2.5.2. Chủ đề 2: Chế tạo viên sủi tắm bồn “BATH BOMB”

cực, hiệu quả. Tương tác tốt Lưu ý đối với nhóm 20

2.5.2. Chủ đề 2: Chế tạo viên sủi tắm bồn “BATH BOMB” A. KẾ HOẠCH DẠY HỌC MÔ TẢ CHỦ ĐỀ Vấn đề thực tiễn Bối cảnh: Cuộc sống hiện đại, nhu cầu chăm sóc bản thân và làm đẹp của con người ngày càng cao và đa dạng. Nếu trước đây tắm chỉ là sự tất yếu của con người để vệ sinh cơ thể sau một ngày làm việc thì hiện nay tắm còn là thời gian để con người thư giãn để giảm bớt căng thẳng mệt mỏi của cuộc sống hiện đại. Những quả bomb tròn nhỏ xinh màu hồng pastel hay xanh da trời không chỉ xinh xắn, bom tắm là một liệu pháp làm đẹp rất đáng yêu. Với thành phần chính từ bột ngô, baking soda, dầu hạnh nhân và tinh dầu tạo mùi thơm, bomb tắm giúp da sạch thoáng và được giữẩm một cách tự nhiên nhất. Tình huống cụ thể: Thuốc dạng sủi và sản phẩm viên sủi sử dụng nhiều trong đời sống vì sự tiện lợi và tác dụng nhanh của nó. Một hướng nghiên cứu mới là sử dụng viên sủi trong làm đẹp, thư giãn đó là chế tạo viên sủi tắm bồn. HS có thể chế tạo viên sủi tắm vì nguyên liệu sản xuất rất dễ kiếm.

Nhiệm vụ chung/Sản phẩm của chủ đề Nhiệm vụ: + Phát hiện và giải thích được các ứng dụng của các hợp chất của cacbon (chú ý ứng dụng muối cacbonat trong y học) + Đề xuất qui trình sản xuất viên sủi tắm, tự chế tạo viên sủi tắm. + Biết cách sử dụng bảo quản viên sủi tắm, và viên thuốc sủi + Đề ra được biện pháp bảo vệ sức khỏe.

Sản phẩm: + Viên sủi tắm bồn “bath bomb”

VỊ TRÍ CHỦ ĐỀ TRONG CHƯƠNG TRÌNH Bài Hợp chất của Cacbon – Hóa học 11

Môn học chủ đạo Hóa học

Nội dung chủ yếu và yêu cầu cần đạt Nội dung Muối

cacbonat Yêu cầu cần đạt - Trình bày được tính chất các hợp chất của Cacbon - Nêu được ứng dụng của các hợp chất của Cacbon, đặc biệt ứng dụng của muối cacbonat trong chế tạo viên sủi. - Giải thích được thành phần tạo sủi của một viên sủi.

Các kiến thức được tích hợp Science: Tính chất hóa học của muối cacbonat. Technology: Qui trình sản xuất viên sủi. Engineering: Cân đong phối trộn nguyên liệu. Bảo quản sản phẩm. Mathematics: Tính toán tỉ lệ trộn nguyên liệu.

Thời gian thực hiện 02 tiết trên lớp

MỤC TIÊU BÀI HỌC CHỦ ĐỀ STEM (1) Phát hiện và giải thích được các ứng dụng của các hợp chất của cacbon (chú ý ứng dụng muối cacbonat trong y học) (2) Nêu được ứng dụng của các hợp chất của Cacbon, đặc biệt ứng dụng của muối cacbonat trong chế tạo viên sủi. (3) Giải thích được thành phần tạo sủi của một viên sủi. (4) Đề xuất quy trình sản xuất viên sủi tắm, tự chế tạo viên sủi tắm. (5) Biết cách sử dụng bảo quản viên sủi tắm, và viên thuốc sủi (6) Đề ra được biện pháp bảo vệ sức khỏe MA TRẬN CÁC PHA HOẠT ĐỘNG Theo định hướng 5 hoạt động của Vụ trung học, bảng này chia thành 6 pha hoạt động để chi tiết hóa hơn hoạt động của học sinh

Pha hoạt động 1. Xác định nhiệm vụ của chủ đề 2. Nghiên cứu kiến thức nền Thời

gian Mục tiêu Phương pháp – kĩ thuật dạy học

Tiết 1 HS xác định được nhiệm vụ cần thực hiện Tự học, Thảo luận nhóm

1, 2 Tự học, tự tìm hiểu tài liệu, Thảo luận nhóm. Học liệu

Hình ảnh một số loại viên sủi, Bảng KWL Phiếu học tập số 1, Sách giáo khoa.

