Economy Today - September 2021

επιτοκια υπο το TEΥΧΟΣ 63 / σεπτεμβριοσ 2021 / €2.50

μηδεν ΘΩΜΑΣ ΚΑΖΑΚΟΣ:

H ΝΑΥΤΙΛΙΑ ΘΑ ΒΓΕΙ ΔΥΝΑΤΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ:

ΤΑ ΠΕΝΤΕ ΣΕΝΑΡΙΑ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 2100

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

FOCUS

TEΥΧΟΣ 63 / σεπτεμβριοΣ 2021

20 COVER STORY: Επιτόκια υπό το μηδέν - Τι αλλάζει για τους καταθέτες, τους δανειολήπτες, τις τράπεζες και όλα όσα συμβαίνουν διεθνώς

- ΤΑΣΟΣ ΓΙΑΣΕΜΙΔΗΣ: Σταδιακή

απόσυρση των μέτρων

- ΒΡΑΣΙΔΑΣ ΝΕΟΦΥΤΟΥ: Τα αρνητικά

επιτόκια και η πιθανή αλλαγή στη

νομισματική πολιτική

- ΚΕΡΔΙΖΟΥΝ ΕΔΑΦΟΣ τα αρνητικά επιτόκια

- ΜΑΡΙΟΣ ΚΛΗΡΙΔΗΣ: Τα διλήμματα των

τραπεζών ενόψει αρνητικών επιτοκίων

- ΜΙΧΑΛΗΣ ΦΛΩΡΕΝΤΙΑΔΗΣ: Χαμηλά

επιτόκια, καταθέσεις και τράπεζες

- ΙΩΑΝΝΗΣ ΒΙΟΛΑΡΗΣ: Ορατό το

ενδεχόμενο επιβολής αρνητικών επιτοκίων

- ΠΩΛΙΝΑ ΑΝΙΦΤΟΥ: Τα ισλαμικά

οικονομικά μοντέλα και η επίδρασή τους

στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα

20

ΘΕΜΑΤΑ/ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ

10

10 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΕΤΡΙΔΗΣ: Καταρτίζεται

ο κρατικός προϋπολογισμός για το 2022 12 ΟΙ ΠΛΟΥΣΙΟΤΕΡΕΣ και οι φτωχότερες

χώρες του κόσμου 14 ΣΧΕΔΙΟ ΑΝΑΚΑΜΨΗΣ ΚΑΙ

ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ: Η σημασία των

μεταρρυθμίσεων 46 ΑΝΘΕΙ Η ΠΑΡΑΟΙΚΟΝΟΜΙΑ: Μελέτη

του ΚΟΕ του Πανεπιστημίου Κύπρου 48 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΘΩΜΑ

ΚΑΖΑΚΟΥ: Αναγκαία για τη ναυτιλία

η πρόσβαση σε χρηματοδότηση 54 Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ δεν χάνει τη δυναμική του 70 ΕΡΧΕΤΑΙ η ευρωπαϊκή ψηφιακή ταυτότητα

12

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟΥΝ

70

54

42 ΚΡΙΤΩΝΑΣ ΟΝΗΣΙΦΟΡΟΥ: Η χειρότερη

επένδυση που θα μπορούσες να έχεις τώρα

είναι τα μετρητά 62 ΜΙΧΑΛΗΣ ΧΑΤΖΗΧΑΝΝΑΣ:

Ταμεία Προνοίας – Οι εξελίξεις και το

νομοθετικό πλαίσιο 64 ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗΣ: Θεμιτή

η αυξημένη εποπτεία των Ταμείων Προνοίας 76 ΚΥΡΙΑΚΟΣ Ε. ΓΕΩΡΓΙΟΥ: Ευρωπαϊκό

Πρόγραμμα Ορίζοντας 2020 78 ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΟΥΛΛΙΚΚΑΣ: Τα σενάρια

κλιματικής αλλαγής μέχρι το 2100 80 ΝΙΚΟΛ Κ. ΦΙΝΟΠΟΥΛΟΥ: Η σημασία των

βιώσιμων επενδύσεων

ΜΟΝΙΜΕΣ ΣΤΗΛΕΣ

4 EDITORIAL 6 EI-KONOMIA 98 ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΟΣ BRAND: Τυρί Valio

80

94

ΚΑΙ ΑΚΟΜΗ…

60 WEBARTS: Οι στόχοι μας με ορίζοντα το 2022 94 COCO CHANEL: Η γυναίκα που άλλαξε τον ρου της μόδας

EconomyToday 3

ΕDITORIAL

Τ

ο καλοκαίρι –ή καλύτερα οι τουριστικά παραγωγικότεροι μήνες του χρόνου– έχει φύγει. Η δεύτερη χρονιά κορωνοϊού ήταν σαφώς καλύτερη από την πρώτη, παρά τις αντιξοότητες. Αυτές οι δύο χρονιές, όμως, έχουν να διδάξουν άπαντες και η προοπτική του Ταμείου Ανάκαμψης ενδέχεται να είναι καθοριστική για το μέλλον της χώρας, εάν αξιοποιηθεί πραγματικά για τη δημιουργία ενός πιο στέρεου μοντέλου ανάπτυξης. Η μεγάλη εξάρτηση από τον τουρισμό πρέπει να μειωθεί. Η οικονομία πρέπει να αποκτήσει κι άλλες ροές. Εύκολο στα λόγια, δύσκολο στην πράξη, αλλά απαραίτητο. Το βρετανο-ρωσικό δίδυμο, που στηρίζει εδώ και χρόνια το κυπριακό τουριστικό προϊόν, πρέπει να εμπλουτιστεί. Προσπάθειες έγιναν και ως έναν βαθμό καρποφόρησαν τα προηγούμενα χρόνια. Παρά ταύτα, η χώρα κρεμόταν από τα χείλη των κυβερνήσεων Βρετανίας και Ρωσίας για να σώσει ό,τι σωζόταν το φετινό καλοκαίρι. Η συνδεσιμότητα, όσο κι αν την πολυδιαφημίζουν, είναι κάτι που πονά την τουριστική βιομηχανία και θα πρέπει να βρεθούν τρόποι να ενισχυθεί. Όμως και το τουριστικό προϊόν επιβάλλεται να εμπλουτιστεί και να εκσυγχρονιστεί. Η πανδημία έχει δείξει τον δρόμο της τεχνολογίας, και στην Κύπρο μπορεί να αξιοποιηθεί ποικιλοτρόπως και στο τουριστικό κομμάτι. Τα αστέρια των ξενοδοχείων είναι άλλο ένα κεφάλαιο το οποίο πρέπει να κοιτάξουν οι αρμόδιοι. Οι ξενοδόχοι, δε, ας προσέξουν λίγο και τις τιμές τους, ώστε να συμβαδίζουν με τις προσφερόμενες υπηρεσίες προς τους πελάτες τους.

Ας μιλήσουμε για τουρισμό ΤΟΥ ΝΕΣΤΟΡΑ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ω

ΕΠΙΤΟΚΙΑ ΥΠΟ ΤΟ TEΥΧΟΣ 63 / ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2021 / €2.50

ΜΗΔΕΝ ΘΩΜΑΣ ΚΑΖΑΚΟΣ:

H ΝΑΥΤΙΛΙΑ ΘΑ ΒΓΕΙ ∆ΥΝΑΤΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ:

ΤΑ ΠΕΝΤΕ ΣΕΝΑΡΙΑ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 2100

4 EconomyToday

ΜΕΓΑΡΟ ΔΙΑΣ Λεωφόρος Άντη Χατζηκωστή και γωνία Λεωφόρου Αρχαγγέλου 31, 2057, Στρόβολος, Λευκωσία Τηλ.: 22580580 Φαξ: 22580675 Αρχισυντάκτης: Νέστορας Βασιλείου Art Directors: Αναστασία Ερωτοκρίτου, Ελένη Νικολάου ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: Έμιλυ Μιντή, Έλενα Καλυφόμματου, Ναταλία Γεωργιάδου, Ξένιος Μεσαρίτης Άννα Κριθαρίδου ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟΙ/ΑΝΑΛΥΤΕΣ: Τάσος Γιασεμίδης, Βρασίδας Νεοφύτου, Πωλίνα Άνιφτου, Μάριος Κληρίδης, Μιχάλης Φλωρεντιάδης, Ιωάννης Βιολάρης, Κρίτωνας Ονησιφόρου, Μιχάλης Χατζηχάννας, Παναγιώτης Μαυρομιχάλης, Κυριάκος Ε. Γεωργίου, Ανδρέας Πουλλικκάς, Νικόλ Κ. Φινοπούλου, Ηλίας Χατζηκουμής Διόρθωση: Σάββας Πολυβίου ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Advertising specialist: Μαρκέλλα Ιακώβου, e-mail: iacovoum@diasmedia.com τηλ. 22580812 Client Service Supervisor: Μαρία Χαραλάμπους MARKETING MANAGER: Γιώτα Ορφανίδου Υπεύθυνος Λογιστηρίου: Οδυσσέας Κωνσταντίνου Λογιστήριό: Σάββια Αριστείδου EΚΔΟΤΗΣ ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΔΙΑΣ ΛΤΔ Ιδρυτής: Κώστας Ν. Χατζηκωστής Διευθύνων Σύμβουλος: Χρύσανθος Τσουρούλλης Εκτύπωση: Proteas Press Ltd Διανομή: Πρακτορείο Τύπου Κρόνος

www.hyundai.com.cy

EI-KONOMIA

Η γλώσσα των αριθμών στην Κύπρο

+11,4%

+6,0%

ΤΑ ΕΣΟΔΑ

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2021: €4.128,4 εκατ. ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2020: €3.705,3 εκατ.

ΟΙ ΑΠΟΛΑΒΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ (αύξηση κατά €78,0 εκατ.)

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2021: €1.376,4 εκατ. ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2020: €1.298,4 εκατ.

€711,9 εκατ. ΕΛΛΕΙΜΜΑ:

+12,6%

(3,3% στο ΑΕΠ)

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2021

ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΠΑΡΟΧΕΣ

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2021: €1.817,2 εκατ. ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2020: €1.614,1 εκατ.

+12,1% ΟΙ ΔΑΠΑΝΕΣ

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2021: €4.840,3 εκατ. ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2020: €4.316,8 εκατ.

+30,0%

ΟΙ ΑΔΕΙΕΣ ΟΙΚΟΔΟΜΗΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΪΟΣ 2021: 3.157 ΑΔΕΙΕΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΪΟΣ 2020: 2.429 ΑΔΕΙΕΣ

6 EconomyToday

market watch

5+1 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΑ ΝΕΑ 3

1 ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΣΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΛΙΜΑ Βελτίωση παρουσίασε τον Αύγουστο το οικονομικό κλίμα, κυρίως στην ενίσχυση του επιχειρηματικού κλίματος στον τομέα των υπηρεσιών, αν και η αβεβαιότητα λόγω της συνεχιζόμενης πανδημίας του κορωνοϊού διατηρείται. Ειδικότερα, ο Δείκτης Οικονομικής Συγκυρίας (ΔΟΣ), που καταρτίζει το Κέντρο Οικονομικών Ερευνών (ΚΟΕ) του Πανεπιστημίου Κύπρου, παρουσίασε άνοδο τριών μονάδων, φτάνοντας τις 108,6 μονάδες από 105,6 τον προηγούμενο μήνα. «Η άνοδος του ΔΟΣ προήλθε από την ενδυνάμωση του επιχειρηματικού κλίματος στις υπηρεσίες και σε μικρότερο βαθμό από την ενίσχυση της οικονομικής εμπιστοσύνης των επιχειρήσεων λιανικού εμπορίου και των καταναλωτών», αναφέρει το ΚΟΕ. Η βελτίωση στον τομέα των υπηρεσιών προήλθε από την καλυτέρευση της τρέχουσας κατάστασης και την προς τα πάνω αναθεώρηση των προσδοκιών για τον κύκλο εργασιών του επόμενου τριμήνου. Στο λιανικό εμπόριο το κλίμα βελτιώθηκε ελαφρώς ως αποτέλεσμα

ευνοϊκότερων απαντήσεων για τις πωλήσεις του τελευταίου τριμήνου. Αμετάβλητο σε σύγκριση με τον προηγούμενο μήνα διατηρήθηκε το επιχειρηματικό κλίμα στους τομείς των κατασκευών και της μεταποίησης. Μικρή βελτίωση σημείωσε τον Αύγουστο το καταναλωτικό κλίμα, με τους καταναλωτές να εμφανίζονται λιγότερο απαισιόδοξοι σχετικά με τη μελλοντική οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών τους και της χώρας γενικότερα. Σύμφωνα με το ΚΟΕ, οι καταναλωτές παρουσιάστηκαν λιγότερο επιφυλακτικοί σχετικά με μελλοντικές δαπάνες για μεγάλες αγορές. Πάντως, το ΚΟΕ σημειώνει πως «παρά την αύξηση του ΔΟΣ τον Αύγουστο, η αβεβαιότητα ανάμεσα σε επιχειρήσεις στο λιανικό εμπόριο, τη μεταποίηση και τις κατασκευές, καθώς και μεταξύ των καταναλωτών, αυξήθηκε περαιτέρω». Αντίθετα, η αβεβαιότητα στις υπηρεσίες σημείωσε υποχώρηση.

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Την Κύπρο περιλαμβάνει για πρώτη φορά στους σταθμούς του το διήμερο διεθνές επενδυτικό συνέδριο «International Luxury Property and Residency Conference 2021», που πραγματοποιήθηκε στις 24-25 Αυγούστου, με τη συμμετοχή υποψήφιων επενδυτών από 30 χώρες. «Η Κύπρος αποτελεί μια από τις πρώτες επιλογές για επενδυτές», δήλωσε στην εισαγωγική της ομιλία η εκ των διοργανωτών του συνεδρίου Kseniya Korzun, εκφράζοντας τη χαρά της που αυτό είναι το πρώτο συνέδριο στη χώρα. Όπως είπε, η Κύπρος προσελκύει ολοένα και περισσότερο ενδιαφέρον μέσα από το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα και τις ευκαιρίες επενδύσεων σε πολυτελή ακίνητα. «Αυτές τις δύο μέρες», συνέχισε, «έχουμε φέρει επενδυτές από 30 χώρες, όπως τη Ρωσία, το Αζερμπαϊτζάν, το Καζακστάν, την Ουκρανία, την Ινδία, τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη». Σημείωσε δε ότι παρόμοια συνέδρια έχουν γίνει στο Μονακό, στη Γαλλία, στην Κίνα, στη Ρωσία, στην Ινδία και αλλού, ενώ η Κύπρος είναι ο νέος προορισμός των διοργανωτών.

2 ΕΠΕΚΤΕΙΝΕΤΑΙ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΕΓΧΩΡΙΟ ΤΟΥΡΙΣΜΟ Επεκτείνεται μέχρι την 30ή Νοεμβρίου 2021 το Σχέδιο Ενίσχυσης Εγχώριου Τουρισμού. Όπως αναφέρεται σε σχετικό ανακοινωθέν, στο Σχέδιο μπορούν να συμμετάσχουν τουριστικά καταλύματα (ξενοδοχεία, οργανωμένα διαμερίσματα, τουριστικά χωριά, αγροτουριστικά καταλύματα) τα οποία δύνανται να προσφέρουν για την περίοδο από την 1η Σεπτεμβρίου 2021 μέχρι και την 30ή Νοεμβρίου 2021 μέγιστη τιμή 60 ευρώ 8 EconomyToday

(περιλαμβανομένου του ΦΠΑ) για δίκλινο δωμάτιο, με πρόγευμα, ανά ημέρα, με ελάχιστη παραμονή τα 2 βράδια. Το Σχέδιο προβλέπει επίσης την κάλυψη του 35% του κόστους διαμονής από το Υφυπουργείο Τουρισμού. Δικαιούχοι είναι όλοι οι μόνιμα διαμένοντες στο νησί οι οποίοι έχουν εμβολιαστεί με τουλάχιστον μία δόση. Τα άτομα κάτω των 16 ετών, που δεν έχουν εμβολιαστεί, θα πρέπει να εξασφαλίζουν απόδειξη αρνητικής εξέτασης ταχείας ανίχνευσης αντιγόνου για την ασθένεια του COVID-19, με τη δειγματοληψία να έχει πραγματοποιηθεί εντός 72 ωρών. Δικαιούχοι είναι επίσης όλοι όσοι έχουν

αναρρώσει από τον ιό μέχρι και 180 μέρες πριν από την παραμονή τους στο κατάλυμα. Οι δικαιούχοι θα πρέπει να προσκομίσουν, σε έντυπη μορφή, τα σχετικά αποδεικτικά κατά την άφιξή τους στο κατάλυμα της επιλογής τους.

4

6

ΑΥΞΗΣΗ ΣΤΟ ΕΛΛΕΙΜΜΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΙΣΟΖΥΓΙΟΥ

ΠΛΗΡΩΣ ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΜΕΝΗ Η PARIMATCH

Αύξηση σημειώθηκε στο έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου τους πρώτους πέντε μήνες φέτος σε ετήσια βάση. Σύμφωνα με τη μηνιαία ηλεκτρονική έκδοση της Στατιστικής Υπηρεσίας, οι συνολικές εισαγωγές αγαθών (από κράτη-μέλη της Ε.Ε. και από τρίτες χώρες) για την περίοδο Ιανουαρίου-Μαΐου 2021 ήταν €3.256,9 εκατ. σε σύγκριση με €2.956,5 εκατ. για την περίοδο Ιανουαρίου-Μαΐου 2020, σημειώνοντας αύξηση 10,2%. Παράλληλα, οι συνολικές εξαγωγές αγαθών (σε κράτη-μέλη της Ε.Ε. και σε τρίτες χώρες) για φέτος ήταν €1.022,8 εκατ. σε σύγκριση με €1.265,8 εκατ. για την ίδια περίοδο του 2020, σημειώνοντας μείωση 19,2%. Το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου ήταν €2.234,1 εκατ. για την προαναφερθείσα περίοδο σε σύγκριση με €1.690,7 εκατ. την αντίστοιχη περσινή. Όπως αναφέρει η Στατιστική Υπηρεσία, η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν η κύρια πηγή προμήθειας αγαθών προς την Κύπρο με μερίδιο €2.103,1 εκατ. επί των συνολικών εισαγωγών. Οι εξαγωγές προς την Ευρωπαϊκή Ένωση ανήλθαν σε €341,0 εκατ., ενώ οι εξαγωγές προς τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες ήταν €146,1 εκατ. Οι εξαγωγές προς τις υπόλοιπες χώρες του κόσμου ήταν €535,7 εκατ.

ΑΥΞΗΜΕΝΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΓΙΑ ΧΟΡΗΓΙΕΣ ΣΕ ΜΜΕ

5

Πέραν των 350 αιτήσεων έχουν παραληφθεί από το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας στο πλαίσιο του Σχεδίου Χορηγιών για «Ενίσχυση της Ανταγωνιστικότητας των ΜμΕ του Μεταποιητικού Τομέα και άλλων Στοχευμένων Οικονομικών Δραστηριοτήτων», που αντιστοιχούν στο 80% περίπου του διαθέσιμου προϋπολογισμού της τρέχουσας προκήρυξης. Όπως αναφέρεται σε ανακοίνωση του Υπουργείου Ενέργειας, «με βάση τα πιο πάνω και λαμβάνοντας υπόψη τις πρόνοιες του Σχεδίου, η εν λόγω προκήρυξη αναμένεται σύντομα να ολοκληρωθεί, λόγω εξάντλησης του διαθέσιμου προϋπολογισμού, ύψους €50 εκατομμυρίων». Οι αιτήσεις συνεχίζουν να γίνονται δεκτές μέσω του ηλεκτρονικού Συστήματος Σχεδίων Χορηγιών (ΣΥΣΧΧΟ) του Υπουργείου μέχρι και τις 30 Σεπτεμβρίου 2021 ή μέχρι εξαντλήσεως του διαθέσιμου προϋπολογισμού.

Την εξέλιξή της σε «Parimatch Tech» ανακοίνωσε πρόσφατα η διεθνής εταιρεία αθλητικών στοιχημάτων Parimatch, «για να αναδείξει τη μετάβασή της από μια παραδοσιακή εταιρεία στοιχημάτων σε μια πλήρως ψηφιοποιημένη και επικεντρωμένη τεχνολογική επιχείρηση». Όπως αναφέρεται σε σχετικό ανακοινωθέν, «η αλλαγή ονόματος είναι το τελευταίο βήμα στον μακροπρόθεσμο τεχνολογικό μετασχηματισμό της εταιρείας, ξεκινώντας το 2010, όταν μόνο το 5% των παικτών στοιχημάτιζε στο διαδίκτυο». Προστίθεται ακόμα πως «η Parimatch Tech είναι μια διεθνής εταιρεία προϊόντων και θα συνεχίσει να προωθεί το καθιερωμένο brand Parimatch παγκοσμίως, ενώ παράλληλα παρέχει λύσεις τεχνολογίας και μάρκετινγκ στη βιομηχανία τυχερών παιχνιδιών και ψυχαγωγίας». Στο ανακοινωθέν, σημειώνεται μεταξύ άλλων: «Έχοντας εδραιώσει ήδη την ηγετική της θέση στην περιοχή CIS, η Parimatch Tech φέρνει το brand Parimatch στις διεθνείς αγορές μέσω των συνεργατών της στην Ουκρανία, την Κύπρο, το Ηνωμένο Βασίλειο, το Καζακστάν, τη Λευκορωσία, το Τατζικιστάν, την Τανζανία, την Κένυα και τη Νιγηρία, καθώς και άλλες χώρες στην Ευρώπη, την Ασία και την Ωκεανία». Τα κεντρικά γραφεία της εταιρείας βρίσκονται στη Λεμεσό, με κέντρα ανάπτυξης στην Ουκρανία, την Αρμενία και τη Λευκορωσία.

EconomyToday 9

θεμα

Καταρτίζεται ο κρατικός προϋπολογισμός για το 2022 Παραμένει η επεκτατική πολιτική, αλλά θα πρέπει να υπάρξει μια πολιτική σταδιακής εξόδου για να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα των δημοσίων οικονομικών, τονίζει ο Υπουργός Οικονομικών, Κωνσταντίνος Πετρίδης.

Μ

ε εντατικούς ρυθμούς εργάζεται το Υπουργείο Οικονομικών για τον καταρτισμό του κρατικού προϋπολογισμού για το 2022, ενώ, όπως υπογράμμισε ο Υπουργός Οικονομικών, Κωνσταντίνος Πετρίδης, με δηλώσεις του στο ΚΥΠΕ, «οι επόμενοι μήνες και το 2022 θα είναι κρίσιμοι για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας των δημοσίων οικονομικών». Δεν έχει καθοριστεί ακόμη ημερομηνία συζήτησης του κρατικού προϋπολογισμού ενώπιον του Υπουργικού Συμβουλίου, λόγω των προγραμματισμένων επισκέψεων του Προέδρου της Δημοκρατίας στο εξωτερικό, αλλά εκτιμάται ότι η συζήτηση θα γίνει το αργότερο μέχρι την τρίτη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου. Βάσει του Συντάγματος, ο προϋπολογισμός κατατίθεται ενώπιον της Βουλής μέχρι την 30ή Σεπτεμβρίου.

ΣΤΟΧΟΣ Ο ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΟΣ ΣΤΟ 3%

Το Υπουργείο Οικονομικών και η αρμόδια Διεύθυνση Προϋπολογισμού εργάζονται ήδη πυρετωδώς, σε συνεννόηση με τα άλλα υπουργεία και κυβερνητικά τμήματα, για τον καταρτισμό του επόμενου 10 EconomyToday

προϋπολογισμού και του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού πλαισίου. Τεχνοκράτες του ΥΠΟΙΚ θέτουν τον στόχο για περιορισμό του ελλείμματος γύρω στο 3% του ΑΕΠ το 2022 έναντι του εκτιμώμενου 4,7% το 2021, αφού παραμένει η επεκτατική δημοσιονομική πολιτική για μετριασμό των επιπτώσεων στην πραγματική οικονομία και την οικονομική δραστηριότητα από τη συνεχιζόμενη πανδημία του κορωνοϊού. Το δημοσιονομικό ισοζύγιο θα παραμείνει σε αρνητικό πρόσημο και για δεύτερο συνεχόμενο έτος, αφού διατηρείται η πολιτική στήριξης λόγω της πανδημίας, με το ΥΠΟΙΚ να εφαρμόζει ωστόσο πολιτική σταδιακής απόσυρσης των μέτρων στήριξης (phase out), με στόχο τη σταδιακή επιστροφή σε ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς. Εξάλλου, και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διατηρεί σε ισχύ τη ρήτρα διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και το 2022, λόγω της πανδημίας, και έτσι τα κράτημέλη δεν υποχρεούνται να εφαρμόσουν τους δημοσιονομικούς κανόνες της Ε.Ε. Η συζήτηση σε επίπεδο ΥΠΟΙΚ της Ευρωζώνης για το πότε θα επανέλθει σε ισχύ το Σύμφωνο Σταθερότητας αναμένεται να γίνει το επόμενο διάστημα.

ΚΡΙΣΙΜΟΙ ΟΙ ΕΠΟΜΕΝΟΙ ΜΗΝΕΣ

Αν και δεν έχει καθοριστεί ημερομηνία συζήτησης του προϋπολογισμού, εντούτοις θα πρέπει να κατατεθεί στη Βουλή μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου

«Ο επόμενος κρατικός προϋπολογισμός θα έχει αναπτυξιακό χαρακτήρα, ενώ θα διατηρήσει –αν και σε μειωμένο και στοχευμένο βαθμό– την επεκτατική δημοσιονομική πολιτική», τόνισε ο Υπουργός Οικονομικών. Σε παρατήρηση ότι τα μέχρι στιγμής δημοσιονομικά στοιχεία δεν παρουσιάζουν ικανοποιητική βελτίωση, ο κ. Πετρίδης εξήγησε πως ήταν πολιτική της κυβέρνησης να διατηρηθεί η επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, που εξάλλου ήταν μη επαναλαμβανόμενη (one-off) λόγω της πανδημίας, αλλά υπογράμμισε πως πρέπει να υπάρξει μια πολιτική σταδιακής εξόδου από την επεκτατική πολιτική, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα των δημοσίων οικονομικών. Ο Υπουργός Οικονομικών επεσήμανε πως η διασφάλιση της βιωσιμότητας των δημοσίων οικονομικών ήταν αυτή που οδήγησε στις αναβαθμίσεις της κυπριακής πιστοληπτικής ικανότητας και επέτρεψε την πρόσβαση στις αγορές, προκειμένου να δημιουργηθούν τα αποθέματα για στήριξη της οικονομίας εν μέσω της πανδημίας. «Συνεπώς, οι επόμενοι μήνες, αλλά και το 2022, θα είναι κρίσιμοι για τη μακροχρόνια βιωσιμότητα των δημοσίων οικονομικών», τόνισε.

ţƋžƆƎƂƑƆƇŻ ƁƆŹƇƎƆƐƄ Ƒƌƒ Ůƌƈƚ ţƍƆƔƂƆƎƄƐƆžƇƌƚ űžƉƂżƌƒ ŮƎƌƊƌżžƏ 0$3 )XQG ƐƑž ţƒƎƖƍžƗƇŹ ŠƎžſƂżž Ζ3( $ZDUGV

+ $RQ R ƍžƀƇƙƐƉƆƌƏ ƌƎƀžƊƆƐƉƙƏ ƐƒƉſƌƒƈƂƒƑƆƇƛƊ ƒƍƄƎƂƐƆƛƊ 1<6( $21 žƊžƇƌżƊƖƐƂ ƙƑƆ źƔƂƆ žƍƌƊƂƉƄƅƂż ƐƑƌ Ůƌƈƚ ţƍƆƔƂƆƎƄƐƆžƇƙ űžƉƂżƌ ŮƎƌƊƌżžƏ 0$3 )XQG ƉƆž ƐƂƆƎŹ žƍƙ ſƎžſƂżž ƑƄƏ ţƒƎƖƍžƗƇŻƏ ſƆƌƉƄƔžƊżžƏ ƐƒƊƑŹƋƂƖƊ ƂƍžƆƊƛƊƑžƏ Ƒƌ űžƉƂżƌ űž ſƎžſƂżž ƍƌƒ žƍƌƊƂƉŻƅƄƇžƊ ƐƑƌ 0$3 )XQG ƐƑƌ ƇƌƎƒƓžżƌ ƀƂƀƌƊƙƏ ƑƄƏ ƂƒƎƖƍžƗƇŻƏ ſƆƌƉƄƔžƊżžƏ ƐƒƊƑžƋƆƌƁƌƑƆƇƛƊ űžƉƂżƖƊ ƂżƊžƆ Ƒž ƂƋŻƏ - WINNER – Best Small Pension Fund (assets less than €1bn) - HIGHLY COMMENDED - Multi-employer / Professional Pension Fund - HIGHLY COMMENDED - Pensions Governance & Administration - HIGHLY COMMENDED - Small Countries űž ţƒƎƖƍžƗƇŹ ŠƎžſƂżž Ζ3( $ZDUGV žƍƌƑƂƈƌƚƊ Ƒƌ ƉƂƀžƈƚƑƂƎƌ ƅƂƐƉƙ ƀƆž Ƒž ƂƒƎƖƍžƗƇŹ ƐƒƊƑžƋƆƌƁƌƑƆƇŹ ƑžƉƂżž ƉƂ ƑƄ ƐƒƉƉƂƑƌƔŻ žƎƇƂƑƛƊ ƂƇžƑƌƊƑŹƁƖƊ ƑžƉƂżƖƊ Ƒƌ žƍƙ ƔƛƎƂƏ ƍƌƒ ƇžƈƚƍƑƌƒƊ ƍƂƎƆƐƐƙƑƂƎž žƍƙ ƂƇžƑƌƉƉƚƎƆž ƉźƈƄ ƇžƆ ƑƎƆƐƂƇžƑƌƉƉƚƎƆž ƂƒƎƛ

ZZZ PDS IXQG

FRQWDFW#PDS IXQG

ţżƉžƐƑƂ ƍƌƈƚ ƍƂƎŻƓžƊƌƆ ƀƆž ƑƄ ƁƌƒƈƂƆŹ ƍƌƒ ƇŹƊƌƒƉƂ ƀƆž Ƒž ƉźƈƄ ƉžƏ ŨžƆ ƙƔƆ ƔƖƎżƏ ƈƙƀƌ şƒƑƙ Ƒƌ ſƎžſƂżƌ ƂżƊžƆ žƊžƀƊƛƎƆƐƄ ƙƈƖƊ ƑƖƊ ƍƎƌƐƍžƅƂƆƛƊ ƍƌƒ ƇžƑžſŹƈƈƌƊƑžƆ ƀƆž ƑƄƊ ƂƍżƑƂƒƋƄ žƎƆƐƑƂżžƏ ƐƑƄ ƁƆžƔƂżƎƆƐƄ űžƉƂżƖƊ ŮƎƌƊƌżžƏ ƉźƐƖ ƍƆƌ žƍƌƑƂƈƂƐƉžƑƆƇƛƊ ƁƆžƁƆƇžƐƆƛƊ ƁƆžƇƒſźƎƊƄƐƄƏ ƁƆžƔƂżƎƆƐƄƏ ƇžƆ ƂƍƂƊƁƚƐƂƖƊ ƉƂ žƍƛƑƂƎƌ ƐƑƙƔƌ ƑƄƊ ƂƍżƑƂƒƋƄ ƇžƈƚƑƂƎƖƊ žƍƌƑƂƈƂƐƉŹƑƖƊ ƀƆž Ƒž ƉźƈƄ ƉžƏ ť ƁƆŹƇƎƆƐƄ žƒƑŻ ƀƆž źƊž ŨƒƍƎƆžƇƙ űžƉƂżƌ ŮƎƌƊƌżžƏ žƍƌƑƂƈƂż ƆƁƆžżƑƂƎƄ ƑƆƉŻ ƇžƆ ƐƒƉſŹƈƈƂƆ ƐƄƉžƊƑƆƇŹ ƇžƆ ƐƑƄ žƊŹƁƂƆƋƄ ƑƄƏ ŨƚƍƎƌƒ ƖƏ ƇźƊƑƎƌ ƒƍƄƎƂƐƆƛƊ ƀƆž űžƉƂżž ƂƍžƀƀƂƈƉžƑƆƇƛƊ ƐƒƊƑžƋƆƌƁƌƑƆƇƛƊ ƍžƎƌƔƛƊ

ŭ ųżƈƆƍƍƌƏ ŪžƊƊŹƎƄƏ

ŢƆƂƒƅƚƊƖƊ ŰƚƉſƌƒƈƌƏ ƑƄƏ $RQ ƐƑƄƊ ŨƚƍƎƌ

ΘΕΜΑ Α

ΟΙ ΠΛΟΥΣΙΌΤΕΡΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΦΤΩΧΌΤΕΡΕΣ

ΧΏΡΕΣ ΤΟΥ ΚΌΣΜΟΥ

Το κατά κεφαλήν Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) συνεχίζει να αυξάνεται διαχρονικά, παράλληλα με τα επίπεδα διαβίωσης παγκοσμίως, σύμφωνα με ανάλυση του Zero Hedge.

Tο ΑΕΠ αποτελεί το κυριότερο μακροοικονομικό μέγεθος, ενώ ορίζεται ως η συνολική αγοραία αξία όλων των τελικών προϊόντων και υπηρεσιών που παράγονται σε μια χώρα στη διάρκεια μιας ορισμένης χρονικής περιόδου. Ο παρακάτω χάρτης του ΔΝΤ δείχνει και το ονομαστικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ για όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου, σύμφωνα με τον αναλυτή της Visual Capitalist, Avery Koop. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΞΕΝΙΟΣ ΜΕΣΑΡΙΤΗΣ

ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΝ ΑΕΠ 2021 ΕΠΊΠΕΔΑ ΔΙΑΒΊΩΣΗΣ

Σύμφωνα με τα ιστορικά δεδομένα του Our World in Data, το επίπεδο διαβίωσης των πολιτών μεταξύ του 1820 και του 2018 έχει αυξηθεί δραματικά, με τον μέσο όρο του κατά κεφαλήν ΑΕΠ να έχει πολλαπλασιαστεί κατά 15 φορές. Η αύξηση του επιπέδου μόρφωσης, η πρόσβαση σε εμβόλια και η ιατρική περίθαλψη έχουν βελτιώσει τις ζωές μας, οδηγώντας σε μείωση του ποσοστού παιδικής θνησιμότητας και των επιπέδων φτώχειας. Το 1990, για παράδειγμα, περίπου 1,9 δισεκατομμύριο άνθρωποι (39% του παγκόσμιου πληθυσμού) ζούσαν υπό το όριο της φτώχειας. Σύμφωνα με υπολογισμούς του ΟΗΕ, μέχρι το 2030 ο αριθμός αυτός θα έχει μειωθεί στα 479 εκατομμύρια (6% του παγκόσμιου πληθυσμού). Παρ’ όλα αυτά, η οικονομική ανισότητα είναι ακόμη τεράστια. Για παράδειγμα, η πλουσιότερη χώρα του κόσμου αυτή τη στιγμή βάσει του ονομαστικού κατά κεφαλήν ΑΕΠ, το Λουξεμβούργο, είναι 471 φορές πιο πλούσια από την τελευταία χώρα της κατάταξης, το Μπουρούντι.

12 EconomyToday

ΟΙ 10 ΟΙΚΟΝΟΜΊΕΣ ΜΕ ΤΟ ΥΨΗΛΟΤΕΡΟ ΚΑΤΆ ΚΕΦΑΛΉΝ ΑΕΠ ΑΝΑΠΤΥΣΣΌΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΊΕΣ Ή ΛΑΧ;

Το 1990, περίπου

1,900.000.000

39%

άνθρωποι, δηλ. το

του παγκόσμιου πληθυσμού, ζούσαν υπό το όριο της φτώχειας

ΟΙ 10 ΟΙΚΟΝΟΜΊΕΣ ΜΕ ΤΟ ΧΑΜΗΛΌΤΕΡΟ ΚΑΤΆ ΚΕΦΑΛΉΝ ΑΕΠ ΑΝΕΒΆΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΠΉΧΗ

Η ευημερία των πολιτών είναι ένα σχετικά νέο –ιστορικά– δεδομένο των τελευταίων δύο αιώνων. Στις προμοντέρνες κοινωνίες, ο μέσος πολίτης ζούσε υπό συνθήκες τις οποίες –σύμφωνα με τα μοντέρνα στάνταρ– θα θεωρούσαμε ως απόλυτη φτώχεια. Το επίπεδο διαβίωσης των πολιτών συνεχίζει να αυξάνεται παγκοσμίως. Παρά τα φαινομενικά βραχυπρόθεσμα ιστορικά προβλήματα, οι περισσότερες χώρες μπορούν να περιμένουν ένα καλύτερο και πιο λαμπρό αύριο.

Το 2021, όμως, αποτέλεσε «στραβοπάτημα» στην ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας. Τα παγκόσμια ποσοστά απόλυτης φτώχειας αυξήθηκαν για πρώτη φορά εδώ και δύο δεκαετίες. Περίπου 120 εκατομμύρια επιπλέον άνθρωποι ζουν υπό συνθήκες φτώχειας λόγω της πανδημίας, ενώ ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί στα 150 εκατομμύρια μέχρι το τέλος του έτους. Στις φτωχότερες χώρες του κόσμου, που έχουν χαρακτηριστεί από τον ΟΗΕ ως Λιγότερο Ανεπτυγμένες Χώρες (ΛΑΧ), πάνω από το 75% των πολιτών ζουν υπό συνθήκες φτώχειας. Παρά τον φαινομενικό πλούτο του κρατιδίου του Λουξεμβούργου, το 29% των πολιτών της χώρας ξοδεύουν άνω του 40% του εισοδήματός τους στη στέγαση, ενώ το 31% θα κινδυνέψουν να βρεθούν υπό το όριο της φτώχειας εάν απολέσουν έσοδα 3 μηνών. Σε σύγκριση με τις 10 πλουσιότερες οικονομίες, η ζωή στις ΛΑΧ είναι διαμετρικά αντίθετη. Περίπου το 80% των πολιτών απασχολούνται στον τομέα της γεωργίας. Στο Μπουρούντι, 1 στους 3 πολίτες χρήζει άμεσης οικονομικής βοήθειας, ενώ τα νοικοκυριά ξοδεύουν το 66% των εσόδων τους σε τρόφιμα. Το κόστος διαβίωσης στο Λουξεμβούργο είναι τεράστιο. Αν και το επίπεδο διαβίωσης βάσει των αγαθών και των υπηρεσιών βρίσκεται στα ύψη, μόνο το 4% των πολιτών της χώρας δηλώνουν πως δεν είναι ευχαριστημένοι με τις συνθήκες διαβίωσής τους. Πολλές εκ των Λιγότερο Ανεπτυγμένων Χωρών αποτελούν και παράδειγμα πολλά υποσχόμενων αναπτυσσόμενων οικονομιών. Η Κίνα, για παράδειγμα, έχει ποντάρει στην ανάπτυξη αυτή μέσω της «πρωτοβουλίας μιας ζώνης κι ενός δρόμου» (Belt and Road Initiative), η οποία έχει οδηγήσει σε τεράστιες επενδύσεις στις υποδομές πολλών αφρικανικών χωρών.

EconomyToday 13

θεμα

Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας

ΘΕΤΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΑΝ ΕΦΑΡΜΟΣΤΟΥΝ ΟΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ

Παρουσιάζουμε τη μελέτη του Κέντρου Οικονομικών Ερευνών του Πανεπιστημίου Κύπρου με τίτλο «Μελέτη του αντικτύπου του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Κύπρου: Η σημασία των μεταρρυθμίσεων».

14 EconomyToday

H

υιοθέτηση του πρωτοφανούς πακέτου στήριξης Επόμενη Γενιά ΕΕ (Next Generation ΕU) ήταν η αντίδραση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην πανδημία του COVID-19 και στις καταστροφικές επιπτώσεις που επέφερε στις ευρωπαϊκές οικονομίες. Το βασικό εργαλείο του προγράμματος αυτού, το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ), αφορά τη χρηματοδότηση των κρατών-μελών, κατά κύριο λόγο αυτών που επλήγησαν κυρίως από την πανδημία, για τα επόμενα πέντε χρόνια. Οι αποδέκτριες χώρες κλήθηκαν να υποβάλουν λεπτομερή εθνικά Σχέδια Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, στα οποία να περιγράφονται οι επενδυτικές και μεταρρυθμιστικές στρατηγικές που προτίθενται να υιοθετήσουν. Τα σχέδια αυτά έπρεπε να συνοδεύονται από μια αξιολόγηση των οικονομικών επιπτώσεων.

ΟΙ ΠΕΝΤΕ ΑΞΟΝΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ

Ειδικότερα, η εκπόνηση του κυπριακού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ) πραγματοποιήθηκε σύμφωνα με τα κριτήρια του Κανονισμού που έθεσαν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Στο πλαίσιο του ΣΑΑ, η Κύπρος πρόκειται να αντλήσει σημαντικά κεφάλαια συνολικού ύψους περίπου 1,2 δισ. ευρώ την περίοδο 2021-2026. Ο στρατηγικός στόχος του ΣΑΑ είναι «η ενίσχυση της ανθεκτικότητας της οικονομίας και των δυνατοτήτων

«

Η εφαρμογή του ΣΑΑ εκτιμάται ότι θα επιφέρει σημαντικές επιπτώσεις στην οικονομία της Κύπρου κατά την περίοδο 2021-2026

«

της χώρας για την επίτευξη μιας οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά βιώσιμης μακροπρόθεσμης ανάπτυξης και ευημερίας». Η ανάπτυξη του ΣΑΑ βασίζεται σε πέντε άξονες προτεραιότητας: • Άξονας προτεραιότητας 1: Δημόσια υγεία και πολιτική προστασία – διδάγματα από την πανδημία • Άξονας προτεραιότητας 2: Ταχεία μετάβαση σε μια πράσινη οικονομία • Άξονας προτεραιότητας 3: Ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας • Άξονας προτεραιότητας 4: Προς μια ψηφιακή εποχή • Άξονας προτεραιότητας 5: Απασχόληση, κοινωνική προστασία, εκπαίδευση και ανθρώπινο δυναμικό Καθένας από τους άξονες αυτούς περιλαμβάνει μια σειρά από επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις προσαρμοσμένες στα χαρακτηριστικά και στις ανάγκες κάθε χώρας, με στόχο τον περιορισμό των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της κρίσης COVID-19 και ταυτόχρονα την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και του μετασχηματισμού της οικονομίας μέσω ενός νέου μοντέλου ανάπτυξης που θα συμβάλει στη βιωσιμότητα και την αποτελεσματικότητα της οικονομίας αλλά και στην επίτευξη των στόχων της Ένωσης για την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση. Σε αυτή τη βάση, τα κράτη-μέλη κλήθηκαν να παρουσιάσουν μια περιεκτική εικόνα του συνολικού οικονομικού και κοινωνικού αντικτύπου που προβλέπεται να έχει το σχέδιό τους, καθώς και μια συνολική αποτίμηση των μακροοικονομικών προοπτικών. Αυτό περιλάμβανε την εκτίμηση των κυριότερων ποσοτικών επιπτώσεων σε όρους (δυνητικού) ΑΕΠ, απασχόλησης και άλλων βασικών μακροοικονομικών μεταβλητών. Η εκτίμηση των επιπτώσεων για την Κύπρο ανατέθηκε στο Κέντρο Οικονομικών Ερευνών (ΚΟΕ) του Πανεπιστημίου Κύπρου. Το ΚΟΕ αποτελεί το βασικό κέντρο για την εκπόνηση έρευνας υψηλής ποιότητας που σχετίζεται με την οικονομική πολιτική της Κύπρου. Το ΚΟΕ ετοίμασε μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση των μακροοικονομικών επιπτώσεων από την πλήρη εφαρμογή των μέτρων που περιλαμβάνονται στο κυπριακό ΣΑΑ, ενώ παρείχε εκτιμήσεις ως προς τις μακροοικονομικές επιπτώσεις του Σχεδίου στην παραγωγή και την απασχόληση σε βραχυπρόθεσμο (2 χρόνια), μεσοπρόθεσμο (5 χρόνια) και μακροπρόθεσμο (20 χρόνια) χρονικό ορίζοντα. Για την πραγματοποίηση της ανάλυσης χρησιμοποιήθηκαν διάφορες συμπληρωματικές μέθοδοι και τεχνικές (υπόδειγμα με χρήση μιας Συνάρτησης Παραγωγής της οικονομίας, οικονομετρική ανάλυση και υπόδειγμα Εισροών-Εκροών), ώστε οι πιθανές επιπτώσεις του ΣΑΑ στην οικονομία να αξιολογηθούν υπό το πρίσμα διαφόρων προοπτικών. Κατά μέσο όρο, όλες οι μέθοδοι οδήγησαν σε παρόμοια αποτελέσματα για τον συνολικό αντίκτυπο στον ρυθμό ανάπτυξης του ΑΕΠ και της απασχόλησης.

