ANN HELEN KOLÅS INGEBRIGTSEN Sinne. Roman 2020
Ann Helen Kolås Ingebrigtsen
EG BLIR HER Roman
Samlaget Oslo 2022
© Det Norske Samlaget 2022 www.samlaget.no Omslag: Torun Hunnes Førtrykk: Type-it AS, Trondheim Skrift: 10,7/14,5 pkt. Sabon Papir: 80 g Munken Print Cream 1,8 Trykkeri: ScandBook AB, Falun Printed in Sweden ISBN 978-82-340-0794-1
Denne boka er trykt på miljøvennleg papir.
Til morfar, som gav meg ei skrivemaskin da eg var ti år. Skulle ønske du fekk oppleve dette.
«Håper du veit kor heldig du e, du bur på Vestlandet.» Vilde og Anna
1 Vi sit nede på stranda og ser på måkane som flaksar utover sjøen. Drar inn lukta av tidleg sommar. Det kjem ein kjølig vind frå fjorden, men Sondre sit så nær at eg får varme frå kroppen hans. Han legg armen rundt meg. Pressar leppene mot halsen min, så hardt at eg nesten ikkje får puste. Eg trekker meg unna. Han blæs meg forsiktig i nakken, det kitlar. – Du er så fin. Eg reiser meg og plukkar opp ein liten stein. Hiv han ut i vatnet, som sluker han med eit skvulp. – Vis meg korleis du får steinen til å sprette, seier eg og gir ein ny stein til Sondre. Han kastar steinen sidelengs uti vatnet. Steinen hoppar tre gongar bortover, før han forsvinn nedi. Så tar han begge hendene mine i sine. – Det der kjem eg aldri til å klare, seier eg. Sondre nikkar berre, trekker meg heilt nær og kyssar meg. Han drar fingrane gjennom håret mitt, sender ilingar nedover ryggen. I det siste har kjærteikna hans begynt å bli annleis, modigare. Han nærmar seg stadig oftare BH-en, stryk meg rundt puppane. Emma seier at det er fordi han har lyst til å ligge med meg, at alle gutar 9
begynner slik etter ei stund. Eg tar handa hans, flettar fingrane våre saman og fører handa ut av genseren. Ser på dei fine smilehola han alltid får når han er saman med meg. Prøver å stryke over dei små søkka, men no forsvinn dei. – Skulle ønske eg kunne vere her lenger, seier han. – The perks of living på bygda, ler eg og siktar til ferja, som går så sjeldan at det er nærmast umogleg å besøke kvarandre på kveldstid. – Kan ikkje du heller bli med heim og overnatte hos meg? Sondre ser på meg med verdas mjukaste blikk, sjølv om han veit svaret. Besta og besten er ikkje særleg strenge, men dei har ein regel dei aldri gir seg på. Inga overnatting hos gutar før eg er 18. Eg ristar på hovudet, tar eit steg bakover og ser hendene til Sondre falle slapt ned langs kroppen hans. – Vi må vel dra om eg skal rekke ferja, seier Sondre. Han set seg på sykkelen og peiker på bagasjebrettet. Eg set meg og legg armane rundt magen hans. Kan kjenne at musklane strammar seg i takt med trakkinga. Beina hans går opp og ned i taktfast tempo mens vi susar bortover vegen. Eg lukkar auga, pressar ansiktet mot ryggen hans og snusar inn lukta av sol. Ferja ligg der allereie når vi kjem fram til kaia. Sondre legg sykkelen frå seg i grøfta, legg armane rundt meg og strammar til. Kviskrar at han kjem til å sakne meg. – I morgon skulle du jobbe? seier han spørjande. – Ja. Hotellet opna denne veka. Det er sikkert ikkje så mange rom å vaske, men eg veit ikkje kor lang tid det tar. 10
– Ser eg deg måndag, da? – Ja, seier eg og snur meg til sida når han prøver å kysse meg. – Ståle ser på oss, kviskrar eg og ser diskré mot ferja. Sondre snur seg, og Ståle roper at han må kome no om han skal bli med. Eg gir han ein rask klem, og ventar mens han går om bord. Han snur seg og vinkar til meg mens bommen går ned og det begynner å skumme i sjøen. Så durar det i motoren og ferja køyrer raskt av garde bortover bølgene. Ser meir og meir ut som ei lita åme med ei slimrand etter seg over sjøen. Eg står der og vinkar heilt til eg ikkje ser Sondre lenger.
