dendriet 2013 nr 3 jaargang 12

BELGIE / BELGIQUE P.B. GENT X

BC1133 Afgiftekantoor Gent X - P109327

jaargang 12

nummer 3 - 2013 Retouradres: Mikol De Decker, Dokter Haekstraat 37, 9200 Grembergen Is je adres niet juist? Meld het aan de redactie.

driemaandelijks tijdschrift

Reservaatzone Donkmeer Bever arriveert Big Jump Opening Juffrouwkapel

juli - aug. - sept.

Gear for Adventure

Geniet méér in de natuur...

met het juiste materiaal van bij Trekking

P Gore-tex jassen Windstoppers P Thermische t-shirts P Waterdichte schoenen P Verrekijker P n

P Rugzak on va o t r e pv GPS P ting o tuurpunt r o k -5% rt Na lidkaa

600m2 vol gespecialiseerde uitrusting

Hernieuwbare energie voor uw bedrijf Haalbaarheidsstudies en advies inzake biomassa, zonne-energie en windenergie voor bedrijven (ook KMO’s) Zero Emission Solutions bvba Frits De Wolfkaai 8/24 9300 Aalst Tel +32 (0)53 41 66 66 Fax +32 (0)53 41 66 00 www.zeroemissionsolutions.com

Oude Gentbaan 255 - 9300 Aalst 053 705 222 info@trek-king.be - www.trek-king.be

Voorwoord Veerkracht van de natuur De bever kwam vroeger in heel Europa voor. Al sinds de bronstijd werd hij door de mens lokaal ten behoeve van ruimte en materialen uitgeroeid. Door deze niet afhoudende bejaging was de bever eind 18de eeuw in onze contreien verdwenen. Begin twintigste eeuw stond hij zelfs in geheel Europa op het punt van verdwijnen.

Het voorzichtig herstel in Nederland sinds het begin van de jaren negentig en in Vlaanderen sinds begin deze eeuw, wordt nu eindelijk ook voor onze regio zeer recent tastbaar. In Dendriet jaargang 2009 nummer 4 schreven we nog een beverartikel dat het pad moest effenen in de voorwaardelijke wijs; welnu, met de recente waarnemingen in onder andere Vlassenbroek, Lebbeke, de Wellemeersen en de Dendervallei te Ninove, lijkt de opmars van deze topsoort ook in onze regio al een feit. Het natuurbehoud heeft er alle belang bij om deze kolonisatie de komende jaren goed te documenteren.

Het lijkt maar een kwestie van tijd om ook her en der beverburchten langs de gehele loop van de rivier te kunnen aantreffen. We verwijzen alvast graag naar het artikel van Dirk De Mesel, die de recente aanwezigheid van de Bever in Lebbeke deskundig becommentarieert. Voor wie nog meer wil weten, hebben we in de nazomer zelfs een uitgebreide zoogdiercursus op het programma staan. Wie zijn nek wil uitsteken voor nog meer kwalitatief oppervlaktewater kan op 14 juli op niet minder dan drie plekken in de regio een flinke plons wagen in de Dender tijdens de Big Jump!

De terugkeer van de bever kan als een triomf worden beschouwd van het Europees natuurbeleid. Onder impuls van Europa werden grote aaneengesloten eenheden natuur afgebakend (vogel- en habitatrichtlijngebieden) maar ook regionaal bouwde men vaak netwerken uit zoals het VEN (Vlaams Ecologisch Netwerk).

Natuurpunt stond mee aan de basis van deze afbakeningen en bouwde de voorbije decennia ook mee aan talloze concrete terreinrealisaties.

nr. 3 - juli 2013

En dat leidt af en toe tot succesverhalen. Zo kan je de aanwezigheid van het zeldzame woudaapje als broedvogel aan het Donkmeer (zie artikel in dit nummer) en de recente broedpoging van een koppeltje wilde ooievaars aan de Gavers in Onkerzele als beloningen zien voor het herstel van de lokale basisnatuurkwaliteit en het noeste werk van vele natuurbeschermers.

We mogen echter niet blind zijn voor de ruimere problematiek. Is de natuur er in die grote massieve natuurnetwerken lokaal op vooruitgegaan dankzij toenemende verwerving en beheer, buiten deze gebieden zijn de natuurwaarden nog spectaculairder gedaald.

En natuur kan maar duurzaam in stand blijven als er overal, ook in steden en op het platteland, voldoende ‘horizontale’ natuurkwaliteit aanwezig blijft. Hier is dringend werk aan de winkel.

Bevers verdwenen door afschot voor vlees, pels en bevergeil. Dat hebben we gehad, hoor ik je denken. Terecht, die bedreiging zien ook wij niet onmiddellijk terugkeren. Maar bevers zijn ook verdwenen wegens ruimteconcurrentie met de mens. En die factor is er de laatste twee eeuwen alleen maar scherper op geworden. Als natuurvereniging zullen we er dan ook alles aan doen om juist te communiceren over de terugkeer van deze dieren. Ook over het feit dat er soms overlast kan zijn in gebieden die zowel mens als bever hebben uitgekozen.

Net zoals bij de vos en de steenmarter zijn ook hier voor elk knelpunt technische oplossingen mogelijk om met respect voor elkaar samen te leven. We hebben ook jouw hulp nodig om aan dat draagvlak te werken. Natuurbehoud vergt een inspanning van iedereen. Natuurbehoud gaat niet (alleen) over een of andere Aziatische knuffel. Het gaat over wat jij doet aan je achterdeur. Dank alvast om je steentje bij te dragen.

Wouter Mertens, hoofdredacteur.

3

De Reservaatzone Donkmeer In het uiterste noorden van de Dendrietregio bevindt zich de alom bekende en groene toeristische trekpleister het Donkmeer. Dat een groot deel ervan een zeer hoge natuurwaarde heeft en als reservaat wordt beheerd, is minder bekend. Een verhaal over de vergane glorie en nieuwe kansen van één van de grootste meren van Vlaanderen. soorten broedden er in 2013 een vijftigtal koppels. Ook het ons zo goed bekende koppel ooievaars, waarvoor we langs de Dender in Gijzegem in 2008 een nestpaal hadden neergepoot, heeft uiteindelijk hier zijn vaste broedstek gevonden.

Eendenkooi We komen aan bij de eendenkooi, die nog niet zo lang geleden gerestaureerd werd. Blijkt dat de oudste vermelding ervan te vinden is op een kaart uit 1678 en tot kort na 1930 ving men hier in alle stilte elke winter grote aantallen eenden voor de keuken van welstellende burgers. Die vangsten moet men zien in de

vroegere tijdsgeest. Het was toen een normale exploitatie van de natuur. Pas de laatste 50 jaar kreeg het respect voor de natuur een veel groter belang.

Deze eendenkooi lag eeuwenlang in een uitgestrekte eigendom van een adellijke familie.

In 1952 zijn het Donkmeer en omgevende gronden verkocht aan drie gemeentebesturen, die nu de gemeente Berlare vormen.

Sinds 1961 is de eendenkooi een publiek toegankelijk dierenpark.

In het begin van vorige eeuw ving men hier op topdagen tot 400 eenden. Door toenemende verstoring en daling van het aantal doortrekkende eenden in de omgeving, verdwenen de meeste

Eddy Copers

Ik heb aan de Donk afgesproken met Michaël Crapoen, medewerker bij vzw Durme en verantwoordelijk voor het natuur-bezoekerscentrum Donkmeer op de Donklaan.

Het klikt meteen als blijkt dat Michaël conservator is van het blauwgrasland Eetgoed van Natuurpunt in Serskamp. We wandelen naar het vogelwildpark met afschuwelijke hokjes voor exotische soorten eenden waarvan er elk jaar wel een paar ontsnappen. Ondertussen vliegen boven ons de blauwe reigers en aalscholvers aan en af, want in de reigerie zijn de hongerige kuikens luidruchtig aan het bedelen naar voedsel. Van beide

 Varen verboden want deze zone is gereserveerd voor de natuur.

4

nr. 3 - juli 2013

© Vilda - Yves Adams

 De in 2009 gerestaureerde eendenkooi van het Donkmeer. eendenkooien. Dit gebeurde hier kort na 1930. In België is de vangst voor consumptie wettelijk verboden in 1972.

In de meeste eendenkooien was de wilde eend de meest gevangen soort. De laatste kooiman,

nr. 3 - juli 2013

Camiel Kets, noteerde in de winter 1922-1923 dagelijks de vangst, de soort en de prijs van de gevangen eenden. Het betrof toen 108 wilde eenden, 749 talingen, 86 pijlstaarten en 28 slobeenden.

In 2009 heeft de gemeente Berlare samen met vzw Durme deze eendenkooi in al haar glorie hersteld.

Een turfgestoken meer Als we verder stappen, laten we het toeristische Nieuwdonk links liggen en komen we aan een smal pad middenin het water, omboord met een groen kader van bomen en riet. Mijn gids Michaël begint een geschiedenisles. De hoefijzervormige laagte in het huidige Berlare (bekend onder de namen Berlare broek, Turfput en Donkmeer) is een oude Scheldemeander die aan het eind van de laatste ijstijd, dus ongeveer 10.000 jaar geleden, op een natuurlijke manier is afgesneden van de hoofdstroom. Als stilstaand water is het gebied vervolgens helemaal verland en vanaf het einde van de zeventiende eeuw tot in de

5

de beide wereldoorlogen werd als gevolg van het gebrek aan kolen in Berlare weer turf gewonnen.

In het totaal zou de turfwinning meer dan 6.000.000 m2 opgeleverd hebben.

Biodiversiteit Door de aanwezigheid van bijzondere abiotische factoren en diverse ecotopen is deze omgeving van oudsher bekend voor zijn enorm rijke biodiversiteit.

In een niet zo lang verleden wemelde het in de laagveenbiotoop dan ook van woudaapjes en grote karekieten die verscholen zaten in uitgestrekte riet- en mattenbiesvelden. Deze werden afgewisseld met kranswierrijk helder open water en hectaren aan krabbenscheervegetaties.

Sinds ca. 1970 zorgde toenemende druk van o.a. toerisme, recreatie en verstedelijking voor een degradatie van het landschap en de waterkwaliteit. Lozingen, overstorten en het hanteren van een kunstmatig waterpeil waren de grote boosdoeners en zorgden voor een hoge eutrofiëringsgraad.

Sinds eind jaren ’80 is vzw Durme actief in dit gebied en op dit moment beheert ze 55 hectare in en aan het Donkmeer. Het beheer is vooral gericht op het versterken van de nog aanwezige doelsoorten zoals moeraskruiskruid, wateraardbei en woudaap, maar ook op het creëren van nieuwe kansen door herstel van biotopen. Prioritair daarbij is het streven naar een zo goed mogelijke (grond)waterkwaliteit en het instellen van een natuurlijk waterpeil. Eén van de positieve effecten hiervan was het eerste succesvol broedgeval sinds lange tijd van woudaap in 2012. Op aangelegde vlotten komen hier ook visdiefjes tot broeden.

Hemelsche Rij Dit bijzonder deelgebied is grotendeels ingenomen door nitrofiel elzenbroekbos en zuur eiken-beukenbos. Oudbosplanten zoals bosanemoon, gewone salomonszegel en boskortsteel tref je hier vlekgewijs aan. Dit gebied is doorspekt met talrijke sloten en is een belang-

Eddy Copers

loop van de 19de eeuw werd het uitgegraven voor de winning van turf. Blijkbaar dachten wetenschappers tot in de jaren veertig van de twintigste eeuw dat enkel grachten en kleinere putten verwezen naar het verleden van turfwinning.

De oudste kaarten van Overmere, Uitbergen en Berlare dateren uit de 17de eeuw. Hierop is nog geen enkele waterpartij getekend. De Ferrariskaart van ongeveer een eeuw later (1771-1778) toont al een aaneenschakeling van grillig gevormde vijvers ter hoogte van Berlare broek en Turfput. Pas op de kaart van Vander Maelen (1850) vinden we ook het huidige Donkmeer. Op deze kaart is trouwens de volledige hoefijzervormige laagte als waterpartij getekend.

Allereerst werden de vijvers van Berlare broek en Turfput uitgegraven, waarna het huidige Donkmeer aan de beurt kwam.