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ

Η πρώτη μέθοδος, που βασίζεται στη Συνάρτηση Παραγωγής (ΣΠ), αξιολογεί τις επιπτώσεις των μέτρων του ΣΑΑ σε όλους τους χρονικούς ορίζοντες λαμβάνοντας υπόψη τις μεταρρυθμίσεις και ως εκ

EconomyToday 15

θεμα τούτου αποτελεί και την κύρια μέθοδο της ανάλυσης αντικτύπου του ΣΑΑ. Τα αποτελέσματα που προέκυψαν (συνοψίζονται στον Πίνακα 1) οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η εφαρμογή του ΣΑΑ μπορεί να αυξήσει το ΑΕΠ της Κύπρου κατά περίπου 3% βραχυπρόθεσμα και κατά περίπου 7% μεσοπρόθεσμα, συγκριτικά με την ανάπτυξη που μπορεί να επέλθει στην περίπτωση εφαρμογής του σεναρίου βάσης (χωρίς το ΣΑΑ). Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, η πραγματοποίηση μεταρρυθμίσεων, που αφορούν μεταξύ άλλων τη δημόσια υπηρεσία, την τοπική αυτοδιοίκηση, το δικαστικό σύστημα και την αγορά εργασίας, μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την παραγωγικότητα και την αύξηση του ΑΕΠ, μεσοπρόθεσμα και κυρίως μακροπρόθεσμα. Εξάλλου, η ανάλυση οδηγεί στο συμπέρασμα ότι βραχυπρόθεσμα η αύξηση του ΑΕΠ προκύπτει κυρίως λόγω της πραγματοποίησης των επενδύσεων του ΣΑΑ και λιγότερο από την αύξηση της παραγωγικότητας και την πρόσθετη απασχόληση που δημιουργείται από την εφαρμογή του Σχεδίου. Ωστόσο, μεσοπρόθεσμα, η επίδραση της παραγωγικότητας ενισχύεται λόγω της πλήρους εφαρμογής

Έως το τέλος του 2026, το ΑΕΠ αναμένεται να είναι κατά 6,8% υψηλότερο, να δημιουργηθούν 11.000 θέσεις εργασίας και το δημοσιονομικό υπόλοιπο να βελτιωθεί κατά 8,32% του ΑΕΠ

των μεταρρυθμίσεων, συμβάλλοντας έτσι στην αύξηση του ΑΕΠ και της απασχόλησης, από 10,6% και 13,2% βραχυπρόθεσμα, σε 23,5% και 29,3%, αντίστοιχα, μεσοπρόθεσμα. Το ΣΑΑ οδηγεί και σε αύξηση της απασχόλησης σε ποσοστό μεγαλύτερο του 2,5%, που αντιστοιχεί στη δημιουργία περίπου 11.000 νέων θέσεων εργασίας κατά την περίοδο 2021-2026, γεγονός που μπορεί να μειώσει σημαντικά το ποσοστό ανεργίας στην Κύπρο. Οι θετικές επιπτώσεις του ΣΑΑ αναμένεται να διατηρηθούν σε μεγάλο βαθμό και μακροπρόθεσμα. Το επίπεδο του ΑΕΠ αναμένεται να είναι κατά 16,5% υψηλότερο σε 20 χρόνια (δηλαδή το 2041) σε σύγκριση με την εφαρμογή του σεναρίου βάσης (χωρίς το ΣΑΑ). Αυτό οφείλεται κυρίως στη διαρκή συμβολή της παραγωγικότητας (μεταρρυθμίσεις), εφόσον υλοποιηθεί το σύνολο των μεταρρυθμίσεων που προβλέπονται στο ΣΑΑ. Και αυτό γιατί, όπως προκύπτει από την ανάλυση, οι μεταρρυθμίσεις επεξηγούν περίπου το 60% και το 75% της αύξησης του ΑΕΠ και της απασχόλησης αντίστοιχα, σε σύγκριση με το σενάριο βάσης.

Οικονομικός αντίκτυπος του ΣΑΑ Βραχυχρόνια (2 έτη μπροστά)

Ποσοτικοποίηση του αντικτύπου % διαφορά από το σενάριο βάσης (χωρίς το ΣΑΑ)

Μεσοπρόθεσμα (5 έτη μπροστά)

Μακροχρόνια (20 έτη μπροστά)

ΑΕΠ

Απασχόληση

ΑΕΠ

Απασχόληση

ΑΕΠ

Απασχόληση

16,5%

6,2%

Άξονας Προτεραιότητας

Συνολική Επίδραση

2,9%

1,1%

6,8%

2,6%

1

Δημόσια υγεία και πολιτική προστασία – διδάγματα από την πανδημία

4,4%

5,6%

3,7%

3,3%

2

Ταχεία μετάβαση σε μια πράσινη οικονομία

15,9%

19,8%

13,7%

14,1%

3

Ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας

34,8%

43,4%

26,5%

33,9%

4

Προς μια ψηφιακή εποχή

5,9%

7,4%

4,8%

9,0%

5

Απασχόληση, κοινωνική προστασία, εκπαίδευση και ανθρώπινο δυναμικό

8,5%

10,6%

7,8%

10,4%

Συνολική συμβολή των Αξόνων Προτεραιότητας

69,5%

86,8%

56,6%

70,7%

20,0%

25,0%

Συμβολή της Παραγωγικότητας

10,6%

13,2%

23,5%

29,3%

59,8%

75,0%

Συμβολή της Εργασίας

19,9%

Συνολική Συνεισφορά στον Συνολικό Αντίκτυπο

100%

16 EconomyToday

19,9% 100%

100%

19,9% 100%

100%

100%

Η δεύτερη προσέγγιση, βασιζόμενη στην οικονομετρική ανάλυση, οδηγεί σε αποτελέσματα συγκρίσιμα με αυτά που προκύπτουν από την κύρια μέθοδο (Συνάρτηση Παραγωγής), χωρίς ωστόσο να συνυπολογίζει ρητά τις μεταρρυθμίσεις. Σύμφωνα με τα όσα προκύπτουν από την οικονομετρική ανάλυση, τα ποσοστά αύξησης για το ΑΕΠ και την απασχόληση μεσοπρόθεσμα είναι 4,8% και 1,8% αντίστοιχα. Επιπλέον, υπό την προϋπόθεση ότι τα υπόλοιπα δεδομένα παραμένουν αμετάβλητα, ο αντίκτυπος του ΣΑΑ στον ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ και της απασχόλησης προβλέπεται, όπως φαίνεται στα Διαγράμματα 1 και 2, να διαρκεί έως το 2030.

Διάγραμμα 1:

Πρόβλεψη μεγέθυνσης του ΑΕΠ με βάση το ΣΑΑ και με βάση το σενάριο βάσης (χωρίς το ΣΑΑ)

3.00 2.50 2.00 1.50 1.00

αεπ_Σενάριο Βάσης

2030 -2050

2030

2029

2028

2027

2026

2025

2024

2023

0.00

2022

0.50 2021

Ρυθμός Ανάπτυξης ΑΕΠ

3.50

αεπ_ΣΑΑ

Διάγραμμα 2:

1.40 1.20 1.00 0.80 0.60 0.40

απασχόληση_Σενάριο Βάσης

απασχόληση_ΣΑΑ

2030 -2050

2030

2029

2028

2027

2026

2025

2024

2023

0.00

2022

0.20 2021

Ρυθμός Ανάπτυξης Απασχόλησης

Πρόβλεψη μεγέθυνσης της απασχόλησης με βάση το ΣΑΑ και με βάση το σενάριο βάσης (χωρίς το ΣΑΑ)

info Η ερευνητική ομάδα αποτελείτο από τους: Έλενα Ανδρέου (Τμήμα Οικονομικών και Κέντρο Οικονομικών Ερευνών, Πανεπιστήμιο Κύπρου), Νεοφύτα Έμπορα (Κέντρο Οικονομικών Ερευνών, Πανεπιστήμιο Κύπρου), Ηλία Γιαννάκη (Κέντρο Έρευνας για την Ενέργεια, το Περιβάλλον και το Νερό (EEWRC), Ινστιτούτο Κύπρου), Θεοφάνη Μαμουνέα (Τμήμα Οικονομικών, Πανεπιστήμιο Κύπρου), Γιώργο Συρίχα (Κέντρο Οικονομικών Ερευνών, Πανεπιστήμιο Κύπρου) και Θεόδωρο Ζαχαριάδη (Κέντρο Έρευνας για την Ενέργεια, το Περιβάλλον και το Νερό (EEWRC), Ινστιτούτο Κύπρου). Επίσης, οι Αναστασία Αλλαγιώτη (Kings College London), Βασιλική Μποζάνη (Κέντρο Οικονομικών Ερευνών, Πανεπιστήμιο Κύπρου) και Dario Pontiggia (Κέντρο Οικονομικών Ερευνών, Πανεπιστήμιο Κύπρου) παρείχαν εξαιρετική βοήθεια στη διεκπεραίωση του ερευνητικού έργου.

EconomyToday 17

θεμα μέρωσης και επικοινωνίας, των χρηματοπιστωτικών και ασφαλιστικών δραστηριοτήτων, καθώς και των δραστηριοτήτων υπηρεσιών παροχής καταλύματος και υπηρεσιών εστίασης, ακολουθούν όσον αφορά τη δημιουργία θέσεων εργασίας στην οικονομία. Ωστόσο, η προστιθέμενη αξία που δημιουργείται από αυτές τις θέσεις εργασίας ποικίλλει σημαντικά. Για παράδειγμα, οι κατασκευές συγκαταλέγονται στους κλάδους με τις χαμηλότερες αμοιβές, ενώ ο τομέας της ενημέρωσης και επικοινωνίας, παρόλο που παρουσιάζει τη μικρότερη αύξηση στην απασχόληση, συγκαταλέγεται στους τομείς της οικονομίας με τις υψηλότερες αμοιβές. Ο Πίνακας 2 συνοψίζει τα συνολικά αποτελέσματα που προέκυψαν από τις εναλλακτικές μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν για την εκτίμηση των επιπτώσεων του ΣΑΑ στη μεγέθυνση του ΑΕΠ και της απασχόλησης ως ποσοστιαία απόκλιση από το σενάριο βάσης και για τους τρεις χρονικούς ορίζοντες.

Η τρίτη μέθοδος αποτιμά τα αποτελέσματα των οικονομικών επιπτώσεων των επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων σε όλους τους άξονες προτεραιότητας του ΣΑΑ βασιζόμενη σε ένα υπόδειγμα ΕισροώνΕκροών (Input-Output) που έχει αναπτυχθεί και εφαρμόζεται λαμβάνοντας υπόψη την αλληλεξάρτηση των τομέων παραγωγής σε μια οικονομία. Η μέθοδος αυτή εξετάζει βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες επιπτώσεις, περιόδους για τις οποίες το μοντέλο Εισροών-Εκροών μπορεί να πραγματοποιήσει προσομοιώσεις με αξιοπιστία, ενώ εξαιτίας του ότι οι εκτιμήσεις μακροπρόθεσμα είναι λιγότερο αξιόπιστες δεν λαμβάνονται υπόψη. Τα αποτελέσματα υποδεικνύουν ότι οι επενδύσεις στον τομέα των κατασκευών θα δημιουργήσουν τον μεγαλύτερο αριθμό θέσεων εργασίας, τόσο στον ίδιο τον τομέα όσο και σε άλλους τομείς της οικονομίας. Οι επενδύσεις σε τομείς όπως αυτοί της εκπαίδευσης, των επαγγελματικών, επιστημονικών και τεχνικών δραστηριοτήτων, της ενη-

Συνοπτικά αποτελέσματα των τριών μεθόδων για την εκτίμηση του αντικτύπου του ΣΑΑ Βραχυχρόνια (2 έτη μπροστά)

Ποσοτικοποίηση του αντικτύπου % διαφορά από το σενάριο βάσης (χωρίς το ΣΑΑ)

Μεσοπρόθεσμα (5 έτη μπροστά)

Μακροχρόνια (20 έτη μπροστά)

Μεθοδολογία

ΑΕΠ

Απασχόληση

ΑΕΠ

Απασχόληση

ΑΕΠ

Απασχόληση

Συνάρτηση Παραγωγής Λογιστική της Οικονομικής Μεγέθυνσης

2,9%

1,1%

6,8%

2,6%

16,5%

6,2%

Οικονομετρική Ανάλυση

0,6-1,3%

0,4-0,6%

3,4-5,6%

1,8-2,8%

Υπόδειγμα Εισροών-Εκροών (Input-Output)

1,52%

1,47%

3,79%

3,67%

Η μελέτη της Εκτίμησης Επιπτώσεων παραδόΕιδικότερα, έως το τέλος του 2026, το ΑΕΠ θηκε στο Υπουργείο Οικονομικών τον Μάιο του αναμένεται να είναι κατά 6,8% υψη2021 και συμπεριλήφθηκε στην έκθεση λότερο, να δημιουργηθούν 11.000 του κυπριακού Σχεδίου Ανάκαμψης και θέσεις εργασίας και το δημοσιονομικό Ανθεκτικότητας 2021-2026, που υποΟ στρατηγικός στόχος υπόλοιπο να βελτιωθεί κατά 8,32% του βλήθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στις ΑΕΠ. Παρόλο που με την εξάντληση της του ΣΑΑ είναι «η ενίσχυση 8 Ιουλίου 2021, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χρηματοδότησης και την απόσβεση του της ανθεκτικότητας αξιολόγησε θετικά το Σχέδιο Ανάκαμψης κεφαλαίου αυτές οι θετικές επιπτώσεις και Ανθεκτικότητας της Κύπρου, βάσει της οικονομίας και των αναμένεται να εξασθενίσουν με την του οποίου η Ε.Ε. θα εκταμιεύσει συνοδυνατοτήτων της χώρας για πάροδο του χρόνου, οι μεταρρυθμίσεις, λικά 1,2 δισ. ευρώ για την Κύπρο την μέσω της βελτιωμένης παραγωγικότην επίτευξη μιας οικονομικά, περίοδο 2021-2026. κοινωνικά και περιβαλλοντικά τητας, αναμένεται να έχουν έναν πιο Συνοψίζοντας, η εφαρμογή του ΣΑΑ μόνιμο αντίκτυπο, ακόμη και 20 χρόνια εκτιμάται ότι θα επιφέρει σημαντικές βιώσιμης μακροπρόθεσμης αργότερα, με αποτέλεσμα ένα υψηλότερο θετικές επιδράσεις στην οικονομία της ανάπτυξης και ευημερίας» ΑΕΠ κατά 16,5%. Κύπρου κατά την περίοδο 2021-2026.

18 EconomyToday

cover story

Σταδιακή απόσυρση

των μέτρων ΤΟΥ ΤΑΣΟΥ ΓΙΑΣΕΜΙΔΗ Οικονομολόγου

Τ

επίπεδα βραχυπρόθεσμα, η Fed αναμένεται να αρο τελευταίο διάστημα αναπτύσσεται πιο χίσει πριν από το τέλος του χρόνου τον περιορισμό έντονα η συζήτηση για την αύξηση του της αγοράς ομολόγων από τη δευτερογενή αγορά πληθωρισμού, την εκτίναξη των τιμών (bonds tapering). Όπως είναι αναμενόμενο, κάτι των εμπορευμάτων και των υπηρεσιών τέτοιο θα οδηγήσει σε αύξηση των αποδόσεων των μεταφοράς λόγω έλλειψης εμπορευματοομολόγων. Υπενθυμίζεται ότι παρόμοιες πολιτικές κιβωτίων, καθώς και για τις σκέψεις των κεντρικών ποσοτικής χαλάρωσης εφαρμόζουν και άλλες κεντριτραπεζών για σταδιακή απόσυρση των μέτρων κές τράπεζες, όπως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. ποσοτικής χαλάρωσης (το λεγόμενο «tapering»). Οπότε, γίνεται αντιληπτό ότι οι οικονομίες θα πρέπει Το νεύμα φαίνεται να δίνει η Κεντρική Τράπεζα των να είναι έτοιμες για την επόμενη μέρα, παρουσιάζοΗΠΑ (Fed). Αν και η Τράπεζα διατήρησε το ύψος ντας ανθεκτικότητα κατά την απόσυρση των των επιτοκίων αναλλοίωτο (θεωρώντας την έκτακτων μέτρων που εφαρμόζονται. αύξηση του πληθωρισμού προσωρινή), ο Η δημιουργία ενός ευέλικτου Ένα σημαντικό στατιστικό στοιχείο κατά τη διΠρόεδρός της, Τζερόμ Πάουελ, δήλωσε πρόεπιχειρηματικού περιβάλλοντος άρκεια της έξαρσης της πανδημίας παγκοσμίως σφατα ότι η Τράπεζα είναι πιθανό να αρχίσει να ήταν μεν οι αποπληθωριστικές τάσεις σε όλα αποσύρει ορισμένα μέτρα του προγράμματος και η ενίσχυση των δημόσιων τα προϊόντα και τις υπηρεσίες (ενδεχομένως ποσοτικής χαλάρωσης πριν από το τέλος του υπηρεσιών αναμένεται αυτό να ήταν φαινόμενο του πρώτου κύματος έτους, σημειώνοντας ότι δεν βλέπει σύντομα να προσελκύσουν ξένους της πανδημίας), υπήρχε όμως μια σημαντική μια αύξηση των αμερικανικών επιτοκίων (σε επιχειρηματίες, οι οποίοι είτε μετατόπιση της ζήτησης προς τα προϊόντα προηγούμενες δηλώσεις του άφησε να νοηθεί έναντι των υπηρεσιών. ότι η Fed θα προχωρήσει σε δύο αυξήσεις θέλουν να δραστηριοποιηθούν επιτοκίων μέχρι το 2023, νωρίτερα από ό,τι μέσω Κύπρου είτε να είχε προβλεφθεί προηγουμένως). ΑΥΞΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΞΙΑ δημιουργήσουν την έδρα Το συμπέρασμα των πιο πάνω είναι πως, ΤΩΝ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΩΝ τους στη χώρα παρότι τα επιτόκια θα διατηρηθούν στα ίδια Τους τελευταίους μήνες παρουσιάζεται μια

20 EconomyToday

σημαντική αύξηση στην αξία των εμπορευμάτων (commodities), συμπεριλαμβανομένου και του πετρελαίου, κάτι που άρχισε να φαίνεται με την αύξηση των τιμών των υλικών οικοδομής και την εκτίναξη του κόστους κατασκευής. Σε αυτό βοήθησε η αδρανοποίηση πολλών πλοίων και η έλλειψη σε εμπορευματοκιβώτια, φαινόμενα που ίσως να είναι προσωρινά, εφόσον η κατάσταση θα βελτιώνεται με τη σταδιακή επαναφορά των εργασιών στον τομέα της ναυτιλίας και των μεταφορών. Αυτά φαίνεται να λήφθηκαν υπόψη κατά την απόφαση της Fed, ενώ η βελτίωση των οικονομικών δεικτών ενδεχομένως να επισπεύσει το tapering. Σίγουρα τα μέτρα ποσοτικής χαλάρωσης είναι έκτακτα και η διατήρησή τους για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν είναι βιώσιμη. Ούτε όμως και η απότομη απόσυρσή τους ενδείκνυται, εφόσον θα δημιουργήσει κραδασμούς στις αγορές και αλυσιδωτά προβλήματα σε αρκετές οικονομίες, όπως οι αναδυόμενες. Τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης, με τη διατήρηση των βασικών επιτοκίων σε χαμηλά επίπεδα και τις μεγάλες αγορές ομολόγων από τη δευτερογενή αγορά, κράτησαν τις αποδόσεις των ομολόγων σε πολύ χαμηλά επίπεδα, επιτρέποντας σε πολλά κράτη να βγουν στις αγορές με χαμηλό κόστος και να χρηματοδοτήσουν τα προγράμματα στήριξης των οικονομιών εν μέσω της πανδημίας. Αυτό αναπόφευκτα οδήγησε και στην αύξηση του δημόσιου χρέους. Γίνεται αντιληπτό ότι τυχόν αύξηση των επιτοκίων, ειδικά αν γίνει με απότομο τρόπο, θα αφήσει εκτεθειμένους δανειολήπτες, είτε είναι κράτη είτε ιδιώτες. Η ενδεχόμενη απόσυρση των προγραμμάτων των κεντρικών τραπεζών, η οποία θα πρέπει να γίνει σταδιακά, θα οδηγήσει σε μείωση της φθηνής και διαθέσιμης ρευστότητας και ενδεχομένως να επηρεάσει τους ρυθμούς ανάπτυξης και την ενίσχυση της απασχόλησης.

ΤΟ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Οπότε, το μεγάλο ζητούμενο για την κυπριακή οικονομία είναι αν μπορεί να προσαρμοστεί γρήγορα στα νέα δεδομένα που δημιουργούνται και ιδιαίτερα όσον αφορά το κόστος δανεισμού, εφόσον αύξηση των αποδόσεων των ομολόγων στις διεθνείς αγορές και αρνητικές εξελίξεις στην πιστοληπτική διαβάθμιση της χώρας θα έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην αναχρηματοδότηση του δημόσιου χρέους, το οποίο τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί σημαντικά (κάτι το οποίο ήταν αναμενόμενο, εφόσον θα έπρεπε να χρηματοδοτηθούν τα προγράμματα στήριξης) και καταγράφεται ως ένας από τους εν δυνάμει κινδύνους για την κυπριακή οικονομία στην πρόσφατη έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Ως εκ τούτου, αναδεικνύεται η αναγκαιότητα αναδιοργάνωσης και εκσυγχρονισμού της κυπριακής οικονομίας, κάτι το οποίο έπρεπε να είχαμε ήδη δρομολογήσει, όμως η εξάπλωση της πανδημίας το επισπεύδει. Η τωρινή κατάσταση, σε συνδυασμό με άλλα γεγονότα που επηρέασαν συγκεκριμένους τομείς, όπως τις κατασκευές και τον τομέα των

Οι οικονομίες θα πρέπει να είναι έτοιμες για την επόμενη μέρα, παρουσιάζοντας ανθεκτικότητα κατά την απόσυρση των έκτακτων μέτρων που εφαρμόζονται

υπηρεσιών, καθιστούν αυτή την ανάγκη ακόμα πιο επιτακτική. Άλλωστε, οι κίνδυνοι και οι προκλήσεις καταγράφονται στην τελευταία έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Μια τέτοια διαδικασία σημαίνει τρία ουσιαστικά πράγματα: Πρώτον, την υιοθέτηση οριζόντιων αλλαγών που θα ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα της χώρας ως επιχειρηματικού κέντρου, θα διευκολύνουν την οικονομική δραστηριότητα και θα μειώσουν το διοικητικό κόστος. Δεύτερον, την αναδιάρθρωση των παραδοσιακών τομέων της οικονομίας ώστε να συνεχιστεί η προσφορά τους στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της χώρας. Τρίτον, την ανάπτυξη νέων οικονομικών δραστηριοτήτων. Στα πιο πάνω θα πρέπει πάντοτε να υπάρχει σχεδιασμός που να αφορά την πράσινη ανάπτυξη και την τεχνολογική αναβάθμιση, ζητήματα που αποτελούν προτεραιότητες όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και στο παγκόσμιο επιχειρείν. Γίνεται αντιληπτό ότι τέτοιες αλλαγές δεν γίνονται από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά απαιτείται λεπτομερής σχεδιασμός, εμπειρογνωμοσύνη και ένα υλοποιήσιμο πλάνο. Πολλές ιδέες χωρίς συνοχή και έλεγχο στην υλοποίησή τους ουσιαστικά θα προκαλέσουν σύγχυση και σίγουρα όχι το επιθυμητό αποτέλεσμα. Ως πρώτο βήμα, είναι απαραίτητο να καθοριστούν οι οικονομικοί τομείς (ενδεχομένως να υπάρχουν και άλλοι εκτός από τους πιο κάτω) που αποτελούν προτεραιότητες για την κυπριακή κυβέρνηση αλλά και για την πολιτεία στο σύνολό της. Είναι εδώ που σημαντικό ρόλο έχει να διαδραματίσει η χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης (το οποίο προβάλλεται εκτενώς στα μέσα μαζικής ενημέρωσης), εφόσον η υλοποίησή του θα οδηγήσει σε ανασχηματισμό της ευρωπαϊκής και της κυπριακής οικονομίας. Και είναι πολύ καλύτερα να ενεργείς προληπτικά παρά εκ των υστέρων, αφού, αν και η τελευταία φορολογική μεταρρύθμιση που έγινε ήταν πριν από είκοσι χρόνια, έπρεπε να υιοθετηθεί από τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου ο ελάχιστος φορολογικός συντελεστής για να ενεργήσουμε. Σημαντική σε αυτή την προσπάθεια είναι η αφομοίωση των οποιωνδήποτε αλλαγών από την κοινωνία και τους πολίτες, ώστε να στηρίξουν τις μεταρρυθμίσεις. Πέραν της τοπικής κοινωνίας, η δημιουργία ενός ευέλικτου επιχειρηματικού περιβάλλοντος και η ενίσχυση των δημόσιων υπηρεσιών αναμένεται να προσελκύσουν και ξένους επιχειρηματίες, οι οποίοι είτε θέλουν να δραστηριοποιηθούν μέσω Κύπρου είτε να δημιουργήσουν την έδρα τους στη χώρα. Είναι σημαντικό να υπάρξει μακροχρόνιος σχεδιασμός, λεπτομερής για κάθε τομέα, ενεργοποιώντας όσο το δυνατόν μεγαλύτερο ποσό ιδιωτικών κεφαλαίων, έτσι ώστε να υπάρξει πλήρης αξιοποίηση των παραγωγικών μονάδων του τόπου και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, κάτι που θα οδηγήσει σε μείωση της ανεργίας. Αυτό απαιτεί την ενίσχυση των μεταρρυθμίσεων που θα στοχεύουν στην ενίσχυση των επενδύσεων και στη δημιουργία ενός φιλικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος, πέρα από τις αλλαγές για καλύτερη λειτουργία της δημόσιας υπηρεσίας και για μείωση του κόστους λειτουργίας της.

EconomyToday 21

θo εμ c v eαr s t o r y

Τα αρνητικά επιτόκια και

η πιθανή αλλαγή στη νομισματική πολιτική

ΤΟΥ ΒΡΑΣΙΔΑ ΝΕΟΦΥΤΟΥ Υπεύθυνου Επενδυτικής Στρατηγικής Exclusive Capital

22 EconomyToday

Ο

ι παγκόσμιες αγορές τα τελευταία χρόνια έχουν βιώσει μεγάλες χρηματοπιστωτικές αναταράξεις και υγειονομικές κρίσεις, όπως αυτές του 2008, του 2013 και του 2020, την οικονομική κρίση στον ευρωπαϊκό Νότο και τους διάφορους εμπορικούς πολέμους, με κυριότερη τη διαμάχη μεταξύ των δύο μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου, των ΗΠΑ και της Κίνας. Οι χρηματοοικονομικές κρίσεις κατά την τελευταία δεκαετία ανάγκασαν αρκετές κεντρικές τράπεζες να μηδενίσουν τα βασικά τους επιτόκια και να προχωρήσουν σε τεράστιες ενέσεις ρευστότητας για να μην εκτροχιαστούν οι προοπτικές ανάπτυξης των οικονομιών τους. Μπαίνοντας στον μήνα Σεπτέμβριο του 2021 και παρότι η μετάλλαξη Δέλτα έχει οδηγήσει σε αύξηση των λοιμώξεων και νοσηλειών στις περισσότερες χώρες, η παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα δεν έχει περιοριστεί όπως στις αρχές του 2020, το καταναλωτικό κλίμα βρίσκεται σε πολύ καλό επίπεδο, η αγορά εργασίας και ο πληθωρισμός έχουν βελτιωθεί κατά πολύ, ενώ η ανάπτυξη σε κάποιες χώρες έχει επιστρέψει σε επίπεδα προ πανδημίας. Αυτές οι βελτιωμένες οικονομικές ενδείξεις θα επιτρέψουν υπό προϋποθέσεις σε κάποιους κεντρικούς τραπεζίτες σε πρώτη φάση να μειώσουν τον ρυθμό των υποστηρικτικών νομισματικών μέτρων και το τύπωμα χρήματος (tapering), προς το τέλος του 2021, και σε δεύτερη φάση να αυξήσουν σταδιακά τα επιτόκια (interest rate hikes), από το 2022 και μετά.

Η μετάβαση στην εποχή των μηδενικών επιτοκίων στην Ευρωζώνη

Είτε συμφωνούμε είτε όχι, η απρόβλεπτη και παρατεταμένη πανδημική κρίση έχει προκαλέσει σημαντικές επιπτώσεις τόσο στην παγκόσμια χρηματαγορά όσο και στο διεθνές τραπεζικό σύστημα. Όταν η παγκόσμια οικονομία βρέθηκε στα όρια της κατάρρευσης τον Μάρτιο του 2020 λόγω της εφαρμογής των αυστηρών μέτρων για τον περιορισμό της πανδημίας, οι κεντρικές τράπεζες και οι εθνικές κυβερνήσεις δεν είχαν άλλη επιλογή από το να χρησιμοποιήσουν το πλήρες δυναμικό των εργαλείων που διαθέτουν για τη διάσωση των οικονομιών και επιχειρήσεων, με τις λιγότερες δυνατές κοινωνικές και οικονομικές απώλειες. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) ενεργοποίησε στις αρχές του 2020 το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης με την ονομασία Pandemic Emergency Purchase Programme (PEPP), που περιλάμβανε την αγορά κρατικών και εταιρικών ομολόγων της Ευρωζώνης ύψους εκατοντάδων δισ. ευρώ. Επίσης, η ΕΚΤ διατήρησε αμετάβλητα τα βασικά της επιτόκια στο 0,00%, 0,25% και -0,50% για τις πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης, διευκόλυνσης οριακής χρηματοδότησης και διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων, αντίστοιχα. Τα νομισματικά και δημοσιονομικά προγράμματα της ΕΚΤ βοήθησαν πολύ στο να αποκλιμακωθεί το κόστος δανεισμού των κρατών-μελών της Ευρωζώνης, να αυξηθεί η ρευστότητα στα εγχώρια πιστωτικά ιδρύματα, νοικοκυριά και επιχειρήσεις, Οι καταθέτες πληρώνουν και να βγουν γρηγορότερα οι οικονομίες τους από τη ζημιά την άνευ προηγουμένου σε ταχύτητα και βάθος Όταν εν έτει 2008, λίγο πριν ξεσπάσει μια από τις οικονομική συρρίκνωση. Ενδεικτικά, αναφέρουμε χειρότερες χρηματοπιστωτικές κρίσεις στην ιστορία ότι τόσο τα επιτόκια των ομολόγων μακράς λήξης (των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων υψηλού της Κυπριακής Δημοκρατίας όσο και αυτά του κινδύνου – subprime loans), οι αποταμιευτές απολάμΕλληνικού Δημοσίου έπεσαν κοντά στο 0%, ενώ βαναν βασικό επιτόκιο πέραν του 5%, κανένας δεν θα το κόστος των ομολόγων που έληγαν σε μικρότερο μπορούσε να πιστέψει ότι 13 χρόνια μετά θα μιλούχρονικό διάστημα (6-24 μήνες) μέχρι σαμε για αρνητικά επιτόκια, με τους ίδιους σήμερα τυγχάνουν διαπραγμάτευσης σε Όταν εν έτει 2008 οι αποταμιευτές αρνητικό πρόσημο. Το οξύμωρο των αρτους αποταμιευτές να είναι οι μεγαλύτεροι χαμένοι, λόγω του ξεσπάσματος μιας άλλης απολάμβαναν βασικό επιτόκιο νητικών επιτοκίων στα κρατικά ομόλογα κρίσης, της πανδημίας του κορωνοϊού. των χωρών του «μονίμως» προβληματιπέραν του 5%, κανένας δεν θα Δυστυχώς, περίπου το 95% του πληθυσμού κού ευρωπαϊκού Νότου είναι το γεγονός μπορούσε να πιστέψει ότι 13 δεν έχουν την κατάλληλη χρηματοοικονομική ότι ο επενδυτής «πληρώνει» επιπλέον χρόνια μετά θα μιλούσαμε για παιδεία για να καταλάβουν πώς δουλεύει ποσό για να κατέχει χρέος κρατών όπως το χρήμα και το διεθνές τραπεζικό σύστημα, αρνητικά επιτόκια, με τους ίδιους της Κύπρου και της Ελλάδας – χωρών με και θεωρούν άδικο ή ακόμη και κλοπή οι υπέρογκο χρέος έναντι του ΑΕΠ τους, με τους αποταμιευτές να είναι οι τράπεζες να βάζουν χέρι στις αποταμιεύσεις πληγωμένες τις τουριστικές τους βιομημεγαλύτεροι χαμένοι, λόγω του που οι ίδιοι έχουν δημιουργήσει μετά από χανίες λόγω της πανδημίας και με μεγάλο ξεσπάσματος μιας άλλης κρίσης, ποσοστό (40+%) μη εξυπηρετούμενων χρόνια σκληρής δουλειάς και στερήσεων, ή που αποτελούν κληρονομιά ή μέρος της της πανδημίας του κορωνοϊού δανείων στους ισολογισμούς του εγχώρισύνταξής τους. ου τραπεζικού συστήματός τους.

EconomyToday 23

cover story

Εφαρμογή αρνητικών επιτοκίων στην Κύπρο

Η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου και οι εγχώριες εμπορικές τράπεζες ακολουθούν τις νομισματικές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, που αποφασίζονται στα κεντρικά της γραφεία στη Φρανκφούρτη της Γερμανίας. Αναπόφευκτα, οι κυπριακές εμπορικές τράπεζες εφάρμοσαν και αυτές σχεδόν μηδενικά επιτόκια στις καταθέσεις, όπως και οι υπόλοιπες τράπεζες της Ευρωζώνης, ως αποτέλεσμα της χαλαρής νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ και των περαιτέρω επεκτατικών μέτρων της που ξεκίνησαν από τον Σεπτέμβριο του 2019. Όμως, από τον Μάρτιο του 2020, κάποιες εγχώριες εμπορικές τράπεζες προχώρησαν στην εφαρμογή αρνητικών επιτοκίων στις καταθέσεις και λογαριασμούς των πελατών τους, αφού και οι ίδιες υποχρεώνονται να πληρώνουν 0,5% για τις καταθέσεις που διατηρούν στην ΕΚΤ. Σε ένα περιβάλλον αρνητικών επιτοκίων και υψηλού πληθωρισμού, τα μετρητά και οι καταθέσεις δεν θεωρούνται πλέον περιουσιακό στοιχείο χωρίς ρίσκο, καθώς οι καταθέτες θα έχουν κόστος για την αποταμίευση των χρημάτων τους στις τράπεζες. Αυτό το γεγονός αναγκάζει διάφορους καταθέτες να στραφούν σε εναλλακτικές μορφές επένδυσης, όπως αυτές των μετοχών και των ακινήτων, που έχουν θετική απόδοση (ενοίκια) και συσχετίζονται με τους ανοδικούς ρυθμούς του πληθωρισμού. Επιπρόσθετα, ο υψηλός πληθωρισμός (αύξηση κόστους στο «καλάθι της νοικοκυράς», ακριβό πετρέλαιο κ.ά.) και το συνεχές τύπωμα φρέσκου χρήματος από τις κεντρικές τράπεζες μειώνουν με την πάροδο του χρόνου την αγοραστική αξία του χρήματος όπως την ξέρουμε. Με λίγα λόγια, καταρρίπτεται η συνήθεια των Κυπρίων για καταθέσεις μετρητών στις εγχώριες τράπεζες και κέρδος από τον τοκισμό άνω του 4% και 5%, που αποτελούσε τον ασφαλέστερο τρόπο οικονομικής εξασφάλισης ενός νοικοκυριού ή μιας επιχείρησης.

Αλλαγή νομισματικής πολιτικής τους επόμενους μήνες

Οι βελτιωμένοι δείκτες της παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης, του πληθωρισμού, της εμβολιαστικής κάλυψης και της αγοράς εργασίας στην παγκόσμια αγορά έχουν οδηγήσει αρκετούς κεντρικούς τραπεζίτες στο να υποστηρίζουν τον περιορισμό των χαλαρών νομισματικών πολιτικών και τη σταδιακή αύξηση των επιτοκίων, για να περιορίσουν τον πληθωρισμό και τον κίνδυνο μιας νέας φούσκας στην αγορά. Όπως είναι φυσικό, υπάρχει και η αντίθετη άποψη, που υποστηρίζει μια πιο αργή, ομαλή και προσε24 EconomyToday

Η απρόβλεπτη και παρατεταμένη πανδημική κρίση έχει προκαλέσει σημαντικές επιπτώσεις τόσο στην παγκόσμια χρηματαγορά όσο και στο διεθνές τραπεζικό σύστημα

κτική αλλαγή της τωρινής νομισματικής πολιτικής, για να ελαχιστοποιηθούν οι κίνδυνοι μεγάλων αναταράξεων στις αγορές από μια πιθανή επιδείνωση της πανδημίας κατά τους επερχόμενους χειμερινούς μήνες. Οι οικονομολόγοι αναμένουν ενδείξεις σχετικά με τη στάση που θα κρατήσουν οι κυριότερες κεντρικές τράπεζες στο επόμενο διάστημα όσον αφορά την τύχη των προγραμμάτων ποσοτικής χαλάρωσης, που είχαν ως στόχο τον περιορισμό των κλυδωνισμών που προκάλεσε η πανδημία του κορωνοϊού. Σημαντική κρίνεται η πορεία του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης τόσο της πιο ισχυρής κεντρικής τράπεζας του κόσμου, της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ (Federal Reserve), όσο και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Οι δύο αυτές κεντρικές τράπεζες ελέγχουν τα

κυριότερα νομίσματα του κόσμου, το αμερικανικό δολάριο και το ευρώ, τα οποία θεωρούνται συχνά τα πιο ασφαλή ή «σκληρά» νομίσματα στην παγκόσμια οικονομία, λόγω της σταθερότητας και της δυναμικής των οικονομιών τους. Το αμερικανικό δολάριο, κυρίως, θεωρείται το κυριότερο αποθεματικό νόμισμα του κόσμου, αφού άλλες κεντρικές τράπεζες ή νομισματικές αρχές το χρησιμοποιούν ως μέρος των συναλλαγματικών αποθεμάτων τους. Επιπρόσθετα, το 80% περίπου του παγκόσμιου εμπορίου και των διεθνών συναλλαγών τιμολογείται σε δολάρια ΗΠΑ, ενώ τα περισσότερα κρατικά χρέη / εξωτερικοί δανεισμοί εκδίδονται πάλι σε δολάρια, αυξάνοντας τη σημαντικότητα των νομισματικών κινήσεων της Federal Reserve πάνω στο κυρίαρχο νόμισμα. Η Federal Reserve αναμένεται να αρχίσει στο

τέλος του 2021 να μειώνει τις αγορές περιουσιακών στοιχείων από τα τωρινά επίπεδα των $120 δισ. τον μήνα ($80 δισ. σε ομόλογα, $40 δισ. σε άλλους τίτλους). Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι δύο μεγάλοι στόχοι της Federal Reserve, της μέγιστης απασχόλησης και του πληθωρισμού άνω του 2%, πλησιάζουν στην επίτευξή τους για την αμερικανική οικονομία. Από την πλευρά της, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αναθεώρησε και αυτή τη μελλοντική της νομισματική στρατηγική με συμμετρικό στόχο για ρυθμό πληθωρισμού 2% μεσοπρόθεσμα, ο οποίος θα κρίνει και την επιτοκιακή της πολιτική. Ενδεικτικά, αναφέρουμε ότι ο πληθωρισμός στην Ευρωζώνη ενισχύθηκε στο 2,2% τον Ιούλιο, στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων τριών ετών και υψηλότερα από τον στόχο της ΕΚΤ για 2%, όπως προαναφέραμε. Παρ’ όλα αυτά, η ΕΚΤ προβλέπει περαιτέρω αύξηση του πληθωρισμού προς το τέλος του 2021, αλλά βλέπει την άνοδο ως προσωρινή, καθώς πιστεύει ότι προκλήθηκε σε μεγάλο βαθμό από μεταβατικούς παράγοντες οι οποίοι δεν απαιτούν αλλαγές στη νομισματική και επιτοκιακή της πολιτική.

Αύξηση επιτοκίων από Νότια Κορέα και Σρι Λάνκα

Στις 26 Αυγούστου, η κεντρική τράπεζα της Νότιας Κορέας προχώρησε στην αύξηση του βασικού της επιτοκίου κατά 25 μονάδες βάσης, στο 0,75%, για πρώτη φορά μετά από τρία χρόνια, λόγω του υψηλού πληθωρισμού (ανοδικές τιμές ενέργειας και κατασκευαστικών μετάλλων) και της αύξησης του ιδιωτικού χρέους. Αυτή είναι η πρώτη αύξηση επιτοκίων σε ανεπτυγμένη οικονομία κατά την περίοδο της πανδημίας, παρότι προηγήθηκε αυτή της Σρι Λάνκα κατά 50 μονάδες βάσης, στο 5%, στις 18 Αυγούστου. Η Σρι Λάνκα έγινε η πρώτη χώρα στην Ασία που αύξησε τα επιτόκια από την έναρξη της πανδημίας, καθώς ενήργησε για να περιορίσει τις πληθωριστικές πιέσεις, τις υψηλές εισαγωγές και την εξάντληση των συναλλαγματικών αποθεματικών της, έναν από τους παράγοντες πίσω από την υποτίμηση του νομίσματός της (ρουπία) κατά 8% μέσα στο 2021. Οι αναλυτές περίμεναν αύξηση επιτοκίων και από τη Νέα Ζηλανδία πριν από λίγες εβδομάδες, καθώς η ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας και τα επίπεδα του πληθωρισμού ξεπέρασαν τους στόχους της κεντρικής τράπεζας της χώρας. Τελικά, η κεντρική τράπεζα διατήρησε τα επιτόκια αμετάβλητα στα ιστορικά χαμηλά επίπεδα του 0,25%, καθώς το πρόσφατο ξέσπασμα της μετάλλαξης Δέλτα του κορωνοϊού στη Νέα Ζηλανδία και στη γειτονική Αυστραλία, καθώς και η εφαρμογή νέων lockdowns για πρώτη φορά από τον Φεβρουάριο, απειλούν την οικονομική ανάκαμψη της περιοχής.

EconomyToday 25

θo εμ c v eαr s t o r y

ΚΕΡΔΙΖΟΥΝ ΕΔΑΦΟΣ ΤΑ ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΕΠΙΤΟΚΙΑ Η υποχώρηση των επιτοκίων σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα είναι ένα από τα μεγάλα όπλα που ενεργοποιούν οι κεντρικές τράπεζες στη μάχη κατά των σοβαρών οικονομικών επιπτώσεων σε κάθε κρίση. Το ζητούμενο δεν είναι άλλο από την ταχεία ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας, με τις διεθνείς εκτιμήσεις να συγκλίνουν στο ότι το κόστος του χρήματος θα πρέπει να παραμείνει χαμηλό για μεγάλο διάστημα, προκειμένου να ενθαρρυνθεί η επενδυτική δραστηριότητα. Της Έλενας Καλυφόμματου

26 EconomyToday

«

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΛΕΟΝ ΧΡΕΩΝΕΙ ΤΗ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΚΑΤΑΤΕΘΕΙΜΕΝΗ ΑΠΟ ΤΙΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ, ΜΕ ΕΠΙΤΟΚΙΟ -0,5%

« Η

Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, εδώ και κάποια χρόνια, ως μέσο άσκησης νομισματικής πολιτικής, «τιμωρεί» την πλεονάζουσα ρευστότητα των τραπεζών με αρνητικό επιτόκιο. Σκοπός της πολιτικής των αρνητικών επιτοκίων είναι η αποθάρρυνση των τραπεζών να καταθέτουν τα πλεονασματικά τους αποθέματα στην ΕΚΤ και αντ’ αυτού να διοχετεύουν τη ρευστότητά τους σε δάνεια προς νοικοκυριά και επιχειρήσεις για αναθέρμανση της οικονομίας. Έτσι, ενθαρρύνονται τα νοικοκυριά σε κατανάλωση και οι επιχειρήσεις σε επενδύσεις, δίνοντας ώθηση στην οικονομική δραστηριότητα.

EconomyToday 27

θo εμ c v eαr s t o r y

θερότητας των τιμών, με τον οποίο επιτρέπεται στον πληθωρισμό να αυξηθεί και πάνω από το 2% χωρίς να χρειάζεται απαραίτητα να γίνουν αυξήσεις επιτοκίων.