2 Eg løftar opp sykkelen min, børstar litt søle frå setet og set meg oppå. Trør raskt bortover vegen mens eg ser mot fjorden, som ligg glatt og blank ved sida av meg. Dei stupbratte fjella som speglar seg i vatnet. Skulle ønske Sondre kunne vere her lenger. Vi rekk jo aldri å gjere noko anna enn å sitje og prate. Det er sjølvsagt kos, men eg har lyst til å vise kva vi bruker å gjere her. Lyse etter krabbe, til dømes, det går jo aldri an når han må dra så tidleg. Det er eit godt stykke frå ferjeleiet og heim, men eg liker den smale vegen, som snirklar seg innover og utover, gjennom rastunnelane og over feristene. Første gongen Sondre besøkte meg, gjekk vi heile vegen. Han greidde å setje fast foten i den siste ferista, som ei anna ku. Rett framfor nærbutikken. Laurdag føremiddag er stort sett heile bygda i butikken samtidig, så alle såg korleis han klønte med å få seg laus. Eg ler like mykje kvar gong eg tenker på det. Besta vinkar til meg frå kjøkkenvindauget når eg kjem syklande. Heile ansiktet hennar lyser opp, men når ho ser at eg svingar ned, ristar ho på hovudet mot meg. Eg veit ho ikkje liker at eg syklar over graset, men 12
eg snik meg ofte til å gjere det likevel. Vegen går beint nedover rett ved sida av, men eg bruker å krysse plenen på tvers, så eg kan sykle forbi Gustav i blomsterbedet. Gustav er ein statue av ein liten gut som held ei korg med blomstrar i handa. Det er liksom om å gjere å sparke foten ut og klinke med solen oppå hovudet hans. Eg greier det nesten alltid. – La stakkars Gustav vere i fred, Oda. No står besta i døropninga. Eg set sykkelen i det vesle stativet før eg går bort til henne. Ho snakkar om Gustav som om han er ekte. «Sjå kor fuglane flokkar seg om Gustav», kan ho seie. «Gustav har fått nye blomstrar i korga si.» Ho kikar ut til han fleire gongar om dagen. Da eg var lita, syntest eg det var søtt, følte jo nesten at han var veslebroren min, men no lurer eg på om det er ein smule psycho. Ein kan vel ikkje vente anna når det er så lite folk å snakke med her i bygda. – Sorry, besta! Ho viftar handa i lufta, for å vise at det ikkje er nokon big deal. Langsint har ho aldri vore. – Har du vore bortom i dag? Besta ser i retning av pappa si løe, som ligg ved sida av huset til besta og besten. – Ikkje enno. – Vil du eg skal vekke han? spør ho. – Potetballen er straks ferdig. – Nei da, eg kan gjere det, seier eg og kjenner at eg blir tung på sekundet. Eg går mot den vesle løa, som ligg og lyser opp heile tunet med dei knallblå fargane sine. Pappa har budd der dei siste åra. Løa har både kjøkken, bad og eit lite målerom. For eit par år sidan laga han ein 13
liten pub i eine delen av stova. Han har sjølvsagt ikkje skjenkeløyve, det er meir som ein hobbypub. Men folk stikk jamt innom. «Gønner’s pub» står det med store gotiske bokstavar, måla rett på veggen. Med skrivefeil og alt. Eg har forsøkt å seie at det ikkje skal vere apostrof, men han nektar å høyre. «Det er english», seier han berre og ler. Pappa lærte å skrive slik på eit kurs han tok for mange år sidan, og etter det har han halde seg til den stilen. Omtrent alle tinga vi har, er skrivne på i gotisk font: postkassa, dørskiltet, fleire krus og dikt han har hengt opp overalt. Pappa heiter eigentleg Gunnar, men etter at ein av dei amerikanske turistane kalla han Gønner, blei det hengande. Han ligg sikkert og søv. Eg veit at han har vore oppe heile natta igjen, for heile Facebook-feeden min er full av oppdateringar. Han legg ut musikkvideoar og mimrar om ungdomstida si. Dei siste åra har han begynt å skrive meir om Jesus, han som aldri har vore spesielt kristen. Eg har lese at det er vanleg å finne tilbake til barnetrua når ein blir eldre. Pappa er ikkje så gammal. Men han har alltid sagt at han har sjela til ein olding, kan hende det er derfor. Sjølv føler eg meg akkurat like gammal som eg er. Seksten år. Verken meir eller mindre. Heldigvis er det mange år igjen før eg treng å tenke på Jesus. Det ringer i bjølla over døra når eg opnar. Røyklukta slår mot meg, så eg legg døra inntil veggen og set på haspa for å lufte ut. Pappa isolerte veggane for nokre år sidan, noko som i dette tilfellet fungerer litt for bra. Eg held handa framfor munnen og går inn i den vesle puben i stova, vidare forbi kjøkkenkroken 14
