Leeuwarder Seniorenkrant 20

ANNEKE DOUMA:

HOGE OPLAGE! 55.000

“DE LIEFDE EN WARMTE DIE IK VAN MIJN PUBLIEK KREEG, GENAS MIJ”

Blijf fit en veilig Doortrappen in Fryslân!

Fietsen is fijn! Door te fietsen blijf je fit, zelfstandig en in contact met andere mensen. Doortrappen Fryslân helpt je om zo lang mogelijk met plezier en veilig te kunnen blijven fietsen.

@doortrappen.fryslan @Doortrappen.Fryslan www.doortrappen.frl

Leuke en leerzame fietsactiviteiten in de buurt

Fietsgroepen

Gezellig samen met anderen mooie routes fietsen door Fryslân.

Fiets Totaal Doortrap Dagen

Fiets samen een mooie Doortraproute en leer meer over veiliger fietsen.

Driewielfietsontdekdagen

Ontdek de voordelen van de driewielfiets en maak een proefritje.

Fietsspiegelactie

Een leuke en leerzame bijeenkomst over het gemak van fietsspiegels.

Fiets je rijk

Hoe meer fietsroutes je rijdt, hoe groter de beloning.

Nieuwsgierig naar activiteiten bij jou in de buurt? Kijk voor data op www.doortrappen.frl.

Lever deze coupon in en ontvang

Lever coupon in en ontvang

20% korting AANKOOP

20% korting

BIJ AANKOOP VAN EEN FIETSHELM

ROND FIETSEN

Ga veilig de weg op en kies voor een goedgekeurde fietshelm

Ga de weg op en kies voor een fietshelm

AL MEER DAN 60 JAAR

EEN FAMILIEBEDRIJF

€2.399,-

€2 399

Op pad met knuffelpony Daisy

Daisy is een schattige mini Shetlandpony van 12 jaar oud. Ze is heerlijk zacht, lief en houdt van knuffelen. En dat komt heel goed uit, want Daisy gaat regelmatig op bezoek bij bewoners van zorginstellingen. Als Team Daisy een middag naar Jabikshof in Goutum gaat, mag ik erbij zijn. Het klinkt misschien gek, een pony in huis, maar het zorgt voor veel vrolijkheid.

MET OPA OP PAD

Toen ik laatst met Julian onze favoriete film Madagascar zat te kijken, genoot ik weer zo van zijn plezier bij de capriolen van Alex de leeuw en de dansjes van Koning Julien XIII. Lekker jezelf zijn, dat gun ik hem zijn hele leven lang.

Beste lezers, Voor je ligt de 20e editie van de Leeuwarder Seniorenkrant. Er zijn maar liefst 55.000 exemplaren van deze krant gedrukt, omdat we zoveel mogelijk mensen de kans willen geven om de krant op papier te lezen. Dat is natuurlijk veel leuker dan op een scherm.

Ik vind het prachtig als jonge mensen de wereld een stukje mooier willen maken. Als ze ergens in geloven en er vol voor gaan om dat te bereiken. Zo iemand is Teun Toebes. Deze 24-jarige verpleegkundige en student zorgethiek, strijdt voor een betere levenskwaliteit voor mensen met dementie.

OP BEZOEK BIJ…

Zelfs zonder huisnummer is het monumentale pand in de Grote Kerkstraat waar organist Theo Jellema (67) woont gemakkelijk te vinden. De posters met aankondigingen voor orgelconcerten die de hoge ramen sieren, laten daar geen enkel misverstand over bestaan.

Douma:

Anneke Douma (78) is een icoon in de muziekwereld. Eind 2021 ging ze met pensioen, na een succesvolle carrière van meer dan zestig jaar. In die jaren is ze talloze keren geïnterviewd en toen de Leeuwarder Seniorenkrant haar vroeg om een interview, stemde ze toe, op één voorwaarde: dat het geen standaardgesprek zou worden. “De mensen weten inmiddels wel wanneer en waarom ik ben begonnen met zingen.” En dus legden we haar enkele andere vragen voor, zoals: wanneer was ze het gelukkigst? “O, dat is nu”, zegt ze zonder aarzelen.

Jeltsje de Boer

Zet zich in voor het welzijn van ouderen, voorzitter van UVV Grou.

Riemie van Dijk Altijd op zoek naar verhalen die raken, blijven hangen en doorverteld worden.

Ritsko van Vliet

Plaatst het Leeuwarden van de jaren 50 en 60 in een persoonlijk perspectief.

Peter Teeuwen Puzzelkoning

Een belangrijk thema in deze krant is armoede. We proberen altijd veel afwisseling te brengen in de onderwerpen waar we over schrijven. Maar we kunnen en willen de ogen niet sluiten voor de realiteit. Daarom bracht Riemie een bezoek aan Marijke Huizing, die geldgebrek aan den lijve heeft ondervonden. Veel ouderen weten niet hoe ze om hulp moeten vragen of schamen zich voor hun situatie. Marijke haar advies is: wees open en durf om hulp te vragen. Misschien kan Stichting Urgente Noden iets voor je betekenen. Je leest er alles over op pagina 12.

Verder hebben we een uitgebreid interview met zangeres Anneke Douma. Zij vertelt dat ze in moeilijke tijden veel steun had aan de warmte en liefde van haar publiek. Uiteraard ontbreekt ook het verhaal van onze ‘opa op pad’ Ritsko van Vliet niet.

Een op de vijf mensen krijgt dementie. Dat zijn harde cijfers. Boukje sprak met Teun Toebes, een 24-jarige verpleegkundige en student zorgethiek die al ruim twee jaar op een gesloten afdeling van een verpleeghuis woont. Hij schreef er een boek over en staat in de theaters. Zijn missie: een betere levenskwaliteit voor mensen met dementie.

Dit was maar een kleine greep uit alle interessante artikelen uit deze krant. Ik wens je veel leesplezier!

Doede Vellema

PS:Wilje iets kwijt overde inhoudvan deze krant, mail ons dan gerust op info@seniorenkrant.nl. Jekrijgtaltijdantwoord.

Coverfoto Simon van der Woude

Druk Mediahuis Noord Grafisch Bedrijf

Advertenties Doede Vellema | 06 15 37 22 55 | info@seniorenkrant.nl

Website www.seniorenkrant.nl

E-mailadres info@seniorenkrant.nl

Facebook www.facebook.com/LeeuwarderSeniorenkrant

Disclaimer Ondanks alle zorg die aan deze uitgave is besteed blijven vergissingen mogelijk. Wij kunnen daar echter geen aansprakelijkheid voor aanvaarden. Auteursrecht voorbehouden. ©2023

Koesma Basdew

Sociaal bewogen en maatschappelijk geëngageerd, schrijft daarover op prikkelende wijze.

Annette Bons

Verzot op lezen; schrijft blogs en recensies over boeken.

Een uitgave van: Devea www.devea.nl

Boukje Wiersma Schrijft herkenbare, inspirerende verhalen met een mix van positiviteit en ontroering, eindredacteur.

“ALLEEN ALS WIJ DE MENS BLIJVEN ZIEN, ZAL DIE NOOIT VERDWIJNEN”

Anneke

“De liefde en warmte die ik van mijn publiek kreeg, genas mij”

Laatst kwam ik een foto tegen van mijn act in jeugdcircus Saranti. Daarop ben ik zeker niet mijzelf. Ik sta verlegen op het toneel, zeg maar onzeker, met naast mij een stralende assistente. Bij mij kon er geen lachje vanaf. Het was duidelijk een actie van mijn vader om mij daar zo neer te zetten. Met een paar van zijn trucs had hij een act samengesteld. Ik weet het nog precies. Gekleed als oosterse tovenaar kwam ik op met een touwtje, waar plotsklaps een doek aan hing. Vervolgens veranderde een ander doekje in een touw, terwijl het verdwenen doekje ineens in een glas terugkwam. Tot slot liet ik een lege fluwelen zak zien, waaruit na wat abracadabra-bewegingen tientallen vlaggetjes kwamen.

Waarom ik geen plezier had? Saranti zat in een gebouwtje, ingeklemd tussen de Valeriusstraat en de Sweelinckstraat. In deze buurt had ik vijf jaar eerder kort gewoond, maar lang genoeg om er een slecht gevoel aan over te houden. De repetitieruimte was vlak naast speeltuin Het Westen, waar ik mij toen op woensdagmiddagen tegen mijn zin moest vermaken*. In het theaterstuk In de naam van de vader , over het leven van en met Ritsko senior, vertelde ik daarover: “Ik was negen, het werd tijd dat ik het goochelvak leerde. Pa stuurde me met zijn trucs naar kindercircus Saranti. Ik vond het verschrikkelijk. Ik was een verlegen jongetje uit de binnenstad en kwam terecht tussen de brutale jongens van het Valeriuskwartier.”

NAUW BETROKKEN BIJ SARANTI

Een trauma heb ik er overigens niet aan overgehouden. Sterker nog, ik ben al jaren nauw betrokken bij het wel en wee van Saranti. Onlangs presenteerde ik voor de derde keer Circus Got Talent en dit jaar zit ik in een adviescommissie voor de activiteiten rond het 65-jarig jubileum in 2024.

De goedlachse assistente kwam ik jaren geleden ineens tegen in Zalen Schaaf, op de reünie van jongerencentrum Hippo. “Ken je mij nog? Agnes Salverda, je eerste assistente.” Van dit meisje uit de Beethovenstraat hoorde ik dat zij ook het theatervak was ingegaan. Ze was bijna vijfentwintig jaar in Amsterdam de promotor van Paradiso.

STIJVE HARK AAN DE REKSTOK

Mijn vader had maar één doel voor ogen: hij zou een internationale artiest van mij maken. Ik wilde dolgraag op voetbal, maar dat was te gevaarlijk. Stel dat je een vinger bezeert, dan kun je niet meer met de fijnste bewegingen een munt laten verdwijnen. Ik moest maar lid worden van de christelijke gymnastiekvereniging Kracht en Vriendschap. Dat was goed voor mijn houding. In het gymlokaal van de W.C. van Munsterschool aan de Leeuwerikstraat deed ik pogingen om een keurig vogelnestje te maken. Daar waar ik voetballend met subtiele bewegingen een tegenstander passeerde, hing ik nu als een stijve hark aan de rekstok. Het klimmen in de touwen was met mijn hoogtevrees ook geen succes. Zelfs het wijdbeens over een lage bok

Ritsko van Vliet is sinds eind 2021 opa. Iedere dinsdag past hij op zijn kleinzoon Julian. Weer of geen weer: Ritsko neemt de kleine mee de stad in. Deze ommetjes brengen herinneringen naar boven aan zijn eigen kindertijd. In persoonlijke verhalen vertelt Ritsko over deze jeugdervaringen in de Friese hoofdstad van de jaren vijftig en zestig.

MET OPA OP PAD VERLEGEN TOVENAAR IN SARANTI

springen lukte niet. Om indruk te maken op een lief turnmeisje had ik alle moed verzameld om toch een geslaagde jump te maken. Ik sprintte in volle vaart naar het gevaarte op vier poten, maar de angst voor de sprong deed mij op het allerlaatste moment inhouden. Met als gevolg dat ik met gestrekte armen de bok omverliep.

LANGUIT OP MIJN SNUFFERD

Bij de jaarlijkse uitvoering voor ouders en overige gezinsleden zat ik nog wel in een groepje dat maar liefst drie koprollen achter elkaar demonstreerde. Ook dat was geen pretje, want deze keer was ik bij het opstaan alle oriëntatie kwijt en belandde ik pardoes op de schoot van een toekijkende moeder. De afgang was toen nog altijd niet compleet; mijn finale moest nog komen. Tijdens de opkomst van alle jeugdleden had ik al eens stiekem achteromgekeken naar de deur van de kleedkamer. Ik hoopte dat mijn vader op het allerlaatste moment toch nog langs zou komen. Maar helaas, er kwam geen keurige man

met hoed de zaal binnen. Of toch? Terwijl ik een voorzichtige aanloop nam voor de laatste serie koprollen, hoorde ik de kleedkamerdeur opengaan. Snel keek ik achterom en vergat daarbij de rand van de turnmat. Ik ging languit op mijn snufferd en een bulderend gelach weerkaatste tegen de muren van het gymlokaal. Om mijzelf te redden rolde ik nog drie keer door, stond als een dronken matroos op en waggelde overdreven terug naar de groep. De man die net was binnengekomen gaf mij een schouderklop. Hij had een alpinomuts op.

Julian zal vast, net als zijn papa en mama en opa en oma, kennismaken met voetbal en tennis. Maar als zijn hart ergens anders ligt, dan zal ik hem daarin natuurlijk stimuleren. Wel neem ik hem eerst mee naar het ukkepukvoetbal bij Blauw Wit ‘34. Omdat opa Ritsko daar zo’n plezier in heeft. ■

* Lees ook Mijnzandavonturen in Leeuwarden-West via www.seniorenkrant.nl

Toen ik laatst met Julian onze favoriete film Madagascar zat te kijken, genoot ik weer zo van zijn plezier bij de capriolen van Alex de leeuw en de dansjes van Koning Julien XIII. Lekker jezelf zijn, dat gun ik hem zijn hele leven lang.

Tekst: Ritsko van Vliet

ANNEKE DOUMA:

DE LIEFDE EN WARMTE

DIE IK VAN MIJN PUBLIEK

KREEG, GENAS MIJ

Anneke Douma (78) is een icoon in de muziekwereld. Eind 2021 ging ze met pensioen, na een succesvolle carrière van meer dan zestig jaar. In die jaren is ze talloze keren geïnterviewd en toen de Leeuwarder Seniorenkrant haar vroeg om een interview, stemde ze toe, op één voorwaarde: dat het geen standaardgesprek zou worden. “De mensen weten inmiddels wel wanneer en waarom ik ben begonnen met zingen.” En dus legden we haar enkele andere vragen voor, zoals: wanneer was ze het gelukkigst? “O, dat is nu”, zegt ze zonder aarzelen.

