Succesvol be誰nvloeden van aanbestedingen
leerlingenvervoer
grip op leerlingenvervoer 2
Colofon Deze publicatie is uitgegeven in het kader van het project Grip op Vervoer, dat via subsidie van de ministeries van V&W, VWS en OC&W tot stand is gekomen. Het project loopt van juni 2010 tot juni 2011. Alles in deze uitgave mag worden gekopieerd, verveelvoudigd en verspreid, mits onder bronvermelding. Op de brochure rust geen copyright, met uitzondering van de gebruikte vormgeving en illustraties. Indien u deze illustraties in het openbaar wilt gebruiken of verspreiden, neemt u dan contact op met bureau@gripopvervoer.nl. Hebt u moeite met bepaalde begrippen of ‘jargon’ in de tekst? Raadpleeg dan de begrippenlijst op www.gripopvervoer.nl. In deze uitgave bedoelen we met ouders ook verzorgers en andere direct betrokkenen, zoals schoolleiders en leerkrachten. Waar in de tekst ‘hij’ staat mag ook ‘zij’ worden gelezen. Redactie Els van der Ploeg, Liza van Wessel, Ronald Jas Vormgeving de Ruimte ontwerpers, Bouwstraat 55, 3572 SP Utrecht, www.de-ruimte-ontwerpers.nl Illustraties Aleks Deurloo, Praubstraat 23, 8011 PN Zwolle, www.lamelos.nl Drukwerk Drukkerij Veenman, Sevillaweg 140, 3047 AL Rotterdam, www.veenmandrukkers.nl
Invloed op aanbestedingen leerlingenvervoer Uw kind of leerling maakt gebruik van het leerlingenvervoer. U verwacht dan ook dat uw kind of leerling vlot en veilig van en naar school wordt vervoerd. Gelukkig gaat het in de praktijk vaak goed, maar soms verloopt het leerlingenvervoer nog niet naar volle tevredenheid. Daar wilt u als ouder, direct betrokkene of belangenbehartiger wat aan doen. U wilt grip op leerlingenvervoer. Maar hoe? Deze uitgave van het project Grip op Vervoer is bedoeld voor ouders, scholen en andere direct betrokkenen die succesvol invloed willen uitoefenen op het aanbesteden van leerlingenvervoer. Grip op vervoer helpt u daar graag mee op weg. U krijgt in deze uitgave daarom antwoord op vragen als: hoe oefen ik invloed uit? Wanneer kan inspreken? Wat breng ik in? En waar vind ik meer informatie over dit onderwerp? Wilt u meer over dit onderwerp weten? Kijk dan op de website www.gripopvervoer.nl.
3
1 Wat is leerlingenvervoer? Leerlingenvervoer is door de overheid georganiseerd vervoer van leerlingen naar scholen voor (speciaal) basis- en (speciaal) voortgezet onderwijs. Het gaat om kinderen die door hun beperking of levensovertuiging aangewezen zijn op het leerlingenvervoer. Leerlingen kunnen op verschillende manieren naar school gaan. Per fiets, eigen vervoer van de ouders, per openbaar vervoer of via aangepast vervoer. Ouders kunnen van de gemeente een bijdrage ontvangen voor de kosten van het vervoer. Vaak regelt de gemeente het vervoer zelf. Deze uitgave gaat met name in op de invloed die u kunt uitoefenen op de aanbesteding van het aangepast leerlingenvervoer in een taxi of per bus, dat door de gemeente wordt geregeld.
“Mijn kind heeft ADHD. Rust en structuur zijn voor hem erg belangrijk. Toch komt hij regelmatig overstuur en ontregeld thuis door onrust in de bus. Het vervoer van en naar school zou mijn kind eigenlijk geen stress moeten opleveren�.
grip op leerlingenvervoer
mevrouw F. Bozad.
4
2 Verantwoordelijkheid en wetgeving De gemeente is verantwoordelijk voor het leerlingenvervoer. Via een aanbesteding koopt de gemeente leerlingenvervoer in. Binnen de wettelijke kaders mag elke gemeente dus haar eigen afspraken maken over het leerlingenvervoer. Het leerlingenvervoer is wettelijk geregeld in de: Wet op de expertisecentra (Wec), gaat over speciaal onderwijs Wet primair onderwijs (Wpo) Wet voortgezet onderwijs (Wvo)
3 Wat houdt aanbesteden in? Aanbesteden betekent dat de gemeente het leerlingenvervoer voor één of meer jaren bij een vervoerder inkoopt. Een aanbesteding wordt geregeld in een vervoerscontract, dat tot stand komt volgens een aantal vaste regels. De gemeente mag bijvoorbeeld geen bedrijven uitsluiten. Ook moet de gemeente duidelijk maken hoe zij de aanbesteding organiseert. Daardoor krijgt Overheden zijn op grond van Europese wetgeving elke vervoerder de kans om de opdracht verplicht om aan te besteden als de opdracht bote verkrijgen, mits hij aan de eisen van de ven een bepaald bedrag uitkomt (drempelbedrag gemeente voldoet. is tot 31 december 2011 €193.000 exclusief BTW). Vaak moeten daarom contracten voor leerlingenvervoer door de gemeente(n) worden aanbesteed aan vervoerders. Wanneer de gemeente heeft bepaald dat ouders het vervoer zelf inkopen met een persoonsgebonden budget, wordt er geen aanbesteding uitgevoerd.