og inn i sovealkoven. Der ligg pappa og smiler i søvne. Eg får nesten dårleg samvit for å skulle vekke han, men ristar vekk kjenslene og pirkar han forsiktig i skuldra. – Pappa. Vil du ha middag? Han gryntar og drar dyna over hovudet. – Det er potetball. – Mmm, kjem det frå under dyna, før han stikk fram ansiktet og gliser. – Eg låg akkurat og drøymde om potetball. – Særleg, svarer eg sarkastisk. – Oda, du Oda. Like spenstig som namnesøstera di. Han snakkar om Oda Krohg. Kunst er den store lidenskapen til pappa, så han har kalla meg opp etter favorittmålaren sin. – Kle på deg, middagen er straks klar. – Kan eg berre få late att auga i fem minutt først? Han ser bedande på meg. – Niks. Eg set hendene på kvar side av hoftene, akkurat slik Oda gjer på måleriet av henne som heng i stova hans. – Du veit eg ikkje kan motstå Oda-posituren. Greitt, eg kjem. Han set seg opp, tar tak i gitaren som ligg på stolen ved sida av senga, og klimprar litt på han. Håret heng nedover panna, ser tjafsete ut. Eg tar gitaren og ristar på hovudet. – Du er så streng, Oda. Han rekker armane etter gitaren, men eg set han inst i hjørnet. – Du bør klippe deg, svarer eg. – Ein rockar kan ikkje ha kort hår. 15
Han samlar håret i ein knute på toppen og lagar trutmunn. Eg går inn på stova. Mesteparten av røyken har sige ut av døra, men eg lar ho stå open likevel. Det søkk i meg når eg ser dei tomme ølboksane på bordet. Eg løftar boksane bort til vasken og skyl dei under springen. Det gule blandar seg med vatnet og kvervlar ned gjennom sluket, gir frå seg ei sur lukt. Eg samlar tomboksane i eit handlenett og set det i skapet under vasken. Så fyller eg kaffitraktaren med ei passe mengd vatn og kaffi, høyrer surklinga som startar med ein gong eg skrur på. – Kva skulle eg ha gjort utan deg, Oda mi? Pappa kjem tuslande i morgonkåpe, set seg i sofaen og begynner å rulle ein røyk. – Æsj, kan du ikkje slutte å røyke inne? Eg viftar med handa og lèt som eg hostar, sjølv om eg veit at han alltid går ut når eg er her. – Kaffi og røyk er det beste med ein ny dag, seier pappa. Men han legg til at eg ikkje må finne på å begynne å røyke. – Da gjer eg deg arvelaus. Han blunkar med eine auget. – Ver trygg, seier eg. – Fort deg, no. Pappa følger meg ut, og set seg på ein av dei mange krakkane utanfor døra. Han har snikra dei sjølv, så dei er like skakke som romma i løa. Alle måla i ulike blåfargar og med namn etter kjensler på setet: vonfull, ansvarsfull, bekymringsfull, ærefull og så vidare. Sjølvsagt i gotisk skrift. – Det blir ankefull på meg i dag. Han ser på meg. Det kvite i auga hans er fullt av 16
raude trådar. Eigentleg burde han legge seg igjen, men da blir han sitjande oppe i natt også. Han har allereie sove for lenge. – Kom hit, jenta mi. Han rekker ut armane. Eg går mot han, lar han halde rundt meg. Det er vanskeleg å vere sur på han når han oppfører seg slik. Det skal ingenting til før han blir rørt, og han kan sitje og sippe til nyheitene sjølv om det er ei gladsak. – Eg hadde ein lang prat med Jesus i natt, seier han. – Ja vel. Kva hadde han å seie, da? Eg løyser meg frå grepet hans og drar til meg ein av dei heimesnikra krakkane. Rekk å sjå at eg har valt vonfull, før eg deisar nedpå. – Vi er ikkje så ulike, Jesus og eg. Pappa ser ut i lufta. – Vi er glade i livet, i andre menneske. Men vi blir av og til misforstått. Men du, Oda, du forstår meg. Han tar handa mi og knip hardt. Eg lurer på kor tid han skal begynne å forstå meg.