«ΠΕΝΑΛΤΙ» ΣΤΗΝ ΥΠΕΡΒΑΛΛΟΥΣΑ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑ Οι τράπεζες, όταν δεν διοχετεύουν τη ρευστότητα με τρόπο που θα τους αποφέρει κέρδος, ζημιώνουν αφού την κρατούν «παρκαρισμένη». Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πλέον χρεώνει τη ρευστότητα που βρίσκεται κατατεθειμένη από τις τράπεζες, με επιτόκιο -0,5%. Με αυτόν τον τρόπο, η εποπτική αρχή δημιουργεί κόστος, υποχρεώνοντας τις τράπεζες να βρουν ευκαιρίες για να αξιοποιήσουν αυτά τα χρήματα, έτσι ώστε να τους αποδώσουν κέρδος. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, σύμφωνα με οικονομολόγους, είναι από τις κεντρικές τράπεζες που αναμένεται να διατηρήσουν την πολιτική χαμηλών και αρνητικών επιτοκίων. Και αυτό διότι δεν παρατηρούνται ακόμη σημαντικές πληθωριστικές πιέσεις στην Ευρωζώνη, γεγονός που επιτρέπει μια αρκετά χαλαρή νομισματική πολιτική. Η ΕΚΤ έχει πρόσφατα διαφοροποιήσει μάλιστα τον ορισμό της στα28 EconomyToday

ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ

ΟΙ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΕΙΤΕ ΣΕ ΦΥΣΙΚΑ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ, ΟΠΩΣ ΕΙΝΑΙ ΓΙΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΟΙ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΕ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΚΙΝΗΤΩΝ, ΕΙΤΕ ΣΕ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Μια από τις επιλογές των τραπεζών για διοχέτευση της ρευστότητάς τους είναι να δανείσουν, κερδίζοντας από τα επιτόκια των δανείων. Στην Κύπρο, όμως, αυτό δεν είναι και τόσο εύκολο να λειτουργήσει, διότι τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις είναι υπερχρεωμένοι και τα επίπεδα του ιδιωτικού χρέους είναι πολύ υψηλά. Σε άλλες εποχές, που η ζήτηση δανείων ήταν ασυνήθιστα υψηλή και η έγκριση αιτήσεων γινόταν με μεγαλύτερη ευκολία και προθυμία, η ρευστότητα ήταν το σημαντικότερο ζητούμενο για τις τράπεζες. Σήμερα, όμως, με τους νέους περιοριστικούς όρους και τις ασφαλιστικές δικλίδες που έχουν εισαχθεί, τα πιστωτικά ιδρύματα δυσκολεύονται να βρουν φερέγγυους πελάτες για να διοχετεύσουν τη ρευστότητα, δεδομένου ότι μεγάλο ποσοστό

παγκόσμιο επίπεδο. Επίσης, τα χαμηλά επιτόκια στον δανεισμό αποτελούν ακόμα έναν τρόπο για να ενθαρρυνθούν τα νοικοκυριά να καταναλώσουν, δίνοντας ένεση στην αγορά.

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ Σε αυτό το περιβάλλον των εξαιρετικά χαμηλών επιτοκίων, ο παραδοσιακός καταθέτης αναζητά τοποθετήσεις που θα τον βοηθήσουν να έχει τουλάχιστον θετικές πραγματικές αποδόσεις. Οι επενδύσεις μπορούν να γίνουν είτε σε φυσικά περιουσιακά στοιχεία, όπως είναι για παράδειγμα οι επενδύσεις σε ανάπτυξη ακινήτων, είτε σε χρηματοοικονομικά στοιχεία, είτε στην εγχώρια ή και τη διεθνή οικονομία.

ΠΑΡΑΤΕΤΑΜΕΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

αιτητών δανείων έχει μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Σημαντικό ρόλο παίζει και η ύφεση που προκάλεσε η πανδημία του κορωνοϊού, η οποία έχει επηρεάσει την κερδοφορία, ακόμα και τη βιωσιμότητα, πολλών επιχειρήσεων. Το τραπεζικό σύστημα, ωστόσο, δεν έχει σκοπό να επιστρέψει στις παλιές πρακτικές, όπου κάποιος υποψήφιος δανειολήπτης κατάφερνε να πάρει δάνειο χωρίς τις απαραίτητες εξασφαλίσεις. Οι τράπεζες, λοιπόν, δεν έχουν σκοπό να επαναλάβουν τα λάθη του παρελθόντος, γιατί γνωρίζουν καλά πως η αλόγιστη παραχώρηση νέων δανείων μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε ένα νέο κύμα μη εξυπηρετούμενων δανείων.

ΑΝΤΙΚΙΝΗΤΡΑ Η επιβολή αρνητικών επιτοκίων στις καταθέσεις είναι μια πρακτική που μπορεί να ωθήσει τους καταθέτες να σηκώσουν τα χρήματά τους από τις τράπεζες και να τα ρίξουν στην αγορά. Τα αρνητικά επιτόκια δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο ή πρωτάκουστο. Έχουν χρησιμοποιηθεί και στο παρελθόν, στην Ευρώπη, π.χ. στην Ελβετία, καθώς και σε

Ειδικά μετά την επέλαση της πανδημίας και το σοκ που υπέστη η οικονομία, καθώς και η κατανάλωση, η οποία ήταν υποτονική, οι κεντρικές τράπεζες, όπως φαίνεται, θα κρατήσουν τα επιτόκια σε χαμηλό –ακόμα και αρνητικό– επίπεδο για μεγάλο χρονικό διάστημα, στο πλαίσιο της υποστηρικτικής νομισματικής πολιτικής. Αυτό φυσικά αφορά ολόκληρο τον ευρωπαϊκό τραπεζικό τομέα, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε χώρας. Το βασικότερο πρόβλημα των παρατεταμένων αρνητικών επιτοκίων για τις τράπεζες, σύμφωνα με οικονομολόγους, είναι ότι εδώ και πέντε χρόνια δεν έχουν μετακυλίσει το κόστος αυτό στους πελάτες τους, αλλά συνεχίζουν να το απορροφούν οι ίδιες. Αυτό οδηγεί σε συμπίεση του περιθωρίου κέρδους των εμπορικών τραπεζών ποικιλοτρόπως, με αρνητικές συνέπειες για την ευρύτερη οικονομία.

ΠΩΣ ΚΙΝΗΘΗΚΑΝ ΤΑ ΕΠΙΤΟΚΙΑ Μια ματιά στα στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου μπορεί να μας βοηθήσει να αντιληφθούμε τις τεράστιες αλλαγές στα επιτόκια. Η διαφορά των καταθετικών επιτοκίων που πλήρωναν οι τράπεζες το 2008 με τα επιτόκια που πληρώνουν σήμερα αποτυπώνει τις αλλαγές που έχει δεχθεί το τραπεζικό σύστημα και κατ’ επέκταση η οικονομία. Εάν έλεγες σε κάποιον πριν από μερικά χρόνια ότι θα πρέπει να πληρώνει «ενοίκιο» για να φυλάει τα λεφτά του στην τράπεζα, δεν θα σε πίστευε. Αυτό ισχύει και για τα χαμηλά επιτόκια στα στεγαστικά δάνεια, τα οποία συρρικνώθηκαν αισθητά μέσα σε μία δεκαετία.

EconomyToday 29

Δεκέμβριος 0,45% . . . . . 2018 . . . . . 0,40% Δεκέμβριος 0,12% . . . . 2019 . . . . 0,16% Δεκέμβριος 0,09% . . . . 2020 . . . 0,08% Ιούνιος 0,12% . . . . . 2021 . . . . . 0,07%

Δεκέμβριος 1,32% . . . . . . . . 2017 . . . . . . . . . 1,17%

Δεκέμβριος 1,29% . . . . . . . . . . 2016 . . . . . . . . . . . 1,47%

Δεκέμβριος 1,49% . . . . . . . . . . 2015 . . . . . . . . . . . . 1,54%

Δεκέμβριος 2,54% . . . . . . . . . . . . . . . . 2014 . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,63%

Δεκέμβριος 2,25% . . . . . . . . . . . . . . . 2013 . . . . . . . . . . . . . . . 2,23%

Δεκέμβριος 4,10% . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2012 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,52%

Δεκέμβριος 3,71% . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2011 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,25%

Δεκέμβριος 3,25% . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2010 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,98%

Δεκέμβριος 2,86% . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2009 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,13%

Δεκέμβριος 4,81% . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2008 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,03%

Επιχειρήσεις

cover story

Επιτόκιο καταθέσεων

προθεσμίας έως 1 έτους

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας, τα επιτόκια των καταθέσεων είχαν υποχωρήσει για πρώτη φορά κάτω από το 2% το 2015. Τον Δεκέμβριο του 2018 υποχώρησαν κάτω από το 1%, φτάνοντας το 0,40% για τα νοικοκυριά και το 0,45% για τις επιχειρήσεις. Νοικοκυριά

Δεκέμβριος 2,90% . . . . 2019 . . . . 3,65%

Δεκέμβριος 3,06% . . . 2018 . . 3,62%

Δεκέμβριος 3,39% . . . . . . . 2017 . . . . . . . . 4,70%

Δεκέμβριος 3,35% . . . . . . 2016 . . . . . . 4,30%

. . . . . . . 2015 . . . . . . . 5,01%

Δεκέμβριος 5,01% . . . . . . . 2014 . . . . . . . . 6,05%

Ιούνιος 3,01% . . . . . 2021 . . . . . 3,96%

ΣΤΕΓΑΣΤΙΚΑ

Δεκέμβριος 2,86% . . 2020 . . 3,41%

. . . . . . . . . . . . . 2012 . . . . . . . . . . . . . . . 7,21%

. . . . . . . . . . . 2013 . . . . . . . . . . . 6,42%

Δεκέμβριος 5,44%

Δεκέμβριος 4,93%

Δεκέμβριος 3,90%

. . . . . . . . . . . . . . . 2010 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,26%

. . . . . . . . . . . . . . . . . 2009 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,36%

Δεκέμβριος 5,81% . . . . . . . . . . . . 2011 . . . . . . . . . . . . 7,39%

Δεκέμβριος 4,97%

Δεκέμβριος 4,82%

Δεκέμβριος 6,84% . . . . . . . . . . . . 2008 . . . . . . . . . . . . . 8,21%

ΕΠΙΤΟΚΙΑ ΔΑΝΕΙΩΝ νοικοκυριών

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας, τα επιτόκια των στεγαστικών δανείων το 2008 ήταν στο 6,84% και υποχώρησαν για πρώτη φορά κάτω από το 4% το 2015. Τον Δεκέμβριο του 2020 υποχώρησαν σε ιστορικό χαμηλό, φτάνοντας το 2,86%, για να αυξηθούν ελάχιστα τον Ιούνιο του 2021, στο 3,01%.

ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΑ

θo εμ c v eαr s t o r y

ΤΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ

ΕΝΟΨΕΙ ΑΡΝΗΤΙΚΩΝ ΕΠΙΤΟΚΙΩΝ

Του δροσ μαριου κληριδη Οικονομολόγου

H

ωση της κερδοφορίας του τραπεζικού συστήματος. θεωρία λέει ότι σε περιπτώσεις Επιπλέον, οι επενδύσεις των ρευστών διαθεσίμων ύφεσης οι κεντρικές τράπεζες πρέπει των τραπεζών, που είναι συνήθως σε κυβερνητικά να ρίχνουν χρήμα στην αγορά. Αυτή η ομόλογα, σε τέτοιες περιόδους έχουν μηδενικές αύξηση της ρευστότητας στο σύστημα ή αρνητικές αποδόσεις, με επιπλέον πίεση στην μειώνει τα επιτόκια, αποθαρρύνοντας κερδοφορία των τραπεζών. Τέλος, σε τέτοιες περιτις αποταμιεύσεις και ενθαρρύνοντας την κατανάόδους (ύφεση), οι τράπεζες έχουν να διαχειριστούν λωση και τις επενδυτικές δαπάνες, αντισταθμίζοντας τα προβληματικά δάνεια που η ύφεση δημιουργεί έτσι τους παράγοντες που οδηγούν στην ύφεση. και τα οποία με τη σειρά τους επηρεάζουν την κερΥπό κανονικές συνθήκες, οι τράπεζες δεν έχουν κάτι δοφορία τους. να χάσουν ή να κερδίσουν είτε από χαμηλά είτε από Και δύο κυπριακές ιδιαιτερότητες: υψηλά επιτόκια, καθότι η κερδοφορία τους καθοΠρώτον, η ύπαρξη υπερχρεωμένων επιχειρήσεων ρίζεται από την επιτοκιακή «ψαλίδα» – τη διαφορά και νοικοκυριών δυσκολεύει τη διοχέτευση ανάμεσα στο μέσο επιτόκιο που πληρώνουν της αυξημένης ρευστότητας του τραπεζικού στους καταθέτες και στο μέσο επιτόκιο συστήματος στην οικονομία, με τις τράπεζες να δανεισμού. Προβλήματα στις τράπεζες παΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΡΙΣΚΑΡΕΙ ανταγωνίζονται η μια την άλλη για την προσέλρουσιάζονται όταν τα επιτόκια καταθέσεων ΜΕΓΑΛΟΙ ΠΕΛΑΤΕΣ ΤΗΣ ΝΑ κυση των «καλών» (μη υπερχρεωμένων) πελαφτάσουν στον πάτο (lower bound, όπως το ΓΙΝΟΥΝ ΠΕΛΑΤΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ τών με μείωση των επιτοκιακών περιθωρίων ονομάζουμε), που είναι τα μηδενικά επιτόκια. ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΧΑΝΟΝΤΑΣ ΕΤΣΙ (spreads) στα επιτόκια δανεισμού, με αποτέλεΣτην περίπτωση αυτή, η αυξημένη ρευστότηΠΑΡΕΜΦΕΡΗ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΑ, σμα την πιθανή υποτιμολόγηση του κινδύνου τα πιέζει κυρίως τα δανειστικά επιτόκια, με αποτέλεσμα τη σημαντική συρρίκνωση της ΟΠΩΣ ΑΣΦΑΛΕΙΕΣ, ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ τέτοιου δανεισμού. Δεύτερον, οι κύριες νέες δανειοδοτήσεις κατευθύνονται σε νέους δαεπιτοκιακής ψαλίδας και κατ’ επέκταση τη μείΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΚΑΡΤΩΝ ΚΛΠ.

32 EconomyToday

ΜΕΧΡΙ ΤΩΡΑ, Η ΘΕΩΡΙΑ ΕΛΕΓΕ ΟΤΙ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΑΡΝΗΤΙΚΩΝ ΕΠΙΤΟΚΙΩΝ ΟΙ ΚΑΤΑΘΕΤΕΣ ΘΑ ΑΠΟΣΥΡΟΥΝ ΤΙΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥΣ ΣΕ ΜΕΤΡΗΤΑ ΚΑΙ ΘΑ ΤΑ ΦΥΛΑΝΕ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ

νειολήπτες για αγορά κατοικίας, αγνοώντας κάπως το ότι τέτοιος δανεισμός πιθανότατα θα πρέπει να θεωρείται χωρίς εξασφάλιση, λόγω της προϊστορίας των κινήσεων για προστασία της πρώτης κατοικίας. Αυτά προμηνύουν πιθανά προβλήματα στο μέλλον. Ας εξετάσουμε τώρα τις επιπτώσεις από την απόφαση για αρνητικά επιτόκια στις καταθέσεις θεσμικών επενδυτών και τις επιπτώσεις από τη φημολογούμενη απόφαση τραπεζών για αρνητικά επιτόκια σε ιδιώτες μεγαλοκαταθέτες. Κατ’ αρχάς, πρέπει να λεχθεί ότι επιστημονικά, ως οικονομολόγοι, είμαστε σε αχαρτογράφητα νερά, αφού είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε αρνητικά επιτόκια (Για να είμαστε απόλυτα σωστοί, στο παρελθόν είχαμε αρνητικά επιτόκια για καταθέσεις σε ελβετικές τράπεζες, οι οποίες όμως βασίζονταν στη φερεγγυότητα των ελβετικών τραπεζών και στην εχεμύθεια του ελβετικού τραπεζικού συστήματος). Μέχρι τώρα, η συζήτηση ήταν για το τι γίνεται στην οικονομία όταν τα επιτόκια φτάσουν στον πάτο, που ήταν τα μηδενικά επιτόκια. Και αυτό διότι η θεωρία έλεγε ότι σε περίπτωση αρνητικών επιτοκίων οι

καταθέτες θα αποσύρουν τις καταθέσεις τους σε μετρητά και θα τα φυλάνε στο σπίτι. Έκτοτε, οι οικονομίες έχουν αλλάξει και οι καταθέσεις, ιδίως θεσμικών καταθετών (επενδυτικά ταμεία, ασφαλιστικές εταιρείες, συνταξιοδοτικά ταμεία) ή και ιδιωτών μεγαλοκαταθετών, δεν έχουν εύκολο τόπο φύλαξης σε περίπτωση που μετατραπούν σε μετρητά. Έτσι, δημιουργείται η δυνατότητα αρνητικών επιτοκίων στις καταθέσεις, που με τη σειρά τους μπορούν να βελτιώσουν την κερδοφορία των τραπεζών. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι μια τέτοια πολιτική από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν έχει (ή δεν μπορεί να έχει) και σοβαρές παρενέργειες, όπως δημιουργία πληθωριστικών πιέσεων στην οικονομία ή/και δημιουργία διαφόρων επενδυτικών φουσκών (asset bubbles). Αυτή τη στιγμή, το τι παρατηρούμε να συμβαίνει διεθνώς είναι μικρή/διαχειρίσιμη αύξηση στις λιανικές τιμές αλλά και την απαρχή διαφόρων επενδυτικών φουσκών, από το Bitcoin και τον χρυσό, στις μετοχές, τα χρηματιστήρια και τα ακίνητα. Αυτό είναι συνέπεια των χαμηλών επιτοκίων και της προσπάθειας των τραπεζών, των επενδυτικών ταμείων και ιδιωτών να ξεφορτωθούν την υπερβάλλουσα ρευστότητα και να αναζητήσουν κερδοφορία και υψηλές αποδόσεις. Οι φούσκες αυτές συνήθως «σκάνε» με καταστροφικές συνέπειες. Όταν αρχίσουμε να βλέπουμε θέμα αρνητικών επιτοκίων σε καταθέσεις άνω των €100.000 για ιδιώτες καταθέτες, τα διλήμματα για τις τράπεζες μεγαλώνουν. Τι θα γίνει εάν το ποσό στον λογαριασμό ανήκει σε περισσότερα από ένα άτομα, π.χ. σε μια οικογένεια; Το σπάμε κατ’ αναλογία; Θα σπάσουν οι ιδιώτες μεγαλοκαταθέτες τα χρήματά τους σε καταθέσεις κάτω των €100.000 σε πολλές τράπεζες και έτσι η τράπεζα ρισκάρει μεγάλοι πελάτες της να γίνουν πελάτες και άλλων τραπεζών, χάνοντας έτσι παρεμφερή εισοδήματα – ασφάλειες, προμήθειες από τη χρήση καρτών κλπ.; Τι γίνεται εάν ο λογαριασμός αυτός ανήκει σε άτομα που την ίδια στιγμή χρωστούν στην τράπεζα, π.χ. ένα ζευγάρι με καταθετικό λογαριασμό και στεγαστικό δάνειο; Τα ερωτήματα αυτά δεν έχουν εύκολες απαντήσεις για τις τράπεζες. Από την πλευρά της πολιτείας και της κοινωνικής πολιτικής, το θέμα είναι επίσης δύσκολο. Η ραγδαία αύξηση των τιμών στα διαμερίσματα και τις κατοικίες κάνει την ιδιοκατοίκηση για νεαρά ζευγάρια ένα άπιαστο όνειρο, ενώ τα χαμηλά επιτόκια χτυπούν τους συνταξιούχους, για τους οποίους οι καταθέσεις στις τράπεζες ήταν το κομπόδεμα για ώρα ανάγκης και πηγή κάποιου επιπλέον εισοδήματος. Η πολιτική χαμηλών/μηδενικών επιτοκίων μακάρι να είχε τις χαμηλές παρενέργειες που βλέπουμε στα εμβολιαστικά προγράμματα.

EconomyToday 33

θo εμ c v eαr s t o r y

ΧΑΜΗΛΑ ΕΠΙΤΟΚΙΑ, ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΡΑΠΕΖΕΣ

Του Μιχάλη Φλωρεντιάδη Οικονομολόγου

Έ

να απότοκο της πανδημίας του κορωνοϊού είναι τα μηδενικά ή ακόμη και αρνητικά επιτόκια, τα οποία χρησιμοποιούν οι κεντρικές τράπεζες για να τονώσουν την οικονομική δραστηριότητα. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι μια από τις κεντρικές τράπεζες ανεπτυγμένων χωρών που εικάζεται ότι θα καθυστερήσουν πάρα πολύ να αυξήσουν τα επιτόκιά τους – δηλαδή σε ορίζοντα 1-2 χρόνων είναι αρκετά πιθανό τα επιτόκια του ευρώ να εξακολουθήσουν να βρίσκονται κάτω από το 1%. Τα μηδενικά επιτόκια δεν είναι ένα καινούργιο εργαλείο, αφού χρησιμοποιήθηκαν για αρκετά χρόνια μετά τη μεγάλη χρηματοοικονομική κρίση του 2008 στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τα μηδενικά ή και αρνητικά επιτόκια, μαζί με τις αγορές κυβερνητικών χρεογράφων από τις ίδιες τις κεντρικές τράπεζες, αποτέλεσαν τα κυριότερα εργαλεία με τα οποία αποφεύχθηκαν τα χειρότερα στην παγκόσμια οικονομία, τόσο κατά την κρίση του 2008 όσο και στην πρόσφατη περίπτωση της πανδημίας. Τα μηδενικά ή και αρνητικά επιτόκια αποτελούν όμως σοβαρή πρόκληση για τις τράπεζες και άλλους χρηματοοικονομικούς οργανισμούς. Ο παραδοσιακός τρόπος με τον οποίο δημιουργούν

34 EconomyToday

κερδοφορία οι τράπεζες είναι το λεγόμενο επιτοκιακό περιθώριο. Δηλαδή, οι τράπεζες πληρώνουν τόκο στους καταθέτες τους που είναι πιο χαμηλός από το βασικό επιτόκιο, ενώ στους δανειολήπτες χρεώνουν επιτόκιο πιο ψηλό από το βασικό επιτόκιο. Σε ένα υποθετικό παράδειγμα, όταν το βασικό επιτόκιο βρίσκεται στο 2%, οι τράπεζες μπορεί να δίνουν στους καταθέτες επιτόκιο 1% ενώ στους δανειολήπτες να χρεώνουν 3%, δηλαδή να έχουν ένα περιθώριο κέρδους 2% σε κάθε ευρώ που δέχονται σε καταθέσεις και μετά το δανείζουν. Όταν γίνεται λόγος για περιθώριο κέρδους, αυτό δεν σημαίνει ότι πηγαίνει απευθείας στους μετόχους των τραπεζών, αφού οι τράπεζες πρέπει να καλύψουν πρώτα τα λειτουργικά και άλλα έξοδα, όπως προβλέψεις για επισφάλειες και άλλα. Όταν όμως το βασικό επιτόκιο είναι στο μηδέν ή ακόμα και αρνητικό, είναι δύσκολο για τις τράπεζες να χρεώνουν τους καταθέτες τους, αφού θεωρητικά οι καταθέτες μπορούν να αποσύρουν τις καταθέσεις τους και να τοποθετήσουν τα ρευστά διαθέσιμά τους σε κάποιο ασφαλισμένο χώρο, όπως θυρίδες ή χρηματοκιβώτια. Έτσι οι τράπεζες είναι διστακτικές στο να «χρεώνουν» τους καταθέτες τους για το προνόμιο να έχουν τα χρήματά τους ασφαλισμένα στις τράπεζες. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για μικροκαταθέτες. Έτσι, στο τέλος της ημέρας, το επιτοκιακό περιθώριο προκύπτει κυρίως μέσα από τα δανειστικά επιτόκια, αφού για πολλές καταθέσεις είναι ρεαλιστικά δύσκολο να υπάρξει χρέωση μέσω αρνητικών επιτοκίων σε λογαριασμούς όπως τους τρεχούμενους και άλλους. Μια άλλη σχετιζόμενη πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι τράπεζες, όμως, είναι η δυσκολία να εξασφαλίσουν ικανοποιητικές αποδόσεις πάνω στη δική τους πλεονάζουσα ρευστότητα, αφού οι αποδόσεις των χρεογράφων είναι επίσης πάρα πολύ χαμηλές λόγω των προγραμμάτων αγο-

ράς ομολόγων από τις κεντρικές τράπεζες. Έτσι, είναι δύσκολο οι τράπεζες να βρουν ασφαλείς επενδύσεις που να έχουν θετικές αποδόσεις, ενώ οι επόπτες θέτουν περιορισμούς στις τράπεζες, που δεν τις αφήνουν να επενδύσουν σε μετοχές και πιο ριψοκίνδυνες επενδύσεις, όπως κάνουν πολλοί άλλοι επενδυτές σε ένα τέτοιο περιβάλλον ώστε να εξασφαλίσουν ικανοποιητικές αποδόσεις. Η πρόκληση αυτή αφορά και άλλους χρηματοοικονομικούς οργανισμούς και ταμεία, τα οποία είναι αναγκασμένα από τους κανονισμούς να επενδύσουν σε χαμηλού κινδύνου χρεόγραφα. Μια προέκταση της πολιτικής μηδενικών ή αρνητικών επιτοκίων είναι ότι ποσά καταθέσεων που για παράδειγμα υπερβαίνουν τις 100.000, ίσως χρεώνονται με αρνητικό επιτόκιο. Ενώ το μέτρο αυτό μπορεί αρχικά να ακούγεται παράδοξο, αφού οι τράπεζες χρειάζονται τις μεγάλες καταθέσεις, για τράπεζες που έχουν πλεονάζουσα ρευστότητα τέ-

ΤΑ ΜΗΔΕΝΙΚΑ Ή ΚΑΙ ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΕΠΙΤΟΚΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΑΝ ΤΟ ΚΥΡΙΟΤΕΡΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΜΕ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΑΠΟΦΕΥΧΘΗΚΑΝ ΤΑ ΧΕΙΡΟΤΕΡΑ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

τοιου είδους καταθέσεις μπορούν να αποτελέσουν τελικά πονοκέφαλο. Χρειάζεται επίσης να υπενθυμιστεί ότι, όταν οι ίδιες οι τράπεζες καταθέτουν την πλεονάζουσα ρευστότητά τους στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, «χρεώνονται» με αρνητικό επιτόκιο -0,50%. Επιπρόσθετα, τα επιτόκια στη διατραπεζική αγορά –τα λεγόμενα EURIBOR, δηλαδή το επιτόκιο που ισχύει όταν οι τράπεζες δανείζουν βραχυπρόθεσμα η μια την άλλη– είναι ελαφρά πιο κάτω ακόμη, στο -0,50% με -0,60%. Γι’ αυτό, δεν είναι λογικό να αναμένει κανείς ότι οι πελάτες των τραπεζών θα απολαμβάνουν πιο ευνοϊκούς όρους (δηλαδή καλύτερο επιτόκιο) από τις ίδιες τις τράπεζες όταν καταθέτουν χρήματα η μια στην άλλη στη διατραπεζική αγορά. Οι μικροκαταθέτες μάλλον δεν θα επηρεαστούν, αφού εκεί υπεισέρχονται άλλοι παράγοντες και ευαισθησίες, αλλά οι μεγαλύτερες καταθέσεις θα είναι δύσκολο να μην επηρεαστούν.

EconomyToday 35

θo εμ c v eαr s t o r y

ΟΡΑΤΟ ΤΟ ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΟ ΕΠΙΒΟΛΗΣ ΑΡΝΗΤΙΚΩΝ ΕΠΙΤΟΚΙΩΝ

Σ

Του δρος Ιωάννη Βιολάρη Οικονομολόγου

36 EconomyToday

ε μια περίοδο χαμηλών επιτοκίων, όπως αυτήν που διέρχεται η οικονομία το τελευταίο διάστημα, είναι πολλές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι τράπεζες και η οικονομία γενικότερα. Στην ουσία, οι τράπεζες έχουν ένα υψηλό ποσό καταθέσεων, οι οποίες θεωρητικά, αν μπορούσαν να τις δανείσουν, θα τους απέφεραν αρκετά κέρδη. Όμως το κύριο πρόβλημα και πρόκληση είναι να μπορέσουν –εν μέσω των συνεπειών της οικονομικής κρίσης του 2008-13 και των συνεχιζόμενων επιπτώσεων της πανδημίας, οι οποίες είναι ακόμη άγνωστο πότε θα εκλείψουν– να εξεύρουν κατάλληλους δανειολήπτες, των οποίων τα δάνεια δεν θα καταστούν μη εξυπηρετούμενα. Τέτοιοι δανειολήπτες δεν είναι εύκολο να εξευρεθούν, διότι, ως γνωστόν, μετά τη δραματική αύξηση των ΜΕΔ (μη εξυπηρετούμενων δανείων), οι τράπεζες πλέον δανείζουν επί τη βάσει της ικανότητας αποπληρωμής και όχι τόσο στη βάση της αξίας των υποθηκών – όπως για πολλά χρόνια λανθασμένα έκαναν και με την πολιτική εκείνη οδήγησαν την οικονομία στην κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα. Με τα χαμηλά επιτόκια, πολλοί είναι αυτοί που θα ήθελαν να δανειστούν, λίγοι όμως είναι εκείνοι που πληρούν τις προϋποθέσεις αυτής της νέας δανειστικής βάσης. Αυτό οδηγεί την οικονομία σε ένα αδιέξοδο, διότι, χωρίς

την παροχή δανείων, είναι δύσκολο –αν όχι αδύνατον– να υπάρξει ανάπτυξη (διότι οι μόνες άλλες διέξοδοι που απομένουν είναι οι κρατικές επενδύσεις, που επιβαρύνουν τα δημόσια οικονομικά, και οι επενδύσεις από ξένους, που με την κατάργηση του σχεδίου πολιτογράφησης έχουν μειωθεί δραματικά). Από την άλλη, είναι ορατό το ενδεχόμενο τα καταθετικά επιτόκια να καταστούν αρνητικά, κάτι που θα ωθήσει τους καταθέτες να εξεύρουν άλλες διεξόδους επένδυσης των κεφαλαίων τους, μάλλον σε αγορά ακινήτων –που υπάρχουν σε πληθώρα προσφοράς λόγω και των πλειστηριασμών ακινήτων που συνδέονται με τα ΜΕΔ–, όμως η αγορά τέτοιων ακινήτων δεν είναι με τον αυστηρό ορισμό των επενδύσεων η επένδυση που θα αναμέναμε. Επένδυση είναι η δημιουργία νέου κεφαλαίου, όχι η αλλα-

γή ιδιοκτήτη υφιστάμενων ακινήτων. Είμαστε της άποψης πως η κυβέρνηση, η βουλή, αλλά και οι εργοδοτικές οργανώσεις, οφείλουν να εγκύψουν άμεσα σε αυτά τα θέματα και να προτείνουν και να προωθήσουν ιδέες και μέτρα που αφενός θα βοηθήσουν τις τράπεζες να διοχετεύσουν τις καταθέσεις τους σε παραγωγικούς τομείς και αφετέρου θα ενθαρρύνουν, π.χ. με φορολογικές ελαφρύνσεις, την επένδυση σε καινοτόμους τομείς και δραστηριότητες. Εδώ και πολλά χρόνια υπάρχει προβληματισμός και συζήτηση ως προς το μέλλον της αναπτυξιακής μας βάσης, αλλά δυστυχώς πάντα καταλήγουμε να επικεντρωνόμαστε στον τουριστικό τομέα, ενώ υπάρχουν και άλλοι τομείς με προοπτική, όπως η εκπαίδευση, η υγεία και η γεωργία. Και τώρα είναι η ώρα για να διοχετεύ-

ΜΕ ΤΑ ΧΑΜΗΛΑ ΕΠΙΤΟΚΙΑ, ΠΟΛΛΟΙ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΘΑ ΗΘΕΛΑΝ ΝΑ ΔΑΝΕΙΣΤΟΥΝ, ΛΙΓΟΙ ΟΜΩΣ ΕΙΝΑΙ ΕΚΕΙΝΟΙ ΠΟΥ ΠΛΗΡΟΥΝ ΤΙΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΔΑΝΕΙΣΤΙΚΗΣ ΒΑΣΗΣ

σουμε τα υπάρχοντα κεφάλαια σε αυτούς και σε άλλους τομείς. Εξάλλου, και η πανδημία μάς έδειξε για άλλη μια φορά πόσο αβέβαιο είναι να βασιζόμαστε μόνο στον τουρισμό. Καμιά οικονομία δεν μπορεί και δεν πρέπει να βασίζεται μόνο σε έναν τομέα, η ανάπτυξη του οποίου να επηρεάζει όλους τους άλλους τομείς. Κάθε τομέας θα πρέπει να είναι αυτόνομος, σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο βαθμό. Για παράδειγμα, η παραγωγή κρασιού και τόσων άλλων γεωργικών προϊόντων δεν θα πρέπει να εξαρτάται από το πόσοι τουρίστες θα έρθουν. Αυτή η αυτονόμηση των παραγωγικών τομέων είναι πολύ βασική και πρέπει να επιτευχθεί χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση, διότι, και μετά την πανδημία, σίγουρα θα υπάρξουν και άλλες κρίσεις και προκλήσεις, οι οποίες θα πρέπει να μας βρουν έτοιμους.

EconomyToday 37

θo εμ c v eαr s t o r y

Τα ισλαμικά οικονομικά μοντέλα και η επίδρασή τους στο παγκόσμιο

χρηματοπιστωτικό σύστημα Της Πωλίνας Άνιφτου Αναλύτριας εξωτερικής πολιτικής και επενδύσεων ΜΕΝΑ / Κεντρικής Ασίας / Ιράν

38 EconomyToday

Τ

ο ισλαμικό σύστημα οικονομικής και τραπεζικής διαχείρισης στηρίζεται στους ηθικούς φραγμούς και τους νόμους που θέτουν το Κοράνι και τα hadith (τα λόγια-καλέσματα και οι συμβουλές των κληρικών),καθώς και στους νόμους της κάθε χώρας που υπόκεινται στην ισλαμική διακυβέρνηση των οικονομικών της. Το σύστημα εφαρμόζεται στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική, καθώς και στην Ανατολική και Κεντρική Ασία όπου υπάρχουν μουσουλμανικά κράτη. Τα κράτη αυτά μπορεί μεν να ακολουθούν φιλελεύθερες πολιτικές στην ανοικοδόμησή τους, αλλά δεν αλλάζουν τις μεθόδους συναλλαγής με τους υπηκόους τους ή άλλους μουσουλμάνους. Έτσι ο μουσουλμάνος δεν δύναται να δανείσει άλλον μουσουλμάνο με επιτόκιο, οι τράπεζες δεν ακολουθούν τον ανατοκισμό και ο τόκος έχει θρησκευτική χροιά. Επαναπροσδιορίζοντας τη χρησιμότητα του ισλαμικού συστήματος οικονομικής και τραπεζικής διακυβέρνησης (Islamic finance and banking), αυτό παρουσιάστηκε ως το όχημα ριζικής οικονομικής αλλαγής και αντιμετώπισης του κινδύνου η εκδυτικοποίηση να αποδυναμώσει τον έλεγχο της θρησκείας (Ισλάμ) στις διαπροσωπικές και διακρατικές οικονομικές συναλλαγές. Με αυτόν τον τρόπο, η θρησκεία απέκτησε οικονομική προέκταση και έγινε ένα μοντέλο ανάπτυξης και μεταρρύθμισης σε κοινωνίες στη Μέση Ανατολή και την Ασία.

Οι οικονομικές έννοιες στη θρησκεία

«

Με τη συμμετοχή πέραν των 15 μουσουλμανικών χωρών επίσημα στην ανάπτυξη των ισλαμικών οικονομικών, υπάρχουν περισσότερα από 300 τραπεζικά και οικονομικά ιδρύματα σε 75 χώρες παγκοσμίως

«

Οι βασικές αρχές του ισλαμικού τραπεζικού και οικονομικού συστήματος στηρίζονται στα εξής: 1) Το Κοράνι, το ιερό βιβλίο του Ισλάμ, καθορίζει τις γενικές κατευθυντήριες γραμμές για το τι είναι και τι δεν είναι ισλαμικά επιτρεπτό ως μορφή οικονομικής δραστηριότητας διά της εφαρμογής και ερμηνείας του ισλαμικού νόμου της Σαρίας.

2) Με την πάροδο των αιώνων, οι μελετητές των διαφόρων σχολών του ισλαμικού δικαίου έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το riba, δηλαδή ο τόκος, απαγορεύεται στο Κοράνι. Γι’ αυτό, οι μουσουλμάνοι πρέπει να αποφεύγουν τις οικονομικές συναλλαγές με τόκο.

3) Πρέπει να αποφεύγονται οι δραστηριότητες που χαρακτηρίζονται ή αποδίδουν μεγάλη αβεβαιότητα και ρίσκο, γνωστές ως gharar, ο τζόγος, δηλαδή το maysir, και ό,τι κατά το Ισλάμ θεωρείται ως haram και θρησκευτικά απαγορευμένο, δηλαδή προϊόντα όπως το αλκοόλ. Οι παραπάνω αρχές εφαρμόζονται με δικαστικές διαδικασίες και νομικές ρήτρες στις ισλαμικές χώρες και μάλιστα δεν επιτρέπεται καμία παρέκκλιση. Αν και οι πλείστες χώρες του Περσικού Κόλπου, καθώς και η Σαουδική Αραβία, έχουν επενδύσει σε ξένες αγορές και έχουν ανοιχτεί στη Δύση, ο ισλαμικός τρόπος συναλλαγής διέπει τις αγορές, ενοικιάσεις και εμπορικές σχέσεις μεταξύ μουσουλμάνων. Στο δε σιιτικό Ιράν δεν μπορείς να πάρεις περισσότερα χρήματα από όσα ορίζει ο νόμος από μουσουλμάνο για να του ενοικιάσεις ένα σπίτι και επίσης δεν υπάρχει τόκος στην ανταλλαγή προϊόντων. Στη Σαουδική Αραβία

EconomyToday 39

cover story η μεταπώληση χρυσού γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε, παρόλο που υπάρχει τόκος, η τράπεζα να μην κερδίζει εναντίον των υπόλοιπων μερών, αλλά να διατηρείται ένα ισοζύγιο κοινών συμφερόντων και αμοιβαίου πλουτισμού όλων των μερών.

Η χρηματοοικονομική ενοποίηση στον ισλαμικό χώρο

Μετά το 2010, το ισλαμικό τραπεζικό σύστημα ενοποιήθηκε και οι χώρες του Περσικού Κόλπου επαναδραστηριοποίησαν τις μεταξύ τους σχέσεις στις συναλλαγές, έτσι ώστε να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ των μοναρχιών που διαχωρίστηκαν. Οι διαμάχες όσον αφορά το Παλαιστινιακό, την πτώση του Σαντάμ Χουσέιν και τη διαμάχη με το Ιράν φαίνεται να επαναπροσδιορίζουν το Gulf Cooperation Council (GCC), του οποίου τα περιουσιακά στοιχεία το 2019 ανήλθαν σε $1,2 τρισ. Ακολούθησαν τα περιουσιακά στοιχεία των ισλαμικών επενδύσεων σε Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική (MENA), που έφτασαν τα $755 δισ., και στη Νοτιοανατολική Ασία τα $685 δισ., εν μέσω πολιτικών ανακατατάξεων, της σύγκρουσης Τουρκίας και Γαλλίας στη Λιβύη και των διαταραγμένων σχέσεων Μαρόκου και Αλγερίας λόγω των εδαφικών διαφορών στο θέμα της Δυτικής Σαχάρας. Η οικονομική ενοποίηση βάσει των ισλαμικών κανόνων έφερε το Κατάρ και το Μπαχρέιν σε μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση μετά τη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων το 2017 με αφορμή τη στήριξη του Κατάρ στο Ιράν, ενώ ακόμη και σήμερα το Κατάρ αντιμετωπίζει τις κατηγορίες της Σαουδικής Αραβίας, των ΗΑΕ και της Αιγύπτου ότι εξοπλίζει ακραίους ισλαμιστές με τα κεφάλαιά του. Το Σουδάν, παρόλο που ομαλοποίησε τις σχέσεις με το Ισραήλ (Abraham Accords) τον Αύγουστο του 2020, επικέντρωσε τη μακροοικονομική του δομή σε επενδύσεις από ισλαμικά κεφάλαια βασισμένα και επίσημα στους νόμους της Σαρίας. Με τη συμμετοχή πέραν των 15 μουσουλμανικών χωρών του πληθυσμού σε θέματα οικονομικού δικαίου και επιεπίσημα στην ανάπτυξη των ισλαμικών οικονομικών, χειρηματικότητας, κερδίζοντας μια πρωτοπόρα για την υπάρχουν περισσότερα από 300 τραπεζικά και οικονομικά ιστορία της ανάπτυξη. ιδρύματα σε 75 χώρες παγκοσμίως. Ενώ τα ιδρύματα Επίσης, όλες οι συναλλαγές των ισλαμικών ιδρυμάτων αυτά το 2008 έλεγχαν $500-800 δισ. επενδύσεις, διέπονται από τη ρύθμιση επίσημων σωμάτων, όπως οι επενδύσεις που ελέγχονται από τις ισλαμικές χρητο Accounting and Auditing Organisation for Islamic ματοδοτήσεις αυξήθηκαν από τα προηγούμενα χρόνια Financial Institutions (AAOIFI) του Μπαχρέιν, που έχει κατά 14% στα $2,88 τρισ. το 2019, καταγράφοντας τη εκπαιδεύσει πολλούς ισλαμικούς οικονομολόγους και μεγαλύτερη ανάπτυξη στην αγορά, παρά την παγκόσμια λογιστές σε πάνω από 45 χώρες. χρηματοπιστωτική κρίση. Η Μαλαισία, η Ινδονησία, το Μπαχρέιν, τα ΗΑΕ και η Σαουδική Αραβία κατατάσσονται Επενδύσεις στη Δύση ως οι πέντε πιο ανεπτυγμένες χώρες παγκοσμίως στην Στη Βρετανία βρίσκεται το μεγαλύτερο μέρος του τραισλαμική χρηματοδότηση. πεζικού τομέα των ισλαμικών οικονομικών εκτός Μέσης Η Ινδονησία, που τερμάτισε τις διαμάχες στο Ανατολικό Ανατολής και Ασίας, με 22 συμβατές τράπεζες με τη Τιμόρ και επιβάλλει τη Σαρία σε κάθε έκφανση Σαρία ή τράπεζες με ισλαμικές συναλλαγές, 12 της προσωπικής και επαγγελματικής ζωής των Σύμφωνα με τον οίκο Moody’s, περισσότερες από ό,τι στις ΗΠΑ. Εδραιώνοντας κατοίκων της, κέρδισε την εμπιστοσύνη των τα ισλαμικά περιουσιακά στοιχεία τη θέση του ως γέφυρας μεταξύ του δυτικού και ισλαμικών επενδυτών και ανέβηκε στη δεύτερη που βρίσκονται σε τράπεζες στην του ισλαμικού χρηματοπιστωτικού κέντρου, το θέση της κατάταξης του IFDI (Islamic Finance Ηνωμένο Βασίλειο μπορεί να υπερηφανεύεΤουρκία θα διπλασιαστούν την Development Report). Η χώρα στηρίχθηκε στην ται για σχεδόν 30 δικηγορικές εταιρείες που καινοτομία και στη στροφή προς τις επιχειρήεπόμενη πενταετία, σε ποσοστό λειτουργούν τμήματα ισλαμικών συναλλαγών σεις του τραπεζικού τομέα και όχι μόνο στον πάνω από το 7,2% του συνολικού στο Λονδίνο, ενώ διαθέτει περισσότερα από τουρισμό. Επικεντρώθηκε στην επιμόρφωση 10 πανεπιστήμια και σχολές που προσφέρουν τραπεζικού ενεργητικού 40 EconomyToday

τράπεζες στην Τουρκία θα διπλασιαστούν την επόμενη πενταετία, σε ποσοστό πάνω από το 7,2% του συνολικού τραπεζικού ενεργητικού. Σε έκθεση που δημοσίευσε, ο οίκος Moody’s αναφέρει ότι τα συνολικά περιουσιακά στοιχεία των τουρκικών τραπεζών συμμετοχής αυξήθηκαν κατά 54% το 2019, ξεπερνώντας τη συνολική αύξηση των περιουσιακών στοιχείων του τραπεζικού τομέα κατά περίπου 36% και εντάσσοντας την Τουρκία σε έναν από τους πιο ασφαλείς προορισμούς ισλαμικών κεφαλαίων και επενδύσεων. Αυτό βέβαια έχει και τον δεδομένο αντίκτυπο στις γεωπολιτικές συμμαχίες των χωρών της περιοχής, οι οποίες, όσο κι αν αντιτάσσονται στα σχέδια του Ερντογάν σε Μέση Ανατολή, Κεντρική Ασία και Αφγανιστάν, βλέπουν την Τουρκία ως μια έξοδο προς τη Δύση. Ακόμη και σε περιόδους κρίσεων στον ισλαμικό κόσμο, όπως στον πόλεμο του Λιβάνου το 2006, η Τουρκία, λόγω του μη αραβικού της χαρακτήρα, παρέμεινε οικονομικά ώριμη και συχνά μετατρέπεται στο μεγαλύτερο θησαυροφυλάκιο των ισλαμικών επενδύσεων, κερδίζοντας από τη διαφύλαξή τους πολιτικά και οικονομικά.

