dendriet 2011 nr 2 jaargang 10

BELGIE / BELGIQUE P.B. GENT X

BC1133 Afgiftekantoor Gent X - P109327

jaargang 10

nummer 2 - 2011 Retouradres: De Decker Mikol, Dokter Haekstraat 37, 9200 Grembergen Is je adres niet juist? Meld het aan de redactie.

driemaandelijks tijdschrift

Waterbeleid: roer omgooien Bijzondere broedvogels Haaltert opnieuw actief Steenuil in St. Onolfs

april - mei - juni

Waterbeleid: het roer omgooien!

In deze Dendriet hebben we bijzondere aandacht voor de recente overstromingsproblematiek in de Denderstreek. In een algemeen artikel hierover gaan we na hoe het zo ver is kunnen komen en hoe we ons op verstandige wijze kunnen wapenen voor de toekomst.

Voor één specifieke zijbeek, namelijk de Bellebeek in AffligemLiedekerke, schetsen we het historisch debacle. De historiek is echter kenschetsend voor vele andere beken in onze regio.

Terloops willen we alvast aantonen dat voor een goed waterbeleid het roer dringend 180° moet worden omgegooid...

1 Van een inter-gewestelijk dove- mansgesprek naar daadwerkelijk en efficiënt overleg.

2 De oorzaken aanpakken in plaats van de gevolgen.

3 Van versnipperde bevoegdheden inzake waterbeheer naar één krachtdadige eindverantwoorde lijke op bovengemeentelijk niveau.

4 Niet de Dender maar onze steden indijken. Verbreding van de door- gang door steden zal hierbij nood- zakelijk zijn om het stuweffect voor steden te milderen.

5 Van vernietiging van winterbed- dingen naar maximaal herstel ervan.

6 Van snel en ongecontroleerd afvoe ren naar een traag en beheerst management.

7 Van rechttrekken van onze beken en de Mark, naar hermeanderen.

8 Van ingenieursoplossingen op kleine oppervlakken, naar actief inzetten van natuuroplossingen op zeer extensieve oppervlakken.

9 Van investeren in repetitieve scha- devergoedingen naar een fonds voor eenmalige herlokalisatie en winter- beddingherstel.

10 Van economische naar ecologische waterbeheersing.

Werk aan de winkel! Veel leesplezier aan deze Dendriet. Namens alle Natuurpuntafdelingen van de Denderstreek.

Wouter Mertens, hoofdredacteur

Wouter Mertens

10 maal het roer omgooien

 Overstromingen in Ninove: pompen of verzuipen

nr. 2 - april 2011

Des winters als het regent…

Wateroverlast heeft op vele plaatsen te maken met een historische reeks van blunders. Onbegrijpelijk worden die nu nog steeds gemaakt. We nemen de vallei van de Bellebeek en haar zijarmen als historische casestudie.

Het begon al in de 12de eeuw. In 1149 bouwden de monniken (van de abdij van Affligem) een watermolen. Niet op de Alfene, want die had te weinig verval. Daarom werd deze afgeleid uit haar oude bedding en werd een kanaal gegraven, twee kilometer lang, vanaf de monding van de Avenelle tot de molen, met een verval van 14 meter. Bij de bouw van de molen moet er een misrekening geweest zijn. Beneden de molen moest het water terug naar de oude bedding, maar de gronden langs beide oevers liepen onder water.

De betrokken partijen, veroorzakers en gedupeerden, kwamen tot een vergelijk om het euvel ongedaan te maken. Op de plaats waar

Wim Van Grieken

Sluisvijvers, gevolg van een misrekening

 De Bellebeek, meanders deels rechtgetrokken de Bellebeek uit haar bedding gelicht werd, legde men een grote waterplas aan, 16 bunder groot, omringd met dammen met dub-

bele rij bomen beplant en voorzien van een ringgracht. Op de dwarsdam stond het sluishuis, waarin de bospreter of boswachter der abdij woonde. O.a. met een voor die tijd vernuftig systeem van ‘sluizen’ werd het waterpeil van beek en vijvers geregeld. Daarvandaan zullen de toenmaals gebouwde waterbekkens de geschiedenis ingaan als ‘de Sluisvijvers’.

Wim Van Grieken

Het spoor, oorzaak van de eerste overstromingen

 De Bellemolen

nr. 2 - april 2011

In 1845 bouwt men de spoorweg Brussel-Gent. Hij loopt in dezelfde richting als de Bellebeek, doorheen haar vallei, en palmt ook een deel in van de uiterwaarden van de beek. Aan een compensatie voor waterberging dacht men toen nog in de verste verte niet. Ook niet bij de aanleg van een tweede spoorweg (Brussel-Oostende) doorheen

dezelfde Bellebeekvallei, aan het begin van de vorige eeuw.

Over de Pedevallei welfde men de (toen) langste brug van ons land.

De vallei van de Bellebeek echter, kreeg doorheen haar benedenloop een enorme spoorberm. Ook de Dendervallei werd ermee bedacht.

Door deze werken werd de bergingscapaciteit voor water sterk gereduceerd.

De gevolgen bleven niet uit. Een overstroming, vergelijkbaar met de recente, was er het gevolg van.

De Portugeesstraat in Teralfene en de huizen daar, kregen rond de jaren dertig af te rekenen met ernstige wateroverlast, maar niemand zag het verband met de spoorbermen.

En dan kwam de auto

Eerste lapmiddelen De frequentie waarmee de Bellebeek buiten haar oevers trad, nam toe. In de Nattestraat in Ternat waren de zandzakjes om de wateroverlast te bestrijden al bijna deel geworden van het openbaar meubilair. Daarom vroeg de gemeente aan de Vrije Universiteit te Brussel een studie over deze overstromingsproblematiek.

In 1980 verscheen een rapport erover, getiteld: Hydrologie van

de Bellebeek. De onderzoekers komen inderdaad tot deze vaststelling: “Met behulp van alle fysische kenmerken van het stroomgebied (van de Bellebeek) en zijn deelbekkens, kon aangetoond worden dat de afvoeren in 1975 t.o.v. 1955 niet alleen veel groter werden maar ook sneller optreden.”

Ze formuleren ook een aantal aanbevelingen om wateroverlast te voorkomen. Een van de voornaamste waarschuwingen betreft het ondoordringbaar maken van de bodem. Stop daarmee zeggen de onderzoekers. Daarbovenop pleiten ze voor de buffering van het water bij grote neerslag. In hun rapport is ook (voor de eerste keer?) sprake van gescheiden rioolstelsels voor afvalwater en neerslagwater.

Die bufferbekkens, zoals voorgesteld, kwamen er. Op het grondgebied van Affligem is er zo eentje gebouwd op de Okaaibeek, aan de zuidzijde van de snelweg, en een groter in het mondingsgebied van de Bellebeek. Hun bergingsca-

Wim Van Grieken

Medio vorige eeuw, vooral met het oog op de Wereldtentoonstelling van 1958 te Brussel, kwam de snelweg Brussel-kust klaar. Dit betekende dat er opnieuw een grote oppervlakte van de Bellebeekvallei met een grondophoging werd

opgezadeld, zonder ook maar enige vorm van compensatie voor de waterberging.

In deze periode vertoonde het autoverkeer een grote expansie. De nood aan betere en vooral bredere wegen doorheen dorpen en steden drong zich op. De beton- en asfaltmolens draaiden op volle toeren.

Grote oppervlakken kregen een verharding, beletten aldus de penetratie van de neerslag in de bodem en zorgden voor een toename van het afstromend water, niet alleen in volume, maar ook in snelheid.

 Aquafin en de Aquafinvijver vormen het bufferbekken net voor de Bellebeek

 De N208 door het industriegebied Be

in de Dender komt

de brug over de Dender richting Renda

nr. 2 - april 2011

Wie volgt nog?

En het stopt niet. Recent nog krijgt een aannemer de toelating van het Affligems gemeentebestuur om zijn grondoverschotten te dumpen naast de Bellebeek, onder het mom van een geluidsberm voor de N208. In de tweede helft van 2010 mag een andere aannemer, tijdelijk hopen we, zijn overtollige grond stockeren daar vlak in de buurt. Grondoverschotten horen thuis op hoger gelegen terreinen en niet in valleigebieden!

Willy Beeckman

Meer informatie over de Bellebeek staat in de AMINAL-brochure “De Bellebeek: Naar een ecologisch herstel van waterloop en vallei”: www.vmm.be/publicaties/ecol_herstel/water_eco_bellebeek.pdf

Afdeling Affligem-Liedekerke

Wim Van Grieken 053 77 70 06 wim.van.grieken@advalvas.be

nenmeers (Liedekerke), met in de verte (Denderleeuw)

nr. 2 - april 2011

Jacqueline Arickx

Jacqueline Arickx

Maar de overheden, ondanks de waarschuwingen, deden alsof er niets aan de hand was. Op de immobiliënmarkt zijn natte gronden in beekvalleien goedkoop. Dat bleef de voornaamste norm voor het aanleggen van industrieterreinen en KMO-zones. Op dergelijke bodems zien we ze o.a. verschijnen, in Ternat (stationsomgeving) en in Liedekerke (Begijnenmeers).

Zelfs voor bewoning gaat men deze gebieden bestemmen. Als meest markante voorbeelden zijn daar de Mansbroeken (Teralfene) en de Pelink (Essene).

De kers op de taart in het aantasten van het waterbergingsgebied van de Bellebeek is echter de N208, aangelegd om de vrachtwagens van de firma Rendac uit

het centrum van de aanpalende gemeenten te houden.

Je verstand slaat tilt bij het feit dat men in het mondingsgebied van de Bellebeek, eerst een wachtbekken aanlegt en dit met borden ter plaatse afficheert, er een bipass creëert om het water van de genoemde beek een grotere afvoercapaciteit te bezorgen tot beneden de stuwsluis van Teralfene op de Dender, en er dan een waterzuiveringsinstallatie overheen bouwt, zodat de waterberging nagenoeg teniet wordt gedaan.

INFO

paciteit ligt nochtans vele malen lager dan wat verloren ging door het dichtstorten van de natuurlijke bergingsruimte in de uiterwaarden van de beek en van haar zijarmen.

 Gedumpte grondoverschotten aan de Stationsstraat in Affligem, naast de

Bellebeek. Geluidsberm voor de N208?

De kruik gaat zolang te water tot ze barst Hoe noemden de Kelten de Dender? Tanere, ‘de onstuimige’. Blijkbaar kenden zij de rivier beter dan wij. Wie dacht dat we na de overstromingen van half november 2010 voor een tijdje af waren van de wateroverlast, was eraan voor de moeite. Amper 2 maanden later was het weer prijs. Kunnen we menselijk leed op dit vlak voorkomen? Dat kan als we de juiste conclusies trekken. Net daar ligt het probleem! stromingsgebieden.

Logisch?

Blijkbaar niet voor de politiek.

Opwarming “Daar zijn ze weer met dat goedkoop excuus over de klimaatverandering” zal je misschien zeggen. Ja, daar zijn we weer.

Maar met ‘goedkoop excuus’ doe je de waarheid geweld aan. De opwarming van de aarde zorgt bij ons voor meer piekbuien in de zomer en voor langdurige regens in de winter. Dat is wat ons volgens klimaatmodellen te wachten staat. Niet als uitzondering, maar als regel. Je kan de opwarming in twijfel trekken, maar de gevolgen ervan niet. De feiten halen ons in. In de jaren ’80

trad de Dender uiterst zelden buiten zijn oevers in het centrum van Ninove. Begin de jaren ’90 veranderde dit. Er waren een aantal overstromingen, waardoor er veel schade was ter hoogte van het scholencomplex Zusterhuis en de Burchtdam. Er werd een betondijk geplaatst en iedereen dacht dat Ninove nu voor altijd gevrijwaard was van overstromingen. Ook in Roosdaal werd zo’n betondijk geplaatst, evenals in Liedekerke ter hoogte van het industrieterrein Begijnenmeers.