Het gesprek vindt plaats in het Eurohotel.

Anneke woont er vlakbij, aan het Europaplein. Ze heeft haar hondje Boy meegenomen. Ze raakt in gesprek

met de fotograaf. “Als zangeres had ik een dienstverlenende taak. Als ik mensen blij kon maken, dan werd ik ook blij. Als ik saamhorigheid kon creëren, één grote familie, dan was ik zó gelukkig.

Muziek kan dat doen. Ik ben geen zangeres geworden, ik zong altijd al, vanaf mijn vierde.”

Nadat er foto’s zijn genomen (samen met Boy), is het tijd voor de vragen.

BENTU(“ZEGALSJEBLIEFTJE”, ZEGTZE).BENJEINTROVERT OFEXTRAVERT?

“Introvert. Ik ben het liefst alleen met mijn beestjes.” Behalve Roy heeft ze nog een poes en vissen. Onlangs zag ze konijnen die ze ook graag zou willen, maar: “Dat kan echt niet”. “Ik kom niet meer in de kroeg. En nu ik niet meer optreed, leer ik mezelf steeds beter kennen. Daar is eindelijk tijd voor. Laatst zag ik bij Jinek de kleindochter van Frits Philips. Ik heb nog voor hem opgetreden en daar is een foto van. Die zette ik op Facebook en iemand reageerde dat ik zoveel heb beleefd. Dat is ook zo, ik heb prachtige dingen meegemaakt. Ik zing niet meer, ik heb drie operaties gehad aan mijn stembanden. Bij de eerste operatie zijn mijn stembanden beschadigd. En ik werd doof. De vleugeltjes die ik kreeg van zingen waren er niet meer en dus besloot ik ermee te stoppen. Dat had niets te maken met mijn publiek hoor, dat moet je er duidelijk bij zetten”, knikt ze naar het schrijfblok.

Terug naar de vraag. “Ik heb een behoorlijke rugzak.” Anneke werd als kind misbruikt. Ze liep weg, deed aangifte en zat twee jaar in een tehuis. Op 67-jarige leeftijd maakte ze bekend wat er in haar jeugd was gebeurd, in een documentaire van Omrop Fryslân. “Ik ben beschadigd in die periode. In mijn zangcarrière heb ik het goed gedaan, maar op liefdesgebied niet. Ik heb nooit honderd procent op iemand kunnen vertrouwen en daardoor liepen mijn relaties stuk. Zingen was een prachtige vlucht uit mijn problemen. Ik heb zoveel liefde en warmte van mijn publiek gekregen, dat genas mij. En nadat ik was gestopt, stond ik stil en had ik eindelijk tijd om een keer goed in mezelf te kijken, om alles een plekje te geven. Ik ben de confrontatie aangegaan. Je kunt niet blijven vluchten, dat gaat wroeten in je lijf.”

WATWASJELIEVELINGSLEEFTIJDTOTNUTOE?

“Deze leeftijd. Eindelijk heb ik door wie ik ben en wat ik wil. Ik heb rust gevonden.”

WATISJEFAVORIETE VAKANTIELAND?

“Ik ben in Los Angeles geweest, in Las Vegas, in Nieuw-Zeeland, in Canada; Friezen zitten overal. Ik ben op cruises geweest, in Alaska, op de Caribbean. Maar ik heb altijd heimwee. Ik ben het liefst hier, veilig en vertrouwd. Ik ben boven Dokkum geboren en ik houd van de ruimte.

Tekst: Anita Terpstra, foto’s: Simon van der Woude

‘IK LIG NIET VOOR DRIE UUR ’S NACHTS IN BED. IK BEN EEN NACHTVLINDER. DE NACHTEN VIND IK FANTASTISCH'

Zo nu en dan zoek ik die ruimte op. Dan rijd ik naar de Zwarte Haan, naar de dijk. In het bos vliegt het me aan. Ik heb vrij uitzicht nodig.”

BENJEEENOCHTENDOFAVONDMENS?

“Ik lig niet voor drie uur ’s nachts in bed. Ik ben een nachtvlinder. De nachten vind ik fantastisch. Eerst vond ik dat gek. Alle lichten om me heen waren gedoofd en dan zei ik tegen mezelf: jij moet ook naar bed. Maar nu heb ik dat niet meer. Als iedereen in beweging is, dan wil ik ook in beweging. In de nacht heb ik dat niet. Dan is het heerlijk stil.”

WAARVOORZOUJEINDEGEVANGENISKUNNENBELANDEN?

“Voor het stelen van een brood, als ik niet meer rond zou kunnen komen. Ik heb AOW en ik heel dankbaar dat ik dat elke maand krijg. Ik heb nog zoveel kleren van de bühne, daar teer ik op. Ach, ik heb één mond, daar kan maar één gehaktbal in. Ik heb Nederland mee helpen opbouwen, de goede tijd meegemaakt. Soms heb ik het idee dat we weer terug gaan in de tijd.”

FAVORIETESEIZOEN?

“ De lente. En de herfst, vanwege alle kleuren. Ik heb corona gehad, meteen toen het begon, en sindsdien ruik ik niks meer. Ook mijn smaak was lange tijd weg, het begint nu weer een beetje terug te komen.”

FAVORIETEBOEK?

“Ik lees veel boeken over de oorlog. In het begin hield de oorlog tussen Rusland en Oekraïne me ook enorm bezig. Ik bleef maar tv kijken.

Hou ermee op, zei ik tegen mezelf. Ik werd er passief van, kon het maar niet loslaten. Nu gaat dat gelukkig beter. Hier is nog vrede. Mannen die lang aan de macht zijn, krijgen narcistische trekjes.”

WAAR BEN JE HET MEEST TROTS OP? “ Mijn kinderen en kleinkinderen.”

Anneke geeft open en eerlijk antwoord op de vragen. “Ik heb het leven geleefd zoals ik het heb geleefd en daar draag ik ook de consequenties van. Ik was een serieuze artiest, muzikaal, een harde werker. Ik ben niet gemeen en verbitterd geworden. Ik ben een positief ingesteld mens. Ik klaag nooit, ik vraag nooit. Wil een ander niet tot last van. Laatst zei iemand met wie ik naar de huishoudschool ben geweest tegen me: ‛Anneke, je bent niks veranderd.’ Ze herinnert zich een brief die ze kreeg van een juf in het tehuis. “Ze schreef dat ik zo’n lief, zachtaardig en rustig meisje was. Die brief koester ik.” ■

OVER ANNEKE

Anneke Douma werd in 1944 geboren, in Morra-Lioessens. Ze trad als 14-jarige al op bij verschillende orkesten. Pier Sambrink vroeg haar voor zijn orkest De Sambrinco’s en toen kwam haar carrière echt van de grond. Haar eerste solosingle was een jodellied, maar ze begon al snel in het Fries te zingen. Anneke werd onder andere bekend door de nummers ’t Woanskip (het clublied van Cambuur) en Bonkefeart

TE KOOP

16 eigentijdse appartementen

LAATSTE KANS

Nog enkele appartementen beschikbaar

Wil je ook gelijkvloers, energiezuinig en eigentijds wonen?

Grijp deze buitenkans in Hurdegaryp! Ontdek alle voordelen van een appartement in Stasjon Hurdegaryp.

vanaf

€287.500,tot €302.500,v.o.n.

START BOUW JULI 2023

Meer weten? Bel Makelaardij Hoekstra op 058 2337382 of ga naar www.stasjonhurdegaryp.nl

Salzburg & André Rieu Wenen Seniorenkerstreis Eifel

€ 825,p.p.

Tijdens de reis brengen we o.a. een bezoek aan Salzburg, Bad Ischl, de plaats waar keizer Franz Joseph en keizerin Sissi hun zomer residentie hadden en Wenen. Hoogtepunt van de reis is een bezoek aan het concert van André Rieu.

✔Concert André Rieu in Wenen

✔Stadsrondrit Wenen en bezoek Schönnbrunn

Datum:

7 november 2023 - 6 dagen

€ 829,p.p.

Heeft u zin om er tijdens de Kerst even tussen uit te gaan en u lekker te laten verwennen tijdens de feestdagen? Dat kan met deze geheel verzorgde reis naar het Eifelgebied bij onze Oosterburen.. Ons hotel is in kerstsfeer gehuld en vanuit de standplaats Stadtkyll maken we mooie uitstapjes in de omgeving.

✔ All-Inclusive

✔ Entertainment op meerdere avonden

✔ Gevarieerd programma

Datum:

22 december 2023 - 6 dagen

DAGTOCHTEN

Veluwse Safari Express 18 juli 2023

€ 99,-

Einsteinstraat 7 | Buitenpost

T. 0511-541809

€ 95,-

Buffetcruise Weerribben 4 augustus 2023

✔4 uur durende rondvaart

Bekijk al onze reizen via www.veenstrareizen.nl of vraag onze reisbrochure aan

“Iedereen verdient een waardig afscheid”

Het crematorium in Goutum dat vorig jaar juni door DELA is overgenomen, bestaat dit jaar vijftig jaar. Reden voor DELA om 15 oktober aanstaande een open dag te organiseren. Dan is er gelegenheid om een rondleiding te volgen. Vooruitlopend daarop doet uitvaartverzorger Margriet Zwart een boekje open over de verschillen tussen vroeger en nu. “Vroeger werd je verteld hoe je de uitvaart moest regelen, nu wordt je gevraagd hoe je het wilt regelen.”

“Vijftig jaar geleden was het heel anders dan nu”, weet Margriet.

“Toen waren er maar drie rouwkaarten waaruit je kon kiezen en had zo’n kaart een dikke zwarte rouwrand. Nu kun je bijvoorbeeld een foto van de overledene toevoegen of een foto van een plek die bijzonder was voor de overledene. Zo maak je het persoonlijk. Aan tafel met de familie kan ik zelfs ter plekke een kaart printen, waardoor ze weten: o, wordt ie zo. Dan kunnen ze er een nachtje over slapen, voordat het naar de drukker gaat.”

OP ELKE LOCATIE

Tegenwoordig kun je een dienst op elke locatie doen, dat hoeft niet per se in het crematorium.

Margriet: “Een collega van mij mocht een tijdje geleden een uitvaart organiseren van een man die graag buiten en graag thuis was. De woonkamer is toen omgebouwd tot een kleine aula, waarna de dienst thuis gehouden is. De kist stond deels in de tuin en deels in de woonkamer. Pas daarna is meneer naar het crematorium gereden. Als een overledene lid was van een voetbalclub, kan de dienst ook in de supportersclub gehouden worden. Als iemand actief was op een moestuin en het weer laat het toe, kan het ook daar. Alles is mogelijk, tenzij het tegendeel bewezen is.”

ELKE WILLEKEURIGE MUZIEK

Er bestaat een Top 100 met uitvaartmuziek, maar nabestaanden kunnen elke willekeurige muziek aanleveren. “Alles is immers via YouTube beschikbaar”, vertelt Margriet. “Mieke Telkamp staat niet meer bovenaan in de Top 100, maar Andrea Bocelli’s Timetosaygoodbye is nog steeds populair. Zo ook Magikdanbijjouvan Claudia de Brij. Ook maken we diensten mee van jonge mensen, waar hardcore gedraaid wordt.” Soms komt het voor dat de over-

ledene een hele playlist in het wensenboekje heeft opgenomen, met daarin een aantal nummers waarvan de nabestaanden minder gecharmeerd zijn. “We doen een beetje van mama en een beetje van onszelf, beslissen ze dan”, glimlacht Margriet.

KINDEREN DE RUIMTE LATEN

Soms denken volwassenen dat ze kinderen beter weg kunnen houden van een uitvaart. Margriet denkt daar anders over: “Kinderen moet je de ruimte laten. Het komt steeds vaker voor dat kinderen de kist versieren. Dat kun je zelfs tijdens de dienst laten doen. Mogen we al tekenen, vroegen kinderen toen ik dit tijdens het openingswoord had verteld. Tijdens het tekenen riepen ze: mama, mama, kom eens kijken. Ze waren heel trots dat ze dit mochten doen. Kinderen mogen hun naaste ook begeleiden naar de ovenruimte. Jij krijgt een belangrijke taak, jij mag vooraan lopen en goed sturen, zeg ik dan. Zulke ervaringen zullen kinderen vast en zeker hun hele leven bij blijven.”

informeel bij elkaar gaat zitten, waarna je vanzelf in gesprek raakt.”

Was er vroeger na afloop koffie met cake, nu kan alles: een bittergarnituur, wijntjes, bier. “Het crematorium heeft een horecalijst, maar hebben ze het niet, dan kunnen ze het inkopen. Als iemand een voorkeur heeft voor de gevulde koeken van Albert Heijn, dan kopen ze die. Op verzoek regelen we zelfs een patatkraam of poffertjes.”

TEKENS EN TROOSTENDE WOORDEN

Margriet is ervan overtuigd dat meer is tussen hemel en aarde. Na meerdere bijzondere ervaringen gelooft ze niet meer in toeval en wijst ze nabestaanden op tekens van energie. “Zo ben ik eens op gesprek geweest bij een meneer die zijn vrouw verloren had. Ze hadden geen kinderen. Samen met hem heb ik kleding uitgezocht voor in de kist. Als uw vrouw vindt dat u het goed gedaan heeft, krijgen we wel een teken, zei ik tegen hem. Op de dag van de uitvaart regende het. Maar op het moment dat we bij het graf stonden, brak de zon door en gingen de vogeltjes fluiten. Daar heb ik hem toen met een knipoog op gewezen. Aan uw woorden heb ik zoveel troost gehad, zei hij later.”

DE DOOD IS NIET IETS ENGS

Margriet en haar collega’s zien de open dag als een mooie gelegenheid om duidelijk te maken wat mogelijk is en wat kan. “De dood is niet iets engs; hoe meer je erover praat, hoe beter het is. Vooral de oudere generatie heeft daar soms nog moeite mee. Die denkt: als je over de dood praat, dan roep je het over je af. Tegen mijn ouders, voor wie dit ook geldt, heb ik gezegd: praten over seks, daar word je ook niet zwanger van. Wat ik mensen mee wil geven is: maak je wensen kenbaar, dan worden ze uitgevoerd.”

