Curso básico de Wanka Limay (I unidad)

Wanka Limayćhu Huk yaćhapakuy Allinllachu?

Wanka Limayćhu 3 vocalkunallam kan:

Aw, allinllam

A I U

Manam allinchu kaa

aa ii uu

ä ï ü

Kanan Lulaśhaka (Presente Simple) Yaqa

kaa

Qam

kanki

Pay

kan

/i/u

Verbukunatakmi

Yaqakuna

kapaakuq

kimsaman

Yaqanchik kapaakunchik

huntunakunku

Qamkuna

kapaakunki

Limay

Paykuna

kapaakun

Puliy Mikuy

TUŚHUY SAPI

“Q”taka manam limanchikchu 1 Huk

YAPA Vocalwan kamakaptinqa

=

M

Consonantiwan, chutatyaśhawan

=

MI

Imataq / Imam śhutiyki?

ŚHUTI ĆHAKI

Yaqa Antonium kaa

SHILLU CHAKI

Yaqa Elizabethmi kaa Yaqa Josémi kaa Yaqa Danym kaa Lisiykuśhun ÑAWI: likay, ñawinchay LINLI: uyaliy, musyay

h / hamallaa q / yaqa ka, ki, ku Kala, kilu, kulu

j / jamallä ’ / ya’a ca,qui, cu Cala, quilu, culu

SHIMI: limay, mikuy, yupay MAKI: chalay, llamkay, lulay ĆHAKI: puliy, saytay, paćhkay

Allin limaykuna

Yaqa limaa

Allinllachu Sulpay

Yaqa pulii

Pampachaykamay Ama haynuchu kay

Yaqa mikuu

Walakama Walaminchakama Watankama

2 Ishkay

Wanka Limayćhu Ishkay yaćhapakuy Lisichiykuśhun Yaqa Linum kaa Yaqa Pucarámantam kaa

YAPAKUNAKA:

Yaqa Chongospiymi kaa

MANTA/PIYMI

Wankayumanta / Wankanpiymi

Juanmi taytaap śhutin Maríam mamaap śhutin

P

yaqap

Yaqa imsa ćhunka watayuqmi kaa

N

wasin

YUQ /NIYUQ

hukniyuq

MI /M

mishim

Yupaykuśhun Huk 1 Ishkay 2 Kimsa 3 Tawa 4 Pichqa 5 Suqta 6

Ćhunka Ćhunka Ćhunka Ćhunka Ćhunka Ćhunka Ćhunka Ćhunka Ćhunka

huk ishkay kimsa Tawa pichqa Suqta qanćhish pusaq isqun

niyuq niyuq yuq yuq yuq yuq niyuq niyuq niyuq

11 12 13 14 15 16 17 18 19

Qanćhish 7 17 11 18 15 19

Pusaq 8 Isqun 9 Ćhunka 10 3 kimsa

Ćhunka qanćhishniyuq Ćhunka hukniyuq Ćhunka pusaqniyuq Ćhunka pichqayuq Ćhunka isunniyuq

Ishkay Ishkay Ishkay Iskay Kimsa Kimsa Kimsa Tawa Tawa Tawa Pichqa Pichqa Pichqa Suqta Qanćhish Pusaq Isun Paćhak Walanka

Ćhunka Ćhunka Ćhunka Ćhunka Ćhunka Ćhunka Ćhunka Ćhunka Ćhunka Ćhunka Ćhunka Ćhunka Ćhunka Ćhunka Ćhunka Ćhunka Ćhunka

Huk Ishkay Kimsa

niyuq niyuq yuq

Tawa Pichqa

yuq yuq

Suqta Qanćhish

yuq niyuq

Pusaq Isqun

niyuq niyuq

Kallapachaykuśhun: Yaqa tawa ćhunka watayuqmi (40) kaa Yaqa pichqa ćhunka isunniyuq watayuqmi (59) kaa Qam ishka ćhunka qanćhishniyuq watayuqmi kanki Pay kimsa ćhunka tawayuq watayuqmi