Wat toen veilig werd geacht, is

Wouter Mertens

Wouter Mertens

Bij natuurrampen worden steeds oorzaken en schuldigen gezocht.

Iedere betrokkene haast zich om te zeggen dat het niet zijn schuld was en dat hij deed wat moest.

Toch blijkt dat er nog heel wat kan verbeteren. Natuurpunt stelt vast dat iedereen de gevolgen tracht te voorkomen, maar dat niemand eraan denkt om de oorzaak weg te werken. Net zoals je het logisch vindt dat als het bad overloopt, je eerst de kraan dichtdraait, vervolgens de stop uittrekt en tot slot begint te dweilen. Niet omgekeerd. Zo is het ook logisch dat je eerst maatregelen neemt om water stroomopwaarts vast te houden en om niet te bouwen in over-

 Dramatische schade in de binnenstad

 Nutteloze betondam naast het fietspad

nr. 2 - april 2011

twee decennia later volledig achterhaald.

Bouwen in overstromingsgebieden

gervader Freddy De Chou pijnlijk blootlegde. Ook in Ninove gaf de administratie een ongunstig advies voor het project langs de oude Fabeltasite. Natuurpunt is benieuwd wat de betrokken provinciale en stedelijke besturen hiermee zullen aanvangen.

Zonder twijfel zal er opnieuw een stukje overstromingsgebied verloren gaan. Natuurpunt vindt het ontstellend dat vandaag nog steeds bouwvergunningen afgeleverd worden voor dergelijke gebieden. Het wordt dus tijd dat meersen langs de Dender of langs de beken erkend worden als een winterbedding waar niet meer mag gebouwd worden. Aan de watertoets moet ook een dwingender karakter gegeven worden.

Ingrepen in afvoer van water Verhardingen (straten, pleinen, gebouwen, terrassen, parkeer-

Wouter Mertens

We vinden het normaal dat je niet op een actieve vulkaan gaat wonen. Rivieren zijn vergelijkbaar met ‘actieve vulkanen’. Ze barsten uit, je weet alleen niet wanneer.

En als het gebeurt, zijn de schade en het menselijk leed groot. Maar toch vinden we het normaal dat je vlak naast een beek of rivier kan wonen. Kijk naar de straatnamen: Broekstraat, Waterstraat, Bron, Beekstraat, Meersstraat of Moerasstraat. Tja, wat verwacht je dan?

Een aantal jaar geleden werd daarom de ‘watertoets’ ingevoerd.

Dit instrument moest ervoor zorgen dat niet meer gebouwd werd in dergelijke gebieden, of dat voldoende maatregelen genomen

werden indien er toch werken werden uitgevoerd. En met maatregelen werd dan bedoeld: alle ruimte die afgenomen wordt, moet gecompenseerd worden bv. door extra buffering op hetzelfde perceel. De watertoets geeft dus aan wat de impact is van een bouwwerk op de waterhuishouding. Het waarschuwt ook als er een probleem dreigt op het vlak van overstromingen. Een krachtig instrument dus, en daarom absoluut niet gewenst door veel politici.

Zij ervaren dit als een ‘beperking van creativiteit’. Maar geen nood: gemeentebesturen durven niets weigeren en ministers durven het niet verplichten. Dus gaat het bouwen in overstromingsgebieden maar door, ondanks de talrijke negatieve beoordelingen in de watertoets. En het gebeurt heus niet enkel in Geraardsbergen, zoals het VRT-interview met bur-

 KMO in winterbedding te Liedekerke

nr. 2 - april 2011

fout liep. Het water is wel sneller afgevoerd, maar stroomafwaarts de Mark creëert men daardoor een nieuw probleem. Doordat de Schelde afhankelijk is van het getijde, kan de Dender het water maar kwijt bij laagtij. En daar knelt het schoentje: meer water sneller afvoeren uit Geraardsbergen en Ninove kan mogelijk daar het probleem oplossen, maar als het dan hoogtij is, staan Aalst en Dendermonde onder water.

Vergelijk het met de verkeersproblematiek. Geen enkele autosnelweg of extra rijstrook heeft al een file opgelost. We staan alleen een eind verderop met nog meer wagens in de file.

Overleg, beslissingsbevoegdheid en actief beheer waterlopen In tijden dat praten met Wallonië niet vanzelfsprekend is, is er meer dan ooit nood aan overleg tussen Vlamingen en Walen over het waterbeleid. De industrie langs de Dender getuigt van vergane glorie in Wallonië. Toch wordt de

Dender er vanaf Ath beheerd als in een grote havenstad. Nog meer dan voor een staatshervorming is er tussen Vlaanderen en Wallonië daadwerkelijk overleg en afstemming nodig over bepalen van het gabariet, de waterafvoer enz. Je kan je ook terecht afvragen of het negentiende-eeuwse idee om de bovenloop van een regenrivier bevaarbaar te houden wel kan standhouden in een tijdperk van integraal waterbeheer.

In de Vlaamse Commissie integraal waterbeleid (CIW) zitten alle betrokkenen van het waterbeleid.

Geloof ons, dat zijn er heel wat: gemeenten, provincies, VMMAOW, Waterwegen en Zeekanaal, dienst scheepvaart, enz. De structuur en de logge besluitvorming van deze commissie zorgen er echter voor dat zij geen toonbeeld is van daadkracht en doortastendheid. Wel van overleg. Er kan dus ook hier nog een en ander verbeterd worden. Er zijn teveel belanghebbenden die vooral uit zijn op het doorschuiven van de verantwoordelijkheid en het

Wouter Mertens

terreinen, enz.) zijn een andere oorzaak. Ze zorgen ervoor dat het regenwater niet meer in de bodem kan dringen. Het stroomt dus sneller af naar beken en grachten. Steden en dorpen vormen eigenlijk één groot verhard oppervlak, dat het regenwater versneld afvoert. Dat versneld afvoeren zorgt voor een soort ‘vloedgolf’ naar beken en grachten. Bovendien ligt de middenloop van de Dender in een hellend gebied, wat betekent dat het water nog sneller begint te stromen. De vloedgolf wordt dus nog groter.

Rioleringsstelsels en collectoren voeren het water ook versneld af en dragen dus hun steentje bij. De aanpak van Aquafin was zeker niet de oorzaak van de overstromingen, maar heeft het negatieve effect ook niet verminderd, integendeel.

En alsof dat nog niet genoeg was, werden talrijke beken en grachten rechtgetrokken en ingedijkt. De Mark, een belangrijke zijrivier die in Deux-Acres in de Dender uitmondt, is een schoolvoorbeeld van waarom het in Geraardsbergen

 Grote meersen te Okegem stonden volledig blank!

 Ninoofse stadspark als deel van het

nr. 2 - april 2011

aanduiden van wat de ander had moeten doen.

Onvoldoende kennis en middelen bij gemeenten

Ruimte voor water = ruimte voor natuur De enige oplossing is dus water vasthouden en laten infiltreren.

Hier zijn tal van mogelijkheden denkbaar. Een voorbeeld: regenwater is ideaal als toiletspoeling. Een gemiddelde regenwaterput is 7 m3.

Stel dat hiervan 1 m3 beschikbaar is; er staat dus nog 6 m3 in de put.

Dan betekent dit voor Ninove een

buffergebied van ruwweg 10.000 m3. Samen met Geraardsbergen, Liedekerke en alle andere gemeenten langs de Dender komt dat overeen met een overstromingsgebied van 100.000 m3 of meer!

Kostprijs: nagenoeg niets. En toch zijn er tal van woningen die hun regenwater niet gebruiken.

Water lokaal vasthouden is dus de oplossing en niet het water zo snel mogelijk afvoeren, wat tot nu toe de gewoonte was. Meersen worden gedraineerd om de toegankelijkheid en het gebruik te verhogen.

Dit maakt ze productiever voor de landbouw en betekent zelfs dat er huizen kunnen opgetrokken worden! Natuur en landschap zijn tweemaal de dupe. Ook nu nog is dit schering en inslag. Dergelijke meersen zijn te vergelijken met een spons. Ze kunnen veel water opnemen en het traag weer afgeven. Drainages hebben hetzelfde effect als het uitpersen van de spons. Al het water komt dan plots vrij. Wij pleiten dan ook voor het herbekijken van de functie van de rijtgrachten op het gebied van

luvium

Jean Van Holen

Wouter Mertens

Natuurpunt stelt vast dat veel grachten en waterlopen van derde categorie gebrekkig beheerd worden. Deze waterlopen vallen onder de gemeentelijke bevoegdheid. Waar beken op de gemeentegrens liggen, voelt geen enkele gemeente zich geroepen om deze te beheren. Gemeenten hebben er eenvoudigweg niet de kennis en de middelen voor. Sommige weten niet wat het debiet is, hoe het peil moet beheerd worden, wat het afstroomgebied is en wat de gevolgen zijn van bepaalde ingrepen, laat staan dat de beken onderhouden worden.

Gemeenten kijken ook in de eerste plaats naar ingrepen die enkel het belang dienen van hun inwoners-kiezers. De ingrepen van hun waterbeheer reiken echter wel verder dan de gemeentegrenzen. Dat ligt al iets anders bij Polders en Wateringen, maar

hier is het beheer vooral gericht op het droog houden van landbouwareaal. Het maximaal vasthouden van water met het oog op het vermijden van overstromingen in stroomafwaarts gelegen gebieden behoort niet tot de doelstellingen van de Polders en Wateringen.

Integraal Waterbeheer is dus ook niet aan hen besteed. Natuurpunt vindt dan ook dat er een degelijke discussie moet komen over de bevoegdheden van de gemeenten en de andere betrokkenen op het vlak van waterbeheer. Een logische organisatie volgens de principes van het integraal waterbeheer zou vanzelfsprekend zijn.

 Kolgans op bezoek

nr. 2 - april 2011

Wouter Mertens

 Natuur en waterberging gaan samen beheer van de Dender, wil trouwens geen overstromingsgebieden inrichten. Zij zijn van oordeel dat ze het water van de Dender sneller moeten kunnen afvoeren.

Een paar nieuwe stuwen en de kous is af volgens WenZ. Een visie van meer dan 20 jaar geleden…

Integraal waterbeheer en overstromingsgebieden, niet voor WenZ. In de persberichten komen zij

nog steeds op de proppen met het versneld uitvoeren van end-of-thepipe-maatregelen zoals het plaatsen van nieuwe stuwen en dijken en het uitdiepen van de rivier.

Geen woord over de brongerichte aanpak. Wat zou er gebeuren als de mensen wier huis onder water stond aan hen schadevergoeding zouden vragen? Naar analogie met de schade aan wagens door putten

Johnny Cornelis

natuurbehoud en waterbuffering.

Natuurpunt betreurt dat langs de Dender geen enkel natuurlijk gebied actief kan ingezet worden als overstromingsgebied. Op tal van locaties zijn de meersen nog aanwezig. Als ze overstromen is het niet omdat ze moedwillig onder water werden gezet! WenZ (Waterwegen en Zeekanaal), de administratie die instaat voor het

 Oudenberg met de voeten in het water

10

 De Gavers te Geraardsbergen: ono

nr. 2 - april 2011

aan de mensen: eerst zetten we uw huis onder water en als dat gebeurd is, dan pas zetten we de natuur onder water. Als deze gebieden actief konden onder water gezet worden, was er meer capaciteit vrij om het water weg te houden uit Ninove, Geraardsbergen, Roosdaal en Liedekerke.