Al deze putten liepen van nature vol water. In de eerste helft van de negentiende eeuw kwam aan deze turfwinning een einde. Tijdens

 Een sierlijke broedvogel van aangelegde vlotjes: het visdiefje

6

 Opnieuw broedvogel sinds 2012 : kop

nr. 3 - juli 2013

Maquette eendenkooi We eindigen onze wandeling in het Bezoekerscentrum Donkmeer, waar je naast de cultuurhistorische ontstaansgeschiedenis en vele uitvergrote oude postkaarten ook een behoorlijk grote en precieze maquette van de eendenkooi vindt. Daarop kan je de structuur goed bekijken. De tuin van het centrum werd aangelegd op een insectenvriendelijke manier met vele bloeiende planten om vlinders aan te trekken. Het bijenhotel kon natuurlijk ook niet ontbreken. Voor het eerst zal in juli en augustus het bezoekerscentrum elke zondag geopend zijn van 14 tot 18 uur (gratis).

Een mooie toekomst?

Zowel de unieke troeven voor het toerisme als de kansen voor

natuurontwikkeling zijn de verschillende overheden niet ontgaan. Er staat een natuurinrichtingsproject voor het Berlare broek samen met het Donkmeer in de stijgers en allerlei voorstudies zijn lopende om de natuurwaarden te verbeteren en de natuurbeleving voor de bezoekers te optimaliseren. De ambities zijn niet min en de werken zouden in 2015 starten. Samen met de lopende natuurontwikkeling langs de Schelde in het kader van de Sigmawerken wordt de noordelijkste gemeente van de Dendrietregio straks een unieke cluster van veel natuurschoon.

Daan Stemgée mmv Michaël Crapoen

Bezoekerscentrum Donkmeer INFO

nacht-actieve levenswijze wordt deze vis haast nooit waargenomen en maar bij uitzondering gevangen. Een andere opmerkelijke soort die je hier aantreft is de bittervoorn.

Donklaan 119A te Berlare 09 348 30 20 donk@vzwdurme.be

Eddy Copers

Daan Stemgée

rijk rust- en stiltegebied in deze streek.

Het vormt samen met het Berlare Broek het kerngebied van de nachtegaal: in 2006 maar liefst een 10-tal koppeltjes, de laatste jaren een 6-tal. Andere leuke broedvogels zijn matkop, boomklever en fitis.

Ree, steenmarter, eekhoorn en vos zijn al betrapt in het gebied en in 2012 is waterspitsmuis aangetroffen. Er is een vermoeden dat een boommarter hier ook ronddwaalt want in 2011 is in de buurt een verkeersslachtoffer gevonden.

In het kader van de monitoring werd hier ook extra aandacht besteed aan de vissen. Met een fuik werden verschillende vissoorten gevangen, waaronder hoogstwaarschijnlijk de uiterst zeldzame grote modderkruiper. Deze vissoort is weinig bekend. In heel Vlaanderen zijn nog slechts 25 vindplaatsen. Lang geleden was de grote modderkruiper goed vertegenwoordigd in het bekken van de Schelde. Door zijn verscholen en

pel woudaapjes in rietvegetatie Donkmeer  Zonovergoten zomerse oeverranden

nr. 3 - juli 2013

7

De bever arriveert in de Denderstreek!

Lang verwacht… le nouveau castor est arrivé De bever, het grootste knaagdier van Europa, verdween in de 19-de eeuw in grote delen van WestEuropa. Vandaag doet hij zijn blijde rentree in onze regio! Natuurpunt kon recent in één van zijn reservaten in het noorden van de regio een beverterritorium vaststellen aan de hand van sporen, een dam en ondertussen ook met cameravallen. Tot ieders verbazing zijn er dit voorjaar nu ook meldingen van een bever in Denderleeuw en in Ninove… Het gaat ineens snel met de bevertrein.

Historiek

Sporen en foto’s

In 1848 verdween de Europese bever in Vlaanderen, net zoals in de ons omliggende landen, als gevolg van versnippering van zijn leefgebieden en door jacht.

Na een geslaagde herintroductie in de meeste landen rondom ons en in Wallonië, werden ook in Vlaanderen, meer bepaald ten zuiden van Leuven, een twintigtal bevers uitgezet. Maar ondertussen doet de bever het goed in Vlaanderen. De soort verspreidt zich steeds verder en dringt zelfs door tot in het sterk verste-

De sporen liegen er niet om: typische potloodpuntige afgeknaagde boompjes en een dammetje. Het leidt geen twijfel meer, hier woont een bever. Dat de bever zich op deze locatie vestigt is niet zo raar.

Bevers zijn uitgesproken planteneters. In de zomer eten ze vooral kruidachtige planten, gras en waterplanten, maar ook wortels en wortelstokken. In de winter wordt overgeschakeld op boomschors. En de gemakkelijkste manier om aan voldoende boomschors te geraken, is bomen omknagen en die vervolgens schillen.

Vooral niet te dikke bomen van zachte houtsoorten zoals populier en wilg vallen goed in de smaak.

Aan beide soorten is in het wachtbekken alvast geen gebrek. Met cameravallen werd de bever er in volle actie gefilmd en de beelden zijn te zien op Youtube via het kanaal DendrietTV.

Rik De Baere

delijkt landschap. Aanvankelijk was de Vlaamse populatie beperkt tot twee aaneengesloten kernpopulaties: één ten zuiden van Leuven en één aan de Grensmaas in Limburg. Maar de laatste jaren gaat het snel, met vestigingen aan de Maas, Dijle, Demer, Nete, Durme, Rupel en Schelde. Sinds kort heeft ook het Denderbekken een eigen beverterritorium.

In 2003 werden de eerste bevers gesignaleerd in de provincie Antwerpen en in 2007 verscheen er een in de Scheldevallei in Vlassenbroek, waar in 2012 voortplanting werd vastgesteld. In de winter 2011/2012 werden ook bevers gemeld in het Molsbroek (Lokeren).

En in oktober ontvingen we het bericht dat er een bever was waargenomen in de Denderregio, meer bepaald in Wachtbekken 6 op de grens van SintGillis-Dendermonde en Lebbeke, één van de wachtbekkens van de VMM en het enige dat samen met Natuurpunt wordt  Een bijna doorgeknaagde wilg, bewijs beheerd. van hun aanwezigheid

8

Bescherming Op sommige plaatsen wordt de komst van de bever op gemengde gevoelens onthaald.

Bevers doen zich immers regelmatig tegoed aan landbouwgewassen (vooral maïs en bieten), kunnen graven in oevers en dijken (met de nodige onrust voor

nr. 3 - juli 2013

Daan Stemgée

Daan Stemgée

 Gevat met cameraval

zonder negatieve gevolgen voor de omgeving. Het waterbergend vermogen van het wachtbekken wordt momenteel slechts minimaal beïnvloed door de beverdam.

De Europese bever is in Vlaanderen beschermd, zowel via Europese als via Vlaamse wetteksten. Hij mag niet bejaagd of

op enige wijze vervolgd worden, noch mogen zijn biotopen of dammen vernield of weggenomen worden.

In natuurreservaten is de bever een echte aanwinst voor de biodiversiteit. Hij creëert open plekken in de rivierbeddingen, zodat verbossing wordt vermeden, en draagt bij tot meer dood hout in

Rik De Baere

de waterbeheerder tot gevolg) en bouwen dammen. Zo’n dam kan de gebieden in de ruime omgeving onder water zetten, wat tot conflicten kan leiden met aangrenzende landbouwpercelen. Maar de kans lijkt klein dat de Lebbeekse bever voor overlast zal zorgen: in het wachtbekken is voldoende plaats voor een dam,

 Materiaal voor de dam

 Dam in wording

nr. 3 - juli 2013

9

Eddy Caudron

 Overdag gespot te Ninove de natuur. In het wachtbekken zal de bever dus deel van de spontane wilgenopslag afknagen en zo meehelpen aan het beheer van het wachtbekken.

Toekomst Eerst werd gedacht dat we hier met een passant zouden te maken hebben maar nu de bever inmiddels nagenoeg een klein jaar aanwezig is, lijkt het een definitieve vestiging te zijn. Als deze bever een partner zou vinden (vermoedelijk zit er momenteel maar één exemplaar) en er zich zou voortplanten, dan zijn er zeker nog voldoende mogelijkheden voor de jongen om nieuwe gebieden in te nemen. Via het stroomafwaartse Denderbellebroek kunnen ze naar de rest van het natuurgebied Beneden-Dender afzakken.

Ook stroomopwaarts zijn er kansen, o.a. in de Wellemeersen. Maar dan moet er eerst nog Aalst en een sluis gepasseerd worden. Afwachten of de bever zich hier zal laten versassen …

10

Nieuwsflash!

Half april van dit jaar kwam er een mondelinge melding binnen van een bever op de Dender ter hoogte van de Wellemeersen.

Een gezonde reactie bij de regionale natuurkenners was scepticisme: geen bewijsfoto, ’t zal wel een muskusrat zijn geweest, enz… Maar dit veranderde twee weken later met overtuigende bewijsfoto’s in de mailboxen van een exemplaar tussen Ninove en Pollare. De lokale natuurbeheerders vermoeden zelfs dat het om meerdere exemplaren zou kunnen gaan. Natuurpunt zal de komende weken en maanden waarnemingen proberen te verzamelen om een betere inschatting te kunnen maken van de eventuele omzwervingen van het dier. Kennis is een essentiële factor om dieren te kunnen beschermen.

Het plotse opduiken van bevers roept ook enkele vragen op. Gaat het om een natuurlijke verspreiding vanuit het noorden via de

Dender, waarbij zou blijken dat sluizen geen hinderpaal vormen, of komen ze vanuit een tot nu toe ongekende populatie in het Waalse Denderbekken? Opheldering hierover komt er misschien vanzelf over enkele jaren…

In ieder geval werd er langsheen de Dender en diverse zijbeken het voorbije decennium flink geïnvesteerd in het aankopen en beheren van natuur voor iedereen en zijn beverfamilies er meer dan welkom. Natuurpunt vraagt iedereen dan ook om de komende jaren de nodige nederigheid en wijsheid te hanteren om de bevers, na meer dan twee eeuwen, weer het plaatsje te geven dat ze verdienen in onze regio. De verdere verwachtingen zijn dat de beverpopulatie zich nog zal uitbreiden via de Dender en in de nabije toekomst ook andere natuurreservaten in de Denderstreek zal innemen. We kijken er met spanning naar uit!

Dirk De Mesel & Daan Stemgée

nr. 3 - juli 2013

Big Jump 2013

Samen springen op 14 juli Op zondag 14 juli kan je met een enthousiast verfrissende plons in de Dender mee actie voeren voor een propere Dender waar vrije migratie van vissen en andere dieren mogelijk is. In onze regio doen weer drie steden mee. Kom een namiddag mee waterpret beleven en steek tegelijkertijd mee je nek uit. Vermijd parkeerellende en kom met de fiets!

Big jump wil de Europese kaderrichtlijn water een duwtje in de rug geven. Deze richtlijn wil dat tegen 2015 alle waterlopen in een goede ecologische toestand zijn. Deze ambitieuze doelstelling is maar mogelijk dankzij de steun van het brede publiek. Daarom wil Big jump jaarlijks zoveel mogelijk mensen letterlijk in contact brengen met de waterlopen.

Big Jump is een initiatief van de European Rivers Network en Natuurpunt zet er graag mee zijn schouders onder.

Gelijklopend programma in Aalst, Dendermonde en Ninove 14.30 uur: Verzamelen op de afspraakplaatsen 15 uur: Gezamenlijk jump / 17 uur: Afronding

Aalst Aalst

* De fototentoonstelling “De Dender vroeger en nu” * Hapjes en drankjes van Oxfam Wereldwinkel zijn tegen een eerlijk prijsje verkrijgbaar A Informatiestandjes van o.m. stedelijke diensten, Fairtrade gemeente, Oxfam en Natuurpunt.