4 Tawa

20 21 22 23 30 34 35 40 46 47 50 58 59 60 70 80 90 100 1000

Wanka Limayćhu kimsa yaćhapakuy

Limaykuśhun:

Yaqa Leonor Efigenia Chávez Rojasmi kaa Yaqa Pucarámantam kaa Yaqa Pucarápiymi kaa Félix Chávezmi taytaap śhutin Alejandrina Rojas Iparraguirre mamaap śhutin Yaqa kimsa ćhunka watayuqmi kaa

Tapuykuśhun: Yaqa Víctor Alberto Gil Mallmam kaa Picaflor de los Andes śhutiwan lisisham kaa Yaqa Wankayupiymi kaa Yaqa takikuqmi kaa Yaqa Wankayućhuumi nasilqaa 8 muyunćhu, abril killaćhu, 1928 wataćhu.

YAPAKUNAKA

Mamaap Francisca Mallmam śhutin

WAN = con, y /e

Taytaap śhutinñatak Bernabé Gil

ÑA = ya ÑATAK = en cambio, por otro lado 5 Pichqa

Imam śhutiyki? / Imataq śhutiyki

Maypiymi kanki? / Maymantam kanki

Imam taytaykip śhutin? Imataq taytaykip śhutin?

Imam mamaykip śhutin / Imataq mamaykip śhutin?

Ayka watayuqmi kanki?

TAPUKUNAPAQ Ima

May Ayka

Kallpanchaykuśhun:

Imam Imataq Imay Imanan Imaćhu Mayćhu Mayan Aykaćhu Aykalla

LULAYMANTA YANUKUY HILLKAKUY TAKIKUY TUŚHUKUY

Yaqa takikuqmi kaa Pay yanukuqmi Qam hillkakuqmi kanki

?

Yaqa tuśhukuqmi kaa

LULAQMAN YANUKUQ HILLKAKUQ TAKIKUQ TUŚHUKUQ 6 Suqta

Wanka Limayćhu Tawa yaćhapakuy Ayllunchikta lisiykuśhun: Tayta, mama, ñaña, pani, tuli, wawqi, limaymasi, willka, llunchuy, maśha, malkamasi, wiñaymasi, wayna, wamla, wayapa, walmi…

Yaqap paniy chonguinadatam tuśhun Qamp ñañayki yaćhachikuqmi Payp wawqin yanukuqmi

Ima lulaqmi aylluykikunaka?

7 Qanćhish

Mayćhuumi yaćhanki?

Mayćhuumi taytayki kayan?

Wankayućhuumi yachayaa, akśhutam mikuyaa, paniwanmi Wanka Limayta limayaa,

KANALLAN LULAYAAŚHAKA

Yaqa

kayaa

/i/u

Qam

kayanki

Pay

kayan

Yaqakuna

kapaakuyaq

Yaqanchik kapaakuyanchik Qamkuna

kapaakuyanki

Paykuna

kapaakuyan

Yaqa Qam Pay Yaqakuna Yaqanchik qamkuna paykuna

miku miku miku miku miku miku miku

paaku paaku paaku paaku

ya ya ya ya ya ya ya

a nki n q nchik nki n

Yaqanchikñatak lulayaaśhanchikta willanakuykuśhun: Imatam lulayanki?

Yaqa ñaqchakuyaami Qam llamkayanki

8 Pusaq

Wanka Limayćhu Pichqa yaćhapakuy Yaćhaśhanchikkunata kallpanchaykuśhun Kanan Lulaśhaka (Presente Simple) Wanka Limayćhu kimsamanmi Verbukunaka huntunankun: Munay Puliy Mikuy

Munay Yaqa Munaa Qam Munanki Pay Munan Yaqakuna Munapaakuq Yaqanchik Munanchik qamkuna Munapaakunki paykuna Munapaakun

Puliy Pulii Pulinki Pulin Pulipaakuq Pulinchik Pulipaakunki Pulipaakun

Mikuy Mikuu Mikunki Mikun Mikupaakuq Mikunchik Mikupaakunki Mikupaakun

Huk halla wasićhu, ulqućhuumi, Felipe walminwan yachan. Walminp śhutin Marcelinam. Paykuna wallpakunatam ćhaklanćhu uywapaakun. Marcelina ’00 wallpakunamanmi halata alan. Paykuna lluy muyunkunam aspiy-aspiy śhalkapaakun. Lluy muyunkunam llamkapaakun.