Natuurpunt pleit trouwens al jaren voor de inrichting van deze gebieden als overstromingsgebied. Overstromen mag dus, maar wel liever echt maximaal en op de juiste plaatsen. Wat aan natuurgebieden al overstroomde, voor-

kwam erger. De ruimte voor het water en de ruimte voor natuur gaan hier dan ook hand in hand.

Maar de ruimte kan nog meer en beter worden ingezet. Natuurpunt stelt zijn gebieden langs de Dender of andere waterlopen ter beschikking als maximaal overstromingsgebied. Door de natuur als natuur te beheren en niet vol te bouwen of droog te leggen wordt er ruimte aan het water gegeven.

Bijgevolg worden overstromingen van bebouwde zones voorkomen.

Wouter Mertens en Tom Batselier

Oproep

Walter Aelvoet

De Vlaamse administratie centraliseert momenteel zoveel mogelijk informatie over de overstromingen. Waarom nam men eigenlijk geen luchtfoto’s? Maar goed… Bedoeling is kaarten te maken van de gebieden die overstroomd werden zodat de overstromingskaarten met recent overstroomde gebieden kunnen geactualiseerd worden.

Daarom vragen we uw foto’s samen met de locatie en datum (bv.

Dendermeersen, Roosdaal – Ninove – 28/11/2010) door te sturen naar: overstromingen@natuurpuntninove.be. Wij zullen ze dan bezorgen aan de bevoegde administratie. Alvast bedankt.

Guy Kieckens

in de rijbaan, kan je ook de parallel trekken voor de wateroverlast.

Langs de Dender liggen nog tal van overstromingsgebieden te wachten om hun natuurlijke functie terug te krijgen. Het jaagpad fungeert er vandaag als dijk, daar waar het water ruimte zou moeten krijgen.

In geen enkele van deze meersen kan men het water door middel van kleppen laten instromen, vasthouden en bufferen! Een voorbeeld?

De Kasteelstraat in Denderleeuw stond onder water, terwijl hogerop het natuurlijk overstromingsgebied van de Dommelingen nog zo goed als droog stond. WenZ stelt dat deze gebieden niet groot genoeg zijn om de hinder te beperken.

Dat klopt misschien. Één gebied op zich is niet groot genoeg, maar allemaal samen zijn ze dat wel. In november waren er overstromingsgebieden die nog niet overstroomd waren op momenten dat het water al overstroomde in Geraardsbergen en Ninove. Er stond wel water, maar dat kwam door de regen en niet uit de Dender en de gebieden stonden niet vol. Leg dat maar uit

deelkundige inplanting van een camping  Jeugdherberg t’ Schipken

nr. 2 - april 2011

11

Manx Loaghtan begrazen Hogedonk Het erkend natuurgebied Hogedonk is een project van Natuurpuntafdeling Aalst. Typerend voor het gebied is onder andere de concentratie van biologisch zeer waardevolle zones in de natste gebieden. Naast de vele kleine landschapselementen, maken graslanden het grootste deel van het gebied uit.

Eén van de doelstellingen, en wellicht één van de grootste uitdagingen, is het behoud en de ontwikkeling van kamgraslanden en van soortenrijke graslanden in de verschillende vochtigheidsklassen. Door hooiland-, hooiweide- en begrazingsbeheer trachten we deze doelstellingen te bereiken.

Beheersovereenkomsten missen hun doel

afgaande maaibeurt of in een nulactiviteit op het einde van de zomer. Dit betekende een stap terug.

Manx Loaghtan, zelfbedruipend in extreme omstandigheden Op zoek dus naar een oplossing. En die komt uit een onverwachte hoek en van over zee. Ons beheerteam wordt versterkt met Manx Loaghtan schapen.

Lieven Caekebeke

Er werden bij de start van het beheer met landbouwers en paardenliefhebbers overeenkomsten gesloten om de hooilandpercelen te maaien en te hooien, al of niet met nabegrazing. Na een paar jaar bleek dat door verschraling de landbouwer en de paardenliefhebber het niet de moeite vonden om loonwerkers in te schakelen om de tweede snede te maaien. Nalatigheid van de landbouwer resulteerde zelfs in begrazing zonder voor-

 Maaien en nabegrazen is hier aan de orde

12

nr. 2 - april 2011

Lieven Caekebeke

 Gewend om het kostje bijeen te zoeken in de winter Deze schapen zijn primitieve rassen die al vele honderden jaren bestaan en hun natuurlijke eigenschappen niet hebben verloren. Deze rassen werden van oudsher gebruikt door meestal arme boeren op het eiland Man, het thuisland van de schapen. Vaak waren deze dieren op zichzelf aangewezen, waardoor hun hardheid gewaarborgd is.

Ze konden niet rekenen op hulp bij het lammeren en in de winter moesten ze vaak zelf hun kostje bij elkaar zoeken in de natuur. Deze schapen zijn gekozen en uitgetest met als primair doel begrazing in ecologisch waardevolle gebieden.

Daarnaast werd gekeken naar gevoeligheid voor ziektes, mobiliteit, stuurbaarheid, frequentie en noodzaak van veterinaire interventie en dergelijke. Onze dieren moeten extreem wisselende voedingssituaties aankunnen: van overvloedig en voedselrijk aanbod tot zeer schrale toestanden waarbij zij op cellulose van afgestorven plantenmateriaal moeten leven. Onze Engelse vrienden kunnen dit zonder problemen aan, daar waar onze autochtone Vlaamse rassen schielijk tekortschieten.

Zij hebben een spijsverteringsstelsel dat is ingesteld op natuurlijke graslanden met een groot aandeel kruiden en houtachtigen. Daarnaast zijn zij door hun lichaamsbouw (hoog op de slanke poten) zeer geschikt om afstanden af te leggen

nr. 2 - april 2011

en lastige hellingen te begrazen. Het zijn dus zeer mobiele dieren met een grote dosis natuurlijk instinct, waardoor ze zelfstandig snel nieuwe omgevingen of situaties doorzien en zich aanpassen. Ze hebben een afwachtende houding tegenover mensen, maar eenmaal vertrouwd met hun omgeving zijn ze niet schuw en gedragen ze zich niet nodeloos schichtig.

Dit schapenras, geselecteerd uit een grote groep rassen na een onderzoeks- en testperiode van 6 jaar, heeft als één van de belangrijkste eigenschappen dat pestplanten op hun favoriete menu staan.

Onder deze pestplanten vinden we pitrus, akkerdistel, speerdistel, brandnetel, framboos, braamsoorten en talrijke exoten zoals Amerikaanse vogelkers, laurierkers, Japanse duizendknoop, reuzenbalsemien en reuzenberenklauw.

Het schaap als transporteur Er zijn nogal wat meningsverschillen over het effect van begrazing door schapen maar over een paar punten is men het eens. Door begrazing verandert de vegetatie en die verandering hangt af van de methode, het tijdstip en de intensiteit van de begrazing. Rondtrekkende schapen – hier op Hogedonk wordt een perceel van 5 ha begraasd – transporteren zaden en vruchten via hun vacht, hoeven en mest. De verblijftijd en de verbrei-

13

Lieven Caekebeke

Lieven Caekebeke

dingsafstand van de meegevoerde zaden worden beïnvloed door het gedrag van de dieren, de aard van hun vacht, de omringende vegetatie en eigenschappen van de planten zelf. Ook ongewervelden zoals spinnen, slakken en insecten worden meegenomen. Begrazing heeft ook een positief effect op mierenpopulaties, die op hun beurt weer zaden transporteren.

Naar meer structuur Door begrazing krijgen we een structuurrijk mozaïek van kort afgegraasde delen en tredpaadjes, afgewisseld met lange grassen, ruigte, struweel en bos. De evolutie van open grasland naar struweel en bos wordt vertraagd en kan bij hoge graasdruk zelfs tijdelijk worden verhinderd.

Tegelijkertijd kan de uitbreiding van struweel vanuit grasland door begrazing worden bevorderd. Begrazing gaat in het algemeen strooiselophoping tegen. Vooral in situaties waarin een vervilte grasmat kort wordt afgegraasd en er door betreding of krabben met hoeven open plekken worden gecreëerd, ontstaan gunstige kiemingsomstandigheden voor veel houtige plantensoorten. Terwijl maaien voor een uniforme vegetatiestructuur zorgt, creëert begrazing daarentegen veel micromilieus.

14

 Zijn ze niet lief?

Een aanwinst voor het landschap Een belangrijk nevenaspect is de cultuurhistorische waarde. Sinds eeuwen zijn schapenkuddes onlosmakelijk verbonden met ons landschap. Niet alleen natuurliefhebbers maar ook de toevallige passant wordt aangetrokken door schapen, zeker wanneer er lammeren in de kudde aanwezig zijn.

Wisten jullie dat grazende schapen een rustgevende invloed hebben op de gestresseerde mens?

Met de afdeling hopen we dat onze wollige vrienden de sympathie winnen van menig recreant of natuurliefhebber. Tevens hebben we er het volste vertrouwen in dat de grazers een positieve impact zullen hebben op het bereiken van onze doelstellingen in Hogedonk: soortenrijke graslanden met de flora en fauna van weleer!

Met dank aan Lieven Caeckebeke van VTSbegrazing en zijn viervoeters!

Afdeling Aalst INFO

 Bok met moeflonallures

Brian Roelandt brian.roelandt@telenet.be Hogedonk

nr. 2 - april 2011

DENDERKALENDER  uur van vertrek  plaats van afspraak

 toelichting  gids

 contactpersoon

 zeker meebrengen zaterdag 2 april

Eetfestijn afd. Affligem-Liedekerke  16:30 – 21:00







Sint-Gabriël, Sint-Gabriëlstraat 152, Liedekerke Eetfestijn ten voordele van onze reservatenwerking. Er zijn ook vegetarische en kinderschotels.

Erik De Block - 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be zondag 3 april

Wandeling in de Hogedonk afd. Aalst  10:00 – 12:00



  

Activiteiten van Natuurpunt zijn voor leden gratis en niet-leden betalen 1  (2 e per gezin), tenzij expliciet anders vermeld.

Op onze excursies breng je best laarzen mee en zijn een verrekijker en een passende veldgids nuttig.

Bij activiteiten buiten de regio is carpooling gebruikelijk ( o,o7 per km/persoon).

 bijzonderheid

Bovenop de Wiezebrug, Roland Monteynestraat (grens Gijzegem- Herdersem) Natuurwandeling Peter D’hondt of Brian Roelandt Stad Aalst, dienst Leefmilieu 053 73 24 12 donderdag 7 april

Infoavond ecologische onderhoudtips

 Boswandeling met speciale aandacht

voor de mooie voorjaarsflora.  Peter D’Hondt – 053 80 72 57

peter.dhondt@telenet.be zondag 10 april





 

Cafetaria van het GC De Warande, Opperstraat 29, Liedekerke Deze avond vernemen we hoe we op een natuurlijke manier huis en tuin kunnen onderhouden.

Ook krijgen we een inleiding over composteren. In samenwerking met de milieuraad van Liedekerke.

Lesgever van Velt Erik De Block - 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be zaterdag 9 april

Ochtendwandeling afd. Lede-Houtem  7:00

 



Dorpsplein Impe Ontdek de ochtendlijke charmes van het natuurgebied Ledezijde.