3. Đề xuất

phương án thiết kế

4. Báo cáo

phương án thiết kế 5. Thi công sản phẩm 3, 4 Thảo luận nhóm

Sử dụng CNTT, tra tài liệu qua Internet 3, 4, 5 Thuyết trình, Vấn đáp, Phản biện, Thảo luận cả lớp.

Phiếu học tập số 1, Sách giáo khoa. Bản thiết kế trình bày trên giấy A3. Tiết 2 3, 4 Thảo luận nhóm. Nguyên vật liệu GV giao cho các nhóm tự chuẩn bị.

6. Báo cáo sản phẩm 5 Thảo luận cả lớp. Sản phẩm đã hoàn thành.

TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1 – XÁC ĐỊNH NHIỆM VỤ CỦA CHỦ ĐỀ (05 phút tại lớp) Mục đích: - HS phát hiện ra vấn đề cần giải quyết trong thực tiễn. - HS có hứng thú tìm cách giải quyết vấn đề trên.

Hoạt động Hoạt động của GV Hoạt động của HS

Giao nhiệm vụ Chiếu một số hình ảnh một số loại viên sủi sủi. Yêu cầu HS viết những điều đã biết Theo dõi hình ảnh

58 những điều muốn biết về viên thuốc sủi vào bảng KWL. Dẫn dắt: để giải đáp các mong muốn của các em về viên thuốc sủi các em cần trang bị kiến thức về Muối cacbonat. Thảo luận và hoàn thành bảng KWL

Tổng kết Thông báo các bước và tiến trình thực hiện chủ đề

Ghi lại yêu cầu của chủ đề. Đánh giá: Thông qua biểu hiện của HS trong hoạt động thảo luận, nhận và phân công nhiệm vụ.

Hoạt động 2 – NGHIÊN CỨU KIẾN THỨC NỀN, ĐỀ XUẤT VÀ THẢO LUẬN ĐƯA RA CÁC GIẢI PHÁP KHẢ DĨ (25 phút)

Mục đích: - HS tìm hiểu các kiến thức STEM liên quan đến chủ đề - Học sinh nêu được nguyên lí chế tạo viên sủi, thành phần của viên sủi - HS đề xuất được ít nhất một giải pháp để chế tạo viên sủi tắm bồn từ nguyên liệu rẻ tiền dễ kiếm.

Hoạt động Hoạt động của GV Hoạt động của HS

Hướng dẫn học sinh thực hiện nhiệm vụ. Tổ chức trò chơi ghép tranh về tính chất và ứng dụng các hợp chất của cacbon. Chia lớp thành 4 nhóm. Phát cho mỗi nhóm 21 mảnh ghép hình tam giác đều, có thể ghép thành hình mèo theo mẫu. Nội dung 1: Tìm hiểu các tính chất của hợp chất của cacbon Tiếp nhận hoạt động GV giao. Thảo luận nêu phương pháp xếp hình sao cho khoa học nhất. Thực hiện ghép hình theo hướng dẫn của GV. Báo cáo kết quả hoạt động.

Yêu cầu đại diện nhóm làm nhanh nhất báo cáo kết quả, các nhóm còn lại cử đại diện báo cáo kết quả khác với nhóm làm nhanh nhất. Nhận xét kết quả làm việc của HS; động viên, khen ngợi tinh thần làm việc của HS. Tổng kết kiến thức về hợp chất của cabon qua bảng tổng kết.

