Handopfok bij papegaaien

Handopfok bij papegaaien is, uitzonderingen daargelaten, al bijna tien jaar verboden. Toch gebeurt het nog regelmatig met de verkeerde motieven. Een voortijdig van zijn ouders gescheiden vogel zou namelijk sneller tam te maken zijn en kan dan eerder worden verkocht. En meerdere legsels per jaar levert kwekers bovendien meer geld op. Maar wat zijn de gevolgen voor de dieren?

In de woonkamer van vogeldeskundige en therapeute Winny Weinbeck in Zeist is het een gekwetter van jewelste. Vier papegaaien kletsen er op los en regelmatig laten ze met het woord ‘appeltje’ horen wat hun favoriete stuk fruit is. Winny is voorzitter van Pakara, een bond voor papegaaienhouders, ­liefhebbers en ­kwekers. Ze vertelt hoe haar leven in het teken staat van de zorg voor haar vier papegaaien. Wekelijks een hele dag schoonmaken, elke dag de volières poetsen en meerdere uren per dag mogen de vogels door haar huis vliegen. Vakantie is er niet bij. Ze heeft zelfs de blindgeboren grijze roodstaartpapegaai Stevie –naar Stevie Wonder – aan het vliegen gekregen door coaching met haar stem: de vogel vliegt in haar richting en zij vangt hem op.

Het met de hand grootbrengen van papegaaien wordt ook wel ‘handopfok’ genoemd.

Babyvogels worden met behulp van een spuitje gevoerd door kwekers of eigenaren en niet, zoals in de natuur, door hun ouders. Dit leidt tot verschillende ernstige problemen. Door onkunde en onervarenheid bij eigenaren kunnen de jonge dieren bijvoorbeeld verbrandingen aan hun krop (holte waarin voedsel wordt opgeslagen, red.) oplopen door te heet voer, legt ook Winny uit. “Het is niet héél moeilijk, maar je moet wel weten wat je doet. Een jonge vogel wordt normaal gevoerd door de ouders. Zo’n taak neem je niet zomaar over. Onervaren mensen kunnen te veel voeren, te weinig, te warm, te koud, onjuiste dikte van de pap, en zo kan het voedsel per ongeluk in de luchtpijp terechtkomen met verstikking of ziekten als gevolg. Het luistert nauw.”

GEDRAGSPROBLEMEN

Van de vier vogels die de vogeltherapeute en ­deskundige thuis heeft, zijn er zeker twee slachtoffer geweest van handopfok. Een praktijk die, uitzonderingen daargelaten, verboden is. “Vooral het vroeg scheiden van oudervogels en kuiken is een groot welzijnsprobleem. Er zijn helaas nog steeds kwekers die de kuikens te vroeg weghalen bij de ouders,” aldus Winny. “Zo’n dier ontbeert dan de noodzakelijke imprinting door oudervogels. Door dat gebrek aan sociale opvoeding kan het gestoord gedrag laten zien. Agressie, verenplukken, zelfmutilatie, overmatig schreeuwen en niet zelfstandig kunnen eten. Bij het volwassen worden stapelen de klachten zich op, omdat de vogel psychisch gehandicapt is door focus op de mens in plaats van op soortgenoten. Dan is het opeens minder leuk.”

LICHAMELIJK UITGEPUT

“Papegaaien kunnen in gevangenschap oud worden, maar als een dier in het begin van zijn leven de noodzakelijke imprinting door de oudervogels mist, heeft het daar de rest van zijn of haar leven last van,” aldus Winny. "Daarnaast," vertelt ze, zichtbaar aangedaan. “leidt het vroeg weghalen van eieren of kuikens niet alleen tot stress bij de kuikens en de oudervogels, maar resulteert er ook in dat de vogel opnieuw eieren legt. Dat zorgt voor meer opbrengst voor de kweker, maar lichamelijk put het een dier uit.” een kuiken niet meer voert, al legt hij uit dat dát vooral een gevolg is van hoe de sector het de afgelopen decennia heeft aangepakt. “Een dier dat met de hand wordt gevoerd en grootgebracht, weet niet hoe het zélf later kuikens in leven moet houden.” En zo blijft het probleem bestaan, legt Buitendijk uit. “Je kunt jezelf afvragen: wíl je daadwerkelijk een tamme papegaai in je woonkamer op je schouder hebben? Of mag een dier ook zijn natuurlijke gedrag vertonen, in een verblijf met minder contact, maar waar hij wel naar buiten kan?”