Peter De Craecker – 0473 95 40 06 peter.de.craecker@pandora.be

afd. Boven-Dender  14:00 - 17:30









Parking Helix, Hoogvorst 2, 9506 Grimminge De topperiode van bosanemonen en wilde hyacinten staat garant voor spectaculaire kleurentapijten van wit en blauw. Links en rechts bloeit wellicht nog een late narcis. En de daslook, ook al staat hij nog niet in bloei, prikkelt de neus met uiengeur.

In de parochiale zaal van Grimminge kan je na de wandeling terecht voor een onweerstaanbare pannenkoek, met chocolade en met roomijs, ten voordele van JNM NiGer. Carlos D’haeseleer - 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@skynet.be zondag 17 april

Vroegochtendwandeling met ontbijt afd. Ninove  06:00 – 10:00











Parking aan de Zwarte Flesch, Schuitstraat, Pollare (Ninove) Het is een bijzondere ervaring om al wandelend de natuur te zien ontwaken. Aandacht gaat naar het landschap en alles wat daar leeft en bloeit. De wandeling wordt afgesloten met een lekker ontbijt.

Inschrijven kan door tijdig e 5 per persoon over te maken op rekeningnummer 979-3529555-21 van Natuurpunt Ninove met vermelding “Vroegochtendwandeling” én door het sturen van een mailtje met vermelding van het juiste aantal personen.

Christian Pické - 0477 79 94 73 christian.picke@natuurpuntninove.be Laarzen aanbevolen!

zondag 10 april

zondag 17 april

Voorjaar in het bos

Wandeling Vroege bloeiers

afd. Lede-Houtem

afd. Affligem-Liedekerke

 14:00

 Markt Sint-Lievens-Houtem

nr. 2 - april 2011

warme zonnestralen en zoeken de voorjaarsbloeiers op langs ons wandelpad.  Erik De Block – 053 68 35 88

erik.deblock@skynet.be

Voorjaarsbloeiers in het Raspaillebos

afd. Affligem-Liedekerke  19:30 – 22:00

 Wij genieten van de eerste

 9:00 – 12:00

 Abdij van Affligem

zondag 24 april

Lente in de Wellemeersen afd. Denderleeuw  14:00 – 17:00





 

Spoortunnel Wijmenierlaan, Denderleeuw Wandeling in de Wellemeersen met aandacht voor voorjaarsbloeiers en insecten.

Eric De Tré – 053 66 04 32 Laarzen of stevig schoeisel 4e zaterdag van elke maand

Natuur.café afd. Ninove  20:00







Café Kalisj, Pollarestraat 126, 9400 Ninove Voorzitter Wouter tapt in Café Kalisj. Er zijn ook altijd een aantal bestuursleden op post.

Alle natuurpunters uit de regio steeds welkom voor een babbel.

Wouter Mertens – 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be maandag 25 april

Gruttowandeling in de Scheldemeersen afd. Dendermonding  8:00

 



Het Veer in Berlare, Waterhoek 25 Wandeling in de Scheldemeersen te Berlare-Zele in het kader van de Scheldehappening. In samenwerking met vzw Durme.

Rudi van Onderbergen 052 44 84 42 zondag 1 mei

Dauwwandeling in het Kluisbos en omgeving afd. Affligem-Liedekerke

¸ 7:00 – 9:00

 Samenkomst om 6.45 uur aan de

Kluiskapel te Hekelgem/Erembodegem

15

 Wandeling (4 km) voor vroege

vogels, met aansluitend ontbijt.  Vooraf inschrijven voor het ontbijt

(e 6)  Walter Roggeman  Wim Van Grieken – 0477 40 78 41

wim.van.grieken@advalvas.be

bij invallende duisternis in het natuurgebied Ledezijde.  Peter De Craecker – 0473 95.40.06

peter.de.craecker@pandora.be

vrijdag 6 mei

Nachtvlinderinventarisatie

zondag 1 mei



  

Hof te Putte, Putstraat 99 te Meldert-Aalst Natuurwandeling Walter Roggeman of Peter Tolleneer Stad Aalst, dienst Leefmilieu 053 73 24 12 zondag 1 mei

afd. Ninove

¸ 20.00







zaterdag 7 mei

afd. Boven-Dender

Kleine beestjes in Cotthem

Kerk Schorisse ‘t Burreken is een van de kroonjuwelen van de reservaten in de Vlaamse Ardennen. Een grillig glooiend landschap met holle wegen, hagen, bomenrijen, veldbosjes en een boskern die alles heeft wat een bronbos zich maar kan wensen. Natuurpunt heeft akkers omgeschapen tot weiden vol met vlinders, waar je wandelt tussen rustieke koeien.

Alle bramensoorten uit de streek werden er ondergebracht in een speciaal aangelegd hoekje. En natuurlijk staat de voorjaarsflora op zijn best.

Koen Steenhoudt – 0472 90 80 57 koen.steenhoudt@skynet.be zondag 1 mei

Gezinswandeling in de Heidemeersen

afd. Lede-Houtem

¸ 20:00

 



Basisschool Ten Berge, Galgenbergstraat 39, Berlare Wandeling met aandacht voor flora en fauna. We bezoeken de twee nog resterende rivierduinen: ’t Stampkot en de ‘Hoge berg’, met zijn voorjaarsflora van o.a. meiklokje, dalkruid, salomonszegel en gevlekte aronskelk.

Stefaan Thibau – 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be vrijdag 6 mei

Avondwandeling afd. Lede-Houtem

¸ 19:00 – 22:00

 Dorpsplein Impe  Kom mee genieten van de natuur

16

Kerk Sint-Lievens-Houtem Dankzij inloopvalletjes proberen we de kleine zoogdieren in het Cotthembos van dichtbij te bestuderen.

Diemer Vercayie – 0499 14 73 60







Kasteel Terlinden, S. Van der Guchtlaan, Aalst We verkennen de uitgebreide nieuwe wandelroute door de Honegem en lessen achteraf de dorst met een gratis lentebiertje.

Apart kinderprogramma.

Rik De Baere 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be zondag 15 mei

Ontbijtwandeling in de Scheldemeersen afd. Dendermonding

¸ 7:30

 

 

Het Veer in Berlare, Waterhoek 25 Wandeling in de Scheldemeersen te Berlare-Zele, gevolgd door een ontbijt. In samenwerking met vzw Durme en de Vogelwerkgroep Durmevallei.

Inschrijvingsprijs ontbijt: e 7,50 Rudi van Onderbergen 052 44 84 42 zondag 15 mei

Vogels kijken in Antwerps havengebied afd. Aalst, Erpe-Mere, Lede-Houtem

¸ 8:00 – 17:00

zondag 8 mei

Wandeling voor vroege vogels afd. Erpe-Mere

¸ 5:45 – 10:00







afd. Dendermonding  14:00 – 17:30







Venebroeken. Aan het einde van de Spoorwegstraat te Outer Kom eens kijken of meewerken, ook als je nog geen ervaring hebt, voor enkele uurtjes of de hele nacht.

Je kan ook zaterdagochtend (van 7 tot 11 uur) een kijkje komen nemen.

Christian Pické – 0477 79 94 73 christian.picke@natuurpuntninove.be

Bezoek aan het natuurreservaat ’t Burreken  14:00 – 17:30

 



afd. Aalst

¸ 14:00 – 17:00

Wandeling in het Kravaalbos afd. Aalst  10:00 – 12:00

zondag 8 mei

Opening nieuw wandelpad in Honegem

Gasthof Ter Varent, Keiberg 71, Lede Ontdek de ochtendlijke charmes van het natuurgebied Honegem.

Peter D’Hondt – 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be







zondag 15 mei

Wandeling door de Domentse en Bleregemse Broeken

zondag 8 mei, 29 mei en 26 juni

Natuurbeleving in de reservaten afd. Dendermonding

¸ 9:00 – 12:00





 

Basisschool Ten Berge, Galgenbergstraat 39, Berlare Bezoek aan enkele reservaatpercelen in de Heidemeersen samen met de conservator(s). Het gaat hier niet om een gegidste wandeling maar om het ontdekken/beleven van de natuur (inventarisatie, fotograferen, gewoon genieten). Zowel voor absolute beginners als experts (mix is ideaal).

Aantal deelnemers beperkt Vooraf afspreken met Stefaan Thibau – 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Carpooling vanaf Parking St- Annakerk, Oude Gentbaan Aalst Bij de uitbouw van de haven op de Antwerpse Linkeroever is veel ruimte gelaten voor de natuur.

We gaan op zoek naar de vele speciale vogels, zoals lepelaars, die daarvan profiteren.

Rik De Baere – 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be

afd. Affligem-Liedekerke

¸ 14:00 – 17:00









Samenkomst om 13.45 uur aan de Abdij van Affligem Wandeling door het nieuwe natuurgebied dat opgenomen is in het Gemeentelijk Natuurontwikkelingsplan van Affligem. Dit prachtige gebied met een biotoop van bos, gras- en cultuurland werd op 5 december voor het eerst opengesteld. Het winterlandschap heeft nu plaats geruimd voor een kleurrijk lentepalet.

In samenwerking met de Milieuraad van Affligem, de Affligemse gidsen en Pasar Affligem Wim Van Grieken – 0477 40 78 41 wim.van.grieken@advalvas.be

nr. 2 - april 2011

zondag 15 mei

Amfibieën in Moenebroek afd. Boven-Dender  14:00 – 17:00







Infobord, kruispunt Moenebroekstraat-Moorhofstraat, Schendelbeke In 2010 werden in Moenebroek drie verlande poelen verdiept en vergroot en werd een nieuwe poel bijgemaakt. We laten je uitgebreid kennismaken met de aanwezige salamanders en kikkers.

Carlos D’haeseleer – 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@skynet.be zondag 15 mei

Lente in de Molenbeekmeersen afd. Denderleeuw  14:00 – 17:00





 

Parking spooroverweg, Landuytstraat Evaluatie van het lokaal natuurbeleid.

Eric De Tré – 053 66 04 32 Stevig schoeisel zaterdag 21 mei

Een tussenstop voor pechvogels VOC Geraardsbergen  19:00 – 22:00

 Scoutslokaal ‘De Zwerfkei’, Hoge

Buizemont 219 B, 9500 Overboelare  Kom alles en nog veel meer te weten

over Vlaanderens enige echte veld hospitalen voor wilde dieren.

Vlaanderen telt momenteel tien

erkende opvangcentra voor vogels

en wilde dieren. Info-avond over

hun werking, successen en obsta-

kels, hoe ze worden gecoördineerd

en ondersteund door

Vogelbescherming Vlaanderen, die

de koepelwerking voor haar reke ning neemt. Zowel hun educatieve

als maatschappelijke waarde komt

uitgebreid aan bod. Aansluitend een

exclusieve blik achter de schermen

van het prachtige ‘Giesbaargse’

opvangcentrum.  Nicolas Brackx, VOC-coördinator  www.sos-wildedieren.be zondag 22 mei

Daguitstap naar het Zegbroek en Vorsdonkbroek afd. Boven-Dender  8:00 – 19:00





Kerk De Reep, F. Cauwelstraat, Nederboelare Het Zegbroek in Tremelo is ontstaan uit een afgesneden Dijlemeander. In het moerasbos is nog een stukje trilveen bewaard

nr. 2 - april 2011

met zijn typische plantensoorten.