Οι fintech στις ισλαμικές συναλλαγές

Όσον αφορά τις fintech, έχουν εμπλακεί ενεργά στην εμπορική συναλλαγή με τα ισλαμικά ιδρύματα και αυξήθηκαν κατά 10% - 12% το 2021-2022: υπάρχουν τουλάχιστον 127 ισλαμικές εταιρείες fintech που προσφέρουν χρηματοοικονομικά προϊόντα συμβατά με τη Σαρία. Σύμφωνα με το IFN Islamic Finance, το Ηνωμένο Βασίλειο έχει τις περισσότερες fintech εταιρείες στον τομέα με 27 εταιρείες, ακολουθούμενο από τη Μαλαισία με 19 εταιρείες και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα με τουλάχιστον 15 fintech. Τέταρτη η αναδυόμενη ισλαμική οικονομία της Ινδονησίας με 13 εταιρείες και πέμπτη η Σαουδική Αραβία με 9 εταιρείες, όσες και οι ΗΠΑ. ανάλογα προσόντα σε λογιστές και οικονομολόγους. Η μεγαλύτερη εφαρμογή των ισλαμικών κεφαλαίων σε επένδυση έγινε στο Chelsea Barracks, που ανακατασκευάστηκε κοστίζοντας $2,4 δισ. ijara (είδος συμφωνιών και αποδόσεων κατά τα ισλαμικά οικονομικά). Επίσης, η Μάλτα έχει ένα από τα καλύτερα προγράμματα εκμάθησης ισλαμικών οικονομικών και δικαίου. Μάλιστα, η κυβέρνηση έχει στόχο μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα του ισλαμικού χώρου να εισέλθουν στο χρηματιστήριο της μικρής αυτής χώρας, η οποία έχει εξελιχθεί σε μεγάλο παίκτη των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών στην Ευρώπη.

Ο ισλαμικός «θησαυρός» στην Τουρκία

Η Τουρκία, παρόλο που δεν μετέχει στα των αραβικών χωρών ένεκα της ένταξής της στο ΝΑΤΟ αλλά και των περιφερειακών της συμμαχιών, απολαμβάνει ένα τεράστιο μέρος των ισλαμικών επενδύσεων, ερχόμενων ιδίως από χώρες όπως το Ιράν, που βρίσκεται σε ισχυρές κυρώσεις από το 2018, αλλά και από επενδυτές των χωρών του Περσικού Κόλπου. Σύμφωνα με πρόβλεψη του διεθνούς οίκου αξιολόγησης Moody’s τον Δεκέμβριο του 2020, τα ισλαμικά περιουσιακά στοιχεία που βρίσκονται σε

Ένα βήμα πριν από τις μεταρρυθμίσεις

Η μεγαλύτερη εφαρμογή των ισλαμικών κεφαλαίων σε επένδυση έγινε στο Chelsea Barracks, που ανακατασκευάστηκε κοστίζοντας $2,4 δισ. ijara

Η οικονομική σταθερότητα στις ισλαμικές χώρες δεν εδράζεται μόνο στον ρόλο των πολιτικών διακυβερνήσεων και των μοναρχιών, αφού το Ισλάμ είναι ένα σύστημα όπου μέσα από το Κοράνι υπάρχουν όλες οι απαντήσεις. Απαντήσεις και καθοδήγηση για τη λατρεία του Θεού, τον ερχομό του Μεσσία, τη διακυβέρνηση μιας χώρας, τις οικονομικές δομές, την πολιτειακή κουλτούρα. Υπάρχουν όλες οι λύσεις σε θέματα οικονομικά και πρακτικής εμπορικής ανάπτυξης, η εφαρμογή του είναι απλή και κυρίως έχει ηθική επίδραση σε εκατομμύρια μουσουλμάνους παγκοσμίως, επηρεάζοντας τη χρηματοπιστωτική ροή αλλά και τις επενδύσεις σε όλο τον κόσμο. Έτσι, τα ισλαμικά οικονομικά αφορούν τραπεζικές συναλλαγές, ομόλογα, επενδύσεις και αγορές που αναβαθμίζονται τεχνολογικά. Η διείσδυση στον χώρο των ισλαμικών συναλλαγών επιχειρήθηκε πολλάκις από τις δυτικές χώρες με μεγάλη επιτυχία, λόγω της τάσης που υπάρχει στον ισλαμικό κόσμο για επενδύσεις σε δυτικές χώρες και εκμοντερνισμό του όλου ισλαμικού συστήματος. Τα οικονομικά του Ισλάμ ακολουθούν τις πολιτικές ανακατατάξεις στις εν λόγω χώρες, είναι όμως και μια μορφή διαμεσολάβησης ώστε πάντα να υπάρχει επικοινωνία, παρά τις διπλωματικές διαμάχες.

EconomyToday 41

αρθρο

Η χειρότερη επένδυση

που θα μπορούσες να έχεις τώρα είναι μετρητά Του Κρίτωνα Ονησιφόρου Head of Property, BidX1 Cyprus

Κυπριακή επενδυτική κουλτούρα Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η αγαπημένη μακροπρόθεσμη επένδυση των Κυπρίων είναι οι καταθέσεις μετρητών στην τράπεζα. Έχουμε «κληρονομήσει» έναν τρόπο σκέψης και μια ιδιαίτερη κουλτούρα σχετικά με τα μετρητά, αφού μεγαλώνοντας διδαχθήκαμε πως το να αποταμιεύουμε χρήματα που τοκίζονται στην τράπεζα αποτελεί «τον ασφαλέστερο και καλύτερο τρόπο προς την οικονομική αποκατάσταση». Παρόλο που αυτό μπορεί να ήταν μια πραγματικότητα τα περασμένα χρόνια, αφού σε κάποιες περιπτώσεις τα επιτόκια τραπεζικών καταθέσεων χαμηλού κινδύνου ξεπερνούσαν σε απόδοση το 4%, γνωρίζουμε όλοι πολύ καλά τι συνέβη το 2013 με το πρωτοφανές bail-in της Λαϊκής Τράπεζας και το «κούρεμα» των τραπεζικών καταθέσεων. Αν και η πιθανότητα να υπάρξει κι άλλο bail-in στο μέλλον θεωρείται εξαιρετικά χαμηλή, το μεγαλύτερο ρίσκο σε αυτού του είδους τις επενδύσεις, που στις περισσότερες περιπτώσεις παραβλέπεται από 42 EconomyToday

τους επενδυτές, είναι τα τρέχοντα και αναμενόμενα επίπεδα πληθωρισμού.

Πληθωρισμός Τα ακίνητα στην Κύπρο θεωρούνται μη ρευστοποιήσιμη επένδυση, καθώς ο μέσος χρόνος που χρειάζεται για να πουληθεί ένα ακίνητο μπορεί να είναι μήνες, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις ίσως και χρόνια

Ο πληθωρισμός είναι ένας ορισμός που σχεδόν όλοι έχουν ακούσει, αλλά λίγοι είναι αυτοί που τον υπολογίζουν όταν έρθει η ώρα για να επενδύσουν. Ο πληθωρισμός επηρεάζει την αξία του χρήματος, αφού η ενδεχόμενη αρνητική αναπροσαρμογή του μπορεί να πλήξει αυτούς που το κρατάνε είτε σε καταθέσεις είτε σε μορφή ομολόγων. Η επίδραση του πληθωρισμού στις αποδόσεις επενδύσεων είναι πιθανότατα ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που πρέπει να λάβει υπόψη του κάθε επενδυτής. Καθώς το χρήμα χάνει την αξία του με την πάροδο του χρόνου λόγω του πληθωρισμού, ένα είναι σίγουρο, ότι τα μετρητά δεν κρίνονται ως η σωστή επιλογή. Ιδιαίτερα στην Κύπρο, όπου ο πληθωρισμός είναι σχετικά υψηλότερος σε σύγκριση με άλλες χώρες της Ε.Ε., η αύξηση του κόστους των υλικών

το ομόλογο διατηρηθεί στα ίδια επίπεδα μέχρι τη λήξη του. Όσο για τις τραπεζικές καταθέσεις, αξίζει να σημειωθεί ότι τα προαναφερθέντα ποσοστά ισχύουν μόνο για τις τραπεζικές καταθέσεις κάτω του 1 εκατ. ευρώ, γιατί σε οποιοδήποτε μεγαλύτερο ποσό οι τράπεζες επιβάλλουν χρεώσεις για τη διατήρηση του χρηματικού λογαριασμού. Αυτές οι αρνητικές χρεώσεις αποτελούν ένα σχετικά νέο τραπεζικό φαινόμενο και οι οικονομολόγοι σε όλο τον κόσμο ακόμη προσπαθούν να προβλέψουν τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις τους.

Απόδοση χωρίς ρίσκο δεν υπάρχει Η απόδοση χωρίς ρίσκο (κρατικά ομόλογα 10-15 ετών) ήταν πάντοτε η βάση για τη σύγκριση των επενδύσεων. Πριν από μερικά χρόνια είχα ακούσει τον Ray Dalio να δηλώνει «η απόδοση χωρίς ρίσκο έγινε τώρα ρίσκο χωρίς απόδοση». Ωστόσο, με την παρούσα απόδοση των τραπεζικών καταθέσεων και ομολόγων, η «απόδοση χωρίς ρίσκο» έχει μετατραπεί σε «αρνητική απόδοση με ρίσκο», ειδικά όταν λάβουμε υπόψη και τον πληθωρισμό.

Πώς να βγάλεις νόημα από όλα αυτά… Διανύουμε μια περίοδο πρωτόγνωρων καταστάσεων, η οποία χαρακτηρίζεται από πρωτοφανείς προκλήσεις, όχι μόνο σε ό,τι αφορά την πανδημία και τις απαγορεύσεις κυκλοφορίας, αλλά και σε αγαθών και των υπηρεσιών ξεπερνά τις αποδόσεις σχέση με την παγκόσμια οικονομία. Η κυβέρνηση των ταμειακών επενδύσεων. έχει παρουσιάσει μια σειρά επιθετικών μέτρων και προγραμμάτων κοινωνικών δαπανών σε μια Αποδόσεις χρηματικών προσπάθεια να μετριάσει τις επιπτώσεις από την επενδύσεων πανδημία COVID-19. Παρόλο που αυτά τα μέτρα (cash investments) θεωρούνται αναγκαία, θα αυξήσουν αναπόφευκτα Οι δύο βασικές χρηματικές επενδύσεις που χρησιμοτον ρυθμό πληθωρισμού. ποιούνται στην Κύπρο είναι οι τραπεζικές καταθέσεις Όπως ανέφερε ο John Maynard Keynes, ο πατέρας και για τις μεγάλες επιχειρήσεις τα κρατικά ομόλογα. της οικονομίας: «Με μια συνεχιζόμενη πίεση του Τα επιτόκια τραπεζικών καταθέσεων από τις δύο πληθωρισμού, οι κυβερνήσεις μπορούν μεγαλύτερες τράπεζες είναι μεταξύ σταδιακά να κατάσχουν, με ασφάλεια και 0,10% και 0,12% και τα 10ετή ομόλογα μένοντας απαρατήρητες, ένα σημαντικό κομστην Κύπρο έφτασαν σε ιστορικά χαμηλό μάτι από την περιουσία των πολιτών τους». επίπεδο, στο 0,058%, στις 5 Αυγούστου Ο ρυθμός πληθωρισμού τον Ιούλιο του 2021. Ακόμη και με ένα τόσο χαμηλό Καθώς το χρήμα χάνει 2021 ήταν στο 4%, υποδεικνύοντας τη ποσοστό, τα 10ετή ομόλογα στην Κύπρο την αξία του με την πάροδο του σταθερή αύξησή του κατά τους τελευταίείναι τα τέταρτα υψηλότερα σε απόδοχρόνου λόγω του πληθωρισμού, ους 4 μήνες. Εάν μια επένδυση αποφέρει ση στην Ευρώπη! Για παράδειγμα, στη ένα είναι σίγουρο, πως οι καταθέσεις 3,5% εντός ενός έτους αλλά το ποσοστό Γερμανία τα 10ετή ομόλογα πληρώνουν πληθωρισμού τον ίδιο χρόνο είναι στο 4%, αρνητικό -0,48%, που σημαίνει πως ο στον μακροχρόνιο ορίζοντα τότε υπάρχει αρνητική απόδοση 0,5%. Είναι επενδυτής θα έχει αρνητική απόδοση αν δεν αποδίδουν

EconomyToday 43

αρθρο πιο σημαντικό τώρα από ποτέ για τους επενδυτές να αναζητήσουν επενδυτικά οχήματα για να καταπολεμήσουν τις αρνητικές επιπτώσεις του πληθωρισμού.

Αρκετοί επενδυτές χρησιμοποιούν την επένδυση σε ακίνητα ως πρώτη επιλογή αντιστάθμισης έναντι του πληθωρισμού

Η περίπτωση των οικιστικών ακινήτων ως επένδυσης Η επένδυση σε ακίνητα έχει παραδοσιακά κυμανθεί παράλληλα με τον πληθωρισμό, καθώς οι τιμές ενοικίου και οι κεφαλαιουχικές αξίες των ακινήτων αυξάνονται σε συσχέτιση με το ποσοστό πληθωρισμού. Αρκετοί επενδυτές χρησιμοποιούν την επένδυση σε ακίνητα ως πρώτη επιλογή αντιστάθμισης έναντι του πληθωρισμού. Ο πίνακας που δημοσιεύεται υποδεικνύει την αρκετά μεγάλη συσχέτιση μεταξύ των αξιών των διαμερισμάτων και του πληθωρισμού στην Κύπρο. Όπως διαφαίνεται, η μεγάλη διαφορά μεταξύ των τιμών των ακινήτων και του πληθωρισμού ήταν κατά τα έτη της «φούσκας των ακινήτων» (2006-2008). Στη συνέχεια, όπως φαίνεται και στον πίνακα, οι τιμές υποχώρησαν για να συνεχίσουν τη συσχέτισή τους με το ύψος του πληθωρισμού.

Δεικτης τιμων (διαμερισματα) vs ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ 17.3% 14.8%

2.4% 4.7%

0.3%

-4.4%

4.8% 3.3% 4.4% 2.9%

2.4% 3.3% 2.4% - 2.1%

-2.0%

-0.4% -5.0% -4.6%

2009 2010 2011

2012

0.5% 1.4% 0.3%

-0.6%

-9.5%

2013 2014

Δείκτης τιμών διαμερισμάτων

Τα ακίνητα στην Κύπρο όμως θεωρούνται μη ρευστοποιήσιμη επένδυση, καθώς ο μέσος χρόνος που χρειάζεται για να πουληθεί ένα ακίνητο μπορεί να είναι μήνες, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις ίσως και χρόνια. Ωστόσο, αν ο επενδυτής επικεντρωθεί στην πιο ρευστή κατηγορία ακινήτου στην Κύπρο, που είναι τα διαμερίσματα αξίας €100-200 χιλιάδων, τότε ο κίνδυνος ρευστοποίησης μειώνεται σημαντικά. Σχεδόν το 80% των διαμερισμάτων που πωλήθηκαν στην Κύπρο το 2020 είχαν αξία μικρότερη από €250.000. Ένα τυπικό διαμέρισμα τέτοιας αξίας, αναλόγως φυσικά της κατάστασης, της ηλικίας και της τοποθεσίας του, μπορεί να αποφέρει απόδοση από 6% μέχρι 8% τον χρόνο. Αυτό δεν περι44 EconomyToday

-1.4% -5.0%

-7.3% 2007 2008

-1.4%

0.0%

2015 2016

2017

2018

Πληθωρισμός

2019 2020

λαμβάνει καμία αύξηση στην κεφαλαιουχική αξία του ακινήτου που, όπως προαναφέρθηκε, ιστορικά κυμαίνεται με τον πληθωρισμό μακροπρόθεσμα.

Ο κανόνας του 72 – Διπλασίασε τα χρήματά σου Μια πολύ συνηθισμένη άσκηση που χρησιμοποιείται όταν συγκρίνουμε διαφορετικές μακροπρόθεσμες επενδύσεις, είναι να υπολογίσουμε πόσα χρόνια χρειάζεται ένας επενδυτής για να διπλασιάσει τα χρήματα που επένδυσε, χρησιμοποιώντας τον κανόνα του 72. Ο κανόνας αυτός εφαρμόζεται διαιρώντας τον αριθμό 72 με τον σύνθετο αριθμό επιτοκίου (π.χ.

72/6 αν το επιτόκιο είναι 6%): • Τραπεζική κατάθεση 0,12% – θα χρειαστούν 600 χρόνια για να διπλασιαστούν τα χρήματά σου.

• 10ετή κυπριακά ομόλογα 0,058% – θα χρειαστούν 1.241 χρόνια για να διπλασιαστούν τα χρήματά σου. (Αυτό δεν είναι τυπογραφικό λάθος) • Απόδοση κατοικίας 6% – 12 χρόνια για να διπλασιαστούν τα χρήματά σου (+ οποιαδήποτε ανατίμηση κεφαλαιουχικής αξίας).

• Απόδοση κατοικίας 8% – 9 χρόνια για να διπλασιαστούν τα χρήματά σου (+ οποιαδήποτε ανατίμηση κεφαλαιουχικής αξίας). Με όσα έχουν προαναφερθεί, οι επενδυτές πρέπει πάντοτε να διαφοροποιούν την επένδυσή τους με βάση την τοποθεσία, την κατηγορία περιουσιακών στοιχείων και τον χρονικό ορίζοντα, έτσι ώστε να είναι μέρος μιας ολιστικής επενδυτικής προσέγγισης που να βασίζεται στις ανάγκες και τη διάθεσή τους για ρίσκο. Παρ’ όλα αυτά, ένα είναι σίγουρο, ότι το τρέχον οικονομικό κλίμα και οι κανονισμοί της Κεντρικής Τράπεζας έχουν δημιουργήσει ίσως την καλύτερη περίοδο στην ιστορία για επενδύσεις με θετική απόδοση, όπως μακροπρόθεσμες επενδύσεις σε ακίνητα, και μια από τις χειρότερες περιόδους για να κρατάτε μετρητά στην τράπεζα ή μετρητά σε ομόλογα.

*Δήλωση αποποίησης ευθύνης: Το περιεχόμενο δεν προορίζεται για χρήση και πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο για ενημερωτικούς σκοπούς. Είναι πολύ σημαντικό για τους αναγνώστες να κάνουν τη δική τους ανάλυση προτού προβούν σε επενδυτικές αποφάσεις ή να ζητήσουν συμβουλές από έναν επαγγελματία ανεξάρτητο οικονομικό σύμβουλο.

ΤΟΜΕΣ ΣΤΑ ΓΕΓΟΝΟ ΤΟΜΕΣ ΣΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕ ΤΟΝ ΧΡΥΣΑΝΘΟ ΤΣΟΥΡΟΥΛΛΗ

ΑΠΟ 13 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ ΣΕ ΝΕΑ ΩΡΑ ΚΑΘΕ ΒΡΑΔΥ ΣΤΙΣ 20:00 www.sigmatv.com

sigmatvcy

SigmaTV

sigmatvcy

θεμα

«ΑΝΘΕΙ»

Η ΠΑΡΑΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Η παραοικονομία απορροφά σημαντικό μέρος του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος, όπως διαφαίνεται από μελέτη του Κέντρου Οικονομικών Ερευνών του Πανεπιστημίου Κύπρου. Στη μελέτη, την οποία υπογράφουν οι Χριστόφορος Ανδρέου, Έλενα Ανδρέου, Στέφανη Μιχαήλ και Γιώργος Συρίχας, αναφέρεται ότι το μέγεθος της παραοικονομίας στην Κύπρο κυμαίνεται μεταξύ 11% και 18% του ΑΕΠ με τη μέθοδο της νομισματικής προσέγγισης και μεταξύ 26% και 34% του ΑΕΠ με τη μέθοδο της κατανάλωσης ενέργειας. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Έλενα Καλυφόμματου

Η

πανδημία, με τις καταστροφικές συνέπειές της στην οικονομική δραστηριότητα, έχει αναζωπυρώσει το ενδιαφέρον για την εκτίμηση του μεγέθους της παραοικονομίας. Τα δημόσια οικονομικά βρίσκονται κάτω από ασφυκτική πίεση και οι κυβερνήσεις προσπαθούν να βρουν πρόσθετα έσοδα για να στηρίξουν τη μειωμένη οικονομική δραστηριότητα και να χρηματοδοτήσουν τα δημοσιονομικά ελλείμματά τους. Ως αποτέλεσμα, οι κυβερνήσεις έχουν κάθε λόγο να ανακαλύψουν το μέγεθος της παραοικονομίας και τα επιπρόσθετα έσοδα που θα μπορούσαν να αντληθούν. Η εκτίμηση του μεγέθους της παραοικονομίας, δεδομένης της αθέατης φύσης της, δεν είναι εύκολο εγχείρημα. Πολλές μέθοδοι έχουν χρησιμοποιηθεί στη βιβλιογραφία, 46 EconomyToday

ΣΕ ΠΡΟΗΓΜΕΝΕΣ ΧΩΡΕΣ Η ΠΑΡΑΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΥΜΑΙΝΕΤΑΙ ΓΥΡΩ ΣΤΟ 5%, ΕΝΩ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΦΤΑΝΕΙ ΜΕΧΡΙ ΚΑΙ ΤΟ 34%, ΚΑΙ ΑΥΤΟ ΦΑΝΕΡΩΝΕΙ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ

στην προσπάθεια να μετρηθεί η παραοικονομία, και αυτές μπορούν να διαχωριστούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες, τις μικροοικονομικές-άμεσες και τις μακροοικονομικέςέμμεσες προσεγγίσεις. Στο παρελθόν, αρκετές μελέτες επιχείρησαν να μετρήσουν το μέγεθος της παραοικονομίας στην Κύπρο, εφαρμόζοντας και τις δύο προσεγγίσεις. Η μελέτη του Κέντρου Οικονομικών Ερευνών του Πανεπιστημίου Κύπρου επιχειρεί να προβεί σε νέες εκτιμήσεις για την παραοικονομία στην Κύπρο, χρησιμοποιώντας δύο διαφορετικές μακροοικονομικές προσεγγίσεις, τη μέθοδο της κατανάλωσης ενέργειας (Electricity Consumption Method) και τη μέθοδο της ζήτησης μετρητών (Currency Method).

€4 ΔΙΣ. «ΜΑΥΡΑ» Αυτή είναι η πρώτη μελέτη που εφαρμόζει την προσέγγιση της κατανάλωσης ενέργειας για την εκτίμηση της παραοικονομίας και που επικεντρώνεται αποκλειστικά στην κυπριακή οικονομία. Επιπλέον, η εμπειρική ανάλυση καλύπτει μια πρόσφατη περίοδο για την Κύπρο, χρησιμοποιώντας τριμηνιαία στοιχεία για την περίοδο 1995-2018, κατά τη διάρκεια της οποίας η κυπριακή οικονομία έχει υποστεί σημαντικές διαρθρωτικές αλλαγές, όπως η χρηματοοικονομική φιλελευθεροποίηση, η κατάργηση των κεφαλαιακών περιορισμών, η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η υιοθέτηση του ευρώ, καθώς και η πρόσφατη τραπεζική κρίση. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το μέσο μέγεθος της σκιώδους οικονομίας στην Κύπρο βάσει της νομισματικής προσέγγισης εκτιμάται μεταξύ 11% και 18% του ΑΕΠ, ενώ για την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας οι αντίστοιχες εκτιμήσεις είναι κατά μέσο όρο μεταξύ 26% και 34% του ΑΕΠ. Σύμφωνα με τα στοιχεία, στον τομέα της αθέατης παραοικονομίας στην Κύπρο κυκλοφορούν €4 δισεκατομμύρια «μαύρα», χωρίς να υπολογίζονται τα έσοδα από παράνομες δραστηριότητες, των οποίων οι επιπτώσεις δεν περιορίζονται μόνο στα δημοσιονομικά αλλά και στα ίδια τα νοικοκυριά. Οι πιο πάνω εκτιμήσεις είναι μεγαλύτερες σε σύγκριση με ίδιες μεθόδους που έχουν εφαρμοστεί στην Κύπρο σε προηγούμενες χρονικές περιόδους. Βρίσκονται όμως πιο κοντά σε πιο πρόσφατες μελέτες που επίσης εκτιμούν το μέγεθος της παραοικονομίας. Συγκεκριμένα, οι Alm and Embaye (2013) εκτιμούν την παραοικονομία για 111 χώρες χρησιμοποιώντας τη νομισματική μέθοδο και βρίσκουν ακόμη πιο ψηλές εκτιμήσεις για την Κύπρο, της τάξης του 27%-37% του ΑΕΠ, για μια μικρότερη χρονική περίοδο, 1985-2006. Το ίδιο μπορεί να σημειωθεί όταν συγκρίνουμε τις εκτιμήσεις της Κύπρου με τη μέθοδο της ενέργειας με εκτιμήσεις από άλλες μεσογειακές χώρες. Ειδικότερα, οι Missiou and Psychoyios (2017) εφαρμόζουν τη μέθοδο της κατανάλωσης ηλεκτρισμού για μεσογειακές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την περίοδο 2008-2013 και βρίσκουν το μέγεθος της παραοικονομίας να είναι 20%-30% για την Ελλάδα, 18%-21% για την Πορτογαλία και 12%-18% για την Ισπανία. Συμπερασματικά, η έρευνα εφαρμόζει δύο μακροοικονομικές μεθόδους για την πρόσφατη περίοδο 1995-2018 και εκτιμά το μέγεθος της παραοικονομίας στην Κύπρο μεταξύ 11% και 18% του ΑΕΠ με τη μέθοδο της νομισματικής προσέγγισης και μεταξύ 26% και 34% του ΑΕΠ με τη μέθοδο της κατανάλωσης ενέργειας.

ΑΜΒΛΥΝΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ Καμιά χώρα δεν μπορεί να εξαλείψει εντελώς την παραοικονομία, όμως θα πρέπει να την περιορίσει, γιατί το κράτος χάνει αρκετά έσοδα. «Σε προηγμένες χώρες, η παραοικονομία κυμαίνεται γύρω στο 5% και μια σύγκριση με τα ποσοστά της Κύπρου, όπου η παραοικονομία φτάνει μέχρι και το 34% με βάση τη μέθοδο της κατανάλωσης ενέργειας, καταδεικνύει το χάσμα μεταξύ των χωρών»,

σύμφωνα με τον κ. Συρίχα.

ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΕΚΤΙΜΑΤΑΙ ΜΕΤΑΞΥ 11% ΚΑΙ 18% ΤΟΥ ΑΕΠ ΒΑΣΕΙ ΤΗΣ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΞΥ 26% ΚΑΙ 34% ΤΟΥ ΑΕΠ ΜΕ ΤΗ ΜΕΘΟΔΟ ΤΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

ΕΚΤΕΤΑΜΕΝΗ ΧΡΗΣΗ ΜΕΤΡΗΤΩΝ Ένας τρόπος για να επιτευχθεί ο περιορισμός της παραοικονομίας είναι η προώθηση της χρήσης των ηλεκτρονικών μέσων για πληρωμές. Παραδείγματος χάριν, οι πληρωμές να γίνονται με πιστωτικές κάρτες και οι μεταφορές χρημάτων με ηλεκτρονικούς τρόπους. Με αυτόν τον τρόπο, γίνεται πιο εύκολη η διαδικασία παρακολούθησης του χρήματος, εισπράττοντας παράλληλα και τα ανάλογα έσοδα. Στην Κύπρο, η χρήση μετρητών είναι εκτεταμένη. Σύμφωνα με τον κ. Συρίχα, «το γεγονός ότι υπάρχει η επιλογή της χρήσης των ηλεκτρονικών μέσων, αλλά οι Κύπριοι εξακολουθούν να προτιμούν τα μετρητά, αυτό από μόνο του δείχνει ότι υπάρχει ζήτημα». Αυτό αποτυπώνεται και στη μελέτη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που αφορά τις συνήθειες των καταναλωτών της Ευρωζώνης σχετικά με τις συναλλαγές τους και τους τρόπους με τους οποίους διεκπεραιώνουν τις πληρωμές τους. Ανάμεσα στα υπόλοιπα ενδιαφέροντα στοιχεία που παρουσιάζονται στην έρευνα για τις συνήθειες των Ευρωπαίων στις συναλλαγές τους, το ποσό των μετρητών στο πορτοφόλι είναι ένας από τους καθοριστικούς παράγοντες για τους τρόπους με τους οποίους γίνονται οι πληρωμές. Η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα πως οι Κύπριοι ξεκινούν τη μέρα τους έχοντας στο πορτοφόλι τους κατά μέσο όρο 114 ευρώ σε μετρητά, καταλαμβάνοντας τη δεύτερη θέση στη λίστα με τα πιο «ακριβά πορτοφόλια» της Ευρωζώνης. Αυτό από μόνο του δείχνει, σύμφωνα με τον κ. Συρίχα, ότι οι Κύπριοι δεν αποχωρίζονται τα μετρητά, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

ΚΙΝΗΤΡΟ ΓΙΑ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟ Το ενδιαφέρον για την παραοικονομία αναθερμάνθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας, διότι τα κράτη ξόδεψαν και συνεχίζουν να ξοδεύουν τεράστια κονδύλια για την αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης, στηρίζοντας τις επιχειρήσεις, τους εργαζόμενους και τα νοικοκυριά, οπότε αυτά τα έσοδα τα χρειάζονται. Το δημόσιο χρέος μετά την επέλαση της πανδημίας έχει εκτοξευθεί στο 120%, σύμφωνα με τον κ. Συρίχα, και σε αυτή τη χρονική συγκυρία το κράτος έχει κάθε κίνητρο για να περιορίσει την παραοικονομία και για να καταφέρει να εισπράξει έσοδα τα οποία χρειάζεται άμεσα.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ Μια άλλη παράμετρος της πανδημίας είναι πως για τα άτομα που ήταν στην παραοικονομία δημιούργησε επιπλέον κοινωνικά ζητήματα. Το κράτος ήρθε να βοηθήσει τις ευάλωτες ομάδες, ανακοινώνοντας σχέδια στήριξης της απασχόλησης, ώστε να απορροφηθούν οι κραδασμοί της πανδημίας. Στην περίπτωση όμως που κάποιος βρισκόταν στην παραοικονομία, αυτό σήμαινε ότι ήταν αδήλωτη η εργασία του και συνάμα τα εισοδήματά του, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να εξασφαλίσει τα επιδόματα της κυβέρνησης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να χαθούν μισθοί και θέσεις εργασίας, με τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους να δέχονται διπλό χτύπημα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

EconomyToday 47

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

48 EconomyToday

ΑΝΑΓΚΑΙΑ η χρηματοδοτηση

των ΝΑΥΤΙΛΙΑΚων εταιρειων Εισήγησή μας είναι όπως η κυβέρνηση προχωρήσει σε δημιουργία ενός εξειδικευμένου χρηματοδοτικού οργανισμού στον τομέα της ναυτιλίας σε στενή συνεργασία με ευρωπαϊκούς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΕΜΙΛΥ ΜΙΝΤΗ φωτογραφιεσ: μιχαλης ΚΥΠΡΙΑΝΟΥ

«Η Η κυπριακή ναυτιλιακή βιομηχανία καλείται να αντιμετωπίσει καθημερινά τον διεθνή ναυτιλιακό ανταγωνισμό έχοντας το μεγάλο μειονέκτημα του τουρκικού εμπάργκο στα πλοία υπό κυπριακή σημαία

κυπριακή πλοιοκτητική κοινότητα είναι επάναγκες να αποκτήσει πρόσβαση σε σημαντική χρηματοδότηση με τη μορφή χρηματοπιστωτικού δανεισμού», υπογραμμίζει σε συνέντευξή του στο Economy Today ο Γενικός Διευθυντής του Κυπριακού Ναυτιλιακού Επιμελητηρίου, Θωμάς Καζάκος, ο οποίος καταθέτει και σειρά εισηγήσεων για αντιμετώπιση των προκλήσεων και των προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο κλάδος. Όπως εξηγεί ο κ. Καζάκος, για να μπορέσει η ναυτιλία να συνεχίσει απρόσκοπτα να διαδραματίζει τον σημαντικό ρόλο της, «χρειάζεται την άμεση και έμπρακτη οικονομική στήριξη από την κυπριακή κυβέρνηση μέσω του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Κύπρου, που θα δώσει περαιτέρω ρευστότητα στις ναυτιλιακές εταιρείες για να παραμείνουν βιώσιμες». Η ναυτιλία αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους τομείς της κυπριακής οικονομίας. Ποια είναι η συνολική συνεισφορά στο ΑΕΠ, πόσες ναυτιλιακές εταιρείες εδρεύουν στην Κύπρο, πού ανέρχεται ο αριθμός του ανθρώπινου δυναμικού και ποια η θέση της Κύπρου διεθνώς; Η ναυτιλιακή βιομηχανία αποτελεί μια πολύ παραγωγική βιομηχανία, που στηρίζει την κυπριακή οικονομία χωρίς κρατικές επενδύσεις και η οποία δραστηριοποιείται επιτυχώς επί παγκόσμιας βάσης. Η συνεισφορά της κυπριακής ναυτιλίας στην οικονομία της Κύπρου υπολογίζεται στο 7% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Ταυτόχρονα, η κυπριακή ναυτιλία διατηρεί σταθερά εδώ και αρκετά χρόνια ηγετική θέση στον παγκόσμιο

EconomyToday 49

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ κρίση αλλά και για ακόμα πιο δυνατή αντιπροσώπευση διεθνώς σε θέματα που αφορούν το μέλλον και την περαιτέρω ανάπτυξή της.

χάρτη. Ο κυπριακός στόλος κατατάσσεται σήμερα ως ο 11ος μεγαλύτερος στόλος στον κόσμο και ως o 3ος μεγαλύτερος στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Επιπρόσθετα, η Κύπρος θεωρείται το μεγαλύτερο κέντρο πλοιοδιαχείρισης στην Ε.Ε. και βρίσκεται μεταξύ των τριών μεγαλύτερων παγκοσμίως. Όσον αφορά τον αριθμό των ναυτιλιακών εταιρειών, στην Κύπρο δραστηριοποιούνται γύρω στις 200 πλοιοκτήτριες, πλοιοδιαχειρίστριες και ναυτιλιακά συναφείς εταιρείες παγκοσμίου φήμης και αναγνώρισης, που συλλογικά ελέγχουν έναν στόλο 2.200 ποντοπόρων πλοίων ολικής χωρητικότητας 74 εκατομμυρίων τόνων. Ο ευρύτερος τομέας της ναυτιλίας εργοδοτεί γύρω στους 9.000 υπαλλήλους και 55.000 ναυτικούς, ενώ το κυπριακό νηολόγιο θεωρείται από τα πιο ποιοτικά και ασφαλή διεθνώς.

ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΑΜΕ ΤΙΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

Η κυπριακή οικονομία καλείται να ορθοποδήσει, εν μέσω των προκλήσεων που δημιουργεί η πανδημία του κορωνοϊού. Ποια είναι η εικόνα που διαμορφώνεται στον τομέα της ναυτιλίας; Ποιες ήταν οι επιπτώσεις και πώς έγινε η διαχείριση της κρίσης; Όπως όλοι οι σημαντικοί κλάδοι της οικονομίας, έτσι και η ναυτιλία βιώνει έντονα τις επιπτώσεις της πανδημίας. Όμως, παρόλο που ο τομέας της ναυτιλίας είχε επηρεαστεί, στα αρχικά στάδια, σε μεγάλο βαθμό από την πανδημία, λόγω της διεθνοποιημένης του φύσης και της αναγκαιότητάς του είναι από τους λίγους κλάδους που συνέχισαν να λειτουργούν ακατάπαυστα. Η ναυτιλία συνέχισε λοιπόν να μεταφέρει το 90% του παγκόσμιου εμπορίου και να προσφέρει τις ζωτικές υπηρεσίες της στην ανθρωπότητα, αποτελώντας αναπόσπαστο κομμάτι της αλυσίδας εφοδιασμού για την πλειονότητα των επιχειρήσεων σε αυτή την κρίσιμη περίοδο, τόσο σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και διεθνώς. Αυτό έγινε με την εφαρμογή αυστηρών πρωτοκόλλων και μέτρων, για τη διασφάλιση στον μέγιστο δυνατό βαθμό της υγείας των εργαζομένων στον τομέα, και ακολουθώντας πιστά τις υγειονομικές κατευθυντήριες γραμμές της κυπριακής κυβέρνησης. Παρότι το κράτος στήριξε από την αρχή της πανδημίας το σύνολο της κοινωνίας και της οικονομίας, μέσω των διαθέσιμων δημοσιονομικών ταμείων, η ναυτιλία, η οποία συνέχισε να λειτουργεί και να διατηρεί σε απασχόληση τους εργαζομένους στον τομέα, εκμεταλλεύτηκε κατ’ ελάχιστον τις οικονομικές διευκολύνσεις που προσέφερε το κράτος σε επιχειρήσεις μέχρι σήμερα. Εν κατακλείδι, η συνεργασία και συλλογική προσπάθεια του συνόλου της κυπριακής ναυτιλιακής βιομηχανίας με το κράτος αποτέλεσε κλειδί για τη διαχείριση της κρίσης στον ναυτιλιακό τομέα, θέτοντάς την σε ετοιμότητα για να ανταποκριθεί άμεσα στις προκλήσεις που παρουσιάστηκαν αλλά και στις συνεχώς εξελισσόμενες απαιτήσεις της παγκόσμιας οικονομίας και του διεθνούς ανταγωνισμού. Είναι ωφέλιμο, επομένως, όχι μόνο να συνεχιστεί αλλά και να ενδυναμωθεί αυτή η συνεργασία από όλους τους εταίρους της κυπριακής ναυτιλιακής βιομηχανίας, για τη γρήγορη ανάκαμψη της ναυτιλίας από την τρέχουσα 50 EconomyToday

7%

συνεισφορά στο ΑΕΠ

11ος

στον κόσμο ο κυπριακός στόλος

3ος

μεγαλύτερος στολος στην Ε.Ε.

200

εταιρείες με έδρα την Κύπρο

2.200

ποντοπόρα πλοία

74 εκατ.

τόνοι χωρητικότητα

9.000

υπάλληλοι

55.000 ναυτικοί

Ποιες νέες ευκαιρίες δημιουργήθηκαν για τον τομέα της ναυτιλίας μέσα από αυτή την κρίση; Η πανδημία υπήρξε επιταχυντής εξελίξεων ως προς τον ψηφιακό μετασχηματισμό και την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών προς τη βελτιστοποίηση της λειτουργίας των πλοίων, δίνοντας την ευκαιρία στη ναυτιλιακή βιομηχανία να βγει ακόμα πιο δυνατή και ανταγωνιστική με το πέρας της κρίσης. Ταυτόχρονα, η μετάβαση στη νέα ψηφιακή πραγματικότητα πρέπει να συμβαδίζει με την άμεση ολοκλήρωση της συνεχιζόμενης προσπάθειας μηχανογράφησης και ψηφιοποίησης του Υφυπουργείου Ναυτιλίας, κάτι το οποίο θα αναβαθμίσει περαιτέρω την εικόνα της Κύπρου ως ενός από τα σημαντικότερα και πιο σύγχρονα διεθνή ναυτιλιακά κέντρα. Η πανδημία μπορεί επίσης να αποτελέσει κινητήρια δύναμη που θα επιτρέψει στη ναυτιλιακή βιομηχανία να επιτύχει τους περιβαλλοντικούς στόχους και να γίνει ακόμα πιο πράσινη, με την παροχή στοχευμένων κινήτρων στον τομέα της ναυτιλιακής τεχνολογίας, αφού έχει αναγνωριστεί ότι η τεχνολογική καινοτομία και η καθολική εισαγωγή εναλλακτικών καυσίμων και πηγών ενέργειας για τη διεθνή ναυτιλία θα είναι αναπόσπαστο στοιχείο για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων που έχει θέσει ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός. Ποιες προκλήσεις καλείται να αντιμετωπίσει ο τομέας της ναυτιλίας; Οι άμεσες προκλήσεις για τη ναυτιλία αφορούν κυρίως την αντιμετώπιση των επιπτώσεων από την πανδημία, ούτως ώστε η ναυτιλία να μπορέσει να συνεχίσει απρόσκοπτα να διαδραματίζει τον σημαντικό ρόλο της. Για να γίνει αυτό, χρειάζεται την άμεση και έμπρακτη οικονομική στήριξη από την κυπριακή κυβέρνηση μέσω του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Κύπρου, που θα δώσει περαιτέρω ρευστότητα στις ναυτιλιακές εταιρείες για να παραμείνουν βιώσιμες. Η ναυτιλία έχει αποδείξει και σε προηγούμενες οικονομικές κρίσεις ότι μπορεί να λειτουργήσει ως ουσιαστικός «αιμοδότης» της κυπριακής οικονομίας, καθώς αποτελεί, ακόμη και σήμερα, έναν από τους πιο σημαντικούς και παραγωγικούς τομείς της οικονομίας, με 7% συνεισφορά στο ΑΕΠ (γύρω στο €1,2 δισ.), καθώς και τη μακροβιότερη πηγή εισροής συναλλάγματος από το εξωτερικό, χωρίς ιδιαίτερη κρατική επένδυση σε αυτήν. Σημαντική πρόκληση αποτελεί επίσης ο άμεσος εμβολιασμός των ναυτικών ανά το παγκόσμιο, αυτών που μεταφέρουν για εμάς τα αναγκαία αγαθά για την ανθρωπότητα και τις επιχειρήσεις. Τα κράτη επομένως οφείλουν να μεριμνήσουν άμεσα για την ευημερία των ναυτικών μας, ακολουθώντας το παράδειγμα της Κύπρου, η οποία θα παρέχει εμβολιασμό σε όλους τους ναυτικούς σε πλοία υπό κυπριακή σημαία και υπό διαχείριση που προσεγγίζουν κυπριακά λιμάνια, ενώ μελετά επίσης τη δυνατότητα να καταστεί ένας κόμβος εμβολιασμού για όλους τους επισκέπτες ναυτικούς, δείχνοντας έτσι έμπρακτα την εκτίμησή της για τη

EconomyToday 51

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ σημαντική συνεισφορά τους στους δύσκολους και πρωτοφανείς αυτούς καιρούς. Τα τελευταία χρόνια, η μείωση των εκπομπών από τα πλοία και ο στόχος για μια περιβαλλοντικά ουδέτερη ναυτιλία αποτελεί μια από τις σημαντικότερες προκλήσεις της διεθνούς ναυτιλιακής βιομηχανίας. Ο φιλόδοξος στόχος του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού για μείωση των συνολικών εκπομπών άνθρακα από τη διεθνή ναυτιλία κατά τουλάχιστον 50% έως το 2050 σε σύγκριση με το 2008, θα επιτευχθεί μόνο με την εξεύρεση και ανάπτυξη νέων τεχνολογιών μηδενικού άνθρακα, ώστε κατά τη δεκαετία του 2030 να ξεκινήσουν να λειτουργούν εμπορικά βιώσιμα πλοία μηδενικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Το Κυπριακό Ναυτιλιακό Επιμελητήριο, μέσω της ενεργού συμμετοχής του σε διεθνείς ναυτιλιακούς οργανισμούς, η οποία αναμένεται να ενδυναμωθεί ακόμα περισσότερο, καθώς έχει ηγετική θέση μέσω της Αντιπροεδρίας του Προέδρου του ΚΝΕ, κ. Θέμη Παπαδόπουλου, στο Διεθνές Ναυτιλιακό Επιμελητήριο (International Chamber of Shipping - ICS), αλλά και της Προεδρίας από τον Ιανουάριο του 2022 του πρώην Προέδρου του ΚΝΕ, κ. Φίλιππου Φιλή, στην Ένωση Ευρωπαίων Πλοιοκτητών (European Community Shipowners’ Associations - ECSA), κάτι που αποτελεί ιστορικό γεγονός για την κυπριακή ναυτιλία, θα συνεχίσει την ουσιαστική προσφορά του στις συζητήσεις που πραγματοποιούνται σχετικά με τα κρίσιμα περιβαλλοντικά, ρυθμιστικά και όχι μόνο ζητήματα, που θα διαμορφώσουν το μέλλον της παγκόσμιας ναυτιλιακής βιομηχανίας.

