Vergeten beroepen: De letterzetter

Vier keer per jaar schrijven we als redactie interviews, artikelen en columns voor onze lezers en daar maakt de drukkerij van de Leeuwarder Courant vervolgens een mooie papieren krant van. Een tijdje geleden mochten we een kijkje nemen bij dat drukproces, waarbij computers onmisbaar zijn geworden. Vroeger ging dat natuurlijk heel anders. Toen werkten er in een drukkerij letterzetters, die loden blokjes met letters met de hand op een zetblok plaatsten.

DE LETTERZETTER

Voor de uitvinding van de boekdrukkunst werden alle teksten met de hand geschreven. Echt monnikenwerk. En eigenlijk kun je dat ook wel zeggen van letterzetten, zeker in de tijd voor 1890. Een letterzetter moest toen namelijk met de hand blokjes met letters en leestekens en spatiebalkjes plaatsen (het zetsel) om een tekstregel te vormen. In spiegelbeeld, om het nog moeilijker te maken.

Eerst gebruikte men houten blokken, waar in reliëf letters in waren aangebracht. Hoe zo’n houten letter er destijds uitzag weten we niet. Ze zijn helaas niet bewaard gebleven. De uitvinding van loden blokjes was een enorme vooruitgang, want die letters waren veel sterker. De letterzetter zette de letters van een regel in de juiste volgorde op een zogenaamde zethaak. Als dat klaar was, werden de regels met touwtjes vastgezet op een galei, een soort metalen dienblad .

advertorial

Hoe mijn dochter strijdt voor goed onderwijs en kinderopvang

Hun hele werkzame leven actief in het basisonderwijs, een groot hart voor Leeuwarden, en al jaren trouw CDA-lid. Vader Tom Spoelstra (84 jaar) en dochter Tiny Hoedemaker-Spoelstra (57 jaar) hebben veel gemeen. Tiny is nu verkiesbaar als raadslid voor het CDA in de gemeente Leeuwarden. “Hoe mijn dochter strijdt voor kinderen in Leeuwarden, dit spreekt mij als vader zeer aan.”

Het CDA is al sinds de oprichting in 1980 mijn partij. Het is belangrijk dat er een sterke middenpartij is die het christelijke gedachtegoed uitdraagt, die staat voor christelijk onderwijs, en die haar programma ontleent aan de christelijke normen en waarden. Het is fijn om te zien dat het CDA zo goed vertegenwoordigd is binnen de Leeuwarder gemeenteraad. Dat moet zo blijven. Bij de gemeenteraadsverkiezingen op 16 maart stem ik natuurlijk op Tiny.

Het mooie van het CDA in Leeuwarden is dat de partij zowel voor kinderen als senioren opkomt. Het gaat om die samenhang in de samenleving. Omzien naar elkaar, want samenleven is samen doen. Dat betekent voor mij dat ik het belangrijk vind dat er buiten veilige voetpaden, veilige oversteekpunten en weinig obstakels zijn, maar ook goede speelplekken voor kinderen. De gemeente moet inzetten op betaalbare woningen voor jong en oud, toegankelijke amateursport en een laagdrempelig cultuuraanbod.

Het allerbelangrijkste voor mij is het onderwijs. Ik was mijn hele leven werkzaam op basisscholen, en dat is mijn dochter nu ook. Zij weet wat er nodig is om gelijke kansen voor iedereen te bieden, om oog te hebben voor de kwetsbare medemens, en om een veilige omgeving te creëren waarin iedereen maximaal aan leren toekomt. Samen met het uitdragen van de christelijke normen en waarden is dat de belangrijkste basis van onze maatschappij. ■ Letterzetten was een zwaar beroep. De letterzetter stond heel lang, soms wel twaalf uur achter elkaar, voor een zetbok; een grote kast met lades en een werkblad. In die lades zaten de blokjes met letters en andere tekstonderdelen. Allemaal op een vaste plek in een eigen vakje, zodat ze blindelings gepakt konden worden. Niet iedereen was geschikt voor dit beroep. Je moest erg zorgvuldig te werk gaan om fouten te voorkomen. Wel maakte men altijd eerst een proef om te kijken of de tekst in orde was.

Toen er in de jaren ’50 automatische zetmachines kwamen, verdween het beroep van letterzetter. Inmiddels is het een kunstambacht geworden. Bij bijzondere gelegenheden wordt het zetten van letters nog wel eens gedemonstreerd en je ziet het af en toe bij artistieke drukwerken. Vaak gebruikt men dan handgeschept papier. ■

STEM OP 6 MAART TINY HOEDEMAKER

Als directeur van een kindcentrum zet ik mij dagelijks in voor kinderen, ouders en goed onderwijs. Met die ervaring wil ik de onderwijsambities van het CDA omzetten in daden in de gemeenteraad. Naschools aanbod helpt kinderen om talenten te ontplooien in muziek, cultuur, sport en natuur. Het CDA wil dat de gemeente investeert in die kinderopvang, een veilige leefomgeving en jeugdhulp. Ik sta voor een gemeente die alle kinderen gelijke kansen geeft. Ik wil daarom samen met u investeren in de toekomst van uw kinderen.

Kijk voor alle kandidaten uit je eigen wijk of dorp op kandidaten.cda.nl/ leeuwarden Ons verkiezingsprogramma vind je op cda.nl/leeuwarden HoedemakerTiny Tiny Hoedemaker