4 Waarom invloed uitoefenen? Leerlingenvervoer moet goed geregeld en veilig zijn. U wilt het beste voor uw kind(eren) of leerling(en). Maar helaas is met het leerlingenvervoer regelmatig iets mis. Een kind dat op de verkeerde plek is afgezet of erg lang in de bus zit voor een enkele rit. De chauffeur bevestigt een rolstoel niet goed of er zijn problemen in de bus met kinderen onderling. Invloed uitoefenen op aanbestedingen van leerlingenvervoer is belangrijk. De afspraken die de gemeente tijdens de aanbesteding maakt, hebben namelijk gevolgen voor de kwaliteit van het leerlingenvervoer. De aanbesteding is dus een belangrijk moment om daar invloed op uit te oefenen. Na de aanbesteding is dat lastiger, omdat afspraken voor de periode van het contract in principe vastliggen.
55
5 Programma van Eisen Om goed te kunnen bepalen aan welke vervoerder het contract wordt gegund, wordt een Programma van Eisen opgesteld. Daarin geeft de gemeente aan, aan welke eisen het vervoer moet voldoen. Mag de vervoerder kinderen uit andere gemeenten laten meereizen in de bus? Hoe lang mogen kinderen maximaal in de taxi of de bus zitten? Op basis van het Programma van Eisen maakt de gemeente gedurende de aanbesteding afspraken met de vervoerder over de kwaliteit van het leerlingenvervoer. Het Programma van Eisen is onderdeel van het bestek waarin wordt aanbesteed.
6 Meepraten over het leerlingenvervoer? De gemeente is niet verplicht om ouders inspraak te geven op de organisatie van het leerlingenvervoer. Er is dus geen wettelijke verplichting. Wel kan de gemeente zelf beslissen dat zij de inspraak van ouders op het leerlingenvervoer noodzakelijk vindt. Want door ouders bij het leerlingenvervoer te betrekken, weet de gemeente wat de gebruikers van het leerlingenvervoer hiervan vinden. Vaak regelt de gemeente dit via een verordening. Ouders kunnen op grond van deze verordening invloed uitoefenen op (de aanbesteding van) het leerlingenvervoer. Vaak doen ze dat in de vorm van een formeel adviesorgaan, zoals via een adviesraad leerlingenvervoer of een belangenorganisatie van mensen met een beperking.
grip op leerlingenvervoer
Stichting Gehandicaptenraad Ridderkerk heeft een adviescommissie voor leerlingenvervoer. De commissie is nauw betrokken bij de aanbesteding in hun gemeente. Voorzitter Attie Ouwens-Slingerland vertelt:
6
“Invloed uitoefenen op een aanbesteding begint al in een vroeg stadium. We helpen de gemeente onder meer bij het opstellen van het Programma van Eisen. Aanbestedingen kunnen soms gevolgen hebben voor de kwaliteit van het leerlingenvervoer. De ervaring leert dat de goedkoopste op papier vaak niet de beste is in de praktijk.� Kwaliteitseisen Als adviescommissie kijken we daarom kritisch naar bijvoorbeeld de kwaliteitseisen voor chauffeurs. Veel van hen weten niet precies welke kinderen ze in hun bus hebben en hoe ze met bepaalde beperkingen moeten omgaan.
