Succesvol be誰nvloeden van aanbestedingen
Regiotaxi en Wmo-vervoer
grip op vervoer
Colofon: Deze publicatie is uitgegeven in het kader van het project Grip op Vervoer, dat via subsidie van de ministeries van V&W, VWS en OC&W tot stand is gekomen. Het project loopt van juni 2010 tot juni 2011. Alles in deze uitgave mag worden gekopieerd, verveelvoudigd en verspreid, mits onder bronvermelding. Op de brochure rust geen copyright, met uitzondering van de gebruikte vormgeving en illustraties. Indien u deze illustraties in het openbaar wilt gebruiken of verspreiden, neemt u dan contact op met bureau@gripopvervoer.nl. Hebt u moeite met bepaalde begrippen of ‘jargon’ in de tekst? Raadpleeg dan de begrippenlijst op www.gripopvervoer.nl
2
Waar in de tekst ‘hij’ staat mag ook ‘zij’ worden gelezen. Redactie Els van der Ploeg, Liza van Wessel, Ronald Jas Vormgeving de Ruimte ontwerpers, Bouwstraat 55, 3572 SP Utrecht, www.de-ruimte-ontwerpers.nl Illustraties Aleks Deurloo, Praubstraat 23, 8011 PN Zwolle, www.lamelos.nl Drukwerk Drukkerij Veenman, Sevillaweg 140, 3047 AL Rotterdam, www.veenmandrukkers.nl
Invloed op aanbestedingen Regiotaxi en Wmo-vervoer Reizigers die zijn aangewezen op de Regiotaxi en/of het Wmo-vervoer moeten vlot en veilig van en naar hun bestemming worden vervoerd. Gelukkig gaat het in de praktijk vaak goed, maar soms verloopt het vervoer nog niet naar volle tevredenheid. Daar wilt u als reiziger, direct belanghebbende of belangenbehartiger wat aan doen. U wilt grip op vervoer. Maar hoe? Deze uitgave van het project Grip op Vervoer is bedoeld voor reizigers van de Regiotaxi en het Wmo-vervoer, direct betrokkenen en belangenbehartigers die succesvol invloed willen uitoefenen op het aanbesteden van dit soort vervoer. Grip op vervoer helpt u daar graag mee op weg. U krijgt in deze uitgave daarom antwoord op vragen als: hoe oefen ik invloed uit? Wanneer kan inspreken? Wat breng ik in? En waar vind ik meer informatie over dit onderwerp? Wilt u meer over dit onderwerp weten? Kijk dan op de website www.gripopvervoer.nl.
3
1 Wat is de Regiotaxi? Iedereen kan gebruik maken van de Regiotaxi. Het gaat om vervoer: • van deur naar deur, zoals van uw woning naar de woning van uw kind of familielid • op bestelling: u belt vooraf waarheen u wilt reizen en hoe laat • voor maximaal acht reizigers per Regiotaxi • dat het Openbaar Vervoer (OV) vervangt of een aanvulling daarop is Regiotaxi’s vallen onder de verantwoordelijkheid van een regionale OV-autoriteit. Een OV-autoriteit is een overheid, zoals een provincie of een groep van gemeenten, die verantwoordelijk is voor het stads- en streekvervoer in een bepaald gebied. De OV-autoriteit is ook verantwoordelijk voor het beleid en de aanbesteding van het Regiotaxivervoer. De wettelijke basis voor de Regiotaxi is te vinden in de Wet personenvervoer 2000.
“Ik zit in een elektrische rolstoel. Het komt wel eens voor dat mijn rolstoel naar mijn gevoel niet goed wordt bevestigd. Dan zit je toch de hele rit in spanning”,
mevrouw S. van der Kraan.
grip op vervoer
2 Wat is Wmo-vervoer?
4
Wmo-vervoer is bedoeld voor mensen met een beperking, mantelzorgers en vrijwilligers ter compensatie van de beperkingen in hun zelfredzaamheid. Wmo-vervoer moet deelname van deze mensen aan de maatschappij mogelijk maken. In deze brochure wordt met Wmo-vervoer het vervoer bedoeld in (aangepaste) taxi’s en busjes. Een andere vorm van Wmo-vervoer is bijvoorbeeld een aangepaste eigen auto. Deze vormen blijven in deze brochure buiten beschouwing. De gemeente is verantwoordelijk voor het beleid en de aanbesteding van het Wmo-vervoer. De wettelijke basis van het Wmo-vervoer is de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo).