Denderstraat, Nieuwburgstraat en Tragel

Ninove Ninove

Locatie: Zwarte Hoekbrug, Kruispunt Organisatie: Natuurpunt Aalst en Aalsterse klimaatkoepel Programma: • Voor de derde keer kan je rond 15:00 uur in veilige omstandigheden zwemmen in de Dender. Daar naast gaan we op zoek naar waterdiertjes langs de Denderoever en kan u meewandelen naar het Wijngaardweld waar we onze suggesties toelichten voor de uitbouw van een parkzone langs de waterkant.

• Duurzame hapjes en drank • Ludieke muzikale begeleiding

Dendermonde Dendermonde

Locatie: Dender aan de sasbrug, ter hoogte van het RAC, Begijnhoflaan 49 Organisatie: Stad, Oxfam, Natuurpunt

Programma:

* Onderzoek het water van de Dender en kom te weten wat er leeft

nr. 3 - juli 2013

Locatie: Aanlegkaaien van de boten aan voetgangersbrug ‘t Oeverstekske ter hoogte van Stadspark Ninove, Denderkaai.

Organisatie: Natuurpunt Ninove, Stad, JNM,

Programma:

• Wedstrijd ludieke verkleedpartij • Drankenstand • Ludieke muzikale begeleiding

Voor meer informatie: Aalst: rik.debaere@telenet.be – 053 21 29 13

Dendermonde: inge.smolders@dendermonde.be – 052 25 11 87

Ninove: joachim.de.maeseneer@natuurpuntninove.be – 0499 80 89 05

11

Wendy, een dame met een hart voor vleermuizen Wendy De Coster heeft een groot hart voor dieren, maar vleermuizen vormen een ware passie. Ze vangt zieke of gewonde dieren op en verzorgt ze. Eenmaal hersteld worden ze weer naar hun vindplaats gebracht en daar vrijgelaten. Er worden heel het jaar door vleermuizen in nood gevonden, maar de opvang neemt vooral in de zomer veel tijd in beslag.

Opgeleid in het buitenland Wendy, die op de IT afdeling van een ziekenhuis werkt, studeerde een aantal jaar geleden dierenzorg. “Ik trok verschillende weken naar vleermuizenspecialisten in Noorwegen en Engeland om bij te leren over het verzorgen van vleermuizen. Zo heb ik nu voldoende praktijkkennis opgedaan om zo’n diertje te verzorgen”.

Om je te kunnen ontfermen over zieke of gewonde vleermuizen moet je natuurlijke beschikken over de nodige accommodatie. Daarvoor heeft Wendy in haar woning een kamer ingericht als opvangcentrum. Wie de kamer binnenwandelt waant zich heel even bij de dierenarts. Hier heeft ze in totaal al zeker zeventig vleermuizen gered. “Ik hou per vleermuis een fiche bij met onder andere het gewicht, welke medicatie werd toegediend, wat ze eten en vooral waar ze werden gevonden. Volwassen vleermuizen moet je op dezelfde plaats afzetten omdat ze hun woongebied door en door kennen”, legt Wendy uit.

Melk en meelwormen

© Vilda - Rollin Verlinde

Omdat het in deze periode extra druk is - de jongen vliegen uit in augustus - werkt Wendy tijdelijk deeltijds. Soms komt er een heel nest binnen bij een vogelopvangcentrum, dan springt ze bij. “Bij verbouwingen bijvoorbeeld komt het voor dat een kraamkolonie wordt verstoord. Ik moet ze dan speciaal aangepaste melk geven en ze moeten hier leren vliegen. Of ze het halen

 Een dwergvleermuis, haast onooglijk klein

12

in de vrije natuur kunnen we enkel te weten komen door ze te voorzien van een zendertje. Hun een aantal weken de ruimte geven om hun vliegkunsten te ontwikkelen verhoogt aanzienlijk hun kans op overleven. Een volwassen vleermuis zoals deze dwergvleermuis, die bij ons het meest voorkomt, weegt amper 5 gram, een pasgeboren zelfs maar één gram, dat maakt ze zo breekbaar.”

Wendy geeft de vleermuizen vooral meelwormen.

“Verder zijn ze heel proper, ze scheiden geen geur af, de uitwerpselen zijn droog. Hierdoor is het mogelijk ze in huis op te vangen.”

Van kattenvoer tot olieslachtoffer Woensdagavond ging Wendy nog een gewonde vleermuis ophalen. “De mensen denken meestal dat ze een kleintje vinden maar de dwergvleermuizen blijven echt zo klein. Als we vleermuizen zien vliegen in het donker, lijken ze groter. Het beestje vliegt ook niet rechtuit maar maakt voortdurend draaibewegingen omdat ze achter insecten aanzitten. Sommige mensen denken echter dat ze geïnteresseerd zijn in hun haar maar de gewone dwergvleermuizen die we typisch tijdens zwoele zomeravonden in onze tuin zien fladderen eten vooral muggen, en natuurlijk geen mensen.”

“In deze periode zijn katten hun grootste vijanden.

In het schemerdonker springen ze naar de vliegende vleermuizen en vangen ze uit de lucht. Ik heb zelf twee katten en hou ze in de zomermaanden binnen als het donker wordt.’

Soms worden er ook andere slachtoffers gevonden.

Wendy: “Vorig jaar in november, terwijl het VOC Oostende met man en macht olievogels aan het wassen was, kreeg ik mijn eigen olieslachtoffertje binnen.

Deze vleermuis, laten we hem Ollie noemen, was in een bak met olie gevallen. Toen hij ontdekt werd gaf iemand het advies om de vleermuis aan de muur buiten te hangen, en dat zonder het diertje gezien te hebben. Gelukkig is hij mooi op zijn plaats blijven hangen ... Ollie kreeg een bad en de nodige verzorging.

Maar doordat de Ollie zo lang op zijn vleugels was blijven zitten, werd de tere vlieghuid toch te sterk aange-

nr. 3 - juli 2013

© Vilda - Rollin Verlinde

 Dwergvleermuis in vlucht tast en haalde Ollie het niet. Het komt vaak op snelheid aan bij het proberen redden van vleermuizen!”

Wat met een zieke of gekwetste vleermuis?

© Vilda - Yves Adams

“Pak geen vleermuis met de blote handen op, vooral niet wanneer ze ziek of gekwetst is. Het diertje zal bijten uit zelfverdediging. Je doet best handschoenen aan. Het is belangrijk om direct contact met vleermuizen te vermijden. Onder een aantal zeldzame soorten zoals de laatvliegers kan namelijk het hondsdolheidvirus voorkomen, zij

het heel uitzonderlijk. Dit virus kan overgebracht worden op mensen wanneer de vleermuis bijt of wanneer haar urine in een open huidwondje komt. Om de vleermuis op te pakken, schuift je je hand onder het lijf en hou je voorzichtig de vleugels vast, want deze beschadigen snel.

Neem het diertje op met een doek, leg het met doek en al in een donkere doos en verwittig mij zo snel mogelijk.

Een andere mogelijkheid is om een VOC te verwittigen want ook zij weten raad of zo niet sturen ze je wel door.

Vleermuizen eten en drinken normaal niet in gevangen-

 Proef de sfeer van de nacht tijdens de nacht van de vleermuis

nr. 3 - juli 2013

13

Verloren in de winterkou Ook in de winter worden er al eens vleermuizen gevonden. Meestal gebeurt dit bij verbouwingswerken waarbij toevallig een winterverblijfplaats vernietigd wordt.

Vliegt de vleermuis rond en is het relatief warm (meer dan 5°) buiten, dan laat je ze gewoon naar buiten vliegen. Bij koud weer wacht je best tot het beestje zich aan de muur hangt. Zodra de vleermuis vast hangt, kan je ze voorzichtig weghalen. Plaats heel voorzichtig een doos met ventilatiegaatjes over de vleermuis, schuif er

een kartonnetje achter en breng de doos naar Wendy.

Zij zorgt ervoor dat deze diertjes dan rustig door de winter komen. In de lente worden ze dan vrijgelaten in de buurt van waar ze werden gevonden.

Peter D’ Hondt

Vleermuizenopvang Gijzegem INFO

schap, dus ga niet zelf experimenteren. Voor alle andere vragen omtrent vleermuizen kan je bij het Agentschap voor Natuur en Bos terecht.

batphone 0487 90 62 38 vleermuizenopvang@gmail.com

Nacht van de Vleermuis Op zaterdag 24 augustus Welke vleermuizen je onder de dakpannen en in de spouwmuur aantreft en welke boven je hoofd scheren op de zolders van kerken en kastelen, kom je te weten op de Nacht van de Vleermuis. Ervaren vleermuisgidsen vangen met batdetectors de vleermuisgeluiden op en kunnen zo bepalen welke soorten er rondfladderen. Ze vertellen waarom deze luchtacrobaten ‘s winters in ijskelders of bunkers vertoeven. Maar ook hoe we ze kunnen beschermen in de natuur en in onze gebouwen.

Bijvoorbeeld door je tuin te voorzien van vlinderen insectenvriendelijke planten. Of door je kat voor de nacht nog eten te geven, zodat er ‘s nacht geen vleermuizen op haar menu staan. Of door vleermuizen onderdak te geven in een vleermuizennestkastje op een zonnige plek.

Aalst Aalst Natuurpunt Aalst trekt dit jaar naar het Kravaalbos.

Vanuit het sympathieke dorpscafé ‘Stinne’ vertrek-

ken wandelingen langs de bosrand. De kinderen worden geschminkt tot Batman, er speelt een vleermuisfilm, en na de wandeling kan je met een drankje napraten bij een boeiende infostand.

Waar: Café Stinne, Putstraat 38, Meldert Wanneer: 20 tot 22 uur Info: Rik De Baere, rik.debaere@telenet.be, 0476 887129

Geraardsbergen Geraardsbergen Na een korte voordracht in het Ideeënhuis, verkennen we het Geraardsbergse stadscentrum met het abdijpark en de omgeving van de Dender als ideale waarnemingslocaties.

Waar: Ideeënhuis, Vredestraat 20, Geraardsbergen Wanneer: 19.30 tot 22 uur Info: Walter Aelvoet, walter6109@hotmail.com, 054 502713

Vleermuizen hotels gezocht: wie zoekt mee?

Natuurpunt wil actie ondernemen voor deze mysterieuze nachtdieren. Wil je ook helpen met het beschermen van deze intrigerende zoogdieren? Wil je verblijfplaatsen inventariseren? Ken je nog oude bunkers of ijskelders of weet je holle bomen zijn waar er regelmatig vleermuizen zwermen?

Neem dan contact op met de Zoogdierenwerkgroep - Diemer Vercayie – 0499 147360 - diemervercayie@ scarlet.be

14

nr. 3 - juli 2013

DENDERKALENDER  uur van vertrek  plaats van afspraak

 bijzonderheid

 toelichting  gids

 contactpersoon

 zeker meebrengen

Activiteiten van Natuurpunt zijn voor leden gratis en niet-leden betalen 1  (2 e per gezin), tenzij expliciet anders vermeld.

Op onze excursies breng je best laarzen mee en zijn een verrekijker en een passende veldgids nuttig.

Bij activiteiten buiten de regio is carpooling gebruikelijk ( o,o7 per km/persoon).

zondag 7 juli

zondag 21 juli

zondag 4 augustus

Natuurwandeling in de Gerstjens afd. Aalst

Uitstap Vlamovenkouter te Welle afd. Denderleeuw

Natuurwandeling in het Osbroek afd. Aalst

 10:00 – 12:00

Parking Gerstenhof, Gerstenstraat 12, Erembodegem In de Gerstjens is een natuurinrichtingsproject uitgevoerd dat de natte natuurrijkdom ten goede is geko men en ook spectaculaire groene kinderspeelruimte opleverde.  Geert Rohaert  Stad Aalst, milieudienst – 053 73 24 12





zondag 7 juli

Natuurwandeling in de Wellemeersen afd. Denderleeuw  14:00 - 17:30

 Infobord Rodestraat, Denderleeuw  Wandeling met aandacht voor

waterjuffers & libellen. I.s.m.