Met inspraak koppelen we deze ervaringen aan de gemeente en vervoerder terug. Het is belangrijk dat besluitvormers weten wat het vervoer met de kinderen en hun omgeving doet. Concrete resultaten We hebben al veel bereikt door in te spreken bij vergaderingen van de raadscommissie en de gemeenteraad. Er is bijvoorbeeld meer aandacht voor de omgang tussen chauffeur en kind. Ook is de afstemming tussen de vervoerder en ouders verbeterd. Chauffeurs ontvangen bijvoorbeeld van ieder kind op de rit een paspoort waarin aandachtspunten van het kind beschreven staan. Ouders krijgen op hun beurt een soort reisdagboekje waarin alle ritten met de tijden zijn geregistreerd. We hebben gemerkt dat zulke initiatieven tot een adequatere uitvoering van het leerlingenvervoer leiden.�
Als de gemeente deze inspraak niet heeft geregeld, is er nog een andere mogelijkheid. Als burger of als groep burgers heeft u altijd het recht om in te spreken bij een gemeentelijke commissievergadering of de gemeenteraad. Een commissievergadering adviseert de gemeenteraad over raadsvoorstellen die tot zijn werkterrein behoren, leerlingenvervoer is er daar ÊÊn van. U kunt ook contact opnemen met gemeenteraadsleden of politieke partijen om uw aandachtspunten bij hen onder de aandacht te brengen. Dus ook op deze manier kunnen ouders invloed uitoefenen op het (aanbesteden van) leerlingenvervoer. Inspraak bij gecombineerde aanbesteding Regelmatig spreekt een aantal gemeenten met elkaar af om het leerlingenvervoer gezamenlijk aan te besteden. Bij zo’n gecombineerde aanbesteding is het wenselijk dat u niet alleen afstemt met ouders en belangenbehartigers uit uw eigen gemeente, maar ook met ouders en belangenbehartigers van de andere gemeenten die bij de aanbesteding betrokken zijn. Het is wel extra werk, maar samen sta je sterker.
7
7 Rotonde van beïnvloeding
grip op leerlingenvervoer
Aanbesteden is een proces dat steeds weer opnieuw wordt doorlopen. We kunnen dit beschouwen als een rotonde. De hiernaast afgebeelde ‘rotonde van beïnvloeding’ laat zien dat de aanbestedingscyclus drie belangrijke momenten kent, waarop u invloed uit kunt oefenen op de kwaliteit van het vervoer: • tijdens de evaluatie van de afgelopen periode, bijvoorbeeld door een enquête onder reizigers van het leerlingenvervoer en hun ouders in te stellen en die met de gemeente te bespreken • bij het vaststellen van het toekomstig beleid en de aanbestedingseisen, bijvoorbeeld door overleg met de gemeente • bij de controle op de uitvoering, zoals door leerlingen of ouders te vragen regelmatig te letten op het daadwerkelijk nakomen van afspraken door de vervoerder
8
Om succesvol invloed uit te oefenen, kunt u zowel bij de aanbesteding van het vervoer als bij de beleidscyclus uw mening kenbaar maken. Uw invloed hangt af van op welk moment u invloed kunt uitoefenen. In de regel geldt: hoe vroeger hoe beter. De ene stap heeft namelijk gevolgen voor de andere stap.
De begrotingscyclus Naast de aanbestedingscyclus is er ook de jaarlijks terugkerende beleidscyclus die in elke gemeente plaatsvindt. Ook die cyclus kent belangrijke be誰nvloedingsmomenten. De belangrijkste is de jaarlijkse behandeling van de gemeentelijke begroting in het najaar. Dan stelt de gemeente vast wat het budget is voor het leerlingenvervoer. Regelmatig baseert de gemeente wijzigingen van het budget op een gewijzigde verordening. U kunt bij een wijziging van de verordening of het vaststelen van de begroting gebruik maken van de inspraakmogelijkheden die alle burgers in de gemeente hebben.
99
8 Wat zijn de belangrijkste kwaliteitseisen? U kunt kwaliteitseisen van het leerlingenvervoer onder de aandacht brengen van de gemeente. De gemeente kan deze eisen opnemen in het Programma van Eisen voor de aanbesteding. De belangrijkste kwaliteitseisen zijn onder te verdelen in een aantal thema’s. • Tijdigheid Op tijd vertrekken en aankomen, de duur van de rit en de maximale wachttijd voor vertrek.
grip op leerlingenvervoer
• Kwaliteit van de chauffeur Rijdt hij veilig, kan hij een rolstoel goed vastzetten, is hij klantvriendelijk en kan hij omgaan met kinderen met verschillende beperkingen?
10
• Veiligheid van het vervoer De aanwezigheid van bijvoorbeeld een brandblusser, veiligheidshamer en EHBO-trommel in het voertuig, winterbanden en begeleiding tijdens het vervoer. • Informatievoorziening Verstrekt de vervoerder de ouders of school voldoende informatie over het vervoer, bijvoorbeeld via een nieuwsbrief en/of website? • Klachtenprocedure Kunt u uw klachten op een gemakkelijke manier doorgeven en worden ze naar tevredenheid opgelost? • Kennis van het vervoersgebied Is de chauffeur voldoende op de hoogte van het vervoersgebied waarin hij werkzaam is? Kan hij wegen met obstakels omzeilen of rustig benaderen, en rijdt hij of zij de kortst mogelijke route?
