13 minute read
HALTE VAN DE MAAND
HALTE VAN DE MAAND >HORTA EN HET JUSTITIEPALEIS VAN BRUSSEL
Bekende figuren uit binnen- en buitenland waren sterk onder de indruk van wat in de 19de eeuw het grootste gebouw ter wereld was. Het Justitiepaleis van Joseph Poelaert deed Freud denken aan een Assyrische tempel of een gravure van Gustave Doré. Charles Garnier, de ontwerper van de Parijse opera, vond het gebouw van een monsterlijke schoonheid. De dichter en poète maudit Paul Verlaine vond het geheel iets bijbels, iets michelangeloesque hebben. ‘Er zit gekheid in, maar een gezonde vorm van gekheid’, schreef hij. Wanneer Hitler na de Blitzkrieg België bezet, is het Justitiepaleis een van zijn eerste haltes in Brussel. Hij bezoekt het samen met zijn architect Albert Speer. De bedoeling was immers dat Berlijn, of beter gezegd Germanium, vol zou staan met dergelijke pronkzuchtige giganten.
Advertisement
In eigen land kon het gebouw op veel waardering rekenen bij Victor Horta. Wanneer de jonge architect – hij is nog maar twintig jaar oud – in 1881 in Brussel aankomt is het Justitiepaleis nog een gigantische werf. In 1892, nog geen tien jaar na de ophefmakende inhuldiging van Poelaerts Justitiepaleis maakt Horta zijn kletterende entree in de wereldgeschiedenis van de architectuur met zijn herenhuis Tassel in Elsene. De art nouveau was geboren. Maar ondanks zijn hang naar ijzeren krullen en vloeiende zweepslaglijnen, zal Horta altijd gefascineerd blijven door Poelaerts mastodont op de Galgenberg.
In hetzelfde jaar als de oplevering van het Tasselherenhuis, heeft Horta interesse voor de openbare wedstrijd voor de bronzen toegangsdeuren van het Justitiepaleis. Hij maakte een aantal schetsen waarin zijn oog voor architecturaal detail opvallen. Horta houdt minutieus rekening met de nodige ornamenten zoals die ook gestipuleerd waren door het wedstrijdreglement. Horta kent zijn klassiekers, maar toch haalt hij de finale niet, het is ene Jacques Van Mansfeld die de opdracht binnenhaalt.
In 1912 wordt Horta lid van de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen en vijf jaar later, in 1919, wordt hij via deze eerbiedwaardige organisatie lid van de Commissie van het Justitiepaleis. Deze commissie was opgericht met het doel om de omgeving van het Justitiepaleis zijn definitieve plooi te geven. Het Justitiepaleis was dan wel af, maar de straten en pleinen in de onmiddellijke omgeving waren allesbehalve aangepast aan die gigant in hun midden.
In de jaren twintig wordt er een ideeenwedstrijd georganiseerd met de bedoeling de aangelanden harmonieus te laten aansluiten bij de ‘Tempel van Themis’. Als gevierd architect wordt Horta gevraagd om in de jury te zetelen van deze wedstrijd maar hij houdt de boot af: hij wil immers zelf graag deelnemen aan deze wedstrijd… Maar ook hier moet Horta in het zand bijten. Voor de tweede maal behaalt de meester-architect de finale niet. De prijs gaat naar Adolphe Puissant, een onbekend architect. Puissant wint de wedstrijd maar zijn ontwerp wordt nooit uitgevoerd.
Horta blijft wel in de Commissie van het Justitiepaleis zetelen maar in 1936 ontstaat er onenigheid tussen Horta en de andere commissieleden en hij vertrekt hij met slaande deuren. Horta vindt immers dat er met weinig respect wordt omgegaan met het werk van Joseph Poelaert.
Het meesterwerk van Poelaert blijft Horta wel fascineren. In 1939 - Horta is dan al bijna tachtig jaar, zijn art nouveauhuizen worden als ‘gedemodeerd’ beschouwd en zonder schroom aangepast aan de nieuwe minimalistische mode van zijn tijd - schrijft hij een doorwrochte analyse over het Justitiepaleis. De aanleiding voor deze analyse was een discussie tussen twee advocaten die zich afvroegen of de ronde koepel die het paleis bekroonde eigenlijk overeenkwam met de oorspronkelijke opzet van architect Poelaert, want in oude plannen duikt het Justitiepaleis op met een vierkante, piramidale bekroning. Horta bevestigt dat het wel degelijk de bedoeling was van Poelaert om zijn bouwwerk te bekronen met een circulaire vorm. Waarop de art nouveau architect zich lanceert in beschouwingen over het belang van architecturale coherentie. Horta doet eigenlijk op ons een beroep om het Justitiepaleis te zien doorheen de overdadige stijl en de talloze ornamenten. Hij vraagt niet alleen om het gebouw te zien zoals het is, namelijk een meesterwerk van een uitzonderlijke architectuur, maar ook om het in zijn context te zien: als deel van een imposante horizonlijn, als elementair bestanddeel van een indrukwekkende Brusselse skyline. Horta zou nog het einde van de Tweede Wereldoorlog in Brussel meemaken. En zien hoe een rookpluim uit het Justitiepaleis het einde betekent van Poelaerts oorspronkelijke koepel.