Werkgroep Invertebraten Denderstreek  Erik de Tré – 053 66 04 32  Laarzen of stevig schoeisel zondag 7 juli

Wandeling in de Heidemeersen afd. Dendermonding  14:00 – 17:00  Basisschool Ten Berge,

Galgenbergstraat 39, Berlare  Wandeling met aandacht voor bijen

en vlinders.  Dirk De Mesel – 052 42 67 2 Zondag 14 juli

Big Jump Aalst, Dendermonde & Ninove  14:30 – springen stipt om 15:00

 Meer info op pagina 11 van deze

 14:00 – 18:00  Welleplein, (kerk) Welle  Focus op kleiputten en insec-

ten. I.s.m. Werkgroep Invertebraten Denderstreek.  Eric De Tré – 053 66 04 32  Stevig schoeisel zondag 28 juli

Vlinderwandeling in het Raspaillebos afd. Boven-Dender  14:00 - 17:00

 Kerk, Muiterij, Everbeek-Boven  Gehakkelde aurelia’s, grote dikkop-

jes, kleine vuurvlinders, icarus-

blauwtjes, oranje zandoogjes, kleine

ijsvogelvlinders, ... Met een beetje

mooi weer zijn ze van de partij

tijdens deze wandeling in en om de

Everbeekse Bossen.  Johnny Cornelis – 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com zaterdag 3 augustus

Vlinderuitstap Maldegemveld Afdeling Ninove  13:30 – 17:30  Afspraak aan Parking Brantano,

Ring-Oost 6 Ninove.

Kostendelende. Start ter

plekke aan de Drongengoedhoeve

(Drongengoedweg 9, 9910 Ursel)

omstreeks 14:25.  Wandeling doorheen het gebied

met aandacht voor de dagvlinders,

die op dit moment normaliter de

top van een tweede vliegperiode bereiken.  wouter.mertens@natuurpuntninove.be

0495 68 89 33

Dendriet

zaterdag 3 augustus zondag 21 juli

Doorbomen over bomen in Honegem afd. Erpe-Mere  9:30 - 12:00

 Keiberg 71 A, grens Lede-Erpe  We bekijken de rijke variëteit aan

bomen in het Solegembos en de

bosjes in het open landschap van de Honegem.  Peter Tolleneer – 0498 40 83 28

nr. 3 - juli 2013

Planteninventarisaties in het reservaat Beneden-Dender  9:00

 Kapel op de Grote Baan in Herdersem  Planteninventarisaties van de plan-

tenwerkgroep Naturelaar in het

natuurgebied Beneden-Dender.  Brian Roelandt  Miek Van der Heyden – 052 48 41 48 cvn.miek.vanderheyden@skynet.be

 



10:00 – 12:00 F. Blanckaertdreef, Infobord aan atletiekpiste (zijstraat Parklaan) te Aalst Wandeling met speciale aandacht voor de bomenrijkdom van dit broekbos, een rustige natuurparel vlakbij het Aalsterse stadscentrum.  Paul Van den Bremt  Stad Aalst, milieudienst – 053 73 24 12 zondag 4 augustus

Zomer in de Wellemeersen afd. Denderleeuw  14:00 – 18:00  Infobord Rodestraat Denderleeuw  Zweefvliegen onder de loupe. I.s.m.

Werkgroep Invertebraten Denderstreek.  Dirk De Vis – 053 78 45 42 woensdag 7 augustus

Inventarisatie Plantenwerkgroep Allium  18:30 – 22:00  Parking stedelijk kerkhof, Leo De

Bethunelaan, Aalst  Aalst, Bergekouter  Peter Tolleneer – 053 57 00 84 allium@belgacom.net zondag 18 augustus

Inventarisatie Plantenwerkgroep Allium  8:30 – 12:00  Parking stedelijk kerkhof, Leo De

Bethunelaan, Aalst  Aalst, Bergemeersen (slachthuis)  Peter Tolleneer – 053 57 00 84 allium@belgacom.net zondag 18 augustus

Over juffers en pages afd. Erpe-Mere  9:30 - 12:00  Keiberg 71 A, grens Lede-Erpe  Aandacht voor de libellen en vlin-

ders tijdens een ochtendwandeling

door de Honegem.  Peter D’Hondt – 0476 65 52 16 peter.dhondt@telenet.be

15

vrijdag 23 augustus

Avondwandeling in Ledezijde afd. Lede   



19:00 - 21:00 Impe, dorpsplein Ontdek de mooie hoekjes van het reservaat bij ondergaande zon.

Peter De Craecker – 0473 95 40 06

Meerbeke, Ninove.

 Inventariseren van bladmijnen.

‘s Avonds nachtvangst van nacht vlinders.  Picknick, loupe en drank zelf mee te brengen.  christian.picke@natuurpuntninove.be

0477 30 03 41

vrijdag 23 augustus

zondag 1 september

Nachtvlinders in Ledezijde afd. Lede

Landschaps- en bomenexcursie afd. Denderleeuw

 21:30

 Impe, dorpsplein  Samen het nachtvlinderleven ont-

dekken in ons natuurgebied.  Door weersomstandigheden is het

mogelijk dat deze activiteit niet kan

doorgaan. Dus best even contact

nemen vooraf  Peter D’Hondt – 0476 65 52 16 Peter.dhondt@telenet.be

 09:00 - 18:00  Denderbrug, Kaaistraat, Erembodegem  Wandeling in de Kapellemeersen

Erembodegem, omgeving Sint-

Amanduskapel en Dendervallei.  Bestuur NP Denderleeuw  Dirk De Vis – 053 78 45 42  Stevig schoeisel

zaterdag 24 augustus

zondag 1 september

Nacht van de vleermuis in Geraardsbergen afd. Boven-Dender  19:30 - 22:00

Natuurwandeling in het Stadspark afd. Aalst

 Ideeënhuis, Vredestraat 20, Geraardsbergen  Vleermuizenkenner Joachim De

Maeseneer begint met een korte

voordracht over vleermuizen.

Nadien laat hij ons d.m.v. een

batdetector kennis maken met

enkele vleermuissoorten. Het

stadscentrum met het Abdijpark

en de nabijheid van de Dender is

daar opvallend geschikt voor.  Walter Aelvoet – 054 50 27 13 walter6109@hotmail.com zaterdag 24 augustus

Nacht van de vleermuis afd. Aalst  20:00 – 22:00

 Café Stinne, Putstraat 38, Meldert  Vanuit het sympathieke dorpscafé

“Stinne” vertrekken wandelingen

voor een levendige ontmoeting

met vleermuizen langs de rand van

het Kravaalbos. Ervaren vleermuis gidsen vangen met speciale bat

detectors de vleermuisgeluiden op

en kunnen zo bepalen welke soorten

er rondfladderen. De kinderen worden

geschminkt tot Batman, er valt een

vleermuisfilm te bekijken en na de

wandeling kan je met een drankje

napraten bij een boeiende infostand.  Rik De Baere – 0476 88 71 29 – rik. debaere@telenet.be zaterdag 24 augustus

Dagexcursie bladmineerders Afdeling Ninove  10:00 – 24:00

 Kapel van Bevingen, Bevingen te

16

zondag 8 september

Survivalnamiddag afd. Ninove  14:00 – 17:00

 Einde Spoorwegstraat, Ninove  Als natuurliefhebber trek je vast wel

regelmatig de natuur in. Heel af en toe

loopt het echter fout. De grens tussen

het geplande avontuur en een con crete overlevingssituatie kunnen we

niet bepalen. Maar één ding staat

vast: ze zijn niet ver van elkaar ver wijderd! Niemand staat stil bij de

eventuele gevolgen wanneer het

noodlot toeslaat, niemand is er

op voorbereid. Tijdens deze

boeiende namiddag laat Christian

Pické je kennis maken met

survivalpsychologie en enkele

technieken die het verschil

kunnen maken in een overlevings situatie.  zakmes, gamellen of leeg (proper)

blik, water.  Christian Pické – 0477 79 94 73

christian.picke@natuurpuntninove.be

 10:00 – 12:00

 Hoofdingang Stadspark  Het Aalsterse stadspark zit vol

natuur door een gericht ecologisch groenbeheer.  Inge Singelyn  Stad Aalst, milieudienst – 053 73 24 12 zondag 1 september

Familiefietstocht langs onze reservaten afd. Affligem-Liedekerke  13:45 – 16:30

 Parking zwembad, Sportlaan te Liedekerke  In een gezapig tempo fietsen we

langs onze reservaten. In samenwer king met Pasar Liedekerke en

Affligem en Natuurpunt Ternat.  Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be zondag 1 september

Wildekruidenwandeling in Leanderbos en omgeving afd. Boven-Dender  14:00 - 17:00  Parking Leanderbos 77 (nabij

Parochiebosdreef), Overboelare  Taalgrensoverschrijdende

wandeling van het Leanderbos door

het Arduinbos naar het Boelarebos

en terug via de Rietbeemd. Natuurgids

Olivia Seminck vertelt over de wilde

kruiden die momenteel in bloei staan.

Na de wandeling is er gelegenheid

om te proeven van enkele wildekruidenthees.  Willem Boonen – 054 41 75 85,

0479 09 80 37 willem.boonen@skynet.be

zondag 8 september

Honegem: een monument van een landschap afd. Erpe-Mere  14:30 - 17:00  Keiberg 71 A, grens Lede-Erpe  Een familiewandeling met speciale

aandacht voor de cultuur-historische

achtergrond van de Honegem en

de betekenis ervan voor de huidige natuurwaarde.  Peter D’Hondt – 0476 65 52 16 peter.dhondt@telenet.be zondag 15 september

Inventarisatie Plantenwerkgroep Allium  8:30 – 12:00  Parking stedelijk kerkhof, Leo De

Bethunelaan, Aalst  Aalst, Zandberg  Peter Tolleneer – 053 57 00 84 allium@belgacom.net zondag 15 september

Durven turfen in Honegem afd. Erpe-Mere  9:30 - 12:00  Keiberg 71 A, grens Lede-Erpe  Een unieke gelegenheid om op

een ochtendwandeling eenmalig de

Turfput te bezoeken met uitleg

over zijn geschiedenis en gevoelige natuurwaarde.  Peter D’Hondt – 0476 65 52 16 peter.dhondt@telenet.be

nr. 3 - juli 2013

zondag 15 september

Vlaamse verenigingsdag leden & gezin van vzw Natuurpunt afd. Denderleeuw  14:00 - 17:30

 Vertrek aan het Welleplein, (kerk) Welle  Kesterheide te Kester. Eigen programma.  Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43  Picknick & stevig schoeisel zondag 15 september

Inhuldiging Juffrouwkapel afd. Boven-Dender  14:00 - 17:00

 De Helix, Hoogvorst 2, Grimminge  In januari 2012 is de Juffrouwkapel

in het Raspaillebos volledig

ingestort. Na anderhalf jaar werken

is ze in al haar glorie herrezen.

Vandaag wordt de vernieuwde kapel

officieel voorgesteld.  Koen Steenhoudt – 054 58 67 58 koen.steenhoudt@skynet.be vrijdag 27 september

Avondwandeling in Ledezijde afd. Lede   



19:00 - 21:00 Impe, dorpsplein Ontdek de mooie hoekjes van het natuurgebied bij ondergaande zon.

Peter De Craecker – 0473 95 40 06 vrijdag 27 september

Nachtvlinders in Ledezijde afd. Lede  21:30

 Impe, dorpsplein.  Samen het nachtvlinderleven

ontdekken in ons natuurgebied.  Door weersomstandigheden is het

mogelijk dat deze activiteit niet kan

doorgaan. Dus best even contact

nemen vooraf  Peter D’Hondt – 0476 65 52 16 peter.dhondt@telenet.be zondag 29 september

Inventarisatie Plantenwerkgroep Allium  8:30 – 12:00  Parking stedelijk kerkhof, Leo De

Bethunelaan, Aalst  Aalst, Puiteput  Peter Tolleneer – 053 57 00 84 allium@belgacom.net zondag 29 september

Seizoenswandeling in het reservaat Beneden-Dender afd. Aalst  10:00 - 12:00  Kerk te Wieze

nr. 3 - juli 2013

zondag 6 oktober

 Najaarsversie van de

driemaandelijkse ochtendwandeling door de mooiste hoekjes van de Wiestermeers en Hannaerden.  Dirk Tas – 053 79 03 50 dirk_tas@skynet.be zondag 29 september

Blauwgroene wandeling afd. Affligem-Liedekerke

Natuurwandeling in de Gerstjens afd. Aalst  10:00 – 12:00 

  

zaterdag 12 oktober

 13:45 – 16:30

 Parking zwembad, Sportlaan te Liedekerke  De blauwgroene wandellus voert ons

door onze mooie natuurgebieden.