Kundurkuna hatun ulqukunaćhuumi tiyapaakun. Kundurkuna tuki-tukillatam paalipaakun. Paykuna uywakunatam mikupaakun. Paykuna aqa hanankunaćhuumi ishñachakupaakun.

Huk, ishkay luntutam waćhapaakun.

Nunakuna kundurkunata wañuchipaakun. Yawar fiestaćhu ñakachipaakun. Manam chay allinchu.

Kanan muyunćhu manañam achkañachu kundurkuna kapaakun.

9 Isqun

Kanallan Lulayaaśhaka (Presente Continuo)

Aklay Yaqa Aklayaa Qam Aklayanki Pay Aklayan Yaqakuna Aklayalkaq Yaqanchik Aklayanchik qamkuna Aklayanki paykuna Aklayalkan

Lantiy Lantiyaa Lantiyanki Lantiyan Lantiyalkaq Lantiyanchik Lantiyanki Lantiyalkan

Tuśhuy Tuśhuyaa Tuśhuyanki Tuśhuyan Tuśhuyalkaq Tuśhuyanchik Tuśhuyanki Tuśhuyalkan

Taytaa ćhaklanćhuumi llankayan.

YA = estar

Mamaa mikuytam yanukuyan.

Waqayaa = estoy llorando

Yaqañatakmi Wanka Limayta yaćhapakuyaa.

Muyunp Tayta Inti akchiyan, Mama Killañatak puñuyan.

Tutap Mama Killa akchiyan, Tayta Intiñatak puñuyan.

Pichiwsa muyunp takiyan, Añaśhñatak puñuyan.

Inchu tuśhuyan, tukuñatak puñuyan.

Qam, imatam lulayanki?

10 Ćhunka

Wanka Limayćhu Suqta yaćhapakuy Lulaykuna Wanka Limayćhu lluy Verbu nishanchikkunaka, reflexivu nishanchikmi kapaakun.

Infinitivu nisha Llamkay Uyaliy Kuchuy

Reflexivu Yapa KU

Reflexivu nisha Llamkakuy Uyalikuy Kuchukuy

Imatam huk muyunćhu lulakunki?

Yaqa aspiy-aspiykuptin yakukta timpuchikuu.

YAPAKUNA:

Yaqa tuta-tutalla lichkakuu.

PTIN/KUPTIN = cuando

Yaqa ćhawpi-intićhu akśhuta mikukuu.

LLA = no mas

Yaqa wayrapayćhu kukakta akukuu.

Yaqa tutaćhu puñukuu.

Kanallan imatam lulayanki?

Pelutaktam awsayaa Waqwiwanmi Wanka Limayta limayaa.

Ullukutam milkapaapaq yanukuyaa.

Waylaśhtam karnawalćhu tuśhukuyaa.

11 Ćhunka hukniyuq

ĆHU /ĆHUU = en (en el /en la)

Imam kanki? / Ima lulaqta kayanki hillkay takiy yanuy

hillkaq takiq yanuq

hillkakuy takikuy yanukuy

hillkakuq takikuq yanukuq

Yaqa ćchakla llamkakuqmi kaa YAPAKUNA:

Yaqa tuśhukuqmi kaa

Q = el / la que (hace algo) “Q” Wanka Limayćhu mana limallaśha kayalpis, limayta kuchuypa kuchul ćhaniyuqmi kayan.

Yaqa zapatu allichaqmi kayaa Yaqa imamantapis waqakuqmi kaa

12 Ćhunka ishkayniyuq

PIS = también, además, incluso.

