BELGIE / BELGIQUE P.B. GENT X
BC1133 Afgiftekantoor Gent X - P109327
jaargang 4
nummer 1 - 2005 Retouradres: Koen Steenhoudt, Waterschaapstraat 30, 1570 Galmaarden. Is je adres niet juist? Meld het aan de redactie.
driemaandelijks tijdschrift
Themanummer Denderreservaten Natuurrichtplan Denderregio Water in de stad! Toekomst voor vogels
natuurpunt Denderstreek
januari - februari - maart
Buitensport Oude Gentbaan 259 - 9300 Aalst
Ademend waterdichte regenkledij Ademend winddichte kledij Thermische kledij Waterdicht schoeisel Verrekijker
5% Korting op vertoon van uw lidkaart van Natuurpunt www.trekking-buitensport.be â„Ą 053 705 222
Een abonnement op Biologische groenten of fruit.
Een gezonde en gemakkelijke oplossing bij u in de buurt. Waar en wanneer ? Aalst, De Notelaar, Vrijheidsstraat 65, di van 12 tot 16 uur
Aalst, Boerderij de Loods, Oude Dendermondsestw 37, di van 16 tot 19 uur Aalst, De Loods, Alfred Nichelsstraat 14, di van 15 tot 17.30 uur Aalst, De Nieuwbeek, Nieuwbeekstraat 35, di van 16 tot 18 uur Aaigem, Patrick De Swaef, Delestraat 30, di van 18 tot 19 uur Erpe, Kathleen Evenepoel, Kleine Ommegangweg 9, di van 17 tot 19 uur Gijzegem, De Speelplaneet, Meerstraat, di van 12 tot 16 uur Lede, Teleshop, Kasteelstraat 2, di van 15 tot 17 uur Nieuwerkerken, Henk en Els Jacobs, Blauwenbergstraat 71, di van 17 tot 19 uur
Bel of mail ons Boerderij de Loods TEL
sociale werkplaats
053 77 65 72 ~ FAX 053 70 06 98 Boerderij.de.loods@belgacom.net
Natuurrichtplan voor de Denderregio: voor het eerst uit de startblokken In een vorige Dendriet hadden we het er al over dat onze regio gekozen werd als prioritair bekken om een bekkenbeheersplan voor op te maken. Dit plan moet eind dit jaar klaar zijn. Nu werd een deeltje van de regio geselecteerd om er als eerste in de provincie een natuurrichtplan voor op te maken. Is de Denderstreek zo belangrijk in de ogen van de overheid, of is onze regio gewoon proefkonijn?
Historiek van de kaarten Een bekkenbeheersplan gaat over het gehele bekken, van bron tot monding (hoewel het Waalse deel er spijtig genoeg niet toe hoort). Een natuurrichtplan zal handelen over alleen maar “groene” gebieden, die van de gewestplannen, de NATURA 2000 en Ramsar-gebieden. 1) Plannen van Aanleg (de Gewestplannen en de BPA’s) Sinds 1978 hebben we gewestplannen in onze regio. Deze plannen van de gewesten leggen de bestemming van alle gronden vast (industriegebied, woongebied, recreatiegebied, landbouwgebied, natuurgebied,..). Om die plannen te verfijnen, maar ook om van de gewestplannen af te wijken, kunnen de gemeenten bijzondere plannen van aanleg (BPA’s) maken. Geleidelijk aan zullen wijzigingen van deze gewestplannen en BPA’s, alleen nog kunnen gebeuren met ruimtelijke uitvoeringsplannen (RUP’s). Nieuw is dat ook de provincies dit zullen kunnen.
nr 1 - januari 2005
2) NATURA 2000 In 1996 duidde Vlaanderen voor het eerst habitatrichtlijngebieden aan (Meulen- en Scheldebroek, Armenputten, Groene Meers, Groot Schoor, Pottelbergse Schorren, nog enkele slikken en schorren langsheen de Schelde, Raspaille-, Geite-, Neigemen Ophasseltbos in onze regio). Na een Europese blamage selecteerde Vlaanderen in 2001 nog enkele zeer waardevolle gebieden als habitatrichtlijngebied (in onze regio o.a. Nerenmeers, Boelare& Arduinbos, Osbroek, Welle- & Kapellemeersen, Markvallei, Moenebroek, Bellebeek, Liedekerke- en Kravaalbos, Serskampse bossen, Kottem en Honegem). 3) De natuurlijke structuur (VEN en IVON) In 1997 besliste men om bovenop de bestemmingen van de plannen van aanleg, een natuurlijke structuur af te bakenen: het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) plus het
Integraal Verwevings en Ondersteunend Netwerk (IVON). Het IVON is de som van natuurverwevingsgebieden (taak van het Vlaams Gewest) en natuurverbindingsgebieden (provinciale taak). Eens die klus geklaard, zal ongeveer de helft van alle groene bestemmingen in Vlaanderen een extra groene bestemming (VEN) krijgen. Daarentegen zal een grote oppervlakte van het IVON geen onderliggende groene bestemming hebben (bvb. landbouwgebied of recreatiegebied als onderliggende bestemming).
De situatie op het terrein Het is altijd een frustratie van menig natuurliefhebber geweest dat de situatie te velde er alsmaar bleef en blijft op achteruit gaan. Het is niet omdat een gebied een groen kleurtje kreeg op het gewestplan, dat de bestemming zichzelf waar gemaakt heeft op het terrein. Er wordt vaak in zulke gebieden nog intensief geboerd en af en toe worden er nog steeds zo’n gronden verkaveld. Daar tegenover vertoonden de plannen van aanleg vele gebreken. Er waren en zijn veel waardevolle terreinen die geen groene bestemmingen hebben gekregen.
De Natuurrichtplannen (NRP’s) Om al die groene kleurtjes op de Vlaamse en Europese kaarten
3
een invulling te geven ten voordele van de natuur, heeft men in 1997 de natuurrichtplannen (NRP’s) in het leven geroepen. Die plannen, die er begin 2008 (☺) moeten liggen voor heel Vlaanderen, zullen bestaan uit: A een gebiedsvisie die zegt wat voor soort natuur men nastreeft in die gebieden. A een maatregelenpakket dat nodig is om de gebiedsvisie te realiseren.
Welke maatregelen kunnen er in een NRP zitten? De waarde van een NRP staat of valt met de inhoud van het NRP, en met de resultaten te velde. Men voorziet dat volgende soort maatregelen kunnen: A alle soorten maatregelen die nodig zijn voor een duurzaam behoud en de ontwikkeling van de Europees belangrijke soorten
4
en habitats: bijvoorbeeld een bosje met prachtige voorjaarsflora is te klein om binnen 50 jaar niet ten prooi te vallen aan bramen en brandnetels; dus een maatregel zou kunnen zijn, dat het bos in oppervlakte moet verdubbelen of dat er een grote buffer rond moet komen A een bemestingsverbod (en een verbod op bestrijdingsmiddelen) in bepaalde gebieden opleggen of omgekeerd een versoepeling toestaan. Veel boeren kregen meestal een vrijstelling van het algemeen geldende bemestingsverbod in groengebied; die vrijstelling zou met het NRP kunnen opgeheven worden A de zones waarin en de periode wanneer er mag gejaagd worden verkleinen of omgekeerd uitbreiden A de zones waar visvangst toegestaan is, uitbreiden of inperken Areliëfwijzigingen of vegetatie-
wijzigingen toestaan (die in principe verboden zijn in het VEN), als dat tenminste ten goede komt van de het natuurbehoud of de natuureducatie (bvb. een oud stort verwijderen, een bestand van Amerikaanse vogelkers verwijderen) A het sluiten van beheersovereenkomsten met boeren A het maaien en begrazen van percelen enkel vanaf een bepaalde periode toestaan A de ontwatering van een gebied stopzetten, of het bereiken van een optimaal grondwaterpeil.
Hoe wordt een NRP opgesteld? Er zijn twee instanties die een NRP moeten opstellen: de provincies en de afdeling natuur van AMINAL. Bij de provincies moeten eerst nog de natuurverbindingsgebieden, die geselecteerd werden in de provinciale structuurplannen, afgeba-
nr 1 - januari 2005
kend worden in RUP’s. Pas dan kan men NRP’s beginnen maken voor die afgebakende natuurverbindingsgebieden. Daarop is het dus nog even (☺) wachten. De NRP’s die voor alle andere gebieden gemaakt moeten worden, zal afdeling natuur voorbereiden. Voorlopig heeft men Vlaanderen in 177 NRPgebieden ingedeeld. Om van start te gaan werd per provincie één gebied als testgebied aangeduid. De Denderregio tussen Overboelare en Ninove krijgt de vuurdoop. In dit NRP zitten volgende gebiedjes: A het Boelarebos en de verbind-ing met het Bourengbos (Overboelare) A de bossen rondom de Guilleminlaan (Geraardsbergen) A den Oudenberg (Geraardsbergen) A het Hinnekes- en Patersbos (Onkerzele) A het Raspaille-, Kluis- en Hinnekesbos (Moerbeke, Grimminge, Galmaarden, Zandbergen) A het Lambrechtsbos (Pollare, Denderwindeke) A een weilandengebiedje op de flank van Pollare A enkele kleinere lapjes beek-vallei die aansluiten bij de Dendervallei A de Dendervallei van Overboelare tot Ninove.
begeleidingscommissie van ambtenaren (begeleidingscommissie) hebben. Voor de NRP’s van zowel de provincies als afd. natuur wordt een soort van milieuraad (stuurgroep) opgesteld. Die stuurgroep mag enkel advies geven. De stuurgroep voor dit eerste NRP kan maximaal 18 leden tellen, waarvan er maximum 4 uit de natuur- en milieuverengingen kunnen komen. Andere leden zijn de provincies, gemeenten, de boeren, de vissers, de jagers, de wateringen en het regionaal landschap Zenne, Zuun en Zoniën. Een heikel punt is dat die stuurgroep een consensus moet bereiken vooraleer een maatregel kan afgedwongen worden. Met de ervaringen uit de milieuraad voor ogen, kan zo’n regeling voor gevolg hebben dat we enkel ter plaatse blijven trappelen en dat dergelijk plan een lege doos wordt. Iedereen zal immers zijn eigen stekje in het gebied blijven verdedigen. In ieder geval wacht voor de opstellers van de NRP’s een enorme uitdaging om de natuur de eerste plaats te geven in de gebieden die dertig jaar geleden hiervoor reeds bestemd werden. Lode De Beck
Magda De Wolf
Bij de afdeling natuur bereiden enkele mensen het plan voor. De NRP’s van afd. natuur zullen een
nr 1 - januari 2005
5
Het Dender- en Markproject in Geraardsbergen Toen in het voorjaar van 2001 de beslissing gevallen was over de fusie tussen “De Wielewaal” en “Natuurreservaten” werd in de Denderregio gestart met de hertekening van de afdelingsgrenzen. Tegelijkertijd werd ook gediscuteerd over de grenzen van de reservaatprojecten waar de verschillende afdelingen mee bezig waren. In Geraardsbergen is dit uitgemond in een ambitieus plan: het Dender- en Markproject, waarbij we in de Dender- en Markvallei verschillende reservaten willen uitbouwen als stapstenen voor natuur. Door de unieke taalgrensoverschrijdende samenwerking met Vogelbescherming in het project Rietbeemd-Prés Rosierre is die verbinding mogelijk tussen de Dender en de Mark, over de taalgrens heen. Hoge natuurwaarden
taties, natte hooilanden, vochtige graslanden, broekbossen en wilgenstruweel, plaatselijk ingeplant met populieren. Het is dan ook in deze natte gebieden dat Natuurpunt interesse heeft om reservaatprojecten uit te werken.
