straks kan je een woordje uitleg geven. Ideetjes: Wat hervullen jullie? Wat wordt er thuis hersteld in plaats van weggegooid? Heb je al eens iets opgewaardeerd? Hebben jullie van het oude kippenhok een egelhuisje gemaakt (herbestemmen)?

In de oefening hebben we het over groene initiatieven. Waarom?

Hieronder vind je vijf groene initiatieven terug. Ga met een groepje samen zitten en stel straks één ervan voor aan de rest van de klas. Je kan hiervoor de hulpbladen op Polpo gebruiken.

HERSTELLEN

HERBESTEMMEN

HERGEBRUIKEN

Oude voorwerpen kunnen we:

HERWAARDEREN

HERVULLEN

1. Hervullen: we vullen het voorwerp of de verpakking met een nieuwe inhoud (bv. een flesje handzeep navullen).

2. Hergebruiken: we gebruiken het voorwerp voor hetzelfde doel (bv. een tweedehandsfiets).

3. Herstellen: we repareren een beschadigd of versleten voorwerp (bv. een kapotte stoel herstellen).

4. Herwaarderen: we hechten weer waarde aan oude spullen (bv. een oud meubelstuk is weer hip). Upcycling is hier een mooi voorbeeld van (bv. een oude wijnkist wordt een boekenrekje).

5. Herbestemmen: we geven een nieuwe functie aan een voorwerp, gebouw of plek (bv. een oude fabriek wordt een cultuurcentrum).

© TROUGNOUF (BENOIT BRUMMER)

© BOUMENJAPET - STOCK.ADOBE.COM

© BERT DE DEKEN

4.2 Afval bestaat niet

We zoomen even in op ‘upcyclen’.

Bekijk aandachtig de infografiek en beantwoord daarna de bijhorende vragen.

RECYCLI

NG U

Leg in je eigen woorden uit wat het verschil is tussen recycling en upcycling.

Zet het juiste label bij het passende symbool. Kies uit: recycling of upcycling

Bij upcycling wordt aan oude materialen een nieuwe functie gegeven. Vaak wordt er op basis van creativiteit, originaliteit en inspiratie gewerkt en ontstaan er nieuwe producten uit oude materialen die ooit een ander doel dienden (bv. een oude autoband wordt een coole plantenbak). Upcyclen heeft een positieve impact op het milieu. Wanneer je upcyclet, haal je het ‘afval’ immers uit de afvalstroom. Het enige wat je nodig hebt, is creativiteit en de nodige inspiratie.

Bij recycling wordt het oorspronkelijke product en/of materiaal klaargemaakt om in dezelfde vorm en functie weer dienst te gaan doen. Dit is een groot verschil met upcycling (bv. oude autobanden worden fijngemalen tot kleine korrels die daarna gebruikt worden als grondstof voor de productie van nieuwe autobanden).

4.3 Tweedehands is voor hippe vogels

We zoomen even in op ‘hergebruiken’.

Lees aandachtig het krantenartikel en beantwoord de bijhorende vragen. Let op: de klas wordt in drie groepen verdeeld. Groep 1 leest de eerste alinea, groep 2 de tweede alinea en groep 3 de derde (en laatste) alinea. Jullie vertellen straks aan elkaar wat in jullie alinea te lezen stond.

GEN Z MAAKT TWEEDEHANDS HIP

Tweedehandskleding is weer ‘in’, zeker bij jongere generaties zoals Gen Z en de millenials. «Jongeren shoppen tweedehands om er uniek uit te zien en om zich af te zetten tegen fast fashion, maar ze dreigen de oorspronkelijke doelgroep van tweedehandszaken uit de markt te dringen», stelt Robine Horckmans (VUB) in haar thesis.

alinea 1

Lucky day

Vandaag wordt de groei van de tweedehandsmarkt vooral toegeschreven aan het jonge publiek. In één jaar tijd is de markt 25 keer sneller gegroeid dan de klassieke retailsector, wat voor een jaarlijkse omzet zorgt van 30 tot 40 miljard dollar. De reden voor die stijgende interesse? Die onderzocht Robine Horckmans aan de hand van twintig diepte-interviews met jongeren tussen de 18 en 30 jaar. Uit die interviews blijkt dat de redenen voor het tweedehands winkelen verschillen. Veel jongeren shoppen tweedehands om unieke stuks te vinden. Door die ‘alternatieve’ kleding proberen ze zich te onderscheiden van de massa. De zoektocht naar hét unieke stuk lijkt bovendien op een schattenjacht dat voor velen culmineert in een euforisch gevoel.