VERWIJDEREN EIEREN

Handopfok is in het verleden veel toegepast, enerzijds omdat gedacht werd dat de dieren er gemakkelijk tam van zouden worden. Onderzoek van de Dierenbescherming toont aan dat de meerderheid van consumenten dit ook verwacht van hun papegaai. Anderzijds is het een verdienmodel gebleken voor de commerciële kweker. Door het verwijderen van eieren en uitbroeden in een machine kan een ouderstel sneller weer nieuwe eieren leggen en komen er meer kuikens beschikbaar voor de verkoop. Papegaaien zijn over het algemeen kostbare dieren; meer eieren betekenen dan ook meer winst.

VREEMDE EEND

Dat laatste is bij kweker Nick Buitendijk uit den boze. In zijn woonkamer in Strijen vertelt hij sowieso een beetje een vreemde eend in de bijt te zijn in de sector. “Allereerst begrijp ik niet dat je de vleugels van een vogel kortwiekt. Iets wat óók nog regelmatig gebeurt,” legt hij uit. Hij is overigens niet per definitie tegenstander van handopfok, bijvoorbeeld wanneer een ouderdier

Wat vindt de Dierenbescherming?

De Dierenbescherming denkt aan op strengere regels en/of betere handhaving van handopfok. Zoals aanscherping van eisen aan het bewijs dat kwekers moeten leveren in het geval van tekortschietende ouderdieren. Of moet de huidige uitzonderingsmogelijkheid bij de scheidingsleeftijd voor papegaaien worden

Maar ook Nick loopt ertegenaan dat er vogels zijn die niet in staat blijken om jongen groot te brengen. “Je maakt dan een keuze. Haal je de kuikens weg om ze met de hand groot te brengen? Accepteer je dat het legsel ‘mislukt’?” Er is ook een andere mogelijkheid. Hij vertelt over pogingen om eieren te laten uitbroeden door ‘pleegouders’, zoals twee zorgzame zonparkieten, omdat papavogel de neiging had om met zijn eieren te ‘voetballen’. “Die kon ik, toen de eieren eenmaal waren uitgekomen, weer bij hun ouders plaatsen. Die eitjes had je anders, om ze te beschermen, weggenomen en in de broedmachine gedaan. Nu heb je vogels die wél door hun ouders zijn gevoerd en wél die sociale opvoeding hebben meegekregen.”

MINDER TAM

De kweker denkt hardop na. “Als je vogels nóg langer bij elkaar laat, en je zo’n jonge vogel toont hoe zijn ouders zelfs een vólgend nest groot kunnen brengen, dan weet ik zeker: dat worden succesvolle ouders. Maar die zullen inderdaad minder tam zijn en dat betekent minder verkoop voor de kweker. En dat is een keuze.” Een keuze die voor Nick niet moeilijk is. “Met het welzijn van het dier moet het goed zitten; een vogel die ook écht vogel kan zijn.” beperkt en/of de handel van – met de hand opgefokte – babyvogels nader worden gereguleerd? Kwekers zijn erbij gebaat kennis te delen en goede praktijken te onderzoeken die deze dieronvriendelijke oplossing overbodig maken. Er zijn immers alternatieven die werken! Voor toekomstige eigenaren geldt: bedenk dat papegaaien makkelijk veertig jaar kunnen worden. We willen onze dieren een gelukkig leven geven en dat begint bij een goede start. Bent u in staat om de behoeften van de papegaai gedurende zijn leven goed in te vullen? En komt het dier letterlijk ‘uit een goed nest’ van een betrouwbare kweker? Het devies is: bij twijfel, niet doen.

Nog steeds worden papegaaien met de hand gefokt omdat het zou resulteren in een tamme, sociale vogel. Maar dat is niet in het belang van de dieren zelf. Zo blijkt uit een consumentenonderzoek onder 450 vogelbezitters.

80% van de consumenten vindt het belangrijk om een band op te bouwen met hun papegaai.

De volgende generatie staat klaar om voor dieren, de natuur en onze aarde te zorgen. Op deze plek maakt u kennis met jonge dierenbeschermers die zich sterk maken voor een betere wereld.