Logbook - Beyond Modernism(s)

ARCH414

BEYOND MODERNI SM( S)

L OGBOOK

BAHAR2018

DERYAYAPI CI OÄžL U

BEYONDMODERNI SM( S)-Doรง .

Dr .

T ANSELKORKMAZ 1

İ s t anbul Bi l gi Üni v er s i t es i Mi mar l ı kF akül t es i

Mi ma r i T a s a r ı mL i s a nsPr ogr a mı ARCH414Bey ondModer ni s m( s ) Doç .

Dr .

T a ns el Kor k ma z 2018Ba ha rDönemi L ogbookT es l i mi Der y aY a pı c ı oğl u-11395037

Gİ Rİ Ş Buk i t a pç ı k , Doç .

Dr .

T a ns el Kor k ma zy ür üt üc ül üğündeger ç ek l eş t i r i l en, T he or i e sof Mode r nAr c hi t e c t ur eder y ondMode r ni s m( s ) s i ni ndev a mı ol a nBe der s i ndeok unmuşmet i nl er , i nc el enmi şgör s el l er , y a pı l mı şç a l ı ş ma l a rv e t a r t ı ş ma l a r da nder l eneny a z ı l a r da nol uş muş t ur .

T a ns el Hoc a ’ y ai ç i ndey a ş a dı ğı mı z , bi z i ol uş t ur a nv ebi z i m ol uş t ur duğumuz y a pı l ı v es oy utdüny a nı nf a r k l ı ş ek i l l er deel ea l ı na bi l ec eği ni , el eş t i r meni nv a r ol ma kv eür et mekol duğunugös t er di ği , k endi s es i mi z i bul ma mı zi ç i nv er di ği emek l er dendol a y ı t eş ek k üreder i m.

İ Çİ NDEKİ L ER Yüzyı l ı nOr t as ı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3 Tat YüksekModer i : ni z m Kr i t i ği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5 Mi Gör Yi An. mar l ı kİ deol oj i s i ni nAs ı l evi ni t i r di ği . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7 Char l esJ enc ks ’ i nGöz ündenHi ghT ec h’ i nS or unu. . . . . . . . . . . . . . . .

9 Col Col i nR owe, l ageCi t yv eNY5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

11 Rober tVent ur i v eDeni sS c ot tBr own. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13 Kaynakça. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

15

2

YÜZYI LI NORT ASI Savaş ı nbi t i mi i l egel enr ef a hdönemi y l eber a ber , ba ş t aAmer i k aol ma küz er eür et i mv et ük et i m bi ç i mi ni n deği ş t i ği ni gör üy or uz .

S a v a şt ek nol oj i s i ni nbi rk ı s mı nı ns a v a şbi t t i k t ens onr af a r k l ı s a na y i k ol l a r ı na dev ş i r i l mes i v es a v a şes na s ı ndaedi ni l enbi l gi l er i ny eni s a na y i l erür et mes i , s ı r a da ni ns a nı nha y a t ı nı ç ok büy üköl ç üdedeği ş t i r mi ş t i r .

Buy eni l i k l erenç okul a ş ı ms a na y i s i , evt ek nol oj i s i v ey a pı mt ek ni k l er i a l a nl a r ı ndahi s s edi l dmi ş t i r .

Sı r a da ni ns a n, 30’ l a r ı ns onl a r ı nda k i y a ş a nt ı s ı nagör eç okda haf a z l at ek nol oj i ka y gı ti l ei l i ş k i k ur ma y av e

bunl a r l ay a ş a mı nı dev a m et t i r mey eba ş l a mı ş t ı r .

Böy l ec egünl üka l ı ş k a nl ı k l a r ı , düş ünc ebi ç i mi v er eek s l er i ev r i l mi ş t i r ; dol a y ı s ı y l ak ül t ür üdebunaba ğı ml ı ol a r a ks ür egel enbi rdeği ş i ms ür ec i i ç i negi r mi ş t i r .

S a v a ş s onr a s ı y a ş a na nür et i m pa t l a ma s ı i l eol uş a nbi r “ t ük et i mt opl umu” nda ns özet mek t ey i z .

T ük et i mk endi ni y a l nı z c ama ğa z a l a r dadeği l , a y nı z a ma ndak ül t ürv et a r i hi a l gı l a mabi ç i mi ndedehi s s et t i r mi ş t i r . “ Y out h Cul t ur e ” y a y ı l dı , “ Amer i c a nDr ea m” k a v r a mı i ns a nl a r ı ni dea l l er i ni ş ek i l l endi r di .

Dev l et i nr ef a huy gul a ma l a r ı i l egel i rdüz ey l er i f a r k l ı ol a nk es i ml era r a s ı nday a ş a m bi ç i mi f a r k ı a z a l ma y aba ş l a dı .

T opl umdabi rt ür “ homoj enl eş me ” y a ş a ndı .

Budönemdedeği ş env ey a y ı l a n“ s ubur ba ni z a t i on” , F or di s tür et i ms i s t emi ni ny a pı l ı a l a nı nol uş t ur ul ma s ı na

ol a net k i s i ol a r a kdüş ünül ebi l i r . Ş ehi rmer k ez l er i ndenuz a k t a , i ş l ev s el v et i pol oj i ol a r a ka y nı v eol duk ç a homoj en, ç i t l eri l ebi r bi r i ndena y r ı l mı şk onuty a pı l a ş ma s ı , mey da nş ek l i ndek i k a mus a l a l a nı ny okol ma s ı demek t i .

Böy l ebi ry a pı l ı ç ev r edeger ç ek l eş t i r i l engünl üky a ş a m, i ns a nl a r ı nha r ek etet mebi ç i mi ni y ür ümek t ena r a çk ul l a nma y a( ot omobi l l erv ebi s i k l et l er ) deği ş t i r di .