Wanka Limayćhu Qanćhish yaćhapakuy Yaćhaśhanchikta Kallpanchaykuśhun

Lucerito de Warivilca y los Lirios de Huancayo Tayta diusninchiktam mañakunki Santiagu tuta śhamunapaq (ishkay kuti) Suma-sumallañam kuyanakuy Pakallap tutallap añallaw (ishkay kuti) Ama llakikuychu Evelina Qamta kuyakulmi kutiyaamu (ishkay kuti) Ima nalqullankim vidallaata Imay urallapis yalpakuyak (ishkay kuti) Mana nunakuna limananpaq Tuki-tukillañam kawsakuśhun (ishkay kuti) Kanan tutallañam tuśhukuśhun Pakallap tutallap añallaw (ishkay kuti)

Wanka Limayćhu Pusaq Yaćhapakuy Kanan Wanka Limayćhu huk kutićhu lulaśhanchikta willanakuykuśhun (Pretérito imperfecto)

Yaqa Qam Pay Yaqakuna Yaqanchik Qamkuna Paykuna

limay Limalaa Limalanki Limala Limapaakulaq Limapaakulanchik Limapaakulanki limapaakula

muskiy Muskilaa Muskilanki Muskila Muskipaakulaq Muskipaakulanchik Muskipaakulanki musikipaakula

kaćhuy Kaćhulaa Kaćhulanki Kaćhula Kaćhupaakulaq Kaćhupaakulanchik Kaćhupaakulanki kaćhupaakula

Yaqap śhutii Zenobio Dagha Sapaicum kala.

Yaqa 4 muyunćhu, Abril killaćhu, 1920 wataćhu Chupuru Malkaćhuumi nasilaa.

Yaqa Wanka walaśhmi kalaa.

Yaqa takikunakta hillkalaa.

Yaqa violintam waqachilaa.

Yaqa 900 waynukunakta, mulizakunakta, walaśhkunakta, santiagukunaktam lulalaa.

Yaqa 10 muyunćhu, Noviembre killaćhu, 2008 wataćhu Wankayuqćhuumi wañukulaa.

Yaqanchikñatak limaykuśhun: Imatam anyan lulalanki?

Aspiy-aspiy yaku timputa upyalaa Mishkipayćhu kukata akulaa Ćhawpi-inti watyakta mikulaa, akśhuntawan, aychantawan…

Tutaykuyćhu walaśhta Wankanćhu tuśhulaa.

15 – Ćhunka pichqayuq

Wanka Limayćhu Isqun Yaćhapakuy Walaśhalun lulananchikkunakta kamachinakuykuśhun ALLIKU: Allinllachu Tayta Wanshi?

WANSHI: Aw, allinllam Tayta Alliku, qam imanuyllam kayanki?

ALLIKU: Yaqapis allinllam kayaa.

WANSHI: Allin. Chayura ishkayninchik allinlla kapaakuyanchik ALLIKU: Tayta Wanshi. Imaktam wala lulanki?

WANSHI: Wala-walalla mamaata taliymi lisha.

Wanshi Kanti Alliku Tiwchu Antuku Luchu Shisha Charu Shuli Imika

Walmiiwan yaku timputa upyanaapaq kutimuśha.

Chaypiyta ćhaklaaćhu akśhuta taqtaśha. Ćhawpi-intiñatak wasiićhu mikuśha. Ćhawpi-intimanta ñawpaqman tutaykunankama pilutata estadiućhu awsaśha.

Qamqa, tayta Alliku imaktam lulanki?

Utulu takimuy Aspiy-aspiy ALLIKU: Yaqa Kalawsutam watyakuśha.

Achikyay Yanapaykallamay.

Waala Mishkipay Ama haynuchu kay. Ćhawpi-inti Wayrapay Mallichiśhaykim Inti-palpuykuy WANSHI: Allin. Chayura walaśhalunña lluyta lulaśha. Aspiykuy Tutaykuy Walakama Tayta Alliku.