DAAR DOE IK HET VOOR!

Om duidelijk te maken hoe ver zij en haar collega’s daarin gaan, een voorbeeld van een mevrouw van 97 jaar. “Ze had geen kinderen en geen familie meer; iedereen was al overleden. Haar laatste wens was, dat ze bijgezet zou worden in het graf van haar ouders. Dat had ze vastgelegd bij de notaris, dus moest ik daar op gesprek. Voor die mevrouw heb ik uitgezocht hoe dat met een klein budget zou kunnen. De bijzetting van de urn kon van opzij, op een manier waarop ze de steen niet hoefden te verwijderen. Daar doe ik het voor. Omdat ik vanuit heel mijn hart vind dat iedereen een waardig afscheid verdient. Dat is de reden dat ik dit werk ben gaan doen.”

MEN DENKT TE VAAK DAT IETS NIET KAN

Al deze voorbeelden maken duidelijk hoezeer de rol van uitvaartverzorger verschilt van die van de bode of begrafenisondernemer van vroeger. Margriet: “Het mooie van dit werk is dat je mensen kunt inspireren om hun eigen wensen na te leven en hen daarin kunt begeleiden. Men denkt te vaak dat iets niet kan. Of dat bij het condoleren iedereen op een rijtje hoort te staan. Maar wie bepaalt dat? Je kunt prima beslissen dat je achteraf in de koffieruimte

“Het mooie van dit werk is dat je mensen kunt inspireren om hun eigen wensen na te leven en hen daarin kunt begeleiden.”

Het Ministerie van Justitie en Veiligheid, de politie, het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (het CCV) en zes ouderenorganisaties hebben de handen ineen geslagen om voorlichting te geven over verschillende methodes van oplichting. Wij geven u graag tips om oplichting te voorkomen.

MAAK HET OPLICHTERS NIET TE MAKKELIJK!

WONINGINBRAAKPREVENTIE

Sluit deuren en ramen. Zorg voor goed hangen sluitwerk.

Slachtoffer worden van een woninginbraak heeft een enorme impact. Uw gevoel van veiligheid wordt aangetast. En wanneer u uw persoonlijke bezittingen kwijtraakt, brengt dat veel emoties met zich mee.

Hoewel een inbraak nooit voor honderd procent te voorkomen is, kunt u de kans op een inbraak wel verkleinen. Met eenvoudige beveiligingsmaatregelen zorgt u ervoor dat inbrekers uw woning liever overslaan.

WAT KUNT U ZELF DOEN?

1. Ramen dicht, lichtje aan en deur op slot Inbrekers kijken niet naar hoe u woont, maar hoe makkelijk ze binnen kunnen komen. Doe daarom altijd de ramen dicht, lichtje aan en deur op slot. Ook als u maar heel even weg gaat om bijvoorbeeld de hond uit te laten of om even snel een boodschap te doen.

2. Maak het ze niet te makkelijk.

Leg waardevolle spullen uit het zicht. Zet vuilnisbakken weg en berg ladders achter slot en grendel op. Dat maakt het lastiger om naar de eerste verdieping te klimmen. Zorg ervoor dat criminelen zich bij uw huis niet gemakkelijk

3. Geef het idee dat er iemand thuis is. Laat een lichtje aan als u weggaat zodat uw huis een bewoonde indruk maakt. Gebruik een tijdschakelaar en vergeet de buitenlamp niet. Uw vertrouwde buren kunnen u helpen om een oogje in het zeil te houden als u wat langer weg bent van huis. Dit door de post weg te halen, de plantjes water te geven en de gordijnen af en toe te sluiten en weer te openen. U kunt ook gebruikmaken van de steeds slimmere apparaten (domotica) in uw woning die u van afstand kunt bedienen.

4. Doe ook uw schuur op slot. Pas als u de sleutel omdraait, is een deur echt op slot. Dat geldt ook voor uw schuur of garage. Vergeet daarom niet ook deze goed op slot te doen. Ook als u gewoon thuis bent.

5. Registreer uw kostbare spullen. De kans is groter dat u uw spullen na diefstal terugkrijgt, als u ze tijdens de aangifte bij de politie goed kunt omschrijven. Download de app Stop Heling voor het registreren van uw waardevolle eigendommen. Kijk voor meer informatie op www.stopheling.nl.

MEER INFORMATIE?

Kijk op maakhetzeniettemakkelijk.nl

HET POLITIE KEURMERK VEILIG WONEN

Het Politiekeurmerk Veilig Wonen (PKVW) is een keurmerk voor woningen die voldoen aan de eisen op het gebied van inbraakpreventie en sociale veiligheid. Een inbreker heeft langer de tijd nodig om binnen te komen in een woning die is beveiligd volgens de eisen van het Politiekeurmerk.

BEVEILIGING VERKLEINT KANS OP INBRAAK

Inbreken in een slecht beveiligde woning kost vaak maar 30 seconden. Een inbreker bedenkt zich wel twee keer voor hij een woning met het Politiekeurmerk probeert te betreden.

De PKVW­maatregelen zijn van groot belang voor de veiligheid en de veiligheidsbeleving. Beveiligingsmaatregelen, zoals gecertificeerd hang­en­sluitwerk, goede verlichting en overzicht in de straat, verkleinen de kans dat een inbreker toeslaat in uw woning.

PERSOONLIJK ADVIES

Wilt u persoonlijk advies voor uw woning? Neem dan contact op met een Politiekeurmerk­beveiligingsadviseur. Kijk op politiekeurmerk.nl voor een adviseur bij u in de buurt.

DE VOORDELEN VAN HET POLITIEKEURMERK

• De kans op een geslaagde inbraak neemt fors af.

• De complete beveiliging van uw woning wordt nagelopen, ook brandveiligheid en verlichting in en om de woning.

• Korting op uw inboedelverzekering bij meerdere verzekeraars.

• Een erkende en betrouwbare PKVW­expert adviseert en voert de beveiligingsmaatregelen uit.

TE KOOP

Tweekamer appartementen: 212, 217, 403, 415 en 417

Driekamer appartementen: 132 en 414

Huur appartementen: 322

BOB

sinds

* Waan je terug in de tijd van de ‘Koude Oorlog’ in de grootste bunker (1100M2) van de civiele verdediging in Nederland.

* Maar liefst 150 personen konden 14 dagen lang in de bunker verblijven zonder naar buiten te hoeven.

* Het bunkercomplex is nog voor 90% intact.

* Ook is er een segment van de Berlijnse muur te bewonderen alsmede een aantal voertuigen.

OPENINGSTIJDEN

Iedere eerste zondag van de maand van 11.00 tot 16.00 uur

Daarnaast iedere woensdagmiddag van 13.30 tot 16.00 uur behalve in de maanden december en januari.

In de zomermaanden extra geopend tijdens een aantal weken op woensdag, donderdag en vrijdag van 13.00 - 16.00 uur

Voor de juiste weken zie website van het museum.

Burstumerdyk 1 - 9001 ZC GROU www.museumbeschermingbevolking.nl

Noordvliet 181 | 058 - 212 09 72 | Leeuwarden

Kasten van BOB zijn TOP !

meet, maakt en monteert

1966 (Onderdeel van Hout van Bob)

“ALLEEN ALS WIJ DE MENS BLIJVEN

Ik vind het prachtig als jonge mensen de wereld een stukje mooier willen maken. Als ze ergens in geloven en er vol voor gaan om dat te bereiken. Zo iemand is Teun Toebes. Deze 24-jarige verpleegkundige en student zorgethiek, strijdt voor een betere levenskwaliteit voor mensen met dementie. Hij woont al tweeënhalf jaar op de gesloten afdeling van een verpleeghuis in Utrecht. Waarom hij die keuze maakte, vertelt hij in zijn boek VerpleegThuis en in een theatervoorstelling. Ik had het voorrecht om Teun persoonlijk te spreken.

Ik voel me erg betrokken bij de missie van Teun. Mijn vader heeft dementie en woont sinds kort in een verpleeghuis. Aangezien één op de vijf mensen dementie krijgt, ben ik één van de vele Nederlanders die vroeg of laat van dichtbij te maken krijgt met deze ziekte.

VERPLEEGTHUIS

Samen met mijn dochter, vriend en zus bezoek ik de voorstelling van Teun, VerpleegThuis Live . Die naam zegt alles. Een verpleeghuis zou een plek moeten zijn die voor de bewoners aanvoelt als thuis. In het boek van Teun staat een passage die me heel erg raakt. “Laten we het verpleeghuiszienalseenhuisvanmensen.” Met andere woorden, de ‘patiënt’ is de bewoner en de zorgverlener is de gast. Die kijk zorgt ervoor dat je zorgvuldige keuzes maakt. In het huis van iemand anders zet je niet zonder

overleg de tv aan. Je bepaalt niet wat diegene wel en niet mag. Waarom zouden we dat in een verpleeghuis dan wel doen? Wie dementie heeft worden regelmatig behandeld als een kind. Volkomen onterecht, vindt Teun. Zijn medebewoners zijn alles behalve kinderen. “Ik voer dagelijks diepgaande gesprekken met hen en krijg advies over van alles en nog wat.” Hij vindt dan ook dat er ook bewoners in een cliëntenraad zouden moeten zitten. “Ik heb geleerd dat de stem van de wettelijke vertegenwoordiger niet altijd hetzelfde is als die van de cliënt. Dat mensen dementie hebben betekent niet dat je niet kunt vragen wat ze belangrijk vinden. Ook als ze niet kunnen praten, kun je heel goed naar gedrag kijken.”

ZORGEN IN PLAATS VAN VERZORGEN

Het boek en de theatershow zijn een boodschap aan de samenleving en zeker geen aanklacht tegen zorgme-

dewerkers. Teun is zelf verpleegkundige en weet hoe hard zijn collega’s werken. Hij houdt ons allemaal een spiegel voor. Waarom heeft het zorgpersoneel een eigen toilet, dat wel op slot kan? Hoe voelt het dat er een briefje op de buitendeur zit met de tekst Bewoners mogen niet zonder toestemming naar buiten? Waarom zijn huisdieren vaak niet toegestaan en worden mensen met dementie omringd door kunstplanten? Veiligheid is zeker belangrijk, maar wat als dat ten koste gaat van iemands levensgeluk? We zijn te ver doorgeschoten in het vérzorgen, zonder nog kritisch na te denken over de manier waarop we het beste voor mensen kunnen zórgen.

Teun ervaart zelf hoe zwaar het is om in een cultuur te leven die zich focust op controle en veiligheid. “Dat vind ik nog steeds iedere dag vervelend. Het ‘instituut verpleeghuis’ ervaar ik dagelijks in hele kleine dingen. Als ik naar de omheinde tuin wil, moet ik een sleutel vragen aan de zorgverleners. Het eten komt binnen op een roestvrijstalen karretje met plastic bakken. Bewoners mogen niet zomaar in de keuken komen. Medewerkers kunnen cappuccino halen uit een apparaat; wij hebben gewone koffie. En zo zijn er nog talloze voorbeelden te noemen.”

VRIENDEN

Aan de hand van anekdotes laat Teun in de voorstelling de wereld zien waarin hij al ruim twee jaar woont. Ik vind het fascinerend dat een jongeman van 23 jaar ervoor kiest om op een gesloten afdeling van een verpleeghuis te wonen tussen mensen met dementie. Dat je je hele leven in het teken zet van je missie gaat behoorlijk ver. Teun vierde eind mei voor de derde keer zijn verjaardag in het verpleeghuis. Ik vraag hem hoe lang hij er nog wil blijven wonen. “Mijn missie is de levenskwaliteit voor mensen met dementie verbeteren. Het leven in het verpleeghuis was voor mij geen doel op zich. Als ik te lang blijf word ik teveel onderdeel van het systeem en krijg ik blinde vlekken. Eind dit jaar is het tijd voor een andere omgeving. Natuurlijk ga ik mijn medebewoners daarna nog regelmatig zien; dat zijn vrienden geworden. Hun liefde is de reden dat ik zo lang in het verpleeghuis ben blijven wonen.”

LIEFDE EN WARMTE

Mijn dochter is bijna 19 en erg maatschappelijk betrokken. Ik vraag aan haar wat zij van de boodschap van

Teun vindt. “Het verhaal van Teun is ook voor mijn generatie ontzettend inspirerend”, zegt ze. “Wij voelen de druk om hoogopgeleid te zijn en een goedbetaalde baan te vinden. De voorstelling liet mij zien hoe belangrijk de zorgsector en deze doelgroep zijn. Daar mag veel meer aandacht voor komen. Dat iemand op deze leeftijd zo’n boodschap heeft, geeft me hoop voor de volgende generatie ouderen. Ik gun het mijn pake en iedereen met een vorm van dementie dat ze behandeld worden als mensen. En dat hun laatste jaren gevuld zijn met liefde en warmte. Het zit vaak al in hele kleine dingen. Dus laten we daarmee beginnen.”

MENSBEELD

Als Teun de kans krijgt om in één klap iets in alle verpleeghuizen in Nederland te veranderen, wat zou dat dan zijn? Zijn antwoord is heel duidelijk: het beeld dat we hebben van iemand met dementie. “Dat we hen niet als hun ziekte zien, maar als mens. Iedereen heeft recht op een volwaardig leven. Ook met de diagnose dementie moet je gewoon deel uit kunnen maken van de samenleving, erbij horen. Deze groep uitsluiten op basis van dat wat ze niet meer kunnen, is het allerpijnlijkste dat we kunnen doen. Veel pijn die mijn huisgenoten ervaren rondom hun dementieproces komt niet vanuit de ziekte, maar vanuit de manier waarop anderen met hen omgaan.”