Hı z ı nv ey ol i ç i nha r c a na n v a k t i n/ ener j i ni ndeği ş mes i i l eç ev r ey i a l gı l a y ı şbi ç i mi , dol a y ı s ı y l aç ev r ey i y eni denür et mebi ç i mi dedeği ş t i .

3

YÜZYI LI NORT ASI

Amer i k a50’ l er deol uş t ur duğuhomoj ent ük et i mt opl umuv et opl umdaherk es i mdeni ns a namümk üngör ünenAmer i k a nr üy a s ı i l ebi rs ür ei s t i k r a r

s a ğl a mı ş k en, 60’ l a r adoğr uc i ddi k ı r ı l ma l a ry a ş a nma y aba ş l a ndı .

Pr ot es tgenç l i kk ül t ür üv ebununbi rç ı k t ı s ı ol a nr oc k , doğum k ont r ol ha pl a r ı v e mobi l i t eni ny a y gı nl a ş ma s ı i l ey eni k uş a k t abi rt üröz gür l eş meha r ek et i or t a y aç ı k t ı . Öz el l i k l ek a dı nı nöz gür l eş mes i v ei şha y a t ı nada haç okent egr eol ma s ı i l e , 50’ l er i nr ek l a ml a r ı ndabol bol gör üneni dea l a i l ey a pı s ı ç öz ül mey eba ş l a dı .

Ka pi t a l i z mi ngüç l enmes i , s ı nıa ra r a s ı nda k i gel i rdenges i z l i ği ni a r t t ı r ma y a ba ş l a dı .

S oğuks a v a şpr opa ga nda s ı nı nv e“ dı şt ehl i k e ” t ehdi di ni ndev l etel i i l et ı r ma ndı r ı l dı ğı budönemdeVi et na mS a v a ş ı ’ nı ndak ör ük l emes i i l ek a r ş ı t epk i ol a r a kgüç l enengenç l i kha r ek et i ni net k i s i i l edev l et eol a ngüv eni a z a l dı .

Bi ry a nda ni l et i ş i mv emedy aa r a ç l a r ı nı ny a y gı nl a ş ma s ı , a l t er na t i fmedy a v ek ül t ür üny a y gı nl a ş ma s ı nı hı z l a ndı r dı .

Ba r ı ş ç ı l v e“ bi r l eş mi ş ” bi rdüny ai ma j ı genç l i kk ül t ür ünün, s onr a s ı ndai s epopül erk ül t ür ünk onus uha l i negel di .

68ey l eml er i ni n“ Ş i mdi v ebur a da ! ” s l oga nı , k ı r ı l a ndüş ünc ey a pı s ı nı ngös t er ges i y di .

Bi ry a nda nba nl i y öl er i nk ont r ol edi l emezş ek i l dey a y ı l ma s ı , s a y ı s ı k a t l a na na r a ç l a r ı ns ı kk ul l a nı mı i l ebenz i nt ük et i mi ni nç oğa l ma s ı , öz el l i k l epl a s t i k

ür et i mi nv et ük et i mi nç oka r t ma s ı i l eç ev r es or unl a rhi s s edi l mey eba ş l a ndı .

70’ l er i nor t a l a r ı nagel i ndi ği ndebudenges i z l i k l erk endi ni i k l i m deği ş i k l i k l er i v eek onomi kk r i z l erol a r a kgös t er di .

Düny aüz er i ndei l kdef agl oba l bi r “ ener j i k r i z i ” y a ş a ndı .

Bi ry a nda nbugi bi gel i ş mel ery a ş a nı r k en, di ğery a nda nS oğukS a v a ş ’ ı nhı z l a ndı r dı ğı uz a yk eş ier i y a pı l dı .

I I .

Düny aS a v a ş ı ’ nı nget i r di ği y ı k ı mda ns onr a uz a k l a ş ı l a nma k i nees t et i ği , k endi ni t a s a r ı mk onj ünk t ür ündey eni denür et mey eba ş l a dı .

60’ l a r ı ngenç l i ği ndev uk ubul a nr a di k a l ha r ek et l erk endi ni s a na tv emi ma r l ı k t adagös t er di .

Ref er a ns ı nı ma k i neden, ç ev r es or unl a r ı nı nol uş t ur duğuk oş ul l a r da nv emobi l i t ei s t eği ndena l a nAr c hi gr a m ha r ek et i budönemdeor t a y aç ı k t ı .

Ref er a ns ı nı s a dec ema k i nedena l ma y ı pk endi s i bi rma k i neol a r a kç a l ı ş a n, buş ek i l dek ur gul a na nv e“ a r c hi t ec t ur ewi t houta r c hi t ec t ur e ” ( S i monS a dl er )

ol a r a kni t el enenbua v a nga r dy a k l a ş ı m, k endi ni gel ec eği nbel i r s i zs or unl a r ı nav edur ma da nbüy üy enk a pi t a l i z mi ny a r a t t ı ğı s a bi t s i zk oş ul l a r aha z ı r l a y a n bi rk uş a ğı n, y a pı l ı , ç ev r eni n“ na s ı l ol ma s ı ger ek t i ği ” nedeği l , “ na s ı l ol a c a ğı na ” da i rv er di ği c ev a pt ı .

Mi ma r l ı ğı ndoğa s ı nada i rs or ul a ns or ununş ek l i ni n deği ş mes i , düny a nı nv ei ns a nl a r ı nk endi ni v a ret mebi ç i mi ni ndeği ş t i ği ni gös t er mes i deği l mi y di ?

4

T ATI : YÜKSEKMODERNİ ZM KRİ Tİ Ğİ I I .

Düny aS a v a ş ı s onr a s ı y a ş a na nür et i m pa t l a ma s ı nı nol uş t ur duğut ük et i mf ur y a s ı , or t as ı nı fi nş a s ı nai v mev er di .