- Yêu cầu HS thảo luận theo nhóm hoàn thành phiếu học tập số 1. - Quan sát, theo dõi, hướng dẫn các hoạt động của các nhóm HS và hỗ trợ nếu HS yêu cầu - Yêu cầu HS treo bảng nhóm lên bảng, gọi đại diện một nhóm lên trình bày kết quả hoạt động của nhóm, các nhóm khác nhận xét. - Nêu đáp án các bài tập, các nhóm tự đối chiếu với kết quả hoạt động của nhóm. HS tiếp thu ý kiến nhận xét của GV. Dự kiến sản phẩm của HS:

Nội dung 2: Tìm hiểu nguyên lí của viên sủi, thành phần viên sủi.

- Thảo luận, hoàn thành bài tập

- Treo bảng nhóm, báo cáo kết quả, đối chiếu, nhận xét, bổ sung

- Tự đánh giá kết quả Dự kiến sản phẩm của HS: Nguyên lí của viên sủi: Viên sủi chứa NaHCO3 và axit xitric. Trong nước axit phản ứng với NaHCO3 tạo ra CO2 sủi tăm bay lên 3NaHCO3+C6H8O7→ C6H5O7Na3 + 3CO2 + 3H2O

60 - Yêu cầu các nhóm tự đánh giá kết quả của nhóm Tỉ lệ các chất trong viên sủi tùy thuộc vào sản phẩm, nhưng với viên sủi tắm bồn tỉ lệ khối lượng theo phương trình hóa học.

Đề xuất

giải pháp Yêu cầu HS đề xuất qui trình chế tạo viên sủi bồn tắm để tắm muối. Hướng dẫn HS từ thành phần viên sủi đã biết đề xuất các nguyên liệu cho viên sủi bồn tắm.

Hướng dẫn HS đưa ra các giải pháp tạo màu cho viên sủi.

GV hướng dẫn HS nêu các giải pháp thực hiện trộn nguyên liệu Theo dõi thảo luận nhóm đề xuất các bước: * Chuẩn bị nguyên liệu, dụng

cụ Căn cứ vào thành phần viên C sủi và thành phần viên sủi hạ sốt để HS đề xuất nguyên liệu cho viên sủi tắm bồn

Nêu các giải pháp tạo màu cho viên sủi:

Giải pháp 1: Dùng màu thực phẩm pha trong nước. Giải pháp 2: Dùng cồn tuyệt đối chiết màu tự nhiên. Ví dụ: Màu cam: Ngâm gấc trong cồn. Màu vàng: Ngâm hạt dành dành trong cồn. Nêu các giải pháp trộn nguyên liệu: Giải pháp 1: Trộn tất cả các nguyên liệu cùng nhau Giải pháp 2: Trộn đều nguyên liệu dạng rắn trong cốc to và dạng lỏng trong chén nhỏ, sau

61 trộn đều nguyên liệu thể lỏng vào bát chứa nguyên liệu thể rắn. * Cách tiến hành

Báo cáo thiết kế Phỏng vấn khi HS trình bày quy trình thực hiện tại nhóm. Bước 1: Trộn nguyên liệu Bước 2: Đóng khuôn Bước 3: Hoàn thiện sản phẩm Nguyên liệu chế tạo viên sủi tắm bồn “bath bomb”

Nhóm Nguyên liệu Hoạt Muối thô chất Dầu dừa

chính Chất NaHCO3 tạo sủi Axit citric Chất Bột bắp tạo Tinh dầu màu, Cánh hoa mùi, khô vị... Chất tạo màu Cách xử lí chất tạo màu III. Các bước thực hiện Bước 1: Trộn các nguyên liệu Bước 2: Đóng khuôn. Bước 3: Hoàn thiện sản phẩm. Đánh giá: Dựa vào biểu hiện của HS trong quá trình hoạt động cá nhân, thảo luận nhóm, bản quy trình thực hiện của nhóm, phiếu học tập số 1 và chất lượng trả lời câu hỏi của HS.

62 Hoạt động 3 – LỰA CHỌN GIẢI PHÁP TỐT NHẤT (15 phút) Mục đích: - HS phân tích được ưu điểm nhược điểm của mỗi giải pháp đưa ra từ đó lựa chọn giải pháp tốt nhất. - Rèn luyện khả năng đánh giá vấn đề cho HS.