“We hebben van dementie een soort sociale dood gemaakt. Het klopt dat de relatie verandert en dus verandert de manier van met elkaar omgaan ook. Maar het is juist belangrijk dat je de ander blijft betrekken bij je leven. De angst voor contact komt niet vanuit een kwade bedoeling. Vaak is het ook onbekendheid. Laten we elkaar helpen om over die angst heen te komen. Alleen als wij de mens blijven zien, zal die nooit verdwijnen.” ■

ZIEN, ZAL DIE NOOIT VERDWIJNEN”

Tekst: Boukje Wiersma, foto boven: Sandra Uittenbogaart

Wil jij af en toe gezelligheid of een luisterend oor bieden?

Of ben je juist goed in het ondersteunen bij praktische zaken, zoals een klusje doen of het ordenen van administratie?

Welzijnsorganisatie Amaryllis slaat de handen ineen met andere maatschappelijke organisaties. Samen werven we maatjes voor mensen die dat nodig hebben.

Word jij maatje? Jouw inzet maakt het verschil!

Scan de QR-code

INTERESSE OF MEER INFORMATIE Kijk op de website of neem contact op met team Vrijwilligerswerk via vrijwilligerswerk@amaryllisleeuwarden.nl of 058 303 0400.

www.samenleeuwarden.nl/ maatjes

60 plussers: sterker door ZilverFitness

60 plussers: sterker door ZilverFitness

Het hele lesuur een gediplomeerde vaste coach

Het hele lesuur een gediplomeerde vaste coach

Aat; “Door de trainingen ben ik en heb ik geen rugpijn meer ”

Janny ; “Complimenten voor alles!!

De manier waarop alles gaat, de lessen die we k rijgen, de sfeer in de groep. En de manier waarop de coach ons begeleidt ”

BOT- EN SPIERVERSTERKENDE

TRAINING

BOT- EN SPIERVERSTERKENDE TRAINING

Bij ZilverFitness train je het gehele uur onder leiding van een gediplomeerde coach. De trainingen worden afgestemd op de individuele deelnemers en bestaan deels uit bewegingen die je ook veel in het dagelijks leven maakt Je traint in een k leine groep

Bij ZilverFitness train je het gehele uur onder leiding van een gediplomeerde coach. De trainingen worden afgestemd op de individuele deelnemers en bestaan deels uit bewegingen die je ook veel in het dagelijks leven maakt. Je traint in een kleine groep.

BEWEGEN IS HET ANTWOORD!

RUSTIGE OMGEVING

De leeftijd van de deelnemers ligt tussen de eind vijftig en eind zeventig Het blijkt dat veel mensen het niet prettig vinden om ‘s avonds in een druk ke spor tschool te staan, ter wijl ze overdag ook tijd hebben.

Volgens neurowetenschapper Erik Scherder is bewegen en krachttraining hét antwoord; het houdt je afweersysteem op peil, het lijf in conditie en verkleint het risico op dementie. Ook de Gezondheidsraad adviseert om minimaal tweemaal per week bot- en spierversterkende oefeningen te doen.

ZILVERFITNESS

ZI LVERFITNES S

J.C. Beetslaan 163-D, 2131 AL, Hoofddorp

In de spor tschool van CrossFit Hoofddorp

Op het k leine bedrijventerrein, voorbij de Basic-Fit

STARTBIJEENKOMST MET GRATIS PROEFLES

ZilverFitness heeft 18 locaties in Nederland De lessen zijn op dit moment op ma- do -vr in de ochtend

GRATIS STARTBIJEENKOMST MET PROEFLES

ZilverFitness heeft 21 locaties in Nederland en organiseert startbijeenkomsten op maandag 12 juni en vrijdag 16 juni van 11.15 -13.15 uur. Inschrijven kan via www.zilverfitness.nl. De lessen zijn op ma t/m vr van 10.00 - 11.00 uur en op ma en vr van 11.00 - 12.00 uur.

Kijk op ww w.zilver tness.nl voor het filmpje en schrijf je in voor de gratis star tbijeenkomst op do 13 okt om 10.00 uur of voor een gratis proe es op een andere datum.

Liever telefonisch? Bel Ben-Anne op 030-752 35 48

Kijk op www.zilver tness.nl voor het filmpje en schrijf je in voor de startbijeenkomst of voor een gratis proe es op een andere datum. Liever telefonisch? Bel 030 - 752 35 48.

• Begeleiding door een er varen coach

• Houd je afweersysteem op peil

• Begeleiding door een ervaren coach Houd je afweersysteem op peil

• Bot- en spier versterkende oefeningen

• Bot- en spierversterkende oefeningen

• Kleine groep met gelijkgestemden

• Kleine groep met gelijkgestemden

• Geen jaarcontrac t, pauzeren of opzeggen k an per maand

• Geen jaarcontract. Pauzeren of opzeggen kan per maand

Pallasweg 26 | 8938 AS Leeuwarden. (In de sportschool van CrossFit Leeuwarden. In het oude Post NL gebouw op bedrijventerrein De Hemrik, in de buurt van de Makro). 030 - 752 35 48 | www.zilver tness.nl

ww w.zilver tness.nl 030 – 752 35 48

GEEN GELD VOOR EEN BRIL OF GEHOORAPPARAAT? STICHTING URGENTE NODEN FRIESLAND KAN HELPEN

De armoede onder ouderen is ongekend groot, wijzen verschillende onderzoeken uit. Toch ontvangt SUN Friesland, een fonds bedoeld voor urgente financiële nood, weinig aanvragen van senioren. Senioren kunnen een aanvraag doen bij het fonds voor bijvoorbeeld een bril, een gehoorapparaat, een koelkast, een matras, een prothese en tandarts- of fysiotherapiekosten.

Hartje winter in de kou zitten en niet douchen omdat de gasprijzen zo hoog zijn, geen nieuwe koelkast kunnen kopen, de reparatiekosten van een kapotte fiets niet kunnen betalen: het zijn allemaal voorbeelden van armoede onder senioren. Wat

VOORBEELDEN VAN GIFTEN

• Veel senioren weten niet dat de oplader die bij een gehoorapparaat hoort, niet gratis is. Dat zijn extra kosten waar vaak geen rekening mee wordt gehouden.

• Een kapotte koelkast kan voor mensen die diabetes hebben, een ramp zijn. Diabetesmedicijnen moeten namelijk koel bewaard worden.

veel senioren in Friesland niet weten is dat ze, via een hulpverlener, een aanvraag kunnen doen voor een eenmalige bijdrage bij SUN Friesland: Stichting Urgente Noden Friesland.

MEER UITGAVEN

Eén van de redenen dat senioren weinig aanvragen doen bij SUN Friesland is dat ze van een generatie zijn die gewend is om problemen zelf op te lossen. Liever drie dagen boterhammen eten, dan hulp vragen. Wat veel senioren vergeten is dat het

MEER INFORMATIE

leven veel duurder is geworden, zoals de huur of hypotheek en energiekosten. De uitgaven zijn groter geworden, terwijl de inkomsten, zoals pensioen of bijstand, niet zijn gestegen. Ook nemen voor veel senioren de zorgkosten toe naarmate ze ouder worden.

Een andere reden is dat de aanvraag ingediend moet worden door hulpverleners, bijvoorbeeld een huisarts, iemand van thuiszorg of een geriatrisch verpleegkundige, maar ook die

zijn niet altijd op de hoogte van het bestaan van SUN Friesland. Ook is er sprake van tijdsdruk onder hulpverleners.

EENMALIGE GIFT

SUN Friesland is in 2010 ontstaan en de gemeente subsidieert de faciliteiten, zoals het personeel en het kantoor. Het geld dat verdeeld wordt, is afkomstig van fondsen. De bijdrage bestaat uit een eenmalige gift. In Friesland doen alle gemeenten mee, behalve de gemeente Weststellingwerf. Per jaar krijgt SUN Friesland ongeveer achthonderd aanvragen binnen. Niet iedere senior heeft een hulpverlener, maar er kan ook hulp aangevraagd worden via de huisarts of Stichting Humanitas.

SUN Friesland kan noodhulp verlenen door middel van een eenmalige gift. In sommige gevallen betreft het een lening. De aanvraag moet ingediend worden via een hulpverlener. De reactietermijn is maximaal een week. In noodgevallen kan er binnen 24 uur een beslissing worden genomen.

Meer informatie is te vinden op www.sunfriesland.nl

Riemie portretteert mensen bij wie het financieel gezien geen vetpot is. Hoe is dat zo gekomen en hoe beïnvloedt het hun dagelijks leven? Waar lopen ze tegenaan en wat helpt om hun situatie draaglijker te maken?

kwamen nog gezondheidsklachten boven op. Het begon met diabetes, daarna volgde een hernia, die overging in een kanaalstenose. Dat kon niet geopereerd worden, het zat te dicht bij mijn ruggenmerg. Het lopen ging slechter, ik kwam minder de deur uit. In die tijd is er een breuk in mijn enkel ontstaan, wat door een zeldzame bijkomstigheid van de diabetes tot meerdere breuken heeft geleid. Alleen werd dat pas na anderhalf jaar ontdekt. Mijn enkel werd stijf en ik kon niet meer autorijden. Het lopen werd ook slechter. Je wereld wordt zo erg klein.”

NEERWAARTSE SPIRAAL

KLEIN MAAR

DAPPER

Marijke Huizing-van Dijk heeft zich lange tijd klein gevoeld vanwege de schulden die ze had. Dankzij eigen inzet en hulp van anderen kwam ze er bovenop. Ze gunt een ander het geluk dat ze gevonden heeft. Daarom deelt Marijke haar kennis: wees open over je situatie en durf hulp te vragen.

In 2005 overleed haar man. Marijke bleef achter met twee jonge kinderen en moest maar zien hoe ze haar hoofd boven water kon houden. Vrij kort hierna overleed haar vader en werd ze mantelzorger voor haar moeder, samen met een broer die in 2009 overleed. In 2017 liep het haar over de schoenen: het was een puinhoop in huis en financieel had ze de zaken niet meer op orde.

IK KAN HET ZELF WEL

“Als ze in die tijd aan me vroegen hoe het me ging, zei ik: goed”, vertelt Marijke. “Dat zou ik nu niet meer zeggen, dat moet je leren. Ik bleef maar denken: ik kan het zelf wel. Ik bewaarde alle brieven en afrekeningen, keek hoever ik kon komen. Dan besloot ik: dit betaal ik deze maand maar niet. Maar de maand erop was het weer precies hetzelfde. Zo ben ik in de min gekomen bij de De Friesland Zorgverzekering. Als je eenmaal een betalingsachterstand hebt dan komt er een boete bovenop. Ook dat nog! Zo ontstond er een behoorlijke schuld. Daar

Marijke belandde in een neerwaartse spiraal. Ze verwaarloosde haar huis en botste regelmatig met haar dochter. Toen kwam het moment dat ze zich realiseerde dat er iets moest gebeuren. “Daar moet je echt aan toe zijn. Om te zeggen: ik kan het niet meer. Ik zat achter de computer en ben gaan googelen. Ik kwam uit op Amaryllis, dat was toen nog wijkteam West. Met een superhoge hartslag heb ik hen gebeld. Toen mijn dochter thuiskwam vertelde ik haar dat ik gebeld had omdat ik het niet meer redde. Haar reactie was: mam, wat ben ik trots op je. Zo is alles in gang gezet. Mijn dochter is mee geweest naar Amaryllis, dat voelde fijn. Alles kwam op tafel, dat moest ook wel.”

NET SCHULDEN AFGELOST

Inmiddels zijn we zes jaar verder. Marijke kreeg via Safier psychische hulp voor de posttraumatische stress die ze had opgelopen door drie opeenvolgende overlijdens. Ze had baat bij de combinatie van psychologische hulp, ondersteuning via een diëtiste en sport. Haar huis kreeg een facelift dankzij de hulp van Stichting Present en haar kinderen. Financieel heeft ze alles weer op de rit.

“Ik heb net al mijn schulden afgelost. De schuld bij De Friesland werd gelukkig voor een deel kwijtgescholden door een regeling van de regering. Gemeentelijke belastingen zoals onroerendzaakbelasting had ik zeven jaar lang niet betaald. Die zijn eerst on hold gezet door bemiddeling van Amaryllis en alles is nu afbetaald. Bij het Noordelijk Belastingkantoor heb ik om uitstel gevraagd. Ik heb geleerd dat als je belt met een organisatie en open bent over dat je schulden hebt maar wel wilt betalen, er wel mogelijkheden kunnen ontstaan om iets te regelen. Natuurlijk is het altijd afwachten wie je aan de lijn hebt, maar ik adviseer iedereen: bel! Amaryllis heeft me geholpen met het huis en de hypotheek. Je kunt uitstel krijgen bij de bank, je kunt de rente tijdelijk aanpassen. Er zijn maar weinig mensen die dat weten,” deelt Marijke haar kennis.

ALLEMAAL BOEKJES

“Hier op tafel liggen allemaal boekjes. Aan de ene kant staan de inkomsten per maand, aan de

'VAN ALLES WAT IK UITGEEF BEWAAR IK DE BONNETJES. ALS

IK AAN HET EIND VAN DE MAAND

NIET UITKOM, GA IK KIJKEN

WAT IK FOUT HEB GEDAAN'

andere kant de uitgaven. Van alles wat ik uitgeef bewaar ik de bonnetjes. Als ik aan het eind van de maand niet uitkom, ga ik kijken wat ik fout heb gedaan. Op een gegeven moment werd het zelfs een sport om te ontdekken: wat heb ik extra gedaan en wat had ik beter niet kunnen doen? Zo krijg je inzicht en grip. Je pin is gewillig; je kaartje op het pinapparaat en klaar! Maar ik heb in de supermarkt meegemaakt dat mijn saldo ontoereikend was en dat ik daar met een kop als een boei stond. Nu zorg ik dat ik de basis zoals aardappelen en brood in huis heb. Ik sneup echt alle folders door. Ik heb wel voor een jaar tandpasta in de kast, dat was in de aanbieding.”