Stefan Moens
[Tekst gebaseerd op een studie van Thierry Henrard, architect. In de nabije toekomst zal het Hortamuseum in Sint-Gillis een boek uitgeven over Horta’s fascinatie voor het Justitiepaleis.]
>STADSBERICHTJES
WIE DURFT ER IN DE LIFT?
Het zijn twee liften eigenlijk, die een hoogteverschil van 20 meter overbruggen. Ze werden in 2002 in gebruik genomen en hebben er een handje van weg regelmatig uit te vallen. In 2019 gebeurde dat liefst 131 keer! Als het misloopt, kan je er behoorlijk lang in vast zitten. Een keer gebeurde dat omdat er 21 mensen in kropen terwijl 15 het maximum is. Dan komt de brandweer eraan te pas. De liften komen in de Hoogstraat uit op de Breughel de Oudesquare. Boven staan ze aan de rand van het Poelaertplein, naast het Justitiepaleis. Vanaf de balustrade is er een heel mooi uitzicht over de benedenstad. De liften worden nu gerenoveerd, de één na de ander. Alle elektrische onderdelen en de glaswanden van de cabines worden vernieuwd. Een korte tijd zullen de twee tegelijk uit dienst zijn en dan moet je zoals weleer te voet langs de Minimenstraat of de hellingen langs het Justitiepaleis. Onderaan de liften opende het centrum voor fotojournalistiek en educatie Geopolis een tweede locatie met café en kleine boekhandel. Beneden op het pleintje staan verschillende handelszaken leeg en dat al geruime tijd. Het is moeilijk om er invulling voor te vinden en vooral te houden. Ook daar wordt aan gewerkt.
© NORA DE KEMPENEER
BLOEMBAKKEN OP WANDEL
Als je van de tram stapt aan de halte Poelaert, kijkt het Justitiepaleis met zijn eeuwige stellingen indrukwekkend op je neer. Om niet verloren te lopen op dit immense plein, met zijn 7.750 m2 het grootste van de stad, kan je je oriënteren op het Monument ter Verheerlijking van de Belgische Infanterie, behoorlijk bombastisch van naam, én van uitzicht trouwens. Het monument, een obelisk met een goudkleurige kroon er bovenop, staat op een sokkel waaronder zich een crypte bevindt met daarin een liggend beeld, omgeven door, Bruxelles oblige, het nodige zwerfvuil.
De stad wil in de omgeving van het plein meer kwalitatieve ruimte bieden aan de bewoners van de Marollen. Er wordt nagedacht over meer groen en nieuw stadsmeubilair. Sinds maart zijn de parkeerplaatsen op de hellingen naast het Justitiepaleis geschrapt. Enorme bloembakken blokkeren de toegang ernaar. Daar is niet iedereen gelukkig mee. Het schrappen van de parkeerplaatsen is nefast voor de bewoners en de handelaars, aldus de handelaarsvereniging van de Marollen. Al enkele keren werden de bloembakken door onbekenden verwijderd, en quasi meteen stond het er weer vol auto ‘s, zij het slechts voor een uurtje. Wordt ongetwijfeld vervolgd.
Stadsberichtjes door Nora De Kempeneer en Greet Callaerts
>GEMEENTERAAD: DE HEER MAMPAKA SPREEKT
Gemeenteraadslid Els Ampe (Open VLD) is in vorm tijdens de zitting van 26 april. Ze begint met gemeenteraadslid Bianca Debaets (CD&V) te schofferen door haar brutaal te onderbreken terwijl deze een vraag stelt. Gemeenteraadslid Ampe blijft bij hoog en laag beweren dat zij zich als eerste had aangediend om een vraag te stellen. Voorzitster Liesbet Temmerman (Ecolo-Groen) reageert boos, gemeenteraadslid Debaets eerder koelbloedig. Ze zegt mevrouw Ampe niet in de schaduw te willen stellen en voegt eraan toe dat de hardste roepers blijkbaar de meeste spreektijd krijgen.