Tuta Ćhawpi-tuta

ALLIKU: Walakama Tayta Wanshi.

16 – Ćhunka suqtayuq

Waala mikuy tiypupay Ćhawpi-intimikuy - milkapa

hamapay Tataykuy-mikuy

Yaqanchikñatak limaykuśhun Verbukunakta lisipaakuśhun, Ñawpaqman lulananchikkuna (Presente Simple) kaykuna kayanku:

Yaqa Qam Pay Yaqakuna Yaqanchik Qamkuna Paykuna

Apay apaśha apanki apanqa apapaakuśha apapaakuśhun apapaakunki apapaakunqa

Tuśhuy tuśhuśha tuśhunki tuśhunqa tuśhupaakuśha tuśhupaakuśhun tuśhupaakunki tuśhupaakunqa

Lantiy lantisha lantinki lantinqa lantipaakuśha lantipaakuśhun lantipaakunki lantipaakunqa

Imaktam aylluykikuna walaśhalun lulapaakunqa?

Tayta Tiwchu, Julio killaćhu imaktam lulanqa?

Pay kimsa turutam lantikunqa Santiagutam lulanqa.

Tukuy tutam santiguta tuśhunqa.

Kimsa muyunmi upyanqa.

Lluy uywankunaktam sintakta ćhulanqa.

Anyan wata Kay wata Watanman Anyanśhalun Anyan Kanan Wala Walaśhalun / Walamincha Hukaa killaćhu Kay killa Hukaa killaman

Kuka kintuktam aklanqa.

Walmin śhaqtatam yanukunqa.

Qam imaktam watanman lulanki?

Yaqa Febrero killaćhu wasiićhuumi hamapaśha.

Kay wata imaktam lulanki?

Marzo killaćhu Yaćhay Wasićhu akapakunata yaćhachisha.

Abril killaćhu chuqlluta watyakunaapaq pallaśha.

Mayu killaćhuñatak malkaaćhu tuśhunaapa muudakuśha.

17 – Ćhunka qanćhishniyuq

Wanka Limayćhu Ćhunka Yaćhapakuy Aychanchikćhu kaqkunatak lisishunpis śhutichaśhunpis

Uma Ulku Aqcha Linli Sinqa Shimi Ñuñu Waśha Pupu Waata Kaćhpa Diidu /lawka / lawkana wiqaw Ćhaki ćhićhu Ćhaki pilulu Ćhaki Anku

Ñawi Ulku wacha Kakichu Uya kunka Śhapla Likla Kućhuśh pata Lani / pishqu Luksu Kaćhpa llilli unqul Siki Ćhaki sinqaśh

18 – Ćhunka pusaqniyuq

Uma Ulku Aqcha Linli Sinqa Uya Kunka Waśha Chichi Ñuñu Pupu Waata Pata Kaćhpa llilli Wacha Unqul Ćhaki sinqaśh Ćhaki pilulu Anku

Ñawi Ulku wacha Shimi kakichu Likla Kućhuśh Siki wiqaw Laka/ Ćhupi Maki Diidu /lawka / lawkana Kaćhpa Ćhaki ćhićhu Ćhaki

19 – Ćhunka isqunniyuq

TAPUKUNAP

KANTI: Allinllachu mama Shuli?

SHULI: Manam allinchu kaa mama Kanti?

Ima: Imakta, Imapiy, Imayna, Imaćhu, Imay, Imapaq, Imaypiyta, Imaykama.

May: Mayan, Mayćhu, Mayanwan, Maykama

KANTI: Imapiy?

Ayka: Aykawan, Aykata, Aykaćhu, Aykam

SHULI: Umallaami nanayan.

KANTI: Imay śhunqulla. Imapiymi umayki nanayan?

Piy: Piywan, Piym

SHULI: Anyanśhalun Viquesćhuumi waylaśhta tuśhulaa, cervezakta upyalaa.

Anyanñatakmi vinukta wasiićhu upyalaa.