Het Vorsdonkbroek in Aarschot, in de Demervallei, is een pareltje van orchideeëngraslanden tussen venige moerasbossen.

Roodborsttapuit is er één van de typische vogelsoorten. ’s Middags picknicken we in een cafeetje met een lokaal streekbiertje.  Carlos D’haeseleer – 054 41 87 09

carlos.dhaeseleer@skynet.be  Laarzen absoluut noodzakelijk!

van Natuurpunt Ninove met vermelding “Viroin” én door het sturen van een mailtje naar Christian Pické met vermelding van het aantal personen, leeftijd van de kinderen en of je vegetarisch wenst te eten.  Christian Pické – 0477 79 94 73

christian.picke@natuurpuntninove.be zaterdag 4 en zondag 5 juni

Velt Open Tuindagen

zondag 22 mei

Wandeling “Volg het spoor van de natuur” afd. Affligem-Liedekerke  9:30 – 12:00







Afspraak om 9.15 uur aan het station van Essene-Lombeek (Sluisvijverstraat, Sint-Katharina- Lombeek) Wij verkennen het groen langs de spoorlijn in Essene.

Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be

 10:00 – 18:00







zondag 29 mei

zondag 5 juni

Wandeling in het Stadspark

Carpooling vanaf Parking St-Annakerk, Oude Gentbaan Aalst Verkenning van de kalkstreek en zijn specifieke flora, waaronder wilde orchideeën.

Peter D’Hondt – 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

afd. Aalst  10:00 – 12:00

   

Hemelvaartweekend in de Viroin (Calestienne) afd. Ninove Brûly-de-Pesche, te bereiken met eigen wagens (kostendelend meerijden mogelijk) We trekken naar de grens van de echte Ardennen en de Calestienne.

De kalkgraslanden in deze streek bieden een specifieke verscheidenheid aan flora en fauna, waaronder prachtige orchideeën en dagvlinders. We overnachten in een heuse tot gîte omgebouwde pastorij in slaapkamers van 4 tot 9 personen. Gezinnen met kinderen zijn welkom. Speciaal voor hen, aangepaste begeleiding.

All-in e 147 per volwassene, e 75 voor kinderen jonger dan 12 jaar.

Kinderen tot 3 jaar gratis. Logies, excursies, warme maaltijden, ontbijt, picknick en dranken zijn inbegrepen.

Inschrijven kan door tijdig het juiste bedrag over te maken op rekeningnummer 979-3529555-21

Hoofdingang Stadspark Aalst Natuurwandeling Bart Backaert of Geert Rohaert Stad Aalst, dienst Leefmilieu 053 73 24 12 vrijdag 17 juni

Avondwandeling in Ledezijde

woensdag 1 t.e.m. 5 juni









Tuin van Erik De Block, Boerenkrijglaan 48, 1770 Liedekerke Meer dan 101 tuinen openen hun poortje voor het publiek. Erik stelt zijn ecologische tuin (3700 m2) open. Een organisatie Velt.

Mogelijkheid tot een drankje en plantenverkoop ten voordele van onze reservaten.

Erik De Block – 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

Orchideeën in de Viroin afd. Aalst, Erpe-Mere, Lede-Houtem  7:00 – 18:00







afd. Affligem-Liedekerke

afd. Lede-Houtem  19:00

 



Dorpsplein Impe Verken met ons minder bekende hoekjes van het reservaat Ledezijde.

Peter De Craecker – 0473 95 40 06 peter.de.craecker@pandora.be zaterdag 18 en zondag 19 juni

Dag in de Sint-Onolfspolder afd. Dendermonding 



Sint-Onolfsdijk 93, Appels Dendermonde Bij imker Roger De Croock doorlopend demonstratie honing slingeren en proeven, infostand Natuurpunt, tent met drank en boerenwormkruidpannenkoeken. zaterdag 18 en zondag 19 juni

Nachtvlinders in de Honegem afd. Erpe-Mere  20:00 en 7:00

 Onegemstraat, grens Aalst-Lede bij

huisnummer 108

17

 We bestuderen bijzondere

 Tuinfeest bij Erik met allerhande

zondag 19 juni

Boerenkrijglaan 48, 1770 Liedekerke

activiteiten. De ecologische tuin bevat kleurrijk borders met vaste en wilde planten die zich spontaan uitzaaien. Er worden vaste planten verkocht ten voordele van onze reservaten. Een organisatie van de Landelijke Gilde.  Erik De Block – 053 68 35 88

edebe@advalvas.be

Determinatie Nachtvlinders afd. Dendermonding  6:00 – 10:00 doorlopend







Sint-Onolfsdijk 93, Appels (Dendermonde) In de tuin van Roger De Croock brengen we de gevangen nachtvlinders op soort.

Marc Rogghe – 0497 94 51 64 Dirk De Mesel – 052 42 67 28 zondag 19 juni

Makegemse bossen te Gent afd. Denderleeuw  14:00 – 17:00





 

Dreef naast taverne “De Zoete Ronde“, Bosstraat 1 te Munte Overgang van lente naar zomer in het bos.

Marina Clevis – 0478 82 74 31 Stevig schoeisel zondag 19 juni

Gezinswandeling in de Sint-Onolfspolder afd. Dendermonding  14:00 – 17.30







Sint-Onolfsdijk 93, Appels (Dendermonde) Educatieve wandeling met aandacht voor de flora en bezoek aan de tuin van Roger De Croock. In samenwerking met de Stad Dendermonde, Imkersbond De Vlijtige Bie, Velt en de Volkstuinen.

Annick Muyshondt – 052 21 07 60 Bart Dierickx – 052 21 03 81.

maandag 20 tot donderdag 23 juni

Natuurwandel- en aquarelleermidweek afd. Affligem-Liedekerke  We gaan samen met de

aquarellisten van Ninove enkele dagen aquarelleren en de streek rond La Roche ontdekken. Wees er snel bij, de plaatsen zijn beperkt.  Luc De Smet – 054 33 59 16

Erik De Block – 053 68 35 88

edebe@advalvas.be zaterdag 25 en zondag 26 juni

zondag 26 juni

Natuurhistorie van de steengroeven in Lessen afd. Boven-Dender  14:00 – 17:30







Parking Colruyt, Grote Weg, Overboelare De steengroeven te Lessen, met een interessante historiek, herbergen zeldzame planten die er hun standplaats danken aan het vervoer van graniet van en naar alle uithoeken van de wereld.

Vooral de wilde orchideeën weten de plantenliefhebber te bekoren.

Willem kent de groeven op zijn duimpje en laat ons een aantal min of meer bekende hoekjes zien.

We bezoeken ook een deel van het stadscentrum van Lessen, meer bepaald de tuinen van L’Hôpital Notre-Dame à la Rose.

Willem Boonen – 054 41 75 85 of 0479 09 80 37 willem.boonen@skynet.be zondag 26 juni

Wandelen langs de rijke flora van onze Vlaamse bermen, inclusief snelcursus “hoe gebruik ik mijn flora” afd. Ninove  14:00 – 17:00







Kerk van Nederhasselt (Nederhasseltstraat) Onder leiding van Frederik De Coster en Wouter Mertens ontdekken we de rijke flora van onze Vlaamse bermen. We proberen, met behulp van onze flora, zelf de verschillende planten op naam te brengen. Weet je niet goed hoe je daar moet aan beginnen? Geen nood, wij tonen meteen hoe je het beste uit je flora haalt.

Wouter Mertens – 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be

 10:00 – 17:00

 Tuin van Erik De Block,

18

natuurpracht van de Honegem.

 Stad Aalst, dienst Leefmilieu

053 73 24 12

BEHEERSWERKEN Iedere 2de zondag van de maand

Beheerswerken afd. Affligem-Liedekerke  8:30 – 12:30  Beheerswerken in onze reservaten.

Drank en een tussendoortje worden aangeboden.  Afspraakplaats en info

Marc Michiels – 053 67 11 91

marcusmichiels@yahoo.com zaterdag 16 april, 21 mei en 18 juni

Werkvoormiddag in één van onze reservaten afd. Boven-Dender  9:00 – 12:30

 



Verzamelpunt nog af te spreken In een natuurreservaat is altijd wel een werkje op te knappen: bomen en struiken aanplanten, afsluitingen afbreken of herstellen, een wandelpad inrichten, distels maaien, enz. Wat we precies gaan doen, wordt later afgesproken.

Carlos D’haeseleer – 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@skynet.be zaterdag 25 juni

Beheerswerken Sint-Onolfspolder afd. Dendermonding  9:00







Sint-Onolfsdijk, monding Nieuwe Dender kant Appels Afvoer maaisel in het kader van de omvorming naar dottergrasland.

Vooraf contact opnemen met Bart Dierickx – 052 21 03 81

zondag 3 juli

Natuurwandeling in Honegem

Tuinfeest “Open Tuin” afd. Affligem-Liedekerke

 We bewonderen de diverse zomerse

Christian Pické

nachtvlinders die in de Honegem te vangen zijn met speciale lichtvallen. ‘s Avonds kan je het opzetten van de vallen komen bekijken en s’ochtends bewonderen we de resultaten van de nachtelijke vangst.  Peter D’Hondt – 053 80 72 57

peter.dhondt@telenet.be

afd. Aalst  10:00

 Onegemstraat, grens Aalst-Lede bij

huisnummer 108

 Vuursteenvlinder

nr. 2 - april 2011

Gear for Adventure

Geniet méér in de natuur...

met het juiste materiaal van bij Trekking P Gore-tex jassen P Windstoppers

Thermische t-shirts P

Waterdichte schoenen P Verrekijker P van Rugzak P rtoon e v p o GPS t P orting urpun -5% k aart Natu lidk

600m2 vol gespecialiseerde uitrusting

Hernieuwbare energie voor uw bedrijf Haalbaarheidsstudies en advies inzake biomassa, zonne-energie en windenergie voor bedrijven (ook KMO’s) Zero Emission Solutions bvba Waverstraat 1, 9310 Moorsel Tel +32/(0)53/41.66.66 Fax +32/(0)53/41.66.00 www.zeroemissionsolutions.com

Oude Gentbaan 255 - 9300 Aalst  053 705 222 info@trek-king.be - www.trek-king.be

Bijzondere broedvogels in de Denderstreek in 2010 Meten is weten!

Er zit een flinke grond van waarheid in het cliché ‘meten is weten’.

Vogeltelprojecten geven ons een beeld van de aanwezigheid en de evolutie van vogelpopulaties. Dit beeld is nuttig om te weten welke beschermings- en beleidsmaatregelen voor deze soorten kunnen getroffen worden. Op Vlaams niveau loopt een project waarbij een aantal broedvogelsoorten worden opgevolgd. Het gaat om zeldzame broedvogels, koloniebroedvogels en uitheemse broedvogels. De organisatie van het Vlaamse project is in handen van het Instituut voor Natuuren Bosonderzoek (INBO).

In de Denderstreek organiseert vogelwerkgroep Cinerea het telwerk. Het aantal broedvogelsoorten in de streek die onder het Vlaamse project vallen is echter beperkt. Daarom werden extra soorten bij het project betrokken die op regioniveau wél zeldzaam zijn als broedvogel, en daardoor het opvolgen waard. De vogelwerkgroep stelt een uitgebreid rapport op dat in het voorjaar zal verschijnen op de website dhost.info/cinerea. In dit artikel vind je alvast een samenvatting van onze bevindingen over bijzondere broedvogels in de Denderstreek in 2010.

Vaststaande broedgevallen werden niet vastgesteld.