3 Wat is aanbesteden? Aanbesteden betekent dat de overheid de Regiotaxi/het Wmo-vervoer voor een bepaalde periode bij een vervoerder inkoopt. Een aanbesteding wordt geregeld in een vervoerscontract. Het proces om tot zo’n vervoerscontract te komen verloopt volgens een aantal vaste regels. De overheid mag bijvoorbeeld geen bedrijven uitsluiten. Overheden zijn op grond van Europese wetgeving Ook moet de overheid duidelijk maverplicht om aan te besteden als de opdracht boven ken hoe zij de aanbesteding organieen bepaald bedrag uitkomt (drempelbedrag is seert. Daardoor krijgt elke geschikte tot 31 december 2011 ₏193.000 exclusief BTW). Bij vervoerder kans om de opdracht te Regiotaxivervoer of Wmo-vervoer is dat meestal krijgen, mits hij aan de eisen van de wel het geval. In sommige gevallen wordt het Wmooverheid voldoet. vervoer geregeld via persoonsgebonden budgetten, waarmee klanten rechtstreeks het vervoer kunnen inkopen. In die gevallen is aanbesteding niet verplicht.
4 Waarom invloed uitoefenen? Vervoer van mensen met een beperking moet goed geregeld zijn. Mensen met een beperking hebben vaak minder energie. Het is dus belangrijk dat reizen hen zo min mogelijk belast. Helaas is er regelmatig iets mis met het Wmo-vervoer of het Regiotaxivervoer. Een chauffeur bevestigt een rolstoel niet goed of vraagt een andere ritprijs dan is afgesproken. Of reizigers worden te laat of helemaal niet opgehaald. Invloed uitoefenen op aanbestedingen is belangrijk. De afspraken die de overheid dan maakt, hebben namelijk gevolgen voor de kwaliteit van het vervoer. De aanbesteding is dus een belangrijk moment om invloed uit te oefenen. Na de aanbesteding kunt u vaak alleen nog maar een klacht indienen. 5
5 Programma van Eisen Om goed te kunnen bepalen aan welke vervoerder het contract wordt gegund, wordt een Programma van Eisen opgesteld. Daarin geeft de overheid aan, aan welke eisen het vervoer moet voldoen. Hoeveel minuten mag de vervoerder afwijken van de afgesproken tijd om reizigers op te halen? Hoe lang moeten reizigers zich van tevoren aanmelden voor het vervoer? Welke informatie wordt gegeven over de ritten en wanneer? Op basis van het Programma van Eisen maakt de overheid gedurende de aanbesteding afspraken met de vervoerder over de kwaliteit van het Wmo/regiotaxivervoer.
6 Wat is de rol van regionale belangen behartigers bij de Regiotaxi? Zowel regionale als lokale belangenbehartigers spelen een rol in de beïnvloeding van de aanbesteding. Het ROCOV (Regionaal Overleg Consumentenbelangen OV) behartigt de belangen van reizigers van het openbaar vervoer in een regio of provincie. Het ROCOV behartigt ook de reizigersbelangen voor de Regiotaxi, als vorm van openbaar vervoer. De aanbestedende overheid (groep van gemeenten of provincie) moet het ROCOV onder andere om advies vragen over het Programma van Eisen voor de aanbesteding. In het Programma van Eisen staat beschreven welke kwaliteit de vervoerder moet leveren en hoe de kwaliteit wordt gecontroleerd. Het ROCOV heeft – naast adviesrecht – ook het recht om informatie te ontvangen van de vervoerder over de uitvoering van de Regiotaxi. Als de provincie de aanbesteder is, kunt u inspraak vragen bij de commissievergaderingen van de Provinciale Staten, bij Provinciale Staten, een politieke partij of een individueel statenlid. Als de stadsregio (samenwerkende gemeenten) de aanbesteder is, dan kunt u zich richten tot de stadsregioraad of de commissie van de stadsregioraad.