S a v a şt ek nol oj i s i ni ngünl ükha y a t

obj el er i ndek ul l a nı l ma s ı v epl a s t i ği nk ul l a nı magi r mes i i l ehı z l ı ür et i l i pt ük et i l enma l l a r , i ns a nha y a t ı ndagünl üki ş l er i büy üköl ç üder a ha t l a t t ı v eoz a ma na k a da rv a rol ma y a nbi r “ boşv a k i t ” y a r a t t ı .

Buv a k i ti ç i ndei ns a nel deet t i ği , r ek l a ml a ri l ef et i ş l eş t i r i l enobj el er( t el ev i z y on, ç a ma ş ı rma k i nes i , üt ü, a r a bav . b. ) obj el eri l eha y a t ı nı bi r “ oy unoy na ma ” ş ek l i ndey a ş a ma y aba ş l a dı .

Özel l i k l et el ev i z y onunbuboşv a k t i nbi rç oğunuk a pl a ma y aba ş l a ma s ı i l er ek l a m di l i y a y gı nl a ş t ı v ebudi l , bu“ y a ş a mt a r z ı ” , s ı r a da ni ns a nı nbenl i ği ne

nüf uzeder ekonuş ek i l l endi r mey eba ş l a dı . İ ç i boş a l t ı l mı sbudi l i nha k i m ol duğudüny a das er i ür et i m,z i k s el ç ev r ey i ş ek i l l endi r enbi rdi ğeret k enol du.

T a t i ’ ni nok uma s ı i l ePl a y t i me ’ dat ur i s t l er i v eba şk a r a k t er i t a k i peder k en, bi r bi r i nden ç okk üç ükf a r k l a ri l ea y r ı l mı şy a pı l a r ı , a r a ç l a r ı , obj el er i v edei ns a nl a r ı göz l eml i y or uz .

Bul unul a ny er i nba ğl a mı nda nk opukbi rş ek i l dey a pı l a ş ma s ı , bi r bi r i neek l enmi ş ,

s ons uz agi dergi bi gör ünenbl ok l a r ı göz ümüz debi na l a r da nba ş k abi rç okf a r k l ı ş ey ebenz et memi z ey ol a ç a r .

Bua y nı l ı kv ehomoj enl i ki ç er i s i ndek a y bol muşgi bi hi s s eder i z .

Geç mi ş , s a dec et a bel a l a r ı nüz er i ndek i i s i ml er dev a r l ı ğı nı dev a m et t i r i r .

Ba ğl a mı ndabuş ek i l dek a y bedi l di ği gi bi buhi s , i ns a nl a rv eobj el eri ç er i s i ndek i a nl a mı v eel eş t i r i y i k a y bet t i r i r .

Ka r ş ı k a r ş ı y adi z i l mi şa y na l a rgi bi , gör ünt üy ü k a r ş ı l ı k l ı y a ns ı t a nc a mv eç el i k , ma hr emi y et i , dol a y ı s ı y l abi rş ek i l de“ gi z ” i dey ok eder . İ şy er l er i ni n, a pa r t ma nl a r ı n, k ı s a c a s ı ç oğuy a pı nı ni ç i ndek i y a ş a nt ı y ı s er gi l ey en bi rv i t r i nha l i negel di ği ni gör ür üz .

Böy l ec er ek l a ml aber a berobj el erdes er gi l emek debi rf et i şha l i negel mi ş t i r .

Pl a y t i me l mi boy unc ay ür üy er ek , i ns a nöl ç eği nde ha r ek et l eri l edeney i ml edi ği mi zş ehi ri ç er i s i ndehi çbi ry er egi t mi y or muşgi bi hi s s edebi l i r i z .

Bununyanı nda , bua y nı l a ş maa l a nı i ç er i s i ndemobi l i t ey eda i rbi rç okuy a r a nv a r dı r .

Buuy a r a nl a r as ür ek l i ma r uzk a l a nş ehi r l i l er , et r a f ı ndaol a nbi t enl er et epk i s i z l eş i r l er .

Ha l i ha z ı r dat el ev i z y ons a y es i ndedeney i mi l ea r a s ı naek r a ngi r enmoder ni ns a n, ger ç ekha y a t t adeney i ml ey ec eği uy a r ı c ı l a ra r t ı nc abus ef erbunl a r aba ğı ş ı k l ı k k a z a nmı şdur umagel i r l er .

Anl a mı ni ç i ni nboş a l t ı l dı ğı a l a nl a r day a ş a y a n, i ç i boş a l t ı l mı şmoder nmet r opol i ns a nı dat ük et i l mey eha z ı rbi rha l egel i r .

5

T ATI : YÜKSEKMODERNİ ZM KRİ Tİ Ğİ Fi l mi l er l edi k ç e , k ur ul muşmuht eş em düz env ebumuht eş em

düz endey a ş a y a ndüz enl i v a t a nda ş l a r ı nda v r a nı ş l a r ı nı n ga r i pl eş t i ği ni , bununl aber a berk ur ul muşs a hneni ngi tgi de pa r ç a l a ndı ğı nı i z l i y or uz .

Ka r a k t er l er i nha r ek et l er i de l m i l er l edi k ç eda har a s t gel eol ma y aba ş l a r .

Bununl aber a ber l mi n k onus uönc ek a y bol ur , s onr a s ı nday eni bi ra t mos f erv ek onu or t a y aç ı k a r- l mi nba ş ı ndamoder ni s t f or di s tdüz endei şa r a y a n a da mı n, buor t a mdabi rnev i ha y a t t ak a l ma y aç a l ı ş ma s ı nı i z l er k en, r es t or a nv ebunui z l ey enpa r t i s a hnes i i l eber a ber l ml i neer l i ği ni k a y beder .

