ZB 2017 - 1

DE ZONNEBLUSSER

Jaargang 40 nr. 1 Uitgave Januari—Maart 2017 Verschijnt driemaandelijks Kring voor Heemkunde Edegem vzw Gemeenteplein 2, 2650 Edegem

P 702158 Uitgiftekantoor 2650 EDEGEM 1 CENTRUM

Inhoud van dit nummer:

Eddy Weyn Frank Van Laer A. Akkermans Ronald De Beir Redactie Redactie

Voorwoord van de voorzitter Geschiedenis van bibliotheek Elsdonk Brigade Generaal Van Hecke Burp Agenda Wensen

blz. blz. blz. blz. blz. blz.

1 5 11 19 36 37

Oproep Mensen die hun vaardigheden ten dienste van de kring willen stellen zijn steeds welkom: een verjonging van ons team is, zeker op termijn, noodzakelijk. Na twee jaar lidmaatschap is toetreding tot een bestuursfunctie mogelijk. Bent u kandidaat, neem dan contact met het bestuur of kom langs op een woensdagnamiddag, tijdens onze werksessies in het Oud Gemeentehuis, tussen 14 en 16 uur.

Copyright: Overname van teksten, op welke wijze dan ook bewerkt, is toegelaten mits voorafgaandelijke toestemming van de auteur of van de redactie (zoals dat deontologisch en wettelijk gezien hoort).

Artikels voor de volgende uitgave van de Zonneblusser moeten vóór 20 februari 2017 toekomen op het secretariaat van het Heemmuseum, Gemeenteplein 2 te B-2650 Edegem, of via e-mail heem.edegem@telenet.be of armand.akkermans@telenet.be.

Losse nummers zijn verkrijgbaar aan € 4,00

De Zonneblusser JANUARI MAART

40-ste JAARGANG NUMMER 1

2017

Beste Leden, Het is weer zo ver, het nieuwe jaar is begonnen en wij willen u en uw familie dan ook het allerbeste wensen voor 2017. Hopelijk mogen al uw dromen uitkomen.

Naar jaarlijkse gewoonte zullen we ook in 2017 ons etentje organiseren in de Oude Basiliek. Dit gaat door op zaterdag 25 februari 2017. Dit jaar zullen we beroep doen op een orkest om er een geslaagd diner-dansant van te maken. Eerstdaags ontvangt u hiervoor een uitnodiging en alle nodige info om in te schrijven.

Nu even een terugblik op 2016. Dat was een jaar om niet te vergeten en we hebben in dat jaar met de heem zeker geschiedenis geschreven. Zoals u kon lezen in ons vorig nummer van de Zonneblusser zijn we verhuisd naar het Oud Gemeentehuis en we hebben onze nieuwe stek zeer plechtig en onder grote belangstelling geopend op 1 september 2016.

Eigenlijk was dit slechts fase 1 van de verhuis. De derde verdieping, boven de trouwzaal, moet nog worden opgekuist en dan kunnen we fase 2 afwerken. Wat houdt dit in: de verhuis van het winkeltje van Virginieke en het oude schooltje en nog een aantal zaken uit het museum. Deze verdieping zal helemaal worden ingericht als museum. We hebben dus nog heel wat werk, en helpende handen zijn dan ook meer dan welkom. Wanneer deze werken volledig achter de De Zonneblusser 2017 - 1

Eddy Weyn

1

rug zijn kunnen we dan ook terug van start gaan om de scholen te ontvangen. Ook groepen kunnen dan een bezoek brengen aan het heemmuseum en tevens een rondleiding krijgen door het Gemeentehuis.

2017 zal weer een heel druk jaar worden. Zo hebben we al een aantal activiteiten gepland staan. Op 23 april zullen we deelnemen aan de erfgoeddag, die dit jaar in het teken staat van “Zorg”. Wij zullen een mooie tentoonstelling organiseren in samenwerking met de mensen van de gezinsbond en normaal gezien zullen wij deze openen met Pasen.

Verder heeft de Gouw Antwerpen onze heemkring uitgekozen om hun jaarvergadering te organiseren, wat voor ons toch een hele eer is om deze mensen te mogen ontvangen. Even een woordje uitleg over de Gouw: zij zijn het overkoepelend orgaan van alle heemkringen van de Provincie Antwerpen. Zij houden een oogje in het zeil over de werking van de heem en het zijn ook deze mensen waar we onze erkenning van actief heemmuseum van krijgen. U hebt wellicht het plaatje van de Gouw al aan onze deur zien hangen. Dus ben ik toch fier dat zij ons hebben uitgekozen om hun vergadering te organiseren.

Ook wil ik nog even van de gelegenheid gebruik maken om iedereen te bedanken voor het hernieuwen van uw lidmaatschap. Het is mede dankzij uw steun dat wij de heem draaiende kunnen houden en dat wij tot ver buiten onze gemeente een begrip geworden zijn.

Toch zou ik nog graag een oproep richten aan alle leden die al minstens twee jaar lid zijn. Wij zijn nog op zoek naar mensen die mee deel willen uitmaken van ons dagelijks bestuur. Zij mogen schriftelijk hun kandidatuur indienen, maar let wel, ons adres is nu Gemeenteplein 2 te Edegem.

Zoals u al wel zult gemerkt hebben is het altijd lekker druk in ons heemcafé op zondag en zijn wij ook nog op zoek naar een aantal mensen die zin hebben om mee toog te komen doen op zondagnamiddag. Dit gaat met een beurtrol en het is zeker niet de bedoeling dat u iedere keer van dienst bent. Hebt u hier zin in, dan mag u contact opnemen met de toogverantwoordelijke, Jeannine Weymans.