Aminal
De hoogste natuurwaarden van de Dender- en Markvallei situeren zich in de aan vochtigheid gebonden vegetatietypes. We denken hierbij onder andere aan rietmoerassen, (verzopen) zeggenvege-
Het eerste reservaat, de Rietbeemd, werd meer dan 15 jaar geleden al opgestart door Godfried Merlevede en Walter Van Der Meulen. Deze unieke taalgrensoverschrijdende samenwerking tussen Natuurpunt (vroeger De Wielewaal) en Vogelbescherming heeft tot schitterende resultaten geleid en is tevens de start geweest van het huidige Dender-Markproject. Dit initiatief heeft navolging gekregen aan de Vlaams-Brabantse kant van de Mark met de oprichting van het project Markvallei. Vlak voor de fusie werden de Boelaremeersen aangekocht, een 20 ha groot weide- en moerasgebied. Sinds 2002 worden graslanden en moerasbossen in de Gemene Meers in Grimminge aangekocht. Het recentste project,
6
De Mark slingert zich een weg door het landschap
nr 1 - januari 2005
Kortelake, situeert zich aan de linkeroever, tussen de taalgrens en het centrum van Geraardsbergen.
De Rietbeemd is grotendeels gelegen in de vallei van de Mark, maar vindt ook aansluiting op de Dendervallei via de in Wallonië gelegen monding van de Mark. Een andere belangrijke verbinding tussen beide valleien situeert zich via de bossen op de flanken van de Hoge Buizemont. Deze hellingbossen, gelegen in Vlaanderen en Wallonië, bestaan uit oude boskernen van eiken-beukenbossen, hier en daar ingeplant met naaldhout. De soortenrijkdom is vooral in de eiken-beukenbossen zeer hoog met plaatselijk de typische boshyacint- en bosanemoontapijten. In de vallei zelf is het grote rietveld een belangrijke aantrekkingspool voor rietvogels, die echter ook in de andere ruigere percelen een broedbiotoop vinden. De begraasde natte ruigten zijn zeer mooi ontwikkeld en door de bloemenrijkdom een aantrekkingspool voor vlinders en andere insecten. Hier en daar zijn bossen (her)aangeplant met elzen-essenbos als doel. In 2003 werd een wandelpad uitgestippeld, vertrekkend aan de parking op de top van de Hoge Buizemont. Dit pad doorkruist de flanken en de vallei van de Mark, waar je kennis kunt maken met een deel van de reservaatpercelen. Info en kaartje bij de conservator Godfried Merlevede.
De Boelaremeersen: herstel van een moerasvegetatie In 2000 en 2001 werden 8 ha sterk verruigd grasland en 12 ha moerasvegetatie met jonge populieren aangekocht. Het beheerplan, opgesteld samen met de vrijwilligers van de afdeling,
nr 1 - januari 2005
De Milieuboot VZW
De Rietbeemd, niet enkel een taalgrensoverschrijdend project
De Dender, de ‘natuurader’ van onze streek
voorziet in het herstel van de grasland- en moerasvegetatie. Het eerste jaar na aankoop werd gestart met het afrasteren van het grasland. Pas in augustus 2001 konden de koeien hier losgelaten worden, waardoor bij het ingaan van de winter nog veel ruigte op het terrein aanwezig was. Er werd dan beslist om een groot deel van de winter extra begrazing toe te laten om de ruigte te laten wegvreten. De resultaten zijn schitterend te noemen: in het grasland vinden we opnieuw soorten van natte graslanden zoals echte koekoeksbloem, pinksterbloem en kale jonker. In 2003 werd, na erkenning van het reservaat door de minister, ge-
start met het omvormen van de moerasvegetatie. Ongeveer 250 populieren werden gekapt, waarbij geprobeerd werd om zoveel mogelijk struiken en bomen in het terrein te behouden. Met tientallen vrijwilligers werd het terrein opgeruimd zodat riet en zeggen alle ruimte kregen die ze nodig hebben om te ontwikkelen. Ook in het 3 ha grote rietveld werden de jonge populieren gekapt, waardoor het rietveld kan behouden blijven. Volgens het beheerplan worden binnen 10 jaar alle populieren gekapt om plaats te maken voor een struweel- en boomrijke moerasvegetatie, waar hopelijk waterral en porseleinhoen een broedgelegenheid kunnen vinden.
7
William van Muylem
Gemenemeers te Grimminge tijdens een natte winter
Gemene Meers: een natuurlijk winteroverstromingsgebied De Gemene Meers in Grimminge behoort zoals de hele Dendervallei tot het winteroverstromingsgebied van de Dender, wat we enkele winters na elkaar duidelijk hebben kunnen vaststellen. De grote watervlaktes waren een aantrekkingspool voor honderden eendachtigen. Vooral de tientallen
grote zaagbekken die we in februari 2002 konden bewonderen deden ons dromen van een herstel van de natuurlijke overstromingsdynamiek in de Dendervallei. Momenteel concentreert het beheer van de Gemene Meers zich op het opwaarderen van de natte graslanden, waarbij het hooibeheer wordt aangevuld met nabegrazing. In het laagst gelegen en
dus ook natste deel van de vallei wordt gekozen voor een moerasvegetatie met wilgenstruweel, wat een ideale dekking is voor de overwinterende watervogels.
Kortelake: combinatie van moerasbossen, moerassen en graslanden Ondanks de nog steeds vervuilde Kortelakebeek, die bij overstroming haar vuilvracht in de vallei
Gegevens van reservaatprojecten in Geraardsbergen
8
Naam
startjaar
oppervlakte
conservator
De Rietbeemd Prés Rosières Moenebroek Raspaillebos Boelaremeersen Gemene Meers Kortelake
1987
20 ha 62 ha 67 ha 37 ha 20 ha 17 ha 19 ha
Godfried Merlevede 068 33 51 06
1991 1994 2000 2002 2003
Carlos D’Haeseleer 054 41 87 09 Koen Steenhoudt 054 58 67 58 Johnny Cornelis 0474 58 08 38 Carlos D’Haeseleer 054 41 87 09 Willem Boonen 054 41 75 85 Guido Vanongevalle 054 41 56 36
nr 1 - januari 2005
lueren tot natte ruigten, afgewisseld met broekbossen. De geplande omvormingen zullen echter moeten wachten tot de minister het beheerplan goedkeurt.
Aankoopsucces: financiële kater? Niet dank zij jullie hulp! Natuurpunt Geraardsbergen heeft zich de laatste jaren vooral toegespitst op de realisatie van het Dender- Markproject via verwerving van terreinen in de Dendervallei. Vooral in de Gemene Meers en Kortelake heeft dit tot grote uitbreidingen geleid. Het resultaat is dan ook niet mis. Natuurpunt Geraardsbergen beheert momenteel in het Vlaamse deel iets meer dan 180 ha natuurgebied, met op de Waalse zijde van de Rietbeemd ook meer dan 60 ha beschermde natuur. Met de reeds toegezegde aankopen voor eind 2004 en begin 2005 zullen we net iets meer dan 200 ha Geraardsbergse natuur beheren. Deze aankopen worden voor een groot deel gesubsidieerd
We doen ook een beroep op jou om de aankopen mee te helpen financieren. We zoeken zoveel mogelijk donateurs die 1,00/ha willen bijdragen. Dit wordt dan € 43,14. Het rekeningnummer is 293-0212075-88 op naam van Natuurpunt. Vergeet niet de naam of het juiste
door de Vlaamse overheid, maar de eigen inbreng van de afdeling is ook niet te onderschatten. Tot eind 2003 konden we een sluitende afrekening voorleggen aan Natuurpunt Nationaal, maar voor 2004 ziet het er naar uit dat we op een tekort van meer dan € 10.000 afstevenen. We hebben dit jaar dan ook al 25,3927 ha aangekocht en er zijn voor 17,7514 ha verkoopbeloften toegezegd. De totale aangroei voor 2004 is 43,1441 ha. Onze klassieke fondsenwerving, zoals het eetfestijn, de muntenactie en wenskaartenverkoop voldoen niet om de restfinanciering te kunnen betalen. Carlos D’Haeseleer
Afdeling Geraardsbergen INFO
achterlaat, is de zone langs de beek zeer mooi ontwikkeld. Dit is één van de weinige plaatsen waar goudveil voorkomt in de Dendervallei. Zoals in een groot deel van de Dendervallei, wordt het laagst gelegen deel van de vallei afgewaterd door een “leigracht”, hier de Kortelakebeek. De kwel die van de hoger gelegen gronden ondergronds naar de vallei stroomt, komt tussen de valleirand en de leigracht aan de oppervlakte, waardoor kwelbeïnvloede vegetaties kunnen ontstaan zoals het goudveil-essenbos. Tussen de leigracht en de Dender zelf is de kwelinvloed veel minder (deze wordt afgevangen door de leigracht) en primeert de natuurlijke vochtigheid van de bodem. Hier vinden we dan veeleer natte graslanden en moerasspirearuigten. Om de natte terreinen toch enigszins economisch rendabel te maken werden hier massaal populieren ingeplant. De zo ontstane aanplanten willen we laten evo-
Koen Steenhoudt 054 58 67 58 k.steenhoudt@belgacom.net
nummer van het reservaatproject van je keuze te vermelden. Voor een gift van € 30,00 of meer wordt een fiscaal attest afgeleverd zodat een deel hiervan via de belastingen gerecupereerd kan worden.
De Dender, sterk beïnvloed door de mens Toen enkele duizenden jaren geleden de mens zich begon te vestigen en overging van jager en verzamelaar naar landbouwer, werd gestart met de ontbossing van de streek. Dat de keuze om zelf in te staan voor de productie van voedsel een goede keuze was, bewijst de bevolkingsaangroei in die periode. Daardoor was echter steeds meer landbouwgrond nodig zodat nog meer bos werd ontgonnen. Hierdoor veranderde het waterregime sterk. Neerslag werd niet langer vastgehouden door de bossen, maar stroomde snel de hellingen af naar de Dender, met (toen al) erosie en overstromingen als gevolg. De massale uitbreiding van de landbouwactiviteiten tijdens de vroege Middeleeuwen hebben een duidelijk effect gehad op het riviersysteem. Onregelmatige debieten met lage zomer-
nr 1 - januari 2005
afvoeren en hoge winterafvoeren met overstromingen en grote sedimentafzettingen zijn hiervan het gevolg. Later werden deze laagst gelegen gronden gedraineerd door de aanleg van leibeken (Rijten). De valleigraslanden konden dan dienen als graas- en hooiweiden. Halfweg de 19e eeuw werden grote infrastructuurwerken uitgevoerd aan de Dender, met rechttrekkingen en de aanleg van het sas- en sluizencomplex. Ook de aanleg van de spoorweg Aalst-Geraardsbergen dateert van die periode en oefent nu nog een belangrijke invloed uit op de natuurwaarden in de Dendervallei; denken we maar aan de afgesneden valleigedeelten ter hoogte van Appelterre en Eichem, met rietvelden en broekbossen.