Budeği ş i mi ennetş ek i l de , Amer i k a l ı k a dı nt ur i s t i n r es t or a nar enk l i el bi s es i i l egi r di ği nde , ç okt epk i a l ma s ı y l a hi s s edi l i r .

S onr a s ı ndabi rç eş i ta ş khi k a y es i i z l emey eba ş l a r ı zy ı k ı l a nr es t or a nv eç ı l gı nbi rpa r t i s onr a s ı ndagündoğa r k en s a hnel er , önc ek i gününs a ba hı nda nda har enk l i di r .

Ar a ç l a rbi l e ç eş i t l enmi ş t i r-a r a ç l a rv ei ns a nl a ri çi ç egeç mi ş t i r .

Renks k a l a s ı geni ş l emi ş , s a hney egi r eni ns a nl a r ı ny a ş ı v ebul unduk l a r ı s os y a l s ı nı fç eş i di deç oğa l mı ş t ı r-a r t ı kbur a s ı bi rş ehi r ebenz emek t edi r .

6

“ Mİ MARLI Kİ DEOL OJ İ Sİ Nİ NASI LGÖREVİ Nİ Yİ Tİ RDİ Ğİ AN” hor r orv ac ui : “ hor r or of av ac uum”af e ar or di s l i k eof l e av i nge mpt ys pac e s , e s pe c i al l yi nanar t i s t i cc ompos i t i on.

Moder ndüny a , y a pı t ek nol oj i s i ni ns er i ür et i mt ek el i negi r mes i i l eber a berbet on, ç el i k , c a mv epl a s t i kgi bi ma l z emel er i nba ğl a mda nba ğı ms ı z , hı z l ı bi r

ş ek i l dey a y ı l dı ğı nı v eç ev r ey i hi çy a ş a nma mı şbi ri v mei l ey a pı l a ş t ı r dı ğı nı deney i ml edi .

Böy l ebi ror t a mi ç er i s i ndema t er y a l i nel ea l ı nı ş ı a ç ı s ı nda nbi rç ok f a r k l ı t ut um s er gi l endi .

Günk utAk ı n’ ı ni k i f a r k l ı t ut um ol a r a kel ea l dı ğıL eCor bus i erv eAl i s on&Pet erS mi t hs on’ ı ny a pı l a r ı nda , ma l z emey ev ek ur guy a k a r ş ı ol uş t ur ul a nt ut umun, bi rt ürdür üs t l ükt a r t ı ş ma s ı a ç t ı ğı nı gör üy or uz .

Akı n’ agör emi ma r l ı k , hı z l a na npr a t i ği ni ç i nde , k a pi t a l i s tdüny a daev r i l i r k enes k i r ol ünüoy na ma y adev a m et mey i dener s eönündebi ry ol a y r ı mı ol uş ur : Y az a ma nauy gunol ma y a nger ç ek l i k l er i na ş ı l ma s ı nay a r dı mc ı ol ur , y adak endi s i z a ma nauy ma y a nbi rol guy adönüş ür .

I I Br üt a l i z m, I I .

Düny aS a v a ş ı s onr a s ı nı nhı z l ı ek onomi kbüy ümeor t a mı nda , mi ma r l ı ki deol oj i s i ni nönünedi k i l eni k i l emi ni k i s eç eneği ni ( v ey as eç enek s i z l i ği ni ? ) t ems i l eder .S onuç t a k endi ni a nc a kz i k s el or t a mdav a redebi l enmi ma r l ı ki deol oj i s i , bua y r ı mdaa s ı l gör ev i ni y i t i r mi şol ur .

Smi t hs on’ l a r agör er et or i k , y eni y a pı l a c a kol a nş ey i s oy utv ek ı s menk a v r a ms a l bi ra ur ai ç er i s i ndet a s a r l a ma ka r t ı kt er kedi l mes i ger ek enbi rş ey di r .

T ek nol oj i değer den, gi z den, r et or i k t ena r ı nma l ı dı r ; s a l tpr a t i ki ç i ndev a rol ma l ı dı r .

Böy l ec emi ma r l ı k , gi z dena r ı ndı ğı a ndai ş l ev l er egör ey a pı l a nbi r “ f or m gener a t i on” ha l i ni a l ı r .

Ka pi t a l i s tek onomi ni na r t a nbi ç i mt a l ebi nec ev a pv er enhı z l ı , s er i v ek a l ı pl a r da ndeği ş t i r i l er ekür et i l mi ş“ F or di s t ” mi ma r l ı k , moder nl i ği nY eni Ça ğ’ av eAv r upa ’ y ai l i ş k i nk ök l er i ndena r ı ndı r ı l ı p( y a ni ba ğl a mı nda nk opa r t ı l ı p) ” t a r a f s ı zbi ruy gul a mamodel i nedönüş t ür ül mes i di r ” .

Smi t hs on’ l a r ı n, 50’ l er i nba ş ı nda k i İ ngi l t er e ’ dek i mi ma r l ı kor t a mı ndaç okr a ha ti şy a pa bi l mel er i ni ns ebebi , s a v a şi l eç okz a r a rgör müşül k edehı z l ı v es er i

y a pı l a ş ma y ai ht i y a çduy ul ma s ı y dı .

Odönem i ç i ngençv e“ pi ş memi ş ” ol a r a kel ea l ı na nS mi t hs on’ l a r , s a v a ş ı nc i ddi ek onomi kv ez i k s el z a r a rv er di ği , s a v a ş önc es i ndet a s a r ı mk onus undagel eneğev eus t a ç ı r a ki l i ş k i s i neç okönem v er i l enbuül k ede , moder nç a ğı nr uhunauy gunpr a t i k l er i i l ey eredi ndi l er .

Hı z l ı y a pı l a ş mai ht i y a c ı i l e , mi ma r l ı ğı ni ç i ndek i “ gi z ” pr a t i k t es ök ül üpa t ı l ma y aba ş l a dı .