RUST EN VRIJHEID

“Weer zonder schulden zijn geeft rust en vrijheid. Om die sores niet meer hebben. Schulden hebben voelt zo gênant als je gewend bent om alles zelf te doen. Maar dat mezelf willen redden heb ik veel te lang vol gehouden. Het geluk dat ik gevonden heb, gun ik ook een ander. Dat is de reden dat ik mijn verhaal wil delen. Mijn moeder noemde me altijd ‘klein maar dapper’. Ik heb me lang klein gevoeld, maar ben er weer bovenop gekomen.” ■

Tekst en foto onder: Riemie van Dijk

Wilt u ook een stralende huid ongeacht uw leeftijd?

Medi Skin Care Huidkliniek van der Velde is gespecialiseerd in het behandelen van huidaandoeningen d.m.v. lasertherapie, peeling en microneedling bij alle huidtypen. Wij werken alleen met geregistreerde huidtherapeuten.

U kunt van ons kwalitatief hoogwaardige behandelingen verwachten. Wilt u uw huidprobleem verminderen of weer een stralende huid? Neem dan contact op voor een vrijblijvende intake en wij maken een persoonlijk behandelplan voor u op!

U kunt terecht voor o.a. de volgende huidindicaties: vaat- en pigmentaandoeningen, oneffenheden zoals steelwratten, diverse littekens, algemene huidverbetering, laserontharen en rhinophyma.

Neem contact op voor een vrijblijvend intakegesprek!

Ouddeelstraat 1A 8936 AZ Leeuwarden

‘Toen mijn pake en beppe ouder werden, kostte het steeds meer moeite om dingen te ondernemen. Helemaal omdat mijn beppe een handicap had. Het werd mij hartverscheurend duidelijk welke zorg je niet meer krijgt, wanneer je je huis (bijna) niet meer uit kunt.’

KUNSTGEBIT AAN HUIS

Met Kunstgebit aan Huis besloot ik iets te betekenen voor niet-mobiele ouderen. Samen met mijn team helpen wij alle niet-mobiele ouderen van pijnklachten en kunstgebitproblemen af. Zodat zij weer zorgeloos kunnen lachen, eten en spreken. Problemen met het kunstgebit zijn meestal goed te verhelpen. Aanpassing of reparatie van het kunstgebit is vaak mogelijk. Een jaarlijkse controle voorkomt ook veel problemen. Wanneer een nieuw kunstgebit de beste optie is maken wij deze in slechts drie afspraken. We komen altijd bij u thuis!

PIJNLIJK TANDVLEES

Een veelgehoord ongemak in onze praktijk. Misschien herkent u het. Pijnlijk tandvlees is ontzettend vervelend. Vooral tijdens het eten of drinken. Meestal een signaal dat er iets mis is. Een te ruim kunstgebit veroorzaakt pijn en irritatie; uw kaken slinken en het gebit slinkt niet mee. Dan drukt het op sommige plekken wat zwaarder. Vraag ons om het goed en passend te maken. Ook bij een te strak kunstgebit. Kunstgebit aan Huis past uw kunstgebit aan zodat het minder strak aanvoelt en wél goed past. Zelf kunt u ook iets doen. Laat uw kunstgebit s ’nachts uit voor een betere doorbloeding. Of poets uw tandvlees voorzichtig met een zachte tandenborstel. Dat helpt om sneller van uw klachten af te komen.

KUNSTGEBIT ONGEMAKKEN

Ook andere ongemakken over het kunstgebit kunnen flink in de weg zitten. Heeft u bijvoorbeeld last van eten dat onder uw kunstgebit blijft zitten of is het steeds oppassen geblazen dat het gebit niet naar beneden valt? Dat voelt niet prettig, horen wij regelmatig. Net als het alleen maar zachte dingen kunnen eten of altijd als laatste klaar zijn met eten. Een kunstgebit dat niet goed op de plek blijft zitten, maakt onzeker. Minder afspreken met familie of vrienden of u niet meer mengen in een gesprek zijn al gauw het gevolg.

Het goede nieuws is; een goed functionerend gebit is dichterbij dan u denkt.

VRIJHEID EN ZELFVERTROUWEN

Een passend kunstgebit geeft weer vrijheid en zelfvertrouwen. U krijgt uw sociale leven terug met een gebit dat stevig blijft zitten terwijl u spreekt. Vastplakken is verleden tijd. Doordat de situatie in uw mond verbetert, kunt u alles weer eten wat u wilt zonder dat het onder uw kunstgebit komt.

WIJ KOMEN BIJ U THUIS

Kunstgebit aan Huis maakt écht een verschil door aan huis te komen voor reparatie en aanpassing van uw kunstgebit. Wanneer u een nieuw kunstgebit nodig heeft, is deze in slechts drie afspraken klaar. Dankzij onze innovatieve 3D technologie.

HOE WE DAT DOEN

1. Op onze eerste afspraak bespreken we de wensen en maken we een kopie van het huidige gebit. Dit gebeurt buiten de mond. Deze brengen we in ons laboratorium tot leven door deze te vullen met kunststof.

2. Tijdens de tweede afspraak maken we een precisie afdruk en registreren we hoe het dichtbijten gaat.

3. In het laboratorium scannen we de op maat gemaakte kopieën. Met deze informatie ontwerpen wij de nieuwe prothese. De ontworpen prothese frezen we met onze freesmachine uit een kant en klare schijf kunststof. De prothese werken we bij zodat deze op maat klaar is om bij de derde afspraak af te leveren.

Om te weten te komen of uw kunstgebit nog goed is, hebben wij een test gemaakt die u vrijblijvend kunt invullen. Door antwoord te geven op een aantal korte vragen weet u meteen of uw kunstgebit toe is aan vervanging of niet.

Kijk voor de test of voor meer informatie over ons en onze zorg op: www.kunstgebitaanhuis.nl of bel met ons op telefoonnummer 06 832 521 62.

WIJ LATEN NIET-MOBIELE OUDEREN WEER ZORGELOOS LACHEN, ETEN EN SPREKEN.

JELLIE VAN DEN BOSCH eigenaresse Kunstgebit aan Huis

Aangeboden door kunstgebit aan huis

Het Volledig pakket thuis (Vpt) is vooral geschikt voor cliënten die zelfstandig wonen en nog veel zelf kunnen regelen of mantelzorgers hebben die hen regelmatig helpen. Naast de benodigde zorg, biedt het Volledig pakket thuis hulp en begeleiding bij het huishouden en ruim aandacht voor het welzijn van de cliënten. Zorg om zo lang mogelijk thuis te blijven wonen, geboden door een klein team vertrouwde gezichten en in samenwerking met mantelzorgers en eventueel andere zorgverleners.

GEBAK

Betty Schaafstal twijfelde even over het aanvragen van Vpt voor haar vader die dementie heeft. “Mijn vader is geen makkelijke man. Maar hij was erg alleen. Na zestig jaar huwelijk overleed afgelopen jaar mijn moeder. Nu komen er vier helpenden van de thuiszorg drie keer per week

Het Volledig pakket thuis: ideaal voor cliënt én mantelzorger

Sinds begin 2023 biedt Thuiszorg Het Friese Land het Volledig pakket thuis: voor cliënten die langdurige (Wlz) zorg nodig hebben, maar graag in hun eigen huis willen en kunnen blijven wonen. Mensen zoals de vader van Betty Schaafstal. “Mijn vader is veel vrolijker en spraakzamer sinds hij gebruik maakt van het Volledig pakket thuis”, vertelt Betty.

om beurten een paar uur bij hem langs. Hij heeft dan echt een leuke dag. Ze gaan samen naar buiten of doen een spelletje. Mijn vader paait hen regelmatig met gebakjes, die ze samen halen bij de bakker.”

ALLERLEI GEMAKSDIENSTEN INBEGREPEN

Bij het pakket zijn ook diensten inbegrepen die essentieel zijn om zelfstandig thuis te kunnen blijven wonen. Denk bijvoorbeeld aan warme maaltijden, het (laten) doen van de was of personenalarmering. Zo bestelt Betty voor haar vader kant en klare warme maaltijden.

RUST

Het Volledig pakket thuis zorgt bij Betty voor rust. Binnenkort gaat ze op vakantie. Betty heeft dat al aan de thuiszorg doorgegeven. “Ze houden een extra oogje in het zeil bij mijn vader. Ik ga daardoor echt een stuk rustiger op vakantie.” ■

DE BB BUNKER IN GROU

LAAT DE KOUDE OORLOG HERLEVEN

MEER INFORMATIE

Thuiszorg Het Friese Land biedt het Volledig pakket thuis sinds begin 2023 aan in Leeuwarden en omgeving. De komende tijd breiden we ons Vpt-aanbod verder uit, naar het volledig werkgebied in Noord- en Midden-Friesland. Bel met onze Zorgcentrale voor meer informatie, via 0900-8864. .

Naast de A32 bij Grou ligt op een verscholen plek een voormalige bunker van de Bescherming Bevolking (BB). Dit bunkercomplex is maar liefst 1100 m2 groot en de grootste op het gebied van de civiele verdediging in Nederland uit de periode van de Koude Oorlog.

De bunker bood bij een calamiteit, in die tijd dacht men vooral dat het gevaar van de Russen kwam, onderdak aan de Commissaris van de Koningin, de politiecommissaris, brandweercommandant en de burgemeester van Leeuwarden. In deze beschermde omgeving kon het bestuur van de provincie Friesland ongestoord worden uitgevoerd. Als het nodig was konden honderd-

vijftig personen twee weken in de bunker verblijven zonder dat ze naar buiten hoefden te gaan.

Aanvankelijk zou de bunker in Leeuwarden worden gebouwd, maar vanwege de aanwezigheid van de Prins Frederikkazerne en de Vliegbasis Leeuwarden koos men voor Grou. De aanneemsom was destijds 1.040.000,00 gulden en

dan moest het gebouw nog ingericht worden. De totale kosten bedroegen ongeveer twee miljoen gulden. In die tijd was dat erg veel geld. In oktober 1967, na een bouwtijd van ruim twee jaar, werd het complex feestelijk geopend door minister mr. H.K.J Beernink van Binnenlandse zaken.

Het bunkercomplex werd veelvuldig gebruikt bij oefeningen en cursussen voor de vrijwilligers en noodwachters van de Bescherming Bevolking. In heel Nederland waren ruim 200.000 vrijwilligers en noodwachters (dienstplichtigen) actief voor de BB. Na de ontspanning tussen Oost en West werd de Bescherming Bevolking door de overheid als overbodig bestempeld. Uiteindelijk heeft de toenmalige

minister van Binnenlandse zaken, Hans Wiegel, in 1986 de BB opgeheven. Vele bunkercomplexen kwamen leeg te staan, waaronder die in Grou.

Sinds 2014 is de bunker in gebruik als museum. Het complex heeft een enorme omvang en het is bijzonder dat de bunker na al die tijd nog voor negentig procent intact is. Bureaus, telefooncentrales, telexen, oude bakelieten telefoons: alles is nog aanwezig en werkend te zien. Je waant je terug in de jaren zestig. ■

Het museum is iedere eerste zondag van de maand geopend van 11.00 tot 16.00 uur en iedere woensdagmiddag van 13.30 uur tot 16.00 uur, met uitzondering van de maanden december en januari.

Chantal Schaper werkt in de zorg. Tijdens de coronapandemie nam ze haar Shetlandpony Daisy een keer mee naar een verzorgingshuis, om de bewoners daar een beetje op te vrolijken. Het was zo’n succes, dat Daisy al snel vaker op pad ging als knuffelpony. Inmiddels is het Daisy haar ‘beroep’ en ze is er erg geschikt voor. Ze heeft haar eigen personeel; haar begeleidingsteam bestaat naast Chantal uit Petra Brouwer. Ze hebben zelfs speciale t-shirts en truien met Team Daisy erop.

RUSTIG EN BEHEERST

Daisy staat lekker in de mooie tuin te grazen als ik aankom. Jabikshof is een woonzorglocatie van Noorderbreedte met zes woningen, waar mensen wonen met dementie. Eén van de mannelijke bewoners komt meteen naar buiten om Daisy te begroeten. Hij zat al op haar komst te wachten. Daarna gaan we naar de eerste huiskamer. Het is even wennen, een pony die tussen stoelen, planten en een tv manoeuvreert, maar ze doet het rustig en beheerst. Ze trekt zich niks aan van de katten, die overal lekker lui liggen. Jabikshof vindt het contact met dieren belangrijk. “Huisdieren zijn bij ons welkom, maar ook harige, pluizige of andere bezoekers. Gister hadden we hier nog kuikentjes”, zegt verpleegkundige Astrid van Laarhoven.

MEER OPENHEID EN MINDER STRESS

Het contact met dieren heeft vaak een positief effect op mensen. Het werkt kalmerend, verlaagt stress en zorgt voor meer openheid. Dat geldt ook voor mensen met dementie. Daarnaast roept het herinneringen op, bijvoorbeeld aan hun eigen huisdier. “Ik fyn it in pop hear, ik bin foar gjin inkel bist bang”, merkt een bewoonster op. “Wy hiene thús ek altyd hynders.” Ze geniet zichtbaar van de aanwezigheid van Daisy. Een andere mevrouw vertelt me dat ze het heel leuk vindt dat er katten op de groep zijn. “Ik had vroeger zelf ook een kat en die voelde het altijd als ik verdrietig was.”