Vervolgens geeft gemeenteraadslid Ampe haar mening over de verkeerssituatie in het Ter Kamerenbos. Het schepencollege wil dit autovrij maken. Els Ampe noemt dit experimenteren met allerlei wilde verkeerssituaties, die de ene week nog gekker waren dan de andere. Ze herinnert de gemeenteraadsleden eraan dat toen ze zelf schepen was van mobiliteit, ze de maximumsnelheid voor het verkeer liet verminderen van 70 naar 50 km/u. Bovendien liet ze er fietspaden aanleggen. En ze zag dat het goed was. Burgemeester Close (PS) antwoordt dat het schepencollege een politieke keuze gemaakt heeft voor de verkeerssituatie in het Ter Kamerenbos. Hij stelt vast dat de liberale partij deze keuze niet ondersteunt.
Even later is gemeenteraadslid Bertin Mampaka (CDH) aan het woord, hij verschijnt niet in beeld. Hij heeft ervoor gekozen om zijn camera uit te schakelen. Zoals u wellicht weet is hij vroeger schepen van sport geweest. Hij is van mening dat de huidige coalitie veel geld uitgeeft aan studies, dit keer voor de renovatie van het zwembad in de Reebokstraat in de Marollen. Is dit noodzakelijk, vraagt hij. Benoit Hellings (Ecolo-Groen), huidig schepen van sport, preciseert dat het zwembad in de Marollen sociaal en sportief erfgoed is. Het is een beschermd gebouw met twee zwembaden, douches en enkele zalen. Het geheel zal gerenoveerd worden. De tot nog toe ongebruikte zalen zullen in de toekomst gebruikt worden voor sociale en sportieve activiteiten. De studie houdt onder meer een ontwerp in voor het verkrijgen van een stedenbouwkundige vergunning. Tijdens de werken zal het zwembad hooguit enkele weken gesloten blijven.
Tijdens de gemeenteraadszitting van 10 mei kondigt plaatsvervangend voorzitter Mohamed Ouriaghli (PS) twee blijde gebeurtenissen aan: schepen Lydia Mutyebele Ngoi is op 16 april bevallen van een zoon. Gemeenteraadslid Mathias Vanden Borre (N-VA) is op 21 april papa geworden, eveneens van een zoon.
Gemeenteraadslid Bianca Debaets wenst te weten of er een overzicht beschikbaar is van de airbnb’s op het grondgebied van de stad. Schepen van stedenbouw Ans Persoons (Vooruit/ SP.A) antwoordt dat er voor de corona-epidemie ongeveer 2.000 airbnb’s actief waren, momenteel zijn er dat nog 1.400. De legale zijn bekend aangezien deze over een gewestelijke vergunning beschikken. De illegale logies worden opgespoord via de website airDNA. Het precieze aantal legale airbnb’s kent de schepen niet uit het hoofd.
De grondregie heeft een gebouw aangekocht in de Lombardstraat 26 en het omgevormd tot 10 appartementen en een handelsruimte. De huurprijzen werden vastgesteld en dienen goedgekeurd te worden door de gemeenteraad. Riet Dhont, gemeenteraadslid voor PTB*PVDA oordeelt dat de huurprijzen te hoog zijn. Ze haalt het voorbeeld aan van een appartement met één kamer waarvan de maandelijkse huur € 770,00 en de lasten € 60,00 bedragen. Burgemeester Close deelt mee dat de MR de huurprijzen te laag vindt, de PTB*PVDA vindt ze te hoog. Hij concludeert dat het College van Burgemeester en Schepenen op het juiste spoor zit. Plots is er een tussenkomst van gemeenteraadslid Bertin Mampaka, opnieuw klank zonder beeld. Nee, mijnheer de burgemeester, fulmineert hij, mijnheer Mampaka volgt u. Mijnheer Mampaka, als lid van de MR, is van mening dat de stad zowel sociale- als duurdere Hausmanniaanse woningen moet verhuren. Op die manier kunnen de belastingen van de Brusselaars naar beneden. Dan valt hij de PTB* PVDA aan, waarna fractieleidster van deze partij, Mathilde El Bakri, in beeld komt en hem vraagt geen leugens te verspreiden. Er volgt een gelijktijdige monoloog van gemeenteraadsleden El Bakri en Mampaka, een ware kakofonie. Burgemeester Close en voorzitter Ouiaghli kijken geamuseerd naar dit onverwachte spektakel. De heer Mampaka beëindigt zijn betoog door te stellen dat de linkse socialisten staatsgeld verspillen dat nodig is voor de politie, die slecht betaald wordt. Zo, dat weten we dan weer. Op het einde van de zitting merkt voorzitter Ouriaghli op dat er exact vijf minuten resten om een terrasje mee te pikken.