Kanan manam mikuytapis atipaaćhu.

KANTI: Mama Shuli wasikićhu hamapay, kay muyunpis, wala muyunpis.

SHULI: Manam atipaachu.

Wala-wala ullukuktam talpuśha.

Wala ćhawpi-inti Chupakatam lisha.

KANTI: Walaśhalun?

SHULI: Walaśhalun Huancanćhuumi takisha.

Imanaypala takisha, kunkaami nanayan.

KANTI: Hamapay mama Shuli, ishyaalunkimanmi. Tinkunanchikkama SHULI: Sulpay mama Kanti, tinkunanchikkama.

Mayantak ishyayan?

Ima nanaywanta kayan?

Imaktam upyala?

20 – Ishkay ćhunka

Wanka Limayćhu Ćhunka hukniyuq Yaćhapakuy Imanilaqmi mudananchik Wanka mudanakuna: Chumpa, Wara /wala, Sapatu /śhukuy, Chuku, Lulipa, Wali, Ñuñutakyachiy, Maytukuq, Waćhuku, Kutuncha, Lliklla, Kutuncha, Aksu/Anaku, Tupu, …

Imanilaqkuna: Puka, Yulaq, Yana, Tunquśh, Uyu, Chumpi, Angas, Uwi, Chiwanway, Mulu, Misha…

Yaqa Angas warayuqmi kayaa Qam yana chukuyuqmi kayanki Pay yana sapatuyqmi kayan Paykuna chiwanway llikllitayuqmi kayalkan.

Qam, imanilaq mudanakunawan mudakuśhakta kayanki?

Wanka haćhakuna Muña, Lamlaśh, kinual, Haćhakunap lakinkuna: Sapi, tullu, lapi, wayta, chapla, muhu,

21 – Ishkay ćhunka hukniyuq

Wanka Limayćhu Ćhunka Ishkayniyuq Yaćhapakuy Yupaykunawan lulaykuśhun

Yapay: 4+2=6 Aykam tawaman ishkayta yapaśha?

Tawaman ishkayta yapaśha: suqtam Pishichiy: 10-6=4 Aykam ćhunkapiyta suqtakta pishichisha? Ćhunkapiyta suqtakta pisichisha: Tawam Milachiy: 5x5=25 Aykam pichqakta pichqaman milachisha?

Pichqakta pichqaman milachisha: Ishkay Ćhunka Pichqayuqmi.

Lakiy: 12÷3 =4 Aykam ćhunka ishkayniyuqta kimsaman lakisha? Ćhunka ishkayniyuqta kimsaman lakisha: Tawam

22 – Ishkay ćhunka hukniyuq

Wanka Limay Yaćhaśhanchikta Kallpanchaykuśhun Yaqa____________________________________kaa __/02/18 I. 1.

2.

3.

4.

5.

II.

Qamta lisichikuy: Allinllachu?________________________________________________ Imata lluy śhutiyki?___________________________________________________ Imaymi santuyki?_____________________________________________________ Ayka watayuqta kanki?________________________________________________ Mayćhuumi yaćhanki?________________________________________________

Aylluykikunata lisichiy: Taytaykita, mamaykita, paniykita utak ñañaykita (śhuti, wata, malka)

III.

Takita uyaliikul mana kaq limaykunakta hillkaykuy:

Tayta diusninchiktam mañakunki Santiagu _________ śhamunapaq (ishkay kuti) Suma-sumallañam kuyanakuy Pakallap tutallap añallaw (ishkay kuti) _________llakikuychu Evelina Qamta kuyakulmi kutiyaamu (ishkay kuti) _______ nalqullankim vidallaata Imay urallapis yalpakuyak (ishkay kuti) Mana ______________ limananpaq Tuki-tukillañam kawsakuśhun (ishkay kuti) Kanan tutallañam tuśhukuśhun Pakallap _____________ añallaw (ishkay kuti) Lucerito de Warivilca y los Lirios de Huancayo

23 – Ishkay ćhunka kimsayuq

IV.