Ka pi t a l i s tdüny a da“ gi z ” i n, t a s a r l a y a nbi r ey eöz güol a nbi l gi ni nv e Hei degger ’ egör e“ k endi ni , k endi nebi l ea ç ma y a nv a r l ı k ” ı n, ür k üt üc übi rdoğa s ı v a r dı .

Gi zk a pi t a l i z mi ür k üt üy or du, ç ünk ük a pi t a l i z mk ont r ol edi l emez v a r l ı k l a rdeği l , üz er i ndei ş l em y a pa bi l ec eği öz nel eri s t i y or du.

L eCor bus i eri l eS OM’ unmi ma r l ı ğı a r a s ı nda k i , y a ni I I Br üt a l i z ma r a s ı nda k i f a r kböy l ec e i deol oj i deba ş l a mı şol uy or du.

Bununy a nı ndaL eCor bus i er , bet ongi bi k a bav ef or ma ç ı s ı nda nç eş i t l i i mk a nl a rs una nbi rma l z emey i k ul l a nı r k en, k ul l a nı c ı y abuma l z emeni nöz el l i k l er i ni hi s s et t i r ec ekbi ç i mdek ul l a ndı .

T ek s t ür üy oğunhi s s et t i r mes i v ebet onus a de , gös t er i ş s i z , bi rba k ı ma“ s a f ” ol a r a kk ul l a nma s ı , buy a pı ma l z emes i ni n t ek t oni ği ni önpl a naç ı k a r ma s ı , L eCor bus i er ’ i npol i t i kt ut umununpr a t i ği di r .

L eCor bus i erbunuy a pa r k en, br üt a l i z mi ni ç i ndek i “ gi z ” i or t a y aç ı k a r ma y a ç a l ı ş ma k t a dı r .

7

“ Mİ MARLI Kİ DEOL OJ İ Sİ Nİ NASI LGÖREVİ Nİ Yİ Tİ RDİ Ğİ AN”

L eCor bus i er ’ ni nUni t ed’ Ha bi t a t i onbi na s ı .

Ma l z emeni ndok us uv ur gul a nmı ş .

Mek a nk ur gus ua ç ı s ı nda ny a r a t ı l a ndur uml a ri ş l ev i nger ek l i l i k l er i dı ş ı nda v a r y a s y onl a rs a ğl ı y or .

Smi t hs ons ’ ı nHuns t a nt onS ec onda r yS c hool bi na s ı nı ni ç i .

Kol a y c abi r f a br i k av ey as pors a l onui l ek a r ı ş t ı r ı l a bi l i r .

8

Smi t hs ons ’ ı nHuns t a nt onS ec onda r yS c hool bi na s ı nı na v l uk ı s mı .

CHARLESJ ENCKS’ İ NGÖZÜNDENHI GHTECH’ İ NSORUNU “ . . . t heov e r e nt hus i as t i cpr ai s eandc onde mnat i onof anar c hi t e c t ur et hati saf t e ral l , l i k epe opl e , onl ymor t al . ” J enc k s ’ i nHi ghT ec hi ç i nol uş t ur duğua l t ı a nak ur a l da nbi r i nc i s i ol a r a kbel i r l edi ği “ İ ç Dı ş ” , Ri c ha r dRoger s ’ ı nI nmosMi k r oi ş l emc i F a br i k a s ı ’ ndar a ha t ç a

ok uy a bi l i di ği mi zbi rdur um.

Y a pı nı ns t r ük t ürv es er v i sel ema nl a r ı nı dı ş a r ı gör s el ol a r a kol a bi l di ği nc es una c a kş ek i l det a s a r l a nma s ı k a r a r ı , J enc k s t a r a f ı nda n“ ol duk ç adür üs t ” bi rt ut um ol a r a kdeğer l endi r i l s ede , di ğerel eş t i r menl ert a r a f ı nda ni ş l edi ği s ür ec ey a pı nı nk endi s i nebüy ükbi rba k ı m ma l i y et i ç ı k a r a c a kbi rs or unol a r a kor t a y ak onduğunudabel i r t i y or .

Budur umdami k r oi ş l emc i f a br i k a s ı ol a r a kç a l ı ş a c a kbi ry a pı da , y a pı nı ns er v i sel ema nl a r ı nı n z edel enebi l i rbi rş ek i l deor t a y ak ona c a kş ek i l deek onomi ni ni k i nc i pl a nak oy ul ma s ı , bi z i c i ddi bi rç el i ş k i i l ek a r ş ı k a r ş ı y abı r a k ı y or .

Buç el i ş k i y i , Hi ghT ec h “ Sür ec i nT ör enl eş mes i ” i ç i nbel i r l edi ği a nak ur a l l a r da ni k i nc i s i nde , ndeder i nl eş t i r di ği ni gör üy or uz .

Y a pı y a pı ms ür ec i ni , y a pı nı ns onr a k i ha y a t ı nda ç okbel i r l ey i c i bi rk onumaget i r mey i v ey a pı y ı s a nk i s ons uz ak a da ri nş aedi l i y or muş ç a s ı nabi rgör ünt üy es ok ma y ı “ i ç i mi z de k i ç oc uğuv ebi l i madamı nı me mnune de nbi re nt e l e k t üe l aç ı k l ı k ”ol a r a kt a s v i redenJ enc k s , but ut umun, y a z ı nı nba ş ı ndaba hs et t i ği “ ol gunl a ş ma mı ş l ı k ” dur umununbi rpa r ç a s ı ol duğunut ek r a rv ur gul a mı şol uy or .