ΟΙ ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ ΜΑΣ

Τι εισηγείστε ως Ναυτιλιακό Επιμελητήριο για ενίσχυση της κυπριακής ναυτιλίας μέσω προσέλκυσης επενδύσεων αλλά και για βελτίωση του προϊόντος μας; και εταιρικής διακυβέρνησης (ESG). Όπως έχει προαναφερθεί, η ναυτιλία αποτελεί μια απόΓια τους πιο πάνω λόγους, λοιπόν, καθίσταται επάναλυτα διεθνοποιημένη βιομηχανία, η οποία μεταφέρει το γκες η κυπριακή πλοιοκτητική κοινότητα να αποκτήσει 90% του παγκόσμιου εμπορίου και επηρεάζεται κατά πρόσβαση σε σημαντική χρηματοδότηση με τη μορκύριο λόγο από διεθνείς οικονομικούς και εμπορικούς φή χρηματοπιστωτικού δανεισμού. Η εισήγηση του παράγοντες και εξελίξεις. Πέραν των οικονομικών Επιμελητηρίου μας, λόγω του ότι η υπάρχουσα δομή δυσκολιών που ταλανίζουν τη ναυτιλία διεθνώς από δανεισμού από τις κυπριακές τράπεζες δεν μπορεί να τις επιπτώσεις της πανδημίας και όχι μόνο, η κυπριακή καλύψει τις προαναφερθείσες πολύ υψηλού μεγέθους ναυτιλιακή βιομηχανία καλείται να αντιμετωπίσει καανάγκες παροχής λειτουργικής ρευστότητας στις πλοιθημερινά τον διεθνή ναυτιλιακό ανταγωνισμό έχοντας οκτήτριες εταιρείες, είναι όπως η κυβέρνηση εξετάσει το μεγάλο μειονέκτημα του τουρκικού εμπάργκο στα τη δημιουργία ενός εξειδικευμένου χρηματοδοτικού πλοία υπό κυπριακή σημαία, αλλά επίσης και σε πλοία οργανισμού στον τομέα της ναυτιλίας και ευρύτερα των των οποίων η διαχείριση γίνεται από μεταφορών, σε στενή συνεργασία και με κυπριακές εταιρείες πλοιοδιαχείρισης. εμπλοκή ευρωπαϊκών χρηματοπιστωτικών Επιπρόσθετα, η κυπριακή πλοιοκτητική οργανισμών. κοινότητα βρίσκεται σε μια διαδικασία Η πανδημία υπήρξε επιταχυντής Επιπρόσθετα, σε σχέση με την ευρύτερη μετάβασης στη χρήση καυσίμων με μηναυτιλιακή βιομηχανία, χρειάζεται πολιτική εξελίξεων ως προς τον ψηφιακό δενική εκπομπή ανθρακούχων αερίων στήριξη με τη μορφή γρήγορης επίλυ(decarbonisation), κατά την οποία ανα- μετασχηματισμό και την υιοθέτηση σης αριθμού υφιστάμενων λειτουργικών νέων τεχνολογιών προς τη μένεται να αντικαταστήσει σταδιακά τον προβλημάτων, σε θέματα προσωπικής υφιστάμενο στόλο πλοίων της, αξίας βελτιστοποίηση της λειτουργίας των φορολογίας των εξειδικευμένων, τεχνικά πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων πλοίων, δίνοντας την ευκαιρία στη καταρτισμένων υπαλλήλων, εργοδότησης ευρώ. Σημειώνεται επίσης ότι οι διεθνείς μη κοινοτικών υπαλλήλων, αλλά και φοροτράπεζες που εξειδικεύονται στη χρημα- ναυτιλιακή βιομηχανία να βγει ακόμα λογικών εταιρικών επιβαρύνσεων πέραν πιο δυνατή και ανταγωνιστική τοδότηση πλοίων θέτουν πολύ υψηλά του φόρου χωρητικότητας / εταιρικού κριτήρια – περιβαλλοντικά, κοινωνικά με το πέρας της κρίσης 52 EconomyToday

ΔΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΓΑΛΑΖΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Η κυπριακή ναυτιλία μπορεί να γίνει ακόμα πιο σύγχρονη και ανταγωνιστική στις υπηρεσίες που προσφέρει στις ναυτιλιακές εταιρείες, με την ολοκλήρωση της ψηφιοποίησης και αυτοματοποίησης του Υφυπουργείου Ναυτιλίας

φόρου. Το Επιμελητήριό μας προσπαθεί να επιλύσει τα συγκεκριμένα θέματα σε συνεργασία με το Υφυπουργείο Ναυτιλίας και με τα διάφορα εμπλεκόμενα υπουργεία και κρατικές υπηρεσίες. Ταυτόχρονα, η κυπριακή ναυτιλία μπορεί να γίνει ακόμα πιο σύγχρονη και ανταγωνιστική στις υπηρεσίες που προσφέρει στις ναυτιλιακές εταιρείες, με την ολοκλήρωση της ψηφιοποίησης και αυτοματοποίησης του Υφυπουργείου Ναυτιλίας, καθώς και της συνεχιζόμενης προσπάθειας κατάλληλης στελέχωσης και μεταστέγασής του σε μια ενιαία εγκατάσταση, μιας και τα διάφορα τμήματα του Υφυπουργείου στεγάζονται σε τρία διαφορετικά κτίρια, δυσκολεύοντας έτσι τις εργασίες του. Προσβλέπουμε λοιπόν στην ολοκλήρωση της διαμόρφωσης της μακροχρόνιας εθνικής στρατηγικής για τη ναυτιλία, που έχει ξεκινήσει το Υφυπουργείο Ναυτιλίας σε συνεργασία με τη ναυτιλιακή βιομηχανία, για διαμόρφωση ενός μακροπρόθεσμου στρατηγικού οράματος, το οποίο θα καλύπτει μεταξύ άλλων θεμάτων και τις πιο πάνω εισηγήσεις και θα είναι βασισμένο στο τρίπτυχο «αειφορία - εξωστρέφεια - προσαρμοστικότητα». Το Ναυτιλιακό Επιμελητήριο υποστηρίζει και είναι έτοιμο να συμμετάσχει ενεργά στις διεργασίες για περαιτέρω ενίσχυση της Κύπρου ως ενός ολοκληρωμένου και διεθνούς ναυτιλιακού κέντρου.

Ποιες δράσεις προωθούνται από το Ναυτιλιακό Επιμελητήριο για τη «γαλάζια» ανάπτυξη; Το Κυπριακό Ναυτιλιακό Επιμελητήριο έχει μια συνεχή και ενεργό δράση στην προώθηση της ναυτικής εκπαίδευσης και της «γαλάζιας ανάπτυξης» στην Κύπρο, αναγνωρίζοντας την πληθώρα ευκαιριών τις οποίες έχει να προσφέρει η ναυτιλιακή βιομηχανία, καθώς και τη σημαντική συνεισφορά των πεδίων αυτών ως προς την περαιτέρω ανάπτυξη της Κύπρου ως ναυτιλιακού κέντρου. Το Ναυτιλιακό Επιμελητήριο υποστήριξε αρκετές πρωτοβουλίες, όπως για παράδειγμα το Κυπριακό Ίδρυμα Θάλασσας, το οποίο προωθεί τη θαλάσσια και ναυτιλιακή γνώση και την καινοτομία στην Κύπρο και σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο, υπογραμμίζοντας τον ρόλο της Κύπρου ως πύλης μεταξύ της Ε.Ε. και της περιφέρειας. Στη σύσταση του Ιδρύματος πρωτοστάτησε το Επιμελητήριο μαζί με άλλους συνεργάτες. Η διασφάλιση ενός βιώσιμου μέλλοντος για τη ναυτιλιακή βιομηχανία μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω αποτελεσματικών προτύπων εκπαίδευσης και κατάρτισης. Επομένως, αναμένεται η συνέχιση της στήριξης, από το Υφυπουργείο Ναυτιλίας και την κυβέρνηση γενικότερα, ενεργειών που αφορούν τη «γαλάζια ανάπτυξη» και τη ναυτική εκπαίδευση. Υπάρχουν σημαντικές προοπτικές και οφέλη στους τομείς αυτούς, όχι μόνο για τη ναυτιλιακή βιομηχανία αλλά και για ολόκληρο το κυπριακό ναυτιλιακό σύμπλεγμα, το οποίο με τη σειρά του είναι ζωτικής σημασίας για τα οικονομικά και κοινωνικά συμφέροντα της Κύπρου.

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΦΟΡΟΣ: ΟΙ ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ Πόσο σας ανησυχεί και πόσο θα επηρεάσει την κυπριακή ναυτιλία η επιβολή ενός ενιαίου ελάχιστου παγκόσμιου φορολογικού συντελεστή; Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) αποφάσισε την επιβολή ενός ενοποιημένου ελάχιστου παγκόσμιου συντελεστή φόρου εταιρειών με σκοπό να βοηθήσει την παγκόσμια οικονομία να ευημερήσει, εξισώνοντας τους όρους ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις και δίνοντας ευελιξία στις κυβερνήσεις. Η παγκόσμια ναυτιλιακή βιομηχανία, λόγω της πολυπλοκότητας και ιδιαιτερότητας των ναυτιλιακών εργασιών και φορολογίας, ζήτησε την εξαίρεση της ναυτιλιακής βιομηχανίας από αυτή την απόφαση.

Παρατηρήσαμε λοιπόν με ικανοποίηση την πρόσφατη απόφαση για εξαίρεση της ναυτιλίας από τον Πυλώνα 2 του προτεινόμενου ενοποιημένου φορολογικού συστήματος. Ταυτόχρονα, συνεχίζονται οι προσπάθειες από τη ναυτιλιακή βιομηχανία για να εξαιρεθεί και από τον Πυλώνα 1, καθώς η συμπερίληψη της ναυτιλίας και συνεπώς η κατάργηση του υφιστάμενου και καλά λειτουργικού ναυτιλιακού φορολογικού συστήματος μπορεί να έχει σημαντικές οικονομικές συνέπειες, όπως διατάραξη του κύκλου εργασιών και αθέμιτο ανταγωνισμό, καθώς και δυσκολίες στην εφαρμογή του, λόγω των πολυάριθμων ειδικών φορολογικών ναυτιλιακών συστημάτων ανά το παγκόσμιο.

EconomyToday 53

θεμα

Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΔΕΝ ΧΑΝΕΙ ΤΗ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΟΥ Εν μέσω αντίξοων συνθηκών, η τουριστική βιομηχανία διήνυσε μια καλύτερη πορεία τη φετινή σεζόν σε σχέση με πέρσι. Τίποτα όμως δεν μπορεί να συγκριθεί με την προ COVID-19 εποχή... ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΑΤΑΛΙΑ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ

Η

τουριστική βιομηχανία αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους τομείς της κυπριακής οικονομίας. Πρόκειται για έναν νευραλγικό τομέα, ο οποίος απασχολεί χιλιάδες εργαζόμενους και συνεισφέρει διαχρονικά σε πολύ μεγάλο βαθμό στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν. Τα τελευταία δύο χρόνια, ο τομέας του τουρισμού ταλανίζεται έντονα από τις σοβαρές συνέπειες που προκαλεί η υγειονομική κρίση ως αποτέλεσμα της πανδημίας του COVID-19. Το 2020, για παράδειγμα, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μια μελανή σελίδα στην ιστορία του κυπριακού τουρισμού, αφού για κάποιους μήνες, λόγω των περιοριστικών μέτρων και των lockdowns, δεν είχαμε καθόλου αφίξεις. Πρόκειται ωστόσο για έναν τομέα που δεν χάνει τη δυναμική του, παρά

54 EconomyToday

Δημόσιος και ιδιωτικός τομέας αισιοδοξούν πως, αν βελτιωθεί η επιδημιολογική εικόνα της χώρας, οι αφίξεις τουριστών θα συνεχιστούν και το φθινόπωρο

τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει και τις απαιτούμενες αλλαγές που πρέπει να γίνουν προς ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του προϊόντος της χώρας μας. Κάτω από δύσκολες και ιδιάζουσες συνθήκες, ο τουρισμός, χάρις και στα μέτρα στήριξης της κυβέρνησης, συνεχίζει να έχει προοπτική και οι αρμόδιοι αισιοδοξούν για την επόμενη μέρα, με στόχο να αφήσουν πίσω τους το ταχύτερο δυνατόν την περίοδο 2020-2021.

ΣΥΝΕΧΙΖΟΝΤΑΙ ΟΙ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ Οι διαβεβαιώσεις που έρχονται από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα είναι πως οι προσπάθειες και οι διεργασίες συνεχίζονται, με νέες αγορές να μπαίνουν στο προσκήνιο και άλλες μορφές τουρισμού

και ο Αύγουστος, ένας μήνας ο οποίος επιτρέπει στους αρμόδιους φορείς να βλέπουν με αισιοδοξία το φθινόπωρο, ενώ αξίζει να σημειωθεί πως και οι εγχώριοι τουρίστες έδωσαν ανάσες στις ξενοδοχειακές και τουριστικές επιχειρήσεις αλλά και στην ντόπια οικονομία μέσω της κατανάλωσης.

ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ Οι προσδοκίες για την πορεία του τουρισμού δεν σταματούν βεβαίως στη βελτιωμένη εικόνα Ιουλίου-Αυγούστου. Οι επαφές για προσέλκυση τουριστών από νέες αγορές, η βελτίωση του τουριστικού προϊόντος, ο θεματικός τουρισμός, η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου και πολλά άλλα θέματα συνεχίζονται εντατικά. Με το βλέμμα στην επόμενη μέρα και με την ελπίδα να μην υπάρξουν πισωγυρίσματα και να βελτιωθεί η επιδημιολογική εικόνα της χώρας, δημόσιος και ιδιωτικός τομέας ενώνουν δυνάμεις και, σύμφωνα με δηλώσεις του Υφυπουργού Τουρισμού, τους επόμενους μήνες «αναμένεται άνοιγμα νέων αγορών».

ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ, ΣΑΒΒΑΣ ΠΕΡΔΙΟΣ:

ΝΕΕΣ ΑΓΟΡΕΣ ΣΤΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ

να βρίσκονται υπό συζήτηση. Επιπλέον, οι απόψεις συγκλίνουν στο ότι η φετινή χρονιά είναι καλύτερη από την περσινή, αφού υπάρχουν αυξημένες αφίξεις, κυρίως από Ρώσους τουρίστες, ενώ υπάρχει και η συμβολή των ντόπιων που αξιοποίησαν τα σχέδια της κυβέρνησης. Είναι ενδεικτικό ότι ο αριθμός των αφίξεων κινείται σε πιο καλά επίπεδα το 2021 από ό,τι το 2020. Σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία Κύπρου, ο αριθμός των αφίξεων τον Ιούλιο του 2020 ήταν 64.914, ενώ φέτος ο αριθμός ανέρχεται στις 297.308 αφίξεις, καταγράφοντας μια αύξηση της τάξης του 358%. Αριθμός βεβαίως που δεν συγκρίνεται με τα προ COVID-19 νούμερα, αφού τον αντίστοιχο μήνα του 2019 ο αριθμός των αφίξεων είχε ξεπεράσει το μισό εκατομμύριο, αγγίζοντας τις 550.971 αφίξεις. Καλή εικόνα αναμένεται να δώσει

«Τους επόμενους μήνες και το 2022, νέες τουριστικές αγορές αναμένεται να μπουν δυναμικά στο προσκήνιο», δήλωσε ο Υφυπουργός Τουρισμού, Σάββας Περδίος. Σε δηλώσεις του στο ΚΥΠΕ, ο κ. Περδίος ανέφερε πως «οι αφίξεις τουριστών στην Κύπρο τους μήνες Αύγουστο και Σεπτέμβριο αναμένεται να κυμανθούν στα ίδια επίπεδα με εκείνα του Ιουλίου, ενώ δεν αποκλείεται να είναι και ελαφρώς πιο αυξημένες» και εξήγησε πως αυτό οφείλεται στο ότι «έρχονται και οι Βρετανοί πλέον». «Θεωρητικά, αν δεν έχουμε οποιαδήποτε άλλα πισωγυρίσματα, πιθανόν η κατάσταση να είναι ελαφρώς καλύτερη τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο», είπε. Ακολούθως, ο κ. Περδίος σημείωσε πως το Υφυπουργείο θα συνεχίσει εντός φθινοπώρου τις ενέργειές του για προβολή της χώρας και για επιμήκυνση της σεζόν, προσθέτοντας ότι ο βαθμός υλοποίησης των εν λόγω ενεργειών θα εξαρτηθεί από την επιδημιολογική εικόνα στην Κύπρο και στο εξωτερικό. «Ελπίζουμε ότι δεν θα υπάρξουν άλλα πισωγυρίσματα και ότι η δική μας τουλάχιστον επιδημιολογική εικόνα θα είναι καλή, για να μπορέσουμε να επωφεληθούμε από το

EconomyToday 55

θεμα

καλό μας κλίμα το φθινόπωρο». Τονίζοντας ότι «ο στόχος να τα πάμε καλύτερα από πέρσι δεν αλλάζει», πρόσθεσε πως «φέτος είναι μια μεταβατική χρονιά, για να μπορέσουμε την επόμενη χρονιά να ξεκινήσουμε την ανάκαμψη του τομέα. Όμως, είναι πολύ νωρίς για να γίνουν εκτιμήσεις. Δεν σκεφτόμαστε καν προς το παρόν ποιοι θα είναι οι στόχοι για το 2022». «Θεωρούμε δεδομένο ότι θα είναι η αρχή της ανάκαμψης», ανέφερε, προσθέτοντας ότι «μπορεί να χρειαστεί μέχρι και το 2024 για να επιστρέψουμε στους αριθμούς του 2019». Όσον αφορά τις αφίξεις τουριστών, μέχρι το τέλος Ιουλίου ανήλθαν περίπου στο 30% των αφίξεων κατά την αντίστοιχη περίοδο του 2019, ενώ τον Ιούλιο οι αφίξεις αντιστοιχούσαν στο 55% των αφίξεων του Ιουλίου του 2019, σύμφωνα με τον κ. Περδίο. «Υπό τις περιστάσεις, αυτό κρίνεται ικανοποιητικό, αν ληφθεί υπόψη ότι οι αφίξεις από Βρετανία άρχισαν μετά το τέλος Ιουλίου και ότι η Κύπρος από τις αρχές Ιουλίου ήταν η μόνη χώρα στην Ευρώπη που ήταν στην κόκκινη κατηγορία. Φαίνεται λοιπόν ότι, όπως έχουν τα πράγματα σήμερα, όντως είναι μια καλύτερη χρονιά από την περσινή».

ΟΙ ΡΩΣΟΙ ΞΕΠΕΡΑΣΑΝ ΤΟΥΣ ΒΡΕΤΑΝΟΥΣ Αναφερόμενος στις αφίξεις τουριστών, ο Υφυπουργός Τουρισμού είπε πως «οι αφίξεις από τη ρωσική αγορά για πρώτη φορά ξεπέρασαν τις αφίξεις από τη Βρετανία» και πρόσθεσε: «Οι αφίξεις από τη Ρωσία αγγίζουν σχεδόν το 30% και φέτος είναι ο στυλοβάτης του τουρισμού». Αναφέροντας ότι η Βρετανία δεν υπερβαίνει προς το παρόν το 10%, είπε πως «αναμένεται ότι αυτό το ποσοστό θα αυξηθεί». Ο κ. Περδίος σημείωσε με ικανοποίηση ότι διάφορες αγορές στις οποίες επενδύσαμε τους τελευταίους 18 μήνες, όπως η Ουκρανία, η Ελλάδα, η Πολωνία και το Ισραήλ, έχουν αυξημένα ποσοστά, μεταξύ 5% και 8% η καθεμιά από αυτές. «Είμαι βέβαιος ότι, τους επόμενους μήνες και το 2022, κι άλλες αγορές θα μπουν δυναμικά στο προσκήνιο. Αναφέρομαι στη Γαλλία, η οποία πιστεύω ότι έχει καλή και σημαντική προοπτική για την Κύπρο, στη Γερμανία και οπωσδήποτε στις σκανδιναβικές χώρες, οι οποίες, παρόλο που είχαν τεράστια κάμψη το 2020 και το 2021, είναι αγορές που ανέκαθεν στήριζαν την Κύπρο και αναμένουμε ότι τον χειμώνα και το 2022 θα είναι στις βασικές μας αγορές», σημείωσε. Καταλήγοντας, ο Υφυπουργός Τουρισμού είπε ότι η περίοδος που διανύουμε δεν παύει από το να είναι μια πάρα πολύ δύσκολη περίοδος για τον τουρισμό και υπέδειξε πως η αυξημένη ροή τουρισμού που παρατηρείται θα ήταν ακόμα μεγαλύτερη αν η Κύπρος 56 EconomyToday

δεν κατατασσόταν στην κόκκινη κατηγορία εντός του καλοκαιριού.

ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΠΑΣΥΞΕ, ΦΙΛΟΚΥΠΡΟΣ ΡΟΥΣΟΥΝΙΔΗΣ:

ΤΟ 2022 ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΧΡΟΝΙΑ ΑΝΑΚΑΜΨΗΣ

Την ελπίδα να συνεχιστούν οι αφίξεις από τη Ρωσία και τους επόμενους μήνες εξέφρασε σε δηλώσεις του ο Γενικός Διευθυντής του ΠΑΣΥΞΕ, Φιλόκυπρος Ρουσουνίδης. Μιλώντας για τη φετινή πορεία του τουρισμού (κατά την καλοκαιρινή περίοδο), ο κ. Ρουσουνίδης επιβεβαίωσε ότι η κύρια τουριστική αγορά τον Ιούλιο και τον Αύγουστο ήταν η Ρωσία, η οποία, όπως είπε, «αριθμεί πέραν του 30% των τουριστικών αφίξεων και σίγουρα κράτησε εν ζωή τη βιομηχανία

εικόνα θα καθορίσει και την έκταση και το εύρος της τουριστικής σεζόν», είπε ο κ. Ρουσουνίδης. Όσον αφορά την αγορά της Μεγάλης Βρετανίας, είπε πως «βρισκόμαστε ακόμα στην πορτοκαλί κατηγορία και αν βελτιωθεί η εικόνα της χώρας μας θα δώσει περαιτέρω σταθερότητα σε αυτή την αγορά, που παραδοσιακά είναι δυνατή για τους μήνες Σεπτέμβριο-Οκτώβριο». Ερωτηθείς αν οι πληρότητες στην ελεύθερη επαρχία Αμμοχώστου ανήλθαν κοντά στο 80% τόσο από Ρώσους όσο και από Κύπριους και στην Πάφο στο 60%, ο κ. Ρουσουνίδης εξήγησε ότι οι μέσες πληρότητες του Αυγούστου (τα Σαββατοκύριακα δεν αντανακλούν τη συνολική εικόνα) φαίνεται να είναι κοντά στο 50%. Προσθέτοντας ότι το ποσοστό αυτό είναι καλύτερο σε σχέση με πέρσι, σημείωσε: «Είναι ένα αισιόδοξο μήνυμα, ένα δείγμα για το πού μπορούν να φτάσουν τα πράγματα εφόσον ομαλοποιηθεί η κατάσταση με την πανδημία. Ευελπιστούμε, αν συνεχιστεί αυτή η αυξητική τάση, το 2022 να είναι η απαρχή της ανάκαμψης για την τουριστική βιομηχανία, η οποία έχει πληγεί περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο τομέα, και σε εύρος και σε βάθος».

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ Τη σημασία της συνεργασίας μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα τόνισε ο Γενικός Διευθυντής του ΠΑΣΥΞΕ, υπογραμμίζοντας ότι είναι σημαντικό αυτή να συνεχιστεί και να μας οδηγήσει στη νέα σεζόν. Κληθείς να σχολιάσει ποιες άλλες κινήσεις γίνονται για την τουριστική βιομηχανία, πρόσθεσε: «Παράλληλα με αυτούς τους δύο μήνες». Εκφράζοντας την ελπίδα όλες τις προσπάθειες στήριξης και συγκράτησης των αυτό να συνεχιστεί και τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώοποιωνδήποτε αρνητικών επιπτώσεων της πανδημίας βριο (γιατί όχι και τον Νοέμβριο), σημείωσε: «Από στην τουριστική βιομηχανία, υπάρχει και το Εθνικό την αρχή του Αυγούστου παρατηρήσαμε να υπάρχει Σχέδιο Στρατηγικής του 2030, το οποίο εκπονήθηκε μια αυξητική τάση στις κρατήσεις και βλέπουμε ότι από το Υφυπουργείο Τουρισμού. Είμαι σε θέση να δειλά-δειλά μπαίνει στο παιχνίδι και η Μεγάλη Βρεγνωρίζω πως το Υφυπουργείο Τουρισμού εργάζεται τανία. Ευελπιστούμε ότι αυτές οι δύο αγορές, μαζί πάνω σε διάφορα είδη θεματικού τουρισμού, τα με άλλες πιο μικρές, θα δημιουργήσουν εκείνο το οποία κατά κύριο λόγο θα ενισχύσουν τον χειμερινό πλαίσιο για μια υποφερτή κατά τ’ άλλα τουριστική τουρισμό. Συνεχίζονται επίσης οι προσπάθειες για χρονιά, λίγο καλύτερη από την περσινή». το άνοιγμα νέων αγορών, αλλά εν καιρώ πανδημίας Αναφέροντας ότι υπάρχουν κρατήσεις τόσο για τον δεν είναι τόσο εύκολο να τα βλέπουμε όλα αυτά να μήνα Σεπτέμβριο όσο και για τον Οκτώβριο, πρόσθευλοποιούνται. Οι διεργασίες και οι προσπάθειες δεν σε: «Αυτό που μας επιτρέπει να είμαστε συγκρατημένα σταμάτησαν, αλλά συνεχίζονται παράλαισιόδοξοι είναι το γεγονός ότι μπορούν να ληλα με οποιεσδήποτε άλλες ενέργειες δημιουργηθούν συνθήκες για επιμήκυνση προκειμένου να εξέλθουμε από αυτή την της σεζόν, υπό την αίρεση βεβαίως των Η ρωσική αγορά έδωσε φέτος κρίση». Τέλος, εξέφρασε την εκτίμηση επιδημιολογικών δεδομένων. Βλέπουμε πως «σε δύο με τρία χρόνια θα μπορούμε ότι υπάρχει μια σταθερή, μικρή βελτίωση ανάσες στην τουριστική και ευελπιστούμε σε μείωση των κρουσμά- βιομηχανία, αφού κατέχει το 30% να αναφερόμαστε σε αριθμούς αφίξεων των, γιατί αυτό θα βοηθήσει ιδιαίτερα την των αφίξεων, ενώ πολλοί Κύπριοι περίπου στα ίδια επίπεδα με αυτά του 2019, αφού θα έχουμε ένα νέο προϊόν, το προσπάθεια που καταβάλλεται από όλους αξιοποίησαν τα σχέδια για τον οποίο θα προσφέρουμε στους δυνητικούς τους φορείς και την πολιτεία. Είναι πολύ εγχώριο τουρισμό τουρίστες». σημαντικό αυτό, γιατί η επιδημιολογική

EconomyToday 57

πολωνια 80.243 ΑΦΙΞΕΙΣ

θεμα

22.460 ΑΦΙΞΕΙΣ

7,6%

ΣΟΥΗΔΙΑ

144.605 ΑΦΙΞΕΙΣ

ελλαδα

171.512 ΑΦΙΞΕΙΣ 13.957 ΑΦΙΞΕΙΣ

4,7%

ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ 1.330.635 ΑΦΙΞΕΙΣ 29.149 ΑΦΙΞΕΙΣ

9,8%

γερμανια 151.500 ΑΦΙΞΕΙΣ

top 10 αγορεσ (2019) ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΕΣ ΑΓΟΡΕΣ (Ιούλιος 2021) 58 EconomyToday

ΟΥΚΡΑΝΙΑ 95.031 ΑΦΙΞΕΙΣ 14.731 ΑΦΙΞΕΙΣ

5,0%

ΝΟΡΒΗΓΙΑ

60.782 ΑΦΙΞΕΙΣ

ΕΛΒΕΤΙΑ 67.534 ΑΦΙΞΕΙΣ

ΡΩΣΙΑ

781.856 83.296 ΑΦΙΞΕΙΣ ΑΦΙΞΕΙΣ 28,2%

ισραηλ

293.746 ΑΦΙΞΕΙΣ

16.171 ΑΦΙΞΕΙΣ

5,4%

EconomyToday 59

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Οι στόχοι μας με

ορίζοντα το 2022 Όραμά μας είναι να καταστούμε ο κορυφαίος συνεργάτης ψηφιακής επικοινωνίας των επιχειρήσεων στην Κύπρο. Παντελής Βλαδιμήρου και Ανδρέας Γιάφας Διευθυντές της Webarts

«Η

ραγδαία εξέλιξη της Webarts είναι συνυφασμένη με τη ραγδαία εξέλιξη της ψηφιακής επικοινωνίας», αναφέρουν σε συνέντευξη που παραχώρησαν στο Economy Today οι διευθυντές της Webarts Παντελής Βλαδιμήρου και Ανδρέας Γιάφας. Αναφερόμενοι στους στόχους που θέτει η Webarts για το μέλλον, σημειώνουν ότι όραμα της εταιρείας είναι να καταστεί μέχρι το 2022 ο κορυφαίος συνεργάτης ψηφιακής επικοινωνίας των επιχειρήσεων στην Κύπρο. Μιλώντας μας για τις νέες τάσεις στο ψηφιακό μάρκετινγκ, επισήμαναν μεταξύ άλλων τη σημασία που έχει η συνεργασία μιας επιχείρησης με τους επαγγελματίες του χώρου, ενώ σημείωσαν ότι θα πρέπει να προσέχουν όσες εταιρείες επιλέγουν να διαχειρίζονται εσωτερικά την προβολή τους στα social media. Πότε ιδρύθηκε η Webarts; Ποιοι ήταν οι πιο σημαντικοί σταθμοί για την εταιρεία σας και ποιο στοιχείο έχει καθορίσει την πορεία σας; H Webarts ιδρύθηκε το 2008 με όραμα να καταστεί ο κορυφαίος στρατηγικός συνεργάτης ψηφιακής επικοινωνίας των κυπριακών επιχειρήσεων. Σήμερα, 60 EconomyToday

Η επιλογή του σωστού agency, σε συνδυασμό με μια καλή στρατηγική συνεργασία, θα φέρει πολύ καλύτερα αποτελέσματα και με πιο χαμηλή επένδυση

στελεχώνει μια δυναμική και πλήρως καταρτισμένη στον τομέα ομάδα, που αποτελείται από 28 άτομα. Σταθμοί για εμάς ήταν όταν τα τελευταία 5 χρόνια: 1. Αποφασίσαμε σιγά-σιγά να μετασχηματιστούμε σε ένα ολοκληρωμένο Digital Agency, προσλαμβάνοντας ικανούς ανθρώπους στη στρατηγική, στην παραγωγή περιεχομένου και στα data analytics.

2. Συνειδητοποιήσαμε πως η τεχνολογία είναι κομβικός παράγοντας στην επιτυχία των πελατών μας και επενδύσαμε έκτοτε χιλιάδες ευρώ κάθε χρόνο σε εργαλεία και αυτοματισμούς.

3. Σημαντικοί πελάτες μάς εμπιστεύτηκαν με τις μάρκετινγκ στρατηγικές τους, όπως οι Carlsberg, Universal Life, Zorbas, Νίκος Αναστασιάδης και άλλοι πολλοί. Από την ίδρυση της εταιρείας σας μέχρι και σήμερα, οι αλλαγές στον τομέα της επικοινωνίας είναι τεράστιες. Πώς καθορίζεται σήμερα η ζήτηση σε επίπεδο υπηρεσιών; Ποιες είναι οι σημαντικότερες τάσεις; Η εξέλιξη της εταιρείας τα τελευταία 3 χρόνια συγκεκριμένα ήταν ραγδαία, καθώς είναι συνυφασμένη με την επίσης ραγδαία εξέλιξη της Ψηφιακής Επικοινωνίας (Digital Marketing) στην Κύπρο. Οι σημαντικότερες τάσεις πλέον στρέφονται προς την εξυπνότερη δημι-

καλή στρατηγική συνεργασία, θα φέρει πολύ καλύτερα αποτελέσματα και με πιο χαμηλή επένδυση. Πώς βλέπετε την ανάπτυξη του digital marketing τα επόμενα χρόνια; Εκτιμούμε ότι θα μετακινηθούν ακόμη περισσότερα resources και επενδύσεις από τους οργανισμούς με έμφαση στο Digital. Σήμερα στην Κύπρο οι εταιρείες εξακολουθούν ακόμη να επενδύουν το 70% περίπου των χρημάτων τους στην παραδοσιακή διαφήμιση. Σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, τα ποσοστά είναι αντίστροφα, καθώς η πλειοψηφία των οργανισμών επενδύουν το 70% του budget τους κυρίως στο Digital. Όταν θα συμβεί αυτό στην Κύπρο τα επόμενα χρόνια, σίγουρα θα έχουμε πολύ περισσότερα να δείξουμε και να προσφέρουμε, σε αριθμούς και σε ποιότητα περιεχομένου. Πόσο δύσκολο είναι μια επιχείρηση να ανταποκριθεί στην τεχνολογία και στα νέα trends των social media; Δύσκολο ή εύκολο, είναι πλέον αναγκαίο. Η τεχνολογία και το Marketing είναι πλέον μαζί σε κάθε ενέργεια και κάθε εκστρατεία. Όλοι οι Marketers και επιχειρηματίες θα πρέπει να εξοικειωθούν, να εκπαιδευτούν και να ενημερώνονται σχετικά με την τεχνολογία στον χώρο του Marketing, τα εργαλεία, τα reporting tools κλπ. Όλα αυτά είναι όπλα που πρέπει να έχει κάθε σύγχρονος Marketer στη διάθεσή του.

ΤΙ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΧΟΥΝ ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ουργία περιεχομένου και προς την εξεύρεση τεχνικών που είναι μετρήσιμες και αποδοτικές.

ΑΠΕΥΘΥΝΟΜΑΣΤΕ ΣΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Ποιες υπηρεσίες προσφέρει η Webarts; Σε ποιες εταιρείες απευθύνεστε; Η Webarts κατάφερε να αναπτύξει και να εξειδικευτεί σε όλες τις περιοχές του Digital Marketing, όπως το content creation, τα social media, τα online ads, το web design, το video creation, το SEO, το ads performance κ.ά. Απευθυνόμαστε σε μικρές επιχειρήσεις μέχρι και μεγάλες εταιρείες. Το θετικό του Digital Marketing είναι ότι απευθύνεται σε όλες τις επιχειρήσεις, είτε έχουν μικρό είτε μεγάλο budget. Γιατί μια επιχείρηση θα πρέπει να συνεργαστεί με ένα digital agency; Οι λόγοι είναι πολλοί αλλά ο πιο σημαντικός και συνηθισμένος είναι ότι μέσα από τη συνεργασία με ένα digital agency θα βρει μαζεμένη εμπειρία και εξειδίκευση που εναλλακτικά θα έπρεπε να προσλάβει πολλά άτομα εσωτερικά για να τα αποκτήσει. Η επιλογή του σωστού agency, σε συνδυασμό με μια

2008 Έτος ίδρυσης 13 Χρόνια λειτουργίας ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Περικλέους 63, 201, Στρόβολος, 2021 7000 0128 info@webarts.com.cy webarts.agency

Αρκετές εταιρείες, μικρότερου ίσως μεγέθους, επιχειρούν να διαφημιστούν από μόνες τους μέσω των social media. Ποια είναι τα σημαντικότερά τους λάθη; Είναι απολύτως φυσιολογικό πολλές εταιρείες να διαχειρίζονται εσωτερικά την προβολή και τα social media τους. Αν πάρουν τέτοια απόφαση, θα πρέπει να φροντίσουν να ενημερώνονται συνεχώς για τις αλλαγές στα policies του Facebook/Instagram/Google και για όλες τις ενημερώσεις σε όλες τις πλατφόρμες στις οποίες δραστηριοποιούνται. Θα πρέπει να παρακολουθούν συνεχώς την απόδοση και τα reports των διαφημίσεων και να τροποποιούν keywords, interests και άλλες ρυθμίσεις συνεχώς. Τέλος, το πιο σημαντικό είναι να διατηρούν το consistency, δηλαδή τη συνέχεια και τη συνέπεια στον ρυθμό του περιεχομένου στα social media. Ποια είναι τα επόμενα επαγγελματικά σας βήματα; Έχουμε ως όραμα να καταστούμε ο κορυφαίος στρατηγικός συνεργάτης ψηφιακής επικοινωνίας των επιχειρήσεων στην Κύπρο μέχρι το τέλος του 2022. Σκοπεύουμε να το πετύχουμε με τη βελτίωση των υπηρεσιών μας, την ποιότητα και τη συνεχή παράδοση αποτελεσμάτων στους πελάτες μας.

EconomyToday 61

αρθρο

Ταμεία Προνοίας:

Οι εξελίξεις και το νομοθετικό πλαίσιο

Οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν και τι πρέπει να προσέξουμε

ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΧΑΤΖΗΧΑΝΝΑ Διευθύνοντος Συμβούλου Emergo Wealth Ltd

O

περί της Ίδρυσης, των Δραστηκαι η χρήση ανεξάρτητου εσωτερικού ελεγκτή, ριοτήτων και της Εποπτείας των διαχειριστή ρίσκου και θεματοφύλακα των Ιδρυμάτων Επαγγελματικών περιουσιακών στοιχείων των εποπτευόμενων Συνταξιοδοτικών Παροχών ταμείων. Νόμος του 2020, γνωστός και Όλα τα προαναφερθέντα είναι θεμιτά, καθώς ως Ν10(Ι)2020, ο οποίος δημοσιεύτηκε τον ενισχύουν σημαντικά την ασφάλεια των συνταΦεβρουάριο του 2020, αποτελεί την υιοθέτηση ξιοδοτικών παροχών των μελών και δικαιούτης ευρωπαϊκής οδηγίας IORP II στο κυπριακό χων των ταμείων. Ωστόσο, ταυτόχρονα, δίκαιο. επιφέρουν και μια πραγματική αύξηση Το IORP II θέτει κοινά πρότυπα σε όλη κόστους, για εκπλήρωση των νέων αυτην επικράτεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης τών υποχρεώσεων. και αποσκοπεί στην ενίσχυση του κανοΤα μικρά ταμεία προνοίας Όπως οι πλείστες ευρωπαϊκές πρωτονιστικού πλαισίου και της εποπτείας των καλούνται να δημιουργήσουν βουλίες, το IORP II αποσκοπεί στη δημιταμείων επαγγελματικών συνταξιοδοτιδομές και διαδικασίες με βάση το ουργία κοινής ευρωπαϊκής αγοράς για το κών παροχών, εισάγοντας μεταξύ άλλων ίδιο νομικό πλαίσιο στο οποίο θα συνταξιοδοτικό, χωρίς όμως να λαμβάνει ενισχυμένες εξουσίες για τις εποπτικές αρχές, καθώς και νέες απαιτήσεις, όπως λειτουργούν και τα συνταξιοδοτικά υπόψη το πολύ μικρό μέγεθος των ταμείη ενίσχυση της διαφάνειας προς τα μέλη ταμεία των ευρωπαϊκών κολοσσών ων προνοίας σε χώρες όπως η Κύπρος,

62 EconomyToday

Το νέο νομοθετικό πλαίσιο επιτρέπει τις μεταφορές περιουσιακών στοιχείων, άλλων από μετρητά και ισοδύναμα μετρητών, όπως παραδείγματος χάριν ακίνητης περιουσίας, μεταξύ ταμείων

όπου παραδοσιακά η κάθε εταιρεία ιδρύει το δικό της ταμείο, με τις «μεγάλες» εταιρείες του νησιού να είναι μικρού ή μεσαίου μεγέθους, με βάση τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Με λίγα λόγια, τα μικρά ταμεία προνοίας καλούνται να δημιουργήσουν δομές και διαδικασίες με βάση το ίδιο νομικό πλαίσιο στο οποίο θα λειτουργούν και τα συνταξιοδοτικά ταμεία των ευρωπαϊκών κολοσσών. Για τον λόγο αυτό, τους τελευταίους μήνες παρατηρείται μεγάλη κινητικότητα στον τομέα των ταμείων προνοίας στην Κύπρο, με έντονη τάση μεταφοράς τους σε μεγαλύτερες, πολυ-επιχειρησιακές δομές. Δηλαδή, σε ταμεία που λειτουργούν για πέραν της μίας εργοδοτούσας επιχείρησης, δημιουργώντας έτσι οικονομίες κλίμακας, με επαγγελματική διαχείριση των περιουσιακών στοιχείων των μελών.

Σε αντίθεση με τα παραδοσιακά μονοεπιχειρησιακά ταμεία, αλλά και τα ταμεία των συντεχνιών, τα σύγχρονα πολυ-επιχειρησιακά ταμεία παρέχουν στα μέλη τους πολλαπλές επενδυτικές επιλογές, διεθνή επενδυτική διασπορά, κάλυψη βιομετρικών κινδύνων (ασφαλιστικές καλύψεις) αλλά και άμεση πρόσβαση στους λογαριασμούς τους μέσω διαδικτύου. Πέραν της ευχέρειας μεταφοράς ενός ταμείου προνοίας σε ένα πολυ-επιχειρησιακό ταμείο, η νέα οδηγία 1/2021 εισάγει επίσης για πρώτη φορά στην Κύπρο ατομικό δικαίωμα μεταφοράς του λογαριασμού μέλους μεταξύ ταμείων προνοίας, με τα οποία έχει επιλέξει να συμβληθεί ο εργοδότης του. Με λίγα λόγια, οι εργοδότες μπορούν να μεταφέρουν το δικαίωμα επιλογής συμμετοχής στα μέλη τους, χωρίς όμως να έχουν την υποχρέωση να το πράξουν, καθώς για να ισχύσει ένα τέτοιο δικαίωμα θα πρέπει πρώτα το ταμείο να επιλεγεί και να συμβληθεί με τον εργοδότη. Το νέο νομοθετικό πλαίσιο επιτρέπει, επίσης, τις μεταφορές περιουσιακών στοιχείων –άλλων από μετρητά και ισοδύναμα μετρητών, όπως παραδείγματος χάριν ακίνητης περιουσίας– μεταξύ ταμείων. Αν και η ευχέρεια αυτή αναμένεται να ωθήσει περαιτέρω τις μεταφορές και τη συγκέντρωση του κλάδου, αποτελεί ταυτόχρονα ένα θέμα που χρήζει ιδιαίτερης προσοχής, ώστε να αποφευχθούν λάθη του παρελθόντος, όπου κλαδικά αλλά και μονο-επιχειρησιακά ταμεία κατέληγαν με πολύ μεγάλη συσσώρευση μη ρευστοποιήσιμων περιουσιακών στοιχείων. Ταυτόχρονα, με την οδηγία 1/2021, που όπως έχουμε προαναφέρει διέπει τις μεταφορές μεταξύ ταμείων προνοίας, η αρχή του Εφόρου έχει εκδώσει και την οδηγία 2/2021, η οποία ανοίγει τον δρόμο σε παραδοσιακά ταμεία προνοίας να μεταφερθούν σε ασφαλιστικά προϊόντα Κλάδου 7. Αν και η σχετική οδηγία καθορίζει και οριοθετεί τις συνθήκες μεταφοράς, η μετέπειτα εποπτεία και διαχείριση γίνεται κάτω από διαφορετικό νόμο και επόπτη. Αν και υπέρμαχος του ελεύθερου ανταγωνισμού, ο οποίος βελτιώνει τις υπηρεσίες και αυξάνει τις επιλογές των μελών, θα πρέπει να τονιστεί πως, ενώ τα ταμεία προνοίας λειτουργούν εδώ και δεκαετίες, ο κλάδος των ασφαλιστικών προϊόντων Κλάδου 7 ξεκίνησε μόλις το 2016 και ως εκ τούτου υπάρχουν ακόμη θέματα που χρήζουν διευκρινίσεων. Την ίδια στιγμή, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη σημαντικές διαφορές που εντοπίζονται μεταξύ των ταμείων προνοίας και των ασφαλιστικών προϊόντων, προτού ένας εργοδότης τα συμπεριλάβει στη λίστα με τις υποψήφιες λύσεις.

EconomyToday 63

αρθρο

Θεμιτή και προς όφελος των μελών η αυξημένη εποπτεία των ταμείων προνοίας

Υψίστης σημασίας η ενδυνάμωση του θεσμού στην Κύπρο

ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗ CFA, Εκτελεστικού Συμβούλου Emergo Wealth Ltd

64 EconomyToday

Σ

τον απόηχο της διαμάχης μεταξύ ασφαλιστικών εταιρειών και συντεχνιών, με αφορμή την έκδοση της οδηγίας που ρυθμίζει τις μεταφορές μεταξύ ταμείων προνοίας και την πιθανή μεταφορά ταμείων προνοίας σε ασφαλιστικά συμβόλαια κλάδου 7, οφείλουμε να τονίσουμε και τα θετικά στοιχεία, τα οποία φέρει η εναρμόνιση της Κύπρου με την Ε.Ε., μέσω της νέας νομοθεσίας (περί της Ίδρυσης, των Δραστηριοτήτων και της Εποπτείας των Ιδρυμάτων Επαγγελματικών Συνταξιοδοτικών Παροχών (ΙΕΣΠ) Νόμος 10(I)/2020).

Βελτιώσεις στο κανονιστικό πλαίσιο Η νέα νομοθεσία επικεντρώνεται στην αύξηση της προστασίας των μελών μέσω της βελτίωσης της διακυβέρνησης των ταμείων προνοίας. Σε εναρμόνιση με την ευρωπαϊκή οδηγία IORP II (EU Directive on the activities and supervision of institutions for occupational retirement provision), η νέα νομοθεσία θέτει κοινά πρότυπα που διασφαλίζουν την εύρωστη επαγγελματική σύνταξη και προστατεύει καλύτερα τα μέλη και τους δικαιούχους συνταξιοδοτικών συστημάτων. Μεταξύ άλλων, υιοθετεί νέες απαιτήσεις, για τη χρήση θεματοφύλακα για τα περιουσιακά στοιχεία των ταμείων, για τη διενέργεια εκτίμησης κινδύνου σε τακτική βάση, για τη διενέργεια εσωτερικού ελέγχου και για την καταλληλότητα των μελών της κάθε διαχειριστικής επιτροπής (προσόντα, γνώσεις και εμπειρία). Επομένως, γίνεται αντιληπτό πως οι νέες αυτές απαιτήσεις, σε συνδυασμό με τις ενισχυμένες εξουσίες για τους εποπτικούς φορείς, έχουν σκοπό να εξασφαλίσουν την επαγγελματική και αξιοκρατική διαχείριση των ταμείων προνοίας προς όφελος των μελών τους, αλλά και της κοινωνίας γενικότερα.