2

De Zonneblusser 2017 - 1

Eddy Weyn

Zo, beste Heemvrienden, u ziet dat er weer heel wat te gebeuren staat dit jaar. Ik hoop jullie binnenkort te mogen verwelkomen in ons heemcafĂŠ tijdens onze zondagmiddagopeningen. Wij zijn open de eerste, derde en vijfde zondag van de maand telkens van 14u tot 18u. Hebt u toch een vraag of een probleem, blijf er niet mee zitten en kom bij ons langs op woensdagnamiddag tussen 14u en 15u of via mail of telefoon. Deze gegevens vindt u achteraan, op de laatste pagina van dit nummer.

Eddy Weyn, Voorzitter

De Zonneblusser 2017– 1

Eddy Weyn

3

De geschiedenis van de bibliotheek op Elsdonk Deel 2 Frank Van Laer De huisvesting van de bibliotheek De bibliotheek op Elsdonk was aanvankelijk (1947) gehuisvest in de klaslokalen van het Familia-Instituut en was in de beginperiode niet meer dan één rek in een klaslokaal. Leo Boers, de latere bibliothecaris, is nog in deze lokalen werkzaam geweest. Hij vertelde over die periode dat hij eenmaal langs een raam is moeten ontsnappen omdat de zusters alles op slot hadden gedaan. Volgens hem zou Gerard Walschap, die toen bibliotheekinspecteur was, regelmatig hebben opgemerkt dat de klaslokalen niet mochten gebruikt worden om er boeken in te stockeren. Telkens verhuisde men dan de boeken naar een ander klaslokaal, maar de herhaalde opmerkingen van de inspecteur leidden er tenslotte toe dat men de boeken in wel vier kleine opslagruimten moest onderbrengen. Op de foto met Louisa Corthals-Huet (Wiske) in 1949 was de bibliotheek niet meer dan één rek in de klas van het eerste leerjaar (naast de keuken van de zusters). Tijdens het uitlenen zat Wiske dan op de eerste rij van de schoolbanken. Ze herinnerde zich dat op zo’n moment een reuze grote hond van één van de ontleners “uit liefde” op haar is gesprongen.

Zuster Liberta (vanaf 1951 tot 1970 in Elsdonk woonachtig en nadien verhuisd naar een rustoord in Nossegem) kon zich nog levendig de situatie voorstellen waarin de bibliotheek – waarin ze zelf nooit actief was geweest – zich in die beginjaren bevond. De bibliotheek, die ook ’s zondags open was, verhuisde binnen de muren van de school inderdaad meermaals van het ene lokaal naar het andere. Zo bevond de bibliotheek zich o.a. in een lokaal boven het bureel van de directrice, maar ook in allerlei klaslokalen, zoals de De Zonneblusser 2017 - 1

Frank Van Laer

5

Louisa Corthals-Huet (Wiske)

klas van de 4de graad waar zij les gaf. Volgens zuster Liberta had de schoolinspecteur (een zekere Kuypers uit Hove) echter bezwaren tegen deze gang van zaken: hij zou het niet hygiënisch gevonden hebben dat boeken die door allerlei handen waren gepasseerd, in de klaslokalen werden ondergebracht. Niet alleen de bibliotheek was trouwens in de school ondergebracht, er fungeerden ook twee klaslokalen, die tot één grote ruimte konden omgevormd worden, als parochiezaal.

Ter gelegenheid van de ingebruikname van de nieuwe lokalen in 1972 werd door L. Boers in zijn toespraak de aandacht gevestigd op één lokaal met een nogal slechte reputatie: “Menigeen onder u zal zich wellicht nog herinneren hoe, 25 jaar geleden, onze bibliotheek de gastvrijheid van het Familia-Instituut diende in te roepen. In het begin mochten wij een paar boekenrekken, heel ons bezit, opstellen in een klaslokaal tot de inspectie 6

De Zonneblusser 2017 - 1

Frank Van Laer

hiertegen bezwaren opperde. Later stonden de Eerwaarde Zusters, altijd belangloos, ons een kamertje af, te bereiken langs een gevaarlijk trapje dat de toenmalige inspecteur vrees inboezemde sinds hij er eens afgedonderd was. Later legden wij beslag op een tweede vertrekje en spoedig daarop op een derde.”

L. Boers kon zich inderdaad nog levendig herinneren hoe de inspecteur, vermoedelijk G. Walschap, vanaf de hoogste trede naar beneden donderde en zich hierbij ernstig bezeerde.

Een andere anekdote over de inspecteur betrof zijn “bibliotheekcontroles”, die telkens in een mum van tijd waren afgelopen. Omdat hij het allemaal maar zonde van zijn kostbare tijd vond, bleef zijn vrouw hem bij dergelijke bibliotheekbezoeken in de auto opwachten om op die manier zo vlug mogelijk een volgende bibliotheek aan te doen. Zo zou volgens L. Boers de inspecteur erin geslaagd zijn om op één dag alle bibliotheken van de provincie Antwerpen te “controleren”.

Marcel De Coster, een gewezen vrijwillig medewerker in de bibliotheek, herinnerde zich nog goed zijn eerste contact met de bibliotheek als lezer. De bibliotheek bevond zich op dat ogenblik in 1958 nog in het bewuste lokaaltje (met de afgedankte lessenaar) en hij bevestigde dat het enkel d.m.v. een smalle en gevaarlijke trap was te bereiken.