Benz erbi rç el i ş k i , J enc k s ’ i nHi ghT ec h’ i nba ş a r ı l ı ör nek l er i a r a s ı ndagös t er di ği F os t er ’ ı nHongKongBa nk a s ı ’ ndada or t a y aç ı k ı y or ; mua z z a m us t a l ı k l aür et i l mi şdet a y l a r l ak ut l a na ni nş a a ts ür ec i , bi z i es nekol ma s ı a ma c ı y l aür et i l mi şpa r ç a l a r ı nol uş t ur duğudev a s a , ha r ek et s i zbi nael ema nl a r ı , i çmek a naı ş ı kt a ş ı ma y aç a l ı ş ı r k enbi ry a nda nk a ma ş ma y ı önl emeki ç i nma t l a ş t ı r ı l mı şa l ümi ny um el ema nl a r ı ny a r a t t ı ğı l oş Şeffa ı k, ÇokKat manl ı l ı kv eHar eket ” a l a nl a ri l ek a r ş ı k a r ş ı y abı r a k ı y or-s onuç t ak ul l a nı c ı l a rol a r a kk a f a mı zk a r ı ş ı y or . Üç ünc ük ur a l ol a n“ böl ümünde , y i nebuba ğl a mdak l a s i kmi ma r i ni na ğı r l ı ğı nda nk ur t ul ma ka ma ç l a nı r k endr a may a r a t maç a ba s ı i ç i ndey a pı l a r as üsv ea ğı r l ı kk a t ı l ma s ı nda n, “ mak i nepar ç al ar ı ndany apı l mı şbi rRoc oc ok i l i s ee t k i s i nde n ”ba hs edi l i y or .

T üm budur uml a r ı nk a y na ş ma zbi ra r a da l ı ğı , Hi ghT ec h’ i nbi rt ez a t l ı k l a r mi ma r l ı ğı nadönüş mey ol undaol duğununi ş a r et l er i ol a r a kok unuy or .

9

CHARLESJ ENCKS’ İ NGÖZÜNDENHI GHTECH’ İ NSORUNU “ hi ght e c hs av aş ı : muaz z ambi nal ar , muaz z amhat al ar ” J enc k s ’ i nPompi douCent r ey or umundas er v i sel ema nl a r ı nı nok una bi l i r l i ği ni y et i , endüs t r i y el

y a pı l a r ı nk i i l ek a r ş ı l a ş t ı r ı l ı pbur enk l er i ba ş k abi ra nl a mday eni denür et i pür et emedi ği t a r ı ş ı l ı y or .

Y a pı l a r dabut ürbi rr enkk odl a ma s ı nagi di l mes i s eç i mi ni na nc a kbuk ul l a nı mda k i a ma çk a da r güç l üol a bi l ec eği ni s a v una nJ enc k s , bus ebepl eHongKongBa nk a s ı gi bi ör nek l eri l e k a r ş ı l a ş t ı r ı l dı ğı nda , Hi ghT ec h’ t er enkk ul l a nı mı nı npol i t i kbi rmes el eha l i negel di ği ni bel i r t i y or .

Yazı nı ngenel i ndeJ enc k s ’ i nHi ghT ec hüz er i neel eş t i r i l er i ni ş uş ek i l det opa r l a y a bi l i r i z :

Zor unl ul uk l a r da nor t a y aç ı k mı şbi rmi ma r i ni n, t ek ni ği nv edi l i nba ş k aba ğl a ml a r dak ul l a nı l ı r k en, di l i nk endi s i ni n, buba ğl a mı nz or unl ul uk l a r ı naa ğı rba s a c a kk onumdaol ma s ı , v ebununk ul l a nı c ı a ç ı s ı nda nk onf or s uzv ek a f ak a r ı ş t ı r ı c ı bul unma s ı dı r .

J enc k s“ Ba t t l eofHi ghT ec h: Gr ea tBui l di ngs Wi t hGr ea tF a ul t s ” y a z ı s ı nday a pı l a r ı s a dec ebua ç ı da nol umus zş ek i l deel eş t i r mez ; a y nı z a ma nda det a y l a r da k i ha s s a s i y et t env ema nt ı ğı k ur a r k engös t er i l enç a ba da ndaba hs eder .

Anc a konagör e Hi ghT ec hdi l i ni n, nedenev r ens el bi rdi l ol a ma y a c a ğı nı y a pt ı ğı 6a dı ml ı a na l i z degör ebi l i y or uz .

“ . . . v i r t uos oi nv e nt i ons , but e x e c ut i v et oy s ; f ant as t i cs pac e s , buts i ngl ei nmood; t hemos t dar i ngandhone s te x pr e s s i ons of s t r uc t ur e , butunbe l i e v abl y e x pe ns i v e .

Onec anmul t i pl yt he ‘ y e s / but ’ si ndeni t e l y , t he yar e ani nt e gr al par tof Hi ghT e c h. ” 10

COLI NROWE, COLLAGECI TYVENEW YORK5 Col i nRowev eF r edKoet t er ’ i nk a l emea l dı ğı , da ha

s onr ageni ş l et i l i pk i t a pl a ş t ı r ı l a nCol l ageCi t y ma k a l es i ndei dea l bi rş ehr i ndok us ununna s ı l k ur ul a bi l ec eği t a r t ı ş ı l ı y orv ei nc el eni y or .

Met ni n buhus us t aenç oküz er i ndedur duğunok t a l a r da n bi r i üt opy a l a r .

Met i ny ük s ekmoder ni z m mi ma r l ı ğı nı n, enç okş ehi rdok us unaz a r a rv er di ği ni a nl a t ı r k enbi ry a nda ndabut a s a v v ur l a r ı n ol uş t ur ul duğui dea l i s t , üt opy a c ı ba k ı şa ç ı s ı nı t a ma menk öt ük onuml a ndı r ma nı nt a s a r ı mc ı y ı a y nı nok t a y aget i r ebi l ec eği ni s a v unuy orv eüt opy a l a r ı i k i k ol da ni nc el emey i öner i y or .