9
Nieuwe bewegwijzerde wandelroute Welle- en Kapellemeersen Op zondag 10 oktober werd een nieuwe provinciale wandelroute officieel opengesteld. Zij is 11 km lang, is bewegwijzerd en loopt doorheen twee unieke natuurgebieden, geboetseerd door de Dender, nl. de Kapellemeersen in Erembodegem en de Wellemeersen in Denderleeuw. De wandelroute kwam tot stand door een nauwe samenwerking tussen Natuurpunt, de provincie OostVlaanderen en de gemeenten Aalst en Denderleeuw. Vraag de wandelfolder bij een toeristische dienst in je streek. Een blik op de topografische kaart
Magda De Wolf
Als je op de topografische kaart even kijkt naar het grensgebied tussen Aalst en Denderleeuw, dan
bemerk je een uitgestrekt bos- en meersengebied dat ooit geboetseerd werd door de Dender. Denderleeuw draagt de naam van de rivier in zijn gemeentenaam; het woord Aalst zou afgeleid zijn van het woord Alnus, wat els betekent. Elzenbroeken langs de Dender, daar gaat het hier in essentie om… Tussen de dorpskernen van Denderleeuw en Erembodegem, de E40 en talrijke spoorlijnen ligt immers één van de best bewaarde natuurparels van de Dender verscholen. De Wellemeersen op de linkeroever en de Kapellemeersen op de rechteroever vormen samen een brok natuur van meer dan 300 ha. We kunnen terecht zeggen dat het om één van de laatste intact gebleven natuurlijke overstromingsgebieden van de Dender gaat tussen Geraardsbergen en Dendermonde.
10
nr 1 - januari 2005
De tamme Dender die ooit wild was… Te Ath wordt de Dender gevormd uit het samenvloeien van de oostelijke en de westelijke Dender en het kanaal Ath-Blaton. De rivier heeft een lengte van 65 km en overbrugt van Ath tot Dendermonde een hoogteverschil van 30 meter. Talrijke zijbeken voeden de hoofdrivier. Gemiddeld is slechts 8,5% van het Denderwater afkomstig uit bronnen, de overige 91,5% bestaat uit regenwater. Hierom wordt de Dender een neerslagrivier genoemd. Sluizen houden het waterpeil kunstmatig hoog. Vóór de kanalisatie en het plaatsen van sluizen om de rivier bevaarbaar te maken, was de Dender veel minder rustig. De oude benaming luidde “Tanara”. Het woord is van Keltische oorsprong en betekent bruisend. In de zomer stond de rivier nagenoeg droog, maar bij hevige regenval voerden de zijbeken massaal regenwater aan met piekdebieten, waardoor de rivier betiteld werd als de meest snelstromende van Vlaanderen.
C
deroever zo’n hoog talud vertoont dat oploopt tot meer dan 20 meter boven het niveau van de Dender. Men vermoedt dat vooral tijdens de voorlaatste ijstijd het sneeuwpakket op de linkeroe-
Karl Van Ginderdeuren
Langs de rechter Denderoever liggen de Kapellemeersen op het grondgebied Aalst, meer bepaald in de deelgemeente Erembodegem. Ze zijn grotendeels aangeduid als reservaatgebied op het gewestplan. Ze strekken zich uit in de ruimere omgeving van de Sint-Amanduskapel. Deze kapel ligt op een verheven talud op de rechteroever van de Dender. Het is opmerkelijk dat de rechter Den-
NGI
Kapellemeersen, rond kapel van Sint-Amandus
Lente in de Wellemeersen, met linksboven de ooievaarspaal
nr 1 - januari 2005
11
Magda De Wolf
De bevoegde deputĂŠ (3e van links) die de provinciale aankoopsubsidies afschafte, toch aanwezig op de inwandeling van het knuppelpad in oktober 2004. Hoop doet leven???
ver, dus aan de kant van de Wellemeersen, ‘s zomers vlugger smolt door een sterkere blootstelling aan de zon. Daardoor onderging de linkeroever een snellere erosie dan de rechteroever, die zijn steil karakter behield. Op het talud van de rechteroever wisselen grasland, ruigtes, verspreide bomen en struiken, verwilderde houtkanten en populierenaanplantingen elkaar af. Het hart van de Kapellemeersen bestaat uit elzen- en wilgenbosjes. Naast liesgras worden op de natste plaatsen o.a. gele lis, dotterbloem, moerasvergeet-mij-nietje en moeraszegge aangetroffen. Het is de Afdeling Natuur van de Vlaamse Gemeenschap die zich voorneemt om de Kapellemeersen, die nu nog overwegend in handen zijn van particulieren, te verwerven.
Wellemeersen, eeuwenoud overstromingsgebied Dat de Wellemeersen al eeuwenlang een overstromingsgebied van de Dender zijn op de linkeroever
12
wordt onder andere bewezen door de aanwezigheid van een tot 2 meter hoog natuurlijk erosietalud. Tot hier schuurde overstromingswater van de ongekanaliseerde Dender eeuwenlang iedere winter de zachte bodem weg om telkens een dun kleilaagje in de plaats af te zetten. Het unieke natuurreservaat Wellemeersen werd in 1980 beschermd als landschap. Sinds 1989 werden stelselmatig percelen aangekocht door Natuurpunt. Onze vereniging bezit momenteel 80 ha die erkend zijn als natuurreservaat. Het reservaat telt talrijke kleine en grotere wateroppervlakken, grote stukken broekbos en een aantal interessante hooilanden. Het geheel levert een grote verscheidenheid aan biotopen en dus aan soorten op. Bijna de helft van de 67 Belgische libellensoorten werd ooit in de Wellemeersen waargenomen. De otter mag er dan verdwenen zijn, roerdomp, waterral, watersnip en bokje werden er de voorbije 10 jaar genoteerd. Ongeveer 60
nr 1 - januari 2005
Lofbetuiging aan Natuurpunt Om deze grensoverschrijdende stukjes natuur in de kijker te zetten via een wandelparcours, is de provincie de uitverkoren trekker gebleken. Er werd een wandelroute uitgestippeld van ongeveer 11 km. De provincie stond in voor de zeshoekige bordjes die de weg wijzen en voor het drukken van de bijhorende wandelfolder. De gemeenten plaatsten de bewegwijzering en verleenden financiële steun voor de aanleg van een knuppelpad en het plaatsen van een vogelkijkhut. Natuurpunt legde het knuppelpad aan en bouwde de vogelkijkhut. Onze vereniging kreeg bij de inhuldiging van de wandelroute een extra lofbetuiging omdat zij het was, weliswaar onder een andere benaming vroeger, die de Wellemeersen redde van de bedreiging om het gebied in te richten als stortplaats. Jarenlang heeft onze vereniging geijverd voor het verwerven van de gronden met de bedoeling ze veilig te stellen voor de toekomst en de natuur optimale kansen te geven via een aangepast beheer. De percelen in eigendom van Natuurpunt vzw worden met behulp van talrijke vrijwilligers gemaaid, ontdaan van populieren en herbeplant of bewust ongemoeid gelaten. Ongeveer 20 ha wordt begraasd door Galoway-runderen. Het resultaat is een parel aan de kroon van de provincie OostVlaanderen, waarop deze terecht fier mag zijn.
laten kan op de NMBS- parking. De Denderbrug in Erembodegem is een mogelijk alternatief, met enkele parkeerplaatsen ter hoogte van de brug en het station vlakbij. De route, bewegwijzerd met zeshoekige bordjes op houten palen, loopt over ongeveer 11 km. Een mogelijke inkorting staat aangeduid op de kaart maar is niet bewegwijzerd. De ingekorte route is ongeveer 7 km. Het gebied is het hele jaar door toegankelijk. In drassige delen zijn knuppelpaden aangelegd, maar waterdicht schoeisel blijft aangewezen. Vraag de wandelfolder aan bij een toeristische dienst in je streek.
Even praktisch De wandeling start aan ’t Kasteeltje, Stationsstraat 7 in Denderleeuw, tegenover het station en dus gemakkelijk te bereiken per trein. De auto achter-
Magda De Wolf
We doen ook een beroep op jou om de aankopen mee te helpen financieren. We zoeken zoveel mogelijk donateurs die willen bijdragen. Het rekeningnummer is 293-0212075-88 op naam van Natuurpunt. Vergeet niet de naam of het juiste nummer van het reservaatproject van je keuze te vermelden. Voor een gift van € 30,00 of meer wordt een fiscaal attest afgeleverd zodat een deel hiervan via de belastingen gerecupereerd kan worden.
Afdeling Denderleeuw INFO
vogelsoorten broeden hier. Brede orchis, waterviolier, reuzenpaardenstaart zijn maar een greep uit de 700 soorten planten die werden waargenomen. De Sint-Jakobsvlinder en de muskusboktor hebben in de Wellemeersen een uitverkoren plek gevonden en dat zijn maar 2 van de meer dan 800 geïnventariseerde insectensoorten.
Eric De Tré 053 66 04 32 eric.detre@vhm.be
Gegevens van reservaatprojecten in Denderleeuw Naam De Wellemeersen
startjaar 1991
oppervlakte 80 ha
De Molenbeekmeersen Wildebeekvallei
2000 2001
5 ha 1 ha
nr 1 - januari 2005
conservator Eric De Tré 053 66 04 32 Bruno De Bruyn 0496 595 243 Eric De Tré 053 66 04 32 Eric De Tré 053 66 04 32
13
Vallende ster
Koningwinter Hij maakt ijsschorsen op het water, kijkt met rode ogen toe. Met een gefronst voorhoofd, denkt hij aan later. Aan vogels doodmoe, waarvan de zang al lang is uitgedoofd. De bomen staan kaal als ’n skelet, monotoon en… ijzig koud. De hemel hangt laag en bedekt met sneeuwvlokken het woud. Bevroren bos, kathedraal met gangen, waarover zilverwitte neergebogen takken hangen. De beken lijken van albastmarmer, gekantwerkt aan de boorden. Alleen de Winterkoning in het verdorde lover, zingt zijn lied in korte akkoorden. In het paleis waar de wintervorst regeert, wordt heel rustig tussen wit satijnen lakens gemediteerd. Karel De Pelsemaeker
Het kon eigenlijk niet beter vallen. Waar zoekt een mens ten tijde van Kerstmis in goddeloze tijden wat hoop buiten de gezellige warmte van de feestelijke huiskamer? Toch niet in de vrieskou van een ijskelderlandschap zoals daar achter het station van Heizijde? Bwaah… We zouden wel durven… Alle kleuren heeft ze intussen afgevoerd en bij het donkeren zie ik nu ook het daglicht wegvloeien in de Vondelbeek. Een kwestie van nog een halfuurtje werk; gemurmel. Als wit langzaam wordt gedecanteerd in een konkerzwart. Verdrinkt. En ochgod, ik kan me niet geestrijker voorstellen dan dat waar de aardhemisfeer van is volvuld, het water, de kou eruit verdrijft. Verdringt. De uitgewezen kou die s’nachts komt slopen; zich nijdig vastbijt in mijn voeten, opkruipt naar mijn vingers. Bomen en huizen zijn ver aan de kant geschoven. Het enige houvast in een verdovende wereld van duizeling moet wat broos riet zijn. Wachten is het woord niet. Alleen nog er zijn. Alleen nog zijn. Geluiden verraden geen leven meer. Het had kunnen sneeuwen. Alleen het geestesoog is bij machte de volgweg van de sneeuwvlok die zich losmaakt uit de wemeling nog eens over te doen. Het gebeurde hoe de zware lucht zich twee condenskernen liet ontglippen. Ze vielen in een stukje onzorgvuldig gekamd riet vlakbij en raakten bij raken terstond zoek. Enkel daarna was er tijd om te zien wat er was gebeurd. Twee rietgorzen vielen in. Weet nooit wat je wenst. Dirk De Vis
14
nr 1 - januari 2005
DENDERKALENDER uur van vertrek
plaats van afspraak
1 toelichting ☺ gids
7 bijzonderheid h contactpersoon
5 zeker meebrengen
Activiteiten van Natuurpunt zijn voor leden gratis en niet-leden betalen € 1, tenzij expliciet anders vermeld. Op onze excursies breng je best laarzen mee en zijn een verrekijker en een passende veldgids nuttig. Bij activiteiten buiten de regio is carpooling gebruikelijk (€ o,o4 per km/persoon).