Naast de hilariteit van enkele jonge mannen die toen een handje kwamen toesteken (vermoedelijk Paul Fornoville en vriend) viel het M. De Coster tijdens dat eerste bezoek aan de bibliotheek op, Paul Fornoville De Zonneblusser 2017 - 1

Frank Van Laer

7

dat men als lezer tussen de rekken mocht lopen, hetgeen in die tijd vrij vooruitstrevend was. Zoiets was toen in bijvoorbeeld de St.Michielsbibliotheek in Antwerpen niet toegestaan en men moest als lezer aan de balie blijven wachten.

Op 15 oktober 1960 stelt de parochie de bibliotheek voor het eerst een eigen lokaal ter beschikking, dat reeds na twee jaar te klein geworden was en daarom vergroot werd. Het was een donker langwerpig lokaal dat zich op het gelijkvloers van de parochiale lokalen bevond (de latere feestzaal). Tijdens de inhuldiging van dit lokaal zei L. Boers in zijn redevoering te hopen op een snelle uitbreiding, waarop pastoor E.H. G.A. Van Camp repliceerde dat men nog maar pas over een nieuw lokaal beschikte en dan nog niet tevreden was.

Door de verbouwingen omstreeks 1971 had men gedurende 8 maanden de boeken op gewone tafels achter het podium uitgestald, de ontlening ging gewoon verder. Op dat ogenblik fungeerde de school enkel nog als een soort magazijn waar nog een deel van de boeken waren gebleven. Naar aanleiding van de verbouwingen van de school zouden alle boeken uiteindelijk verhuizen en zou een gedeelte van de kelder onder de bibliotheek als magazijn dienst doen. Later zou een lokaal van het fort hiervoor mogen geE.H. Pastoor G.A. Van Camp bruikt worden.

8

De Zonneblusser 2017 - 1

Frank Van Laer

In 1972 tenslotte werd een spiksplinternieuw lokaal van 200 m2 op de eerste verdieping van de parochiale lokalen in gebruik genomen.

De schrijnwerkerij, waaronder de afscheiding tussen de bibliotheek en de leeszaal, werd uitgevoerd door Jan Bosschaert met de hulp van zijn zoon en Jan Cassauwers. De bibliotheek zal uiteindelijk als filiaal van de openbare gemeentelijke bibliotheek daar gehuisvest blijven tot op de laatste openingsdag op 29 juni 2016 .

Ingang van de nieuwe bibliotheek

De Zonneblusser 2017 - 1

Frank Van Laer

9

De Zonneblusser 2017 - 1

Armand Akkermans

11

Antwerpse jongen wordt beroemde Franse generaal.

Bewerkt door Armand Akkermans

Alfons Sylvester Van Hecke werd op 9 november 1890 geboren als zoon van Oost-Vlaamse ouders: vader kwam uit Gent en moeder uit Doel.

Hij groeide aanvankelijk op zoals zoveel stadskinderen en hij had een turbulente jeugd. Hij verslond allerlei boeken over avontuurlijke verhalen. Sinds zijn jeugdjaren voelde hij zich aangetrokken tot Frankrijk en het Légion Etrangère! Dit kwam mede door de vele verhalen van zijn vader over Frankrijk, over het Vreemdelingen Legioen, maar vooral over zijn neef, Minnaert, die sergeant was in dit roemrijke leger. Zijn vader vertelde hem over de vele veldtochten en campagnes van Minnaert. Danig onder de indruk ontmoette hij eindelijk zijn neef, die hij zowel vreesde als bewonderde.

In 1903 brengt deze Minnaert een verlengd verlof door in het ouderlijk huis van Van Hecke. Alfons ontmoet voor het eerst deze prestigieuze soldaat: groot, met een indrukwekkende snor, een brede borst vol met fonkelende medailles en een scherpe blik.

De ontmoeting maakt grote indruk op hem. In zijn jeugdige fantasie droomt hij van soortgelijke heldendaden. Hij besluit de wijde wereld te verkennen en vlucht thuis weg. Vermoeidheid en honger zorgen ervoor dat hij reeds na drie dagen terug naar huis komt.

Als leerling volgt hij les aan de stadsschool, om later verder te studeren aan het Atheneum. Hij was een goede leerlingen en sprak zeer vlot de Franse taal.

In april 1909 verlaat hij zijn familie en kameraden voor een tweede vlucht, die 36 jaar zou duren. Deze vlucht brengt hem naar Sidi-BelAbbès, bij het regiment 1ier Etranger. Hij is juist 18 jaar. Hij neemt deel aan verschillende campagnes en wordt door zijn inzet, moed en zelfopoffering opgemerkt. In juli 1911 wordt hij reeds benoemd tot korporaal. In november 1912 bekomt hij de Franse nationaliteit, en dan begint zijn grote avontuur en zijn unieke carrière!

Op 2 december 1912 vertrekt hij naar Azië, met het schip de Louqsor. Na 45 dagen op zee komt hij aan in Haiphong. Hij wordt er 12

De Zonneblusser 2017 - 1

Armand Akkermans

bevorderd tot sergeant en ontvangt ook, als jongst gedecoreerde ooit, zijn Medaille Militaire.

Tussen alle schermutselingen en campagnes door studeert hij voor officier. In juni 1914 gaat hij naar Hanoi voor zijn examens aan de officierenschool Saint-Maixant en hij wordt aangenomen. Hij moet enkel nog zijn mondeling examen afleggen als de Eerste Wereldoorlog uitbreekt.

