THIẾT KẾ BÀI TẬP HÓA HỌC CHƯƠNG OXI - LƯU HUỲNH HÓA HỌC 10 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC

BÀI TẬP HÓA HỌC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC

vectorstock.com/10212088

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection

THIẾT KẾ BÀI TẬP HÓA HỌC CHƯƠNG OXI - LƯU HUỲNH HÓA HỌC 10 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC VÀO THỰC TIỄN CHO HỌC SINH (VNU - UED) WORD VERSION | 2021 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM

Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

CHƯƠNG 2 TUYỂN CHỌN HỆ THỐNG BÀI TẬP HÓA HỌC CHƯƠNG OXI – LƯU HUỲNH HÓA HỌC 10 2.1. Phân tích chương trình nội dung chương oxi – lưu huỳnh 2.1.1. Mục tiêu và thời lượng dạy học 2.1.1.1. Mục tiêu a. Kiến thức Trình bày được vị trí, đặc điểm cấu tạo, trạng thái tự nhiên, tính chất vật lý, tính chất hóa học, điều chế, ứng dụng của oxi, ozon, lưu huỳnh và các hợp chất của lưu huỳnh.

Từ đặc điểm cấu tạo suy ra được tính chất hóa học của các nguyên tố trong nhóm.

So sánh được tính chất hóa học của oxi và ozon; oxi và lưu huỳnh; hidro sunfua, lưu huỳnh dioxit và lưu huỳnh trioxit; axit sunfuric đặc và loãng.

Phân tích được mức độ hoạt động của oxi và lưu huỳnh.

Chứng minh được các tính chất hóa học đặc trưng của oxi, lưu huỳnh và các hợp chất của chúng.

Vận dụng được kiến thức của chương để giải thích các hiện tượng xảy ra trong thực tiễn, biết cách phòng tránh cách li các chất độc hại, sử dụng các loại hóa chất theo hướng tích cực nhằm phục vụ cho lợi ích bền vững của con người. b. Kĩ năng Rèn luyện kỹ năng thực hành, các thao tác tiến hành thí nghiệm, khả năng quan sát và đánh giá giải thích hiện tượng.

26

Dẫn ra được các thí nghiệm chứng minh tính chất đặc trưng của oxi, lưu huỳnh và các hợp chất của chúng.

Dự đoán và giải thích hiện tượng hóa học.

Rèn luyện kĩ năng viết và cân bằng phản ứng oxi hóa khử, xác định chất khử, chất oxi hóa.

Giải được một số bài tập liên quan đến tính chất hóa học, bài tập thực tiễn về oxi và lưu huỳnh. c. Thái độ Có hứng thú với môn học, ham tìm hiểu, luôn biết đặt câu hỏi “tại sao” với các hiện tượng lạ trong tự nhiên và tìm cách trả lời câu hỏi. Đưa lí thuyết vào thực tiễn đó là biết cách vận dụng kiến thức hóa học vào đời sống, sản xuất từ đó có lòng đam mê không ngừng tìm tòi cải tiến làm cho chất lượng cuộc sống tốt hơn.

Qua thực hành thí nghiệm, qua kiến thức về tính chất của các chất HS được rèn luyện đức tính cẩn thận, tiết kiệm trong lao động và học tập.

Có ý thức bảo vệ và giữ gìn môi trường xung quanh. d. Định hướng năng lực hình thành Năng lực nhận thức hóa học.

Năng lực tìm hiểu thế giới tự nhiên dưới góc độ Hóa học.

Năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn.

Năng lực giải quyết vấn đề.

2.1.1.2. Thời lượng dạy học Chương oxi – lưu huỳnh bao gồm 7 bài: 12 tiết Bài 29: Oxi – ozon (2 tiết)

27

Bài 30: Lưu huỳnh (1 tiết) Bài 31: Bài thực hành số 4. Tính chất của oxi, lưu huỳnh (1 tiết) Bài 32: Hđiro sunfua – lưu huỳnh đioxit – lưu huỳnh trioxit (2 tiết) Bài 33: Axit sunfuric – muối sunfat (2 tiết) Bài 34: Luyện tập: oxi – lưu huỳnh (2 tiết) Bài 35: Bài thực hành số 5. Tính chất các hợp chất của lưu huỳnh (1 tiết) Kiểm tra (1 tiết) 2.1.2. Những nội dung kiến thức cơ bản chương oxi-lưu huỳnh Chương oxi – lưu huỳnh hóa học 10 cơ bản được phân bố trong 12 tiết. Nội dung kiến thức trong chương giúp HS có cái nhìn tổng quan về các nguyên tố nhóm VIA nói chung và cụ thể là hai nguyên tố điển hình oxi và lưu huỳnh. Ở chương này, HS sẽ được tìm hiểu về vị trí, đặc điểm cấu tạo, trạng thái tự nhiên, tính chất vật lý, tính chất hóa học, điều chế, ứng dụng của các đơn chất oxi, lưu huỳnh, các dạng thù hình của oxi, lưu huỳnh và các hợp chất của lưu huỳnh.