Ook het feit dat een kledingstuk een geschiedenis heeft vinden jongeren waardevol. Daarbovenop hebben tweedehandswinkels ook een genderneutrale gedaante. Geen dames- en herenafdeling, want alles hangt kriskras door elkaar. Ook niemand die raar opkijkt als je als jongen een rokje past, waardoor de drempel om de eigen genderidentiteit te verkennen verlaagd wordt.

alinea 2

Buycotting

Jongeren kopen niet enkel voor het eigen plezier bij tweedehands zaken. Ze hebben ook een achterliggende politieke agenda en doen aan buycotting. Aangezien ze zich bewust zijn van de klimaatproblematieken, willen jongeren via hun koopgedrag hun ecologische voetafdruk verkleinen. Hun motivaties hebben ook een ethisch luik. De fast fashion industrie is getekend door gevaarlijke werkomstandigheden, kinderarbeid en uitbuiting. Met tweedehands kopen proberen ze zo hun financiële steun aan de grotere winkelketens te minderen. Kleren recycleren is bovendien ook goed voor hun portefeuille. Hoewel geen van de geïnterviewde jongeren tweedehands shopte uit noodzaak, speelden de goedkopere prijskaartjes zeker ook een rol in hun keuze.

alinea 3

Niet alles is rozengeur en maneschijn

Robine wijst erop dat de toegenomen interesse in de tweedehandsmarkt niet enkel positieve gevolgen heeft. Naar oude gewoonte zullen de prijzen voor producten waar veel vraag naar is ook mee stijgen. Dit is vooral een probleem voor de oorspronkelijke doelgroep van de tweedehandsmarkt: zij die zich niets nieuws kunnen veroorloven. De middenklasse die winkelt met niet-financiële motieven dreigt dus zij die uit noodzaak shoppen uit de markt te dringen.

Vraag over alinea 1 en 2: Waarom shoppen jongeren tweedehands?

Vraag over alinea 3: Tweedehandskleding is dus ‘in’, maar wat is daarvan het nadeel?

Extra vraag: Wat is ‘fast fashion’? Vink de juiste optie aan.

kledij die zo goedkoop en snel mogelijk in de winkels ligt designer kledij waarvan er maar een paar stuks gemaakt zijn (je moet er vlug bij zijn) kledij uit lokale boetiekjes

Extra vraag: Wat is ‘buycotting’? Vink de juiste optie aan.

iets bewust niet kopen iets bewust wél kopen iets bewust niet betalen

In de titel spreekt men over ‘Gen Z’ en ‘de millenials’. Bezoek de website via de QRcode en bekijk daar de infografiek. Waar op de tijdlijn kunnen we deze generaties situeren? Zet een kruisje

Liever voorkomen dan genezen

Als er geen afval is, dan moet het niet verwerkt worden. Dat is goedkoop, milieuvriendelijk en de enige manier waarop we de afvalberg echt kunnen doen verkleinen. We moeten afval dus voorkomen. Maar hoe doen we aan preventie (= het vermijden) van afval? We gaan samen op ontdekking.

5.1 De wet is de wet!

Lees het onderstaande krantenartikel en beantwoord de vragen.

EUROPEES VERBOD OP WEGWERPPLASTIC GOEDGEKEURD:

VANAF 2021 GEEN PLASTIC RIETJES EN BESTEK MEER

De producten die verantwoordelijk zijn voor het grootste deel van het zwerfvuil op zee worden in 2021 definitief uit de handel genomen. De Europese lidstaten hebben het verbod op wegwerpplastic definitief goedgekeurd nadat het Europees Parlement het licht al op groen had gezet.

Een van de hoofddoelstellingen van de richtlijn

‘kunststoffen voor eenmalig gebruik’ is het verminderen van de hoeveelheid plastic afval die wordt geproduceerd. De nieuwe regels hebben betrekking op die producten die verantwoordelijk zijn voor meer dan 70 procent van het zwerfvuil op zee. Precies vanwege het langzame afbraakproces hoopt dat plastic afval zich op in zeeën, oceanen en op stranden. Dieren nemen het plastic op en zo komt het ook in de menselijke voedselketen terecht.