Ορθολογιστική πληροφόρηση και επενδυτικές επιλογές γίνονται τώρα διαθέσιμες στα μέλη Η νέα νομοθεσία επιβάλλει στα ΙΕΣΠ να παρέχουν σαφείς πληροφορίες στα μέλη αναφορικά με το συνταξιοδοτικό τους απόθεμα, με σκοπό να βοηθήσει τα μέλη να λάβουν πιο ενημερωμένες αποφάσεις σχετικά με τις αποταμιεύσεις συνταξιοδότησής τους. Επιτέλους, θεσμοθετείται η ανάγκη να παρέχεται μια εξελιγμένη πλατφόρμα, όπου το κάθε μέλος μπορεί με απόλυτη ακρίβεια να γνωρίζει το υπόλοιπο του λογαριασμού του, καθώς και όλες τις χρεώσεις του. Επιπρόσθετα, πρέπει να παρέχεται στο κάθε μέλος πρόβλεψη του τελικού ωφελήματος που θα λάβει στην αφυπηρέτηση, βάσει των πραγματικών συνεισφορών μέλους και εργοδότη και του επενδυτικού χαρτοφυλακίου που έχει επιλέξει. Όπως συμβαίνει με τα σύγχρονα ταμεία της Ε.Ε., έτσι και στην Κύπρο, τα ΙΕΣΠ πρέπει να επενδύσουν στην τεχνολογία και στο ανθρώπινο δυναμικό τους, για να είναι σε θέση να προσφέρουν σε ημερήσια βάση ανα-

Η νέα νομοθεσία επικεντρώνεται στην αύξηση της προστασίας των μελών μέσω της βελτίωσης της διακυβέρνησης των ταμείων προνοίας

λυτική κατάσταση για την απόδοση της επένδυσης του κάθε μέλους, με πλήρη και διάφανη ανάλυση των περιουσιακών στοιχείων. Το κάθε μέλος πρέπει να έχει τη δυνατότητα να επιλέξει το επενδυτικό χαρτοφυλάκιο που του ταιριάζει, το οποίο να είναι ανάλογο με το προσωπικό προφίλ ρίσκου. Εξίσου σημαντική είναι η ύπαρξη διαρκούς υποστήριξης προς τα μέλη, μέσω εκπαιδευτικών συναντήσεων, σε μικρές ομάδες ή και σε ατομικό επίπεδο, για καθοδήγηση και για επεξήγηση των επενδυτικών επιλογών.

Υψίστης σημασίας η ενδυνάμωση του θεσμού στην Κύπρο H ευρωπαϊκή οδηγία IORP II αποσκοπεί στην ενδυνάμωση του θεσμού των επαγγελματικών συνταξιοδοτικών παροχών, μέσω της επαγγελματικής λειτουργίας και της ορθολογιστικής εποπτείας των ΙΕΣΠ. Η ενδυνάμωση του θεσμού στην Κύπρο καθίσταται ιδιαίτερα σημαντική, για τρεις κυρίως λόγους: 1. Η τραπεζική κρίση του 2013 επέφερε τεράστιες ζημιές σε πολλά μονοδιάστατα ταμεία προνοίας, που είχαν τα περιουσιακά τους στοιχεία τοποθετημένα σχεδόν αποκλειστικά σε κυπριακές τράπεζες.

2. Η διάλυση πολλών ταμείων προνοίας στη μετά τo 2013 εποχή, σε συνδυασμό με το παράθυρο στη νομοθεσία που επέτρεπε την πρόωρη ρευστοποίηση συνταξιοδοτικών ωφελημάτων, είτε λόγω διάλυσης ενός ταμείου είτε λόγω αλλαγής εργοδότη, παρέσυραν αρκετούς δικαιούχους στην άμεση κατανάλωση συνταξιοδοτικών αποταμιεύσεων. Αυτό, αναπόφευκτα, θα έχει μεγάλο αρνητικό αντίκτυπο στα μελλοντικά εισοδήματα κατά τη συνταξιοδότηση.

3. Είναι ευρέως αποδεκτό ότι το συνταξιοδοτικό εισόδημα από τον πρώτο πυλώνα συνταξιοδότησης στην Κύπρο, το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων, δεν είναι αρκετό για να παρέχει στους συνταξιούχους τη δυνατότητα να διατηρήσουν το βιοτικό επίπεδο που απολάμβαναν πριν από τη συνταξιοδότηση. Το πρόβλημα αυτό αναμένεται να μεγιστοποιηθεί λόγω της γήρανσης του πληθυσμού.

EconomyToday 65

θεμα

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΑΤΑΛΙΑ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ

«

Οι εργαζόμενοι έχουν δικαίωμα σε υψηλού επιπέδου προστασία της υγείας και της ασφάλειάς τους στην εργασία

66 EconomyToday

«

Η

πανδημία COVID-19 κατέδειξε πόσο ζωτικής σημασίας είναι η ασφάλεια και η υγεία στην εργασία (ΑΥΕ) για την προστασία της υγείας των εργαζομένων, για τη λειτουργία της κοινωνίας μας και για τη συνέχεια κρίσιμων οικονομικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων. Στο πλαίσιο αυτό, η Κομισιόν ανανεώνει τη δέσμευσή της να επικαιροποιήσει τους κανόνες για την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία, εγκρίνοντας το στρατηγικό πλαίσιο της Ε.Ε. για την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία για την περίοδο 2021-2027, το οποίο καθορίζει τις βασικές δράσεις που απαιτούνται για τη βελτίωση της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων κατά τα προσεχή έτη. Η νέα αυτή στρατηγική επικεντρώνεται σε τρεις εγκάρσιους στόχους: συγκεκριμένα, στη διαχείριση των αλλαγών που επιφέρουν οι πράσινες, ψηφιακές και δημογραφικές αλλαγές, καθώς και οι αλλαγές στο παραδοσιακό εργασιακό περιβάλλον, στη βελτίωση της πρόληψης ατυχημάτων και νόσων, και στην αύξηση της ετοιμότητας για ενδεχόμενες μελλοντικές κρίσεις. Τις τελευταίες δεκαετίες έχει σημειωθεί πρόοδος –για παράδειγμα, τα θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα στην Ε.Ε. μειώθηκαν κατά περίπου 70% από το 1994 έως το 2018– αλλά πρέπει να γίνουν ακόμη πολλά. Παρ’ όλη την εν λόγω πρόοδο, το 2018 στην Ε.Ε. των 27 συνέβησαν πάνω από 3.000 θανατηφόρα ατυχήματα και 3,1 εκατομμύρια μη θανατηφόρα ατυχήματα. Περισσότεροι από 200.000 εργαζόμενοι χάνουν κάθε χρόνο τη ζωή τους από νόσους που συνδέονται με την εργασία. Το επικαιροποιημένο πλαίσιο θα συμβάλει στην κινητοποίηση των θεσμικών οργάνων της Ε.Ε., των κρατών-μελών και των κοινωνικών εταίρων γύρω από κοινές προτεραιότητες για την προστασία των εργαζομένων. Οι δράσεις του θα συμβάλουν επίσης στη μείωση του κόστους της υγειονομικής περίθαλψης, ενώ παράλληλα θα στηρίξουν τις επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων των ΜμΕ, ώστε να καταστούν πιο παραγωγικές, ανταγωνιστικές και βιώσιμες.

ΕΡΓΑΤΙΚΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ Ε.Ε. to 2018

3.000

θανατηφόρα

3,1 εκατ.

μη θανατηφόρα

EconomyToday 67

θεμα

Τρεις βασικοί στόχοι

Βάλντις Ντομπρόβσκις Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος για μια Οικονομία στην Υπηρεσία των Ανθρώπων

«Η ενωσιακή νομοθεσία για την ασφάλεια και υγεία στην εργασία είναι απαραίτητη για την προστασία σχεδόν 170 εκατομμυρίων εργαζομένων, της ανθρώπινης ζωής και της λειτουργίας των κοινωνιών μας. Ο κόσμος της εργασίας αλλάζει, με κινητήριο δύναμη την πράσινη, την ψηφιακή και τη δημογραφική μετάβαση. Εξάλλου, ένα υγιές και ασφαλές εργασιακό περιβάλλον μειώνει το κόστος για τους ανθρώπους, τις επιχειρήσεις και την κοινωνία στο σύνολό της. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η διατήρηση και η βελτίωση των προτύπων προστασίας των εργαζομένων εξακολουθεί να αποτελεί προτεραιότητα για μια οικονομία στην υπηρεσία των ανθρώπων. Χρειαζόμαστε περισσότερη ενωσιακή δράση για να καταστήσουμε τους χώρους εργασίας μας κατάλληλους για το μέλλον».

Νικολά Σμιτ

Επίτροπος Απασχόλησης και Κοινωνικών Δικαιωμάτων

«Η αρχή 10 του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων παρέχει στους εργαζομένους το δικαίωμα σε υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας και της ασφάλειάς τους στην εργασία. Καθώς ανακάμπτουμε από την κρίση, η αρχή αυτή θα πρέπει να βρεθεί στο επίκεντρο της δράσης μας. Πρέπει να δεσμευτούμε για μια προσέγγιση με βάση το “όραμα για μηδενικές απώλειες” όσον αφορά τους θανάτους που συνδέονται με την εργασία στην Ε.Ε. Η υγεία στην εργασία δεν αφορά μόνο τη σωματική μας κατάσταση, αλλά και την ψυχική υγεία και ευεξία μας».

68 EconomyToday

Τα θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα στην Ε.Ε. μειώθηκαν

κατά περίπου

70%

από το

1994 έως το

2018

Το στρατηγικό πλαίσιο επικεντρώνεται σε τρεις βασικούς στόχους για τα επόμενα έτη: 1. Πρόβλεψη και διαχείριση των αλλαγών στον νέο κόσμο της εργασίας: Για να εξασφαλιστούν ασφαλείς και υγιείς χώροι εργασίας κατά τη διάρκεια της ψηφιακής, πράσινης και δημογραφικής μετάβασης, η Επιτροπή θα επανεξετάσει την οδηγία για τους χώρους εργασίας και την οδηγία για τον εξοπλισμό με οθόνη οπτικής απεικόνισης, ενώ θα επικαιροποιήσει και τα προστατευτικά όρια για τον αμίαντο και τον μόλυβδο. Θα προετοιμάσει μια πρωτοβουλία σε επίπεδο Ε.Ε. σχετικά με την ψυχική υγεία στην εργασία, η οποία θα αξιολογεί τα αναδυόμενα ζητήματα που σχετίζονται με την ψυχική υγεία των εργαζομένων, και θα προτείνει κατευθυντήριες γραμμές για την ανάληψη δράσης.

2. Βελτίωση της πρόληψης των ασθενειών και των ατυχημάτων που συνδέονται με την εργασία: Αυτό το στρατηγικό πλαίσιο θα προωθήσει μια προσέγγιση με βάση το «όραμα για μηδενικές απώλειες», με σκοπό την εξάλειψη των θανάτων που συνδέονται με την εργασία στην Ε.Ε. Η Επιτροπή θα επικαιροποιήσει επίσης τους κανόνες της Ε.Ε. σχετικά με τις επικίνδυνες χημικές ουσίες, με στόχο την καταπολέμηση του καρκίνου και των αναπαραγωγικών και αναπνευστικών νόσων.

3. Αύξηση της ετοιμότητας για πιθανές μελλοντικές απειλές κατά της υγείας: Αντλώντας διδάγματα από την τρέχουσα πανδημία, η Επιτροπή θα αναπτύξει διαδικασίες έκτακτης ανάγκης και καθοδήγηση για την ταχεία ανάπτυξη, εφαρμογή και παρακολούθηση των μέτρων σε ενδεχόμενες μελλοντικές κρίσεις στον τομέα της υγείας, σε στενή συνεργασία με τους φορείς δημόσιας υγείας. Οι δράσεις στο στρατηγικό πλαίσιο θα υλοποιηθούν μέσω (i) ισχυρού κοινωνικού διαλόγου, (ii) ενισχυμένης χάραξης πολιτικής βάσει τεκμηριωμένων στοιχείων, (iii) βελτιωμένης επιβολής και παρακολούθησης της ισχύουσας ενωσιακής νομοθεσίας, (iv) ευαισθητοποίησης και (v) κινητοποίησης χρηματοδότησης για επενδύσεις στην ασφάλεια και υγεία στην εργασία, μεταξύ άλλων από κονδύλια της Ε.Ε., όπως ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και τα ταμεία της πολιτικής συνοχής. Η Επιτροπή καλεί επίσης τα κράτη-μέλη να επικαιροποιήσουν τις εθνικές στρατηγικές τους για την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία, ώστε να διασφαλιστεί ότι τα νέα μέτρα θα φθάσουν στους χώρους εργασίας. Πέραν των συνόρων της Ε.Ε., η Επιτροπή θα συνεχίσει επίσης να διαδραματίζει ηγετικό ρόλο στην προώθηση υψηλών προτύπων επαγγελματικής ασφάλειας και υγείας σε παγκόσμιο επίπεδο.

Τα δεδομένα Η επικαιροποίηση του στρατηγικού πλαισίου της Ε.Ε. για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία για την περίοδο 2021-2027, υπό το πρίσμα της πανδη-

επιτεύγματα περιλαμβάνονται τρεις διαδοχικές επιμίας COVID-19, αποτελεί μέρος του προγράμματος καιροποιήσεις της οδηγίας για τους καρκινογόνους εργασίας της Επιτροπής για το 2021. Ο ευρωπαϊκός και μεταλλαξιογόνους παράγοντες, οι κατευθυντήπυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων υπογραμμίζει ριες γραμμές του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την στην αρχή 10 ότι: «Οι εργαζόμενοι έχουν δικαίωμα Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία (EU-OSHA) σε υψηλού επιπέδου προστασία της υγείας και της και τα διαδικτυακά εργαλεία για τους εργοδότες, ασφάλειάς τους στην εργασία». μεταξύ άλλων σχετικά με την COVID-19. Κατά την κοινωνική σύνοδο κορυφής του Πόρτο Το νέο πλαίσιο αντλεί στοιχεία από ευρύ φάσμα στις 7 Μαΐου 2021, όλοι οι εταίροι ανανέωσαν τη ενδιαφερομένων μερών. Περιλαμβάνει έκθεση του δέσμευσή τους για την υλοποίηση του πυλώνα και EU-OSHA σχετικά με τις εθνικές στρατηγικές για για μια ισχυρή κοινωνική Ευρώπη. Δεσμεύτηκαν να την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία, εκθέσεις, «στηρίξουν τον θεμιτό και βιώσιμο ανταγωνισμό στην συστάσεις και ακροάσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοεσωτερική αγορά», μεταξύ άλλων μέσω «υγιεινών βούλιο, διάφορα συμπεράσματα του χώρων και περιβαλλόντων εργασίας». Συμβουλίου, ανταλλαγές με κοινωνιΤο προηγούμενο στρατηγικό πλαίσιο κούς εταίρους και ανεξάρτητους εμπειτης Ε.Ε. για την υγεία και την ασφάλεια Τα κράτη-μέλη καλούνται να ρογνώμονες, μια δημόσια διαβούλευση, στην εργασία για την περίοδο 2014επικαιροποιήσουν τις εθνικές καθώς και τη γνώμη της συμβουλευτι2020 επικεντρώθηκε, μεταξύ άλλων, στρατηγικές τους για την ασφάλεια κής επιτροπής για την ασφάλεια και την στην πρόληψη των νόσων που συνδέοκαι την υγεία στην εργασία, ώστε να υγεία στον χώρο εργασίας (ACSH) και νται με την εργασία, στην αντιμετώπιση διασφαλιστεί ότι τα νέα μέτρα θα της επιτροπής ανώτερων επιθεωρητών της δημογραφικής αλλαγής και στην εργασίας (SLIC). εφαρμογή της νομοθεσίας. Στα βασικά φθάσουν στους χώρους εργασίας

EconomyToday 69

θεμα

Έρχεται η ευρωπαϊκή ψηφιακή ταυτότητα ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΞΕΝΙΟΣ ΜΕΣΑΡΙΤΗΣ

70 EconomyToday

vvv

Η

Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προβεί σε ανακοινώσεις σχετικά με την ψηφιακή ταυτοποίηση που βρίσκεται στα σκαριά και αναμένεται να υλοποιηθεί την επόμενη περίοδο. Βάσει των όσων έχει ανακοινώσει η Επιτροπή, το «ψηφιακό πορτοφόλι» θα έχει λειτουργία σε όλες τις χώρεςμέλη της Ε.Ε. Η εν λόγω απόφαση είναι αποτέλεσμα συζητήσεων των οργάνων της Ε.Ε. με τα κράτη-μέλη, τα οποία επανειλημμένως έχουν προβεί σε αιτήματα προκειμένου να εξευρεθεί ένας ασφαλής τρόπος για τους πολίτες ώστε να έχουν πρόσβαση σε δημόσιες και ιδιωτικές υπηρεσίες διαδικτυακά. Η Κομισιόν, όπως αναφέρεται στην επίσημη ιστοσελίδα της, προτείνει τη δημιουργία αξιόπιστης και ασφαλούς ψηφιακής ταυτότητας για όλους τους Ευρωπαίους και ως εκ τούτου έχει δημιουργήσει μια σειρά ερωταπαντήσεων για την καλύτερη ενημέρωση του κοινού.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΨΗΦΙΑΚΗ ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗ; Με την ταυτοποίηση μπορούμε να αποδείξουμε ποιοι είμαστε. Για τον λόγο αυτό, χρησιμοποιούμε διαβατήρια και δελτία ταυτότητας στην καθημερινή μας ζωή. Η ψηφιακή ταυτοποίηση συμβάλλει στην εξοικονόμηση χρόνου και στην απλούστευση των αλληλεπιδράσεων. Ψηφιακά μέσα ταυτοποίησης παρέχονται ήδη σήμερα από σειρά ιδιωτικών και δημόσιων παρόχων, δυνατότητα η οποία επιτρέπει στους χρήστες να έχουν πρόσβαση σε διάφορες δημόσιες υπηρεσίες επιγραμμικά (online) ή να κάνουν χρήση επιγραμμικών τραπεζικών υπηρεσιών, για παράδειγμα. Οι ψηφιακές ταυτότητες διαφέρουν ως προς τον βαθμό αξιοπιστίας και ασφάλειας που παρέχουν. Οι μεγάλες πλατφόρμες επιτρέπουν στους χρήστες τους να συνδέονται με διάφορες επιγραμμικές υπηρεσίες, οι οποίες κυμαίνονται από την πραγματοποίηση αγορών έως την ανάγνωση ειδήσεων, αλλά αυτές οι συνδέσεις δεν παρέχουν στους χρήστες πλήρη έλεγχο επί των δεδομένων που ανταλλάσσουν για την ταυτοποίησή τους κατά την πρόσβαση σε επιγραμμικές υπηρεσίες.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΟΡΤΟΦΟΛΙ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ;

«

Τα ευρωπαϊκά πορτοφόλια ψηφιακής ταυτότητας επιτρέπουν στους πολίτες να ταυτοποιούνται, καθώς και να αποθηκεύουν και να διαχειρίζονται δεδομένα ταυτότητας και επίσημα έγγραφα σε ηλεκτρονική μορφή

«

Πολλοί πολίτες χρησιμοποιούν ήδη ψηφιακά πορτοφόλια στα έξυπνα τηλέφωνά τους για να αποθηκεύουν τις κάρτες επιβίβασής τους όταν ταξιδεύουν ή για να φυλάσσουν σε αυτά εικονικές τραπεζικές κάρτες ως βολικό μέσο πληρωμής. Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, τα ευρωπαϊκά πορτοφόλια ψηφιακής ταυτότητας θα είναι διαθέσιμα σε όλους. Τα ευρωπαϊκά πορτοφόλια ψηφιακής ταυτότητας είναι προσωπικά ψηφιακά πορτοφόλια που επιτρέπουν στους πολίτες να ταυτοποιούνται, να αποθηκεύουν και να διαχειρίζονται δεδομένα ταυτότητας και επίσημα έγγραφα σε ηλεκτρονική μορφή. Σε αυτά μπορεί να περιλαμβάνονται η άδεια οδήγησης, ιατρικές συνταγές ή τίτλοι εκπαίδευσης. Με το πορτοφόλι, οι πολίτες θα είναι σε θέση να αποδείξουν την ταυτότητά τους, όπου αυτό είναι απαραίτητο, για να έχουν πρόσβαση σε διαδικτυακές υπηρεσίες, να ανταλλάξουν

EconomyToday 71

θεμα ψηφιακά έγγραφα ή απλώς να αποδείξουν ένα συγκεκριμένο προσωπικό χαρακτηριστικό, όπως η ηλικία, χωρίς να αποκαλύψουν την ταυτότητά τους ή άλλα προσωπικά τους στοιχεία. Οι πολίτες θα έχουν ανά πάσα στιγμή πλήρη έλεγχο των δεδομένων που ανταλλάσσουν.

ΤΙ ΘΑ ΑΛΛΑΞΕΙ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΥΡΩΠΑΙΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ; Το βασικό καινοτόμο στοιχείο που προσφέρουν οι νέοι κανόνες είναι ότι όλοι θα έχουν το δικαίωμα απόκτησης ευρωπαϊκού πορτοφολιού ψηφιακής ταυτότητας, το οποίο θα είναι αποδεκτό σε όλα τα κράτη-μέλη. Ταυτόχρονα όμως, η έκδοσή του δεν θα είναι υποχρεωτική. Οι χρήστες θα μπορούν να ελέγχουν ποια προσωπικά δεδομένα επιθυμούν να κοινοποιήσουν σε επιγραμμικές υπηρεσίες. Ενώ οι δημόσιες υπηρεσίες και ορισμένες ιδιωτικές υπηρεσίες θα είναι υποχρεωμένες να αναγνωρίζουν την ευρωπαϊκή ψηφιακή ταυτότητα, τα χαρακτηριστικά ασφάλειάς της καθιστούν ελκυστική την αναγνώρισή της από όλους τους ιδιωτικούς παρόχους υπηρεσιών για υπηρεσίες που απαιτούν αυστηρή επαλήθευση ταυτότητας, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται έτσι νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες.

ΣΕ ΤΙ ΘΑ ΧΡΗΣΙΜΕΥΕΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΟΡΤΟΦΟΛΙ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ; Θα μπορεί να χρησιμοποιείται για πρόσβαση σε δημόσιες και ιδιωτικές επιγραμμικές υπηρεσίες στην Ε.Ε., ιδίως σε εκείνες που απαιτούν αυστηρή επαλήθευση ταυτότητας χρήστη. Για παράδειγμα, για πρόσβαση σε τραπεζικό λογαριασμό ή για την υποβολή αίτησης για δάνειο, για την υποβολή φορολογικών δηλώσεων, για την εγγραφή σε πανεπιστήμιο της χώρας σας ή στο εξωτερικό και σε πολλές άλλες περιπτώσεις όπου απαιτούνται τα συνήθη μέσα ταυτοποίησής σας.

ΠΟΙΑ Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ;

διασκέδασης και ο ιδιωτικός αστυνομικός στην πόρτα ζητά την ταυτότητά της. Αντί να επιδείξει την υλική της ταυτότητα, χρησιμοποιεί το ευρωπαϊκό πορτοφόλι ψηφιακής ταυτότητας. Ο ιδιωτικός αστυνομικός μπορεί να επαληθεύσει ότι έχει τη νόμιμη ηλικία, καθώς η Myra μπορεί να επιλέξει να χρησιμοποιήσει το ευρωπαϊκό πορτοφόλι ψηφιακής ταυτότητας για να επιβεβαιώσει την ηλικία της, χωρίς να παρουσιάσει άλλα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα.

Ακολουθούν μερικά παραδείγματα του τρόπου με τον οποίο θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί το ευρωπαϊκό πορτοφόλι ψηφιακής ταυτότητας, άπαξ και τεθεί σε εφαρμογή: Για να κάνετε χρήση του πορτοφολιού ψηφιακής ταυτότητας: Ο Peter εγκαθιστά ένα προσωπικό ψηφιακό πορτοφόλι στο κινητό του τηλέφωνο. Αυτό του έχει παρασχεθεί από τη χώρα καταγωγής του, με τη διασφάλιση ότι το πορτοφόλι έχει εκδοθεί προσωπικά για τον ίδιο. Το ψηφιακό πορτοφόλι του Peter τού επιτρέπει να τηλεφορτώνει (download), να αποθηκεύει και να χρησιμοποιεί τα βασικά προσωπικά του δεδομένα, την άδεια οδήγησης, το δίπλωμα και μια τραπεζική κάρτα που κουβαλούσε προηγουμένως επάνω του, όλα υπό μορφή πραγματικών καρτών στο πραγματικό του πορτοφόλι. Για να αποδείξετε την ηλικία σας: Η Myra περιμένει στην ουρά για να εισέλθει σε νυχτερινό κέντρο 72 EconomyToday

Ο χρήστης Θα τηλεφορτώνει (download), θα αποθηκεύει και θα χρησιμοποιεί βασικά προσωπικά δεδομένα

Για την ενοικίαση αυτοκινήτου σε αεροδρόμιο: Η Σάρα, προηγουμένως, περίμενε σε σειρά αναμονής για να εξυπηρετηθεί στη θυρίδα ενοικίασης αυτοκινήτων του αεροδρομίου. Έπρεπε να περιμένει ώστε η εταιρεία ενοικίασης αυτοκινήτων να σαρώσει αντίγραφο του διαβατηρίου ή της ταυτότητάς της, της άδειας οδήγησης, της πιστωτικής κάρτας της και να υπογράψει όλα τα έγγραφα. Με την ψηφιακή ταυτότητα, τα προαναφερόμενα θα γίνονται χωρίς να χρειάζεται να περιμένουμε σε σειρά αναμονής. Θα είναι, δε, δυνατόν να γίνουν και εκ των προτέ-

Η ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗ ΑΞΙΑ

ρων. Η Σάρα θα μπορεί να κατευθυνθεί στον χώρο στάθμευσης για να παραλάβει το αυτοκίνητο και να φτάσει οδηγώντας στο ξενοδοχείο της. Η εταιρεία ενοικίασης αυτοκινήτων είτε θα της παραδίδει το κλειδί στον χώρο στάθμευσης είτε θα της επιτρέπει την εκκίνηση του αυτοκινήτου μέσω του κινητού της τηλεφώνου. Για την ταυτοποίησή σας σε μια διαδικτυακή υπηρεσία ώστε να αποδείξετε ποια ή ποιος είστε: Ο Kurt μετακόμισε σε μια νέα χώρα για εργασία. Πρέπει να εγγραφεί ως κάτοικος στη νέα χώρα και για την εγγραφή του μπορεί να χρησιμοποιήσει το ευρωπαϊκό πορτοφόλι ψηφιακής ταυτότητας. Ο Kurt μπορεί επίσης να χρησιμοποιήσει το πορτοφόλι του για να αποδείξει την ταυτότητά του σε διάφορες διαδικτυακές υπηρεσίες στη νέα χώρα διαμονής του, όπως για το άνοιγμα τραπεζικού λογαριασμού, για την αγορά κάρτας SIM για το κινητό του τηλέφωνο ή για την αγορά κάρτας συνδρομής σε δημόσια μέσα μεταφοράς.

Τα ευρωπαϊκά πορτοφόλια ψηφιακής ταυτότητας θα βασίζονται σε αξιόπιστες ψηφιακές ταυτότητες που θα παρέχονται από τα κράτη-μέλη, με αποτέλεσμα να βελτιώνεται η αποτελεσματικότητά τους, να επεκτείνονται τα οφέλη τους στον ιδιωτικό τομέα και να προσφέρονται ασφαλή, ελεύθερα, εύχρηστα προσωπικά ψηφιακά πορτοφόλια, με παράλληλη προστασία των προσωπικών δεδομένων. Για την παρούσα πρωτοβουλία, η Επιτροπή βασίζεται στο υφιστάμενο διασυνοριακό νομικό πλαίσιο για αξιόπιστες ψηφιακές ταυτότητες, στην πρωτοβουλία για την ηλεκτρονική ταυτοποίηση και στις υπηρεσίες εμπιστοσύνης των Ευρωπαίων (κανονισμός eIDAS). Ο εν λόγω κανονισμός εγκρίθηκε το 2014 και παρέχει τη βάση για τη διασυνοριακή ηλεκτρονική ταυτοποίηση, την επαλήθευση ταυτότητας και την πιστοποίηση ιστοτόπων εντός της Ε.Ε. Ωστόσο, δεν περιλαμβάνει καμία υποχρέωση για τα κράτη-μέλη να παρέχουν στους πολίτες και στις επιχειρήσεις τους σύστημα ψηφιακής ταυτοποίησης που να επιτρέπει την ασφαλή πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες, ούτε να διασφαλίζουν τη χρήση τους πέραν των συνόρων της Ε.Ε. Δεν περιέχει, δε, διατάξεις σχετικά με τη χρήση της εν λόγω ταυτοποίησης σε ιδιωτικές υπηρεσίες ή σε κινητές συσκευές. Το γεγονός αυτό οδηγεί σε αποκλίσεις μεταξύ των χωρών. Ορισμένες χώρες προσφέρουν σύστημα ταυτοποίησης στους πολίτες τους ενώ άλλες όχι, και όταν προσφέρουν, τα συστήματα αυτά δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο σύνολό τους σε διασυνοριακό επίπεδο. Σήμερα, χρησιμοποιούνται 19 κοινοποιημένα συστήματα ηλεκτρονικής ταυτοποίησης από 14 κράτη-μέλη, τα οποία καλύπτουν ποσοστό σχεδόν 60% του πληθυσμού της Ε.Ε. των 27. Το ποσοστό υιοθέτησής τους είναι, ωστόσο, χαμηλό, η χρήση τους είναι δυσχερής και οι περιπτώσεις επιχειρηματικών εγχειρημάτων είναι περιορισμένες. Η πανδημία του κορωνοϊού και η στροφή προς τη χρησιμοποίηση ψηφιακών υπηρεσιών κατέδειξαν ότι υπάρχουν περιορισμοί που πρέπει να αντιμετωπιστούν επειγόντως.

ΤΙ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΜΕ ΤΗΝ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Στο ερώτημα εάν θα προβλέπεται κάποια άλλη διαδικασία καταχώρησης, η απάντηση είναι αρνητική. Τα ευρωπαϊκά πορτοφόλια ψηφιακής ταυτότητας θα βασίζονται στα εθνικά συστήματα που υφίστανται ήδη στα κράτη-μέλη. Σήμερα, δεν διαθέτουν όλοι οι πολίτες της Ε.Ε. πρόσβαση σε μέσο ψηφιακής ταυτοποίησης.

Ο ΤΡΟΠΟΣ ΑΠΟΚΤΗΣΗΣ

Τα κράτη-μέλη θα προσφέρουν το πορτοφόλι ψηφιακής ταυτότητας στους πολίτες και στους κατοίκους τους σε εθνικό επίπεδο. Όλοι θα μπορούν να τηλεφορτώνουν, να εγκαθιστούν και να χρησιμοποιούν το ευρωπαϊκό πορτοφόλι ψηφιακής ταυτότητας στο προσωπικό τους έξυπνο τηλέφωνο ή συσκευή.

EconomyToday 73

θεμα

ΤΑ ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ

Η πρόταση προβλέπει υψηλό επίπεδο ασφάλειας. Η Επιτροπή θα προτείνει να υπάρξει συμφωνία με τα κράτη-μέλη σχετικά με τα πρότυπα, τις τεχνικές προδιαγραφές και τις επιχειρησιακές πτυχές, ώστε να διασφαλιστεί ότι τα ψηφιακά πορτοφόλια ταυτότητας των κρατών-μελών θα προσφέρουν τα υψηλότερα επίπεδα ασφάλειας. Τα κράτη-μέλη θα πιστοποιούν τα εθνικά τους πορτοφόλια ώστε να εξασφαλίζεται ότι συμμορφώνονται με τις εν λόγω απαιτήσεις. Τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα θα κοινοποιούνται ηλεκτρονικά μόνο εφόσον ο πολίτης θα επιλέγει να μοιραστεί τις εν λόγω πληροφορίες. Στο ερώτημα εάν η Κομισιόν με αυτή την κίνηση προβλέπεται να προωθήσει την έκδοση μοναδικής ευρωπαϊκής ψηφιακής ταυτότητας, σε αντικατάσταση των εθνικών ταυτοτήτων, η απάντηση είναι «όχι». Δεν είναι αυτός ο σκοπός του κανονισμού. Οι ψηφιακές ταυτότητες θα εξακολουθήσουν να εκδίδονται από τα κράτη-μέλη. Το ευρωπαϊκό πλαίσιο για την ψηφιακή ταυτότητα οικοδομείται σε αυτή τη βάση και επεκτείνει τις λειτουργίες και τις δυνατότητες χρήσης 74 EconomyToday

Οι εργασίες για την επίτευξη συμφωνίας με τα κράτη-μέλη σχετικά με τη μελλοντική πορεία θα ξεκινήσουν αμέσως. Στόχος είναι, έως τον Σεπτέμβριο του 2022, τα κράτημέλη, σε στενή συνεργασία με την Επιτροπή, να συμφωνήσουν σχετικά με την εργαλειοθήκη για την εφαρμογή του ευρωπαϊκού πλαισίου για την ψηφιακή ταυτότητα και η Επιτροπή να δημοσιεύσει την εργαλειοθήκη τον Οκτώβριο του 2022. Μόλις συμφωνηθεί το τεχνικό πλαίσιο, θα είναι δυνατόν να δοκιμαστεί σε πιλοτικά έργα.

των εθνικών ηλεκτρονικών ταυτοτήτων μέσω ενός προσωπικού ψηφιακού πορτοφολιού.

Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΣΤΑ ΚΡΑΤΗ-ΜΕΛΗ

Η Επιτροπή θα προτείνει στα κράτη-μέλη να συμφωνηθούν τα πρότυπα, οι τεχνικές προδιαγραφές και οι επιχειρησιακές πτυχές μέσω εκτελεστικής πράξης. Τα κράτη-μέλη αναμένεται να εκδώσουν τα νέα ευρωπαϊκά πορτοφόλια ψηφιακής ταυτότητας ένα έτος μετά την έναρξη ισχύος του παρόντος νέου κανονισμού. Λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, έχει επιταχυνθεί η ανάγκη για αποτελεσματικές και φιλικές προς τον χρήστη ψηφιακές υπηρεσίες σε ολόκληρη την Ε.Ε. Δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο. Είναι σημαντικό τα κράτη-μέλη να αρχίσουν αμέσως να συνεργάζονται με την Επιτροπή και τον ιδιωτικό τομέα για την προετοιμασία της εφαρμογής του ευρωπαϊκού πλαισίου για την ψηφιακή ταυτότητα. Από την πρώτη ημέρα έγκρισης της πρότασης από την Επιτροπή, θα οργανωθεί στενή συνεργασία για να συζητηθούν οι τεχνικές λεπτομέρειες εφαρμογής και να προσδιοριστούν κοινά πρότυπα.

ΜΕΣΗΜ ΚΑΙ ΚΑΤΙ ΜΕΣΗΜΕΡΙ ΚΑΙ ΚΑΤΙ ΜΕ ΤΟΝ ΧΡΗΣΤΟ ΜΙΧΑΛΑΡΟ

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ ΣΤΙΣ 11:00 www.sigmatv.com

sigmatvcy

SigmaTV

sigmatvcy

ΑΠΟΨΗ

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Ορίζοντας 2020

Δημιουργία ανθεκτικών και βιώσιμων συστημάτων τροφίμων προς το Food 2030 Κυριακός E. Γεωργίου Εργάτης Γνώσης

Έ

να από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα είναι η κάλυψη των αναγκών σε προσιτά και θρεπτικά τρόφιμα. Ο στόχος που έχει τεθεί από τα Ηνωμένα Έθνη και έχει υιοθετηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μέχρι το 2030 αυτό το πρόβλημα να έχει –σε έναν μεγάλο βαθμό– επιλυθεί. Το Food 2030 είναι η πολιτική έρευνας και καινοτομίας της Ε.Ε. για τον μετασχηματισμό των συστημάτων τροφίμων και τη διασφάλιση ότι όλοι θα έχουν αρκετή προσιτή, θρεπτική τροφή για να ζήσουν μια υγιή ζωή. Προγράμματα τέτοιου εύρους και πολυπλοκότητας απαιτούν μια διεπιστημονική προσέγγιση, την παρουσία πολλών εταίρων με διαφορετικές γνώσεις, δεξιότητες και εμπειρίες, και την ενεργή συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών. Στα πλαίσια του Προγράμματος Ορίζοντας 2020, το οποίο είναι η κορωνίδα των ευρωπαϊκών ερευνητικών προγραμμάτων, η Ένωση Κοινοτήτων Κύπρου σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας συμμετέχουν στο έργο «Co-creating resilient and sustainable food systems towards Food 2030», το οποίο έχει προϋπολογισμό €11,8 εκατ., για 4 έτη, με 41 εταίρους από όλη την Ευρώπη. Οι εθνικές δράσεις του προγράμματος θα επικεντρωθούν στην ορεινή περιοχή της Πιτσιλιάς και στις 23 κοινότητες (από τρεις επαρχίες – Λευκωσία, Λεμεσό και Λάρνακα) οι οποίες καλύπτονται από το Επαρχιακό Γεωργικό Γραφείο Πιτσιλιάς. Το Γραφείο συνεργάζεται στο έργο με την παροχή επιστημονικών συμβουλών και δεδομένων. Οι εταίροι φιλοδοξούν να δημιουργή-

76 EconomyToday

σουν ένα ανθεκτικό σύστημα τροφίμων που να είναι κατάλληλο για το μέλλον. Τα συστήματα τροφίμων πρέπει να προσφέρουν σημαντικά οφέλη για την υγεία των ανθρώπων, το κλίμα, τον πλανήτη και τις κοινότητες. Το Food 2030 παρέχει το πλαίσιο πολιτικής για την επιτάχυνση αυτής της μετάβασης μέσα σε ασφαλή, βιώσιμα όρια για τον πλανήτη. Συνάδει και υποστηρίζει τους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, της στρατηγικής «Από το Αγρόκτημα στο Πιρούνι» και της στρατηγικής για τη βιο-οικονομία. Σε αυτά τα πλαίσια θα δημιουργηθούν Εργαστήρια Ζωής ή/και Πολιτικής (Living and/or Policy Labs), τα οποία με τη συνεργασία τοπικών παραγόντων και επιστημόνων από διάφορα επιστημονικά πεδία θα ασχοληθούν με την υφιστάμενη κατάσταση παραγωγής και διάθεσης τροφίμων, τα συστήματα τροφίμων, την κατάσταση της υγείας και τη διατροφή των κατοίκων. Η προσέγγιση αυτή θα επιτρέψει την ανάπτυξη πολιτικής, την υλοποίηση δράσεων καινοτομίας που να βασίζονται στα αποτελέσματα προηγούμενων ερευνητικών προγραμμάτων και την πραγματοποίηση βελτιώσεων σε πανευρωπαϊκό πεδίο εφαρμογής με παγκόσμια εμβέλεια. Το πρόγραμμα ενθαρρύνει ενεργά τη συμμετοχή των πολιτών παρέχοντας αξιόπιστα Αστικά Συστήματα και Οικοσυστήματα Τροφίμων / Urban Food Systems and Ecosystems (ΑΣΤΟ / UFSE), μετατρέποντας τους καταναλωτές από παθητικούς αποδέκτες σε ενεργούς συμμετέχοντες και παράγοντες αλλαγής. Επίσης, θα δημιουργηθεί ένα διαδραστικό σύστημα πληροφορικής, χτισμένο σε τεχνολογία blockchain, το οποίο θα

είναι διαθέσιμο στην τοπική κοινωνία, τους γεωργούς, τους παραγωγούς, τους εμπόρους και τους τοπικούς ηγέτες και θα τροφοδοτείται από τοπικά, εθνικά και ευρωπαϊκά δεδομένα και πληροφορίες. Η πλατφόρμα διαχείρισης UFSE θα επιτρέψει την ανάπτυξη εφαρμογών πληροφορικής και βάσεων δεδομένων οι οποίες θα διευκολύνουν τον συντονισμό και τη λειτουργία, σε σχεδόν πραγματικό χρόνο, ολόκληρης της αλυσίδας εφοδιασμού, από την παραγωγή έως τη διαχείριση αποβλήτων, αλλά και όσον αφορά βασικούς παράγοντες ανθεκτικότητας και βιωσιμότητας. Η πρόθεση είναι τα εργαλεία που θα δημιουργηθούν να καλύψουν στο μέλλον όλες τις κοινότητες της Κύπρου και το σύνολο των συμμετόχων (stakeholders). Με αυτόν τον τρόπο, οι πόλεις και οι περιφέρειες θα βελτιώσουν την ανθεκτικότητα και τη βιωσιμότητά τους και οι τοπικές ηγεσίες θα δημιουργήσουν βραχείες αλυσίδες εφοδιασμού τροφίμων και οικοσυστήματα που θα επιτρέπουν τοπικές επενδύσεις και διασυνοριακή και διακρατική ανάπτυξη. Η αλήθεια είναι ότι η σημερινή κατάσταση δεν είναι βιώσιμη. Τα συστήματα τροφίμων επηρεάζουν και επηρεάζονται από τους ακόλουθους σημαντικούς παράγοντες: • Κλιματική αλλαγή • Στενότητα πόρων • Ρύπανση και απόβλητα • Περιβαλλοντική υποβάθμιση • Απώλεια βιοποικιλότητας • Ανάπτυξη του πληθυσμού • Υποσιτισμός και σχετιζόμενες μη μεταδοτικές νόσοι

Η φιλοδοξία της στρατηγικής Food 2030 είναι η επίτευξη 4 κύριων στόχων για τα τρόφιμα και τη διατροφή: Διατροφή για βιώσιμες και υγιεινές δίαιτες • Αντιμετώπιση του υποσιτισμού και της παχυσαρκίας • Ατομικοποίηση της διατροφής, συμπεριλαμβανομένης αυτής της υγιούς γήρανσης • Προμήθεια και ανάπτυξη νέων εναλλακτικών λύσεων παραγωγής πρωτεϊνών για την προώθηση φυτικών διατροφών • Βελτίωση της αυθεντικότητας των τροφίμων, της ιχνηλάτησης της πηγής και της ασφάλειας των συστημάτων υγείας • Προώθηση της κατανάλωσης ξεχασμένων καλλιεργειών για διατροφή και ανθεκτικότητα • Υποστήριξη υγιέστερων και πιο βιώσιμων διατροφών με έμφαση στην Ευρώπη και την Αφρική Συστήματα τροφίμων που υποστηρίζουν έναν υγιή πλανήτη • Κλιματικά έξυπνα συστήματα τροφίμων που προσαρμόζονται στην κλιματική αλλαγή, εξοικονομούν φυσικούς πόρους και συμβάλλουν στη μείωση της ροής αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα • Ενίσχυση της βιοποικιλότητας και των υγιών οικοσυστημάτων και εδαφών • Προώθηση της φιλικής προς το περιβάλλον και βιώσιμης γεωργίας και υδατοκαλλιέργειας Κυκλικότητα και αποδοτικότητα πόρων • Επίτευξη μηδενικών αποβλήτων τροφίμων

• Εκεί όπου δεν υπάρχει άλλη επιλογή, χρήση βιομάζας και αποβλήτων ως πόρων • Μείωση της χρήσης νερού και ενέργειας με τη χρήση πιο αποδοτικών βιομηχανικών διαδικασιών παραγωγής τροφίμων • Περισσότερα προσαρμοσμένα και τοπικά τρόφιμα με βάση τη ζήτηση • Βιώσιμες και βιοδιασπώμενες συσκευασίες και μείωση των πλαστικών στην τροφή Καινοτομία και ενδυνάμωση κοινοτήτων • Δημιουργία ακμαζόντων οικοσυστημάτων καινοτομίας και εργαστηρίων δημιουργίας νέων επιχειρηματικών μοντέλων

Ο στόχος είναι τα εργαλεία που θα δημιουργηθούν με την πιλοτική εφαρμογή να καλύψουν στο μέλλον όλες τις κοινότητες της Κύπρου και το σύνολο των συμμετόχων (stakeholders) – τοπικές κοινωνίες, γεωργούς, παραγωγούς, εμπόρους, πωλητές και καταναλωτές

και προϊόντων • Προώθηση βιώσιμων και άμεσα διαθέσιμων τροφίμων για όλους στις πόλεις και στις περιφέρειες • Ευαισθητοποίηση και προσέλκυση των ανθρώπων που ασχολούνται με την επιστήμη των τροφίμων και την τοπική πολιτική τροφίμων • Υποστήριξη μιας τοπικής οικονομίας τροφίμων από το αγρόκτημα στο πιρούνι (στο πιάτο) και στήριξη της κοινωνικής καινοτομίας • Ανάπτυξη συστημάτων τροφίμων και διατροφής τα οποία να στηρίζονται στα διαθέσιμα δεδομένα και να αντιμετωπίζουν τις ανάγκες της κοινωνίας Τα Αστικά Συστήματα και Οικοσυστήματα Τροφίμων απαιτούν άμεση δράση. Η καινοτόμος προσέγγιση του CITIES2030 έχει προσελκύσει μια εξαιρετική ομάδα από ερευνητές, επιχειρηματίες, ηγέτες της τοπικής κοινωνίας και άλλους φορείς αλλαγής. Ο κύριος στόχος είναι η δημιουργία ενός αποτελεσματικού και αποδοτικού Αστικού Συστήματος και Οικοσυστήματος Τροφίμων μέσα από μια συνδεδεμένη δομή η οποία να επικεντρώνεται στους πολίτες και να στηρίζεται στην εμπιστοσύνη. Ο στόχος είναι τα εργαλεία που θα δημιουργηθούν με την πιλοτική εφαρμογή να καλύψουν στο μέλλον όλες τις κοινότητες της Κύπρου και το σύνολο των συμμετόχων (stakeholders) – τοπικές κοινωνίες, γεωργούς, παραγωγούς, εμπόρους, πωλητές και καταναλωτές. Σε αυτή την προσπάθεια η συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών και ηγετών είναι εξαιρετικής σημασίας. Χωρίς αυτούς, το έργο δεν θα έχει την προσδοκώμενη επιτυχία.