6
7 Wat is de rol van lokale belangenbehartigers bij het Wmo-vervoer? Vaak biedt de gemeente, in het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), de Regiotaxi aan voor mensen met een beperking. De reiziger betaalt dan een lager tarief dan andere klanten. Het restant wordt betaald uit Wmogelden. Soms is er – naast de Regiotaxi – een apart gemeentelijk Wmo-vervoerssysteem. In dat geval hebben lokale belangenbehartigers inspraak op de organisatie van dat vervoer. Uw gemeente moet inspraakmogelijkheden regelen De gemeente moet in het kader van de Wmo haar inwoners in staat stellen om zelfstandig voorstellen te doen en de behoeften in kaart brengen van inwoners die dit zelf niet goed kenbaar kunnen maken. Voordat een Wmogerelateerd plan aan de gemeenteraad wordt voorgelegd, is de gemeente verplicht advies te vragen aan cliënten-/patiëntenorganisaties. Dit geldt ook voor het Wmo-vervoer. Inspraak via commissie of gemeenteraad U heeft altijd het recht om in te spreken bij een commissievergadering of bij een gemeenteraadsvergadering. Een commissievergadering adviseert de gemeenteraad onder andere over Wmovervoer. U kunt individuele gemeenteraadsleden aanspreken. Inspraak bij gecombineerde aanbesteding Regelmatig besteden gemeenten het Wmovervoer gezamenlijk aan. Dan is het wenselijk dat u afstemt met belangenbehartigers uit uw eigen gemeente en met die van de andere gemeenten die bij de aanbesteding betrokken zijn. Bij een gecombineerde aanbesteding van Regiotaxi en Wmo-vervoer hebben beide aanbesteders inspraakverplichtingen. De ene aanbesteder kan zich dus niet beroepen op het feit dat de ander al een inspraakprocedure heeft doorlopen. Afstemmen tussen belangenbehartigers voor Wmovervoer en het ROCOV is eveneens van belang bij een gecombineerde aanbesteding.
De Gehandicaptenraad Enschede is nauw betrokken bij de aanbesteding van de Regiotaxi en het Wmo-vervoer. Voorzitter Bert Hassink laat zien dat de raad concrete resultaten boekt. “Invloed uitoefenen op een aanbesteding begint al in een vroeg stadium. Bij de laatste aanbesteding hebben we de gemeente bij de start een aantal concrete verbeterpunten aangeleverd. Vervolgens hebben we het concept Programma van Eisen ingezien. Daarin zagen we tot ons genoegen dat een aantal van onze wensen was opgenomen. Uitbreiding van vervoer Wij wilden graag uitbreiding van de zogenaamde prioriteitsritten. Behalve het vervoer naar de kerk, een uitvaart en de aansluiting op het openbaar vervoer kunnen we nu ook de Regiotaxi inschakelen voor culturele uitstapjes, zoals een rit naar de schouwburg. Voor veel mensen die ‘gewoon’ willen deelnemen aan de maatschappij is deze uitbreiding van grote waarde. Persoonlijke afstemming Daarnaast is de communicatie tussen de reizigers en de chauffeur verbeterd. We kenden de ‘koude melding’, ofwel de computer van het vervoersbedrijf belde de reiziger als de chauffeur onderweg was. Daarnaast was er ook de ‘warme melding’, waarbij de chauffeur zelf de computer activeert die vervolgens de reiziger belt. In de nieuwe aanbesteding is de ‘hete melding’ opgenomen. De chauffeur belt de reiziger ruim van te voren om persoonlijk te melden dat hij eraan komt. Mensen die slecht ter been zijn en negenhoog in een flat wonen, kunnen nu rustig de lift nemen. Ook biedt het telefoontje de mogelijkheid om te overleggen waar men bijvoorbeeld in de stad opgehaald wil worden. Door de interactie tussen de chauffeur en de reiziger worden onduidelijkheid en ergernissen voorkomen. Blijf in beeld We ervaren dat een goede relatie met de aanbesteder van groot belang is. Als gehandicaptenraad hebben we door daarin te investeren een goede basis kunnen leggen. Niet alleen vraagt de gemeente ons met regelmaat om advies, het is ook goed om ongevraagd advies te leveren. Wel altijd op een constructieve manier. U bent de ervaringsdeskundige, blijf dus in beeld!”
7
8 Rotonde van beïnvloeding
grip op vervoer
Aanbesteden is een proces dat steeds weer opnieuw wordt doorlopen. We kunnen dit beschouwen als een rotonde. De hiernaast afgebeelde ‘rotonde van beïnvloeding’ laat zien dat de aanbestedingscyclus drie belangrijke momenten kent, waarop u invloed uit kunt oefenen op de kwaliteit van het vervoer: • tijdens de evaluatie van de afgelopen periode, bijvoorbeeld door een enquête onder reizigers in te stellen en die met de gemeente of provincie te bespreken • bij het vaststellen van het toekomstig beleid en de aanbestedingseisen binnen een inspraakronde • bij de controle op de uitvoering, bijvoorbeeld door reizigers te vragen regelmatig te letten op het daadwerkelijk nakomen van afspraken door de vervoerder
8
Om succesvol invloed uit te oefenen, kunt u zowel bij de aanbesteding van het vervoer als bij de beleidscyclus inspreken. Uw invloed hangt af van op welk moment u invloed kunt uitoefenen. In de regel geldt: hoe vroeger hoe beter. De ene stap heeft namelijk gevolgen voor de andere stap
De beleidscyclus Naast de aanbestedingscyclus is er ook de jaarlijks terugkerende beleidscyclus die in elke gemeente en provincie plaatsvindt. Ook die cyclus kent belangrijke beïnvloedingsmomenten: • het vaststellen van de Wmo-verordening. Hierin beschrijft de gemeente het gemeentelijk Wmo-beleid. Daarop kunt u invloed uitoefenen op de visie ten aanzien van het Wmo-vervoer. • de jaarlijkse behandeling van de gemeentelijke begroting in het najaar. Dan stelt de gemeente vast wat het budget is voor de Wmo. • de jaarlijkse behandeling van de provinciale begroting. Dan stelt de provincie vast wat het budget is voor de Regiotaxi.