Volgens de nieuwe regels wordt vanaf 2021 het gebruik verboden van een tiental plastic wegwerpproducten waarvoor alternatieven bestaan. Het gaat onder meer om plastic borden, bestek, rietjes, ballonnenstokjes en wattenstaafjes.

BRON: HTTPS://WWW.HLN.BE/BINNENLAND/EUROPEES-VERBOD-OP-WEGWERPPLASTIC-GOEDGEKEURD-VANAF-2021-GEEN-PLASTIC-RIETJES-EN-BESTEK-MEER~A07BE3E1/, 21 MEI 2019

Wat werd er verboden vanaf 1 januari 2021?

Geef drie voorbeelden van zulke producten.

Waarom werd deze beslissing genomen? Noteer een gevolg hiervan voor de mens.

Op welk bestuursniveau werd deze beslissing gemaakt? Markeer. gemeente – provincie – gemeenschap/gewest – land – Europa

In de module Pinkers (Max-mavo 1B) bespraken we de bestuursniveaus onder puntje 1.3.

Ook op andere bestuursniveaus worden er beslissingen gemaakt om afval te voorkomen. Noteer de juiste bestuursniveaus bij deze krantenkoppen.

1. gemeente

2. provincie

3. gemeenschap/gewest

4. land

5. Europa

Akkoord tussen Engie en federale overheid over kerncentrales en kernafval

Provincie Antwerpen verbant plastic zakjes in supermarkten

Universele gsm-opladers moeten elektronische afvalberg in Europa verminderen HARELBEKE - Glasbol verdwijnt wegens sluikstorten

Vlaamse overheid beslist: Alle GFT-afval wordt vanaf 1 januari 2024 verplicht apart opgehaald

5.2 Wat kan ik doen?

Wat kan jij doen om afval te voorkomen op deze plaatsen? Noteer per plaats drie voorbeelden.

SUPERMARKT:

SCHOOL:

PRETPARK:

THUIS:

5.3 Goed voor mijn portemonnee!

Bekijk de twee kasticketjes en beantwoord de vragen eronder.

kasticket #1

klassieke wasverzachter € 8,32

flesjes sinaasappelsap (3x33 cl) € 3,69

plastic colafles (1 l) € 2,53

afzonderlijk verpakte koekjes € 2,69

voorverpakte tomaten (500 g) € 3,99

aparte verpakte suikerklontjes € 9,99

totaal €

kasticket #2

geconcentreerde wasverzachter € 4,49

grote fles sinaasappelsap (1 l) € 1,54

glazen colafles (1 l) € 2,57 statiegeld - € 0,25 grote zak koeken € 1,19

losse tomaten (500 g) € 1,25

doos suikerklontjes € 1,09

totaal €

Bereken de totaalprijs van beide kastickets.

Welke heeft de hoogste totaalprijs? Markeer. kasticket 1 – kasticket 2

Welk kasticket is het meest duurzaam? Markeer. kasticket 1 – kasticket 2

Het afvalgewicht van beide kasticketjes werd gewogen. Verbind de kasticketjes met het afvalgewicht.

kasticket 1

243 gram kasticket 2

78 gram

Geef twee budgettips bij deze kasticketjes.

In de module Goesting (Max-mavo 1B) bespraken we onder puntje 5.2 hoe je budgetvriendelijk kunt shoppen. Ook in de module Amai! (Max-mavo 1B) geven we onder puntje 2.2 een aantal budgettips.

Geef twee tips hoe je afval kan voorkomen tijdens het winkelen.

Om ons milieu te beschermen, moeten we afval proberen te voorkomen (preventie). Dat kunnen we doen door (bv.) herbruikbare flessen te gebruiken in plaats van plastic wegwerpflessen of door geen voorverpakte voedingswaren te kopen. Zo moeten we ook minder afval storten of verbranden. Op die manier verminderen we het afval dat in de natuur terechtkomt, en dat is dan weer goed voor het klimaat en onze gezondheid.