Qui trình chế tạo viên sủi Hoạt động của GV Hoạt động của HS

Chuẩn bị Nguyên liệu:

Nguyên liệu Khối lượng (thể tích)

Muối thô 40 gam

Dầu dừa (dầu 2ml hạnh nhân...)

Baking Soda 100 gam (NaHCO3)

Axit citric 50 gam

Bột bắp 10 gam

Tinh dầu 2ml

Cánh hoa khô Chất tạo màu (cồn pha màu 3ml tự nhiên) Etanol

Dụng cụ: Khuôn tròn làm viên sủi bọt, 1 bát cỡ to, 1 bát cỡ nhỏ, phới gỗ, ly đong ml, cân tiểu ly điện tử, ly giấy để đựng nguyên liệu, găng tay Chất tạo màu: Dùng cồn chiết màu có sẵn trong tự nhiên Hướng dẫn HS phân tích các ưu điểm nhược điểm của mỗi giải pháp.

Hướng dẫn HS phân tích các giải pháp của phần chuẩn bị nguyên liệu

Hướng dẫn HS thống nhất quy trình. Các nhóm thảo luận về ưu nhược điểm của các giải pháp đã được đề xuất từ đó lựa chọn được giải pháp tốt nhất để chế tạo viên sủi tắm bồn Chất tạo màu. Giải pháp 1: Dùng phẩm màu thực phẩm pha trong nước Ưu điểm: Nhanh, màu sắc bắt mắt. Nhược điểm: Màu thực phẩm không có mùi hương. Giải pháp 2: Dùng cồn chiết màu có sẵn trong tự nhiên Ưu điểm: Hạn chế nước làm môi

trường cho axit

Cách tiến hành

Bước 1: Trộn nguyên liệu. - Dùng tay trộn đều bột bắp, acit citric, baking soda và muối thành một hỗn hợp nhuyễn mịn vào bát to.

- Cho hỗn hợp dầu dừa (dầu hạnh nhân), tinh dầu, màu vào chiếc bát/lọ nhỏ khuấy đều. - Lấy hỗn hợp từ chiếc bát/lọ nhỏ đổ/ xịt từ từ vào trong chiếc bát lớn, vừa đổ/xịt vừa trộn đều đến khi hỗn hợp nhuyễn và đủ độ kết dính. phản ứng với NaHCO3, các chất màu tự nhiên an toàn cho da. Nhược điểm: Thời gian chuẩn bị nguyên liệu lâu hơn.

Giai đoạn 2: Trộn các nguyên liệu Giải pháp 1: Trộn tất cả các nguyên liệu với nhau: Trộn không đồng đều nguyên liệu. Giải pháp 2: Trộn đều phần rắn và phần lỏng ở các dụng cụ khác nhau sau đó trộn lẫn.

Bước 2: Đóng khuôn Cho vài bông hoa khô sau đó cho hỗn hợp nguyên liệu vào hai nửa khuôn hình cầu sao cho lượng bột

hơi ụ lên một chút.

Chập hai nửa khuôn vào nhau rồi ấn nhẹ cho vừa khít. Giữ khuôn 5 phút cho các nguyên liệu đóng chặt thành khối rồi từ từ nhấc nửa khuôn thứ nhất ra, nhẹ nhàng lật ngược rồi nhấc nửa khuôn thứ 2 ra.

Sau khi lấy bath bomb ra khỏi khuôn, xịt phủ bề mặt bằng dung dịch etanol để tạo độ kết dính và tăng độ mịn bề mặt. Bước 3: Hoàn thiện sản phẩm - Để sản phẩm qua đêm cho khô. - Đóng gói sản phẩm. - Bảo quản sản phẩm nơi khô mát. Đánh giá: Dựa vào quá trình hoạt động nhóm của HS: tích cực, chủ động, đưa ra lí do để lựa chọn giải pháp tốt nhất.