Het overwicht voor deze soort ligt in het zuiden van de regio, maar er waren ook territoria in Lebbeke en Sint-Gillis-Dendermonde. Aangezien ijsvogels nogal verscholen leven en niet altijd in de onmiddel-

De winter 2009-2010 werd beschouwd als een strenge winter. Enkele stevige koudeperiodes en veel sneeuw droegen bij aan die indruk. Een aantal vogelsoorten worden beschouwd als goede graadmeters voor de strengheid van de winter. Als we naar de populaties van die soorten in 2010 kijken, lijkt het uiteindelijk zeer goed te zijn meegevallen.

Van de blauwe reiger werden in onze regio 202 bezette nesten geteld in zeven kolonies. Dat is een stijging ten opzichte van 2009 (189 nesten).

De grootste kolonie (99 nesten) was traditioneel gelokaliseerd in de Gavers te Onkerzele. De Denderregio is een belangrijk broedgebied voor deze soort op Vlaams niveau. Ook de aantallen van andere wintergevoelige soorten, zoals ijsvogel en grote gele kwikstaart, leken goed mee te vallen.

Van de ijsvogel werden 14 territoria opgetekend.

20

Wouter Faveyts

Was 2009-2010 echt zo’n harde winter?

 Onze streek telt 202 nesten van blauwe reigers

verspreid over 7 kolonies

nr. 2 - april 2011

Jean Van Holen

Wouter Faveyts

 De grote gele kwik kende, ondanks de voorafgaande ‘strenge’

 Boomvalk met prooi

winter, één van zijn beste broedseizoenen

lijke nabijheid van water, en aangezien er ook niet specifiek naar gezocht werd, mogen we aannemen dat dit aantal een onderschatting is. We mogen stellen dat 30-40 paren aanwezig waren in de regio.

De grote gele kwikstaart was algemener: 24 territoria werden waargenomen (schatting: 50-60 territoria), één van de grootste aantallen van de laatste 15 jaar. Hiervan zijn er vijf zekere en 19 waarschijnlijke broedgevallen. De grote gele kwikstaart is typisch een broedvogel langs rivieren en beken, waar gebouwen zoals bruggen en molens worden gebruikt om in te broeden. Recent wordt vastgesteld dat de soort deze traditionele biotoop verlaat en bijvoorbeeld ook op boerderijen gaat broeden.

Niet alle soorten kwamen de winter echter ongehavend door: van de Cetti’s zanger werden slechts twee territoria vastgesteld, in Geraardsbergen en Ninove. Deze soort verscheen voor het eerst in onze streek in de jaren 1970 en verdween in de jaren 1980 na een aantal opeenvolgende strenge winters. Vanaf 2005 vond een comeback plaats, maar na een piek van vijf territoria in 2008 is het aantal broedparen van deze wintergevoelige zangvogel opnieuw afgenomen.

Roofvogels doen het goed Het is al langer geweten dat de meeste roofvogelsoorten het tegenwoordig erg goed doen. Enkele van deze soorten werden onderzocht in 2010.

nr. 2 - april 2011

De wespendief is vooral goed vertegenwoordigd in het bosrijke zuidelijke deel van de regio. In totaal werden 13 territoria vastgesteld (schatting: 13-15 territoria). Nader onderzoek in enkele bossen in het centrale deel van de regio zou mogelijks nog enkele territoria kunnen opleveren. Door het variabele verenkleed zijn wespendieven individueel herkenbaar. Door fotomateriaal van vorige jaren te bestuderen kon worden achterhaald dat minimaal 6 mannetjes van vorig jaar opnieuw hetzelfde broedgebied bezetten. Twee mannetjes waren zelfs voor het vierde opeenvolgende jaar in hetzelfde territorium aanwezig. Van de havik werden drie territoria vastgesteld (schatting: 3-5 territoria), alle in het zuiden van de regio, waar gericht werd gezocht naar territoria. Mogelijks komt de soort ook voor in het centrale deel van regio. Een koppel slechtvalken broedde voor het tweede opeenvolgende jaar in Aalst. Dit jaar voor het eerst in de pas geplaatste nestbak op een van silo’s van Syral. Het broedgeval werd uitvoerig gedocumenteerd en twee juveniele vogels (een mannetje en een wijfje) werden in de nestbak geringd op 26 juni. Opmerkelijk was wel dat het wijfje van dit koppel een jonge vogel was, geboren in 2009. Het is uitzonderlijk dat dergelijke jonge vogels succesvol tot broeden komen. In 2010 werden 19 territoria van boomvalk vastgesteld (schatting: 30-40 territoria).

Deze waren verspreid over nagenoeg heel de regio.

We mogen veronderstellen dat dit een onderschat-

21

Wouter Faveyts

 De matkop: in Vlaanderen in aantallen slinkend, maar stand houdend in de Denderregio ting is, aangezien de boomvalk vrij moeilijk te inventariseren is. De populatie in de regio is op lange termijn waarschijnlijk stabiel.

De Dendervallei is belangrijk – voor sommige soorten Hoewel de Dendervallei niet echt als een ornithologische hotspot in Vlaanderen kan worden beschouwd, is onze regio voor een aantal soorten wel degelijk van belang.

De vele populierenbossen maken dat de wielewaal het in onze streek naar verhouding beter doet dan elders in Vlaanderen. Liefst 28 territoria werden opgetekend (schatting: 50-60 territoria). De meeste van deze territoria bevinden zich in populierenbossen langs de Dender of één van haar zijrivieren/ beken. Opvallend is de afwezigheid van territoria in Lebbeke en Dendermonde. Hoogst waarschijnlijk is dit te wijten aan het feit dat in dit deel van de regio minder intens naar vogels wordt gekeken. De matkop wijkt af van de meeste andere mezensoorten door zijn sterke afname in Vlaanderen en de rest van West-Europa. In de Denderstreek komen

22

nog aardige aantallen voor. Er werden 28 territoria gemeld. Gezien de vroege zangpiek (maart-april) en het feit dat de soort voor veel vogelaars minder appeal heeft, mogen we stellen dat een schatting van 75-100 territoria een meer realistisch beeld ophangt van de broedpopulatie in onze streek.

Het zou nuttig zijn om in de toekomst wat meer aandacht aan deze soort te besteden, gezien het vermoedelijke belang van de Denderregio voor de matkop op Vlaams niveau.

Exotisch geweld Het is bekend dat onze avifauna tegenwoordig gekleurd wordt door een aantal exotische soorten die hier van oorsprong niet in het wild voorkomen.

Van de Canadese gans werden 53 paren opgetekend, waaronder 40 in de Wellemeersen bij Denderleeuw. Doordat de soort de voorbije jaren steeds algemener is geworden, komt hij tegenwoordig in zoveel gebieden voor dat het moeilijk is geworden om nog een volledig beeld van de broedpopulatie te krijgen. De reële Denderpopulatie van

nr. 2 - april 2011

deze opvallende gans wordt op meer dan 100 paren geschat. Een andere opvallende vreemde gans in de bijt is de Nijlgans: de tien vastgestelde territoria zijn maar het topje van de ijsberg van een geschatte totale streekpopulatie van meer dan 50 paren. Van de brandgans werden drie territoria vastgesteld.

Twee andere exotische watervogels, de casarca en de mandarijneend, waren broedverdacht, maar er werden geen effectieve broedgevallen genoteerd.

De halsbandparkiet is met drie vastgestelde territoria in het centrale deel van de Denderregio bijna zeker onderschat als broedvogel.

Een paar “speciallekes”

Wouter Faveyts

De middelste bonte specht werd nog steeds niet broedend aangetroffen in onze regio. Toch wordt hij in toenemende mate waargenomen, voornamelijk in de wintermaanden (o.a. Liedekerkebos). In 2010 waren er wel vier intrigerende waarnemingen van roepende vogels in de tweede helft van juli. Gezien het late tijdstip kunnen deze vogels reeds disperserende jongen uit andere regio’s zijn. Deze spechtensoort is een in de (nabije) toe-

komst nieuw te ontdekken broedvogel voor onze streek. Bijzonder was dat er alweer een broedgeval werd gevonden van de Engelse gele kwikstaart, een zeldzame ondersoort van de gele kwikstaart.

In de Vlamovenkouter te Iddergem broedde een gemengd koppel, mannetje Engelse x vrouwtje gewone gele kwik. De Engelse gele kwikstaart is in Vlaanderen een zeer zeldzame broedvogel, maar voor de Denderstreek gaat het al om het vierde broedgeval of territorium in de laatste tien jaar. De populatie roodborsttapuit vertoont een licht toenemende trend in onze regio: acht territoria werden vastgesteld (schatting: 8-10 territoria).

Opmerkelijke vaststelling was dat deze alle gelegen waren op maximum 500 m van de Dender, waar ruigteterreinen, geschikt voor deze soort, voorkomen. De nachtegaal is een zeldzame broedvogel in onze regio, maar met acht vaste zangposten en nog enkele tijdelijke was 2010 een meer dan behoorlijk jaar naar hedendaagse normen (schatting: 10-15 territoria). Deze positieve trend was in 2009 al voorzichtig ingezet. Duimen maar dat het zo verder gaat in de toekomst! Aangezien de nach-

 Succesverhaal van een exoot: de Canadese gans

nr. 2 - april 2011

23

Wouter Faveyts

 In Iddergem vormde deze Engelse gele kwik een koppel met een gewone gele kwik tegaal graag gebruik maakt van “verloren hoekjes”, mogen we ervan uitgaan dat nog enkele territoria over het hoofd werden gezien.

De crash in het landbouwgebied We eindigen met een somber hoofdstuk. Het is geen geheim meer dat de biodiversiteit in ons landschap nog slechts een schim is van de situatie enkele decennia geleden. In weinig biotopen is deze tendens zo vernietigend duidelijk als in het landbouwgebied.

Eén van de droevigste hoofdstukken in dit verhaal is dat van de zomertortel. Van deze nog niet zo lang geleden nog vrij algemene soort bereikten ons in 2010 slechts 18 waarnemingen, wijzend op amper zes territoria. De streekpopulatie wordt op nog amper 15-20 territoria geschat, een bijzonder somber resultaat. In het zuidelijke deel van de regio, waar meer historische gegevens voorhanden zijn, is de populatie met zowat 98% afgenomen gedurende de laatste 30 jaar!

Het tweede somber verhaal is dat van de veldleeuwerik. Nog niet zo lang geleden een zeer algemene plattelandsvogel. In 2010 werden nog amper 26 ter-

24

ritoria vastgesteld. Een optimistische schatting komt uit op 50-100 broedparen. Maar zelfs in dit laatste geval betekent dit een afname van de broedpopulatie met zowat 98% sinds de jaren 1970. Een cijfer dat trouwens voor heel Vlaanderen geldt. Wat de graspieper betreft, kunnen we zelfs stellen dat hij nagenoeg verdwenen is uit de regio. Slechts zeven territoria werden geteld. Zelfs als we er rekening mee houden dat niet alle territoria werden gemeld of er territoria over het hoofd werden gezien, komen we met een schatting nog slechts aan een twintigtal paren.

De dramatische verhalen van de zomertortel, de veldleeuwerik en de graspieper zijn in belangrijke mate het gevolg van de verregaande intensivering en verschraling van het Vlaamse landbouwareaal.

Een klein, hoopvol lichtpuntje in het plattelandsverhaal is de geelgors. Deze soort is verdwenen uit het grootste deel van de Denderregio, maar houdt nog stand in het uiterste zuiden. Een gerichte inventarisatie leverde 46 territoria op. Een realistische schatting komt uit op 50-60 broedparen. Hoewel de soort lokaal vrij goed stand houdt, is er op tien

nr. 2 - april 2011

Wouter Faveyts

 Zingende geelgors op de Noremansberg te Galmaarden

Wil je in de toekomst meetellen?