Duurzaam leven

6.1 De duurzame ontwikkelingsdoelen

In 2015 ondertekenden 193 landen (waaronder België) de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties (ofwel: The Sustainable Development Goals of SDG’s). Dat is een actieplan met als doel om tegen 2030 de wereldwijde armoede sterk te verminderen en op een duurzame manier om te gaan met onze planeet. Alle landen moeten meewerken om deze doelen te bereiken. De slagzin van deze SDG’s luidt dan ook: ‘To leave no one behind’ (= we laten niemand achter). Dat betekent dat we een einde moeten maken aan ongelijkheid en discriminatie in de wereld. Alle SDG’s zijn onderling met elkaar verbonden. Als je bijvoorbeeld bijdraagt aan doel 13 (klimaatactie), dan heeft dat ook een positieve invloed op doel 2 (geen honger).

Welke duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG’s) werden in deze module al besproken?

Zet een kruisje bij de symbolen en leg uit waarom.

Ken je de 5 P’s nog? Blader anders eens terug naar hoofdstuk 2.1.

De 17 SDG’s van hierboven kan je linken aan deze 5 P’s. In het midden van dit boekje vind je een stickervel met daarop alle SDG’s. Plak de stickers op de juiste plaats hieronder.

6.2 De ladder van Lansink

In deze module leerden jullie over de 5 P’s en de SDG’s, maar eigenlijk ook al over de ladder van Lansink. De ladder van wie?

Bekijk het filmpje via de QR-code en plaats daarna de volgende woorden op de juiste plaats op de laddertreden. Kies uit:

afval verbranden – afval hergebruiken – afval storten – afval voorkomen – afval recycleren

Wat heb jij geleerd over afval? Blader nog eens door deze module en noteer een korte samenvatting onder elke laddertrede.

Denkwijzer

We herbekijken nu even de stelling van ‘Denkwijs’.

‘Ik zal nooit tweedehands kopen’

Toen was ik het met de stelling. Nu ben ik het met de stelling.

ONEENS EENS ONEENS EENS

Staaf je antwoord met twee nieuwe argumenten.

ARGUMENTEREN, HOE DOE JE DAT?

Soms kom je in situaties terecht waarin je de ander wilt of moet overtuigen van jouw standpunt. Dat doe je door goede argumenten te geven.

1

JE NEEMT EEN STANDPUNT IN:

Ik vind dat …

Ik denk dat … Volgens mij …

argument 1

2

JE LEGT UIT WAAROM JE IETS VINDT: want … omdat … aangezien …

= argumenteren

argument 2

Finale

We hebben in deze module heel wat bijgeleerd over zwerfvuil, sorteren, recycleren, hergebruiken en hoe we afval kunnen voorkomen. Hoog tijd om deze kennis nuttig te gebruiken en zelf de handen uit de mouwen te steken!

Met de klas zet je in deze finaleopdracht een zwerfvuilactie op touw om de buurt rond jouw school net(ter) te maken. Bovendien zal je anderen ervan overtuigen om in de toekomst hetzelfde te doen.

1 Een goede voorbereiding is het halve werk

Voor deze zwerfvuilactie rond de school hebben we geschikt materiaal (zoals werkhandschoenen) nodig. Maar dat is niet alles. Wat hebben we nóg nodig? Brainstorm even met de klas.

werkhandschoenen, ...

Misschien kan je bij de milieudienst van de gemeente gratis opruimmateriaal krijgen! Als je de QR-code scant, kan je makkelijk de contactgegevens per gemeente opzoeken om bv. speciale zwerfvuilzakken aan te vragen.

Sommige plaatsen zijn ‘gevoeliger’ voor zwerfvuil dan andere. Waar zal je straks het meeste afval vinden, denk je? Bespreek.

We splitsen ons op in groepen. Bedenk een leuke naam voor je groep!

Elke groep kiest een andere opruimplek in de buurt van de school. Noteer die ook in de tabel hieronder.

opruimlocatie: opruimlocatie: opruimlocatie: opruimlocatie: opruimlocatie:

Via het hulpblad ‘Route zwerfvuilactie’ op Polpo kun je je route uitstippelen.

Vergeet geen foto’s te maken van jullie opruimactie!

Leuke ideetjes: plaatsen met veel opgehoopt zwerfvuil, smerige hoekjes in de buurt van de school, voor en na foto’s, een ‘opruimselfie’ …

GROEP 1 GROEP 2 GROEP 3 GROEP 4 GROEP 5

2

Tijd voor de opruimactie!