In onze nieuwe folder staat een kaart je en info. In samenwerking met het

gemeentebestuur van Liedekerke.  Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be zondag 29 september

Natuurreservatentocht van De Padstappers afd. Boven-Dender  Vrij vertrek tussen 7 en 15 uur,

aankomst tot 18 uur  Parochiezaal, Beverstraat 2, Viane  Uitgestippelde wandellussen van

6, 10, 16, 21, 26, 32 of 50 km langs

trage wegen door o.m. de Rietbeemd,

Markvallei, Kluysbos en Raspaillebos.  e 1,5 pp., e 1,1 voor leden van Aktivia  www.padstappers.be

Natuurpuntquiz afd. Ninove  19:30 - 24:00 







zondag 6 oktober

Paddenstoelenwandeling in Liedekerkebos afd. Affligem-Liedekerke  09:45 – 12:00  Ingang Liedekerkebos,

Schelfhoutstraat, Liedekerke  We zoeken de mooiste paddenstoel,

misschien woont er wel een

kabouter in.  Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be

Dr. Hemerijckxplein, 9400 Ninove, Jeugdcentrum De Kuip Leuke natuurquiz op niveau.

Ploegjes van 4 deelnemers. Voor de 14de keer kan je komen genieten van de milieu- en natuurquiz van de Denderstreek. Algemene vragenreeksen, fotoreeksen, themareeksen, een tafelronde en een 1-3-5 ronde met vragen over vooral natuur en milieu. Maar ook aardrijkskunde en natuurkunde komen aan bod, net als cultuur, politiek en actualiteit met een link naar natuur en milieu.

Inschrijven door e 16 (= e 4 pp) over te schrijven op rekening 979-3529555-21 met vermelding: inschrijving quiz + de naam van je ploegje Wouter Mertens – 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be

CURSUSSEN

zaterdag 5 oktober

Eetfestijn Natuurpunt Boven-Dender afd. Boven-Dender  11:30 - 13:30 en 17:30 - 21:00

 Parochiale zaal, Grimmingeplein, Grimminge  Witte en zwarte pensen met appel moes, vegetarische burgers met rata touille of een boterham met hesp en

rauwkost, begeleid door een streek biertje, wijn of frisdrank. De op brengst gaat integraal naar de verdere

uitbouw van de natuurreservaten in

Geraardsbergen, Lierde en Everbeek.  Koen Steenhoudt – 054 58 67 58 koen.steenhoudt@skynet.be

Parking Gerstenhof, Gerstenstraat 12, Erembodegem-Aalst Op zoek naar paddenstoelen.

Peter Tolleneer Stad Aalst, Milieudienst – 053 73 24 12

Najaar

Cursus zoogdieren afd. Ninove Leer de zoogdieren kennen!

Donderdagen 12, 19 en 26 september en 3 en 10 oktober  19:30 – 22:00  Burchtstraat 9, 9400 Ninove, zaaltje

boven Café “In de Keizer”  Theorielessen met lesgever Joeri Cortens.

Zaterdag 21 september

 20:00 – 22:30





Station Appelterre (NIET Eichem) Eerste praktijkles: muizen en vleermuizen op het terrein met lesgever Joachim De Maeseneer.

 Inschrijven via een mailtje naar

eddy.caudron@natuurpuntninove.be en overschrijving naar 979-3529555-21 van Natuurpunt Ninove met vermelding “cursus zoogdieren”. Prijs: e 42 voor Natuurpuntleden, tweede persoon per gezin betaalt e 30 (je ontvangt

17

dan één syllabus per gezin). JNM-

leden betalen e 30. Niet-leden betalen e 66.  Joachim De Maeseneer – 0499 80 89 05

joachim.de.maeseneer@natuurpunt.be

BEHEERSWERKEN zaterdag 6 juli

Heidemeersen afd. Dendermonding  9:00 – 12:00







Basisschool Ten Berge, Galgenbergstraat 39, Berlare Afvoeren maaisel droge graslanden of bestrijding Amerikaanse vogelkers.

Vooraf contact nemen met Stefaan Thibau – 052 42 69 72 of Dirk De Mesel – 052 42 67 28 zaterdag 20 juli

Werkvoormiddag in één van onze reservaten afd. Boven-Dender  9:00 - 12:30

 Nog af te spreken  In een natuurreservaat is altijd

wel een werkje op te knappen: bomen

en struiken aanplanten, afsluitingen

afbreken of herstellen, een wandel pad inrichten, enz. Wat we precies

gaan doen, wordt later beslist.  Carlos D’Haeseleer – 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@gmail.com zaterdag 3 augustus

Heidemeersen afd. Dendermonding  9:00 – 12:00  Basisschool Ten Berge,

Galgenbergstraat 39, Berlare

doortje worden aangeboden.

 Bestrijding (uittrekken, uitsteken)

 Marc Michiels – 053 67 11 91

marcusmichiels@yahoo.com

Amerikaanse vogelkers op de rivierduin ‘t Stampkot.  Vooraf contact nemen met Stefaan Thibau – 052 42 69 72 of Dirk De Mesel – 052 42 67 28 zaterdag 17 augustus

Werkvoormiddag in één van onze reservaten afd. Boven-Dender  9:00 - 12:30

 Nog af te spreken  In een natuurreservaat is altijd

wel een werkje op te knappen:

bomen en struiken aanplanten,

afsluitingen afbreken of herstellen,

een wandelpad inrichten, enz. Wat we

precies gaan doen, wordt later beslist.  Carlos D’Haeseleer – 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@gmail.com zaterdag 14 september

Sint-Onolfspolder afd. Dendermonding  9:00 - 14:00  Sint-Onolfsdijk, Tijsluis kant van

Appels, monding Nieuwe Dender  Hooilandbeheer.  Vooraf contact nemen met: Bart Dierickx – 052 21 03 81 zondag 15 september

Beheerswerken afd. Affligem-Liedekerke  9:00 – 12:30  Plaats van afspraak wordt tijdig meegedeeld  Beheerswerken in een van onze

reservaten. Drank en een tussen-

zaterdag 28 september

Heidemeersen afd. Dendermonding  





9:00 – 12:00 Basisschool Ten Berge, Galgenbergstraat 39, Berlare Afvoeren maaisel droge graslanden of bestrijding Amerikaanse vogelkers.

Vooraf contact nemen met Stefaan Thibau – 052 42 69 72 zondag 13 oktober

Beheerswerken afd. Affligem-Liedekerke  9:00 – 12:30  Plaats van afspraak wordt tijdig meegedeeld  Beheerswerken in een van onze

reservaten. Drank en een

tussendoortje worden aangeboden.  Marc Michiels – 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com zaterdag 19 oktober

Werkvoormiddag in één van onze reservaten afd. Boven-Dender  9:00 - 12:30  



Nog af te spreken In een natuurreservaat is altijd wel een werkje op te knappen: bomen en struiken aanplanten, afsluitingen afbreken of herstellen, een wandelpad inrichten, enz. Wat we precies gaan doen, wordt later beslist.

Carlos D’Haeseleer – 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@gmail.com

15 september: Boven-Dender huldigt Juffrouwkapel in En daar moet je bij zijn …

Haast 400 manuren werden er al gepresteerd. Alles verloopt op schema. Op 15 september word je dan ook verwacht op de inhuldiging van onze gerestaureerde Juffrouwkapel in het Raspaillebos, met NMEC de Helix te Grimminge als startpunt van alle activiteiten. De details moeten nog in elkaar gebokst worden, maar ruw weg zal het programma er als volgt uit zien. * Vanaf 12u00 doorlopend: korte gezinszoektocht (4 km) * Vanaf 12u00 doorlopend: mogelijkheid tot drankje en hapje (hot dog) * Van 14u tot 16u00 doorlopend: start van geleide wandelingen (4 km) * 17u30: fotopresentatie, korte toespraak en gratis drankje * De JNM bekommert zich die dag om de jeugd Surf naar www.natuurpunt-boven-dender.be, en kies ‘Verslagen’ voor een fotoverslag van alle reeds geleverde kapelwerken, en ‘Activiteiten’ voor een gedetailleerde uitwerking van de details van die dag, of schrijf u in op onze nieuwsbrief via een mailtje naar johnny_cornelis@hotmail.com.

18

nr. 3 - juli 2013

Houdt het nachtleven je wakker?

Zoogdierencursus

Afdeling Ninove INFO

De toekomst van deze dieren is sterk afhankelijk van de vraag of ze ook een plaatsje in ons hart weten te veroveren. Natuurpunters kunnen hier het voortouw nemen.

Daarom richten we graag een cursus zoogdieren in.

In tegenstelling tot insecten, vogels en planten zijn er maar weinig zoogdiersoorten in België, slechts een 80-tal. Toch is zoogdierenstudie niet vanzelfsprekend.

Zoogdieren zijn schuw en leven meestal ’s nachts. We moeten dus onze trukendoos boven halen om zoogdieren te zien of er een spoor van te vinden. Zo gaan we aan de slag met een bat-detector of life-traps, kruipen we op kerkzolders en in forten, zoeken we sporen, pluizen we braakballen, schijnen we met zware lampen, liggen we uren op de loer… met als beloning een schattige muis, een prachtig burlend hert, een jagende vleermuis, een marter, een spoor van een lynx, een knaagspoor van een bever, …

Deze cursus van Natuurpunt Educatie bevat 5 theorielessen en 2 praktijklessen. We leren niet alleen onze zoogdieren (her)kennen, we leren ook al deze trucks om ze vast te stellen en te zien. Duik dus met ons mee de nacht in en laat je onderdompelen in de wondere wereld van onze zoogdieren.

© Vilda - Rollin Verlinde

De laatste vijftien jaar heroverde de vos een plaatsje in ons Vlaamse landschap.

Recenter zijn ook steenmarter en ree aan een opmerkelijke comeback in de regio bezig. Heet van de naald zijn de eerste schuchtere pogingen van de bever om zijn plaatsje in de Dendervallei te veroveren (zie artikel elders in deze Dendriet). En wie houdt het everzwijn tegen in zijn opmars doorheen Vlaanderen?

Joachim.de.maeseneer@natuurpuntninove.be 0499 80 89 05

Praktisch Theorie: 12, 19 en 26 september en 3 en 10 oktober, telkens van 19 tot 21.30 uur in het zaaltje boven café ‘In Den Keizer’, Burchtstraat 9 te Ninove.

Praktijk: 21 september, 20 tot 22.30 uur station te Appelterre, ‘t Angereelstraat 99, 9400 Appelterre-Eichem; tweede datum nog te bepalen.

Lesgevers: Joeri Cortens (theorie) en Joachim De Maeseneer (praktijk).

Inschrijven: via een mailtje naar eddy.caudron@natuurpuntninove.be en overschrijving van inschrijvingsgeld naar 979-3529555-21 van Natuurpunt Ninove met vermelding “cursus zoogdieren”.

Prijs: e 42 voor Natuurpuntleden, tweede persoon per gezin betaalt e 30 (je ontvangt dan één syllabus per gezin). JNM-leden betalen e 30. Niet leden betalen e 66.

nr. 3 - juli 2013

19

Verbeterde waterkwaliteit en beekjuffers.

Een succesverhaal?

Tot voor kort leek hardop dromen over de terugkeer van beekjuffers langs de Dender en zijn zijbeken zeer optimistisch. Nu lijkt het erop dat deze pareltjes onder de waterjuffers toch aan een opmars begonnen zijn in onze Denderregio. De verbeterde waterkwaliteit van een aantal waterlopen lijkt alvast een belangrijke factor.