vrijdag 14 januari 2005
zondag 2 januari 2005
Natuurwandeling in Liedekerkebos
Avondwandeling en bosuilinventarisatie
afd. Affligem-Liedekerke
afd. Dendermonde
10:00 – 12:00 Ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat, Liedekerke 1 Natuurwinterwandeling met Glühwein – 4 km. ☺ Erik De Block h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be
19:00 Taverne ’t Oud Brughuys aan de Schoonaarde-brug, kant Berlare te Berlare 1 Inventarisatie van de bosuilen. Vooraf inschrijven. ☺ Dirk De Mesel h Dirk De Mesel - 052 42 67 28
Ledenfeest
20:00 – 24:00 Ontmoetingscentrum Ter Muilen, Muilenstraat 33 te Liedekerke 1 Feestelijke avond bestemd voor alle leden, vrienden, sympathisanten en belangstellenden. Het bestuur nodigt uit voor een aperitief en gratis hapjes. Algemene vergadering, overzicht van het voorbije jaar en voorstelling van het jaarprogramma 2005. h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be
nr 1 - januari 2005
Natuurpunt cluster Land van Aalst 19:30 – 23:00 Zaal De Bron, Kerkevijverstraat te Lede 1 Algemene vergadering: goedkeuring werking jaar 2004, voorstellen voor het werkingsjaar 2005 en Drink! h Eric De Tré – 053 66 04 32 eric.detre@vhm.be
REGIOACTIVITEIT zondag 23 januari
afd. Denderleeuw
afd. Aalst
afd. Affligem-Liedekerke
vrijdag 21 januari
Algemene ledenvergadering
Bosuilinventarisatie
Natuurwandeling in het Osbroek
vrijdag 14 januari 2005
Bruno De Bruyn - 0496 59 52 43
5 Verrekijker, stevig schoeisel
zaterdag 15 januari
zondag 9 januari
10:00 – 12:00 Infobord Frans Blanckaertdreef (zijstraat Parklaan) te Aalst 1 Toelichting bij natuurinrichtingsproject. Uitzonderlijk 2e zondag van januari. ☺ Magda De Wolf h Dienst Leefmilieu - 053 73 24 12 antonia.geerts@aalst.be
h
20:00 – 23:00 Parking café Amadeus te Welle 1 Inventarisatie van de bosuil h Bruno De Bruyn - 0496 59 52 43 5 Laarzen
zaterdag 15 januari
Nieuwjaarsreceptie afd. Ninove 19:30 – 23:00 Buurthuis Pollare hoek Hoogstraat/ Nekkersput 1 Voorstelling van het jaarprogramma, nadien gezellig samenzijn met een hapje en een drankje voor alle leden en sympathysanten. h Wouter Mertens – 0495 68 89 33 wouter.mertens@lin.vlaanderen.be
zondag 16 januari
Studie-excursie naar de Bourgoyen-Ossemeersen afd. Denderleeuw 13:00 – 19:00 Welleplein, aan de kerk te Welle 1 We kijken uit naar overwinterende eenden, ganzen en steltlopers.
Praktijkvoorbeeld: natuurinrichting in het Osbroek 14:00 Infobord Osbroek, Burgemeester Blankaertdreef te Aalst 1 Concrete toelichting op het terrein bij de eerste natuurinrichtingsplannen in de regio. Een must voor iedereen die in de regio bezig is met natuurbehoud, zeer zeker voor alle vrijwilligers die met een reservaat bezig zijn. ☺ Ria De Dyn (VLM) en Dries Desloover (afd. Natuur) h Wouter Mertens 0495 68 89 33 wouter.mertens@lin.vlaanderen.be
zondag 23 januari
Studie-excursie naar Zeeland afd. Denderleeuw 7:00 – 21:00 Welleplein, aan de kerk te Welle 1 In Zeeland (Brouwersdam, Veerse Meer, Prinjepolder, Plan Tureluure) kijken we naar overwinterende steltlopers, ganzen en zeevogels. h Bruno De Bruyn - 0496 59 52 43 5 Verrekijker, laarzen, warme kleding picknick, drank.
15
vrijdag 28 januari
☺
Algemene vergadering
h
afd. Dendermonding 20:00 De Snuffel, St. Elooistraat 15, Grembergen 1 Alle leden worden uitgenodigd om constructief mee te werken binnen de afdeling. h Stefaan Thibau – 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be zaterdag 29 januari
Algemene vergadering en ledenfeest
zaterdag 19 maart
Erik De Block Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be zondag 13 februari
Glüh-winterwandeling afd. Denderleeuw 14:00 – 17:00 Infobord Rodestraat, Wellemeersen te Denderleeuw 1 Gezinsuitstap: winterwandeling met focus op de lokale avifauna. h Bruno De Bruyn - 0496 59 52 43 5 Laarzen of stevig schoeisel.
Planteninventarisatie afd. Ninove 09:00 – 12:00 Einde Spoorwegstraat te Outer 1 Inventarisatie van de planten aan wezig in het reservaat aan de linkeroever van de Dender. h Gery De Munter – 054 33 03 03
zondag 27 maart
Fietstocht afd. Denderleeuw
afd. Geraardsbergen 19:00 Parochiale zaal Grimminge (steegje naast de kerk) 1 19:00: algemene vergadering, voorstelling van de kalender 2005, de projecten en de bestuursploeg. 20:00: aansluitend gezellig samenzijn met aperitief en uitgebreid en gevarieerd koud buffet, koffie en gebak, een glas wijn of bier. h Luc Favijts – 054 41 52 17 luc.favijts@skynet.be 5 € 14 per volwassene en € 6 per kind jonger dan 12 jaar. Inschrijven via seintje aan Luc Favijts en storting op rekening 523-045696371 van Natuurpunt Geraardsbergen met vermelding “ledenfeest + aantal volwassenen + aantal kinderen”.
zondag 6 maart
zondag 6 februari
Natuurwandeling in de Gerstjens afd. Aalst 10:00 – 12:00 Parking Gerstenhof, Gerstenstraat 12 te Erembodegem-Aalst 1 Natuurwandeling i.s.m. de stad Aalst. ☺ Geert Rohaet en Bart Backaert h Dienst Leefmilieu - 053 73 24 12 antonia.geerts@aalst.be
zondag 6 februari
Natuurwandeling in Liedekerkebos afd. Affligem-Liedekerke 10:00 – 12:00 Ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat, Liedekerke 1 Themawandeling “Boomknoppen” – 4 km.
16
Natuurwandeling in de Honegem afd. Aalst 10:00 – 12:00 Grens Aalst/Lede ter hoogte van huisnummer 108 Honegem te Aalst 1 Natuurwandeling i.s.m. de stad Aalst. ☺ Koen De Maere en Peter D’Hondt h Dienst Leefmilieu - 053 73 24 12 antonia.geerts@aalst.be
1
7 h
5
13:00 – 16:00 Infobord Rodestraat, Wellemeersen te Denderleeuw Gezinsuitstap: fietstocht met haltes aan de rand van de lokale natuurge bieden. Fietstocht op eigen risico Bruno De Bruyn - 0496 59 52 43 bruno.de.bruyn@kindengezin.be Eric De Tré – 053 66 04 32 Eric.detre@vhm.be Fiets, verrekijker, warme kleding
zondag 6 maart
zondag 3 april
Natuurwandeling in Liedekerkebos
Natuurwandeling in Liedekerkebos afd. Affligem-Liedekerke
afd. Affligem-Liedekerke 10:00 – 12:00 Ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat, Liedekerke 1 Themawandeling “Eekhoorns en gallen” – 4 km. ☺ Erik De Block h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be
10:00 – 12:00 Ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat, Liedekerke 1 Themawandeling “Vroegbloeiers” – 4 km. ☺ Erik De Block h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be
zaterdag en zondag 12 en 13 maart
zondag 3 april
Eetfestijn afd. Ninove zaterdag 18.00 – 22:00 zondag 11.30 – 14.00 Instituut H.H.Harten, Onderwijslaan Ninove 1 Eetfestijn door het bestuur en de medewerkers afd. Ninove: de opbrengst gaat naar de werking en aankoop van natuurreservaten in de streek. h Wouter Mertens – 0495 68 89 33 wouter.mertens@lin.vlaanderen.be
Natuurwandeling in Essene afd. Affligem-Liedekerke 14:30 – 16:30 Cultureel Centrum Bellekouter Affligem (ingang cultuurzaal) 1 Wandeling in de omgeving van de Okaaibeekvallei met als thema “Voorjaarsbloeiers en vogels” – 4 km. ☺ Erik De Block h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be
nr 1 - januari 2005
BEHEERSWERKEN
zaterdag 5 maart
maart-april-mei
Beheerswerkdag Wellemeersen
Vogelzangcursus
afd. Denderleeuw zaterdag 22 januari
Beheerswerken Heidemeersen afd. Dendermonding 9:30 – 16:00 1 Kappen van populieren. Wie kruinhout wil, kan er meenemen. h Vooraf bellen naar Stefaan Thibau 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be 5 Laarzen, werkhandschoenen.
9:00 – 16:00 Wellemeersen, depot NP aan de overweg Wellemeersenstraat 1 Knotten van wilgen in de omgeving van het depot. Gratis barbecue en drank voor de dagmedewerkers. h Bruno De Bruyn - 0496 59 52 43 5 Laarzen of stevig schoeisel.
afd. Dendermonding
woensdag 16 en 23 februari
9:30 – 16:00 1 Knotten en aanplanten van knotwilgen. Wie hout wil, kan er meenemen. h Vooraf bellen naar Stefaan Thibau 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be 5 Laarzen, werkhandschoenen.