Pr es c r i pt i v eUt opi a s( Reç et eÜt opy a l a r ) v eS oc i a l

Des c r i pt i v e/Met a phor i cUt opi a( Bet i ms el Üt opy a ) ol a r a ki nc el ey ebi l ec eği mi züt opy aç eş i t l er i nden bi r i nc i s i t ot a l i t erdüz eni l es onl a na n, el eş t i r i ol a s ı l ı ğı bı r a k ma y a n, ba s k ı c ı , ç el i ş k i s i zv edur gundüny a l a r y a r a t a nbi rüt opy aç eş i di .

Bur a daRoweöz el l i k l e üt opy a l a r ı ns ı k ç ahı z l ı t opl ums a l deği ş i ml er i n y a ş a ndı ğı z a ma nl a r dat ür edi ği ni bel i r t er ek , bu a t mos f er dek a ps a y ı c ı , herş ey ec ev a pv er enbi r model ol uş t ur ul a ma y a c a ğı nı bel i r t i y or .

Bet i ms el Üt opy a l a ri s e , bet i ml emeni nv emec a z ı nv er di ği muğl a k l ı k , ç oka nl a ml ı l ı kdol a y ı s ı y l aç el i ş k i l er i ba r ı ndı r a bi l en, ç oğul c ubi ry a pı y as a hi p.

Böy l ec e a y nı l a ş ma da nbi ra r a da l ı ks a ğl a na bi l i y or .

Bi rör mey önt emi ol a r a kk ol a j , v a rol a nı ndok us unu f a r keder ek , bunl a r ı bi r bi r i v ey eni ol a nl a uz l a ş t ı r a r a k , y a ni z i hni mi z dek i i dea l i dok uy agör e def or meeder ekk a y na ş t ı r ma y ı s a ğl a y a bi l i r .

Böy l ec e Rowev eKoet t er , a k ı ş ai z i nv er en, y a ş a y a nş ehi r dok ul a r ı ol uş t ur ul a bi l ec eği ni öner i y or l a r .

“ c i t yasamus e um” 11

COLI NROWE, COLLAGECI TYVENEW YORK5 “ c ananar c hi t e c t ur ewhi c hpr of e s s e sanobj e c t i v eof c ont i nuouse x pe r i me nte v e rbe c omec ongr uouswi t ht he i de al of anar c hi t e c t ur ewhi c hi st obepopul ar , i nt e l l i gi bl e , andpr of ound? ” I nt r oduc t i ont oF i v eAr c hi t ec t sy a z ı s ı ndaRowe , moder nmi ma r l ı kt ek ni ği ni n

t a s a v v uret t i ği üt opy a y ı nedenv ena s ı l get i r emedi ği ni a nl a t ı y or .

Moder ni n t ek ni ği ni nv edi l i ni nuc uzv ehı z l ı ür et i l ebi l i rol ma s ı nı n, eş i t l i k ç i v eent el ek t üel t opl umuget i r meky er i net a m dabuöz el l i k l er i dol a y ı s ı y l av a rol a n, s ür egel en dur umaa y a kuy dur duğunui maedi y or .

Or t a y aç ı k a nbuç el i ş k i l i dur um, a s l ı nda moder nmi ma r l ı kt ek nol oj i s i ni nor t a y aç ı k ı şa ma c ı nı y er i neget i r di ği a ni k en, k i mi mi ma r l a r ı or i j i na l l i kk a y gı s ı i ç er i s i ndea v a nga r tbi rdi l ik ov a l a ma y ai t mi ş t i r .

S onuç t aİ k i nc i Düny aS a v a ş ı s onr a s ı , buba ğl a mi ç er i s i ndeAv r upav eAmer i k a ’ da moder nmi ma r l ı ğı ny eni dent a s a v v ur uk a r ş ı s ı ndabi rk a r ş ı t l ı kgör üy or uz .

Amer i k a ’ damoder nmi ma r l ı kdi l i ni n, s os y a l i s ta ur a s ı nda na r ı nı pbi rt ür“ de c or

l av i e ”ha l i negel mes i ni ns ebepl er i ndenenbüy üğü, Amer i k a ’ nı nk ur ul uş unda y a t ı y or .

1776Öz gür l ükBi l di r ges i ’ ni ni mz a l a nma s ı i l eber a beri l er i dek i s ür eç l eri ç i n “ k ont r ol a l t ı naa l ı nmı şdev r i ml er ” dens özedebi l i r i z .

Bunada y a na r a kmoder n mi ma r l ı kdi l i ni n, Amer i k aek onomi kv epol i t i kba ğl a mı nda , 1930’ l a r F r a nk f ur t ’ unda k i i deol oj i ks a r s ı c ı bi ret k i s i ndens özedemey i z .

S oy ut l a ş a n el ema nl a r , s a fgeomet r i kş ek i l gör ünümünebür ünenv i l l a l a r , ma t ema t i k s el or a na oda k l ı t a s a r ı mk a pi t a l i s ts os y oek onomi ks i s t em i ç er i s i ndegüv enl i bi rk onumda Pet erE i s enma n/Hous eI I , 1969 dur ma k t a dı r-büt ünbunl a rüs ts ı nıa r ı ner i ş ebi l di ği obj el erha l i negel mi ş t i r .

Rowe budur umut a s v i reder k ena l dı ğı mı zpoz i s y onagör ebununy abi rz a f er , y adabi r Thear c hi t e c tf oundhi ms e l f t obeane nt hus i as tf or t r a j edi ol a bi l ec eği ni s öy l üy or .

S onuç t as os y a l i s tmoder ni s tmi ma r l ı ğı n, i deol oj i s i ni “ önc ek i y üz y ı l da ner i v eet mi şv e1.