De weg naar zuiver water is lang

geen enkele waterloop nog als ‘uiterst slecht’ gekwalificeerd terwijl het aandeel dat ‘goed’ tot ‘zeer goed’ scoort, steeds groter wordt. Dat een betere waterkwaliteit ook de biodiversiteit een nieuw leven heeft ingeblazen is onder andere te merken aan het herstel van de vispopulaties in onze rivieren. Door de Habitatrichtlijn beschermde vissoorten die begin jaren 90 quasi uitgestorven waren, verspreiden zich opnieuw in een aantal rivierbekkens, waaronder ook het Denderbekken. Voor deze soorten kwam de ver-

© Vilda - Rollin Verlinde

De inspanningen van het voorbije decennium op het vlak van waterzuivering hebben als resultaat dat er momenteel drie tot vijf keer minder vervuiling in onze beken en rivieren terechtkomt. De laatste metingen van de BBI (Belgische Biotische Index) tonen aan dat 35% van de waterlopen nu een goede biologische waterkwaliteit hebben en 20% een slechte. Twee decennia geleden was deze verhouding nog 15% en 60%.

Sinds de metingen van 2000 wordt overigens

 Slapende mannetjes bosbeekjuffer

20

nr. 3 - juli 2013

© Vilda - Rollin Verlinde

© Vilda - Rollin Verlinde

 Wijfje bosbeekjuffer - Vilda betering van de waterkwaliteit net op tijd om de restpopulaties te redden.

Dat echter extra inspanningen voor een nog betere waterkwaliteit nodig blijven, blijkt uit een rapport van de VMM, die tussen 2007 en 2011 de water- en oeverplanten (macrofyten) in 371 rivieren en beken in kaart heeft gebracht. Uit dit rapport blijkt dat vooral de beken er in het algemeen niet zo best voor staan. In de meeste Vlaamse beken groeien geen waterplanten of slechts enkele soorten van voedselrijk water. 42% scoort slecht, 24% ontoereikend, 28% matig en slechts 6% goed tot zeer goed. Naast de minder goede waterkwaliteit is de rechttrekking en indijking van veel waterlopen hiervoor wellicht een mogelijke verklaring. Zelfs waar het water zuiver is, kan zich soms geen gevarieerde flora met veel verschillende groeivormen ontwikkelen. In onze waterlopen zitten nog steeds minder soorten planten en dieren dan we zouden mogen verwachten. Het zijn vooral soorten die tegen een stootje kunnen die er goed gedijen. Een waterloop heeft duidelijk veel tijd nodig om zich volledig van jarenlange lozingen te herstellen.

Een opmerkelijke winst zou kunnen gemaakt worden door beken en rivieren opnieuw te laten meanderen. Een meanderende waterloop heeft immers een veel grotere zelfzuiverende werking dan een gebetonneerde. De water- en oeverplanten krijgen er een betere kans op ontwikkeling en zuiveren het water bijkomend op natuurlijke wijze.

Bio-indicatoren Er zijn dus bepaalde diersoorten met een kleine tolerantie die het eerst verdwijnen als het water

nr. 3 - juli 2013

 Mannetje bosbeekjuffer, in detail wordt vervuild. Deze soorten worden indicatorsoorten genoemd. Onder de insecten stellen vooral kokerjuffer-, haften- en libellenlarven hoge tot vrij hoge eisen aan het aquatisch milieu.

Onder de libellen zijn de beekjuffers (Calopterygidae) typische bewoners van weideof bosbeken met een goede waterkwaliteit. Het zijn opvallende, breedvleugelige waterjuffers met een metaalkleurig lichaam en dito vleugeladering. Vooral de mannetjes zijn vaak kleurig blauw met variabel getekende donkere vleugels.

Vrouwtjes zijn veeleer metaalgroen of bruin en hebben heldere of bruine vleugels. Zij behoren bovendien tot de grootste soorten waterjuffers.

In België komen twee soorten voor: de weidebeekjuffer (Calopteryx splendens) en de bosbeekjuffer (Calopteryx virgo).

De larven van de weidebeekjuffer ontwikkelen zich in het voorjaar en zomer pas optimaal bij watertemperaturen tussen 18 en 24°C. Daardoor komt de soort hoofdzakelijk voor langs brede, door de zon beschenen of deels beschaduwde weidebeken met stromend zuiver water, in mindere mate ook bij rivieren met water van een redelijke kwaliteit. Voor hun maximale ontwikkeling stellen zij vrij hoge eisen aan hun levensomgeving: de stroomsnelheid van het water ligt tussen 2-6 en 70-80 cm/sec en het zuurstofgehalte moet permanent hoger liggen dan 6-7 mg/l.

De bosbeekjuffer komt voor langs natuurlijke beektrajecten met veel bochten, holle oevers en weinig water- en oeverplanten, en bewoont er de sterk beschaduwde stukken, waar de straling door de zon beperkt is en de watertemperatuur tussen 13 en 18°C schommelt. In bovenlopen

21

© Vilda - Rollin Verlinde

 Koppeltje weidebeekjuffers komt ze ook buiten beboste trajecten voor, waar door een hogere stroomsnelheid (gem. 1m/sec) de watertemperatuur nog voldoende laag blijft.

Voor de maximale ontwikkeling van de larven is een stabiel en hoog zuurstofgehalte nodig van minstens 7,5 mg/l.

Verspreiding in de Denderstreek Weidebeekjuffers zijn als volwassen insect vrij mobiel en goed in staat om nieuwe biotopen te koloniseren. Tot 2002 waren er echter maar enkele waarnemingen in de Denderstreek, vooral in het zuidelijke deel van de regio. Het betroffen vrijwel zeker zwervende individuen van de plaatselijke populaties langs de Dender in Henegouwen.

In de periode 2002-2007 werden steeds vaker noordelijker zwervende individuen (hoofdzakelijk mannetjes) gesignaleerd, vooral langs of in de nabijheid van de Dender. Mogelijk hebben deze een sterkere neiging tot zwerven dan vrouwtjes, al bestaat ook de kans dat de minder opvallende vrouwtjes niet worden opgemerkt.

Waarnemingen van pas uitgeslopen imago’s en het aantreffen van larven in de Moenebroekbeek

22

en een beek in Zandbergen deden vermoeden dat de opmars naar het noorden van de regio was ingezet (Mertens 2007). In de daaropvolgende jaren werden behalve op deze plaatsen ook nog waarnemingen gedaan in Denderwindeke (Kwabroeken), Galmaarden, Pollare (Pollaremeersen), Iddergem (Molenbeekmeersen), DenderleeuwErembodegem (Wellemeersen) en Dendermonde (Sint-Onolfspolder).

Grotere populaties (+10 individuen) zijn er echter niet aangetroffen en blijven voorbehouden voor de zuidelijke Denderregio (o.a. in Deux-Acren en langs de Mark in het reservaat De Rietbeemd te Moerbeke).

Bosbeekjuffers zijn honkvaster en leggen doorgaans slechts kleine afstanden af, al zijn er toch enkele uitzonderlijke waarnemingen bekend van ver van de voortplantingsplaatsen aangetroffen individuen. Naast enkele historische waarnemingen (voor 1950) zijn er weinig of geen waarnemingen van deze soort in de Denderregio bekend.

Allebei?

Groot was dan ook de verbazing toen beide soorten vorig jaar samen op eenzelfde locatie werden

nr. 3 - juli 2013

© Vilda - Rollin Verlinde

© Vilda - Rollin Verlinde

 Wijfje weidebeekjuffer, eitjes afzettend

 Wijfje weidebeekjuffer, in detail

aangetroffen in Teralfene-Affligem, aan de overbrugging van de Bellebeek ter hoogte van de Driesstraat. Op 30 juni 2012 werden er de eerste weidebeekjuffers gespot. Meteen vijf mannetjes!

In de dagen daarop bleek algauw dat zich hier een kleine populatie had gevestigd van ongeveer 10 individuen. De mannelijke juffers hadden er kleine territoria bezet in een gedeelte van de beek links en rechts van de overbrugging over een lengte van ongeveer 40 m.

De oever van de beek heeft er een gevarieerde oeverplantenvegetatie en in het water is er een vegetatie van lange slierten schedefonteinkruid (Potamogeton pectinatus) aanwezig en in mindere mate ook gekroesd fonteinkruid (Potamogeton crispus) en sterrenkroos (Callitriche spec).

Meermaals werden vrouwtjes gezien waarvan het gedrag op eiafleg duidde. Tot 17 augustus 2012 werden op deze plaats weidebeekjuffers gespot.

Tussen 23 en 26 juli werd er als klap op de vuurpijl ook één mannetje bosbeekjuffer in de populatie waargenomen. Toch wel een uitzonderlijke waarneming voor de noordelijke Denderregio!

belangrijkste afgebakende VEN-gebieden in het stroomgebied.

Uit metingen van de VMM blijkt dat sinds het begin van de sanering van het afvalwater in het stroomgebied van de Bellebeek (einde jaren 90) de kwaliteit van het water sterk is verbeterd. Niet alleen de fysisch-chemische waterkwaliteit steeg opvallend maar ook de BBI ging er spectaculair op vooruit.

Toch blijft het een waterloop met zeer grote variatie in habitatkwaliteit. Nog erg natuurlijke delen vinden we bijvoorbeeld tussen de weg Liedekerke-Teralfene en de spoorweg over de Bellebeek. De natuurlijke meandering gaat hier doorgaans hand in hand met tal van andere positieve habitatkwaliteiten, zoals diepte-ondieptepatronen, holle oevers, overhangende takken, dood hout in de waterloop en sedimentplaten.

Andere delen van de Bellebeek en de zijwaterlopen zijn door menselijke invloed veel minder goed bewaard gebleven. Gelijkaardige delen van de beek verder stroomopwaarts bleken vorige zomer voorlopig niet bezet door beekjuffers.

Verder uitkijken in de Bellebeekvallei…

Hierbij een oproep om tijdens het komende libellenseizoen uit te kijken naar deze prachtige dieren in je eigen omgeving en je waarnemingen te posten op denderstreek.waarnemingen.be. Op deze manier kan de verdere evolutie op de voet worden gevolgd. En vergeet vooral niet te genieten van deze dartele juweeltjes!

De Bellebeekvallei (101 km2) ligt in de VlaamsBrabantse gemeenten Asse, Dilbeek, Affligem, Ternat, Liedekerke, Roosdaal, Lennik en Gooik.

Vanaf de samenvloeiing van de Steenvoordebeek en de Hunselbeek tot aan de monding in de Dender, ter hoogte van het RWZI, is de Bellebeek een zogenaamde onbevaarbare waterloop van eerste categorie. In de vallei van de Bellebeek liggen een aantal bekende reservaten.

Het Liedekerkebos en de Wolfsputten zijn de

nr. 3 - juli 2013

…en elders

Danny Van Schandevyl danny.van.schandevyl@telenet.be

23

Langs het spoor van bladmineerders Wie regelmatig de natuur in trekt, zal wel al eens bladeren hebben gezien met uitgevreten gangetjes, omgekrulde randen of bruine vlekken. De kans is groot dat dit sporen zijn van bladmineerders.

Aan de gang ken je de mineerder

leven als mineerder doorbrengen, om vervolgens vrij te gaan leven, vaak in een omgeslagen en met spinsel vastgezette bladrand of -lob, of ook wel in een spinsel.

Determinatie van minuscule motjes Uitkijken naar bladmijnen biedt heel wat voordelen. Je kunt vele soorten gemakkelijk opsporen door bladmijnen op waardplanten te zoeken in plaats van de volwassen insecten (imago’s) te lokken. Die imago’s behoren vaak tot de kleinere (of zelfs kleinste) micronachtvlinders en zijn niet erg mobiel. In tegenstelling tot de grotere nachtvlinders blijken de meeste soorten zelden grote afstanden af te leggen.

Bovendien ontsnappen deze minuscule beestjes al snel uit een vlinderval. Wanneer je dus de mijnen of blaasjes van een bladmineerder vindt, ben je ook zeker dat de soort zich daadwerkelijk daar heeft

Steve Wullaert

Bladmineerders zijn nachtvlinders, vliegen of bladwespen, waarvan de larven kleine gangen of blaasjes uitvreten in het bladweefsel van hun waardplant.

De meeste leven vaak slechts in één of enkele nauw verwante plantensoorten. De gangen en blaasjes zijn zeer kenmerkend en vaak kunnen we via deze kenmerken en de naam van de waardplant exact bepalen van welk insect de mijn of blaas is.