Commandeur Légion d’Honneur In augustus 1914 verklaart Frankrijk de oorlog aan Duitsland, maar het is pas in, mei 1915 dat hij aankomt in Marseille. Daar krijgt Van Hecke te horen dat hij naar Noord-Afrika gezonden zal worden. Onder een vals voorwendsel kan hij het kamp van La Valbonne bereiken en maakt hij deel uit van het beroemde elitekorps “Le régiment de marche de la Légion Etrangère”, onder bevel van luitenantkolonel Cot. In 1917, na twee jaar op verschillende fronten te hebben gevochten, onder meer aan de IJzer, wordt hij onderluitenant, daar de meeste officieren gesneuveld zijn en hij als sergeant de hoogste in graad was. Op dat moment wordt hij teruggeroepen naar Parijs. Hij wordt ingedeeld bij de inlichtingendienst. Omdat hij als geboren Antwerpenaar goed Nederlands spreekt, wordt hij onder andere achter de Duitse linies gedropt om er voor de militairen belangrijke gegevens te verzamelen.

Het is pas in februari 1917 dat hij verneemt dat hij gezocht werd in Noord-Afrika, omdat hij vermeld stond als 1 jaar onwettig afwezig.

De zaak werd door kolonel Rollet met een glimlach geklasseerd.

Oorlogsheld in beide Wereldoorlogen.

Na de wapenstilstand in 1918 dient Van Hecke in het Koloniaal leger in Niger. Daar vecht hij tegen de Koerden in Syrië en de piraten in Tonkin. Tijdens die wapenfeiten is hij reeds opgeklommen tot de rang van kapitein. In 1931 krijgt Van Hecke te Langson de medaille De Zonneblusser 2017 - 1

Armand Akkermans

13

“Officier avec Rosette de la légion d’Honneur”! Een uitzonderlijke eer!

De Franse militaire overheid was de goede diensten van Alfons Van Hecke bij de inlichtingendienst tijdens de Eerste Wereldoorlog blijkbaar niet vergeten, toen ze hem in 1934 vroegen om op speurtocht te gaan in en vanuit Antwerpen.

De Franse officier vestigde zich in zijn geboortestad als handelaar in elektrische materialen. In die hoedanigheid moest Van Hecke geregeld naar Nederland en Duitsland, zakenreizen die hem in staat stelden nuttige inlichtingen te verzamelen over de gang van zaken in het Duitse Rijk onder Hitler.

Amerikaans ereburger.

Nog voor de oorlog West-Europa overspoelde, kregen de Duitsers de activiteiten van Van Hecke in de gaten. Net op tijd kon hij terugkeren naar Frankrijk. Hij werd in 1940 door een Duitse rechtbank bij verstek veroordeeld tot de doodstraf.

Hij was de drijvende kracht achter “Chantier de Jeunesse”, een organisatie van vrijwillige jongeren die burgerdienst volbrachten maar tevens de kern vormde van een sterk verzetsleger, dat een héél belangrijke rol zou spelen bij het verdrijven van de Duitsers uit het Middellandse Zee gebied. De regering Vichy noemde Van Hecke een “verrader van het vaderland”, maar de geallieerden bleken hem zeer dankbaar. President F. Roosevelt benoemde hem tot Officier in het “Legion of Merit” en tot ereburger van de Verenigde Staten.

In januari 1940 wordt de Antwerpenaar met zijn eenheid ingezet voor de bevrijding van Italië. Na de bevrijding in 1945 krijgt hij van generaal De Gaulle persoonlijk de “Cravatte de Commandeur” in de orde van het “Légion d’Honneur” omgehangen. Kort daarna wordt Van Hecke bevorderd tot generaal.

14

De Zonneblusser 2017 - 1

Armand Akkermans

In 1968 krijgt generaal Van Hecke de eer om de hand van kapitein Danjou te dragen in Aubagne.

Hij overlijdt op 17 juli 1981, in het UZ te Edegem. Zijn laatste rustplaats bevindt zich op het kerkhof van Edegem.

1913 Medaille Militaire 1931 Rosette Officier Légion d’Honneur 1942 Commandeur Légion d’Honneur 1946 Bevordering tot Géneral de Brigade Le Génereal Van Hecke Commandeur de la Légion d’Honneur Medaille Militaire Titulaire de 16 citations Blessé 4 fois Porter la main du Capitaine Danjou

De Zonneblusser 2017– 1

Armand Akkermans

15

16

De Zonneblusser 2017 - 1

Armand Akkermans

De Zonneblusser 2017 - 1

Armand Akkermans

17

"BURP" Ronald de Beir

Er gaat geen maand voorbij of er komt weer een of ander kookboek op de boekenmarkt, en allemaal zijn ze het erover eens dat het veel gezonder moet met onze voeding, zelfs de regering wil nu een 'suikertaks' invoeren alsof dit de oplossing moet bieden.

Zet je 's avonds je televisietoestel aan dan kun je er gif op innemen dat er her en der wel een kookprogramma te bekijken valt.

Maar al deze inspanningen ten spijt zullen er altijd mensen blijven bestaan die geen ei kunnen koken.

Mensen moeten slapen, anders worden ze moe. Mensen hebben kleren nodig, anders krijgen ze het koud. Mensen moeten eten om in leven te blijven en daar wil ik het nu eens wat uitgebreider over hebben.

Ik moet eerlijk bekennen dat mijn slanke lijn van pakweg dertig jaar geleden, de plaats heeft moeten ruimen voor een wat meer corpulente figuur en dat heeft niet alleen met de tand des tijds te maken maar ook met mijn Bourgondische ingesteldheid. Er mogen zeker 10 kg over boord gegooid worden.

Dat ons westers voedingspatroon ongezond is weet zowat iedereen, maar vooral in de Verenigde Staten zit men met een nog groter probleem. Extreem overgewicht loopt daar de spuigaten uit. In negentien staten is een kwart van de bevolking onderhevig aan "obesitas" en zijn ze dus vĂŠĂŠl te zwaar. Zo ver zelfs dat de Amerikaanse autoriteiten keiharde maatregelen gaan treffen om te trachten deze nationale ramp te voorkomen.