• Structuur in het vervoer Een vaste chauffeur, een vaste zitplaats, dezelfde regels en een vaste route. • Overig Hoe wordt er gehandeld bij onverwachte gebeurtenissen, bereikbaarheid van de centrale, flexibiliteit in het vervoer, zoals vervoer naar de buitenschoolse opvang?
Aan kwaliteit hangt vaak een prijskaartje. Hoe minder kinderen in de bus, des te hoger is de vervoersprijs per kind. Het is daarom belangrijk om prioriteiten te stellen en goede alternatieven te bedenken.
Ouderadviesraad Leerlingenvervoer Nijmegen laat zien dat invloed al start bij de evaluatie van het leerlingenvervoer. Adri Fijneman, deelnemer van de adviesraad, vertelt: “De ouderadviesraad is nog in oprichting, maar we zijn vanaf het begin in de aanbesteding een serieuze gesprekspartner van de gemeente geweest. Ze waardeert onze inbreng. We vinden het dan ook belangrijk dat we de gemeente benaderen als een gesprekspartner en niet als vijand. Enquête Voorafgaand aan de aanbesteding heeft de gemeente Nijmegen het leerlingenvervoer geëvalueerd. Onderdeel van de evaluatie was een enquête die aan 430 ouders werd voorgelegd. 164 ouders vulden de enquête in en gaven daarmee hun mening over de kwaliteit van het leerlingenvervoer, zoals het op tijd arriveren van de busjes, de veiligheid, de communicatie tussen de betrokken partijen en klachtenafhandeling.
Flexibiliteit van de vervoerder De uitkomsten van de evaluatie zijn gebruikt om de organisatie en uitvoering van het leerlingenvervoer in het nieuwe contract te verbeteren. De ouderadviesraad heeft goede resultaten behaald. In de offerteaanvraag is een aantal belangrijke eisen opgenomen. Eén daarvan is de flexibiliteit van de vervoerder. Het was vaak niet mogelijk om je kind van een andere locatie op te laten halen of bij een andere locatie, zoals buitenschoolse opvang, af te laten zetten. Nu is dit vervoer wel mogelijk. Samen werken aan resultaat Eigenlijk kost het niet zo heel veel tijd. Het is dankbaar en leuk om samen met andere ouders en ambtenaren van de gemeente aan verbetering van het vervoer van onze kinderen te werken.”
11
9 Tips bij het be誰nvloeden van een aanbesteding 1 Samenwerken Werk als lokale en regionale belangenbehartigers (ook scholen) goed samen, help elkaar en leer van elkaar. Samen sta je sterker!
grip op leerlingenvervoer
2 Formeel organiseren U kunt zich als ouders organiseren. Bespreek de mogelijkheden van een formeel inspraakorgaan met de gemeente, inclusief het daarbij horende budget voor de te maken kosten.
12
3 Kies de juiste momenten Probeer in een vroeg stadium op de hoogte te zijn van wanneer de gemeente begint met de aanbesteding. Oefen invloed uit tijdens de gehele rotonde van be誰nvloeding en de beleidscyclus en niet alleen bij de aanbesteding. 4 Vorm een duidelijke visie Ontwikkel samen met andere ouders een duidelijke visie op de kwaliteit die u van het leerlingenvervoer verwacht. Onderhoud daarover regelmatig contact met uw achterban, bijvoorbeeld via bijeenkomsten, een nieuwsbrief en/of website. Dit zorgt voor legitimatie bij de aanbesteder en draagvlak bij uw achterban.
5 Investeer in een goede relatie met de aanbesteder Bouw aan een goede adviesrelatie met uw gemeente, zodat ze u ook op andere momenten vraagt naar uw inbreng. Geef complimenten voor zaken die goed gaan en toon begrip voor de positie van de gemeente. 6 Doelen stellen vooraf Bereid u goed voor op de gesprekken met de gemeente: wat zijn uw prioriteiten? Wat wilt u bereiken? Op welk punten wilt u toegeven en op welken punt beslist niet? 7 Taken verdelen Maak een onderlinge taakverdeling: wie voert het woord, wie stelt aanvullende vragen, wie maakt een verslag? Vertel uw verhaal kort en krachtig. Zet het op papier, zodat u het kunt achterlaten.