Stap 1: Opruimdag

Komaan, mooimakers! Maak van de buurt rond de school een schonere plek! Vergeet je geen foto’s te nemen? Achteraf verzamelen we het zwerfvuil op een zeil en doen we wat we in deze module geleerd hebben: correct sorteren!

Stap 2: Afvaltentoonstelling!

Als het afval gesorteerd is, zullen we het – jawel! – tentoonstellen. Het doel hiervan is om de andere leerlingen van je school te confronteren met het afval rond de school. We maken hen bewust van het zwerfvuilprobleem. Met een moeilijk woord noemen we dat ook wel ‘sensibiliseren’.

Aan de hand van het hulpblad ‘Voorbereiding tentoonstelling’ (op Polpo) kan je brainstormen over je afvaltentoonstelling.

Wil je dat je medeleerlingen hun afval niet meer op straat gooien? Wil je dat ze af en toe zwerfvuil van de straat oprapen en in de juiste vuilnisbak gooien? Wel, soms hebben ze nog een duwtje in de rug nodig om écht tot actie over te gaan. Een flyer met een oproep tot actie kan hierbij helpen. Hoe doe je dat?

✔ Hou de tekst op je flyer kort en krachtig.

✔ Begin met een werkwoord.

✔ Gebruik woorden die aanzetten tot actie, zoals ‘nu’, ‘snel’ …

✔ Gebruik hier en daar een uitroepteken.

Enkele voorbeelden:

- ‘Wakker? Doe nu mee!’

- Mooimaken? Just do it!

- Zeg nee tegen zwerfvuil!

3 We kaarten na

Door de finaleopdracht te evalueren, ontdekken we wat er goed én wat er minder goed verliep. Zo kunnen we het de volgende keer nóg beter aanpakken. De onderstaande vragen kunnen je daarbij helpen.

Hoe vond je het om een zwerfvuilactie te organiseren en uit te voeren?

- Was het moeilijk of gemakkelijk?

- Wat vond je het moeilijkste?

- Was het een leuke finaleopdracht?

Ben je blij met het resultaat? Waarom (niet)?

Heb je nieuwe dingen geleerd? Zo ja, wat?

Zijn er dingen die je de volgende keer anders zou doen? Zo ja, wat?

Colofon

Portfolio

Ik kan afval correct sorteren.

Ik kan bestemmingen op een kaart lokaliseren met behulp van een atlas/kaart.

Ik kan de termen ‘zwerfvuil’ en ‘sluikstorten’ herkennen en uitleggen.

Ik kan verwoorden dat afval heel wat afbraaktijd nodig heeft.

Ik kan de gevolgen van afval opsommen.

Ik ken de vier maatschappelijke domeinen en kan ze op een situatie toepassen.

Ik weet wat de verschillende bestuursniveaus zijn.

Ik ken de 5 P’s van duurzame ontwikkeling.

Ik weet wat duurzaamheid is en ik kan duurzaam handelen.

Ik ken de duurzame ontwikkelingsdoelen en ik kan ze toepassen.

Ja

handeling gesprek

spreken tip

Finale

Je houdt een opruimactie in de buurt waarmee je anderen bewust maakt van het zwerfvuilprobleem.

Auteur Tina Lava en Faith Casier

Design & Lay-out die Keure

Eerste druk 2024/266 - ISBN 978 90 4864 904 4

Bestelnummer 90 850 0102 (module 1 van 5)

KB D/2023/0147/144 - NUR 137 - Thema YPJJ

Verantwoordelijke uitgever die Keure, Kleine Pathoekeweg 3, 8000 Brugge

© Copyright by die Keure, Brugge - RPR 0405 108 325

Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No parts of this book may be reproduced in any form by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the publisher. De uitgever heeft naar best vermogen getracht de publicatierechten volgens de wettelijke bepalingen te regelen. Zij die niettemin menen nog aanspraken te kunnen doen gelden, kunnen dat aan de uitgever kenbaar maken.

Die Keure wil het milieu beschermen. Daarom kiezen wij bewust voor papier dat het keurmerk van de Forest Stewardship Council® (FSC®) draagt. Dit product is gemaakt van materiaal afkomstig uit goed beheerde, FSC®-gecertificeerde bossen en andere gecontroleerde bronnen.

9 789048