Vogelzang voor beginners
afd. Dendermonding 9:00 - 16:00 De Snuffel, St. Elooistraat 15, Grembergen. 1 Maaien van het riet. Na inschrijving wordt voor een middagmaal gezorgd. h Vooraf bellen naar Tracy Verstraeten – 052 21 11 11 5 Laarzen, werkhandschoenen.
☺
CURSUSSEN
zaterdag 29 januari
zondag 6 en 20 februari
Beheerswerken Heidemeersen
Beheerswerken Groot Schoor Grembergen
afd. Geraardsbergen
afd. Ninove 19:30 – 22:00 Buurthuis Pollare, hoek HoogstraatNekkersput 1 2 theoretische lessen vogelzang voor beginners: aanleren en herkennen van onze tuinvogels aan de hand van hun gezang. 7 Vooraf inschrijven door storten van € 10 op rekening 979-3529555-21 van Natuurpunt Ninove. ☺ Lesgever Koen Leysen h Wouter Mertens – 0495 68 89 33
☺
4 theoretische lessen: 31 maart, 7, 21 en 28 april telkens van 19.30 tot 22.30 uur Theoretische lessen in NMEC De Helix, Hoogvorst 2 te Grimminge. Lesgever Koen Leysen 3 excursies: 16 april, 14 en 21 mei 16 april: Abdijpark te Geraardsbergen, samenkomst voor het koetshuis. 14 mei: Raspaillebos te Moerkerke, samenkomst parking aan de voet van de Bosberg. 21 mei: Boerlaremeersen te Geraardsbergen, samenkomst aan het begin van de kasteeldreef van de Baronie van Boelare, einde Gentsestraat. Gidsen: Wouter Faveyts, Koen Steenhoudt en Tom Van Muylem
7 Vooraf inschrijven via seintje aan Luc Favijts en storten op rekening 523-0456963-71 van Natuurpunt Geraardsbergen met vermelding “vogelzangcursus”. Leden NP € 12.50 en niet-leden € 15 h Luc Favijts 054 41 52 17 luc.favijts@skynet.be
wouter.mertens@lin.vlaanderen.be
afd. Dendermonding 9:00 – 12:00
1 Afzagen wilgenopslag, bij hoge waterstand knotten van knotwilgen. Wie hout wil, kan er meenemen. h Vooraf bellen naar Dirk De Mesel 052 42 67 28 5 Laarzen, werkhandschoenen.
nr 1 - januari 2005
afd. Haaltert 9:30 – 13:00 Centrum Warande, Achterstraat 2, 9450 Haaltert (boven de bibliotheek) 1 De Provincie Oost-Vlaanderen, Natuurpunt Zoogdierenwerkgroep Elio in samenwerking met Natuurpunt afdeling Haaltert organiseren. Theorie en praktijk, daarna volgt een eekhoorninventarisatie in Liedekerkebos of de Gerstjes. 7 Gratis, vooraf inschrijven ☺ Lesgever Goedele Verbeyen h Goedele Verbeyelen – 0495 59 03 92 goedele.verbeylen@lin.vlaanderen.be
Joost Mertens
zaterdag 26 februari
Beheerswerken Wachtbekken 6
zondag 27 februari
Cursus Eekhoorns
Kneu
17
Feest in Den Dotter Een zomerdag in 1977. Een jongentje dokkert achterop grootvaders fiets over de kasseien van de Gotegemstraat. Wanneer ze het pad langs de Molenbeek inslaan, voelt de jonge knaap een intense verwantschap met dit weidse landschap.
dit gebied te vrijwaren voor de toekomst. De generaties van morgen en de natuur zullen het heden dankbaar zijn. Jo Ottoy
5 september 2004. Diezelfde knaap staat tussen een bijzonder talrijk opgekomen publiek zichtbaar ontroerd te luisteren naar de openingsrede ter ere van Den Dotter. Zeven jaar gingen hieraan vooraf, maar het was het wachten waard. Jeugdherinneringen worden opgehaald. Stijn De Ryck, voorzitter van Natuurpunt Groot-Haaltert, schepen Wim Allaer en burgemeester Etienne Lepage, vertegenwoordigers van de gemeenten Haaltert en Mere, thuishaven van Den Dotter, romantiseren met nostalgie over een tijd toen de wereld nog onschuldiger leek, de Molenbeek krioelde van stekelbaarsjes en het hooi nóg frisser geurde onder de zomerzon.
Het feestgejoel verstomt zachtjes maar het infobord blijft fier achter, een tastbaar bewijs van de bekommernis van een groot aantal mensen om
nr 1 - januari 2005
Officiële inhuldiging van het infobord
Afdeling Groot-Haaltert INFO
De openingswandeling geeft een mooi beeld van waar het gebied voor staat. Stilte heerst over dit landschap, gecreëerd tijdens de laatste IJstijd en sindsdien weinig ingrijpend gewijzigd. Uitgesponnen over een behoorlijke afstand en begeleid door een majestueuze buizerd, vormt de 160-koppige groep een kleurrijk feestlint over de weiden, een passend eerbetoon op deze heuglijke dag. Nog even een tussenstop bij Hoeve Volckaert voor een verkwikkend ijsje en dan terug naar de Cabaree, waar het glas geheven wordt op Den Dotter en op hen die dit feestelijk moment mogelijk maakten.
Mark De Ryck
En dan valt het doek. Symbolisch wordt Den Dotter onthuld, een gebied van 250 ha, samengebald op een infobord aan de gevel van volkscafé de Cabaree.
Stijn De Ryck 053 62 71 23 stijnderyck@busmail.net
19
Natuur langs de beneden-Dender tussen Aalst en Dendermonde In vorig nummer van Dendriet verscheen een uitgebreid artikel over het natuurgebied Hogedonk. Iets meer noordelijk op de rechteroever liggen nog een paar schitterende gebieden te blinken... Twee natuurparels langs de Dender... Tot slot bevindt zich aan de Dendermonding de immense Sint-Onolfspolder te Appels. Hogedonk Startend aan de Tragel in Aalst kan men al fietsend of wandelend de Dender stroomafwaarts richting Dendermonde van zeer nabij volgen. Een stevige wandeling waar men heel wat natuurmoois voor in de plaats krijgt. Het gebied van niet minder dan 500 hectare situeert zich stroomafwaarts juist voor Denderbelle en Oudegem, waar de Dender in de brede Scheldevallei stroomt voor hij er in uitmondt. Hogedonk ligt ten noorden van Aalst op de grondgebieden van de gemeenten Gijzegem, Hofstade, Herdersem en Mespelare. Het grenst in het noordoosten aan de perimeter van het erkend natuurgebied de Wiestermeersch. Op korte tijd wist Natuurpunt er 15 hectare aan te kopen! Hogedonk maakt deel uit van het alluvium van de Dender tussen Aalst en Dendermonde. Het is een laaggelegen gebied met voornamelijk als grondtex-
tuur zandleemgrond en natte kleigronden. Het landschap wordt getypeerd door de aanwezigheid van rietvelden, rietkragen, dottergraslanden, hooilanden, vochtige meersen, bospercelen met voornamelijk populieraanplant. Zelfs enkele poelen waarin we watersalamander, groene en bruine kikker en vinpootsalamander terugvinden. Naast een wirwar van grote en kleine beken zien we de oude Dendermeanders liggen. Aan de Ketshoek vinden we dan weer een rijke flora terug met planten zoals wolfspoot, watermunt, grote waterweegbree, gele lis, moerasvergeet-mij-nietje en niet te vergeten toch wel een pareltje voor onze streek, de zwanebloem. Op andere locaties vinden we dan allerlei zeggesoorten, echte koekoeksbloem, grote egelskop, egelsboterbloem en poelruit. Rietkragen vormen een mooie afwisseling in de lineaire landschapselementen. Riet en kleine lisdodde behoren tot oevervegetaties. In ‘t riet woont de kleine karekiet, die zich volop laat horen met zijn typisch gezang, en ook de blauwborst knutselt er zijn nest ineen, stevig vastgemaakt aan de rietstengels. Deze Oude Dender slingert zich verder onder de Wiezebrug door en komt zo in De Muit. Weilanden gescheiden door mooie knotbomenrijen. Overwegend knotwilg, hoewel we ook knotelzen aantreffen.
Bellebroek
Daan StemgĂŠe
Denderbellebroek is sinds mensenheugenis een vochtig laaggelegen gebied met voornamelijk hooilanden. Het is een zeer open gebied van ongeveer 130 ha met een randzone van populieren- en elzenbossen. Het gebied wordt door talrijke grote en kleine beken doorsneden. Bij hoge waterstand van de Dender of overstromingsgevaar wordt het broek als potpolder gebruikt.
20
Zwanebloem
Tot begin de jaren tachtig genoot Denderbellebroek groot aanzien bij ornithologen en botanici. De vochtige hooilanden herbergden voor de regio zeldzame broedvogels zoals het paapje en de kwartelkoning. In de graslanden waren grote ratelaar, echte koekoeksbloem, pinksterbloem‌ de vedetten. Door vermesting, verzuring en vooral verdroging diende het broek wat van zijn oude glo-
nr 1 - januari 2005
De Milieuboot VZW
De Dender, paradijs voor reigers en ijsvogels!
rie in te leveren. De onaangetaste open ruimte met zijn hooilanden en rietkragen bleef echter intact. Ook nu herbergt het broek nog bijzondere en voor Vlaanderen minder algemene broedvogels zoals gekraagde roodstaart, boomvalk, buizerd, ransuil, rietgors, graspieper en groene specht. In het voorjaar geven pinksterbloem, koekoeksbloem, speenkruid en slanke sleutelbloem kleur aan de weilanden en bossen, daarna afgelost door valeriaan, moerasspirea, waterviolier en gele lis. Ook de recreanten ontdekten de schoonheid van Bellebroek opnieuw. Niet alleen de DenderWaaslandfietsroute, maar ook twee wandelroutes van de Grote Routepaden doorkruisen dit gebied. De bedoeling van het aankoopproject is de huidige natuurwaarden, en dat zijn er heel wat, veilig te stellen en door aangepast beheer nog te verhogen. Zo zullen de percelen later dan in de moderne landbouwplanning gemaaid worden om de flora te bevorderen en de broedvogels de kans te geven hun eieren uit te broeden. Ook zal het riet de kans krijgen zich aan de beekranden uit te breiden. Als laatste beheers-
nr 1 - januari 2005
maatregel zullen, op termijn, de populierenbossen vervangen worden door aanplantingen met streekeigen soorten zoals zwarte els, meidoorn, wilg en es.