8 Deel ervaringen van reizigers met de aanbesteders Illustreer uw verhaal aan de hand van eigen ervaringen. Wat gebeurt er en wat zijn de gevolgen? Vertel uw verhaal kort en krachtig. Maak uw verhaal inzichtelijk: laat de wethouder, ambtenaar of raadsleden meerijden met het leerlingenvervoer. Eigen ervaring levert vaak het meeste inzicht op. 9 Breed informeren Informeer alle betrokkenen over uw standpunten: dus niet alleen de ambtenaar en de wethouder, maar ook de partijen in de raad. 10 Win deskundigheid in Mist u bepaalde deskundigheid, zoek dan hulp bijvoorbeeld via Programma VCP of via deskundigen in uw omgeving. Er is namelijk al veel kennis en ervaring aanwezig.
13
10 Het project Grip op Vervoer helpt u op weg I n 2010 en 2011 vindt het project Grip op Vervoer plaats. Dit project verzamelt kennis en inzichten over het beïnvloeden van aanbestedingen door belangenbehartigers en presenteert die op regionale bijeenkomsten, via publicaties en op de website: www.gripopvervoer.nl p de website kunt u informatie vinden over O het aanbesteden en uw mogelijkheden om hierop invloed uit te oefenen.
U kunt bijvoorbeeld informatie vinden over de wetten waarop het vervoer is gebaseerd, het proces van aanbesteden en kwaliteits eisen aan het vervoer. Ook kunt u zich inschrijven voor een informatieavond in uw provincie. De daar gehouden presentaties verschijnen na afloop ook op de website. Ook is het mogelijk om via de website contact te leggen met andere belangenbehartigers van adviesraden, bijvoorbeeld om bepaalde kwesties met elkaar te bespreken. I n juni 2011 wordt het project afgesloten met een handboek, dat u kunt raadplegen en downloaden op de website. De informatie en de contactmogelijkheden op de website blijven behouden zodat u ook na de afsluiting nog informatie en contacten kunt vinden.
grip op leerlingenvervoer
ilt u op de hoogte blijven van het project W Grip op Vervoer, stuur dan een e-mailbericht naar bureau@gripopvervoer.nl met als titel ‘Nieuwsbrief grip op vervoer’ of meldt u zich als abonnee aan via de website.
14
Grip op Vervoer wordt uitgevoerd in een samenwerkingsverband van de CG-Raad, Programma VCP, Sociaal Fonds Taxi en de ouderenbonden ANBO, UnieKBO en PCOB. Het project is tot stand gekomen op initiatief van bovengenoemde partners, Platform VG, KNV Taxi en FNV Bondgenoten. De ministeries van V&W, VWS en OC&W financieren het project.
11 Meer lezen? Handboeken en andere publicaties:
rofessioneel aanbesteden Leerlingenvervoer Kenniscentrum Verkeer en P Vervoer, Utrecht, 2009 (zie ook www.naarbetercontractvervoer.nl)
uders praten mee... vlug en veilig naar school Startersmap en handboek O voor adviesraden leerlingenvervoer - Project Adviesraden leerlingenvervoer, 2004. Te downloaden via www.programmavcp.nl » informatie » vervoer
Brochure Vlug & Veilig naar school CG-Raad, Utrecht. Handreiking voor ouders over het leerlingenvervoer naar basisscholen en scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs, te downloaden via www.programmavcp.nl » informatie » vervoer Relevante websites: www.naarbetercontractvervoer.nl Handboek over het aanbesteden van het leerlingenvervoer www.vastisbeter.nl Het verbeteren van de veiligheid bij het vervoer van mensen met een functiebeperking www.cg-raad.nl Landelijke belangenbehartiging voor mensen met een handicap en/of chronische ziekte
www.sociaalfondstaxi.nl Cursus leerlingenvervoer voor chauffeurs www.makkersunlimited.nl Ludiek actie voeren door mensen met een beperking www.platformvg.nl Landelijke belangenbehartiging voor mensen met een verstandelijke beperking www.vilans.nl Code Veilig Vervoer Rolstoelinzittenden
www.programmavcp.nl Lokale belangenbehartiging van mensen met een handicap en/of chronisch ziekte, onder andere ondersteuning voor adviesraden leerlingenvervoer
www.overheid.nl Overheid, wet- en regelgeving
www.tx-keur.nl Keurmerk taxibedrijven
www.taxipaspoort.nl Paspoort met informatie over het kind die belangrijk is voor de taxichauffeur
www.keurmerktouringcarbedrijven.nl Keurmerk voor touringcars
www.50tien.nl Voor ouders over onderwijs
15
Meer weten? Bezoek dan de website www.gripopvervoer.nl of mail ons: bureau@gripopvervoer.nl