99
9 Wat zijn de belangrijkste kwaliteitseisen?
grip op vervoer
U kunt kwaliteitseisen van het vervoer onder de aandacht brengen van de OV-autoriteit en/ of de gemeente. Zij kunnen deze kwaliteitseisen opnemen in het Programma van Eisen voor de aanbesteding. De belangrijkste kwaliteitseisen voor de Regiotaxi en het Wmo-vervoer zijn onder te verdelen in een aantal thema’s.
10
• Tijdigheid Op tijd vertrekken en aankomen, wordt er omgereden (tijd en kilometers) en de wachttijd voor vertrek. Wat is er geregeld voor ritten waar u echt op tijd moet aankomen, zoals bij een bruiloft, uitvaart of een concert? • Kwaliteit van de chauffeur Rijdt hij veilig, kan hij uw rolstoel goed vastzetten en is hij vriendelijk en behulpzaam? • Veiligheid van het vervoer De aanwezigheid van een brandblusser, veiligheidshamer, winterbanden en een EHBO-trommel in het voertuig.
• Informatievoorziening Verstrekt de vervoerder voldoende informatie over het vervoer, bijvoorbeeld via een nieuwsbrief en/of website? • Klachtenprocedure Kunt u uw klachten op een gemakkelijke manier doorgeven en worden uw klachten naar tevredenheid opgelost?
• Informatie bij vertraging Wordt u geïnformeerd als het vervoer later komt? • Overig Hoe kunt u bijvoorbeeld afrekenen en krijgt u een vervoersbewijs?
• Kennis van het vervoersgebied Is de chauffeur voldoende op de hoogte van het vervoersgebied waarin hij werkzaam is? Ofwel kan hij wegen met obstakels omzeilen of voldoende rustig benaderen, en rijdt hij of zij de kortst mogelijke route?
Aan kwaliteit hangt vaak een prijskaartje. Hoe minder combinatieritten, des te hoger is de vervoersprijs per persoon. Het is daarom belangrijk om prioriteiten te stellen en goede alternatieven te bedenken.
11
10 Tips bij het be誰nvloeden van een aanbesteding 1 Samenwerken Werk als lokale en regionale belangenbehartigers goed samen, help elkaar en leer van elkaar. Samen sta je namelijk sterker!
grip op vervoer
2 Formeel organiseren U kunt zich als reizigers organiseren. Bespreek de mogelijkheid van een formeel inspraakorgaan met de gemeente of OV-autoriteit, inclusief het daarbij horende budget voor te maken kosten.
12
3 Kies de juiste momenten Probeer in een vroeg stadium op de hoogte te zijn van wanneer de gemeente begint met de aanbesteding. Oefen invloed uit tijdens de gehele rotonde van be誰nvloeding en de beleidscyclus en niet alleen bij de aanbesteding. 4 Vorm een duidelijke visie Ontwikkel met uw achterban een duidelijke visie op de kwaliteit die u van het vervoer verwacht. Onderhoud daarover regelmatig contact met uw achterban, bijvoorbeeld via bijeenkomsten, een nieuwsbrief en/of website. Dit zorgt voor legitimatie bij de aanbesteder en draagvlak bij uw achterban.
5 Investeer in een goede relatie met de aanbesteder Bouw aan een goede adviesrelatie met de aanbesteder, zodat ook op andere momenten naar uw inbreng wordt gevraagd. U kunt ook gebruik maken van de mogelijkheid om ongevraagd advies te geven. Geef complimenten voor zaken die goed gaan en toon begrip voor de positie van de aanbesteder. 6 Doelen stellen vooraf Bereid u goed voor op de gesprekken met de aanbesteder: wat zijn uw prioriteiten? Wat wilt u bereiken? Op welke punten wilt u toegeven en op welke beslist niet? 7 Taken verdelen Maak een onderlinge taakverdeling: wie voert het woord, wie stelt aanvullende vragen, wie maakt een verslag? Vertel uw verhaal kort en krachtig. Zet het op papier, zodat u het bij de aanbesteder kunt achterlaten.