Ñawinchaykul ulayćhu kaq tapuykunata kutichiy

Yaqa Gastónmi kaa Lluy śhutiy Gast´n Acurio Jaramillum.

Yaqa Limamantam kaa.

Yaqa yanukuqmi kaa, hillkakuqmi kaa, lantikuqmi kaa.

Yaqa mikuyninchikkunatam lluy nunakunata lisichiy. Ćhunka hukniyuq malkakunaćhu, kimsa ćhunka tawayuq mikunawasiyuqmi kaa.

Yaqa 51 watayuqmi kaa.

Kanan Jaujaćhuumi Carnavalta tuśhuyaa, takiyaa, aswata upyayaa, akaśh kankakta mikuyaa.

Walmip śhutin Astridmi.

Yaqa illaysapam kaa.

1. Imam lluy śhutin?__________________________________ 2. Imam walminp śhutin?_______________________________ 3. Pay ayka watayuqta?________________________________ 4. Imam malkanpaq śhutin?_____________________________ 5. Imatam Jajaućhu lulayan?____________________________

24 – Ishkay ćhunka tawayuq

Wanka Limayćhu yaćhaśhanchikta kallpanchaykuśhun __________________________________________śhutiy 16/03/18 I. Lisiykuśhun: 1. Ñawinchaykuśhun: Rodolfo Marcial Cerrón-Palomino kaa. Mayćhu kayćhuupis wanka walaśhmi kaa.

Chongos Bajo nisha malkaćhuumi mamaa waćhakama. 10 muyunćhu hatun puquy killaćhu, 1940 wataćhu.

Wanka Limayta limaqmi, yaćhachiqmi, laćhkaqmi kaa.

Gran Unidad Escolar Santa Isabel śhutiyuq Yaćhaywasićhuumi, 1960 watapiyta 1965 watakama yaćhapakulaa.

Universidad Nacional Mayor de San Marcos śhutiyuq Hatun Yaćhaywasićhuumi, 1973 watakama Linguisticakta yaćhapakulaa.

Kanan Pontificia Universidad Católica śhutiyuq Hatun Yaćhaywasićhuumi yaćhachii.

2. Tantyaykuśhun, laćhkaykuśhun. a. Imam śhutin? b.

Maypiymi?

c.

Ayka watayuqta?

d.

Mayćhuta llamkan?

e.

Imaktam lulan?

25 – Ishkay ćhunka pichqayuq

II.

Śhutichaykuśhun (ćhunkakta śhutichaykuy):

III. Willanakuykuśhun : 1. Imaktam anyan lulalanki? a. Waala: b. Mishkipayćhu: c. Ćhawpi intićhu: d. Wayrapayćhu e. Tutaykuyćhu 2. Imaktam kanan lulayanki? a. Waala: b. Mishkipayćhu: c. Ćhawpi intićhu: 26 – Ishkay ćhunka suqtayuq

d. Wayrapayćhu e. Tutaykuyćhu

3. Imaktam walaśhalun lulanki? a. Waala: b. Mishkipayćhu: c. Ćhawpi intićhu: d. Wayrapayćhu e. Tutaykuyćhu

IV. Yupaykunawan lulaykuśhun: 1. Yapay: 4+6 =

2. Pishichiy: 9-3=

3. Lakiy: 20/5=

4. Milachiy: 4x3

27 – Ishkay ćhunka qanćhishniyuq

V. Limanakuykuśhun: 1. Imam śhutiyki?

2. Maymantam kayanki?

3. Ayka watayuqmi kanki?

4. Imaktam lulanki?

5. Imapaqmi Wanka Limayta yaćhapakuyanki?

6. Ima haćhakunan malkaykićhu wiñan?

7. Imawanmi uhukta hampinchik?

8. Ishkay ćhunkakama yupaykuy

9. Pichqa uywakunakta lisichikuy

10. Imayna mudakuśhakta kayanki?

28 – Ishkay ćhunka pusaqniyuq