Terwijl de larven groeien, worden de mijngangen geleidelijk breder. Meestal blijven de uitwerpselen (frass genaamd) binnen de mijn, in de vorm van kenmerkende slierten of korrels. Vaak vinden binnen de mijn ook de vervellingen of de verpopping plaats. In andere gevallen laat de volgroeide larve zich via een opening uit de mijn op de grond vallen, en verpopt zich daar. Soms gaan larven maar een deel van hun

 Duizendguldenkruidvedermot (Stenoptilia zophodactylus)

24

nr. 3 - juli 2013

Steve Wullaert

Steve Wullaert

 Kleine heksenkruidmot (Mompha terminella)

 Rozenblaasmijnmot (ectoedemia angulifasciella

voortgeplant, zelfs wanneer je het volwassen dier nooit hebt gezien.

50 soorten mineerders in de Venebroeken

A enkele mijnen van Stigmella plagicolella (prui- menballonmot) op sleedoorn A zeer veel jonge mijnen van Ectoedemia rubivora (bramenblaasmijnmot) op braam A vrij veel bewoonde mijnen van Ectoedemia hannoverella (populierenbladsteelmineermot) op Canadese populier A één bladomslag van Parornix scoticella (appelze- bramot) op wilde appel A verschillende mijnen van Phyllonorycter cera sico-lella (kersenvouwmot) op zoete kers A zeer veel mijnen van Phyllonorycter schreberella (fraaie iepenvouwmot) op ruwe iep (van 1980 gele den dat deze soort nog werd waargenomen in Oost- Vlaanderen).

Steve Wullaert

In oktober 2012 werden tijdens een inventarisatie in de Venebroeken te Ninove in enkele uren tijd niet minder dan 50 soorten waargenomen, waaronder de volgende vijf nieuwe soorten voor Oost-Vlaanderen, en een zesde soort die niet meer was waargenomen na 1980:

 Rozenblaasmijnmot (Ectoedemia angulifasciella)

Leren determineren Wie zelf met het determineren van bladmineerders aan de slag wil, kan alvast terecht op de volgende websites: A www.bladmineerders.be: een gloednieuwe web site, voorlopig beperkt tot bladminerende lepidoptera (nachtvlinders), maar met een onge kende schat aan informatie en fotomateriaal over alle tot nu toe in België gevonden soorten A www.bladmineerders.nl: een website met deter minatiesleutel, die ook de bladminerende vlie- gen en bladwespen omvat; A www.leafmines.co.uk: alle soorten die in Groot Brittannië voorkomen.

Inventarisatiedag

nr. 3 - juli 2013

Afdeling Ninove INFO

Op zaterdag 24 augustus om 10 uur spreken we af bij de kapel van Bevingen (Bevingen, Ninove).

Overdag inventariseren we bladmijnen en ’s nachts vangen we nachtvlinders met skinner- en lakenvallen. Picknick en drank zelf mee te brengen.

0477 79 94 73 christian.picke@natuurpuntninove.be

25

Fibona steunt reservaatprojecten Heidemeersen en Sint-Onolfspolder Ontstaan en werking van de stichting Fibona Beheerwerken en vooral de ingelaste pauzes zijn blijkbaar een bron voor het ontstaan van nieuwe ideeën en samenwerkingen. Zo werd tijdens werken in de SintOnolfspolder in de zomer 2011 aardig wat van mening gewisseld tussen de vrijwilligers en de conservators over de aankoop van percelen, de fondsenwerving en het beheer en vooral de daaraan gekoppelde moeilijkheden die een plaatselijk Natuurpuntbestuur dient te overwinnen. Natuurverenigingen moeten immers financiële middelen zoeken voor de restfinanciering van de aangekochte percelen. Eén van deze vrijwilligers was Natuurpuntlid Marc Wauters, met een heel gepassioneerde interesse voor oude vinylplaten en muziek. Marc zat duidelijk op een idee te broeden om de link tussen beide interesses te vinden. Deze link zou uiteindelijk de oprichting van Fibona (Financiering van bosen natuurprojecten) worden, een stichting die oude boeken, strips, CD’s, DVD’s, singles en LP’s inzamelt en op de markt aanbiedt. De opbrengst van deze acties gaat jaarlijks naar een project. Fibona legt de link naar Natuurpunt en de opbrengst van het eerste werkjaar ging naar de reservatenrekening van Natuurpunt Dendermonding.

basis van vrijwilligers, en is volledig autonoom. De eerste campagne liep van 1 april 2012 tot 31 maart 2013. In deze periode werden 144 schenkingen gedaan, wat resulteerde in een bedrag van 4.269,80 euro ten voordele van de aankoop van natuurgebied in de regio Berlare/Dendermonde.

De tweede campagne zal ten voordele van het Natuurpunt-project ‘Bos voor Iedereen‘ zijn. Dit project heeft tot doel zo veel mogelijk geld bijeen te brengen voor de aanleg van nieuw bos in Vlaanderen. Natuurpunt berekende immers dat 10 bomen en 10 m2 grond 40 euro kosten. Momenteel worden er volop producten ingezameld, maar zodra de verkoop op kruissnelheid komt, vermeldt de website www.fibona.be hoeveel bomen de huidige actie al heeft opgeleverd.

Fibona, opgericht in februari 2012, werkt ongesubsidieerd, op

Wim dirckx

Eerste campagne een financieel succes  Bos voor iedereen

Oproep

26

INFO

Heb je nog oude boeken, strips, CD’s, DVD’s, singles of LP’s die je niet meer gebruikt, aarzel dan niet en neem contact met Fibona, die er werk van maakt en ze omzet naar nieuw bos in Vlaanderen, een prachtig initiatief.

Fibona

www.fibona.be Wipakkerstraat 25, 9290 Berlare 0487 734333

nr. 3 - juli 2013

Dottertentoonstelling Dit jaar liet de lente lang op zich wachten, maar plots was ze daar, en nu schiet het groen razendsnel. Uitdagend om bij te houden. Zo is ook het lenteprogramma van Natuurpunt Haaltert (NPH).

Boek

Geboortebos

Op 29 maart stelde onze huisfotograaf, Jo Wittevrongel, zijn boek voor: “Een wandeling door de seizoenen van Den Dotter”. Een prachtig werk, met foto’s genomen in het natuurgebied Den Dotter. Met dit boek wil Jo het natuurbewustzijn verhogen en een centje bijverdienen dat integraal naar NPH gaat. Verschillende prachtige spreuken en gedichten vervolledigen het boek tot een waar pareltje. Tevens toonde een expositie gedurende twee weken op verschillende manieren een keur van foto’s uit het boek. De blikvanger was ongetwijfeld een verduisterde ruimte waar gerichte belichting schitterende details ontblootte van vergrote foto’s op plexiglas, en dit op meubels, ontworpen door de enthousiaste afdeling houtbewerking van het PTI in Ninove. Waarvoor dank.

Op 21 april vatten een groep enthousiastelingen de lentewandeling aan in Den Dotter onder een verkwikkende zon. Met startplaats aan het ontmoetingscentrum in Heldergem togen we richting het geboortebos. Enkele jaren terug werd dit aangelegd en elke boreling in Haaltert kreeg een gratis boompje aangeplant. Er werd door NPH deskundig advies verstrekt over hoe het best een bos wordt aangeplant, met speciale aandacht voor de soortenrijke bosranden. De waarde van kleine landschapselementen werd belicht, alsook de biodiversiteit op en rond knotwilgen.

Van braamsluipers en bramen

© Vilda - Lars Soerink

Een vogeltje dat onze aandacht trok was de braamsluiper. Hij houdt van stekelige planten en kleine landschapselementen als meidoorns en bramen.

 Braamsluiper, een voor onze regio zeldzame soort

nr. 3 - juli 2013

27

Jo Wittevrongel

Als volleerde braamsluipers beloofden Bjorn en Peter tijdens de afsluitende drink dan ook om de bramen in Den Dotter en de Denderstreek in kaart te brengen. Evenaren we de 40 soorten van de Vlaamse Ardennen? Aan energie en op het eerste zicht gekke ideeĂŤn geen gebrek bij NPH.

Jo Wittevrongel

Veiligheid eerst

 Boek en tentoonstelling

28

Ik twijfelde lang om dit aan te halen, omdat het onduidelijk is of het om een eenmaligheid gaat of om een herhaaldelijk veiligheidsprobleem in Den Dotter. Twee jaar terug organiseerde NPH een lentewandeling waarbij de groep van een twintigtal mensen getuige was van roekeloos rijgedrag van twee ruiters, die rakelings langs een jong gezin galoppeerden, en onze groep bijna in de struiken deed belanden. De volgende dag stond in de Gazet van Antwerpen dat een kind in de Beekstraat werd toegetakeld door ruiters die vluchtmisdrijf pleegden. Op 4 februari van dit jaar meldden verschillende kranten de veroordeling van de ruiter in kwestie. De politierechtbank oordeelde dat het kind de trap van het paard niet heeft uitgelokt en dat de ruiter rekening had moeten houden met de spelende kinderen.

Nu, twee jaar later, tijdens onze eerste lentewan-

nr. 3 - juli 2013

Jo Wittevrongel

 Wat zit er in de poel? deling, waren we opnieuw getuige hoe (dezelfde?) ruiters in galop wandelaars en zichzelf in gevaar brachten op bijna identiek dezelfde plaats als 2 jaar eerder. Hardleers en een pijnlijke déjà-vu.

Onthaasting voor mens en dier Weinig gemeenten tellen zoveel trage wegen als Haaltert. Men maakt gewag van 200 à 300 km trage wegen in Haaltert. Het onderliggende idee (weg van de drukte, beweging in de natuur...) is zeker prijzenswaardig, maar het vraagt een voorzichtige en doordachte aanpak wanneer deze trage wegen een natuurgebied doorkruisen. De economisch minderwaardige natte percelen langs een beekoever, zoals die van de Molenbeek in Den Dotter, werden ooit door keuterboeren gecultiveerd en zijn vaak ecologisch zeer waardevol. Het openstellen van de toegangswegen tot deze percelen, die vroeger maar door één familie werden gebruikt, vergroot sterk de

Je kan dit boek (25 euro) bestellen bij jo.wittevrongel@telenet.be.

nr. 3 - juli 2013

recreatiedruk. Wij zijn absoluut voor een toegankelijke natuur maar dan wel in functie van draagkracht van het gebied. Zeker in het broedseizoen lijkt het ons sterk aangewezen om bepaalde paadjes tijdelijk af te sluiten. Tevens is het absurd om daarom de toegankelijkheid te vrijwaren door middel van verharding of ophoging. Is de intrinsieke schoonheid van de natuur niet vooral te vinden in zijn onvoorspelbaarheid en ontembaarheid? Beide invalshoeken vragen een gestructureerde aanpak om de recreatiedruk in goede banen te leiden. NPH schreef de gemeente aan om hierin het voortouw te nemen.

Uitpalen NPH zal binnenkort in Den Dotter wandelingen bewegwijzeren en zal dit prachtige natuurgebied verfraaien met informatieborden. We willen het stevig en grondig doen, waardoor dit wat meer tijd vraagt dan gepland, maar nadien zal niemand nog het excuus hebben dat hij of zij niet verder raakte dan de afspanning De Cabaré.

Bob Lambrechts Natuurpunt Haaltert

29

30

nr. 3 - juli 2013

Natuurpunt is een open en ongebonden vereniging die mensen op een aangename wijze kansen wil geven om zich in te zetten voor de duurzaamheid van natuur en landschap vanuit een brede maatschappelijke visie.

De activiteiten situeren zich hoofdzakelijk op het vlak van studie, educatie, beleid en natuurbescherming.