65 Hoạt động 4 – THỰC HIỆN QUY TRÌNH (20 phút) Mục đích: HS chế tạo thành công viên sủi bồn tắm theo quy trình. HS có thái độ nghiêm túc trong thực hiện nghiên cứu. HS hiểu được ý nghĩa của quy trình: Chế tạo viên sủi bồn tắm từ những nguyên liệu rẻ tiền, dễ kiếm. HS yêu thích nghiên cứu tìm hiểu về hóa dược. Hoạt động của GV Hoạt động của HS Dự kiến sản phẩm của HS Yêu cầu HS thực hiện chế tạo viên sủi tắm bồn. Theo dõi HS làm việc, giúp đỡ HS nếu HS gặp khó khăn. Thực hiện chế tạo viên sủi tắm bồn theo các bước đã được thống nhất. Trưng bày sản phẩm của nhóm. Sản phẩm viên sủi tắm bồn

Đánh giá: Dựa vào quá trình hoạt động nhóm của HS chế tạo sản phẩm, chất lượng của sản phẩm.

Hoạt động 5 – THỬ NGHIỆM ĐÁNH GIÁ SẢN PHẨM, CHIA SẺ VÀ THẢO LUẬN (25 phút) Mục tiêu: HS làm thí nghiệm thử khả năng phản ứng trong nước của viên sủi. HS đánh giá sản phẩm theo phiếu đánh giá sản phẩm. HS trình bày báo cáo hoạt động nhóm qua đó có những đóng góp cho việc hoàn thiện sản phẩm

Hoạt động Hoạt động của GV Hoạt động của HS Thử nghiệm và đánh giá - GV hướng dẫn HS tiến hành đánh giá sản phẩm theo các bước Bước 1: Quan sát hình dạng, màu sắc, cách bảo quản trang trí sản phẩm. Bước 2: Làm thí nghiệm cho viên sủi HS thực hiện các bước theo yêu cầu của GV để đánh giá sản phẩm

66 vào chậu nước để đánh giá khả năng tan, khả năng sủi. - GV yêu cầu đại diện nhóm 4 báo cáo đánh giá của nhóm mình - GV đánh giá sản phẩm của HS dựa vào tiêu chí đánh giá. GV khen ngợi các nhóm làm việc tốt, động viên các nhóm sản phẩm còn chưa đạt yêu cầu. HS tự đánh giá sản phẩm của nhóm

HS báo cáo

HS tiếp thu đánh giá của GV.

Báo cáo sản phẩm Nhóm 1: Nguyên liệu Nguyên liệu Khối lượng (thể tích) Muối thô 40 gam Dầu dừa (dầu hạnh 2ml nhân) Baking Soda (NaHCO3) 100 gam Axit citric 50 gam Bột bắp 10 gam Tinh dầu 2ml

Cánh hoa khô Chất tạo màu (cồn pha màu tự nhiên) 3ml Etanol Các chất tạo màu, chất tạo hương có thể thay đổi theo sở thích, nên sử dụng các sản phẩm từ thiên nhiên. Câu hỏi thảo luận: Có thể thay thế thành phần sủi bằng chất khác được không? Tại sao hạn phải hạn chế nước trong nguyên liệu sản xuất. Nhóm 2: Video qui trình Câu hỏi thảo luận: Nếu không có khuôn ép viên sủi bồn tắm phải làm như thế nào?

67 Làm thế nào để chế tạo viên sủi có màu khác nhau trong cùng 1 viên. Nhóm 3: Bảo quản sản phẩm, hướng dẫn sử dụng. Bảo quản: Bảo quản trong hộp kín, để nơi khô ráo Sử dụng: Dùng thả vào nước (hiệu quả hơn với nước ấm phù hợp với nhiệt độ cơ thể); sử dụng sản phẩm 1 lần/ tuần? Câu hỏi: Tại sao phải bảo quản sản phẩm nơi khô ráo. Tại sao chỉ nên sử dụng sản phẩm 1 lần/ tuần. Nhóm 4: Giới thiệu sản phẩm, giá thành sản phẩm Sản phẩm giúp thư giãn, làm sạch gia, nâng cao sức khỏe. Sản phẩm an toàn do sử dụng nguyên liệu dùng chế biến thực phẩm, đồ uống: Muối ăn, axit citric, bột bắp, dầu dừa; NaHCO3 từ thuốc đau dạ dày, màu sắc, hương từ thiên nhiên. Đánh giá: Dựa vào biểu hiện của HS trong quá trình thuyết trình, phản biện, hỏi và đặt câu hỏi, góp ý với nhóm bạn, chất lượng sản phẩm.