EconomyToday 77

θρ a εμ θρ αο

Ποια τα πέντε σενάρια κλιματικής αλλαγής μέχρι το έτος 2100;

ΤΟΥ ΔΡΟΣ ΑΝΔΡΕΑ ΠΟΥΛΛΙΚΚΑ Προέδρου Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας Κύπρου

Δ

ημοσιεύτηκε πρόσφατα από τη Διακυβερνητική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) νέα μελέτη για την υπερθέρμανση του πλανήτη, καθώς και για τις μελλοντικές επιπτώσεις της. Το μακροσκελές έγγραφο, το οποίο συγγράφηκε από 234 επιστήμονες από 66 χώρες και αναφέρεται σε περισσότερες από 14.000 επιστημονικές εργασίες, είναι η πρώτη σημαντική επιστημονική ενημέρωση από το 2013, όταν η επιτροπή IPCC διαπίστωσε ότι οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες είναι η κυρίαρχη αιτία της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Τα ευρήματα της μελέτης δεν αποτελούν έκπληξη, καθώς οι αλλαγές στις καιρικές συνθήκες τις τελευταίες δύο δεκαετίες είναι ορατές από όλους. Παρουσιάζονται αποδείξεις που δείχνουν ότι, χωρίς μια τιτάνια προσπάθεια για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ο κόσμος οδεύει προς ακόμη μεγαλύτερες καταστροφές. Οι εκπομπές του παρελθόντος και του μέλλοντος έχουν ήδη παγιώσει αλλαγές που θα αποδειχθούν μη αναστρέψιμες για αιώνες έως χιλιετίες, από την άνοδο της στάθμης της

78 EconomyToday

Το πόσο επικίνδυνη μπορεί να γίνει η κλιματική αλλαγή εξαρτάται από το ποιον δρόμο θα επιλέξει να ακολουθήσει η ανθρωπότητα

θάλασσας και την οξίνιση των ωκεανών μέχρι την τήξη των πάγων. Η κλιματική κρίση επηρεάζει την παρούσα στιγμή τον καιρό σε κάθε περιοχή σε όλο τον πλανήτη, από τα εξαντλητικά κύματα καύσωνα και την ξηρασία έως τους πιο έντονους τροπικούς κυκλώνες και τα φαινόμενα βροχοπτώσεων. Η ανθρώπινη δραστηριότητα, κυρίως η καύση ορυκτών καυσίμων, έχει ήδη ανεβάσει τη μέση θερμοκρασία της Γης κατά περίπου 1,1 βαθμό Κελσίου πάνω από τα επίπεδα της εποχής πριν από τη βιομηχανική επανάσταση και οι συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα και άλλων θερμοκηπιακών αερίων στην ατμόσφαιρα του πλανήτη μας είναι οι υψηλότερες που υπήρξαν ποτέ σε τουλάχιστον δύο εκατομμύρια χρόνια. Η επιτροπή IPCC και η επιστημονική κοινότητα γενικότερα έχουν προειδοποιήσει ότι ο περιορισμός της υπερθέρμανσης του πλανήτη στον 1,5 βαθμό Κελσίου, δηλαδή ο στόχος της συμφωνίας-ορόσημο του Παρισιού για το κλίμα, είναι ζωτικής σημασίας για την αποτροπή πιθανών καταστροφικών κλιματικών επιπτώσεων. Η επιτροπή IPCC εξέτασε πέντε πιθανά σενάρια εκπο-

μπών αερίων του θερμοκηπίου στο μέλλον. Τα σενάρια αυτά είναι το αποτέλεσμα σύνθετων υπολογισμών που εξαρτώνται από το πόσο γρήγορα οι άνθρωποι θα περιορίσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Οι υπολογισμοί έχουν επίσης ως στόχο να καταγράψουν τις κοινωνικοοικονομικές αλλαγές σε τομείς όπως ο πληθυσμός, η πυκνότητα των πόλεων, η εκπαίδευση, η χρήση της γης και ο πλούτος. Για παράδειγμα, η αύξηση του πληθυσμού εκτιμάται ότι οδηγεί σε υψηλότερη ζήτηση για ορυκτά καύσιμα και νερό. Η εκπαίδευση μπορεί να επηρεάσει τον ρυθμό των τεχνολογικών εξελίξεων. Οι εκπομπές αυξάνονται όταν η γη μετατρέπεται από δάσος σε γεωργική γη.

Σενάριο 1: Αύξηση μέσης θερμοκρασίας της Γης κατά 1,4 βαθμό Κελσίου μέχρι το 2100

Το αισιόδοξο σενάριο, όπου οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα μειωθούν στο καθαρό μηδέν γύρω στο 2050. Οι κοινωνίες θα στραφούν σε πιο αειφόρες πρακτικές, με την εστίαση να μετατοπίζεται από την οικονομική ανάπτυξη στη συνολική ευημερία. Οι επενδύσεις στην παιδεία και την υγεία θα αυξηθούν. Η ανισότητα θα μειωθεί. Οι ακραίες καιρικές συνθήκες θα είναι πιο συχνές, αλλά ο κόσμος θα έχει αποφύγει τις χειρότερες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Αυτό το σενάριο είναι το μόνο που ανταποκρίνεται στον στόχο της Συμφωνίας του Παρισιού για διατήρηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη σε περίπου 1,5 βαθμό Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα θερμοκρασίας, με την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της Γης να φτάνει τον 1,5 βαθμό Κελσίου, αλλά στη συνέχεια να μειώνεται και να σταθεροποιείται γύρω στον 1,4 βαθμό Κελσίου μέχρι το τέλος του αιώνα.

Σενάριο 2: Αύξηση μέσης θερμοκρασίας της Γης κατά 1,8 βαθμό Κελσίου μέχρι το 2100

Το καλύτερο σενάριο μετά το πρώτο, όπου οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα μειωθούν αρκετά, αλλά όχι τόσο γρήγορα, φτάνοντας στο μηδέν μετά το 2050. Οι κοινωνικοοικονομικές μετατοπίσεις προς την αειφόρο ανάπτυξη θα είναι ίδιες με του πρώτου σεναρίου, αλλά η μέση θερμοκρασία της Γης θα σταθεροποιηθεί γύρω στον 1,8 βαθμό Κελσίου μέχρι το τέλος του αιώνα.

Η ανθρώπινη δραστηριότητα, κυρίως η καύση ορυκτών καυσίμων, έχει ήδη ανεβάσει τη μέση θερμοκρασία της Γης κατά περίπου 1,1 βαθμό Κελσίου πάνω από τα επίπεδα της εποχής πριν από τη βιομηχανική επανάσταση

ανάπτυξη θα είναι αργή, με την ανάπτυξη και το εισόδημα να αυξάνονται άνισα. Σε αυτό το σενάριο, η μέση θερμοκρασία της Γης θα έχει αυξηθεί κατά 2,7 βαθμούς Κελσίου μέχρι το τέλος του αιώνα.

Σενάριο 4: Αύξηση μέσης θερμοκρασίας της Γης κατά 3,6 βαθμούς Κελσίου μέχρι το 2100

Το κακό σενάριο, όπου οι εκπομπές και οι θερμοκρασίες θα αυξάνονται σταθερά και οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σχεδόν θα διπλασιαστούν σε σχέση με τα σημερινά επίπεδα έως το 2100. Οι χώρες θα γίνουν πιο ανταγωνιστικές μεταξύ τους, εστιάζοντας την προσοχή τους στην εθνική ασφάλεια και στη διασφάλιση των δικών τους προμηθειών τροφίμων. Μέχρι το τέλος του αιώνα, η μέση θερμοκρασία της Γης θα έχει αυξηθεί κατά 3,6 βαθμούς Κελσίου.

Σενάριο 5: Αύξηση μέσης θερμοκρασίας της Γης κατά 4,4 βαθμούς Κελσίου μέχρι το 2100

Το χειρότερο σενάριο, όπου οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα έχουν διπλασιαστεί έως το 2050. Αυτό είναι ένα μέλλον που πρέπει να αποφευχθεί με κάθε κόστος. Η παγκόσμια οικονομία θα αναπτύσσεται γρήγορα, αλλά αυτή η αύξηση θα τροφοδοτείται από την εκμετάλλευση ορυκτών καυσίμων και από τρόπους ζωής που απαιτούν ενέργεια. Μέχρι το 2100, η μέση θερμοκρασία της Γης θα έχει αυξηθεί κατά 4,4 βαθμούς Κελσίου. Η μελέτη της επιτροπής IPCC δεν μπορεί να μας πει ποιο σενάριο είναι πιο πιθανό, αφού αυτό θα αποφασιστεί από διάφορους κρίσιμους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών που θα εφαρμοστούν από τις κυβερνήσεις των διαφόρων χωρών. Ωστόσο, δείχνει με ποιον τρόπο οι σημερινές επιλογές θα επηρεάσουν το μέλλον. Σε κάθε σενάριο, η υπερθέρμανση θα συνεχιστεί για τουλάχιστον μερικές δεκαετίες. Το πόσο επικίνδυνη μπορεί να γίνει η κλιματική αλλαγή εξαρτάται από το ποιον δρόμο θα επιλέξει να ακολουθήσει η ανθρωπότητα.

Σενάριο 3: Αύξηση μέσης θερμοκρασίας της Γης κατά 2,7 βαθμούς Κελσίου μέχρι το 2100

Το μέτριο/ενδιάμεσο σενάριο, όπου οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα κυμαίνονται γύρω στα σημερινά επίπεδα πριν αρχίσουν να μειώνονται στα μέσα του αιώνα, αλλά δεν θα φτάσουν στο μηδέν έως το 2100. Οι κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες θα ακολουθήσουν τις ιστορικές τους τάσεις, χωρίς αξιοσημείωτες μεταβολές. Η πρόοδος προς την αειφόρο

EconomyToday 79

θρ α εμ θρ αο

Η σημασία των βιώσιμων επενδύσεων για τους επενδυτές, τις επιχειρήσεις και την κοινωνία Τα κριτήρια ESG δεν οδηγούν απλώς στη δημιουργία καλύτερων επιχειρήσεων, αλλά συμβάλλουν συνάμα και στην επίτευξη μακροχρόνιας απόδοσης και αξίας.

Της Νικόλ Κ. Φινοπούλου Δικηγόρου, Μέλους Institute for Sustainability Leadership, University of Cambridge

Έ

χοντας αναλύσει σε προηγούμενα άρθρα μιας επένδυσης ή μιας επιχειρηματικής απόφασης. Δηλαδή, την πολύ μεγάλη σημασία που δίνουν τόσο προσμετρούν πόσο αποδοτικά λειτουργεί μια επιχείρηση η διεθνής κοινότητα (UN Agenda 2030) όσο υπέρ του περιβάλλοντος, εξετάζουν πώς μια επιχείρηση και η Ευρωπαϊκή Ένωση σε θέματα βιώσιμης λαμβάνει υπόψη κοινωνικά κριτήρια, όπως οι σχέσεις με ανάπτυξης και χρηματοδότησης, στο παρόν τους εργαζόμενους, τους προμηθευτές, τους πελάτες και τις άρθρο αναπτύσσουμε συνοπτικά έναν ακόμα καθοριστικό κοινωνίες στις οποίες δραστηριοποιείται, και τέλος καταπυλώνα αυτού που ονομάζουμε βιώσιμη επιχειρηματικόπιάνονται με ζητήματα εταιρικής διακυβέρνησης, όπως οι αμοιβές των εκτελεστικών συμβούλων, οι εσωτερικοί και τητα. Πιο συγκεκριμένα, το κεφάλαιο βιώσιμες επενδύσεις εξωτερικοί έλεγχοι και τα δικαιώματα των μετόχων. (sustainable investing), ή αλλιώς επενδύσεις οι οποίες είναι βασισμένες στην πρακτικά αποδεδειγμένη ενσωμάτωση του τρίπτυχου ESG (Environment, Social, Governance – Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ESG Περιβάλλον, Κοινωνία, Διακυβέρνηση). Καθώς οι πολίτες, οι επιχειρήσεις και οι κυβερνήσεις προσπαθούν να συγχρονιστούν με το ζήτημα της βιωσιμότητας Ο πυλώνας των βιώσιμων επενδύσεων αποτελεί σημα(sustainability) διεθνώς, οι ευκαιρίες και τα ντική πτυχή του Σχεδίου Ανάκαμψης και ρίσκα που σχετίζονται με τα κριτήρια ESG δεν Ανθεκτικότητας της Κύπρου (26 Ιουλίου οδηγούν απλώς στη δημιουργία καλύτερων 2021) και για τη σωστή εφαρμογή του θα επιχειρήσεων, αλλά συμβάλλουν συνάμα χρειαστεί η συνεργασία κυβέρνησης και Ορθά η Ευρωπαϊκή Τράπεζα και στην επίτευξη μακροχρόνιας απόδοσης Βουλής, ώστε πρωταρχικά να γίνουν οι Επενδύσεων (EIB) σημειώνει: κατάλληλες νομοθετικές αλλαγές οι οποίες και αξίας για τους επενδυτές. Γι’ αυτό και τα θα ξεκλειδώσουν τη χρηματοδότηση του 1,2 «Βιωσιμότητα – Τώρα είναι η ώρα για να συγκεκριμένα κριτήρια μπορούν να αποτεδισ. ευρώ από την Ε.Ε. αλλάξουμε τον κόσμο. Μια επένδυση λέσουν ένα ουσιαστικό εργαλείο για τους Όπως αναφέραμε και στα προηγούμενα επενδυτές όταν εξετάζουν τη βιωσιμότηδεν μπορεί να είναι βιώσιμη εάν άρθρα, τα κριτήρια ESG μετρούν και αξιολοτα, τον ηθικό αντίκτυπο και τη δημιουργία αφορά μόνο τη χρηματοδότηση» γούν τον αντίκτυπο βιωσιμότητας και ηθικής βιώσιμου κοινωνικού έργου (sustainable 80 EconomyToday

Ο ουσιαστικός στόχος είναι όλες οι δράσεις βιώσιμης ανάπτυξης και εφαρμογής των ESG να οδηγήσουν σ’ αυτό που αποκαλείται κυκλική οικονομία (circular economy)

development). Για παράδειγμα, μέσω των κριτηρίων, οι επενδυτές μπορούν να αποφασίσουν κατά πόσον η επένδυσή τους εκτός από οικονομικό όφελος θα έχει και θετικό αντίκτυπο στο περιβάλλον, στην κοινότητα και σε όλους τους επηρεαζόμενους. Με απλά λόγια, θα γνωρίζουν εκ των προτέρων αν θα συμμετάσχουν σε μια υπεύθυνη βιώσιμη επένδυση (responsible sustainable investment). Πάντως, θα πρέπει να πούμε πως η ορολογία και οι πρακτικές που σχετίζονται με τις βιώσιμες επενδύσεις (sustainable investing) ποικίλλουν και κάποιες φορές προκύπτουν ασάφειες. Ενδεχομένως, επειδή οι επενδύσεις με κριτήρια ESG εξελίχθηκαν από την αρχική φιλοσοφία των κοινωνικά υπεύθυνων επενδύσεων (π.χ. φιλανθρωπία) σε μια ξεχωριστή μορφή επενδύσεων, η οποία επηρεάζεται από συνεχείς αλλαγές στη ζήτηση εντός του ευρύτερου πλαισίου του χρηματοοικονομικού και χρηματοπιστωτικού τομέα. Βέβαια, κύριο χαρακτηριστικό παραμένει η αναζήτηση μακροχρόνιας οικονομικής αξίας σε συνδυασμό με τη δημιουργία κοινωνικού και περιβαλλοντικού οφέλους. Στο τέλος της ημέρας, ο ουσιαστικός στόχος είναι όλες οι δράσεις βιώσιμης ανάπτυξης και εφαρμογής των ESG να οδηγήσουν σ’ αυτό που αποκαλείται κυκλική οικονομία (circular economy). Καθώς η αξιοποίηση των κριτηρίων ESG εξελίσσεται σε

έναν ολοένα και πιο σημαντικό πυλώνα της επενδυτικής διαδικασίας, οι τρόποι μέτρησης του πραγματικού αντίκτυπου μιας επένδυσης ή χρηματοδότησης καθίστανται όλο και πιο σημαντικοί. Άλλωστε, μόνο έτσι θα μπορέσουν οι επενδυτές να κατανοήσουν εις βάθος τους οργανισμούς και τα έργα στα οποία επενδύουν. Ωστόσο, όπως σημειώνεται και πιο πάνω, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή και ενδελεχής μελέτη, καθώς ακόμη δεν υπάρχουν καθορισμένα κριτήρια σε διεθνές ή ευρωπαϊκό επίπεδο τα οποία να αξιολογούν με ομοιόμορφο τρόπο τα ζητήματα βιωσιμότητας. Η δημιουργία αυτών των κριτηρίων εξακολουθεί να αποτελεί υπό εξέλιξη διαδικασία, στην οποία εμπλέκονται πολλοί φορείς διεθνώς. Ενδεικτικά, αναφέρουμε το Sustainability Accounting Standards Board (SASB), το Global Reporting Initiative (GRI) και το Task Force on Climate-related Financial Disclosures (TCFD), τα οποία εργάζονται συνεχώς για τη δημιουργία σχετικών προτύπων. Μέχρι την οριστικοποίηση των σχετικών προτύπων, υπάρχουν αρκετές πλατφόρμες και δείκτες που χρησιμοποιούνται από οργανισμούς και επενδυτές ώστε να λάβουν τις κατάλληλες αποφάσεις σε σχέση με τη μακροχρόνια βιωσιμότητα των όποιων επενδύσεων ή έργων. Πάντως, αν και στο παρόν στάδιο η δημοσίευση χρηματοοικονομικών πληροφοριών σε σχέση με τα θέματα ESG δεν είναι υποχρεωτική, εντούτοις, λόγω αυξημένων εποπτικών και άλλων απαιτήσεων, ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις, κυρίως από τον τραπεζικό και τον ευρύτερο χρηματοοικονομικό τομέα, αυξάνουν τα δεδομένα που δημοσιεύουν και τα οποία σχετίζονται με τα συγκεκριμένα θέματα. Κάποιες, μάλιστα, ετοιμάζουν ξεχωριστές εκθέσεις βιωσιμότητας (sustainability reports), οι οποίες όμως χρησιμοποιούν διαφορετικές μετρήσεις και μεθοδολογίες και –αν και έγκυρες– οδηγούν σε ανομοιομορφία αποτελεσμάτων. Μπορεί τα αποτελέσματα να συναινούν εν τέλει στην ανάδειξη των χαρτοφυλακίων με υψηλά κριτήρια ESG, ωστόσο παραμένουν ανοικτά σε ερμηνείες. Αν μη τι άλλο, η ολιστική παρουσίαση πληροφοριών μπορεί να αποτελεί μια αρχική μορφή αξιολόγησης του σκοπού και στόχου μιας επένδυσης. Ως παράδειγμα, σημειώνεται το πρώτο στάδιο υλοποίησης του European Sustainable Development Action Plan, μέσω του Κανονισμού EU SFDR (Sustainable Finance Disclosure Regulation), o οποίος τέθηκε σε πλήρη εφαρμογή τον περασμένο Μάρτιο (2021). Η Ε.Ε. καλεί όλους τους χρηματοοικονομικούς οργανισμούς να κοινοποιούν ή να δημοσιεύουν πληροφορίες τόσο για τις εσωτερικές και εξωτερικές πολιτικές βιωσιμότητας όσο και για τα χρηματοοικονομικά τους προϊόντα. Συγκεκριμένα, τόσο σε επίπεδο εταιρείας/ομίλου όσο και σε επίπεδο προϊόντων, καλούνται να λογοδοτήσουν για τα Principal Adverse Impacts (PAI), δηλαδή τις κύριες δυσμενείς επιπτώσεις που σχετίζονται με τις επενδυτικές τους αποφάσεις ή προϊόντα και που μπορεί να επηρεάσουν από πλευράς βιωσιμότητας. Τα ΡΑΙ περιλαμβάνουν έναν κατάλογο παραγόντων βιωσιμότητας (εκπομπές, απόβλητα, βιοποικιλότητα, ανθρώπινα δικαιώματα κτλ.) τους οποίους τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα πρέπει να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη όταν καθορίζουν επενδυτικές πολιτικές και λαμβάνουν αποφάσεις. Ορθά η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (EIB) σημειώνει: «Βιωσιμότητα – Τώρα είναι η ώρα για να αλλάξουμε τον κόσμο. Μια επένδυση δεν μπορεί να είναι βιώσιμη εάν αφορά μόνο τη χρηματοδότηση».

EconomyToday 81

θεμα

Διεθνούς εμβέλειας Σύνοδος στην Κύπρο

για την αειφόρο ανάπτυξη Τον Οκτώβριο του 2022 θα πραγματοποιηθεί στην Κύπρο η 9η Υπουργική Σύνοδος για το Περιβάλλον και την Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη, με τη συμμετοχή 80 χωρών και πέραν των 100 Υπουργών.

Ε

νημερωτική συνάντηση για την 9η Υπουργική Σύνοδο για το Περιβάλλον και την Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη της Οικονομικής Επιτροπής για την Ευρώπη των Ηνωμένων Εθνών, η οποία θα διεξαχθεί στην Κύπρο τον Οκτώβριο του 2022, πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του Αυγούστου στο Υπουργείο Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας. Σε δηλώσεις του μετά το πέρας της συνάντησης, ο Υπουργός Παιδείας, Πρόδρομος Προδρόμου, είπε ότι έγινε ενημέρωση για ένα σημαντικό, διεθνούς εμβέλειας γεγονός που θα λάβει χώρα στην Κύπρο τον Οκτώβριο του 2022, την 9η Υπουργική Σύνοδο για το Περιβάλλον και την Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη της Οικονομικής Επιτροπής για την Ευρώπη των Ηνωμένων Εθνών, «μια Σύνοδο η οποία θα έχει ως θέμα την κυκλική οικονομία και την εκπαίδευση για την αειφόρο ανάπτυξη και τον αειφόρο τουρισμό». «Είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τη χώρα μας που θα 82 EconomyToday

φιλοξενήσει αυτή τη Σύνοδο των Ηνωμένων Εθνών. Ήταν προγραμματισμένη για αυτόν τον χρόνο, το 2021, αλλά εξαιτίας των συνθηκών που επικρατούν με την πανδημία αναβλήθηκε και οριστικά προγραμματίζεται να γίνει εδώ στη Λευκωσία τον Οκτώβριο του 2022, στο Συνεδριακό Κέντρο», σημείωσε.

ΠΕΡΙΠΟΥ 1.000 ΣΥΝΕΔΡΟΙ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Η Σύνοδος θα δώσει την ευκαιρία στη χώρα μας να παίξει έναν σημαντικό, πρωταγωνιστικό ρόλο στον χώρο της Μεσογείου

Όπως είπε, η Σύνοδος αυτή θα φιλοξενήσει περίπου 1.000 συνέδρους και είναι μια πολύ σημαντική ευκαιρία, «πρώτα απ’ όλα για να αναπτυχθεί ο προβληματισμός, η ατζέντα και η στρατηγική των Ηνωμένων Εθνών προς το 2030 σε θέματα αειφορίας για την περιοχή μας, τη Μεσόγειο, και για την Κύπρο είναι εξαιρετικής σημασίας αυτά τα θέματα». «Έχει συσταθεί μια Εθνική Επιτροπή, αφού στη διοργάνωση αυτής της Συνόδου εμπλέκονται διάφορα Υπουργεία και Υπηρεσίες του κράτους.

ΜΕΓΑΛΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ Η ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ «Είναι ένα μεγάλο στοίχημα, το οποίο πρέπει να κερδίσουμε, η επιτυχία αυτής της Συνόδου, κάτι που θα δώσει την ευκαιρία στη χώρα μας να παίξει έναν σημαντικό, πρωταγωνιστικό ρόλο στον χώρο της Μεσογείου, αφού η Μεσόγειος δοκιμάζεται ιδιαίτερα από την απειλή της κλιματικής αλλαγής. Θα δοθεί ευκαιρία, όπως είναι και η πρωτοβουλία που ήδη αναλαμβάνει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας για να προτείνει στην Κύπρο έναν συντονιστικό ρόλο για τις πολιτικές σε θέματα κλιματικής αλλαγής, εδώ στον χώρο της Μεσογείου», σημείωσε. Όπως είπε ο κ. Προδρόμου, «θα δοθεί όμως και η ευκαιρία από την πλευρά του δικού μας Υπουργείου, του Υπουργείου Παιδείας, να αξιοποιήσουμε και την εξαιρετική δουλειά που γίνεται τα τελευταία χρόνια στο Υπουργείο Παιδείας και στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο για την ανάπτυξη της εκπαίδευσης για την αειφορία και για την αειφόρο ανάπτυξη». Σε δικές του δηλώσεις, ο Υπουργός Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, Κώστας Καδής, υπογράμμισε ότι πρόκειται για μια εξαιρετικής σημασίας Σύνοδο. «Η Κύπρος τον Οκτώβριο του 2022 θα βρεθεί στο επίκεντρο ολόκληρου του πλανήτη για κρίσιμης σημασίας ζητήματα, όπως είναι το θέμα της κυκλικής οικονομίας και της αξιοποίησης των πόρων, το θέμα της εκπαίδευσης για το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη, το θέμα του αειφόρου τουρισμού. Μιλάμε για μια Σύνοδο η οποία θα προσελκύσει πέραν των 100 Υπουργών και πέραν των 1.000 εκπροσώπων από 80 και πλέον χώρες, αλλά και πάρα πολλούς διεθνείς Στενά συνεργαζόμαστε πρώτα απ’ όλα με το οργανισμούς», πρόσθεσε. Όπως είπε ο κ. Κακαθ’ ύλην αρμόδιο για θέματα περιβαλλοντικής δής, «αντιλαμβάνεστε δηλαδή την εμβέλεια και πολιτικής και κυκλικής οικονομίας Υπουργείο, τη σημασία αυτής της συνάντησης». το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυ«Τα δε κείμενα τα οποία θα διαμορφωθούν σε ξης και Περιβάλλοντος, και βεβαίως ευχαριαυτή τη Σύνοδο θα αποτελέσουν την πυξίδα στώ ιδιαίτερα τον συνάδελφο, τον κ. Κώστα των Ηνωμένων Εθνών για τα θέματα στα οποία Καδή, γιατί μάλιστα ως Υπουργός Παιδείας τα θα επικεντρωθεί τα επόμενα χρόνια. Είναι πάρα προηγούμενα χρόνια είχε ξεκινήσει, από την πολύ σημαντικό το ότι η Κύπρος θα προηγούμενη Σύνοδο της Οικονομικής είναι συνδιαμορφωτής αυτών των κειΕπιτροπής των Ηνωμένων Εθνών, την μένων. Ως Υπουργείο Περιβάλλοντος, πρωτοβουλία για την 9η Υπουργική Η Κύπρος θα βρεθεί στο επίκεντρο είμαστε έτοιμοι να συνεισφέρουμε Σύνοδο που θα φιλοξενηθεί στην ολόκληρου του πλανήτη για στην επιτυχή ολοκλήρωση αυτής της Κύπρο», συμπλήρωσε. προσπάθειας, που, όπως πολύ σωστά Ο κ. Προδρόμου ευχαρίστησε επίσης κρίσιμης σημασίας ζητήματα, λέχθηκε, άρχισε από το 2016, στην το Υπουργείο Εξωτερικών, το Υφυόπως είναι το θέμα της κυκλικής προηγούμενη Σύνοδο που έγινε στο πουργείο Τουρισμού, το Υπουργείο οικονομίας και της αξιοποίησης Μπατούμι, και φαίνεται ότι θα ολοΕσωτερικών, τα γραφεία του Επιτρότων πόρων, το θέμα της κληρωθεί –ελπίζουμε με επιτυχία– το που Περιβάλλοντος και του Επιτρόπου εκπαίδευσης για το περιβάλλον και 2022 στη Λευκωσία», κατέληξε. του Πολίτη, την Αστυνομία και τις Υπητην αειφόρο ανάπτυξη, το θέμα ρεσίες της Προεδρίας της Δημοκρατίας ΠΗΓΗ: ΚΥΠΕ για τη συνεργασία. του αειφόρου τουρισμού

EconomyToday 83

ΘΕΜΑ Α

Απαλλάσσονται από τον ΦΠΑ

αγαθά και υπηρεσίες ζωτικής σημασίας ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΑΤΑΛΙΑ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ

Π

ρόταση η οποία προβλέπει την απαλλαγή από τον φόρο προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) αγαθών και υπηρεσιών που διατίθενται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα όργανα και τους οργανισμούς της Ε.Ε. σε κράτημέλη και πολίτες σε περιόδους κρίσης προώθησε η Κομισιόν. Η πρόταση ανταποκρίνεται στην εμπειρία που αποκτήθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού, από την οποία αποδείχθηκε, μεταξύ άλλων, ότι ο ΦΠΑ που επιβάλλεται σε ορισμένες συναλλαγές αποτελεί συντελεστή κόστους σε δημόσιες συμβάσεις που επιβαρύνει τους περιορισμένους προϋπολογισμούς. Η πρωτοβουλία της Κομισιόν θεωρείται ότι θα μεγιστοποιήσει την αποδοτικότητα των κονδυλίων της Ε.Ε. που χρησιμοποιούνται για την εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος κατά την αντιμετώπιση κρίσεων, όπως οι φυσικές καταστροφές και οι καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στον τομέα της δημόσιας υγείας. Θεωρείται επίσης ότι θα ενισχύσει τους ενωσιακούς φορείς διαχείρισης καταστροφών και κρίσεων, όπως εκείνους που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της Ένωσης Υγείας της Ε.Ε. και του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ε.Ε.

84 EconomyToday

Η λίστα των αγαθών

Θα ενισχυθούν οι ενωσιακοί φορείς διαχείρισης καταστροφών και κρίσεων

Μόλις τεθούν σε εφαρμογή, τα νέα μέτρα θα δώσουν στην Επιτροπή και σε άλλους οργανισμούς και φορείς της Ε.Ε. τη δυνατότητα να εισάγουν και να αγοράζουν αγαθά και υπηρεσίες χωρίς ΦΠΑ, όταν οι αγορές αυτές διανέμονται κατά τη διάρκεια αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης στην Ε.Ε. Αποδέκτες μπορεί να είναι κράτη-μέλη ή τρίτα μέρη, όπως εθνικές αρχές ή ιδρύματα (για παράδειγμα, νοσοκομείο, εθνική αρχή για την υγεία ή την αντιμετώπιση καταστροφών). Τα αγαθά και οι υπηρεσίες που καλύπτονται από την προτεινόμενη απαλλαγή είναι, για παράδειγμα: • διαγνωστικές εξετάσεις, υλικά δοκιμών και εργαστηριακός εξοπλισμός • μ έσα ατομικής προστασίας (ΜΑΠ), όπως γάντια, μάσκες υψηλής αναπνευστικής προστασίας, μάσκες, ποδιές, προϊόντα και εξοπλισμός απολύμανσης • σκηνές, κρεβάτια εκστρατείας, ρουχισμός και τρόφιμα • εξοπλισμός έρευνας και διάσωσης, σάκοι προστασίας, σωσίβια γιλέκα και φουσκωτές λέμβοι • αντιμικροβιακά και αντιβιοτικά, αντίδοτα κατά χημικών απειλών, θεραπευτικές αγωγές για τραύματα από

ακτινοβολία, αντιτοξίνες, δισκία ιωδίου • προϊόντα αίματος ή αντισώματα • συσκευές μέτρησης ακτινοβολίας • α νάπτυξη, παραγωγή και προμήθεια αναγκαίων προϊόντων, δραστηριότητες έρευνας και καινοτομίας, δημιουργία στρατηγικών αποθεμάτων προϊόντων • άδειες φαρμακευτικών προϊόντων, εγκαταστάσεις καραντίνας, κλινικές δοκιμές, απολύμανση εγκαταστάσεων κλπ.

Πάολο Τζεντιλόνι Επίτροπος Οικονομίας

«Η πανδημία COVID-19 μάς έχει διδάξει ότι αυτού του είδους οι κρίσεις είναι πολύπλευρες και έχουν ευρύ αντίκτυπο στις κοινωνίες μας. Είναι απαραίτητη η ταχεία και αποτελεσματική αντίδραση και πρέπει να αντιδράσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τώρα για να προετοιμαστούμε για το μέλλον. Η συγκεκριμένη πρόταση συμβάλλει στον στόχο της Ε.Ε. για την αντιμετώπιση κρίσεων και καταστάσεων έκτακτης ανάγκης στην Ε.Ε. Εξασφαλίζει επίσης τη μέγιστη οικονομική επίπτωση των προσπαθειών αρωγής σε επίπεδο Ε.Ε. για την καταπολέμηση της πανδημίας και τη στήριξη της ανάκαμψης».

Επόμενα βήματα Η Ε.Ε. έχει ήδη λάβει μέτρα στους τομείς της φορολογίας και των τελωνείων για να στηρίξει την καταπολέμηση της πανδημίας του κορωνοϊού και την ανάκαμψη από αυτήν

Η νομοθετική πρόταση, η οποία θα τροποποιήσει την οδηγία ΦΠΑ, θα υποβληθεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για να διατυπώσει γνώμη και στο Συμβούλιο προς έγκριση. Τα κράτη-μέλη θέσπισαν και δημοσίευσαν έως τις 30 Απριλίου 2021 τις αναγκαίες νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις για να συμμορφωθούν με την εν λόγω οδηγία, ενώ εφαρμόζουν τις διατάξεις αυτές από την 1η Ιανουαρίου 2021.

Τα δεδομένα Η πανδημία του κορωνοϊού ανέδειξε ξεκάθαρα τη σημασία της συνεκτικής, αποφασιστικής και κεντρικής προετοιμασίας και αντίδρασης σε επίπεδο Ε.Ε. σε περιόδους κρίσης. Στο πλαίσιο της πανδημίας του κορωνοϊού, η Επιτροπή φον ντερ Λάιεν, αφενός, έχει ήδη προτείνει σχέδια για την ενίσχυση της ετοιμότητας της Ε.Ε. έναντι διασυνοριακών απειλών κατά της υγείας και της διαχείρισής τους και, αφετέρου, έχει παρουσιάσει τα δομικά στοιχεία μιας ισχυρότερης Ευρωπαϊκής Ένωσης Υγείας. Ταυτόχρονα, η Επιτροπή πρότεινε την ενίσχυση της συνεργασίας των κρατών-μελών της Ε.Ε. μέσω του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ε.Ε., με στόχο τη βελτίωση της αντιμετώπισης μελλοντικών φυσικών ή ανθρωπογενών καταστροφών. Για παράδειγμα, στο πλαίσιο της νέας Ευρωπαϊκής Ένωσης Υγείας, η Επιτροπή ανακοίνωσε τη δημιουργία της αρχής αντίδρασης σε καταστάσεις έκτακτης υγειονομικής ανάγκης (HERA) για την ταχεία εφαρμογή των πλέον προηγμένων ιατρικών και άλλων μέτρων σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας, καλύπτοντας ολόκληρη την αξιακή αλυσίδα, από τη σύλληψη έως τη διανομή και τη χρήση. Η Ε.Ε. έχει ήδη λάβει μέτρα στους τομείς της φορολογίας και των τελωνείων για να στηρίξει την καταπολέμηση της πανδημίας του κορωνοϊού και την ανάκαμψη από αυτήν. Τον Απρίλιο του 2020, η Ε.Ε. συμφώνησε την απαλλαγή από δασμολογικές επιβαρύνσεις και επιβαρύνσεις ΦΠΑ για τις εισαγωγές μασκών και άλλου προστατευτικού εξοπλισμού που απαιτείται για την καταπολέμηση της πανδημίας. Η εν λόγω απαλλαγή εξακολουθεί να ισχύει και επί του παρόντος σχεδιάζεται να παραταθεί. Τον Δεκέμβριο του 2020, τα κράτημέλη της Ε.Ε. κατέληξαν σε συμφωνία σχετικά με τα νέα μέτρα που πρότεινε η Επιτροπή, ώστε να επιτραπεί η προσωρινή απαλλαγή από τον ΦΠΑ για εμβόλια και διαγνωστικά κιτ που πωλούνται σε νοσοκομεία, ιατρούς και ιδιώτες, καθώς και για στενά συνδεόμενες υπηρεσίες. Σύμφωνα με την τροποποιημένη οδηγία, τα κράτη-μέλη μπορούν να εφαρμόζουν είτε μειωμένους είτε μηδενικούς συντελεστές τόσο στα εμβόλια όσο και στα διαγνωστικά κιτ, εφόσον το επιθυμούν.

EconomyToday 85

αρθρο

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΒΑΣΗΣ Όνειρο θερινής νυκτός ή επιβαλλόμενη ανάγκη;

Του Ηλία Χατζηκουμή Μέλους του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Σπουδών, ειδικού σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής άμυνας και ασφάλειας

Μ

ε τον όρο αμυντική βιομηχανία εννοούμε όλες εκείνες τις οντότητες, κυρίως του ιδιωτικού τομέα, που δύνανται να εμπλακούν σε έργα και προγράμματα που σχετίζονται με την ανάπτυξη δυνατοτήτων (προϊόντων και διαδικασιών). Αυτές οι δυνατότητες μπορεί να προορίζονται καθαρά για αμυντικούς σκοπούς ή να έχουν διπλή χρήση, δηλαδή να αναπτύσσονται πρωτίστως για πολιτική εφαρμογή αλλά να μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για την άμυνα. Οι οντότητες αυτές μπορεί να είναι μεταξύ άλλων και μικρομεσαίες επιχειρήσεις, εταιρείες μεσαίας κεφαλαιοποίησης, νεοφυείς επιχειρήσεις, ακαδημαϊκά ιδρύματα και ερευνητικά κέντρα. Πρωτίστως, η εγκαθίδρυση και διατήρηση μιας εγχώριας αμυντικής βιομηχανικής και τεχνολογικής βάσης, συμπεριλαμβανομένων των μέτρων που αφορούν την έρευνα και ανάπτυξη σε συγκεκριμένους τομείς άμυνας και ασφάλειας, ενισχύει σημαντικά την προσπάθεια για επιχειρησιακή αυτονομία και κάλυψη των αναγκών των ενόπλων δυνάμεων, αφού σε περιόδους κρίσης, επιστράτευσης ή πολέμου προσφέρονται περισσότερες επιλογές για να διασφαλιστεί η ταχεία και απρόσκοπτη λειτουργία της αλυσίδας εφοδιασμού σε υλικά, αναλώσιμα, εξαρτήματα και υπηρεσίες άμεσης συντήρησης και τεχνικής υποστήριξης, καθώς και η εκτέλεση των αναγκαίων έργων σε όλες τις περιπτώσεις εγκαίρως και υπό κάθε περίσταση.

86 EconomyToday

Η δημιουργία εθνικής αμυντικής βιομηχανικής και τεχνολογικής βάσης είναι μια επένδυση που θα αποφέρει σημαντικό όφελος και για το κράτος σε βάθος χρόνου

Εντούτοις, παρόλο που οι κύριοι ενδιαφερόμενοι είναι οι ένοπλες δυνάμεις και το Υπουργείο Άμυνας, το θέμα της δημιουργίας εθνικής αμυντικής βιομηχανικής και τεχνολογικής βάσης αφορά γενικά και την ανάπτυξη και ανταγωνιστικότητα της κυπριακής οικονομίας, καθώς συνδέεται με το επίπεδο της εθνικής μας παραγωγικότητας, της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας. Είναι λάθος λοιπόν συνειρμικά να συνδέεται με το εκτόπισμα των ενόπλων δυνάμεων ή/και το επίπεδο της πολιτικής φιλοδοξίας για την εξέλιξη και το μέλλον τους. Η δημιουργία εθνικής αμυντικής βιομηχανικής και τεχνολογικής βάσης είναι μια επένδυση που θα αποφέρει σημαντικό όφελος και για το κράτος σε βάθος χρόνου, ανεξαρτήτως των πιο πάνω. Η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της βιωσιμότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, των νεοφυών επιχειρήσεων, των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων και των ερευνητικών κέντρων, αλλά και η διευκόλυνση της πρόσβασής τους σε πηγές χρηματοδότησης, θα πρέπει να αποτελούν υψηλή προτεραιότητα. Τα τελευταία χρόνια, αρκετές κυπριακές οντότητες του ιδιωτικού τομέα είχαν επιτυχίες συμμετέχοντας σε ευρωπαϊκά προγράμματα συνεργασίας. Η επιτυχία προήλθε περισσότερο από τις δικές τους προσπάθειες και λιγότερο από τη βοήθεια του κράτους. Η πρόθεση του κράτους για περαιτέρω ενίσχυση της καθοδήγησης, της συνδρομής και της συνεισφοράς στις προσπάθειες που γίνονται είναι δεδομένη. Το θέμα είναι πώς αυτή θα μπορούσε να υλοποιηθεί με μια σειρά

από λογικά και συνεκτικά βήματα, που θα δημιουργήσουν τελικά μια ανθεκτική και βιώσιμη αμυντική βιομηχανική και τεχνολογική βάση.

Βήμα πρώτο

Το πρώτο βήμα θα μπορούσε να είναι ο καθορισμός Συνδέσμου Εθνικών Αμυντικών Βιομηχανιών (National Defence Industry Association – NDIA). Τον ρόλο του συνδέσμου μπορεί να διαδραματίσει μια υφιστάμενη βιομηχανική οντότητα (σύνδεσμος, ομοσπονδία, επιμελητήριο κλπ.) η οποία έχει ήδη δικά της μέλη ή μια εντελώς καινούργια οντότητα που θα δημιουργηθεί για τον σκοπό αυτό. Αυτός ο σύνδεσμος θα ενεργεί ως σημείο επαφής με τις εθνικές αμυντικές βιομηχανίες και ως πύλη εισόδου όλων των πληροφοριών που προέρχονται από το κράτος, τους συνδέσμους εθνικών αμυντικών βιομηχανιών άλλων κρατών, αλλά και από την Ε.Ε., διασφαλίζοντας ότι αυτές θα φτάσουν σε όλους τους εγγεγραμμένους αποδέκτες. Υπάρχει η δυνατότητα καθορισμού περισσοτέρων του ενός συνδέσμων, λαμβάνοντας υπόψη διαφορετικούς τομείς δραστηριοποίησης των μελών τους. Ενδεικτικά, αναφέρεται ότι Αυστρία, Τσεχία, Γερμανία, Εσθονία, Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία, Πολωνία και Πορτογαλία έχουν υποδείξει δύο οντότητες ως εθνικούς συνδέσμους και η Γαλλία τρεις. Ρόλος Συνδέσμου Εθνικών Αμυντικών Βιομηχανιών θα μπορούσε ενδεχομένως να αποδοθεί στο ΚΕΒΕ και στην ΟΕΒ, αξιοποιώντας ταυτόχρονα τις διασυνδέσεις που αυτές οι οντότητες έχουν ήδη αναπτύξει με διάφορους άλλους οργανισμούς στην Κύπρο και στο εξωτερικό.

Βήμα δεύτερο

Το δεύτερο βήμα θα μπορούσε να είναι η συγκρότηση Συμβουλίου Αμυντικής Έρευνας, Τεχνολογίας και Βιομηχανίας, ένα συμβούλιο του οποίου φυσικά θα προεδρεύει το Υπουργείο Άμυνας και σε αυτό θα συμμετέχουν εκπρόσωποι από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, συμπεριλαμβανομένων των ενόπλων δυνάμεων, της βιομηχανίας και των ακαδημαϊκών και ερευνητικών ιδρυμάτων και ινστιτούτων. Η απόφαση για τη συγκρότηση θα μπορούσε να ληφθεί από το Υπουργικό Συμβούλιο κατόπιν εισήγησης του Υπουργού Άμυνας, με την οποία θα περιγράφονται οι βασικές ρυθμίσεις για τη διάρθρωση και λειτουργία αυτού του συμβουλίου. Παρόμοια προσέγγιση ακολούθησε πρόσφατα η Ελλάδα. Με την τροποποίηση υφιστάμενου νόμου, συγκρότησε το δικό της Συμβούλιο Αμυντικής Έρευνας, Τεχνολογίας και Βιομηχανίας, το οποίο συνήλθε στην πρώτη συνεδρία του μόλις φέτος τον Φεβρουάριο.