De Wiester Winter 1990. De gemeente kocht een weiland aan (1 hectare) van de Benedictijnenabdij van Dendermonde. Was het de bedoeling om eerst deze weide te bebossen, ecologisten fnuikten al snel deze plannen door te stellen dat deze gronden daar helemaal niet geschikt voor waren. Onder impuls van de toenmalige schepen van leefmilieu werd gevraagd aan vereniging de Wielewaal om het perceel te beheren als natuurgebied. Aanpalende eigenaars tekenden achteraf een huurovereenkomst en er werd begonnen met het gebied te inventariseren op de aanwezige natuurwaarden. In 2002 werd dan officieel de ‘Wiestermeersch’ erkend als natuurreservaat. De ligging van het weiland, waar het allemaal mee begon, gaf reeds een eerste indicatie van mogelijke natuurwaarden. Een zompig laaggelegen perceel, veeleer hooiland dan weiland, heeft meer kans op interessante ontdekkingen wegens het niet-
21
Luc Verhelst
intense landbouwbeheer. Logisch, want dit gebied langs de benedenzijde van het erosietalud van de Dender staat in de winter onder water en zelfs tot in juni-juli rijdt een boerenkar zich hier nog vast. Bovendien zijn aanpalende gronden verwaarloosde populieraanplantingen die door hun ontoegankelijkheid borg staan voor weinig verstoring. En natuur is er volop aanwezig! Zo ontdekten specialisten een zeldzame plantensoort, de Voszegge, en ontdekte de “insectenman” van onze werkgroep er de Greppelsprinkhaan, die vermeld staat op de Rode Lijst als “zeer kwetsbaar”. Niet verwonderlijk, want de eitjes van deze sprinkhaan overwinteren twee- of driemaal in hoge vegetatie zoals Schermbloemigen en Distels vooraleer ze uitkomen. De sprinkhanen worden dan in juli volwassen en de meeste leven tot eind september. Moeilijke overlevingsvoorwaarden dus in onze geïndustrialiseerde en door landbouw overheerste regio met een allergie voor distels. De totale oppervlakte van het natuurreservaat breidde zich gestaag uit tot bijna 7 hectare vandaag. Natuurpunt stelt dit gebied open, richtte een natuurpad in en gaf reeds menig natuurliefhebber/wandelaar de gelegenheid om van dit stiltegebied te genieten. We hopen dat steeds meer Denderstreekbewoners de weg vinden naar de Wiestermeersch, waar ze kunnen genieten van de rust, de stilte en de steeds opnieuw verbazende variatie in de natuur.
De polder van Onolf In deze polder strekte zich ooit in ver vervlogen tijden een enorm broekbos uit. Door noeste arbeid vormden onze middeleeuwse voorouders dit bos om naar hooiland met her en der wat akkers. Getuige hiervan is de wirwar van glinsterende sloten die de polder doorklieven. Door het won-
22
derlijke mozaïek van nog zuivere sloten, weinig bemeste natte hooilanden en broekbos is dit een van de laatste toevluchtsoorden voor tal van vochtminnende planten, insecten en vogels. Langs de Dendermonding welt in het deelgebied Meerdam voedselarm grondwater op uit de bodem. Dit grondwater vormt een magisch mengsel met het voedselrijker water in de sloten. In dit toverdrankje zweeft het zeldzaam loos blaasjeskruid naast de witte bloempjes van de vrij zeldzame kikkerbeet. De oevers van deze waterparadijzen zijn een van de laatste bastions in Vlaanderen voor een aantal bijzondere vochtminnende planten. Zo zie je hier juweeltjes zoals pijptorkruid, kleine watereppe, rode waterereprijs, bosbies, veldrus, zeegroene muur en nog vele andere. Men hoopt dat door een aangepast beheer ook de dottergraslanden opnieuw hun prachtig kleurenpallet van weleer tonen. Geel voor de dotterbloem, blauw voor het moerasvergeetmenietje, roos voor de echte koekoeksbloem en lila voor de tengere pinksterbloemen. Niet alleen planten vinden dit een prima stek. Zomertalingen wippen even langs tijdens hun trek om dan samen met dodaarsjes en slobeenden hun kostje bij elkaar te duiken of te slobberen. En het kleurrijk vliegend raketje de ijsvogel hebben hier hun vaste uitkijkposten. Al trippelend zoeken watersnippen tijdens hun trek langs de oevers naarstig naar allerlei klein grut. Op de Maey, een natuurgebied van stad Dendermonde, brengen o.a. kuifeenden hun kroost groot, die je dan in de winter op de Dender kan zien dobberen. Tijdens de wintermaanden wordt de Dender een echt vogelparadijs; dan zie je hier vele tafeleenden zij aan zij met wintertalingen, bergeenden, futen, smienten, brilduikers en nonnetjes. Tot op vandaag hebben zo’n 210 geved-
nr 1 - januari 2005
Luc Verhelst
erde vrienden zich uitgebreid laten bewonderen in de Sint-Onolfspolder. Natuurpunt is steeds actief geweest in de polder en langs de begeleidende Schelde en Dender. Ook terreinaankopen konden niet langer uitblijven. Wat een goede keuze bleek, want nu is er al zo’n 16 ha veilig gesteld.
Het Pottelbergschor Een eindje verder langs de Scheldedijk vlak aan de Dendermonding ligt nog een typisch zoetwatergetijdeschor. Dit woest buitendijks stukje natuur wordt twee keer per dag ingenomen door het Scheldewater. Tot voor de 2e Wereldoorlog werden de schorren langs de Schelde nog gebruikt als grasland, als snij- of hakgriend of er werd riet gesneden. Dit gebruik is nu verloren gegaan. Hierdoor zijn de meeste schorren geëvolueerd tot wilgenbroekbossen met ruigtekruidvegetaties.
Door regelmatig de ruigtes te maaien hoopt men hier opnieuw meer riet tussen het wilgenvloedbos te krijgen. Bosrietzanger en blauwborst laten te gepasten tijde hun prachtige zang opstijgen vanuit het wilgenstruweel of de rietvegetatie. Dit is niet alleen een waarschuwing voor andere soortgenoten maar ook voor de wandelaar. Want je betreedt dit gebied best niet zonder de nodige lieslaarzen, en dan nog, want de getijdenwerking op de Schelde kan je elk moment verrassen. De slibresten op de schors van de wilgen tonen je tot hoe hoog het Scheldewater kan komen. Natuurpunt kreeg dit gebied van 6 ha in beheer. Weer een opsteker voor de vereniging, die maar al te graag deze verantwoordelijkheid opneemt. Daan Stemgée m.m.v. Luc Verhelst, Pol Meert en Peter De Pinnewaert
Gegevens van reservaatprojecten tussen Aalst en Dendermonde Naam Hogedonk Bellebroek Wiestermeers St-Onolfspolder Het Pottelbergschor
startjaar 2000 2000 1990 1998
oppervlakte 15 ha 5 ha 7 ha 17 ha
We doen ook een beroep op jou om de aankopen mee te helpen financieren. We zoeken zoveel mogelijk donateurs die willen bijdragen. Het rekeningnummer is 293-0212075-88 op naam van Natuurpunt. Vergeet niet de naam of het juiste nummer van
nr 1 - januari 2005
conservator Daan Stemgée 0476 600 595 Luc Verhelst 052 41 21 21 Pol Meert 052 41 18 85 Peter De Pinnewaert
het reservaatproject van je keuze te vermelden. Voor een gift van € 30,00 of meer wordt een fiscaal attest afgeleverd zodat een deel hiervan via de belastingen gerecupereerd kan worden.
23
Water in de stad! Herinrichting Oude Dender in Dendermonde-centrum Dit ambitieuze project, een gezamenlijk idee van de Afdeling Bovenschelde en van de stad, heeft de bedoeling de oude Dender terug tot een echte levensader door het stadscentrum om te vormen. Men wil de Oude Dender volledig herinrichten vanaf het Denderkanaal (sas) tot de De Bruynkaai aan de Schelde. Hierbij moet de rivier beter geïntegreerd worden in het centrum en attractief worden voor inwoners, klanten en toeristen.
Van op de Vlasmarktbrug, de verkeersverbinding tussen de Grote Markt en de Vlasmarkt centraal in de stad, heeft men aan beide zijden een prachtig uitzicht op het water. Ook hier, net als voor de Bogaerdbrug verder oostwaarts, wordt geopteerd voor een eenvoudige en lichte constructie met een ophaalbrug die de kloof tussen stad en water moet verkleinen. Een houten steiger vertrekt aan de Vlasmarktbrug richting oud sas er vormt daar de aanlegplaats voor de toekomstige jachthaven. Ten oosten van de Bogaerdbrug, waar zich nu de grote parking tussen de Kasteelstraat en de Papiermolenstraat bevindt, wordt de gedempte Dender weer opengelegd. Door deze ingreep wordt het nu mogelijk de laatste fase door te voeren namelijk de Dender doortrekken onder de Noordlaan tot tegen de verhoogde Scheldeoever van de De Bruynkaai. Vooral in deze sectie is de optie tot natuurontwikkeling duidelijk opgenomen in het scenario en het ligt voor de hand dat wij hier als Natuurpunt verwachtingen koesteren... Grenzend aan de Kasteelstraat worden twee wandelpaden aangelegd, één op straatniveau en een tweede op waterniveau, dat dan verder doorloopt
Dirk De Mesel
Volgens de plannen zullen steigers worden aangelegd, uitnodigende oevers en wandelpaden die het stadscentrum verbinden met de natuur van de groengebieden. Daarom wordt ervoor gekozen om de oevers op een samenhangende manier aan te leggen door het eenvormig gebruik van materialen en kleuren over het hele traject. Dit geldt zowel voor dwarsstraten, pleinen, wandelpaden, verlichting en aanplantingen als voor de drie te vernieuwen bruggen over de Oude Dender: de fiets- en voetgangersbrug aan het oud sas, de Vlasmarktbrug en de Bogaerdbrug. De nieuwe brug aan het sas komt op de oorspronkelijke ligging en wordt een sobere, elegante constructie die overeen moet komen met de stemming die men hier wil creëren. Op de groene oevers rond de saskom, wordt de mens als het ware
uitgenodigd tot contact met het water door de aanleg van platforms tot boven het water. Hier is mogelijkheid tot vissen, picknicken, kuieren,… kortom ontstressen midden in het stadscentrum!
24
nr 1 - januari 2005
X Het oud sas ~ Y De Vlasmarktbrug ~ Z De Bogaerdbrug ~ [ De gedempte Denderbedding ~ \ De De Bruynekaai
Schets van de nieuwe saskom
onder de Noordlaan tot de Schelde. De De Bruynkaai wordt aldus omgevormd tot een waterrijk gebied dat wordt doorsneden door diverse wandelpaden in een groen karakter. De paden leiden naar parkeerterreinen en staan in verbinding met de tot een wandeling uitnodigende jaagpaden langs de Schelde. Dirk De Mesel
nr 1 - januari 2005
Schets van de heropende Dender
Afdeling Dendermonding INFO
Stefaan Thibau 052 - 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be
25
Een toekomstvisie voor de vogels in de Dendervallei Zoals je ongetwijfeld reeds hebt gemerkt, heeft dit nummer als thema het Denderproject. Binnen dit project is er natuurlijk ook plaats voor vogels! Hieronder volgt een idee van het heden en de potentiĂŤle toekomst op ornithologisch vlak van de eigenlijke vallei zelf, de lager gelegen gronden langs de Dender dus. Wat we hebben Om maar meteen met de deur in huis te vallen, de Dendervallei is niet meteen een hoogvlieger op het vlak van vogels in Vlaanderen. Begrijp dit niet verkeerd: er is wel degelijk wat te zien in de regio! In een Vlaamse en internationale context moeten we echter toegeven dat onze streek er niet echt uitspringt: voor slechts weinig soorten is de Dendervallei als leefgebied werkelijk van belang.
in een niet zo heel ver verleden nog regelmatige broedvogels waren van de talrijke beemden langs de stroom. Toch zijn er een aantal soorten waarvoor de Denderstreek toch meer dan gemiddeld scoort op Vlaams niveau. We denken daarbij aan broedvogels zoals wielewaal, matkop en waarschijnlijk ook kleine bonte specht. Dit zijn soorten die enigszins gebonden zijn aan vochtige bossen; ook oudere populierenbossen horen daarbij. In enkele gebieden, vooral reservaten, vindt men nog (of opnieuw!) restanten van de oude glorie, met soorten als dodaars en waterral.