TEAM DAISY

De meeste aanwezigen vinden het mooi dat Daisy er is. Ze genieten ervan om haar te aaien. Van de zorgmedewerkers hoor ik dat de aanwezigheid van

Tekst en foto’s: Boukje Wiersma

OP PAD MET KNUFFELPONY DAISY

Daisy is een schattige mini Shetlandpony van 12 jaar oud. Ze is heerlijk zacht, lief en houdt van knuffelen. En dat komt heel goed uit, want Daisy gaat regelmatig op bezoek bij bewoners van zorginstellingen. Als Team Daisy een middag naar Jabikshof in Goutum gaat, mag ik erbij zijn. Het klinkt misschien gek, een pony in huis, maar het zorgt voor veel vrolijkheid.

de pony veel bewoners opener en positiever maakt. Een enkeling vindt het eng en wil het dier liever niet te dichtbij hebben. “Maar ik vind haar wel lief hoor.” Daisy merkt het meteen en blijft op afstand. Op die manier is het voor iedereen leuk. Het moet gezegd worden: Daisy is niet de enige die voor gezelligheid zorgt. Chantal en Petra voelen perfect aan hoe ze met de bewoners om moeten gaan. Ze communiceren op een hele natuurlijke manier, snel schakelend tussen Fries en Nederlands als de situatie daar om vraagt. En zelfs naar het Engels, omdat een van de bewoners uit Engeland komt. Er worden veel grapjes gemaakt en de sfeer is ontspannen. Het is duidelijk te zien dat ze allebei ervaring hebben in de zorg. Ze werken heel erg vanuit vertrouwen. Een paar dames zijn zo gek op Daisy, dat ze graag met haar willen wandelen. En dat is helemaal prima. Ze mogen hun gang gaan en zijn zichtbaar in hun element. Daisy vindt het allemaal goed. Ze loopt rustig mee en laat zich heerlijk knuffelen.

ZELFS EEN LIFT IS GEEN PROBLEEM

Op een gegeven moment komt een mevrouw die Daisy mee naar buiten heeft genomen, zonder pony terug. Ergens tijdens de wandeling is ze afgeleid door iets anders. Maar de tuin is omheind en Daisy vindt ook alleen haar weg weer terug. Chantal vertelt dat niet iedere pony hiervoor geschikt is. “Shetlandpony’s zijn over het alge-

meen best pittig. Ik heb Daisy nu drie jaar en ze doet het geweldig. Zelfs een lift is voor haar geen probleem.” Een bewoner merkt op dat een pony eigenlijk niet in huis hoort. “Dat is ek sa”, antwoordt Chantal. “Hy heart hjir eins net, mar hy is it wend en we binne hjir mar hiel even.” De meneer knikt instemmend, aait de pony over zijn kop en zegt dat ze er goed uitziet. “Se fynt jo ek leuk!” lacht haar baasje.

In de laatste huiskamer zit een groepje bewoners naar André Rieu te kijken op tv. Maar als Daisy binnenkomt en voor het beeld gaat staan, protesteert niemand. “Mijn dochter heet ook Daisy, of eigenlijk Desiree”, vertelt een mevrouw enthousiast. Dat schept duidelijk een band, want ze kan haar ogen niet van de pony afhouden en komt later nog naar buiten om haar uitgebreid te aaien.

Chantal heeft de hele middag een poepschep meegesleept, maar het was niet nodig. Daisy heeft zich als een echte dame gedragen en niks achtergelaten. Behalve een paar losse haren en bij veel bewoners (en personeel) een brede lach op hun gezicht. ■

Team Daisy komt graag op bezoek in zorginstellingen en vraagt daarvoor een kleine financiële vergoeding. Heb je belangstelling, dan kun je contact opnemen met Chantal Schaper: 06-33647041

De wereld van Koesma

Tekst: Koesma Basdew.

TINA: THE WAY OF THE WORLD

Wanneer we terugkijken op het leven van Anna Mae Bullock, beter bekend als Tina Turner, zou je denken dat ze onder een ongelukkig gesternte geboren is op 26 november 1939 in Nutbush, Tennessee. Geen fijne jeugd, armoede en tijdens haar huwelijk is ze zestien jaar lang mishandeld en misbruikt door haar man Ike.

Je kunt concluderen dat ze zeker geen gelukkig leven heeft gehad, maar dat ze evenmin geheel ongelukkig is geweest. Tina kende ontberingen en wreedheden, maar ook momenten van warmte, troost en liefkozing. Om Tina’s vraag What’s love got to with it? te beantwoorden: love’s got everything to do with it! Daar kwam ze in 1985 eindelijk achter toen er echte liefde op haar pad kwam in de persoon van Erwin Bach.

Wat een powerhouse was deze vrouw! Een rockqueen van onwaarschijnlijk kaliber en een overlever. Een muziekicoon wiens droom, om de

beste zwarte vrouwelijke rockartiest ter wereld te worden, uitkwam. Met haar rauwe stem, sexy uitstraling, energieke dans en welgevormde benen veroverde ze de wereld en onze harten. Ik ken geen ander liedje dat zo meesterlijk gecoverd is als Proud Mary , mijn favoriet. Als je op een feestje bent dat maar niet op gang wil komen, moet je dat nummer opzetten. Ik beloof je dat je veel calorieën zult verbranden als je het juiste ritme aanhoudt. Een mooi duet vind ik It’s only love met Bryan Adams en Whatever you want is een vergeten pareltje. In deze videoclip straalt Tina en ze is prachtig met haar korte coupe; vrouwelijkheid ten top.

Tina was en is een voorbeeld voor veel meisje en vrouwen. Spijtig genoeg zijn er veel vrouwen die de zware beproevingen herkennen die Tina moest doorstaan. Slechts een handjevol daarvan heeft de moed om het lot in eigen handen te nemen. Het leven verrast en beloont

DE TREKSCHUITJAGER

je, als je je eigenwaarde durft op te eisen. Het is die waardevolle les die, na het overlijden van The Queen of Rock ‘n roll op 24 mei 2023, achterblijft. Dank je wel Tina, voor je muziek en je kracht! ■

Door technologische ontwikkelingen bestaan veel oude beroepen niet meer. Dat geldt ook voor de trekschuitjager, die dit keer centraal staat in onze rubriek Vergeten Beroepen.

In de Gouden Eeuw (1600-1700) nam de handel in ons land toe. Passagiersvervoer tussen de verschillende steden werd daardoor belangrijker. De trekschuit was een snelle en betrouwbare manier om van A naar B te komen en had meestal vaste vertrektijden.

Trekschuiten waren boten zonder zeil die over trekvaarten voeren. Ze werden door paarden of mensen getrokken. Dat heet jagen. De trekschuitjager moest de boot, die met een lijn aan de mast vastzat, vooruit trekken. Deze lijn zat vrij hoog in de mast, zodat hij over bosjes en struiken heen liep. Op de wal was een jaagpad waar de jager op liep. Meestal zat die op een paard, maar

soms moest hij het ook met alleen spierkracht doen. Vaak was de jager een knecht, maar het kon ook de schipper zelf zijn of een boer die zich met zijn paard liet inhuren. Soms ging het om een hele jonge jager, ook wel snikjong genoemd. Het kwam af en toe voor dat de vrouw van de schipper de trekschuit de taak van het jagen op zich nam.

Trekschuitjager was een zwaar beroep, dat de nodige behendigheid vereiste; de jager moest een beladen schip vooruit zien te krijgen en door sluizen en bruggen loodsen. Hij moest daarnaast bekend zijn met de regels in het scheepsverkeer. In de bochten werd gebruik gemaakt van dikke rolpalen die op de wal stonden. Daar werd de lijn omheen geleid, anders belande het schip in de walkant.

Een trekschuit vervoerde goederen en/of passagiers. In de wat grotere schepen kon men in de roef of in het ruim zitten. De roef was de eerste klas en had plek voor ongeveer acht mensen. Je zat je een stuk luxer en warmer dan in het ruim, waar enkele tientallen mensen plaats konden nemen op houten banken.

Uiteindelijk kon de trekschuit in de negentiende eeuw niet meer concurreren met diligences en treinen. Daardoor verdween ook het beroep van trekschuitjager.

Veel jaagpaden bestaan nog steeds. Bij Tjerkwerd langs de Workumertrekvaart ligt een jaagpad dat deel uitmaakt van de fietsroute ‘Lytse Marren' (44 kilometer). Voor de wandelliefhebbers is er de 6 kilometer lange ‘Kuiertocht Tjerkwerd’.

En wist je dat er in Leeuwarden gevelstenen zijn waarop een trekschuitjager te zien is? Hieronder zie je de gevelsteen uit de Pijlsteeg (links) en die op de hoek van de Oostersingel en het Noordvliet. ■

ZIE HET KLEINE, VERWACHT HET GROTE

Monique van der Hoek en Esmeralda de Vries startten november 2019 klein met de Buurvrouw & Buurvrouwbus. Hun enthousiasme werkt aanstekelijk: jan en alleman haakt aan. Die aanhakers zijn geen vrijwilligers, maar ‘buurvrouwen’ en ‘buurmannen”. Mensen die zich op wat voor manier dan ook inzetten voor een ander. Laat je inspireren door het verhaal van Buurvrouw & Buurvrouw. Iets voor een ander doen hoeft niet zo moeilijk te zijn.

Mensen met elkaar verbinden zit Esmeralda en Monique in het bloed. Tijdens Culturele Hoofdstad 2018 lanceerden ze het idee van de Grootste Gehaakte Deken van de Wereld. Iedereen kon een bijdrage leveren aan die deken door een granny square (een vierkantje van 10 bij 10 cm) te haken. Het eindresultaat? Bijna elfduizend dekens, vijf voetbalvelden vol! Toen al maakten ze hun motto ‘zie het kleine, verwacht het grote’ waar.

noemde ons voor de grap ‘Buurvrouw en Buurvrouw’, toen hij tijdens het vier jaar durende dekenproject een bus beschikbaar stelde. Met die koosnaam zijn we verder gegaan.”

Iedereen is een buurvrouw, is de filosofie van Buurvrouw & Buurvrouw. Iedereen kan beslissen een buurvrouw of buurman te zijn en zich op zijn of haar eigen manier inzetten voor een ander. “Als mensen vragen hoeveel vrijwilligers wij hebben, is ons antwoord: wij zijn buren van elkaar”, verduidelijkt Monique.

B&B BUS EN BUURTKOELKASTEN

De B&B bus stopt daarnaast een paar uur op twee vaste plekken in de wijken Bilgaard en Heechterp. “Mensen kunnen daar komen voor een luisterend oor en een boodschapje. Ook kunnen ze iets brengen in de boodschappenkast of in de bakjes achterin de bus. De buurtkoelkasten, beheerd door buurtbuurvrouwen op verschillende plekken in Leeuwarden en de omliggende dorpen, zijn een extra manier om mensen te helpen als er een tekort is. “Heb je wat nodig, dan haal je dat eruit. Heb je wat over, dan breng je dat in. Denk altijd aan degene die na je komt”, is de simpele boodschap.

B&B WINKEL: WINKELEN ZONDER KASSA

Mensen die dat nodig hebben, kunnen zich aanmelden bij de B&B winkel voor een door buurvrouwen gemaakte maaltijd. Monique laat de rijk gevulde vriezer en koelkast zien. “Vol met porties stoofvlees; die zijn laatst gemaakt door mensen van de Rotary (Nijenhove) Club.”

Iedereen kan komen buurten in de winkel en genieten van een kopje koffie, thee en een praatje. Of snuffelen in de rekken vol kleding, die door buurvrouwen is gesorteerd. Je kunt je portemonnee thuislaten, want de B&B winkel is een winkel zonder kassa. “Wij vragen niet naar je bankrekening. We vragen wel: wat heb je nodig?” vertelt Monique. “Je mag halen, maar ook brengen.” Zo hangt in de winkel een veelkleurige sokkenlijn, gemaakt door brei- en haakgroepen uit Leeuwarden en omgeving

NO MONEY, NO RULES

Wat is het geheim van Buurvrouw & Buurvrouw? Om elkaar te helpen is geen geld nodig! Monique: “Wij zijn van ‘no money, no rules’, wij nemen geen geld aan. Laatst hebben mensen van de opbrengst van een feest van Vat ‘69 boodschappen gekocht. Ook kunnen ze een cadeaukaart gebruiken om bijvoorbeeld bij de Etos douche- of shampoospullen voor ons te kopen.” En er zijn buren die vinden dat ze zelf geen energietoeslag nodig hebben, die hun emballagebon doneren of de verwenkaart van de vriendenloterij doorgeven.

Kortom: iedereen is een buurvrouw. Iedereen kan besluiten zich in te zetten voor een ander. Simpelweg door eigen talenten, mogelijkheden of middelen in te zetten. Hoe mooi is het als er een buurvrouw of buurman voor je is als het even tegen zit? Iemand die de tijd voor je neemt, een luisterend oor, een helpende hand of een bemoedigend woord biedt?

“De wereld ziet er mooier uit als we wat meer naar elkaar omkijken”, besluit Monique. ■

WE KUNNEN BUREN VOOR ELKAAR ZIJN

Toen de deken klaar was, vroegen ze zich af: wat gaan we nu doen? “We startten met het idee om iets te doen voor mensen die op straat leven. Daklozen hebben geen buren, maar we kunnen wél buren voor elkaar zijn”, stelt Monique. “Directeur Haaima (van het automobielbedrijf)

“We zijn december 2019 begonnen met één keer per week maaltijden rondbrengen in de stad.” De B&B bus staat nu elke donderdag voor het oude beursgebouw in de stad. Daar delen buurvrouwen maaltijden uit. “Het gaat als een lopend vuurtje. Ze weten ons te vinden”, lacht Monique. “De laatste keer stonden er maar liefst achttien mensen op ons te wachten.” We mogen een kijkje nemen in de vernuftig omgebouwde bus, die ruimte biedt aan onder andere een keukenblok met magnetron, kleding, schoenen en persoonlijke artikelen. De bus is al anderhalf jaar uitgiftepunt van menstruatieartikelen voor vrouwen die dit niet kunnen betalen.

Tekst: Riemie van Dijk, foto’s: Simon van der Woude

“DE WERELD ZIET ER MOOIER UIT ALS WE WAT MEER NAAR ELKAAR OMKIJKEN.”