Er is daar een grote mentaliteitsverandering noodzakelijk, want de meeste Amerikanen brengen hun tijd door in fastfood restaurants en bewegen nauwelijks.

Niet iedereen heeft evenveel voedsel nodig. Sporters hebben meer gespecialiseerd voedsel nodig dan kinderen die in de groei zijn, die moeten dan meer vitaminen rijk voedsel eten en hier herinner ik mij De Zonneblusser 2017 - 1

Ronald De Beir

19

nog zeer goed de lepel levertraan die mij destijds dagelijks werd aangeboden.

Het aantal calorieën dat je dagelijks nodig hebt is ook deels afhankelijk van de geleverde prestaties.

Zo zal iemand die zware arbeid verricht meer nodig hebben dan iemand die de hele dag achter zijn of haar bureau zit.

Je moet dus zelf bepalen hoeveel en wat voor voeding je nodig hebt en hier wringt het schoentje doorgaans een beetje.

Zonder te eten krijgen we geen energie, krijgen we ook geen voedingstoffen en vet binnen en gaan we uiteindelijk dood.

Daarom is een goede stabiele voeding een primaire levensbehoefte en dat betekent dat het een van de voornaamste zaken is die we sowieso alle dagen nodig hebben om te overleven. Mensen hebben drie maaltijden per dag nodig die dan liefst op geregelde tijdstippen worden genomen. Zo kan je 's avonds best niet te laat eten, omdat je dan gegarandeerd slecht slaapt omdat het verteringsproces (4 u) nog aan de gang is.

Daar tegenover staat dan weer dat je 's morgens ruimschoots de tijd moet nemen om een uitgebreid ontbijt te nuttigen, zodat je lichaam optimaal kan functioneren en je niet te slap de weg op moet. Maar hou er toch maar rekening mee dat overdaad schaadt en dat alles met een “te” voor niet goed is, behalve “tevreden”.

Bene sapiat "Eet smakelijk" zal voor de ene al wat aangenamer klinken dan voor de andere. Het klasse verschil tussen arm en rijk is niet alleen 20

De Zonneblusser 2017 - 1

Ronald De Beir

te merken aan kledij, sieraden en vervoer, nee het zet zich ook verder aan tafel. Uit schilderijen en literatuur kennen we genoeg verhalen van de zeer uitgebreide en verfijnde banketten van de Romeinen, die dan weer in schril contrast staan met de bedelaar die op de markt tracht aan een homp brood te geraken om zo zijn of haar honger te stillen.

Slaven en arme mensen aten voornamelijk gortepap, die voor een groot deel bestond uit goedkoop graan vermengd met karnemelk. Hierdoor waren ze sterk ondervoed, wat blijkt uit diverse analyses van skeletten uit de Romeinse tijd.

De meeste Romeinen aten simpel en eenvoudig, denk hierbij aan brood, kaas, eieren, worst, geroosterd vlees en fruit, ze aten dus over het algemeen veelzijdig. Toch waren er absoluut een paar zaken die op de menulijst niet voorkwamen en dat was hondenvlees (wat dan weer gegeten wordt in Aziatische landen) kattenvlees en mensenvlees (uitgelezen gerecht bij de kannibalen).

Het is geweten dat de Romeinen weinig vlees tot zich namen, hoogstwaarschijnlijk omdat het destijds nogal duur was. Als er vlees werd gegeten was het doorgaans varkensvlees of everzwijn (cingularis porcus). Fruit was bij hen zeker aanwezig in de vorm van appelen, peren, meloenen en druiven. Ook populair voedsel waren vis en schelpdieren en dan vooral "garum" (Romeinse smaakmaker). Garum was een soort saus welke werd bereid uit de gezouten ingewanden van vissen die men in de zon liet rotten.

U begrijpt wel dat al dat eten op de ĂŠĂŠn of andere plek moest bereid worden. De plaats en vormgeving verschillen nu wel enigszins, en naar gelang grootte en comfort stijgen de prijzen met de minuut, enkel de benaming is altijd hetzelfde gebleven: de keuken.

De Zonneblusser 2017 - 1

Ronald De Beir

21

Hovestraat 11 – 2650 Edegem – Tel. 03 288 50 25 do – ma van 09h tot 18h zon- en feestdagen van 09h tot 17h di en woe gesloten www.filetdanvers.eu

Laten we daarom even halt houden in het domein van iedere huisvrouw, kok of gastronoom. Een domein dat in ieder huishouden zeer uiteenlopend en vol spiritualiteit kan zijn. Een plaats waar getoverd wordt met smaken en recepten, een plaats waar men culinaire hoogstandjes tracht te bereiken: de "culina" of de keuken.

Dat de huizen die voorzien waren van een keuken niet bij de eerste de beste waren terug te vinden heeft natuurlijk deels te maken met welstand van zijn bewoners. Arme mensen waren al blij dat ze buiten of in een klein schuurtje hun maaltijden op een open vuur konden klaarmaken. Toen ik in 1976 mijn bestaand huis, dat gebouwd was in 1901, aankocht, was ik eveneens verbaasd dat er geen keuken aanwezig was. Ik heb die moeten bijbouwen. De meer gegoede burgerij had niet alleen een keuken, maar had doorgaans nog gespecialiseerd personeel rondlopen om het eten klaar te maken en het op te dienen. En dat is 2000 jaar later nog geen haar veranderd, want niet iedereen is in de mogelijkheid om in een peperdure Dovy keuken zijn maaltijden te bereiden en gerenommeerde koks in huis te halen.

Keuken uit Pompei met de potten nog op het vuur.