8 Deel ervaringen van reizigers met de aanbesteders Illustreer uw verhaal aan de hand van eigen ervaringen. Wat gebeurt er en wat zijn de gevolgen? Maak uw verhaal inzichtelijk: laat de wethouder, gedeputeerde, ambtenaar, raadsleden of statenleden meerijden met het vervoer. Eigen ervaring levert vaak het meeste inzicht op. 9 Win deskundigheid in Mist u bepaalde deskundigheid, zoek dan hulp bijvoorbeeld via Programma VCP, de ouderenbonden of deskundigen in uw omgeving. Er is veel kennis en ervaring aanwezig. 10 Breed informeren Informeer alle betrokkenen over uw standpunten: dus niet alleen de ambtenaar en de wethouder, maar ook de partijen in de raad en gedeputeerde en provinciale staten.
13
11 H et project Grip op Vervoer helpt u op weg I n 2010 en 2011 vindt het project Grip op Vervoer plaats. Dit project verzamelt kennis en inzichten over het beïnvloeden van aanbestedingen door belangenbehartigers en presenteert die op regionale bijeenkomsten, via publicaties en op een website: www. gripopvervoer.nl p de website kunt u informatie vinden over O het aanbesteden en uw mogelijkheden om hierop invloed uit te oefenen.
U kunt bijvoorbeeld informatie vinden over de wetten waarop het vervoer is gebaseerd, het proces van aanbesteden en kwaliteitseisen aan het vervoer. Ook kunt u zich inschrijven voor een informatieavond in uw provincie. De daar gehouden presentaties verschijnen na afloop ook op de website. Ook is het mogelijk om via de website contact te leggen met andere belangenbehartigers van adviesraden, bijvoorbeeld om bepaalde kwesties elkaar te bespreken. I n juni 2011 wordt het project afgesloten met een handboek, dat u kunt raadplegen en downloaden op de website. De informatie en de contactmogelijkheden op de website blijven behouden zodat u ook na de afsluiting nog informatie en contacten kunt vinden.
grip op vervoer
Wilt u op de hoogte blijven van het project Grip op Vervoer, stuur dan een e-mailbericht naar bureau@gripopvervoer.nl met als titel ‘Nieuwsbrief grip op vervoer’ of meldt u zich als abonnee aan via de website.
14
Grip op Vervoer wordt uitgevoerd in een samenwerkingsverband van de CG-raad, Programma VCP, Sociaal Fonds Taxi en de ouderenbonden ANBO, UnieKBO en PCOB. Het project is tot stand gekomen op initiatief van bovengenoemde partners, Platform VG, KNV Taxi en FNV Bondgenoten. De ministeries V&W, VWS en OC&W financieren het project.
12 Meer lezen? Publicaties: Handboek Professioneel aanbesteden regiotaxi, Wmo-vervoer en Valys Kenniscentrum Verkeer en Vervoer, Utrecht, 2009. (zie ook: www.naarbetercontractvervoer.nl) Websites: www.gripopvervoer.nl Projectwebsite Grip op Vervoer www.naarbetercontractvervoer.nl Handboek over het aanbesteden van het Wmo-vervoer/Regiotaxi www.cg-raad.nl Landelijke belangenbehartiging voor mensen met een handicap en/of chronische ziekte www.platformvg.nl Landelijke belangenbehartiging voor mensen met een verstandelijke beperking www.programmavcp.nl Lokale belangenbehartiging van mensen met een handicap en/of chronisch ziekte, onder andere voor Wmo-adviesraden
www.overheid.nl Overheid, wet- en regelgeving
www.makkersunlimited.nl Ludiek actie voeren door mensen met een beperking www.anbo.nl Landelijke belangenbehartiging voor ouderen www.ouderenorganisaties.nl Landelijke belangenbehartiging voor ouderen www.sociaalfondstaxi.nl Controleren het naleven CAO taxichauffeurs www.vastisbeter.nl Het verbeteren van de veiligheid bij het vervoer van mensen met een functiebeperking www.vilans.nl Code Veilig Vervoer Rolstoelinzittenden
www.keurmerktouringcarbedrijven.nl Keurmerk voor touringcars
www.tx-keur.nl Keurmerk taxibedrijven
15
Meer weten? Bezoek dan de website www.gripopvervoer.nl of mail ons: bureau@gripopvervoer.nl