GEMEENTERAADSLID BERTIN MAMPAKA IN BEELD
BERICHTJES VAN HIER EN GINDER
VERENIGINGEN EN ACTIVITEITEN
BUURTRESTAURANT HET ANKER
Het Anker is een buurtwerking, actief in de Begijnhofwijk sinds begin jaren ’90. Het buurtrestaurant opende haar deuren in februari 2020 in een volledig gerenoveerd gebouw. Het restaurant biedt plaats aan zo’n 60-tal bezoekers en heeft elke dag twee verse menu’s in het aanbod: een vis-/vleesgerecht en een vegetarisch gerecht. Vanaf 9 juni is het restaurant terug open van maandag tot en met vrijdag, van 11u30 tot 14u. De eerste zaterdag van de maand is er een brunch. 65-plussers genieten van een verminderd tarief.
Groepen zijn ook welkom, mits reservatie. Afhaalmaaltijden zijn ook een optie. Daarnaast komen ze ook tegemoet aan mensen die een ruimte zoeken in hartje Brussel.
• Meer info op www.ld3.be/menu-buurtrestaurant of www.facebook.com/HetAnkerBuurtrestaurant Adres: Marcqstraat 25, 1000 Brussel – 02 889 00 80
ZONNELIED
Vzw Zonnelied is een organisatie die ondersteuning biedt aan volwassenen met een beperking op verschillende locaties in het Pajottenland en Brussel. Naar aanleiding van haar veertigjarige bestaan komt de vzw naar buiten met een gevarieerde selectie uit het artistieke werk dat tot stand kwam in haar beeldende ateliers.
Binnen het zorgaanbod hebben deze ateliers altijd een belangrijke plaats gehad. Ze zijn voor een aantal ‘gasten’ een veilige plek en een werkruimte waar ze worden aangemoedigd om hun eigen beeldtaal te ontwikkelen.
De collectie is divers en omvat het werk van heel uiteenlopende makers. Wat ze gemeen hebben is een behoefte om te creëren, los van trends of conventies, zonder een publiek voor ogen te hebben of zonder zichzelf te meten met andere makers. Elk werk geeft op hoogstpersoonlijke wijze vorm aan een hoogstpersoonlijke ervaringswereld.
Een aantal werken maakten reeds eerder deel uit van tentoonstellingen in Europa en België, onder andere via Art et Marges, het Brussels museum voor outsiderkunst.
Van 10 tot 25 juli kan u een ruime selectie van de werken bekijken in de tentoonstellingsruimtes van De Markten, dagelijks van 11 tot 19u.
© SOFIE DE LEPELEIRE
COLOFON
Werkten aan dit nummer mee: Grigore Ionita, Etienne Philips, Hanne De Nil, Nora De Kempeneer, Marcel Rijdams, Stefan Moens, Charles Six, Mireille Willems, Greet Callaerts, Jelle D’Hondt, Katrien Colenbie en Herman Genbrugge. Foto’s: De Markten en ingezonden Lay-out en druk: Drukkerij Atlanta Schaff en Oplage: 4.500 Advertentiewerving: De Markten, 02 512 34 25, demarkten@demarkten.be Verantwoordelijke uitgever: Isolde Boutsen
De Vijfh oek is het maandblad van De Markten, Oude Graanmarkt 5, 1000 Brussel, 02 512 34 25, demarkten@demarkten.be, www.demarkten.be www.facebook.com/demarkten.brussel 0448.654.692 RPR Brussel Met de steun van de Vlaamse Gemeenschapscommissie. De Markten maakt deel uit van N22, het netwerk van de 22 Brusselse gemeenschapscentra.
Steun De Vijfhoek: Uw steun blijft welkom op rekeningnummer BE62 4331 1470 6161 van De Markten met vermelding "steun De Vijfh oek". Voor het septembernummer van De Vijfh oek zijn teksten en aankondigingen welkom tot uiterlijk 11 augustus Artikelwerving: De Markten, 02 512 34 25, demarkten@demarkten.be
De redactie behoudt zich het recht voor om teksten in te korten of aan te passen.
Openingsuren onthaal: maandag tot vrijdag van 9 tot 17u. De Markten is gesloten op zondag 11 juli, woensdag 21 juli en zondag 15 augustus.
Wie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest woont, kan De Vijfh oek gratis ontvangen. Woont u buiten Brussel?
Dan krijgt u De Vijfh oek door € 12,50 over te schrijven op rekeningnummer BE62 4331 1470 6161 met de vermelding van 'Abonnement De Vijfh oek'.
Wist je dat je al onze publicaties ook online kan bekijken?
Surf naar www.demarkten.be/publicaties. Wil je onze e-nieuwsbrief ontvangen? Mail naar demarkten@demarkten.be of schrijf je in op www.demarkten.be.