Websites: www.natuurpunt.be / www.denderstreek.waarnemingen.be / issuu.com/dendriet / www.youtube.com/dendriettv

AFDELINGEN Aalst Rik De Baere - 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be facebook: Natuurpunt groot Aalst

Dendermonding

Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be www.natuurpuntdendermonding.be

Haaltert

Jo Wittevrongel - 053 39 73 13 jo.wittevrongel@telenet.be facebook: Natuurpunt Haaltert

Affligem-Liedekerke

Kern Affligem Wim Van Grieken - 053 77 70 06 wim.van.grieken@advalvas.be Kern Liedekerke Erik De Block - 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be

Denderleeuw

Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.de.bruyn@kindengezin.be

Erpe-Mere

Peter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

Boven-Dender

Johnny Cornelis - 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com www.natuurpunt-boven-dender.be

Lede

Peter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be facebook: Natuurpunt Lede

Ninove

Wouter Mertens - 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be www.natuurpunt.be/ninove facebook: Natuurpunt Ninove

NATUURSTUDIE-WERKGROEPEN Zoogdierenwerkgroep Denderstreek

Werkgroep amfibieën & reptielen Ward

Joachim De Maeseneer 0499 80 89 05 joachimdm@yahoo.com

Koen De Maere - 0485 68 89 82 greatskua2002@hotmail.com

Paddenstoelenwerkgroep Zwamvlok

Werkgroep invertebraten WID

Vogelwerkgroep Cinerea

Eric De Tré - 053 66 04 32 eric.de.tre@telenet.be users.telenet.be/WID

Wouter Faveyts - 0479 27 32 78 wouter.faveyts@telenet.be dhost.info/cinerea

Marie-Anne Neirinckx info@zwamvlok.be / www.zwamvlok.be

Plantenwerkgroep Allium Peter Tolleneer - 0498 40 83 28 allium@belgacom.net

Giften voor het Reservatenfonds zijn welkom op rek-nr: 293-0212075-88 met vermelding van de projectnaam en het projectnummer. Giften vanaf e 40 zijn fiscaal aftrekbaar.

nr. 3 - juli 2013

• een boom (van het Griekse dendron) met zijn wortels en vertakkingen • een kristallisatie in de vorm van een boompje op voeg vlakken van fossiele gesteenten • een vertakte uitloper van hersenzenuwcellen: een com municatiekanaal dus • het Denderbekken met een netwerk van sloten en beken • tenslotte groeit er natuurlijk welig langsheen de Dender… riet Dendriet is het regionale contactblad voor de leden van negen afdelingen en zes studiewerkgroepen van Natuurpunt in de Denderstreek.

Je kan voor meer inlichtingen steeds terecht bij de contactpersoon van jouw afdeling of de werkgroep die jouw interesse wegdraagt.

Stuur je opmerkingen, aanmoedigingen, belevenissen en foto’s door naar de redactie.

Redactieadres: Koen Steenhoudt, Waterschaapstraat 30, 1570 Galmaarden. koen.steenhoudt@skynet.be V.U.: Wouter Mertens, Pamelstraat 119, 9400 Ninove Gedrukt bij Druk in de Weer op 100% kringlooppapier met vegetale inkten.

REDACTIERAAD

NATUURPROJECTEN Beneden-Dender te Gijzegem/ Herdersem / Mespelare/Wieze/ Beneden-Dender te Gijzegem/ Denderbelle - 6243 Herdersem/Mespelare/Wieze/ Brian Roelandt -- 052 Denderbelle 400422 57 71 brian.roelandt@telenet.be Brian Roelandt - 052 22 57 71 www.benedendender.be brian.roelandt@telenet.be Boelaremeersen te Nederboelare - 6640 www.beneden-dender.be Johnny Cornelis - 0474 58 08 38 Boelaremeersen te Nederboelare - 6640 johnny_cornelis@hotmail.com Johnny Cornelis Brede Schoren en- 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com Konkelschor te Berlare - 6616 BredeThibau Schoren en 42 69 72 Stefaan - 052 Konkelschor te te Berlare Dendervallei Ninove- -6616 6099 Stefaan Thibau--0495 052 42 Wouter Mertens 6869 8972 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be Dendervallei te Ninove - 6099 Den Dotter/Blauwbos Wouter Mertens - 0495 68 89 33 te wouter.mertens@natuurpuntninove.be Haaltert/Aaigem/Mere 6149 Jo Den Wittevrongel - 053 39 73 13 Dotter/Blauwbos jo.wittevrongel@telenet.be te Haaltert/Aaigem/Mere 6149 Everbeekse bossen- 053 - 6210 Jo Wittevrongel 39 73 13 Koen Van Den Berge - 055 42 83 90 jo.wittevrongel@telenet.be koen.vandenberge@skynet.be Everbeekse - 6210 Gemene Meersbossen te Idegem - 6647 Van-Den 055 42 83 90 LucKoen Favijts 054 Berge 41 52-17 koen.van.den.berge@telenet.be luc.favijts@skynet.be Gemene Meers te Idegem - -6647 ‘t Groot Schoor te Grembergen 6603 LucVerstraeten Favijts - 054- 052 41 52 Tarcy 2117 11 11 luc.favijts@skynet.be Heidemeersen te Berlare - 6644 Stefaan Thibau 42 69 72 - 6603 ‘t Groot Schoor- 052 te Grembergen stefaan.thibau@skynet.be Tarcy Verstraeten - 052 21 11 11 Honegem te Erpe-Mere/ Heidemeersen te Berlare - 6644 Aalst/Lede - 6123- 052 42 69 72 Stefaan Thibau Wim D’Haeseleer - 0495 87 50 50 stefaan.thibau@skynet.be

Dendriet verwijst naar:

wim.dhaeseleer@honegem.be www.honegem.be Honegem te Erpe-Mere/ Keelman te-Denderhoutem -6178 Aalst/Lede 6123 Jo Wittevrongel 39 73 Wim D’Haeseleer- 053 - 0495 87 13 50 50 jo.wittevrongel@telenet.be wim.dhaeseleer@honegem.be Korte Lake te Overboelare - 6655 www.honegem.be Willem Boonen - 054 41 75 85 Keelman te Denderhoutem - 6178 willem.boonen@skynet.be Jo Wittevrongel - 053 39 73 13 Ledezijde - 6657 jo.wittevrongel@telenet.be Peter D’Hondt - 053 80 72 57 Korte Lake te Overboelare - 6655 peter.dhondt@telenet.be Willem Boonen - 054 41 75 85 Moenebroek te Geraardsbergen/ willem.boonen@skynet.be Lierde - 6620 Ledezijde - 6657 CarlosD’Hondt D’Haeseleer 05472415787 09 Peter - 053- 80 carlos.dhaeseleer@skynet.be peter.dhondt@telenet.be Molenbeekmeersen te Denderleeuw/ Moenebroek te Geraardsbergen/ Okegem - 6646 Lierde - 6620 Eric De Tré 053 66 Carlos D’Haeseleer -04 0543241 87 09 eric.de.tre@telenet.be carlos.dhaeseleer@gmail.com Padde- en Porrebeekvallei te Molenbeekmeersen te Denderleeuw/ Dendermonde Okegem - 6646- 6652 Dirk De VanTré den Bossche Eric - 053 66 04- 052 32 42 49 60 Palitsebeek te Liedekerke - 9427 eric.de.tre@telenet.be Marc Michiels - 053 67 11 91 Paddeen Porrebeekvallei te marcusmichiels@skynet.be Dendermonde - 6652 Pamelse meersen, Dommelingen te Dirk Van den Bossche - 052 42 49 60 Liedekerke -te9972 Palitsebeek Liedekerke - 9427 Marc Michiels Michiels -- 053 053 67 67 11 11 91 91 Marc marcusmichiels@skynet.be marcusmichiels@telenet.be Phenixberg te Okegem - 6618 te Pamelse meersen, Dommelingen Wouter Mertens - 054 32 51 71 Liedekerke - 9972 wouter.mertens@natuurpuntninove.be Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be

Raspaillebos te Grimminge - 6164 Koen Steenhoudt - 054 58 67 58 Phenixberg te Okegem - 6618 koen.steenhoudt@skynet.be Wouter Mertens - 054 32 51 71 Rietbeemd te Moerbeke/ wouter.mertens@natuurpuntninove.be Viane/Lessines 6058 Raspaillebos te -Grimminge - 6164 Godfried Merlevede - 068 Koen Steenhoudt - 054 5830 6701 5807 0486 87 17 87 koen.steenhoudt@skynet.be derietbeemd@hotmail.com Rietbeemd te Moerbeke/ Sint-Onolfspolder te Appels/ Viane/Lessines - 6058 Dendermonde - 6623 Godfried Merlevede - 068 30 01 07 Bart Dierickx 0486 87 17 87- 052 21 03 81 derietbeemd@hotmail.com Valier te Liedekerke - 9418 Marc Michiels - 053te67Appels/ 11 91 Sint-Onolfspolder marcusmichiels@skynet.be Dendermonde - 6623 Bart Dierickx - 6052 21 03 81 Wachtbekken bartdierickx@skynet.be In Sint-Gillis/Dendermonde Valier Liedekerke 9418 StefaanteThibau - 052 -42 69 72 Marc Michiels - 053 67 11 91 stefaan.thibau@skynet.be marcusmichiels@telenet.be Walputbeek/Dendermeersen Wachtbekken te Meerbeke - 66213 In Sint-Gillis/Dendermonde Georges Jacobs - 054 33 60 64 Stefaan Thibau - 052 42 69 72 georges.jacobs@pandora.be stefaan.thibau@skynet.be Wellemeersen te Denderleeuw/ Walputbeek/Dendermeersen Erembodegem - 6612 te - 6213 EricMeerbeke De Tré - 053 66 04 32 Georges Jacobs - 054 33 60 64 eric.de.tre@telenet.be georges.jacobs@pandora.be Werkgroep Bomen-ParkWellemeersen te Denderleeuw/ Osbroek/Gerstjens te Aalst Erembodegem 6612 40 83 28 Peter Tolleneer -- 0498 Eric De Tré - 053 66 04 32 wbpo.aalst@belgacom.net eric.de.tre@telenet.be Werkgroep Bomen-ParkOsbroek/Gerstjens te Aalst Peter Tolleneer - 0498 40 83 28 wbpo.aalst@belgacom.net

Wouter Mertens – hoofdredacteur.

Koen Steenhoudt – redactiesecretaris.

Wim Van Grieken – denderkalender.

Wilfried Veldeman – lay-out.

Marc Symoens – corrector.

Mikol De Decker – adresbeheer.

Daan Stemgée – productie & publ.

Rik De Baere, Eric De Block, Joachim De Maeseneer, Dirk De Mesel, Eric De Tré, Peter D’Hondt, Bob Lambrechts.

Werkten ook mee aan dit nr: Eddy Copers, Eddy Caudron, Frederik De Coster, Wendy De Coster, Wim Dirckx, Hilde Noerens, Christian Pické, Marc Wauters, Steve Wullaert, Vildaphoto: Yves Adams, Lars Soerink, Rollin Verlinde

Dendriet ontvangen: Leden van Natuurpunt die lid zijn van een niet-Denderstreekafdeling kunnen Dendriet ontvangen door hun lidmaatschap te wijzigen naar de afdeling binnen de Denderstreek van hun keuze of door zich te abonneren op Dendriet. Dit laatste doe je door middel van een overschrijving van e 7,50 op rek-nr IBAN BE77 6135 0283 0042 van Dendriet, Kruyenberg 39, 9290 Berlare, met vermelding van je lidnummer en “abonnement Dendriet afdeling...”.

Een afzonderlijk abonnement zonder lidmaatschap van Natuurpunt is niet mogelijk.

31

Retouradres: Mikol De Decker, Dokter Haekstraat 37, 9200 Grembergen E-mail: dendriet@skynet.be

Werken in het speelbos van de Venebroeken: 300 meter prikkeldraad verwijderd

Foto’s voorpagina: Op stap met Boven-Dender: Hilde Noerens Vrouwtje boomsprinkhaan: © Vilda - Yves Adams De bever in opmars: © Vilda - Yves Adams

Foto’s achterpagina: Joachim De Maeseneer Koen Steenhoudt Ann Van LIerde

De natuurbeheerders van Hogedonk (natuurlandschap Beneden-Dender) in ‘actie’ : Lieven, Brian en Peter

In dit nummer lees je 3 Voorwoord 4 Donkmeer 8 Bever arriveert 11 Big Jump 12 Vleermuizenopvang 15 Denderkalender 18 Opening Juffrouwkapel 19 Zoogdiercursus 20 Beekjuffer 24 Excursie bladmineerders 26 Fibona 27 Dottertentoonstelling

Gieten van de sokkel voor de Juffouwkapel in het Raspaillebos

32

Op natuurbeleving in Grupont met afd. Boven-Dender

Je lidgeld al betaald? Doe het snel !nr. 3 - juli 2013