Wat we willen Indien een aantal plannen en projecten in de toekomst uitwerking krijgen zal de Dendervallei hopelijk een stuk van haar oude glorie terugwinnen. Dit kan op verscheidene manieren positieve effecten hebben op de avifauna. Ten eerste kan het herstel van het waterpeil in enkele gebieden gunstige voorwaarden creĂŤren voor overwinterende watervogels. Tijdens overstromingen blijkt vaak dat de regio zeker en vast potentieel heeft om aardige aantallen watervogels te herbergen. Als er kan worden in geslaagd om hier en daar van deze uitzondering de regel te maken, dan kunnen we deze vogels ook een meer
Remi Paul Mathys
Karl Van Ginderdeuren
Veel van de waterrijke gebieden die de vallei ooit rijk was zijn inmiddels verdwenen of sterk gedegradeerd. Hiermee zijn ook een hele resem vogels van dergelijke waterrijke gebieden verdwenen of zeldzaam geworden. De Dender is een grotendeels getemde rivier, wat betekent dat de dynamiek die aan een riviervallei eigen is en verantwoordelijk is voor de typische (avi)fauna grotendeels tot het verleden behoort. In de huidige toestand is het zich nauwelijks voor te stellen dat soorten als zomertaling en rietzanger
CINEREA
26
Watersnip
Aalscholvers
nr 1 - januari 2005
Š Yves Adams
Visarend met prooi, doortrekker in onze vallei (foto uit de tentoonstelling Beeldig Water: zie blz 18)
permanente basis aanbieden. De nabijheid van de Scheldevallei en zijn flinke aantallen overwinteraars levert alvast een goed brongebied, van waaruit soorten als wintertaling, pijlstaart en smient vlot onze regio kunnen ontdekken. Merk op dat het hier zou gaan om het herstel van het oorspronkelijke waterpeil; het is de huidige droge situatie die kunstmatig is, en niet omgekeerd! Dezelfde condities die winterse watervogels nodig hebben zouden tijdens de trekperioden ook talrijke trekvogels kunnen aanlokken. Tussenstops om bij te tanken zijn voor deze dieren van levensbelang, en elke extra stop betekent voor hen dan ook een betere kans om hun tocht succesvol te voltooien. Denken we maar aan soorten als grutto, watersnip en kemphaan. De teloorgang van waterrijke gebieden in Vlaanderen en de Dendervallei heeft deze dieren heel wat “tankstations� ontnomen. Het wordt dus tijd om eens wat terug te geven. Uiteraard zouden ook een hele resem broedvogels baat kunnen hebben bij een herwaardering van het riviersysteem. Vochtige ruigten, zoals riet- en zeggevegetaties, zijn heel belangrijk als broedbiotoop voor waterral, blauwborst en rietgors. Een
nr 1 - januari 2005
verbetering en uitbreiding van dergelijke biotopen zal voor deze soorten haast zeker positieve effecten hebben. De aanwezigheid van open water in deze gebieden zal bovendien nog een meerwaarde toevoegen, met wellicht soorten als dodaars, slobeend en zomertaling. Misschien mogen we zelfs dromen van een soort als porseleinhoen! De mogelijkheden om al de voormelde kwetsbare soorten een kans te geven zijn er zeker. In tegenstelling tot wat wel eens wordt gedacht zijn daarvoor zelfs niet eens zo grote oppervlakten nodig. Een aantal maatregelen in een aantal selecte gebieden kunnen reeds heel wat soelaas bieden! Wouter Faveyts
Vogelwerkgroep Cinerea INFO
Wouter Faveyts 054 33 91 06 wouter.faveyts@telenet.be
27
WID goed bezig! Bij het verstommen van het zomers insectengezoem werd eind oktober 2004 in de Denderstreek ook de trieerfase voor de tweede bemonsteringsronde volgens planning afgerond: 60 families werden in ca. 2.500 buisjes opgedeeld, voor verdere soortdeterminatie door 7 externe taxaspecialisten en 7 WID-kernmedewerkers. Vanaf november hervatten de wekelijkse determineer-groepsessies en werd voortgewerkt aan de gegevensverwerking, aangevuld met rodelijstinfo en kaartenverwerking via Arc View. Herhuisvesting
Biodiversiteit is meer dan soortendiversiteit. De genetische variatie in populaties en de soortenvariatie karakteriseren planten- en dierengemeenschappen en deze op hun beurt het ecosysteem en de kwaliteit van onze natuurgebieden in de diverse landschappen. Meer gespecialiseerde soorten kunnen maar overleven in biotopen die ook geschikte habitats zijn (met een assortiment van ecologische hulpbronnen en bijzondere condities op een gepaste ruimtelijke schaal): hun voorkomen maakt dus ook de aanwezigheid van cruciale structuren en condities mee zichtbaar. Een combinatie van soorten uit verschillende taxa en hun operationele habitatdefinities bieden dan ook een hulpinstrument om het gebiedsgericht natuurbehoud in Vlaanderen bij te sturen en niet enkel “meer natuur” maar ook kwalitatief “betere natuur” aan te duiden. Soorten zijn niet enkel een doel op zich, maar de criteria voor soortbeschermingsplannen mogen zich niet, zoals thans nog te vaak, beperken tot habitatrichtlijnen voor annex-soorten.
Peter Tolleneer
Peter Tolleneer
Na de sluiting van taverne “Amadeus” per 01/7/04 en de tussentijdse opslaghalte in het Wellemeersen-materiaaldepot werd in november verhuisd naar het nieuwe WID-werklokaal, boven taverne “De Plesj”, Welleplein te 9473 Welle (ruime parkeergelegenheid aan de kerk). Elke vrijdagavond (20 tot 23 uur) en zaterdagnamiddag (13 tot 18 uur of later) is elke bezige bij én geïnteresseerde Natuurpunter opnieuw welkom. Individuele basis-intro’s voor verscheidene taxa worden mogelijk door de kernmedewerkers ondersteund.
Multisoortenbenadering
28
Uniek wijfje van wapenvlieg Sargus bipunctatus, uit het Osbroek; rugzijde
Zelfde vlieg, een zeldzame waarneming volgens expert Ben Brugge; buikzijde
nr 1 - januari 2005
Laatste blikvangers – zomer en najaar 2004
In 2002-2003 werden in 8 lokale reservaten 1.107 mieren door de WID ingezameld: hierin herkende Wouter Dekoninck 13 miersoorten (30 sexen), waaronder behaarde rode bosmieren (kwetsbaar volgens rode lijst) uit de Wellemeersen en microgyne bossteekmieren (kleine wijfjes; bedreigd in onbekende mate volgens rode lijst) uit de rand van het Duivenbos. Meer over de aangetroffen mieren leest u in de volgende Dendriet: alvast met dank aan Wouter. Zichtwaarnemingen 2004 uit de Denderstreek kan je nog tot eind januari kwijt bij de WID. Eric De Tré
Werkgroep Invertebraten Denderstreek
Eric De Tré 053 66 04 32 eric.detre@vhm.be
Joost Mertens
Daan Stemgée
Uit de triages en occasionele meldingen werden volgende opvallende soorten o.a. onthouden: A sikkelsprinkhaan te Berlare, Heidemeersen; A bijenwolf en (eerste) tijgerspin in de Wellemeersen; A avondrood, winde- en ligusterpijlstaart te Welle, bramenuil te Haaltert; A tientallen zwervende pantserjuffers rond de turfput in de Honegem; A diverse kolibrievlinder-meldingen tot 10 oktober
(o.a. Denderleeuw en Welle bij 10°C); A 30 op 85 lvb-records 2004 betroffen het veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje (honderden tot duizenden eind oktober hibernerend in diverse sites: o.a. +3.500 ex. in het dakgebinte van het geriefgebouwtje in het “Park van Mesen” te Lede); A 1 ruigtelieveheersbeestje in Aalst en Dendermonde; A slakkenloopkever in het Raspaillebos.
INFO
Een interessante discussie hierover tussen H. Jacquemyn en H. Van Dyck ontspon zich in Natuur.focus 3(3), p. 94-98 (lectuur warm aanbevolen). Dat per soort daartoe generaties lang populatiegegevens verzameld en complexe modelleringen uitgevoerd moeten worden is een te zwak argument om alle middelen te investeren in louter gebiedsgericht natuurbehoud. Het kostenplaatje hiervoor ziet er immers ongetwijfeld anders uit wanneer meer vrijwilligers, zoals bij de WID, het multisoortenonderzoek quasi gratis ondersteunen (enkel het noodzakelijk aan te kopen basismateriaal wordt aangerekend aan de meewerkende NPafdelingen, à rato van 100 euro/werkjaar). We gaan liefst niet wachten tot alle condities voor 592 bekende spinsoorten in Vlaanderen uitgebreid zijn beschreven, doch een uitgebreid gamma daarvan zelf is uitgestorven. En dan hebben we het duidelijk niet enkel over de 60 rodelijst-ongewervelden uit onze streek die de WID al heeft geregistreerd!
Avondrood
nr 1 - januari 2005
Zeggedoorntje
29
JNM-Ninoofse vlottentocht! Pollare. Dan gaan de tientallen vlotten, de een al wat sneller dan de ander, stroomafwaarts richting stad Ninove. Ter plaatse gekomen, waar steeds een grote menigte de karavaan staat op te wachten, worden ze ter hoogte van de brandweer door deze uit het water gehesen. Met onze 23 JNM’ers grepen we dit jaar net naast de prijs van “volste vlot”. We konden onze titel van 2003 dus niet verlengen. Voor de
“originaliteitprijs” en de “pechprijs” waren we niet in de running, maar zoals elk jaar nemen we ons nu voor wel eens mee te dingen naar die hoofdprijs, de originaliteitspijs.