BOEKBESPREKING TESTAMENT VAN DE ZIEL HYLKE SPEERSTRA

OVER DE SCHRIJVER

Hylke Speerstra: wie kent hem niet zou je zeggen. Hij werd vooral bekend door zijn boek Het Wrede Paradijs . Voor hij zich op zijn schrijverschap toelegde was hij journalist. Zijn loopbaan begon als verslaggever bij het Fries Landbouwblad en hij sloot zijn carrière af als hoofdredacteur van de Leeuwarder Courant. In 1996 ging Speerstra met vervroegd pensioen en legde zich volledig toe op het schrijven. Zelf zegt hij hierover: “Journalist ben je je hele leven en als journalist mag je niet liegen, maar dat staat de verbeelding in de weg”. Speerstra schreef met name levensverhalen, zoals het eerder genoemde Het wrede paradijs , DeOerpolder en Opklompendoordedessa

De originele Friese versie van dit boek, Testamint fan de siel , werd in 2021 uitgegeven. Over het schrijven van het boek zei hij: “It waait my net út de hannen, as skriuwer moast it ek belibje”. De Nederlandse vertaling liet even op zich wachten, omdat Speerstra de juiste sfeer wilde scheppen. Hij houdt van bloemrijke taal en “in het Fries dansen de woorden gemakkelijker dan in het Nederlands”. Voor de vertaling moest dus de tijd worden genomen.

HET VERHAAL

Het boek vertelt het verhaal van de twee tachtigers Ids Faber en Thomas Akkerman, die elkaar bij een rodeo in Canada ontmoeten. Beiden zijn in Friesland geboren en ze hebben ieder hun eigen

weg naar en in Canada afgelegd. Tijdens de rodeo raken ze bevriend. Ze besluiten hun levensverhaal aan elkaar te vertellen en vast te leggen voor hun kinderen en kleinkinderen.

Thomas is met zijn ouders naar Canada gekomen, waar ze gingen wonen in een nederzetting waar ook veel Oekraïners een nieuw leven wilden opbouwen. Vader Jan is een wat vreemde man met een voorliefde voor alcohol. Moeder Wytske is veel ziek. Thomas beleeft een vreemde en zware jeugd, maar weet zich te ontwikkelen en een leven op te bouwen.

Ids groeit op in Friesland. Met zijn grote liefde Tsjaltsje emigreert hij na de Tweede Wereldoorlog naar Canada.

RECENSIE

Ik vind Testament van de ziel een mooi en ontroerend boek. De levensverhalen van Ids en Thomas zijn op zijn minst bijzonder te noemen. De boodschap is dat je in het leven vriendschap nodig hebt, maar ook toeval en een beetje geluk. Dat zijn ingrediënten om herinneringen te maken en die geven zin aan het leven.

De schrijfstijl van Hylke Speerstra is prettig. Je wordt meegenomen in het verhaal en je voelt zowel de hardheid als de mooie kanten van het leven. Het trof me om over Oekraïners te lezen die een toekomst zochten in Canada, omdat de

situatie in hun eigen land dat niet toeliet. Een parallel met de huidige tijd waarin we leven.

Volgens Speerstra is dit boek zijn laatste. Mocht dat echt zo zijn, dan heeft hij een prachtig testament geschreven. ■

OPEN DAG HOBBY OM DE HOEK 11 JUNI 2023

Zou je graag nieuwe contacten willen hebben in je eigen buurt?

Of ken je iemand die dat graag zou willen? Misschien is Hobby om de Hoek dan de oplossing!

PROGRAMMA

13.00 - 14.00 uur Inloop, ontvangst met koffie/thee en koek

14.00 - 16.00 uur Start programma 16.00 uur Einde

De open dag is gratis en na afloop kun je ook nog kosteloos het museum bezichtigen. Ben je verhinderd of wil je eerst meer informatie? Kijk dan op https://www.facebook.com/HobbyomdeHoek of www.hobbyomdehoek.nl. Of stuur een e-mail naar info@hobbyomdehoek.nl.

WE ZIEN JE GRAAG OP 11 JUNI!

Tekst: Annette Bons

Hobby om de Hoek is een stichting zonder winstoogmerk, die mensen bij elkaar brengt met dezelfde interesse die redelijk dicht bij elkaar in de buurt wonen. Dat zorgt ervoor dat ze niet in een sociaal isolement terechtkomen. De stichting heeft al tientallen mensen aan nieuwe contacten geholpen. Er zijn geen verplichtingen en ook geen kosten. Het enige wat je hoeft te doen is een berichtje sturen naar info@hobbyomdehoek.nl. Dan nemen wij contact met je op en vertellen je hoe de verdere procedure gaat. Ben je nieuwsgierig geworden? Kom dan a.s. zondag 11 juni naar ’t Andere Museum in Leeuwarden (Oostersingel 8A)

Tekst: Jeltsje de Boer

KOM IN BEWEGING

De zomer staat voor de deur. Dat betekent warmer weer en meer naar buiten. Voor de meesten van ons betekent dat ook minder kleding aan. En dat is altijd weer even schrikken. Een bleek lijf en... huh, heb ik zoveel buikvet? Aan de slag dus! Iedere dag een kwartiertje in de zon is voldoende om wat kleur op de wangen te krijgen en de vitamine D aan te vullen. Maar goed, daarmee zijn we er nog niet. Bewegen is tegenwoordig het motto.

Als kind was ik altijd in beweging. Turnen, kaatsen, schaatsen op natuurijs (wie kent het nog), zwemmen, boomklimmen, polsstokspringen. Bij mooi weer werden we naar buiten gestuurd en waren we de hele dag actief. Pfff, wat is er weinig van overgebleven. Het liefst zit ik achter de laptop, lees ik een boek of doe ik een spelletje op de telefoon. Ook de huishoudelijke taken voer ik niet meer zo frequent uit. Ramen lappen en schoonmaken, het zijn mooie oefeningen voor de spieren. Nou, in het voorjaarszonnetje wil ik het nog wel doen, maar energiek poetsen is er niet meer bij. ’s Morgens tijdens het koffiedrinken komt Nederland in beweging regelmatig voorbij. Ik mag er graag naar kijken (met de nadruk op kijken) en neem mij dan voor om in de middag via uitzending gemist mee te doen. Helaas, ik mis het tot nu toe iedere keer.

HOEVEEL BEWEGING IS NODIG?

Omdat ik niet -meer- sportief ben, google ik om erachter te komen hoeveel inspanning minimaal nodig is om gezond te blijven. Thuisarts.nl

lijkt me een betrouwbare site. De conclusie is 2,5 uur per week actief bewegen, bijvoorbeeld wandelen, fietsen, hardlopen, voetballen, fitness, dansen of een vechtsport. “Maak ook je spieren en botten sterker”, lees ik. Dat kun je doen met oefeningen of krachttraining. Er is geen ontkomen aan: bewegen is gezond. Als je genoeg beweegt, heb je een kleinere kans op ziektes van je hart- en bloedvaten, diabetes, somber zijn of dementie. Zo, dat is mooie gerichte informatie. Geen van de genoemde ziektes is op dit moment van mij op toepassing. Maar om dat zo te houden moet ik dus 2,5 uur per week bewegen; dat is ruim twintig minuten per dag.

WAT GA IK DAN DOEN?

Appeltje-eitje zou je zeggen. Drie keer per dag wandelen met de hond en klaar. Maar ik moet eerlijk zijn. Is dat actief te noemen? De hond snuffelt het liefst de hele tijd, dus die activiteit is meer slenteren dan bewegen. Tja, dan moet er nog wat bij. Fietsen misschien. In april is het project ‘Doortrappen’ gestart in de gemeente Leeuwarden. Veiliger fietsen tot je 100e. Met een fietsspiegel en een helm op.

Mmm... nog even niet. Eens kijken wat ik dan kan doen. Hardlopen? Nee, dat is echt mijn ding niet. Ik ben er niet op gebouwd en ik kan niet in een cadans lopen. Voetbal dan? Vol afschuw moet ik denken aan de ‘feestelijke’ slotdag van een seizoen waarbij de moeders tegen de kinderen moesten voetballen. Na één keer het -halve- veld overrennen moest ik al bijna aan het zuurstof. En dat gras is hard als je valt! Ik snap niet dat zoveel voetballers zich bij het minste of geringste laten vallen. Voetbal valt dus eveneens af; ook gezien mijn leeftijd trouwens.

ER IS GEEN

ONTKOMEN AAN: BEWEGEN IS GEZOND.

Ok, fitness, dat heb ik gedaan en het was te doen. Maar de verplichting van twee per week ging me op een gegeven moment tegenstaan. Dansen dan? Enkele jaren geleden heb ik meegedaan aan een dans over ouder worden. Het was een hele leuke ervaring, maar het ontbrak mij aan de be-

nodigde sierlijkheid die ik nodig acht voor dansen. Zou een vechtsport beter zijn? Boksen hoeft voor mij niet, maar ik las een aankondiging voor een cursus Tai Chi. Het wordt beoefend vanwege de gezondheidsbevorderende eigenschappen, maar ook als een vechtsport voor zowel zelfverdediging als voor het uitschakelen van opponenten, aldus Wikipedia. Klinkt goed! De bewegingen worden langzaam in een vaste volgorde uitgevoerd, maar het is lastig om het onder de knie te krijgen. Zeker als ik kramp in de tenen krijg ben ik snel afgeleid. Dat ik dan vervolgens de slappe lach krijg helpt ook niet echt. Wel heel ontspannend, maar in een stille ruimte waar serieus wordt geoefend niet handig. Na tien lessen houd ik het voor gezien. Tja, dan hebben we nog de krachttraining. Ik neem me iedere dag voor om dit te doen, want het kan gemakkelijk thuis. Met dumbells, grondoefeningen, squats. Af en toe lukt het. Als ik op het doorlopen van de koffie wacht.

O ja, ik heb ook een keer een tocht gemaakt op de step. Om en om lekker met de benen zwaaien. Ik was de straat nog niet uit, toen ik vanuit mijn brein het signaal kreeg: omkeren! Maar dat heb ik niet gedaan. Ik heb het toch mooi -eenmalig- 12 kilometer volgehouden. Maar ja, aan eenmalig heb je niet echt veel. Dan bedenk ik dat er sinds kort op loopafstand van ons huis een buitengym is. Daar hangen ringen. Als kind maakte ik ontelbare vogelnestjes. Nog eens proberen? Bij de gedachte lig ik al in een deuk en het antwoord laat zich raden.

ZINGEN

Ik google nog een poosje verder en word moe bij het zien van alle reclames en adviezen van zorgverzekeraars. Je wordt doodgegooid met wandelroutes en fietsvakanties. Maar dan stuit ik op de volgende tekst: ‘Zingen is een sport’. Tijdens het zingen haal je dieper adem, er wordt meer zuurstof opgenomen door je longen en het verbetert je conditie. Daarnaast train je belangrijke spiergroepen in je lichaam. Voornamelijk je buikspieren en tussenribspieren worden aangesproken tijdens het zingen. Hè hè, ik ben er uit, want zingen is mijn hobby! Als ik de hond uitlaat en op de fiets boodschappen ga doen (en dan langs de sportschool kom), dan doe ik dat zingend. En bij ons koor zing ik als sopraan het hoogste lied. Dus eigenlijk ben ik gewoon al heel goed bezig. Eind goed, al goed. Laat de zomer maar komen! ■

Win een mooie prijs!

Onder de goede inzendingen wordt weer een prijs verloot. Deze keer kun je een goedgevuld boodschappenpakket ter waarde van € 50,- winnen . Stuur de oplossing in vóór 8 juli 2023 naar puzzel@leeuwarderseniorenkrant.nl of Leeuwarder Seniorenkrant, t.a.v. de puzzelkoning, Gouverneursplein 6, 8911 HH Leeuwarden. Vermeld naast de oplossing je naam, adres en woonplaats, en eventueel telefoonnummer. Vanaf 10 juli 2023 zijn de oplossing en de winnaar te vinden op www.seniorenkrant.nl en op Facebook. De winnaar wordt ook bekend gemaakt in de volgende editie.

Prijspuzzel

KLEUREN

Alle bloemen en planten staan weer in bloei. We zien in de natuur de mooiste kleuren. En iedere kleur heeft weer verschillende schakeringen. We gaan op zoek naar benamingen voor kleurtinten. Begin met de eerste en zet die op plek 1 enzovoort. Houd dezelfde volgorde aan.  Als je alles goed invult, verschijnt er op de gele balk een woord dat alles te maken heeft met kleuren. De vorige puzzel was wellicht wat moeilijk. Deze lukt vast wel. Succes!

Ruitpuzzel

Vul het schema hiernaast in. Tot aan het woord van 10 letters komt er per regel een letter bij. Daarna gaat er iedere keer weer een letter af. De volgorde van de letters kan veranderen.

1. VOORNAAMWOORD

2. HEDEN

3. VISMAND

4. GEEN VAKMAN

5. WOON JE NAAST

6. INNEN

7. DIE MOET JE SOMS OVERSLAAN

8. NIET BINNEN

9. EEN SLANGETJE INBRENGEN

10. PUBLICEREN

11. EERSTE PERIODE VAN EEN ACTIVITEIT

12. WORD JE BEHOORLIJK NAT VAN

13. HET ONTVANGEN GELD

14. KROM MAKEN

15. START

16. LOL

17. ERFELIJKHEIDSMATERIAAL

18. AANSPREEKVORM

19. GRAVITATIE

5-letterwoorden

Zet de volgende 5-letterwoorden in het raster, zodat alle woorden geplaatst kunnen worden. De laatste letter van het eerste woord is de beginletter van het tweede woord. Niet makkelijk deze keer! DEKEN, DRAAI, IMKER, LICHT, NADER, NICHT, RECHT, SPOED, START, TABEL, TOCHT, TOREN

Puzzels: Peter Teeuwen

In deze nieuwe serie gaan we op bezoek bij actieve ouderen die midden in het leven staan. Dit keer bezocht Anita Terpstra Theo Jellema uit Leeuwarden.

OP BEZOEK BIJ…

Zelfs zonder huisnummer is het monumentale pand in de Grote Kerkstraat waar organist Theo Jellema (67) woont gemakkelijk te vinden. De posters met aankondigingen voor orgelconcerten die de hoge ramen sieren, laten daar geen enkel misverstand over bestaan.

