120
De ondraaglijke schoonheid van koranrecitaties Noureddine Tahiri en ensemble Johan Van Acker Onder de noemer East of Eden kleurt niet-westerse klassieke muziek al jaren de programmering van Muziekcentrum De Bijloke. Vertrekkend vanuit de Middellandse Zee komen tradities uit de Arabische en Turkse wereld binnenwaaien. Van daaruit gaat het in hinkstapsprongen naar Iran, India en Pakistan, en zo via China en Korea tot in Japan. Eén van de grote Marokkaanse zangers, Noureddine Tahiri, opent de reeks in september. Zijn koranrecitaties zijn van een ondraaglijke schoonheid, en accentueren als geen ander de zuiverheid en de kracht van de verzen. Die toon zet hij ook in de Arabisch-Andalusische suites, muziek die weerklonk in de paleizen van de kaliefen. Hier worden hemelse tuinen bezongen, rijk gevulde wijnbekers en de ogen van de gazelle. Geliefden nemen afscheid bij het uitdovend kampvuur. Zeven eeuwen lang kruidden die islamitische, joodse en christelijke tradities elkaar in grote delen van Spanje. Bij hun verplichte aftocht eind 15de eeuw namen de moslims hun muziektraditie mee. In Marokko bleef ze bewaard, bij meesters als Tahiri en zijn ensemble.
Koranrecitaties Bij de dood van de profeet Mohammed bestond er geen enkel boekwerk dat de Koran bevatte. De volledige tekst was enkel in mondelinge vorm bewaard gebleven. De derde kalief Oethmaan riep een commissie in het leven om een officiële redactie vast te stellen. De leden gingen aan de slag onder leiding van Zaid Ibn Thabit, de vroegere secretaris van de profeet, maar tot een uniforme voordracht kwam het niet. Het vroege Arabische schrift bevatte immers geen klinkers, en een aantal medeklinkers had bovendien dezelfde of bijna dezelfde vorm. In de loop van de eeuwen werden echter tekens ontwikkeld om letters van elkaar te onderscheiden, en nieuwe tekens ingevoerd om de klinkers aan te duiden en andere bijzonderheden van de tekst vast te leggen. Toch maakte dat geen einde aan de wildgroei die uit de mondelinge overlevering voortkwam. In de eerste helft van de tiende eeuw reikte Ibn Moedjahid, de ‘imam’ van de koranlezers in Bagdad, de oplossing aan. Met steun van de autoriteiten verklaarde hij zeven overgeleverde manieren van lezen voor correct. Alle gingen terug op zeven beroemde koranlezers uit de achtste eeuw. Vandaag zijn er nog twee versies in omloop: de versie door Warsj van de lezing van Nafi‘ overgeleverd, is in gebruik in Afrika (uitgezonderd Egypte) en de versie die door Hafs is overgeleverd van de lezing van ‘Asim is gangbaar in Egypte en in de rest van de Arabische wereld. Hoewel deze lezingen naar uitspraak en naar voordracht nogal eens uit elkaar lopen, zijn de betekenisverschillen vrij klein. De Oethmaanse redactie ordende de geregistreerde openbaringen niet chronologisch, maar min of meer STAALKAART #16 augustus-oktober2012
volgens lengte. Zo ontstonden 114 delen of soera’s: eerst de langere soera’s en daarna de kortere, met aan het begin een kort lofgebed, namelijk de openingssoera ‘soerat alfatiha’. De soera’s worden op hun beurt onderverdeeld in verzen of ajaat (meervoud van aja, ‘teken’, vaak vertaald als ‘vers’). In de islamitische traditie worden de soera’s niet aangeduid met hun nummer, maar wel met hun naam. Die stamt uit een latere tijd, en is meestal ontleend aan een woord bij het begin van de soera of aan een kenmerkend onderwerp dat erin wordt behandeld. Alle soera’s – behalve de negende – beginnen met de formule ‘bismillahhi r-rahmani r-rahiem’ (in de naam van God, de erbarmer, de barmhartige). Arabisch-Andalusische suites De gedwongen uittocht van vele bevolkingsgroepen in de 15de en 16de eeuw maakte dat de rijke middeleeuwse muzikale traditie op het Spaanse schiereiland op het punt stond te verdwijnen. In Noord-Afrika wist deze traditie echter te overleven. Ze verwierf er de status van klassieke muziek en wordt vandaag nog altijd Andalusische muziek genoemd.
Op 19 juli 711 staken Arabische en Berberse ruiters onder leiding van Târiq ibn Ziyâd de Straat van Gibraltar over. In minder dan zeven jaar liepen ze het Visigotische rijk onder de voet. Bij een diepe raid stootten ze zelfs door tot Poitiers waar Karel Martel hen in 732 tot staan bracht. Aan die nederlaag bleken ze uiteindelijk weinig belang te hechten, want op Asturië en Galicië na stond het hele Iberische