JNM
Omdat JNM naast een natuuren milieuvereniging ook nog een jeugdvereniging is, nemen we ieder jaar met veel plezier deel aan de Ninoofse Vlottentocht. Die vond dit jaar plaats op 25 september in het jeugdweekend, met zondag nog de jeugddag voor kinderen (een spectaculair spel in het park). Dit jeugdweekend wordt georganiseerd door de Ninoofse Jeugdraad, waar ook JNM actief in is en waar we zelf de secretaris (Aaike De Wever) leveren. De vlotten werden zaterdagvoormiddag in elkaar gestoken en te water gelaten te
Vogelkijken in de Bourgoyen: 16 januari 2005 In het westen van Gent ligt een waardevol natuurgebied met een oppervlakte van 220 ha: het Stedelijk Natuurreservaat Bourgoyen-Ossemeersen. Het bestaat uit vochtige graslanden (meersen), doorsneden met sloten en grachten. Een paradijs voor planten en dieren. We gaan eens kijken wat dit gebied in de winter te bieden heeft aan vogels. Iedereen tussen de 13 en 25 jaar is van harte welkom!
Afspraakplaats
Station Ninove: 09u45 (met Joachim) Station Aalst: 10u20 (met Joachim)
Station Geraardsbergen: 09u56 (eigen houtje)
Wat meebrengen?
A verrekijker en telescoop, indien in bezit A warme kledij A geld voor de trein en bus A lunchpakket
Verantwoordelijk:
Joachim De Maeseneer 054 33.93.16 joachimdm@yahoo.com
30
INFO
JNM
JNM
Thomas De Maeseneer 054 33 93 16 thomas@jnm.be
nr 1 - januari 2005
natuurpunt Denderstreek Natuurpunt is een open en ongebonden vereniging die mensen op een aangename wijze kansen wil geven om zich in te zetten voor de duurzaamheid van natuur en landschap vanuit een brede maatschappelijke visie. Onze activiteiten situeren zich hoofdzakelijk op het vlak van studie, educatie, beleid en reservatenwerking. Tel.: 015-29 72 20 www.natuurpunt.be
AFDELINGEN Aalst
Daan Stemgée - 0476-60 05 95 daan.stemgee@telenet.be
Affligem - Liedekerke Kern Affligem Wim Van Grieken - 053 - 77 70 06 wim.van.grieken@advalvas.be
Kern Liedekerke Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be
Denderleeuw
Bruno De Bruyn - 053 - 67 07 85
RESERVATEN EN NATUURPROJECTEN
carlos.dhaeseleer@natuurpunt.be
Giften Reservatenfonds: rekeningnummer: 293-0212075-88 met vermelding van de projectnaam en het projectnummer. Giften vanaf € 30 zijn fiscaal aftrekbaar.
Molenbeekmeersen te Denderleeuw / Okegem - 6646 Eric De Tré 053 - 66 04 32
Boelaremeersen te Nederboelare - 6640 Johnny Cornelis - 0474 - 58 08 38
Paddebeekvallei te Dendermonde - 6652 Dirk Van den Bossche 052 - 42 49 60
Brede schorren en Konkelschor te Berlare 6616 Stefaan Thibau 052 - 42 69 72
Pamelse meersen, Dommelingen te Liedekerke - 9972 Jan Barbé 053 - 66 60 03
johnny.cornelis@agr.kuleuven.ac.be
stefaan.thibau@skynet.be
Den Dotter / Blauwbos te Haaltert / Aaigem / Mere 6149 Walter Loy - 053 - 83 89 64
bruno.de.bruyn@kindengezin.be
walter.loy@pi.be
Dendermonding
Stefaan Thibau - 052 - 42 69 72
Gerstjens te Aalst zie Werkgroep Bomen-Park-Osbroek
Erpe-Mere
Groot Neygemveld te Neigem 6100 Franky Van Vaerenbergh
stefaan.thibau@skynet.be
Peter D’Hondt - 053 - 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be
Geraardsbergen
Koen Steenhoudt - 054 - 58 67 58 k.steenhoudt@belgacom.net
Groot-Haaltert
Stijn De Ryck 0472 - 70 20 00 stijnderyck@busmail.net
Lede-Houtem
Herman Derder - 053 - 80 01 10 herman.derder@pi.be
Ninove
Wouter Mertens - 054 - 32 51 71
wouter.mertens@lin.vlaanderen.be
WERKGROEPEN Werkgroep Invertebraten Eric De Tré - 053 - 66 04 32 eric.detre@vhm.be - 2255 Vogelwerkgroep Cinerea Wouter Faveyts 054-33 91 06 wouter.faveyts@telenet.be
Plantenwerkgroep Allium Peter Tolleneer - 053-79 03 60 allium@belgacom.net
Zoogdierenwerkgroep Elio Axel Neukermans - 054 - 32 45 29 elio@telenet.be
Paddestoelenwerkgroep Zwamvlok Herman Derder - 053 - 80 01 10 herman.derder@pi.b
Werkgroep amfibieën & reptielen Ward Koen De Maere greatskua2002@hotmail.com 0485 - 68 89 82
nr 1 - januari 2005
Moenebroek te Geraardsbergen / Lierde - 6620 Carlos D’Haeseleer - 054- 41 87 09
054 - 32 28 54
't Groot Schoor te Grembergen 6603 Tarcy Verstraeten 052 - 21 11 11 Heidemeersen te Berlare 6644 Stefaan Thibau 052 - 42 69 72
stefaan.thibau@skynet.be
Hogedonk te Gijzegem / Herdersem / Mespelare - 6243 Daan Stemgée - 0476-60 05 95 daan.stemgee@telenet.be
Honegem te Erpe-Mere / Aalst / Lede - 6123 Wim D’Haeseleer - 0495 - 87 50 50 wim.dhaeseleer@telenet.be www.natuurpunt.be/honegem
Keelman te Denderhoutem 6178 Guido Van Rossen guido.van.rossen@telenet.be Kravaalbos te Meldert 6071 François Van den Bergh 052 - 35 64 29
Ledezijde 6657 Herman Derder - 053 - 80 01 10 herman.derder@pi.be
Lieferingemeers te Lieferinge 6098 Koen Cochez - 09 - 233 92 38 koen.cochez@vlaanderen.be
eric.detre@vhm.be
Osbroek te Aalst zie Werkgroep Bomen-Park-Osbroek
marcusmichiels@yahoo.com
Phenixberg te Okegem - 6618 Wouter Mertens 054 - 32 51 71 wouter.mertens@lin.vlaanderen.be
Park van Mesen te Lede Herman Derder 053 - 80 01 10 herman.derder@pi.be
Raspaillebos te Grimminge 6164 Koen Steenhoudt 054 - 58 67 58 k.steenhoudt@belgacom.net
Rietbeemd te Moerbeke / Viane / Lessines - 6058 Godfried Merlevede 068 - 33 51 06 g.merlevede@tiscali.be
Sint-Onolfspolder te Appels / Dendermonde - 6623 Gert Gillis 052-20 22 63 Valier te Liedekerke - 9418 Marc Michiels - 053 - 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com
Dendervallei te Ninove 6099 Joachim De Maeseneer Joachimdm@yahoo.com Wachtbekken 6 in Sint-Gillis / Dendermonde Stefaan Thibau 052 - 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be
Walputbeek / Dendermeersen te Meerbeke - 6213 Meert Isabelle 054 - 33 36 65 lunami@hotmail.com
Wellemeersen te Denderleeuw/ Erembodegem - 6612 Eric De Tré 053 - 66 04 32 eric.detre@vhm.be home.tiscalinet.be/wellemeersen
Werkgroep Bomen-ParkOsbroek / Gerstjens te Aalst Peter Tolleneer 053 - 79 03 60 wbpo.aalst@belgacom.net
Dendriet is het regionale contactblad voor de leden van negen Natuurpuntafdelingen en vier studiewerkgroepen in de Denderstreek. Deze afdelingen en werkgroepen willen zowel occasioneel als structureel intens samenwerken. Je kan voor meer inlichtingen steeds terecht bij de contactpersoon voor jouw afdeling of de werkgroep die jouw interesse wegdraagt. Stuur je opmerkingen, aanmoedigingen, belevenissen en natuurpuntjes door naar de redactie. Deadline volgende Dendriet: 1 februari 2005. Dendriet ontvangen : Leden van Natuurpunt die lid zijn van een niet-Denderstreekafdeling kunnen Dendriet ontvangen door hun lidmaatschap te wijzigen naar de afdeling binnen de Denderstreek van hun keuze of door zich te abonneren op Dendriet. Dit doe je door middel van een overschrijving van € 7,50 op rekeningnummer 3930491337-24 van Dendriet, Heldergemstraat 161, 9450 Heldergem, met vermelding van je lidnummer en “abonnement Dendriet, middenkatern afdeling...”. Een afzonderlijk abonnement zonder lidmaatschap van Natuurpunt is niet mogelijk.
REDACTIERAAD Wouter Mertens - hoofdredacteur Daan Stemgée - redactiesecretaris Stijn De Ryck - publicatiecontroller Wilfried Veldeman - ontwerp & opmaak Marc Symoens - corrector Koen Steenhoudt - verzending Willy Beeckman, Joachim De Maeseneer, Dirk De Mesel, Herman Derder, Eric De Tré, Peter D’Hondt, Wouter Faveyts, Peter Tolleneer, Wim Van Grieken Werkten ook mee aan dit nr : Lode Beck, Thomas De Maeseneer, Dirk De Mesel, Karel De Pelsemaeker, Eric De Tré, Dirk De Vis, Magda De Wolf, Carlos D’Haeseleer, Wouter Faveyts, Jo Ottoy, Karl Van Ginderdeuren
DRUK Drukkerij Druk in de Weer, Gent Papier: CyclusPrint 90 gram, 100% kringlooppapier Inkt: gedrukt met vegetale inkten en plantaardige wasmiddelen
31
Zondag 23 januari 2005: Natuurinrichting in het Osbroek
INHOUD 3 6
Natuurrichtplan voor de Denderregio Het Dender- en Markproject
10
Nieuwe wandelroute Wellemeersen
14
Pennevruchten van leden
15
Denderkalender
18
Tentoonstelling in de Helix
19
Feest in Den Dotter
20
Natuur langs de beneden-Dender
24
Water in de stad!
26
Toekomst voor vogels
28
Werkgroep Invertebraten goed bezig
29
Het vlot goed bij de JNM
Deze titel verwijst naar: A het Griekse dendron, wat boom betekent, A een mineraal in de vorm van een boompje op voegvlakken van sommige gesteenten, A de vertakte uitlopers van hersenzenuwcellen: een communicatiekanaal dus, A het Denderbekken met een netwerk van sloten en beken, A tenslotte staat er natuurlijk ook veel riet langs de Dender...
Redactieadres: Dendriet, Pamelstraat 119 9400 Ninove E-m mail: dendriet@telenet.be Website: www.natuurpunt.be/denderstreek Verantwoordelijke uitgever: Wouter Mertens, Pamelstraat 119, 9400 Ninove Rekeningnummer: 393-0491337-24, Dendriet, Heldergemstraat 161 9450 Heldergem
Foto’s voorpagina: Yves Adams Magda De Wolf
SCHENK EEN LIDMAATSCHAP ! Gezinslidmaatschap: € 20 op rekening 230-0044233-21 Je ontvangt natuur.blad en Dendriet Voor € 8,50 meer ontvang je ook natuur.focus (studie en beheer) of natuur.oriolus (vogels) Voor € 34,50 in totaal ontvang je zowel natuur.blad, -focus, -oriolus en Dendriet (vermeld de tijdschriften die je wenst op de overschrijving)