3 Eg ligg i senga på rommet mitt og ser i taket, er så full av potetball at eg knapt greier å bevege meg. Tenker på Sondre. Korleis han blir blank i auga når han lar fingrane stryke over meg. Det furtne draget over munnen når eg flyttar vekk handa hans. Emma seier at gutar blir dritsure om dei ikkje får det som dei vil, og eg har jo forstått at Sondre har lyst. Det kriblar i heile kroppen når han kjærteiknar meg, eg vil jo at han skal gjere det. Men så stoppar eg han likevel. Veit ikkje om eg er klar for det enno. Telefonen ringer. Det er Emma. – Hei. Kva styrer du med? Ho er andpusten i stemma. – Ingenting, seier eg. – Kvifor pesar du som ein galen hund? – Eg syklar, seier ho og slepper laus eit stønn. – Såg Sondre på ferja. Han bruker ikkje å dra heim så tidleg. Har de krangla eller noko? – Nei da. Han måtte passe veslesøstera si. Det er nesten så eg kan høyre kor glad ho blir gjennom mobilen. – Å ja. Har du lyst til å finne på noko? 18
Eigentleg har eg mest lyst til å gå ein tur på fjellet, vere aleine for ein gongs skyld, men eg veit at Emma ikkje kjem til å gi seg, spesielt når ho veit at Sondre ikkje er her. – Det kan vi godt, svarer eg. Fem minutt seinare står ho i døra med keeperdrakt og ein sveitt hestehale. – Kor mykje vann de med? spør eg. Veit at dei sjeldan taper. – 5–3. Det var nære på denne gongen. Dei var faktisk ganske gode. Men vi er betre, gliser ho og slenger frå seg bagen på golvet. Ho speler kamp nesten kvar helg. Av og til er eg med og ser på, men eg har ikkje vore med sidan eg blei saman med Sondre. Det er snart fire månadar sidan no. Har litt dårleg samvit for det. – Neste gong kjem eg og heiar, seier eg. – Det er pause fram til august, men gjett om eg skal minne deg på at du sa det, gliser ho. – Ver så god. Noko å bite i. Ho set tennene i ein diger skulebolle og gir meg den andre. Det er ei intern greie mellom oss. Vi synest det er så gøy når det står at det blir servert «noko å bite i» på møte og sånt, så vi begynte å fleipe med det. Når vi skal møtast, avsluttar vi alltid med at vi må ta med noko å bite i. Ein gong tok Emma med ein bitering på skulen og gav meg midt i timen. Ho kviskra at det var noko å bite i, og det rakna heilt for meg. Læraren blei dritsur og kasta oss til slutt på gangen. Eg trur vi flirte resten av dagen. – Takk, men eg er så mett. Har nettopp ete potetball. 19
– På ein laurdag? Er de heilt crazy? – Besta rakk ikkje å lage på torsdag, og vi hadde så lyst på. Det er meir igjen om du vil ha. – Takk, men eg skal snart ete pizza. Spar skulebollen til seinare, du. Ho snakkar og tygg om kvarandre. Gjer alltid fleire ting samtidig. No står ho og ser ut av vindauget mitt. – Gønner er i slaget, seier ho og vinkar meg bort. Eg reiser meg frå senga, ser at pappa har funne fram gitaren. Det står tre framande menn utanfor løa. Sikkert nokon som har vore på fjellet. Stien går rett forbi løa hans, og det er ikkje få folk han har huka tak i sidan han laga til puben. Emma ler og seier at pappa er i ferd med å bli ein attraksjon. Ho gliser så kokosbitane drysser frå munnen og utover vindaugskarmen. Hjartet mitt krøllar seg saman når ho seier det, sjølv om eg veit at det stemmer. Det er vel ikkje lenge før han blir inkludert i turistbrosjyren. Emma slenger seg ned på senga så eg får føtene hennar i trynet. – Du stinkar! Trur du må vaske fotballskorne dine. Eg skubbar vekk føtene hennar. Emma trekker dei til seg og løftar dei opp mot taket. – Aldri, roper Emma. – Det betyr ulykke å vaske dei. Dessutan: Hadde dette vore for nokre hundre år sidan, kunne faktisk denne lukta gitt meg ein kø av friarar. – Særleg, seier eg og humrar. – Det er sant. Eg las det i historiebladet til Magnus. Kinesiske mødrer surra føtene til jentene sine så dei blei små og misforma. Dei greidde knapt å gå, men det var visst eit teikn på rikdom. Mange fekk infeksjonar 20
og døydde. Mennene elska lukta av fotsveitte og død hud. Det var lukta av suksess. – Æsj. Emma viftar med fotsolane i lufta. Lèt som ho syklar. Så stikk ho dei bort til meg igjen. – Du burde faktisk setje pris på det. Dette er prima vare. Heimedyrka og greier. – Kutt ut. Ho drar til seg føtene og set seg opp. – Magnus snakka om å lage bål nede i fjøra seinare. Ta med gitaren og drikke litt. Skal vi bli med? Eg har ikkje så lyst til å dra på fest utan Sondre. Men Emma kjem til å mase til eg seier ja uansett, så eg gir meg. – Vi kan vel ta ein tur. – Jippi! Emma hoppar ut på golvet. – Ser deg etterpå. Må heim og dusje. Eg vurderer om eg bør sende melding til Sondre og seie at eg skal på fest, men er redd han skal bli sur. Eg hadde ikkje likt om han skulle på fest utan meg, sjølv om eg stoler på han. Skal vi slutte å leve fordi ferjeselskapet ikkje vil eksistere etter leggetid?