Ook het interieur van Jellema verraadt zijn liefde voor het orgel. Boven de schoorsteenmantel hangt een ingelijste tekening van een orgel. Twee grote, ingebouwde kasten worden gedomineerd door boeken over muziek, componisten en orgels. Her en der ligt bladmuziek. “Zoek maar een plek uit om te zitten. Wil je koffie? En een stroopwafel of dúmkes?” Het wordt thee en Jellema komt met verschillende smaken aanzetten, allemaal nog in de verpakking.

Als kind namen zijn ouders hem mee naar de kerk en daar werd hij gegrepen door het geluid van het orgel. “Het was liefde op het eerste gehoor. Mijn ouders bezochten verschillende kerken in Leeuwarden en het viel me op dat niet alle orgels gelijk waren of hetzelfde klonken.” Muziek werd hem niet met de paplepel ingegoten. “Ik heb collega’s horen vertellen dat ze in bed lagen en hun ouders beneden op de piano hoorden spelen. Dat was bij mij niet zo. Mijn ouders luisterden ook niet naar muziek op de radio, bezochten geen concerten.” Toch legden ze zijn liefde geen strobreed in de weg. “Ik heb er niet voor hoeven vechten. Hulde aan mijn ouders.”

Zijn vader was leraar pedagogiek, zijn moeder huisvrouw. Ze merkten zijn fascinatie voor het orgel op en hij mocht op pianoles. “Ik heb eerst nog een jaar blokfluitles gehad.” Vanaf zijn veertiende kreeg hij les van de organist van de Opstandingskerk, Jan Veninga. “Hij ging vijf weken met vakantie en zei dat ik in die weken tijdens de kerkdiensten moest spelen. Dat heeft mijn leven richting gegeven.” Ieder vrij moment greep hij aan om te spelen. “In de vakantie was ik er ’s ochtends, ’s middags en ’s avonds.”

Na de hbs ging Jellema, hoe kan het ook anders, naar het conservatorium in Groningen. Hij bleef in Leeuwarden wonen, want “daar had ik sleutels van

verschillende kerken, zodat ik kon oefenen”. Naast student was hij ook docent op de vooropleiding. Hij is naast het spelen altijd blijven lesgeven, iets waar hij veel plezier aan beleefde. “Je leert over de ruggen van je studenten heen. Door les te geven word je je bewust van hoe je onbewust speelt. Om hen iets te kunnen leren, moet ik dat kunnen verwoorden.”

IK BEN EEN UITVOEREND MUSICUS. IK GEEF MIJN ZIEL EN ZALIGHEID, MAAR IK BEN NIET HET MIDDELPUNT. IK BEN EEN DOORGEEFLUIK.

Het orgel verveelt hem nooit. “Gustav Leonhardt kreeg ooit de idiote vraag hoe het was om zijn hele leven op de klavecimbel te spelen. Hij antwoordde dat hij helemaal geen klavecimbel hoorde als hij speelde. Ik hoor alleen de mooiste dingen, zei hij.” Zo is het voor Jellema ook. Speelt hij muziek uit de achttiende eeuw, dan hoort hij een achttiende-eeuws orkest. Speelt hij Brahms, dan hoort hij pianomuziek.

“Ik heb altijd tegen studenten gezegd dat ze naar alles moeten luisteren, behalve naar orgelmuziek. Luister naar de piano, naar symfonieorkesten. Een orgel is een statisch ding. Als je op de piano zes toetsen tegelijk speelt dan weet je welke het hardst en welke het zachtst moet zijn. Dat geldt ook voor de viool. Bij een orgel kan dat niet. En toch gebeurt het. In die zin ben ik een illusionist: creëren wat je niet kunt creëren. En dat lukt pas als je al die andere geluiden hebt gehoord. Die inspireren. Doe je dat niet, dan blijft een orgel hoekig en vierkant.”

Tussen die twee krachtvelden beweegt hij zich: de klanken van het orgel en de muzikale impulsen van buiten het orgel. En perfect is het nooit. “Wat dat betreft heb ik een raar vak. Ik heb

ideeën die op één moment gerealiseerd moeten worden. Een schilder kan de volgende dag met zijn penseel iets veranderen wat hij bij nader inzien niet mooi vindt. En als je teksten schrijft, dan schaaf je net zolang tot je tevreden bent.” Compleet autonoom is Jellema ook niet. “Als ik muziek speel van Bach, sta ik in dienst van Bach. Hij heef iets fantastisch gemaakt en dat wil ik voor het voetlicht brengen. Ik ben een uitvoerend musicus. Ik geef mijn ziel en zaligheid, maar ik ben niet het middelpunt. Ik ben een doorgeefluik. Natuurlijk is er speelruimte, kan ik het enigszins naar mijn eigen hand zetten, maar hoever ga je? Dat is een ethische vraag.”

Theo houdt zich ook bezig met advies over restauraties van orgels. “Orgels worden bedreigd door de leegloop van kerken. Mijn organistenziel zegt dat geen enkel orgel mag verdwijnen, maar de realist in mij zegt dat we leven in een cultuur die enorm verandert. Het is een enorm dilemma.”

Momenteel is Jellema betrokken bij de restauratie van het orgel in de Westerkerk in Enkhuizen. “Het orgel uit 1890, gebouwd in de kas van 1549, was geen goed instrument. Het wordt nu vervangen door een nieuw orgel in de

oude kas. Dat wordt in fasen gebouwd. Ik speel nu al regelmatig op het ene klavier dat klaar is, maar ik kijk natuurlijk enorm uit naar het moment waarop alle drie klavieren bespeelbaar zullen zijn en het orgel helemaal voltooid is.” Een favoriet orgel heeft hij niet. Hij gebaart naar de boekenkast, waar een vijftiendelige encyclopedie over orgels staat. “Er zijn duizenden orgels, en daar zitten een heleboel toppers bij.” Hij heeft er heel wat met eigen ogen gezien. Onder andere tijdens reizen die hij organiseerde voor orgelliefhebbers en studenten. “Met de bus een week naar de Elzas, of Parijs, of de Alpen. Vier orgels per dag.”

Inmiddels is Jellema met pensioen, al is hij nog stadsorganist van Leeuwarden. In het kader daarvan speelde hij op 15 april een Bevrijdingsconcert in de Bonifatiuskerk. Na het Bevrijdingsconcert staat er nog meer op het programma: de acht concerten in het teken van Bach die Jellema geeft in kerken in Leeuwarden en omliggende dorpen, zoals Goutum, Mantgum, Jorwert, Britsum en Bears. De reeks wordt georganiseerd in samenwerking met de Leeuwarder Historische Vereniging Aed Levwerd en vindt voor het derde achtereenvolgende jaar plaats. Het is geen toeval dat Jellema Bach speelt. “Drie keer acht is vierentwintig. Bach heeft Das wohltemperierte Klavier gecomponeerd, en dat bestaat uit twee cycli van 24 werken. Het is muziek voor klavecimbels en orgels zonder pedaal en veel dorpen hebben die.” De laatste keer dat deze muziek in Friesland te horen was, was in 2000, het 250e sterfjaar van Bach. “Deze sublieme muziek hoor je niet vaak.” Dan wijst hij naar het kopje dat op de glazen tafel staat. “Niet vergeten je thee op te drinken. Straks wordt het koud.” ■

Tekst: Anita Terpstra, foto: Ad Fahner

19

18

17

16

15

14

13

12

11

9

10

7

8

Stuur de oplossing van de prijspuzzel vóór 10 juli 2023 naar puzzel@leeuwarderseniorenkrant.nl of per post naar: Leeuwarder Seniorenkrant, 5

t.a.v. De Puzzelkoning, Gouverneursplein 6, 8911 HH 6

Vaar, beleef en geniet bij

Rondvaardij Princenhof

Vaarprogramma 2023

Rondvaart door het Nationaal Park “De Alde Feanen”

Inschepen vanaf 13.30 uur; Afvaart 14.00 uur; Ontschepen 16.00 uur.

Dagtochten

Vanaf mei tot juni op zon- en feestdagen. Vanaf juni tot oktober op woensdag en zondag Volw. 13,50; Kind. (t/m 12 jaar) 6,00.

(Voor extra afvaarten zie website)

Sneek Inschepen v.a. 09.30 uur; Afvaart 10.00 uur; Ontschepen 18.00 uur

Dokkum Boot-bustocht, tijden 09.30 - ca. 17.30 uur.

Data: 11 juli en 24 aug. Volw. 35,50; Kind. (t/m 12 jaar) 17,75

Data: 28 en 29 aug. Volw. 41,50; Kind. (t/m 12 jaar) 20,75

Leeuwarden Inschepen v.a. 09.30 uur; Afvaart 10.00 uur; Ontschepen ca.17.45 uur

Datum: 27 juli. Volw. 35,50; Kind. (t/m 12 jaar) 17,75

Optioneel Stadstour met Citytrain meerprijs 7,00 p.p.

Joure Inschepen v.a. 09.30 uur; Afvaart 10.00 uur; Ontschepen 18.00 uur

Incl. tussenstop

Datum: 07 sept. Volw. 35,50; Kind. (t/m 12 jaar) 17,75

Middagtocht Grou

Data: 29 juni, 06, 13, 20, 25 juli en 01, 22 en 31 aug.

Optioneel bezoek aan DE museum 8,00 p.p.

Inschepen v.a. 13.30 uur; Afvaart 14.00 uur; Ontschepen 18.00 uur

Brunchcruise

Incl. uitgebreid brunchbuffet

Volw. 17,00; Kind. (t/m 12 jaar) 7,50. Verzorgingsarrangement 11,50 p.p.

Inschepen v.a. 10.30 uur; Afvaart 11.00 uur; Ontschepen ca. 13.00 uur

Moonlight Cruise

Incl. koud en warm buffet

Data: 14 en 28 mei, 18 juni en 03 sept. Volw. 31,50; Kind. (t/m 12 jaar) 15,75

Back U I T B R E N G E N B E G I N U R E N R E G E N B U I B E U R I N G B U I G E N B E G I N G E I N G E N G E G I N T U B E R E N E R B U I T E N B E U R T E N B E U R E N B U R E N B E U N B U N N U U 1

in 2

Inschepen v.a. 19.00 uur; Afvaart 19.30 uur; Ontschepen 23.00 uur

Data: 14 juli en 08 sept. Volw. 43,50; Kind. (t/m 12 jaar) 21,75

time Quiz i.s.m. Jarno Kikkert 3

Inschepen: 19.30 uur; Afvaart: 20.00 uur; Ontschepen: ca. 23.00 uur

Pannenkoekentocht

Onbeperkt pannenkoeken eten en incl. ranja

Inschepen v.a. 11.15 uur; Afvaart 11.30 uur; Ontschepen 13.30 uur

Data: 16 juli en 08 okt. Volw. 21,50; kind. (t/m 12 jaar) 12,50; kind. (0 t/m 3 jr.) gratis

High Tea

* tijden onder voorbehoud 4

Incl. koffie en thee met zoete en hartige lekkernijen

Inschepen vanaf 14.00 uur; Afvaart 14.30 uur; Ontschepen 16.30 uur

Data: 01 juni en 30 juli. Volw. 29,50; Kind. (t/m 12 jaar) 14,75

Sushi Boot i.s.m. Kota Radja Burgum

Incl. welkomstdrankje, soepje, 22 sushi-hapjes en dessert

Inschepen 18.30 uur; Afvaart 19.00 uur; Ontschepen ca. 22.30 uur

Datum: 01 sept. Volw. 37,50 Kind. op aanvraag

Wijncruise i.s.m. Wijnhuis Machiel

Incl. glaasje bubbels, vijf wijnen en bijpassende hapjes

Inschepen vanaf 14.30 uur; Afvaart 15.00 uur; Ontschepen ca. 17.30 uur

Datum: 01 okt. Volw. 32,50

Tochten naar de wedstrijden van het SKS-Skûtsjesilen

De aanvang van de wedstrijden is 14.00 uur.

Vertrek vanuit Earnewâld

Zaterdag 05 aug. - Grou (start)

Maandag 07 aug. - De Veenhoop

Dinsdag 08 aug. - Earnewâld

Woensdag 09 aug. - Terherne *

Donderdag 10 aug. - Langweer

Vrijdag 18 aug. - Sneek (finale)

Vertrek vanuit Woudsend (Waechswal 1)

Vrijdag 11 aug. - Elahuizen

Maandag 14 aug. - Woudsend

Voor alle tochten geldt:

Reserveren is nodig

• Kinderen van 0 t/m 3 jaar gratis

• Afvaart bij voldoende deelname

• (Prijs) wijzigingen en drukfouten voorbehouden

Voor extra afvaarten zie website

Migchiel Kingma uit Leeuwarden is de winnaar van het boodschappenpakket.

OPROEP

GEEF JE OP VOOR ONS LEZERSPANEL!

De Leeuwarder Seniorenkrant is er niet alleen voor ouderen, maar ook voor hun kinderen en voor zorgmedewerkers. Wij willen graag een krant maken die al deze doelgroepen aanspreekt. Onze redactieleden doen iedere editie weer hun uiterste best om een mooie krant samen te stellen met persoonlijke verhalen en informatie waar je wat aan hebt. Alleen jullie, onze lezers, kunnen bepalen of we daar in slagen. Daarom hebben we sinds kort een lezerspanel, dat met ons meedenkt over onderwerpen en feedback geeft over de inhoud van de krant.

Lijkt het jou leuk om deel uit te maken van dit lezerspanel? Mail je gegevens dan naar info@leeuwarderseniorenkrant.nl. We zullen je een paar keer per jaar per mail benaderen met een paar vragen.

Naar het theater, maar liever niet alleen? Een museum willen bezoeken, maar geen vervoer? Naar een mooi concert, maar zonder ondersteunende arm van iemand wordt het lastig? Het kan anders!

Ook in uw regio kunt u met een vrijwilliger van Stichting Vier het Leven genieten van een geheel verzorgde middag of avond uit (inclusief vervoer, entree, twee consumpties en begeleiding).

Meer weten? Bel 035 - 524 51 56 en ontvang ons programma thuis.

Samen uit, samen genieten!