Βήμα τρίτο

Η πρώτη αποστολή που θα μπορούσε να ανατεθεί στο πιο πάνω συμβούλιο είναι ακριβώς αυτό που αποτελεί και το τρίτο σημαντικό βήμα, η εκπόνηση μιας Εθνικής Αμυντικής Βιομηχανικής Πολιτικής. Από τη μια πλευρά, η πολιτική θα πρέπει τουλάχιστον να περιγράφει τις προτεραιότητες των ενόπλων δυνάμεων και τους κρίσιμους τομείς στους οποίους θα πρέπει να εστιάσει η βιομηχανική δραστηριότητα, καθώς και εκείνους τους τεχνολογικούς τομείς που θα πρέπει να αναπτυχθούν εγχώρια και είναι απαραίτητοι για τις ένοπλες δυνάμεις. Από την άλλη, θα πρέπει να παραθέτει μέτρα και δράσεις που θα διασφαλίσουν τη βιωσιμότητα της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας αλλά και τη σταδιακή ενίσχυση και εξέλιξή της, προκειμένου να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις, να ενισχύσει την παρουσία της στη διεθνή αγορά και να προ-

σανατολιστεί παραγωγικά και με επιτυχία σε τεχνολογίες/ προϊόντα αμυντικού ή διπλού χαρακτήρα. Η εκπόνηση μιας τέτοιας πολιτικής επιβάλλεται εν μέρει και στο πλαίσιο των δεσμεύσεων που έχουν αναληφθεί με τη συμμετοχή μας στη Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία (PESCO).

Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, είναι δυνατόν να Βήμα τέταρτο υλοποιηθούν και Το τέταρτο βήμα θα μπορούσε να είναι η συγκρότηση άλλα σημαντικά Αμυντικού Συνεργατικού Σχηματισμού (Defence Cluster) που να αποτελείται από μέλη των Συνδέσμων Εθνικών βήματα, όπως Αμυντικών Βιομηχανιών. Μπορεί να συγκροτηθεί ένα για παράδειγμα cluster που να καλύπτει όλο το φάσμα των βιομηχανικών δραστηριοτήτων (π.χ. cluster για την άμυνα, το διάστημα και η δημιουργία ενός ινστιτούτου την ασφάλεια – defence, space and security cluster), αλλά μπορεί να υπάρχουν και περισσότερα clusters, το καθένα αμυντικής από τα οποία να καλύπτει συγκεκριμένο τομέα δραστηριτεχνολογίας οτήτων (π.χ. βιομηχανικό cluster καινοτομίας στον τομέα που να υπάγεται των διαστημικών τεχνολογιών και εφαρμογών, cluster στον τομέα της κυβερνοασφάλειας κλπ.). Αυτό που είναι απευθείας στο ιδιαίτερα σημαντικό να συζητηθεί και να δρομολογηθεί Υπουργείο Άμυνας, ανάλογα είναι η φύση των όποιων clusters συγκροτηθούν. στο πρότυπο αυτού Αν η πρόθεση είναι τα clusters να είναι εικονικής φύσεως, που υπάρχει στη τότε αρκεί να γίνει μια χαρτογράφηση των οντοτήτων που υπάρχουν στην Κύπρο και μετά η κατηγοριοποίησή τους. Αν Βουλγαρία όμως η πρόθεση είναι η συγκρότηση φυσικών/πραγματικών clusters όπως περιγράφονται στις οικονομικές επιστήμες, τότε τα οφέλη που θα προκύψουν είναι πολλαπλάσια. Τυχόν σχεδιασμός για τη δημιουργία ενός cluster και για την παροχή κινήτρων σε οντότητες προκειμένου να δραστηριοποιηθούν σε συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή που προορίζεται για ανάπτυξη, θα προσδώσει μεγάλη δυναμική στην αμυντική βιομηχανική και τεχνολογική βάση του νησιού μας. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα σε άλλες χώρες, όπου διευκολύνεται η μεταφορά μέρους των δραστηριοτήτων μεγάλων εταιρειών, κυρίως μέσω θυγατρικών, και η εγκατάστασή τους στις περιοχές-clusters που έχουν καθοριστεί. Αυτό ενισχύει τη συνεργασία με τις τοπικές οντότητες, την ανταλλαγή τεχνογνωσίας και την πρόσβαση σε κοινοπραξίες για την ανάληψη χρηματοδοτούμενων έργων. Ένα από τα παραδείγματα αυτά είναι η εταιρεία Thales που δραστηριοποιείται στην Ελλάδα και υποστηρίζει τοπικά clusters. Στην περίπτωση της Κύπρου, διαφαίνεται να υπάρχει ήδη ανάλογο ενδιαφέρον από εταιρείες κρατών μη μελών της Ε.Ε. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα clusters υποστηρίζονται και από ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Τέλος, πρόνοιες για συνεργασία στους πιο πάνω τομείς θα μπορούσαν να συζητηθούν και να συμπεριληφθούν σε συμφωνίες αμυντικής συνεργασίας που υπογράφονται με άλλα κράτη. Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, είναι δυνατόν να υλοποιηθούν και άλλα σημαντικά βήματα, όπως για παράδειγμα η δημιουργία ενός ινστιτούτου αμυντικής τεχνολογίας που να υπάγεται απευθείας στο Υπουργείο Άμυνας, στο πρότυπο αυτού που υπάρχει στη Βουλγαρία. Το κοινό χαρακτηριστικό όμως των βημάτων που περιγράφονται πιο πάνω είναι πως στην πλειοψηφία τους έχουν κυρίως βραχυπρόθεσμο ορίζοντα και μπορούν να υλοποιηθούν χωρίς κόστος, διασφαλίζοντας τον συντονισμό όλων των ενδιαφερομένων και όλων των εμπλεκομένων, τη συνεκτικότητα με τις γενικότερες πολιτικές και στρατηγικές του κράτους, τη διαφάνεια, την αποφυγή κινδύνων για τυχόν σύγκρουση συμφερόντων και την προώθηση της σωστής πληροφόρησης έγκαιρα στους σωστούς αποδέκτες.

EconomyToday 87

τεχνολογια

ΝΕΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΣΤΟ TWITTER

Tη δυνατότητα στους χρήστες να αναφέρουν αναρτήσεις ως παραπλανητικές παρέχει για πρώτη φορά το Twitter. Ως γνωστόν, πολλά από τα μεγάλα κοινωνικά δίκτυα έχουν κατηγορηθεί πως δεν κάνουν αρκετά για να αντιμετωπίσουν την εξάπλωση της παραπληροφόρησης κατά την πανδημία COVID-19 και τις αμερικανικές προεκλογικές εκστρατείες. Η επιλογή αναφοράς του Twitter δεν έδινε ξεκάθαρη επιλογή για τέτοιες αναρτήσεις. Όπως σημειώνει το BBC, γνωστοποιήθηκε πως η νέα αυτή λειτουργία θα είναι μόνο δοκιμαστική και θα είναι διαθέσιμη μόνο σε λίγες χώρες αρχικά. Το Twitter σχεδιάζει μακροπρόθεσμα να το εμφανίσει και σε άλλες χώρες ανά τον κόσμο. Προς το παρόν, όταν κάποιος αναφέρει παραπλανητικά tweets, πρέπει να διαλέξει μεταξύ κάποιων επιλογών, όπως «ύποπτο ή σπαμ», «επιβλαβές ή προσβλητικό», και μετά να προχωρήσει σε πιο συγκεκριμένες υποκατηγορίες. Ωστόσο, καθώς οι επιλογές είναι πολύ συγκεκριμένες, είναι συχνά ασαφές ποια ακριβώς πρέπει να χρησιμοποιηθεί.

ΘΩΡΑΚΙΖΟΝΤΑΙ MESSENGER ΚΑΙ INSTAGRAM

Το Messenger είναι μια από τις δημοφιλέστερες πλατφόρμες online επικοινωνίας. Υπολογίζεται ότι μέσω της εφαρμογής, που ανήκει στο Facebook, ανταλλάσσονται κάθε μήνα περίπου 20 δισ. γραπτά μηνύματα. Η εταιρεία προστατεύει τα γραπτά μηνύματα με τεχνολογία κρυπτογράφησης, δεν κάνει όμως το ίδιο με τα ηχητικά μηνύματα ή τις βιντεοκλήσεις που γίνονται μέσω της υπηρεσίας, ο αριθμός των οποίων ανέρχεται σε περίπου 150 εκατ. ημερησίως. Το Facebook ανακοίνωσε ότι προχωρά στην κρυπτογράφηση και των ηχητικών μηνυμάτων και των βιντεοκλήσεων, ώστε να δημιουργήσει μια ομπρέλα προστασίας στην πλατφόρμα συνολικά. Εκτός από την κρυπτογράφηση, στους χρήστες θα δοθούν νέες δυνατότητες διαχείρισης των μηνυμάτων τους, με κυριότερη την επιλογή του χρόνου διαγραφής ενός μηνύματος. Ο χρήστης θα μπορεί να επιλέξει αν θέλει να διαγραφεί το μήνυμά του και να μην φαίνεται πουθενά λίγα μόλις δευτερόλεπτα αφού το στείλει. Όπως έγινε γνωστό, και το Instagram, το οποίο επίσης ανήκει στο Facebook, θα προχωρήσει άμεσα στην κρυπτογράφηση των επικοινωνιών των χρηστών του.

88 EconomyToday

ΝΕΑ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΗΓΗ: Naftemporiki.gr με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΚΙΝΗΤΟ ΜΕ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΜΕΡΑ

Για να βοηθήσει τόσο τους επαγγελματίες όσο και τους ερασιτέχνες κινηματογραφιστές, η εταιρεία HONOR παρουσίασε το πρώτο smartphone που διαθέτει κινηματογραφικού επιπέδου κάμερα. Το HONOR Magic3 είναι το πρώτο κινητό IMAX® ENHANCED στον κόσμο που επιτρέπει τη δημιουργία επαγγελματικών λήψεων επιπέδου 4Κ HDR, οι οποίες δεν χρειάζονται επεξεργασία και μπορούν να προβάλλονται απευθείας στις κινηματογραφικές αίθουσες. Η κάμερα επιτρέπει επίσης στους χρήστες να βελτιώνουν τα βίντεό τους με κινηματογραφικούς χρωματικούς τόνους και γραφικά σε ευκρίνεια HDR, χρησιμοποιώντας τα 3D LUT (Look Up Table), τα οποία έχει δημιουργήσει ο διάσημος χολιγουντιανός χρωματιστής Μπράιαν Μάμαχαν και είναι εμπνευσμένα από κλασικές ταινίες. Τα 8 διαφορετικά κινηματογραφικά 3D LUT βοηθούν τους χρήστες να δημιουργήσουν χρωματικές αποχρώσεις που ταιριάζουν στον κινηματογράφο και επιλέγονται αυτόματα μέσα από τον αλγόριθμο τεχνητής νοημοσύνης.

3D ΕΚΤΥΠΩΤΗΣ ΣΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ

Στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό οδεύει ένας 3D εκτυπωτής που θα φτιάχνει εξωγήινα δομικά υλικά. Η διαμονή αρχικά των αστροναυτών και στη συνέχεια επιστημόνων αλλά και αργότερα κάποιων κατοίκων στη Σελήνη είναι ένα σημαντικό ζήτημα που απασχολεί τις διαστημικές υπηρεσίες. Πολλές ερευνητικές ομάδες βρήκαν ενδιαφέρουσα την ιδέα να δημιουργηθούν οικήματα στην επιφάνεια της Σελήνης και του Άρη με τοπικά υλικά, ώστε να μην είναι απαραίτητη η μεταφορά δομικών υλικών και άλλων συστημάτων κατασκευής από τη Γη. Έτσι, επικέντρωσαν την προσοχή τους στην ανάπτυξη σχετικής τεχνολογίας, κυρίως με τη χρήση της τρισδιάστατης εκτύπωσης. Ο εκτυπωτής που θα φτάσει στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) σχεδιάστηκε με στόχο να δημιουργεί δομικά υλικά για την κατασκευή οικημάτων στη Σελήνη από τη σκόνη που καλύπτει την επιφάνειά της.

ΠΡΩΤΟ ΣΕΛΙΔΟ ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΟ

ΜΕ ΤΟΝ ΑΝΔΡΕΑ ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟ

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ ΣΤΙΣ 6:45 www.sigmatv.com

sigmatvcy

SigmaTV

sigmatvcy

GADGETS

4 GADGETS ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΑΤΡΕΙΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑς

Google Pixel 5a 5G με αδιάβροχη κατασκευή

ΠΗΓΗ: techgear.gr

Η Google ανακοίνωσε επίσημα το Pixel 5a 5G, μια έκδοση της σειράς Pixel 5 που είχε προαναγγείλει νωρίτερα φέτος. Σε αντίθεση με το αντίστοιχο μοντέλο Pixel 4a που ήταν διαθέσιμο σε εκδόσεις 4G και 5G, το Pixel 5a είναι διαθέσιμο μόνο σε 5G και προσφέρει ορισμένες σημαντικές βελτιώσεις. Η πρώτη από αυτές τις βελτιώσεις αφορά την κατασκευή, καθώς το Pixel 5a 5G είναι πιστοποιημένο στο πρωτόκολλο IP67 για προστασία από νερό (1m για 30 λεπτά) και σκόνη. Η δεύτερη τραβά ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον, διότι πρόκειται για μια αρκετά μεγαλύτερης χωρητικότητας μπαταρία: το Pixel 5a 5G διαθέτει μπαταρία 4680mAh, δηλαδή τη μεγαλύτερη που έχουμε δει σε Pixel smartphone και σαφέστατα πολύ μεγαλύτερη από τα 3800mAh του Pixel 4a. Κατά τ’ άλλα, το Pixel 5a 5G διαθέτει premium μεταλλική unibody κατασκευή με οθόνη 6.34’’ OLED FHD+, επεξεργαστή octa-core Qualcomm Snapdragon 765G, επεξεργαστή ασφαλείας Titan M, 6GB μνήμη RAM, 128GB αποθηκευτικό χώρο, dual κάμερα 12.2MP + 16MP ultrawide με υποστήριξη όλων των κορυφαίων λειτουργιών των Pixel smartphones (π.χ. Portrait Light, Astrophotography), εμπρόσθια κάμερα 8MP, WiFi 6, Bluetooth 5.0, GPS, NFC, 5G, λειτουργικό σύστημα Android 11 και υποδοχή USB Type-C.

2 ΠΕΡΑΝ ΤΩΝ 100 ΕΚΑΤ. ΟΙ ΧΡΗΣΤΕΣ ΤΟΥ APPLE WATCH

Η βάση χρηστών του Apple Watch ξεπέρασε το όριο των 100 εκατομμυρίων για πρώτη φορά κατά το τρίμηνο που έληξε τον Ιούνιο, λαμβάνοντας παγκοσμίως τη μερίδα του λέοντος στην κοινότητα των χρηστών των smartwatches. Μάλιστα, αναφέρεται επίσης ότι η πλειοψηφία των πελατών της Apple τοποθετείται στις ΗΠΑ. Επιπλέον, η πανδημία έχει ενισχύσει σημαντικά τη ζήτηση για smartwatches, καθώς οι άνθρωποι πλέον έχουν ευαισθητοποιηθεί περισσότερο σχετικά με τα ζητήματα υγείας και τώρα αναζητούν wearables που μπορούν να τους παρέχουν τις κατάλληλες πληροφορίες.

90 EconomyToday

3

1 PlayStation 5: ΝΕΑ, ΠΙΟ ΜΙΚΡΗ ΕΚΔΟΣΗ

H Sony έχει προχωρήσει στην κυκλοφορία μιας νέας έκδοσης του PlayStation 5, η οποία εντοπίστηκε ήδη στην Αυστραλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Όπως αναφέρουν οι ιστοσελίδες Εurogamer και Press Start, το νέο μοντέλο φέρει την κωδική ονομασία CFI-1102A (αντί CFI-1000), είναι λίγο πιο ελαφρύ (κατά περίπου 270gr) και σε αυτό έχει τοποθετηθεί μια νέα βίδα για τη βάση στήριξης που μπορείς να την περιστρέψεις με το χέρι αντί με κατσαβίδι. Δεν έχει γίνει γνωστό τι μπορεί να άλλαξε στο εσωτερικό του PS5 ή στα υλικά κατασκευής για να μειωθεί το βάρος.

Creative Chat USB ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑ

4

Η Creative Technology ανακοίνωσε την κυκλοφορία του Creative Chat USB, ενός σετ ακουστικών on-ear USB-C που είναι κατάλληλο για να απολαμβάνει κανείς ήχο όλη την ημέρα και λειτουργεί ακόμα καλύτερα για τηλεδιασκέψεις. Τα νέα ακουστικά διαθέτουν ενσωματωμένο noise-cancelling μικρόφωνο και λειτουργία περιστροφής σε σίγαση, μαζί με τις λειτουργίες αυτόματης σίγασης και αμφίδρομης ακύρωσης θορύβου του SmartComms Kit που κάνουν τις ηλεκτρονικές κλήσεις για τον χρήστη παιχνίδι. Από παρουσιάσεις webinar έως τηλεδιασκέψεις, το Creative Chat USB προσφέρει ποιοτικό ήχο και αποτελεσματικές δυνατότητες ακύρωσης θορύβου που λειτουργούν για να δώσουν προτεραιότητα στην παραλαβή φωνής έναντι ανεπιθύμητων θορύβων στο βάθος, ώστε οι χρήστες να μπορούν πραγματικά να επικεντρωθούν σε αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία, τη συζήτηση. Το Creative Chat USB είναι επίσης εύκολο να ρυθμιστεί σε διάφορες δημοφιλείς εφαρμογές διασκέψεων, όπως το Zoom και το Microsoft Teams.

Ν Ε Α Π Ρ Ο Ϊ Ο Ν ΤΑ

ΜΑΡΙΝΑ ΑΓΙΑΣ ΝΑΠΑΣ: ΑΡΧΙΣΑΝ ΟΙ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΠΑΥΛΗ 18

Η έπαυλη 18 στο τεχνητό νησί της Μαρίνας Αγίας Νάπας έχει ολοκληρωθεί και ξεκίνησε ήδη να δέχεται επισκέψεις από ενδιαφερόμενους και πιθανούς αγοραστές. Όπως αναφέρεται σε σχετικό ανακοινωθέν, αποτελώντας συνώνυμο της κομψότητας και του σύγχρονου σχεδιασμού, η show villa έχει επιπλωθεί και διακοσμηθεί πλήρως, επιτρέποντας έτσι στους ενδιαφερόμενους να βιώσουν την εμπειρία και να δημιουργήσουν πραγματικές εικόνες για τη μελλοντική τους ζωή στο εμβληματικό έργο της Μαρίνας Αγίας Νάπας. Η Έπαυλη 18, η οποία βρίσκεται στο δυτικό τμήμα του έργου και εντός της μαρίνας, αποτελείται από τέσσερα επίπεδα και διαθέτει τρία υπνοδωμάτια-σουίτες. Ανάμεσα στα μοναδικά χαρακτηριστικά που διαθέτει είναι ο ιδιωτικός χώρος αγκυροβόλησης σκάφους, η πισίνα υπερχείλισης με θέα στη μαρίνα, οι πλούσιοι εσωτερικοί χώροι, καθώς και ο κήπος στον τελευταίο όροφο απ’ όπου η θέα είναι ανεπανάληπτη.

ΝΕΑ ΠΡΟΝΟΜΙΑ ΑΠΟ EMIRATES ΣΤΟ NEO PLAZA TO ΠΡΩΤΟ TOP TRENDS OUTLET

Το Neo Plaza ετοιμάζει την επίσημη έναρξη των εργασιών του, ενισχύοντας δυναμικά την παρουσία του, συνεργαζόμενο με την εταιρεία Top Trends για τη δημιουργία στους χώρους του του πρώτου Top Trends Outlet στην Κύπρο. Η εταιρεία Top Trends A.E., η οποία εισάγει και διανέμει κατ’ αποκλειστικότητα στην Ελλάδα και την Κύπρο τα προϊόντα και τις συλλογές Performance Division & Lifestyle υποδημάτων SKECHERS, τη συλλογή ενδυμάτων RUSSELL ATHLETIC, τις μπάλες, τις μπασκέτες και τον αθλητικό ρουχισμό της SPALDING, τα είδη πινγκ-πονγκ STIGA, τη συλλογή αθλητικών & outdoor υποδημάτων HI-TEC και τις μπότες MAGNUM, και διανέμει κατ’ αποκλειστικότητα τα παιδικά & βρεφικά παπούτσια CROCODILINO, στήνει το πρώτο της Outlet στο Neo Plaza. Σημειώνεται ότι για την εταιρεία εγκαινιάστηκε πρόσφατα μια νέα εποχή, με την είσοδο των σημάτων της Juicy Couture καθώς και των Franklin & Marshall και MCS Marlboro Classics στο πορτφόλιό της.

92 EconomyToday

Το βραβευμένο πρόγραμμα πιστότητας και επιβράβευσης πελατών της Emirates και της flydubai, Emirates Skywards, παρουσίασε πρόσφατα τη διαδικτυακή συνδρομητική πλατφόρμα Skywards+ για να προσφέρει στα 27 εκατομμύρια μέλη τους εύκολη πρόσβαση σε προσαρμοσμένες ανταμοιβές και προνόμια καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Το πρόγραμμα ξεκίνησε πιλοτικά το 2019 για επιλεγμένα μέλη και σήμερα το Skywards+ είναι πλέον διαθέσιμο σε όλα τα ενεργά μέλη του προγράμματος πιστότητας Emirates Skywards. Μέσα από μια ετήσια συνδρομή 399 δολαρίων, τα μέλη μπορούν να εγγραφούν στο emirates.com και να απολαμβάνουν οφέλη όπως μπόνους Skywards Miles, Tier Miles, δυνατότητες αναβάθμισης με έκπτωση, πρόσβαση στο lounge της Emirates, προνομιακές τιμές Cash + Miles και πολλά άλλα.

ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΣΤΕΚ

Ο ΣΤΕΚ υποστηρίζει και επενδύει στην ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού, συμμετέχοντας ήδη σε συγχρηματοδοτούμενα από κρατικούς και ευρωπαϊκούς πόρους έργα. Ο ΣΤΕΚ, μεταξύ άλλων, έχει αναλάβει το δύσκολο έργο της ενιαίας στρατηγικής θρησκευτικού - πολιτιστικού τουρισμού, καθώς και την ανάπτυξη παρατηρητηρίου θρησκευτικού τουρισμού. Σε πρόσφατη συνέντευξή της, η Υφυπουργός Τουρισμού της Ελλάδας, Σοφία Ζαχαράκη, έκανε ειδική αναφορά στη συνεργασία Κύπρου Ελλάδας, η οποία στοχεύει στην ανάδειξη του θρησκευτικού - πολιτιστικού τουρισμού. Με τη σειρά του, ο ΣΤΕΚ έχει παρουσιάσει την ενιαία στρατηγική Κύπρου - Ελλάδας, ενώ στον Σύνδεσμο έχουν ανατεθεί έργα μέσω του ευρωπαϊκού προγράμματος εδαφικής συνεργασίας Interreg Ελλάδα - Κύπρος, για την περαιτέρω ανάπτυξη και μεγιστοποίηση του οφέλους από τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού σε Ελλάδα και Κύπρο.

17 ΒΡΑΒΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ HYUNDAI

Η αυτοκινητοβιομηχανία Hyundai ανακοίνωσε την κατάκτηση 17 διακρίσεων Red Dot: Brands & Communication Design 2021, στο Design Zentrum - Nordrhein Westfalen Γερμανίας. Τα βραβεία Red Dot αξιολόγησαν την τεχνολογική εκστρατεία της Hyundai «Little Big e-Motion» ως Best of Best στην κατηγορία Film & Animation. Το βίντεο της εκστρατείας παρουσιάζει πώς ένα μικρό αυτοκίνητο εξοπλισμένο με τεχνολογία Emotion Adaptive Vehicle Control (EAVC) βοηθά νεαρούς ασθενείς να μεταβούν από το κρεβάτι του νοσοκομείου στο δωμάτιο φροντίδας. Το βίντεο κέρδισε και ασημένιο βραβείο στο Φεστιβάλ Διαφήμισης Νέας Υόρκης 2021. Τα Red Dot αξιολόγησαν επίσης το Hyundai EV Infotainment System - Jong-e design, εφαρμοσμένο στο IONIQ 5 ως Best of Best στην κατηγορία Interface & User Experience. Το σύστημα προσφέρει ευχάριστες εναλλαγές χρωμάτων στο σαλόνι, με σχεδιαστικά στοιχεία όπως εκείνα στα εξωτερικά φώτα του IONIQ 5. Επιπρόσθετα, η Hyundai κέρδισε άλλες 15 διακρίσεις «Winner», σε επτά διαφορετικές κατηγορίες, επιβεβαιώνοντας τον πρωτοποριακό της χαρακτήρα στον τομέα του σχεδιασμού και της τεχνολογίας.

ΨΗΦΙΑΚΗ ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΓΙΑ ΟΜΙΛΟ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ

Ο Όμιλος Εταιρειών Ορθοδόξου ανακοίνωσε την ανανέωση όλων των ιστοσελίδων των θυγατρικών εταιρειών του, ως το επόμενο βήμα στη δυναμική διαδικτυακή παρουσία του. Ακολουθώντας την τάση της εποχής για γρήγορη ενημέρωση και πρόσβαση στην πληροφορία, μέσα από όμορφες και φιλικές προς τον χρήστη ιστοσελίδες, ο Όμιλος Ορθοδόξου προχώρησε σε αναβάθμιση, αποδεικνύοντας ότι, ακόμα και σε περίοδο οικονομικής κρίσης, επενδύει σε νέες τεχνολογίες και βελτιώνει την εικόνα του. Οι χρήστες μπορούν να επισκεφθούν τη σελίδα www.orthodoxougroup.com ή οποιονδήποτε σύνδεσμο τούς ενδιαφέρει απευθείας μέσω της σελίδας https://linktr.ee/orthodoxou. Συγκεκριμένα, ο Όμιλος ανανέωσε στο σύνολο 5 ιστοσελίδες που αφορούν τις εταιρείες Orthodoxou Group of Companies, Orthodoxou Aviation, Orthodoxou Employment Bureau, A. Orthodoxou Insurance και Orthodoxou Travel & Tours. Η ιστοσελίδα της Orthodoxou Travel επαναλειτουργεί με πλήρως ανανεωμένη εικόνα και λειτουργικότητα, με μηχανή αναζήτησης πακέτων στο εξωτερικό αλλά και σε όλες τις υπηρεσίες της εταιρείας, στον εξερχόμενο, εισερχόμενο και εταιρικό τουρισμό. Περαιτέρω, ο Όμιλος και οι θυγατρικές του έχουν επενδύσει και στον χώρο των κοινωνικών δικτύων, έχοντας αναπτύξει παρουσία σε όλες τις μεγάλες πλατφόρμες, όπως Facebook, Instagram, LinkedIn, Twitter και YouTube.

EconomyToday 93

Coco Chanel Θ ΥΕ Ν Σ Μ ΕΑΝ Τ Ε Υ Ξ Η

H γυναίκα που άλλαξε τον ρου της μόδας. ΤΗΣ ΑΝΝΑΣ ΚΡΙΘΑΡΙΔΟΥ

H

επανάσταση μπορεί κάλλιστα να γίνει και μέσω της μόδας. Σημαντική ήταν σαφώς η σφραγίδα που άφησε η all time classic σχεδιάστρια μόδας Coco Chanel. Αδιαμφισβήτητα, η «αέναη» γυναίκα που έφερε την επανάσταση στη μόδα τη δεκαετία του ’20, επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τα χρηματιστήρια και τις οικονομίες διαφόρων χωρών. Μέχρι σήμερα, θεωρείται ένα από τα απόλυτα brands στον χώρο της υψηλής ραπτικής, βγάζοντας δισεκατομμύρια ευρώ σε κέρδη. Εντούτοις, η λαμπερή πορεία της Chanel κρύβει απάτες εκατομμυρίων αλλά και ναζιστικά μυστικά!

94 EconomyToday

o l

Η μετρ της μόδας γεννήθηκε στις 9 Αυγούστου του 1883 ως Gabrielle Bonheur Chanel στο Saumur της δυτικής Γαλλίας. Μετά τον θάνατο της μητέρας της, η ίδια οδηγήθηκε σε ορφανοτροφείο, όπου εκεί έμαθε την τέχνη της μοδιστρικής. Παρ’ όλα αυτά, το πρώτο της χαρτζιλίκι το έβγαλε τραγουδώντας σε καμπαρέ όπου σύχναζαν αξιωματικοί του ιππικού. Σπουδαίες επιδόσεις δεν είχε, γι’ αυτό οι θαμώνες του μπαρ τής έδωσαν το παρατσούκλι «Coco», μιας και το σουξέ της ήταν το τραγούδι «Qui qu’a vu Coco». Εν συνεχεία, άλλαξε διαδρομή και κατευθύνθηκε στο Vichy, για να εργαστεί στα ιαματικά λουτρά της περιοχής. Ωστόσο, όταν σχολνούσε, έπιανε βελόνα και κλωστή και στόλιζε τα ρούχα της. Έκανε, εν ολίγοις, ασκήσεις «εκμοντερνισμού» των μακριών αυστηρών στολών των μοναχών με τις οποίες μεγάλωσε στο ορφανοτροφείο. Λίγα χρόνια αργότερα, τα παράτησε και αποφάσισε να ανοίξει κατάστημα χειροποίητων καπέλων στο Deauville. Το 1914 δημιούργησε το πρώτο της κατάστημα με ρούχα που σχεδίαζε η ίδια, ενώ δύο χρόνια αργότερα ίδρυσε τον οίκο υψηλής ραπτικής με την επωνυμία Chanel. Σε σύντομο χρονικό διάστημα κατάφερε να επιβληθεί και να υπερισχύσει στον κόσμο της μόδας, φέρνοντας επανάσταση στη γυναικεία ένδυση. Η επιτυχία που εξασφάλισε ήταν μοναδική. Η ίδια κατάφερε να καθιερώσει τα μάλλινα ρούχα, το μικρό μαύρο φόρεμα και το παντελόνι, ενώ το 1926 σχεδίασε το πρώτο της ταγέρ. Το 1922 ήταν μια χρονιά-ορόσημο για εκείνην, καθώς κυκλοφόρησε το άρωμα Νο. 5, το οποίο λέγεται ότι «βαφτίστηκε» έτσι όταν ένα μέντιουμ είχε πείσει την Coco ότι αυτός ήταν ο τυχερός της αριθμός. Η Marilyn Monroe είχε για φετίχ το άρωμα Chanel No. 5, ενώ ένα μπουκάλι Chanel Νο. 5 πωλείται κάθε 30 δευτερόλεπτα. Το 1938 αποσύρθηκε και κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής κατηγορήθηκε για συνεργασία με τους Ναζί, κάτι που δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ. Το σπίτι της Coco, στο ξενοδοχείο Ριτς, επιτάχθηκε και έγινε κατοικία για στρατηγούς, πτέραρχους και υπουργούς της ναζιστικής Γερμανίας.

κότερος και ενδεχομένως ο μοναδικός ρυθμιστής της μόδας του 20ού αιώνα. Πριν από τον θάνατό της, ένα κοστούμι της ή μια βραδινή τουαλέτα της στοίχιζαν τουλάχιστον $12.000. Σαφώς, η Chanel ήταν μια γυναίκα πολύ πιο μπροστά από την εποχή της και ίσως η πρώτη γυναίκα στο κίνημα απελευθέρωσης των γυναικών. Η φήμη και το ύφος της παρέμειναν αναλλοίωτα. Η ίδια, βέβαια, δεν θα προσδιόριζε ποτέ τον εαυτό της ως φεμινίστρια. Στην πραγματικότητα, εστίαζε περισσότερο στη θηλυκότητα παρά στον φεμινισμό, ωστόσο η δουλειά της αποτελεί αδιαμφισβήτητα μέρος του κινήματος απελευθέρωσης των γυναικών.

Το τέλος Η Chanel δεν παντρεύτηκε ποτέ, αν και από τη ζωή της πέρασαν διάσημοι και µη. Μάλιστα, όταν κάποια στιγμή αρνήθηκε να παντρευτεί έναν πάμπλουτο

Η επιστροφή Το 1954 επέστρεψε στο προσκήνιο με το κλασικό ταγέρ, το οποίο αποτελείτο από άνετη φούστα και ζακέτα. Η μοντέρνα και νεωτεριστική φιλοσοφία της, καθώς και η αναζήτηση της πολυτελούς απλότητας, την έκαναν αναμφισβήτητα τη σημαντικότερη φιγούρα στην ιστορία της μόδας του 20ού αιώνα. Η επιρροή της στην υψηλή ραπτική ήταν τόσο μεγάλη που μέχρι τον θάνατό της, τον Ιανουάριο του 1971, η διάσημη Γαλλίδα σχεδιάστρια κατόρθωσε να είναι ο σημαντι-

Προτού αφήσει την τελευταία της πνοή, είπε στην υπηρέτριά της: «Κοίτα τώρα πώς πεθαίνουν» EconomyToday 95

Θ ΥΕ Ν Σ Μ ΕΑΝ Τ Ε Υ Ξ Η

δούκα, δήλωσε το εξής: «Υπάρχουν πάρα πολλές δούκισσες αλλά µόνο µία Coco». Τον Ιανουάριο του 1971 πέθανε σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου ήσυχα. Μέχρι το 2014 η περιουσία της ανερχόταν στα $7,34 δισ. Προτού κλείσει τα μάτια της και αποχαιρετήσει τα εγκόσμια, είχε πει την εξής ιστορική ατάκα στην υπηρέτριά της: «Κοίτα τώρα πώς πεθαίνουν».

Η ταινία-ορόσημο για τη ζωή της Η ατίθαση ζωή της κορυφαίας σχεδιάστριας, η οποία άλλαξε τον ρου της βιομηχανίας της μόδας, έγινε ουκ ολίγες φορές κινηματογραφική ταινία. Η σημαντικότερη ταινία, ωστόσο, που σκιαγραφεί σε μεγάλο βαθμό τη ζωή του θρυλικού fashion icon, είναι το φιλμ «Η Coco πριν γίνει Chanel», με πρωταγωνίστρια την παγκοσμίου φήμης Γαλλίδα ηθοποιό Audrey Tautou.

H εν λόγω ταινία βασίζεται στο βιβλίο της Edmonde Charles-Roux «L’Irrégulière ou Mon Itinéraire Chanel» και ξετυλίγει το κουβάρι της Chanel, ενός μικρού κοριτσιού το οποίο διαμένει σε ορφανοτροφείο της κεντρικής Γαλλίας. Παράλληλα, σκιαγραφεί διάφορους 96 EconomyToday

Η ατίθαση ζωή της κορυφαίας σχεδιάστριας, η οποία άλλαξε τον ρου της βιομηχανίας της μόδας, έγινε ουκ ολίγες φορές κινηματογραφική ταινία

τομείς της επαναστατικής ζωής της, όταν τραγουδούσε σε καμπαρέ για μεθυσμένους στρατιώτες ή όταν ερωτευόταν σφόδρα αλλά ουσιαστικά ποτέ δεν γίνεται η γυναίκα κανενός. H ταινία ενθουσίασε κοινό και κριτικούς, γι’ αυτό και είχε τεράστια εισπρακτική επιτυχία, που ξεπέρασε τα $50,8 εκατ.

Οι ιδιοκτήτες του θρυλικού κολοσσού Πίσω από τον οίκο Chanel βρίσκονται δύο αδέλφια, τα οποία δεν επιζητούν ποτέ τα φώτα της δημοσιότητας. Πρόκειται για τους Alain και Gerard Wertheimer. Η οικογένεια δεν είχε από την αρχή τα ηνία ολόκληρου του οίκου. Αρχικά είχε εμπλοκή σε ένα μέρος του, καθώς ο παππούς τους, Pierre Wertheimer, και ο αδελφός του, Paul, είχαν ιδρύσει μαζί με την Coco Chanel το 1924 την εταιρεία «Société des Parfums Chanel», με σκοπό την παραγωγή και πώληση προϊόντων ομορφιάς υπό την επωνυμία Chanel. Αν και εβραϊκής καταγωγής, τα δύο αδέλφια κατάφεραν να μην απολέσουν τον έλεγχο της εταιρείας κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ το 1954 περιήλθε στην κατοχή τους και ο υπόλοιπος οίκος.

Γνωμικά με την υπογραφή της Coco

• «Δεν κάνω μόδα, είμαι η μόδα».

• «Ζεις μόνο μία φορά, ας είναι τουλάχιστον διασκεδαστική».

• «Κανένας δεν είναι νέος μετά τα σαράντα, αλλά μπορεί να είναι κανείς ακαταμάχητος σε όλες τις ηλικίες».

• «Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν λεφτά και υπάρχουν άνθρωποι που είναι πλούσιοι».

• «Ωραία μάτια είναι μόνο εκείνα που μας κοιτούν με τρυφερότητα».

• «Δεν καταλαβαίνω πώς μια γυναίκα βγαίνει από το σπίτι της απεριποίητη. Ποτέ δεν ξέρεις πότε θα συναντήσεις το πεπρωμένο σου, και όταν αυτό συμβεί, θα πρέπει να είσαι όσο το δυνατόν πιο ωραία».

• «Οι άντρες πάντα θυμούνται μια γυναίκα που τους έκανε να αισθανθούν άσχημα και άβολα».

• «Για να είναι κανείς αναντικατάστατος, πρέπει πάντα να είναι διαφορετικός».

• «Η μόδα αλλάζει αλλά το στιλ διαρκεί».

Στο παρόν στάδιο, τα εγγόνια του Pierre Wertheimer, Alain και Gerard, απολαμβάνουν από κοινού μια περιουσία που αγγίζει τα €37 δισ., γεγονός που τους κατατάσσει στην πρώτη δεκάδα των πλουσιότερων ανθρώπων στη Γαλλία. Για την ιστορία, τα δύο αδέλφια είχαν προσλάβει ως καλλιτεχνικό διευθυντή τον Karl Lagerfeld, ο οποίος διηύθυνε τον οίκο για 36 χρόνια, μέχρι και τον θάνατό του. Ο ίδιος είχε δηλώσει το 2007, στο ντοκιμαντέρ «Lagerfeld Confidential», το εξής: «Όταν ανέλαβα τη Chanel, θύμιζε την “Ωραία Κοιμωμένη”, αλλά τελικά δεν ήταν και τόσο όμορφη». Πάντως, ο οίκος ανέκτησε τη λάμψη του υπό την καλλιτεχνική του επιμέλεια και το 2018, όταν για πρώτη φορά δημοσιοποιήθηκαν τα οικονομικά του δεδομένα, ανέφερε κύκλο εργασιών περί τα €9 δισ.

Το 1922 ήταν μια χρονιάορόσημο για εκείνην, καθώς κυκλοφόρησε το άρωμα Νο. 5 EconomyToday 97

ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΟΣ BRAND

1905

τυρι valio

Η Valio ιδρύεται στη Φινλανδία από 17 συνεργατικά γαλακτοκομεία, τα οποία μέχρι το 1917 ανέρχονται στα 300.

1920-1945 Ο πρωτοπόρος Φινλανδός χημικός Α.Ι.

Virtanen (Director of Valio Laboratory) επινόησε τις μεθόδους AIV Butter salt και AIV Silage, δημιουργώντας τις βάσεις για υψηλή ποιότητα στο φινλανδικό γάλα, βούτυρο και τυρί Emmental. Το 1945 κερδίζει το Βραβείο Νόμπελ Χημείας. H Valio Ltd είναι η μόνη βραβευμένη με Νόμπελ γαλακτοκομική εταιρεία.

1955

Αρχίζει η συνεργασία με την εταιρεία IPH IAKOVOS PHOTIADES FOODSTUFF SUPPLIERS LTD. Τα δύο πρώτα προϊόντα που λανσαρίστηκαν στην αγορά της Κύπρου ήταν το κίτρινο τυρί Valio (σε κορμό 2,5 κιλών με κόκκινο περιτύλιγμα και σε μπάλα 1 κιλού περιτυλιγμένη με κόκκινο κερί) και το επεξεργασμένο τυρί Penguin (σε κορμό 2 κιλών σε ξύλινο κιβώτιο και σε τρίγωνο 453gr).

2001

Η Valio Ltd λανσάρει το πρώτο εντελώς απαλλαγμένο από λακτόζη γάλα στον κόσμο. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν πέραν των 100 προϊόντων χωρίς λακτόζη σε Ευρώπη, Αφρική, Αμερική και Ασία.

2004

Είναι το πρώτο brand στην Κύπρο που λανσάρει μια ολοκληρωμένη σειρά σε πρακτική συσκευασία, εύκολη στο κόψιμο και στη φύλαξη. Η σειρά συμπεριλαμβάνει το VALIO edam με 24% λιπαρά, το VALIO edam light 17% με λιγότερα λιπαρά και το VALIO tilsit.

2006

Προστίθεται στην γκάμα τo VALIO edam light με μόνο 9% λιπαρά – το μόνο φυσικό τυρί στην κυπριακή αγορά με τόσο χαμηλά λιπαρά. Επίσης, προστίθεται το VALIO tilsit και το VALIO tilsit light με μόνο 17% λιπαρά.

98 EconomyToday

2007

Η Iakovos Photiades Foodstuff Suppliers Ltd δημιουργεί μια μονάδα συσκευασίας και επεξεργασίας στην Κύπρο. Χρησιμοποιώντας την καλύτερη τεχνολογία συσκευασίας και τεμαχισμού, η Valio λανσάρει για πρώτη φορά στην κυπριακή αγορά μια ολοκληρωμένη σειρά Valio Slices και τριμμένο τυρί.

2012

Η ipH, ανταποκρινόμενη στις ανάγκες της κυπριακής αγοράς για ευκολότερη χρήση στο Valio Edam light 9% σε φέτες, προχώρησε στην επένδυση μιας ολοκαίνουργιας εξειδικευμένης μηχανής τελευταίας τεχνολογίας, η οποία τοποθετεί διαχωριστικά φύλλα ανάμεσα στις φέτες ώστε να ευκολύνει ακόμη περισσότερο τη χρήση τους και να μεγιστοποιείται η φρεσκάδα και η διάρκεια ζωής του προϊόντος.

2013

Νέα τηλεοπτική διαφήμιση η οποία επικοινωνεί τις αξίες της μάρκας με ένα ιδιαίτερα δημιουργικό τρόπο με το νέο σλόγκαν «Valio. To τυρί που ξέρω και αγαπώ».

2017-2018

Η γκάμα εμπλουτίζεται με νέα προϊόντα και βούτυρα. Το ανάλατο βούτυρο της Valio αναδεικνύεται «Best of Class» σε παγκόσμιο διαγωνισμό το 2018. Στις νέες προσθήκες περιλαμβάνονται επίσης η νέα σειρά Valio PROfeel®, τα Σνακς και το γάλα μακράς διαρκείας χωρίς λακτόζη, πλήρες και light 1,5% λιπαρά. Το 2018 λανσάρεται επίσης το τυρί Valio Regato.

2019

Τα αγαπημένα τυριά Valio, σε φέτες και τριμμένα, διατίθενται σε νέα, μοντέρνα και επανασφραγιζόμενη συσκευασία.

2021

Διεθνώς, το brand παραμένει ανθρωποκεντρικό, εξακολουθεί να είναι καινοτόμο, στηρίζεται στη φιvλανδική του κληρονομιά και υπόσχεται «Together we make life better». Από το λανσάρισμά του στην Κύπρο μέχρι και σήμερα, το brand ηγείται στις πωλήσεις κίτρινου τυριού (12,3% μερίδιο αγοράς σε ολόκληρη την κατηγορία, 23% μερίδιο στην κατηγορία Edam και 44% μερίδιο στην κατηγορία Edam slices).

The greener the better Addressing ESGs is ever more important. Global challenges like scarcity of resources, population growth, deteriorating ecosystems, the pandemic, convey the existing risks and opportunities. Global initiatives like the UN SDGs, GRI, TCFD, VRF create momentum towards sound sustainability strategies.

Our services have been developed to assist your journey including Risk Assessment, Strategy Formulation, Reporting non-financial disclosures, obtaining Assurance.

Talk to us and find out more: Antonis Bargilly Board Member, Advisory Services E: abargilly@kpmg.com Marilena Zarka Principal, Advisory Services E: mzarka@kpmg.com Petros Sorokkos Manager, Advisory Services E: psorokkos@kpmg.com home.kpmg/cy/sustainability

©2021 KPMG Limited, a Cyprus limited liability company and a member firm of the KPMG global organization of independent member firms affiliated with KPMG International Limited, a private English company limited by guarantee. All rights reserved.

The KPMG name and logo are trademarks used under license by the independent member firms of the KPMG global organization.