De Zonneblusser 2017 - 1

Ronald De Beir

23

Indeling Romeinse keuken

Moderne restaurant keuken

24

De Zonneblusser 2017 - 1

Ronald De Beir

Moderne huiskeuken

Bij alle vormen van koken in de keuken werd door de eeuwen heen gebruik gemaakt van open vuur. Meestal in een ruimte zonder ramen en niet voorzien van een afzuig mechanisme (dampkap). Het gebeurde dus wel eens vaker dat je de kok, terwijl hij het vlees aan het aanbraden was, wel even moest zoeken vanwege de rookontwikkeling. Ovens werden ten tijden van de Romeinen en in de Middeleeuwen wel gebruikt maar waren duur en werden alleen gebruikt in grote huishoudens of bakkerijen.

Vaak hadden gemeenschappen het gezamenlijk eigendomsrecht van een oven om er voor te zorgen dat het bakken van brood, dat voor iedereen essentieel voedsel was, niet enkel door geprivatiseerde lieden kon uitgebuit worden.

Voor het grootste deel werd het koken gedaan met behulp van simpele stoofpotten, omdat dit de meest efficiĂŤnte manier was om het houtvuur te gebruiken en het garandeerde dat de kooksappen niet verloren gingen. Hierdoor waren de maaltijdsoepen en de stoofpot de meest gangbare maaltijden.

Daarom: een goed stoofpotje wordt gemaakt in een open pot, (zonder deksel) op een zacht vuurtje (zeker niet in een prespot) zodat alle ingrediĂŤnten de tijd krijgen om op smaak te komen.

De Zonneblusser 2017 - 1

Ronald De Beir

25

Aan het werk: Stoofpot van alle tijden.

IngrediĂŤnten: 2kg rundstoofvlees 4 eetlepels spekvet of reuzel 3 grote uien 3 lepels bloem 1/2 liter runderbouillon 1 flesje bier ( naar keuze) 4 takjes tijm 3 laurier blaadjes 1 eetlepel straffe mosterd 1 eetlepel bruine suiker Snij het stoofvlees in stukjes van 2,5 cm. Neem een pot met dikke bodem, doe er 2 eetlepels boter in en verwarm op een matig vuur.

Laat het vlees goed bruinen en haal het uit de pot. Voeg terug 2 eetlepels boter toe, zet het vuur lager en braad de gesneden ajuin samen met wat zout zachtjes bruin. Voeg de bloem er aan toe en roer alles door elkaar, giet vervolgens de bouillon in de pot, voeg bier, tijm en laurier en uw gebruind vlees bij dit alles. Zet het vuur wat hoger en leg de boterham met mosterd (naar omlaag) op het vlees. Zet het vuur nu zachter en laat 2,5 uur sudderen. Opletten dat de pot niet droog kookt (eventueel bouillon bijvoegen). Proef en breng op smaak met de nodige kruiden.

Bene Sapiat - Eet Smakelijk.

Hoe er nu in 21ste eeuw bij ons gegeten en gedronken wordt hoef ik u toch niet te vertellen, daarom is het misschien eens interessant om de klok enkele jaartjes terug te draaien en te onderzoeken hoe het in het verleden ging.

In de Romeinse tijd.

De Romeinen gebruikten, net als wij, drie maaltijden per dag: het ontbijt (jentaculum), de lunch (prandium) en het avondmaal (cena). Dit laatste was behoorlijk uitgebreid, zeker bij bijzondere gelegenheden.

26

De Zonneblusser 2017 - 1

Ronald De Beir

Aangezien niet iedereen over een keuken en stromend water kon beschikken, hadden zij ook een soort voorloper van wat tegenwoordig bij ons een "snackbar" of "meeneem chinees" heet. Het "thermopolium", waar rond het middaguur de lunch werd genuttigd, werd dan ook druk bezocht zeker door de minder rijke inwoners van Rome. Opgravingen hebben aangetoond dat er meer dan 200 van zulke thermopolia hebben bestaan in het oude Rome.

Terwijl wij nu op een stoel aanzitten aan een tafel in de eetkamer, lagen de Romein op aanligbedden, in wat zij noemden het "triclinium". Anders dan bij ons deden zij hun schoeisel (carbatina) uit en werden hun voeten gewassen, waarna zij gingen aanliggen met het hoofd naar de tafel gericht, gebruik makend van hun linkerhand om hun hoofd te ondersteunen en van de rechter om te eten.

Thermopolium of snackbar

Thuis in het "triclinium" had iedereen zijn vaste plaats bij het eten, toch heeft het tot de 2de eeuw voor Christus geduurd vooraleer de vrouwen ook bij de mannen aan tafel gingen liggen.

De kinderen en de slaven aten, daar zij een minder belangrijke positie hadden, op krukken in een aanpalend vertrek.

De Zonneblusser 2017 - 1

Ronald De Beir

27

De tafel en aanligbedden, bekleed met matrassen en kussens, konden zowel van hout als van steen gemaakt zijn en waren soms mee in het interieur ingebouwd.

Op plaatsen 1-2-3 : eregasten Op plaatsen 4-5-6 : gastheer en gastvrouw(en) Op plaatsen 7-8-9 : minder belangrijke gasten Nu we intussen al een mondje Latijn kunnen praten wordt het stilaan tijd om met de tijdmachine van "Prof. Barabas� naar een andere periode te vliegen.

28

De Zonneblusser 2017 - 1

Ronald De Beir

Podoloog

Christel Suetens

VRIJWILLIGERSSTRAAT 51 2650 Edegem 0476/20 11 92

De Middeleeuwen.