B. PHIẾU HỌC TẬP PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Viên sủi và thuốc uống dạng sủi được ưa chuộng hơn thuốc có cùng hoạt chất dạng viên nén do tác dụng nhanh và có các chất tạo hương vị nên dễ uống. Thành phần của C sủi Hungary như sau: Viên C sủi Hungary Viên thuốc hạ sốt Efferalgan 500mg Vitamin (C, Niacin, E, B2, B1, B6, B12) Citric acid

Sodium-hydrogen carbonate Đường Chất tạo ngọt (aspartame*, sodium saccharine ) Mầu thực phẩm ( sunset yellow FCF) Hương cam tổng hợp giống tự nhiên Paracetamol 500mg acid citric khan

sodium Hydrogen carbonat povidone sorbitol

hương cam aspartame benzoate natri

C. 68 1. Khi cho viên sủi vào nước thấy viên sủi tan, dung dịch sủi bọt khí do trong thành phần tá dược của viên sủi có cặp chất phản ứng với nhau tạo thành khí CO2. Hãy xác định cặp chất đó. 2. Em hãy chia thành phần của viên sủi bọt theo nhóm:

Nhóm Viên C sủi Hungary Viên thuốc hạ sốt Efferalgan 500mg

Hoạt chất chính Chất tạo sủi Chất tạo màu, mùi, vị... 3. Cho biết thông tin về axit citric có công thức cấu tạo thu gọn C3H4(OH)(COOH)3 a. Hãy viết PTHH của phản ứng xảy ra khi cho viên sủi vào nước. b. Một loại viên sủi bồn tắm có khối lượng 200 gam, trong đó thành phần sủi chiếm 75% khối lượng. - Tính khối lượng axit citric và natrihidrocacbonat lấy theo tỉ lệ phản ứng trong viên sủi trên. - Thực tế để điều chỉnh pH cho phù hợp với người ta sử dụng NaHCO3 và axit citric theo tỉ lệ khối lượng 2:1. Hãy tính khối lượng axit citric và natri hidrocacbonat trong trường hợp này. PHIẾU ĐÁNH GIÁ SẢN PHẨM CỦA HỌC SINH Trường:................................................... Lớp: ...... Nhóm: ............ Chủ đề: ............................................................................................

Kĩ thuật

Hình

thức Tiêu chí ĐG Điểm tối đa HS ĐG GV ĐG Nhận xét

Tính thành thục 20 Đúng kĩ thuật 10 Điểm 30

Tính độc đáo 20 Tính thẩm mĩ 10 Điểm 30

Tính

hữu

dụng

Tính

khả thi

Thời

gian Sử dụng tốt trong đời sống 15

Điểm 15 Phát triển được sản phẩm thành hàng hóa thương mại. 15

Điểm 15

Đúng thời gian quy định 10

XẾP LOẠI

Tốt 80 – 100 điểm Khá 60 – 79 điểm Trung bình 40 – 59 điểm Yếu Dưới 39 điểm

Tiểu kết chương 2

Trong chương 2 của sáng kiến, tôi đã tiến hành: - Nghiên cứu cơ sở lí thuyết về dạy học STEM - Các hình thức tổ chức giáo dục STEM - Nội dung giáo dục STEM - Cách xây dựng và thực hiện bài học STEM

Trên cơ sở đó, tôi đã xây dựng 02chủ đề/bài học STEM:

Chủ đề 1. Chế tạo thiết bị thử tính dẫn điện của dung dịch.

Chủ đề 2. Chế tạo viên sủi tắm bồn “Bath Bomb”.

Trong nội dung môn Hóa học lớp 11, còn rất nhiều các chủ đề STEM mà các thầy/cô có thể thiết kế để cho HS của mình có cơ hội được trải nghiệm trong các tiết học nhằm nâng cao hứng thú học tập của HS. Với kinh nghiệm ít ỏi của bản thân, tôi xin chia sẻ thêm đến thầy/cô tên một số chủ đề và hình ảnh tôi đã