Er zijn slechts een handjevol mensen in de Denderstreek die meedoen aan onze telprojecten.

Zoals je hierboven kan lezen, verzamelen die heel wat interessante gegevens. Er zijn echter nog heel wat hiaten en ontbrekende puzzelstukjes. Alle hulp bij het tellen en registreren van broedvogels is dan ook zeer welkom! Ook in 2011 en de volgende jaren zal vogelwerkgroep Cinerea allerhande vogeltelprojecten blijven organiseren. Wie zich geroepen voelt om zijn steentje bij te dragen, mag gerust contact opnemen. De contactgegevens van de vogelwerkgroep vind je op de achterflap van dit tijdschrift.

nr. 2 - april 2011

14 broedparen, ligt in Onkerzele. De overige territoria zijn wat meer verspreid. In de winter 20092010 werden door het Regionaal landschap Zenne, Zuun & Zoniën een drietal graanakkers voorzien te Galmaarden en Vollezele. Deze lagen in de onmiddellijke nabijheid van één van kernpopulaties. Tijdens de wintermaanden foerageerden op deze akkers tot 144 geelgorzen. Het lijkt erop dat deze graanakkers een positieve invloed hebben op het lokale broedvogelbestand van de geelgors. Dit blijkt onder andere uit het feit dat drie territoria die al enkele jaren onbezet waren, opnieuw ingenomen werden.

Wouter Faveyts & Christophe Bert

Werkgroep Cinerea INFO

jaar tijd toch een afname van ca. 35%. De territoria van de geelgors liggen in enkele clusters. Een eerste kernpopulatie (acht territoria) is gelegen in Bever.

De tweede kernpopulatie bevindt zich langsheen de Beverbeek (Galmaarden, Tollembeek en Vollezele) en telt 14 territoria. Een derde kernpopulatie, met

Wouter Faveyts 0479 27 32 78 wouter.faveyts@telenet.be

25

Natuurpunt (Groot-)Haaltert opnieuw actief

Na een tijdje inactief te zijn geweest, heeft Natuurpunt Haaltert met de hulp van het Natuur.secretariaat een nieuwe start genomen. Samen met enkele mensen van het eerste uur, het geheugen van Den Dotter, en een nieuwe enthousiaste voorzitter (Jo Wittevrongel) willen ze opnieuw een actieve en goed draaiende afdeling worden. De cel “beweging” heeft een “consulent beweging” (Iris Verschaeve) ter beschikking gesteld op wie voor minstens één jaar een beroep kan gedaan worden. Uit de samenwerking van Iris en Jo is een actieplan gegroeid dat er kan voor zorgen dat tegen eind 2011 een sterke (in eerste instantie bescheiden) afdeling op poten gezet wordt.

26

© Vilda - Ludo Goossens

Wil je op de hoogte zijn van onze activiteiten, geef dan een seintje.

Afdeling Haaltert INFO

De eerste fase van het actieplan moet voor meer naambekendheid in Groot-Haaltert zorgen.

Daarvoor zullen op strategische plaatsen in Den Dotter Natuurpuntbordjes met het opschrift “geniet van dit stuk natuur” worden geplaatst. Ook willen we een paar natuureducatieve wandelingen uittekenen en van een NP-bewijzering voorzien, dit in het kader van een openstellingsplan. Daarnaast wil NP Haaltert door het organiseren van geleide natuurwandelingen ten dienste staan van de vele verenigingen van Groot-Haaltert. Bijzondere aandacht zal besteed worden aan de scholen en de jeugd. NP Haaltert wil met de scholen samenwerken naar gelang van wat zij vooropstellen.

In een tweede fase wil NP Haaltert met het bestaande en hopelijk snel groeiend aantal actieve leden verschillende activiteiten organiseren in en buiten Den Dotter. NP Haaltert wil vooral op het terrein aanwezig zijn en werk maken van een actief beheer van de vele NP-percelen die Den Dotter rijk is.

Zoals bij elke organisatie, hangt alles af van de beschikbare menselijke energie.

NP Haaltert wil langs deze weg alle leden oproepen om actief mee te werken. We willen in de eerste plaats een toffe en enthousiaste groep natuurvrienden zijn die Den Dotter als thuisbasis hebben en waar iedereen zijn of haar gading vindt. We willen het vooral aangenaam en gezellig houden.

Wil je een “natuur”-steentje bijdragen, hoe klein ook, laat het ons weten. Er zijn vooral op het terrein tal van activiteiten waar je kan aan meewerken en zo een heel waardevolle bijdrage kan leveren.

Jo Wittevrongel Brantegemstraat 43, 9450 Haaltert jo.wittevrongel@telenet.be 053 39 73 13

nr. 2 - april 2011

Steenuilen in de Sint-Onolfspolder Omstreeks deze tijd is de steenuil volop aan het baltsen en kan je frequent de verschillende roepjes uit zijn repertoire horen: een opgewonden en waarschuwend ‘kwiejoe’, een zacht ‘poe poe’ en een gedempt ‘goehk’. Ideale tijd dus om te inventariseren. Je komt de steenuil tegen in allerlei biotopen, maar vooral in een kleinschalig landschap met hagen, houtwallen, knotwilgen en oude vruchtbomen, waar hij broedt in natuurlijke holten, zoals hier en daar in de SintOnolfspolder.

De Sint-Onolfspolder

Steenuilen

De Sint-Onolfspolder heeft een oppervlakte van ongeveer 450 ha en ligt ten noordwesten van Dendermonde. Het is een uitgestrekt en open hooilandgebied in agrarisch gebruik. Het wonderlijke mozaïek van nog vrij zuivere sloten, weinig bemeste natte hooilanden en broekbos is een toevluchtsoord voor tal van planten, insecten en vogels.

Helaas heeft dit gebied de jongste decennia erg geleden onder de intensivering van de landbouw, waardoor zeldzame planten- en diersoorten dreigen te verdwijnen. Studiewerk dringt zich op om na te gaan hoe we deze dreiging een halt kunnen toeroepen.

In de periode 1990-1999 heeft de vogelwerkgroep Orniscaldis een inventarisatie verricht naar de aanwezigheid van de steenuil in de polder en werden acht territoria in kaart gebracht. Alle territoria lagen in het westen. Geen wonder, aangezien dit het gedeelte is met het grootste aantal knotwilgen, de ideale biotoop. De oostelijke en zuidelijke delen van de polder scoorden slecht, vooral door het ontbreken van rust en voldoende nestgelegenheid.

In 2010 inventariseerden enkele vrijwilligers van Natuurpunt Dendermonding de steenuilen opnieuw. We kwamen uit op zes roepposten. Op tien jaar tijd verdwenen er twee territoria, wat relatief gezien niet weinig is. Alle territoria bevonden

nr. 2 - april 2011

27

zich opnieuw in het westen, dat gelukkig niet te veel geleden heeft onder de intensivering en verstoring. Uit deze studie blijkt dus dat verstoring en tekort aan nestgelegenheid de belangrijkste oorzaken zijn van het ontbreken van de steenuil in het oostelijk gebied. Slechts een klein deel hiervan komt echter in aanmerking om nestkasten te plaat-

sen. Op deze geschikte plekken zullen we dan ook in samenwerking met de Groendienst van de Stad Dendermonde vijf nestkasten plaatsen. Wij hopen dat dit zal leiden tot een verhoogd aantal territoria en een meer stabiele populatie.

Marc Rogghe

Rietbeemd breidt uit Eind 2010 werden de onderhandelingen voor de aankoop van 4,5 ha beukenbos met aansluitend een weide van 1 ha positief afgerond. Het prachtige bos ligt net over de taalgrens en sluit naadloos aan bij al verworven percelen in Vlaanderen en Wallonië.

Deze voor de beheerders van de Rietbeemd zeer grote vreugde moet gedeeld worden, zeker met degenen die het steeds weer mogelijk maken dat we van natuurbescherming geen dood woord maken, maar een levensnoodzakelijke realiteit. Wij kunnen nu eenmaal jullie zeer gewaardeerde morele en financiële steun niet missen.

De aankoop van het bos en de weide zal ruim e 120.000 kosten, waarvan de helft door de Waalse overheid wordt gesubsidieerd.

Om de noodzakelijke budgetten bijeen te brengen voor de aankoop van gebied, pal in het hart van het reservaat, moeten wij op jullie een beroep doen.

28

We hebben nog 3 maand de tijd om het geld bij elkaar te krijgen, hopelijk met jullie royale steun.

Doe je een gift op rekening 001-4477105-49 van de LRBPO, de Vogelbescherming vzw, met vermelding ‘Aankoop Rietbeemdbos’, dan kan je vanaf e 40 rekenen op een belastingattest, zodat

nr. 2 - april 2011

Hartelijk dank bij voorbaat!

Je zal het je nooit beklagen!

Allemaal samen kunnen wij het!

De Rietbeemd INFO

je nagenoeg de helft van je inbreng recupereert.

En wie ons wil helpen met een liefst renteloze lening tot de beloofde aankoopsubsidies zijn betaald (hoogstens 2 jaar), kan contact met ons nemen, en een storting doen op ons welbekend ‘Reservatenfonds’ (443-1641921-11), met vermelding ‘renteloze lening aankoop bos’.

Deze lente hopen we jullie allemaal te verwelkomen in de nieuwe aanwinst, zodat jullie met eigen ogen kunnen zien waarom dit gebied zo belangrijk is.

Godfried Merlevede 068 300107 0486 871787

Waarnemingen gezocht!

Losse natuurwaarnemingen door vrijwilligers vormen de basis van verspreidingskaarten van soorten, en van heel wat onderzoek naar de toestand en de evolutie van de natuur. Recent werd een zeer interessant initiatief gelanceerd waardoor waarnemingen zeer gemakkelijk kunnen worden ingevoerd, maar ook bekeken in een centrale databank: maak kennis met de natuurwaarnemingen-website: www. waarnemingen.be!

Om waarnemingen in te voeren en te bekijken, moet je enkel registreren. Dat is heel simpel: je gaat naar de website, en in de rechterbovenhoek klik je op ‘Registreer’. Je geeft vervolgens een gebruikersnaam, je echte naam, je provincie en je e-mailadres in en klaar is kees. De gebruikersnaam moet wel uniek zijn en heeft minimaal 5 letters en geen spaties of punten. Waarnemingen uit heel Vlaanderen kunnen worden ingevoerd en bekeken.

Als natuurliefhebber uit de Denderstreek maak je bij voorkeur gebruik van het regionale scherm dat werd gecreëerd voor de Denderstreek:

denderstreek.waarnemingen.be Meer informatie staat in het artikel in het oktobernummer van Dendriet uit 2008 over dit onderwerp.

Je waarnemingen zijn zeer welkom: van een egel in de tuin tot een overvliegende ooievaar: het is allemaal het invoeren waard! Neem een kijkje op de website en ontdek zelf hoe eenvoudig het is. Door mee te werken draag je niet alleen een steentje bij tot het opvolgen van de fauna en flora van de Denderstreek; het is ook een zeer handige manier om je eigen waarnemingen bij houden.

