επιλογη/63 γιατί δεν έχουμε ανάγκη απ’ αυτήν την ταλαιπωρία - ποτέ δεν την είχαμε ανάγκη - αλλά από μια προώθηση μακράς πνοής, που θα δώσει επιτέλους μιαν ουσιαστική πρόοδο στον τόπο. ο «Χιακόν Γλωσσάριον» του Αλεξάνδρου Πασπάτη, Χίου για Τ τρού στην Κωνσταντινούπολη, εκδόθηκε στην Αθήνα το 1888,4 σε μιαν εποχή όπου η προσπάθεια να καταδειχθεί μέσ’ από τα ζωντανά πολιτιστικά φανερώματα η αδιάσπαστη συνέχεια του Ελληνισμού ήταν αρκετά έντονη, είχε ωστόσο και τις αρνητικές της επιπτώσεις όχι στο ίδιο το ζητούμενο (σ’ αυτό αντίθετα ση μείωσε περιφανή επιτυχία), αλλά στην όλη μέθοδο που το ζήτημα αντιμετωπίστηκε. Κι αυτό γιατί ιδώθηκε όχι με την αμεσότητα που η μελέτη των φανερωμάτων αυτών επέβαλλε (και επέσυρε), αλλά μέσ’ από τη λογιοσύνη εκείνων που μελετούσαν τα φανερώματα αυτά. Ο Πασπάτης ήταν ένας απ’ αυτούς και ήταν φυσικό ή μάλ λον αναγκαίο να επηρεαστεί από το συντριπτικό κύρος του συμπα τριώτου του Κοραή και ειδικότερα για θέματα γλωσσικά. Έτσι, παρατηρεί κανείς, και μ’ όλο τον εκπεφρασμένο του σεβασμό προς το μορφολογικό τύπο της λέξης ή της έκφρασης, την προσπάθειά του να «διορθώσει» (κατά το πρότυπο του δασκάλου του) και να παρουσιάσει «ελληνικότερα» πολλές λέξεις από τη διάλε κτο του πατρογονικού του νησιού αφού σύμφωνα με τη θεωρία του Κοραή η γλώσσα μας μέσα στους αιώνες της δουλείας «εκβαρβα ρώθηκε» και «εκχυδαΐστηκε», λοιπόν, έχει ανάγκη από καθαρι σμό και αποκατάσταση - κι αυτό είναι έργο και υποχρέωση των λογίων, των «φωτισμένων» ανδρών του Γένους. Μέσα σ’ αυτή την εκ των προτέρων σχηματισμένη θεωρία, είχε παραβλεφθεί το σημαντικότερο στοιχείο που χαρακτηρίζει μια ζωντανή γλώσσα: η εξέλιξη, και κοντά σ’ αυτήν και όλα τα φαινόμενα που συναρτώνται μ’ αυτήν, όπως η απλοποιητική τάση, η εξομάλυνση των μορφολογικών και τυπικών ιδιαιτεροτήτων, η διαπίδυση των γλωσ σών, η ενσωμάτωση ξένων λέξεων, τα αντιδάνεια και πλήθος άλ λα. Ο κοραϊσμός φοβήθηκε τη μόλυνση της γλώσσας από τα φυσι κά φαινόμενα που η ίδια παράγει και που χωρίς αυτά παύει να λει τουργεί. Η γλώσσα του Κοραή (και όλων των λογίων και «νομοθετών») ήταν μια γλώσσα συμβατική που δεν εδραζόταν πάνω στην πραγματικότητα και φυσικά με την επιρροή της έβλαψε τη φυσική λαλιά και την κατέστησε μιαν αλειτούργητη συνθήκη. Μπροστά της ο λαός έμεινε αμήχανος και όπου προσπάθησε να τη μιμηθεί παρουσίασε ένα έκτρωμα γλωσσικό - παράδειγμα Κασομούλη· ό που έμεινε ανεπηρέαστος, έδωσε ένα λόγο ατόφιο και γιομάτο από φυσική δύναμη και κίνηση, αριστουργηματικό - παράδειγμα Μακρυγιάννη. Απ’ την άλλη, ο Πασπάτης ακολουθεί πιστά τις ετυμολογικές διερμηνεύσεις του Κοραή, τις ερμηνευτικές του παρατηρήσεις και τους φιλολογικούς του σχολιασμούς καταφεύγοντας έτσι, για κάθε δυσκολία, στην κατακυρωμένη του αυθεντία. Εκείνο όμως που θε ωρήθηκε για την εποχή του θετικό στην προοπτική του χρόνου α ποδείχθηκε αρνητικό - ωστόσο δε θα ’θελα να επιμείνω πάνω σ’ αυτό. Αν σήμερα η γλωσσολογική καταγραφή του Χιώτη γιατρού έχει να μας μεταφέρει ένα μήνυμα, αυτό νομίζω είναι το χρέος μας να σκύψουμε με αγάπη πάνω από τα πολιτιστικά μορφώματα του λαού και να τα μελετήσουμε και να τα αξιοποιήσουμε όσο μπορού με μέσα στη σημερινή τεχνολογική ισοπέδωση. Γιατί - κακά τα ψέματα - η τεχνολογία επιφέρει τις ισοπεδωτικές της ανέσεις και την ομοιομορφία των τυποποιήσεών της με τρόπο ακαταμάχητο (και προς τι ν’ αντιταχθεί κανείς στην ευκολία του και την άνεσή του;) και είναι πράγμα που δε σταματά ούτε μπορεί ή πρέπει κα-
Ψ Ε Υ Α Α ΙΣ Θ Η Σ Ε ΙΣ Τ Η Σ Σ Υ Ν Ε Ρ Γ Α Σ ΙΑ Σ Ε Υ Ρ Ω Π Η Σ Κ Α Ι Τ Ρ ΙΤ Ο Υ Κ Ο Σ Μ Ο Υ : L O M E IV . Σ υ λ λ ο γ ικ ό ς τ ό μ ο ς. Ε π ιμ . Σ . Μ ά π π α . Α θ ή ν α , Ε ξά ν τα ς, F o ru m τω ν Δ ε λ φ ώ ν . Σ ε λ . 505.
Η Λομέ είναι η πρωτεύουσα του Τονγκό στην οποία έγιναν οι συμ φωνίες ανάμεσα στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα και τις χώρες της Αφρι κής, της Καραϊβικής και του Ειρηνι κού. Τι είναι όμως η Λομέ, σε τι δια φοροποιείται από τους άλλους θε σμούς συνεργασίας Βορρά-Νότου; Πρόκειται για μοντέλο «συνεργα σίας στην ανάπτυξη» ή για διαιώνι ση των αποικιακών σχέσεων; Στα ε ρωτήματα αυτά επιχειρούν να α παντήσουν Έλληνες και ξένοι ειδι κοί που συναντήθηκαν στα πλαίσια του Forum των Δελφών στο Ναύ πλιο στις 8-13 Νοεμβρίου 1989. Στο πρώτο μέρος του τόμου επιχειρείται ένας απολογισμός των συμφωνιών από τους Κ. Κομελιό (Εισαγωγή σε μια συλλογιστική προοπτικής), Ζ. Γκρελέ (Η διαδικα σία προσαρμογής στις αφρικανικές χώρες νότια της Σαχάρας. Προοπτι κές για τη συνεργασία ΕΟΚ-ΑΚΕ), Κ. Στήβενς (Οι συμβάσεις ΛΟΜΕ: από τη νέα διεθνή οικονομική τάξη στα δάνεια δομικής προσαρμογής), Ρ. Μαϊέ - Μ.Φ. Ζαρέ (Δομική προ-