Düny aS a v a ş ı s onuç l a r ı nı k ompa ns eet mey i s pe e dandf ors por t ; f ory out h, s unbat hi ng, s i mpl e a ma çedi nmi şbi rmi ma r l ı ğı n, 20. y üz y ı l Amer i k a nk a pi t a l i s tba k ı şa ç ı s ı nda n l i f e , s oc i ol ogy , Canadi angr ai ne l e v at or s , At l ant i c ok unma s ı , eni ndes onundaöny a r gı l ı , y a nl ı bi ry or umadönüş üy or .

Roweyazı s ı nı bi t i r i r k enbi rs or ul a rs er i s i i l ea ç ı y orNewY or k5’ ı -bunl a r da nbi r i de t a r t ı ş ma y ı öz et l erni t el i k t e: “ I st hear c hi t e c t s i mpl yav i c t i mof c i r c ums t anc e s ?And s houl dhebe ?Ormayhebeal owe dt oc ul t i v at ehi sownf r e ewi l l ?Andar enot c ul t ur eandc i v i l i z at i ont hepr oduc s t sof t hei mpos i t i onof wi l ? ”.

12

l i ne r s , Vui t t ont r unk s ,l i ngc abi ne t sandf ac t or i e s .

Andhi sbui l di ngsbe c amet hei l l us t r at i onsof t he s e e nt hus i as ms . ”

Col i nRowe/I nt r oduc t i ont oF i v eAr c hi t ec t s

ROBERTVENTURI VEDENI SSCOTTBROWN 1960’ l a rs onuv e1970’ l er i nba ş ı nagel i ndi ği ndea r t ı kt ekbi rmi ma r l ı kv eş ehi rpl a nl a ma s ı f or mül üi l ek a pi t a l i z mi nk endi i çç el i ş k i l er i ndendoğa nk r i z l er i nönl enemey ec eği Amer i k a ’ dak a bul edi l mi ş t i .

Bununl aber a bera r t ı kuz uns ür edi ra r a çk ul l a na nş ehi r l i l er , a r a ç l a r av eonl a r ı nhı z ı nagör et a s a r l a nmı şv et a s a r l a nma y adev a m edenk ent l er de y a ş ı y or l a r dı .

Hı z l ı t opl ums a l deği ş i m, y a pı l ı ç ev r edeği ş i mi v ey a k l a ş a nek ol oj i kk r i z or t a mı ndak a t ı bi rgel ec ekt a s a v v ur uy a pı l a ma z k en, mi ma r l ı kbudur um v eç el i ş k i l er i na s ı l i ç er i s i ndeba r ı ndı r a c a k t ı ?

Vent ur i ’ l er , moder nmi ma r l ı ğı nget i r di ği k a r ş ı t l ı k l a r a( r a s y ona l i z m -i dea l i z m, gel enek-

ev r ens el gi bi ) k a r ş ı , bunl a r ı na r a s ı ndak onuml a nma y ı s eç t i l erv ebudur umdaol uş a n ç el i ş k i l er i nbi rz engi nl i kol duğunuk a bul et t i l er .

Gel eneği n/ es k i ni nr eddedi l di ği bi r nok t a dai l et i ş i mi ns a ğl a na ma y a c a ğı nı s a v undul a r .

Bununl aber a bery eni ni n/ deği ş eni n mi ma r l ı k t aba r ı ndı r ı l ma s ı , i ç i ndey a ş a dı ğı mı zdönemi nbi rz or unl ul uğuha l i negel mi ş t i r .

Vent ur i ç el i ş k i l er i ba r ı ndı r ma y ı , AGe nt l eMani f e s t omet ni ni ndi l i ndev eba ş l ı ğı nda k a r ş ı t l ı k l a r ı bi ra r a dak ul l a nı pa nl a mk ur a r a kv ur gul uy or .

Vi s ua l i z i ngI nf r a s t r uc t ur e , L e ar ni ngf r omL asVe gas

-Rober tVent ur i , Deni sS c ot tBr own, S t ev enI z enour 13

ROBERTVENTURI VEDENI SSCOTTBROWN

“ . . .

I we l c omet hepr obl e msande x pl oi t t heunc e r t ai nt i e s .

Bye mbr ac i ng c ont r adi c t i onsaswe l l asc ompl e x i t y , I ai mf orv i t al i t yaswe l l asv al i di t y . ” Compl e x i t ya ndCont r a di c t i on, AGent l eMa ni f es t o

-Rober tVent ur i 14

KAYNAKÇA 1 Akı n, G. ( 2005, E k i m) . İ k i Br üt a l i z m Bet ona r t , 8, 4871 2 Hei deger , M. ( 1971) .

Bi l di ng, Dwel l i ng, T hi nk i ng.

Poet r y , L a ngua ge , T hought( A. Hof s t a dt erÇev . ) .

NewY or k : Ha r perCol ophonBook s 3 Rowe,C.( 2000) .

I nt r oduc t i ont oF i v eAr c hi t ec t s .

Ha y s( E d. ) , Ar c hi t ec t ur eT heor yS i nc e1968( 7283) 4 Tat i , J . ( Y önet men) . ( 1967) .

Pl a y t i me( F i l m) .

F r a ns a : Ber na r dMa ur i c e 5 Vent ur i , R. ( 2005) .

Mi ma r l ı k t aKa r ma ş ı k l ı kv eÇel i ş k i ( S .

Mer z i -Öz a l oğl uÇev . ) Ank a r a : Ma t s a 6 Fr a mpt on, K. ( 2002) .

T owa r dsaCr i t i c a l Regi ona l i s m: S i xPoi nt sf ora nAr c hi t ec t ur eofRes i s t a nc e .

F os t er( E d. ) 7 Loos , A. ( 1994) .

S a r a ç( İ .

Bi l gi nÇev . ) Mi ma r l ı kDer gi s i , 257( s .

32)

15

NOTLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

16