JNM NiGer Zomerkampen PIEP-kamp

JNM-kamp

7 t.e.m.12-jarigen

13 t.e.m. 26-jarigen

Gaumekamp ma 4 - za 9 juli 2011 Verantwoordelijke: Jenna Vergeynst jenna.vergeynst@telenet.be 055 42 55 64

Biesbosch - Zeeland fietskamp do 14 - zo 24 juli 2011 Verantwoordelijke: Leendert Vergeynst leendert@pandora.be 055 42 55 64

nr. 2 - april 2011

Meer info: www.jnm.be/NiGer

29

JNM NiGer

Pannenkoekenslag 10 april Met trots kondigen we voor de achtste keer onze pannenkoekenslag aan. Keer op keer trachten we onze ingrediënten op een zo ecologisch mogelijke manier samen te brengen tot een heerlijk geurende goudbruine pannenkoek. In samenwerking met plaatselijke boeren, Wereldwinkel en een hele boel vrijwilligers, staat er een sterke ploeg paraat om er opnieuw een waar smulfestijn van te maken.

Kaarten van e 2,50 zijn te verkrijgen bij de bestuursleden. Hiervoor krijg je een basispannenkoek, die dan naar hartenlust kan aangevuld worden met warme krieken, chocolade saus, warme appeltjes,…

Onze ini’s zorgen bovendien voor een geanimeerde zoektocht die vertrekt aan het station van Idegem.

Ga vooraf een kijkje nemen op onze website (jnm. be/niger) voor meer gedetailleerde informatie.

Met deze zoektocht willen we iedereen de kans geven een mooie prijs te winnen en uiteraard ook

30

de treingebruikers belonen om hun auto thuis te laten.

Waar Grimmingeplein, Grimminge: straatje links naast de kerk

Wanneer zondag 10 april, van 15 tot 19 uur

Contact A Lidewei Vergeynst lideweivergeynst@hotmail.com, 0496 91 32 60 A Lien D’Haeseleer; lientjedhaeseleer@gmail.com, 0479 72 67 33

nr. 2 - april 2011

Natuurpunt is een open en ongebonden vereniging die mensen op een aan­ge­name wijze kansen wil geven om zich in te zetten voor de duurzaam­heid van natuur en landschap vanuit een bre­­de maat­ schappelijke visie. Onze activitei­ ten situeren zich hoofdzakelijk op het vlak van studie, educatie, beleid en reservatenwerking. www.natuurpunt.be

RESERVATEN EN NATUURPROJECTEN

AFDELINGEN

Boelaremeersen te Neder­boelare - 6640 Johnny Cornelis - 0474 58 08 38

Aalst

Rik De Baere - 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be

Affligem-Liedekerke Kern Affligem

Giften Reservatenfonds: rekeningnummer: 293-0212075-88 met vermel­ ding van de projectnaam en het projectnummer.

Giften vanaf e 30 zijn fiscaal aftrekbaar.

johnny_cornelis@hotmail.com

Brede Schoren en Konkelschor te Berlare 6616

Wim Van Grieken - 053 77 70 06 wim.van.grieken@advalvas.be

Stefaan Thibau 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Kern Liedekerke

Dendervallei te Ninove 6099

Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

Denderleeuw

Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.de.bruyn@kindengezin.be

Dendermonding

Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Erpe-Mere

Peter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

Boven-Dender

Wouter Faveyts - 0479 27 32 78 wouter.faveyts@telenet.be

Groot-Haaltert

Jo wittevrongel - 053 39 73 13 jo.wittevrongel@telenet.be

Lede-Houtem

Peter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

Jeroen Vanhee 054 33 50 29 jeroen.vanhee@telenet.be

Den Dotter/ Blauwbos te Haaltert/Aaigem/Mere 6149 Stijn De Ryck 0472 70 20 00 stijnderyck@busmail.net

Everbeekse bossen - 6210

Koen Van Den Berge 055 42 83 90 koen.vandenberge@skynet.be

Gemene Meers te Idegem 6647

Tom Van Muylem 054 24 02 10 tom.tinne@telenet.be

't Groot Schoor te Grem­bergen 6603 Tarcy Verstraeten 052 21 11 11

Ninove

Heidemeersen te Berlare 6644

WERKGROEPEN

Hogedonk te Gijze­gem/ Herdersem / Mespelare - 6243

Wouter Mertens - 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be

Stefaan Thibau 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Werkgroep Invertebraten

Brian Roelandt Brian.Roelandt@telenet.be 052 22 57 71

Vogelwerkgroep Cinerea

Honegem te Erpe-Mere/ Aalst/Lede - 6123

Eric De Tré - 053 66 04 32 eric.detre@vhm.be - 2255 Wouter Faveyts 0479 27 32 78 wouter.faveyts@telenet.be

Plantenwerkgroep Allium

Peter Tolleneer - 0498 40 83 28 allium@belgacom.net

Zoogdierenwerkgroep Denderstreek Joachim De Maeseneer 0499 80 89 05 Joachimdm@yahoo.com

Paddenstoelenwerkgroep Zwamvlok Peter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

Werkgroep amfibieën & reptielen Ward Koen De Maere greatskua2002@hotmail.com 0485 68 89 82

nr. 2 - april 2011

Wim D’Haeseleer - 0495 87 50 50 wim.dhaeseleer@honegem.be www.honegem.be

Keelman te Denderhoutem 6178 Guido Van Rossen 054 32 23 01

Ledezijde 6657

Peter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

Moenebroek te Geraards­bergen/ Lierde - 6620 Carlos D’Haeseleer - 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@skynet.be

Molenbeekmeersen te Den­ derleeuw/Okegem - 6646 Eric De Tré 053 66 04 32 eric.detre@vhm.be

Padde- en Porrebeekvallei te Dendermonde - 6652 Dirk Van den Bossche 052 42 49 60

Palitsebeek te Liedekerke - 9427 Marc Michiels 053 67 11 91 marcusmichiels@skynet.be

Pamelse meersen, Dom­me­lingen te Liedekerke - 9972 Marc Michiels 053 67 11 91 marcusmichiels@skynet.be

Phenixberg te Okegem - 6618 Wouter Mertens 054 32 51 71 wouter.mertens: zie eerder

Raspaillebos te Grimminge 6164 Koen Steenhoudt 054 58 67 58 k.steenhoudt@skynet.be

Rietbeemd te Moer­beke/ Viane/Lessines - 6058 Godfried Merlevede 068 30 01 07 0486 87 17 87 derietbeemd@hotmail.com

Sint-Onolfspolder te Appels/ Dendermonde - 6623 Bart Dierickx 052 21 03 81

Valier te Liedekerke - 9418 Marc Michiels - 053 67 11 91­ marcusmichiels@skynet.be

Wachtbekken 6 In Sint-Gillis/Dendermonde Stefaan Thibau 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Walputbeek/Dendermeersen te Meerbeke - 6213 Georges Jacobs 054 33 60 64 georges.jacobs@pandora.be

Korte Lake te Overboelare 6655

Wellemeersen te Denderleeuw/ Erembodegem - 6612

Willem Boonen - 054 41 75 85 willem.boonen@skynet.be

Eric De Tré 053 66 04 32 eric.detre@vhm.be

Kravaalbos te Meldert 6071

Werkgroep Bomen-ParkOsbroek/Gerstjens te Aalst

Frans Roggeman fransroggeman@msn.com

Peter Tolleneer 0498 40 83 28 wbpo.aalst@belgacom.net

Dendriet is het regionale contactblad voor de leden van negen Natuur­punt­afdelingen en zes studie­werkgroepen in de Dender­ streek. Deze af­delin­gen en werkgroepen wil­len zowel occasioneel als struc­tureel in­tens sa­men­wer­ ken. Je kan voor meer inlich­ tingen steeds terecht bij de con­ tactpersoon voor jouw afdeling of de werkgroep die jouw interesse wegdraagt. Stuur je opmerkingen, aanmoedigingen, belevenissen en natuurpuntjes door naar de redactie. Deadline volgende Dendriet: 1 mei 2011.

Dendriet ontvangen: Leden van Natuurpunt die lid zijn van een niet-Dender­streek­ afdeling kunnen Dendriet ontvangen door hun lidmaatschap te wijzigen naar de afdeling binnen de Denderstreek van hun keuze of door zich te abonneren op Dendriet. Dit doe je door middel van een overschrijving van  7,50 op rekeningnummer 393-0491337-24 van Dendriet, Heldergemstraat 161, 9450 Heldergem, met vermelding van je lidnummer en “abonne­ment Dendriet, middenkatern afde­ling...”.

Een afzonderlijk abonnement zonder lidmaatschap van Natuur­punt is niet mogelijk.

REDACTIERAAD

Koen Steenhoudt - verzending en redactiesecretaris.

Wouter Mertens - hoofdredacteur en verantwoordelijke uitgever.

Daan Stemgée, Joachim De Maeseneer - redactiekern.

Stijn De Ryck - budgettering.

Marc Symoens - corrector.

Willy Beeckman, Rik De Baere, Eric De Block, Dirk De Mesel, Eric De Tré, Peter D’Hondt, Wouter Faveyts, Jo Ottoy, Peter Tolleneer, Wim Van Grieken.

Wilfried Veldeman - lay-out

Werkten ook mee aan dit nr: Walter Aelvoet, Jacqueline Arickx, Tom Batselier, Christophe Bert, Lieven Caekebeke, Johnny Cornelis, JNM-NiGer, Guy Kieckens, Godfried Merlevede, Brian Roelandt, Marc Rogghe, Jean Van Holen, Jo Wittevrongel, ©Vildaphoto: Misjel Decleer, Ludo Goossens

Druk

Drukkerij Druk in de Weer, Gent Papier: CyclusPrint 90 gram, 100% kringlooppapier Inkt: gedrukt met vegetale inkten en plantaardige wasmiddelen.

31

10 april: pannenkoekenslag JNM

INHOUD 2 Het roer omgooien 3 Des Winters als het regent 6 De kruik gaat zolang te water...

12 Schapenbegrazing Hogedonk 15 Denderkalender 20 Bijzondere broedvogels

Deze titel verwijst naar:  het Griekse dendron, wat boom betekent,  een mineraal in de vorm van een boompje op voegvlakken van sommige gesteenten,  de vertakte uitlopers van hersen- zenuwcellen: een communicatie­­­- kanaal dus,  het Denderbekken met een netwerk van sloten en beken,  tenslotte staat er natuurlijk ook veel riet langs de Dender...

26 Haaltert opnieuw actief

Retouradres: De Decker Mikol,

27

Steenuilen in St.-Onolfspolder

28

Rietbeemd breidt uit

Redactieadres: Koen Steenhoudt, Waterschaapstraat 30, 1570 Galmaarden E-mail: dendriet@skynet.be

30 JNM pannenkoekenslag

Dokter Haekstraat 37, 9200 Grembergen

Websites: www.natuurpunt.be/denderstreek www.denderstreek.waarnemingen.be Verantwoordelijke uitgever: Wouter Mertens, Pamelstraat 119, 9400 Ninove Rekeningnummer: 393-0491337-24, Dendriet, Heldergemstraat 161 9450 Heldergem

Foto’s voorpagina: Lente in het land: Koen Steenhoudt Wilde hyacint: Vilda - Misjel Decleer Bloeiende kerselaar: Vilda - Ludo Goossens

Schenk een lidmaatschap !

Gezinslidmaatschap: e 24 op rekening 230-0044233-21 Je ontvangt natuur.blad en Dendriet Voor e 8,50 meer ontvang je ook natuur.focus (studie en beheer) of natuur.oriolus (vogels) Voor e 38,50 in totaal ontvang je zowel natuur.blad, -focus, -oriolus en Dendriet (vermeld de tijdschriften die je wenst op de overschrijving)