Gedurende deze periode veranderde de voeding en het koken in Europa. Deze veranderingen zullen de basis vormen van onze moderne Europese keuken.

Ook hier was brood het hoofdvoedsel, gevolgd door andere graanproducten. Vlees was luxe en doorgaans duurder dan graan of groenten. Diegenen die het zich konden veroorloven slachtten al eens een beer bij speciale gelegenheden. Als kruiden werd "verjus", een Middeleeuwse smaakmaker op basis van ongerijpte druiven gebruikt, verder nog wijn en azijn. Dit tezamen met honing of suiker (als men het kon betalen) zorgde bij veel gerechten voor een zoetzure smaak.

Varkensvlees en kippenvlees werden het meest gebruikt, rundvlees vergde een grotere investering in land en werd daarom in het algemeen minder gebruikt.

Verjus In de noordelijk kustgebieden werd meer vis, zoals kabeljauw en haring, gegeten dan in het binnenland. Dit kwam door het te langzame transport dat totaal niet over koelwagens beschikte zoals dit nu wel het geval is. Daardoor was handel in voedsel over grote afstanden bijna onmogelijk en was dit enkel weggelegd voor de aristocratische adel.

In tegenstelling tot bij de Romeinen werden er in de Middeleeuwen maar twee maaltijden per dag genomen. Het middagmaal en het avondmaal.

De m i ddel eeuwse maaltijden waren echter een gemeenschappelijke aangelegenheid.

Overvloedige banketten en soupers overgoten met de nodige 30

De Zonneblusser 2017 - 1

Ronald De Beir

alcoholische dranken waren, ondanks dat ze als immoreel werden beschouwd, niet uit het dagelijkse leven weg te denken.

Vooral de rijke kasteelheren en groot grondbezitters richtten op geregelde tijdstippen zulke decadente feestavonden in, waar tussen de gangen aan de gasten kleine kommetjes met water en linnen werden aangeboden om hun handen te wassen. De hiĂŤrarchische aard van de maatschappij werd nog maar eens onderstreept doordat van de lagere standen werd verwacht de hogere te bedienen, van de jongeren dat ze de ouderen assisteerden door het brood te breken of het vlees te snijden voor de medegasten. Het eten werd meestal geserveerd op borden of in stoofpotten, en de eters namen hun deel met een lepel of met de hand. Men gebruikte "borden" van droog brood zodat dit mee opgegeten kon worden.

Messen werden wel aan tafel gebruikt, waarbij er verwacht werd dat de gasten hun eigen mes gebruikten en alleen de hooggewaardeerde gasten een mes werd aangeboden. Het gebruik van vorken bij het eten was nog niet algemeen in gebruik en zou pas in de veertiende eeuw zijn intrede maken.

Uit ons verleden weten wij nu dat er aan de smaak en de bereidingswijze van de maaltijden veel aandacht werd geschonken, er is dus principieel niet veel veranderd met onze dagelijkse voeding en nu we dagdagelijks overdonderd worden met kookprogramma's en kookboeken zou iedereen er toch stilaan in moeten slagen om op een culinaire manier een ei te koken.

Ik wil voor de kookboekverzamelaars nog wel even vermelden dat de meeste gevonden kookmanuscripten bijna allemaal uit de late middeleeuwen komen en wel vooral uit de 14de en15de eeuw.

Een van die manuscripten, dat nog eeuwen in gebruik zou blijven en honderden malen zou worden overgeschreven, is "Le Viandier" opgesteld door Guillaume Tirel, een gewone Franse jongen die zich van eenvoudige keukenhulp wist op te werken tot "meesterkok" aan het Franse Hof.

De Zonneblusser 2017 - 1

Ronald De Beir

31

Tafelmanieren Iedere rechtschapen ouder tracht zijn kinderen van jongs af de nodige tafelmanieren aan te leren, zodat zij, wanneer men in gezelschap vertoeft, niet met het rood op hun wangen moeten zeggen dat hun kinderen niet genoeg wellevendheid aan de dag kunnen leggen bij het eten. Er zijn nu eenmaal bepaalde regels die men zo wie zo in acht moet nemen. Deze tafelmanieren werden reeds in 1550-1600 beschreven met als grote verandering dat iedereen zijn eigen bord kreeg, zijn eigen mes en een eigen glas en dit samen met een lepel en vork. Alles wat uit een gemeenschappelijke schotel kwam moest eerst met opdiengerei naar het bord worden gebracht en dan pas mocht men het met zijn eigen bestek aanraken en met datzelfde bestek het eten naar zijn mond brengen. Er is dus eigenlijk niets veranderd met onze tafelmanieren van tegenwoordig. Alleen: ze durven nog al eens fel verschillen naargelang het land dat je bezoekt.

Eten doen we overal ter wereld, maar waar je in het ene land een compliment krijgt als je je bord leeg eet, is dat in een ander land een grote belediging. Bij ons zijn we gewend om met mes en vork te eten en boeren (BURP) aan tafel is bij ons echt "not done".

Mocht je eerstdaags nog zinnens zijn een verre vakantiereis te maken, wel onthoud dan enkele grappige gewoontes.

JAPAN: Slurp je graag bij het eten van de soep, dan zit je in Japan helemaal goed. Volgens de Japanners versterkt het slurpen de smaak. Ben je zinnens om met stokjes te eten let dan wel goed op om deze niet rechtop in de rijst te steken, want dat is de manier 32

De Zonneblusser 2017 - 1

Ronald De Beir

waarop ze eten offeren aan hun overleden familie en voorouders.

CHINA: Steek ook hier de stokjes niet rechtop in de rijst, wijs er ook niet mee naar andere mensen en tik er vooral niet mee op de tafel. Kortom doe er niets anders mee dan eten. Over het laten van een boer na het eten hoef je je hier geen zorgen te maken. De Chinezen vinden dat heel beleefd. Je bord daarentegen helemaal leeg eten is dan weer niet zo'n goed plan.

THAILAND: Je krijgt in Thailand vaak geen mes bij de maaltijd.

Alles wordt vooraf in stukjes gesneden. Maar let op wanneer je een hap neemt want die moet je eerste met je vork op een lepel schuiven. Rechtstreeks met een vork eten is daar onbeleefd.

MIDDEN-OOSTEN: Hier wordt veel gebruik gemaakt van de handen om te eten. Let er wel op je linkerhand nooit te gebruiken: die wordt telkens gebruikt na een bezoek aan het toilet (wc). Je bord helemaal leegeten wordt dan weer aanzien als een compliment voor de kok.

ISLAMITISCHE LANDEN: Bij ons geven wij alles door aan elkaar, zelfs de appelmoes (Toon Hermans), maar in sommige islamitische landen is dat heel anders. Je mag daar enkel eten van de schalen die dicht bij je staan. Staat jouw favoriete receptje aan de andere kant, dan heb je gewoon brute pech. Laat nooit merken dat je iets niet lekker vindt, dat vinden ze heel onbeleefd.

AMERIKA: Qua eetcultuur en tafelmanieren verschilt Amerika niet zoveel van Europa. De Amerikanen snijden hun vlees en eten steeds met ĂŠĂŠn hand, namelijk de rechter. De linker houden zij angstvallig onder de tafel terwijl wij hier wel met mes en vork samen eten. De meeste Amerikanen hebben ook weinig ervaring wat betreft het maken van gastronomische maaltijden. Je vindt ze meestal in een "fastfood restaurant" en vandaar ook hun problemen met overgewicht.

ZUID-KOREA: Probeer hier voor je gaat eten achter de leeftijd van je tafelgenoten te komen . In Zuid Korea mag de oudste persoon namelijk eerst eten en zich bedienen. Dit geldt zelfs bij een tweeling. De rest moet geduldig wachten, waarna er volgens ouderdom rustig verder wordt gegeten.

De Zonneblusser 2017 - 1

Ronald De Beir

33

De hedendaagse tijd: Eten en drinken heeft tot vandaag steeds een grote sociale functie ingenomen, bijvoorbeeld: samen gezellig met zijn allen gaan eten.

Denk ook aan familiale tradities en niet te vergeten de jaarlijkse soupers van werk, clubs en maatschappijen. Maar tracht toch maar

je eet- en drinkgedrag binnen de perken te houden, zodat er niet te veel gewichtsproblemen ontstaan. Neem een gezonde levenswijze aan door gezond te eten (zoveel mogelijk vers) en veelvuldig te bewegen. Overdaad schaadt zoals ik al eerder in dit artikel heb aangehaald: alles met een "te" voor is niet goed ( te veel dit of te veel dat) maar denk er om, we leven slechts eenmaal, wees daarom steeds "tevreden" en geniet er van.

Ronald De Beir Bronnen: Regional Cuisines Medieval Europe Medieval science and encyclopedia Mens en gezondheid www.huisvanbelle:tafelmanieren Illustratie :Wikipedia- Asterix

34

De Zonneblusser 2017 - 1

Ronald De Beir

Openingsuren : van dinsdag tot vrijdag 10u00 – 12u30 13u30 – 18u00 Zaterdag van 10u – 18u (doorlopend) Adres : Strijdersstraat 10- 2650 Edegem Telefoon : 03/457-61-81 Website : www.lady-look.be

Agenda HeemcafĂŠ ‘t Schoonste Verdiep open op zondag 15 en 29 januari 2017 zondag 5 en 19 februari 2017 zondag 5 en 19 maart 2017 Let op! Zondag 1 januari 2017 uitzonderlijk gesloten.

Sint Antoniusviering: 22 januari 2017 Onze Lieve Vrouw Lichtmis: 5 februari 2017 Heemfeest in de Oude Basiliek: 25 februari 2017 met orkest Los Boleros

36

De Zonneblusser 2017 - 1

De Redactie

Aan al onze lezers wensen wij een voorspoedig 2017

De Zonneblusser 2017 - 1

De Redactie

37

KRING VOOR HEEMKUNDE VZW Gemeenteplein 2 2650 EDEGEM

EREVOORZITTER:

Jan van den Kerkhof, ereburgemeester.

VOORZITTER:

Eddy Weyn, Grensstraat 8 te 2150 Borsbeek GSM : 0486 503323 e-mail : e_weyn@hotmail.com

SECRETARIS:

Armand Akkermans, Tweebunder 18 te 2650 Edegem Tel. 03 457 51 42, e-mail: armand.akkermans@telenet.be

PENNINGMEESTER: Walter Van den Wijngaert, Ter Borchtlaan 84 te 2650 Edegem Tel. 0478 38 01 83, e-mail: vdww@telenet.be RAADSLEDEN:

Willy Swiggers Hilda Van Calster

DE ZONNEBLUSSER. Redactie en Lay-out:

Willy Swiggers Armand Akkermans

Secretariaat en briefwisseling: e-mail: Website:

Gemeenteplein 2, B-2650 Edegem heem.edegem@pandora.be http://users.telenet.be/KVHEdegem

Erelid: minimum € 25 Lid: € 15 Familiekaart : € 20 Bankrekening:

IBAN : BE23 0682 0510 3291 BIC : GKCC BE BB Kring voor Heemkunde Edegem vzw

Verantwoordelijk uitgever: Eddy Weyn, Grensstraat 8 te 2150 Borsbeek