Khi nghiên cứu về oxi, ozon HS cần chỉ ra được vị trí của oxi trong bản tuần hoàn, phân tử oxi có 2 nguyên tử liên kết với nhau bằng liên kết cộng hóa trị không cực. Tính chất hóa học cơ bản của oxi và ozon đều là tính oxi hóa mạnh và ozon còn có tính oxi hóa mạnh hơn oxi do ozon kém bền, phân hủy ngay ở điều kiện thường tạo thành oxi nguyên tử và oxi phân tử, oxi dạng nguyên tử có tính oxi hóa mạnh hơn oxi dạng phân tử nên làm cho ozon có tính oxi hóa mạnh hơn oxi. Để chứng minh tính oxi hóa của oxi, HS cần đưa ra những dẫn chứng như: oxi tác dụng được với nhiều kim loại, nhiều phi kim và nhiều hợp chất vô cơ, hữu cơ. Bằng kiến thức đã học ở chương oxi hóa – khử, HS có thể xác định vai trò của oxi trong các phản ứng với kim loại, phi kim, hợp chất đề là chất oxi hóa.

Ozon có tính oxi hóa mạnh hơn oxi, đương nhiên sẽ có đầy đủ tính chất hóa học của oxi, hơn nữa oxi không oxi hóa được kim loại bạc ở điều kiện thường, nhưng ozon có thể oxi 28

hóa bạc ngay ở điều kiện thường ( Ag + O3 → Ag2O + O2 ). HS cũng cần hiểu được những ứng dụng vô cùng quan trọng của oxi, ozon trong cuộc sống, sản xuất,…Tuy nhiên nếu ozon được tạo thành ở tầng đối lưu, do các hoạt động trong công nghiệp, nhà máy, khi đốt, xử lý rác thải,.. thì lại gây hại đến sức khỏe của con người.

Khi nghiên cứu về lưu huỳnh, các hợp chất của lưu huỳnh, HS cần xác định được vị trị của lưu huỳnh trong bảng tuần hoàn, tính chất vật lý của lưu huỳnh ở điều kiện thường là chất rắn, màu vàng nhạt. Lưu huỳnh có hai dạng thù hình là lưu huỳnh tà phương và lưu huỳnh đơn tà, khi nhiệt độ thay đổi sẽ ảnh hưởng đến tính chất vật lý của lưu huỳnh. HS dựa vào đặc điểm cấu tạo và số oxi hóa để dự đoán được lưu huỳnh vừa có tính oxi hóa và tính khử. Ứng dụng quan trọng nhất của lưu huỳnh là sản xuất H2SO4. Khi học về các hợp chất của lưu huỳnh: hidro sunfua, lưu huỳnh đioxit, lưu huỳnh trioxit, axit sunfuric, muối sunfat. HS cũng cần tìm hiểu những tính chất vật lý, hóa học cơ bản của chúng, ứng dụng và tác hại của chúng đối với môi trường. Hidro sunfua, lưu huỳnh đioxit đều là những chất khí, rất độc. HS dựa vào đặc điểm cấu tạo vào số oxi hóa của lưu huỳnh trong các hợp chất này, từ đó dự đoán được tính chất hóa học cơ bản của chúng. Axit sunfuric lại bao gồm axit đặc và axit loãng, axit đặc và axit loãng lại có những tính chất riêng, axit sunfuric loãng có những tính chất chung của axit, axit sunfuric đặc có tính axit mạnh, tính oxi hóa và tính háo nước. HS cũng cần lưu ý cách pha loãng loãng axit, đổ axit vào nước và tuyệt đối không làm ngược lại.

Tóm lại, sau khi học xong chương oxi – lưu huỳnh, HS cần so sánh được: cấu tạo, tính chất hóa học đặc trưng của oxi và lưu huỳnh. Oxi và lưu huỳnh có vai trò như thế nào đối với đời sống và sản xuất. Biết được những hợp chất của lưu huỳnh có những tính chất hóa học cơ bản nào, chúng được dùng đề làm gì và sản xuất bằng cách nào. Đặc biệt, HS cần chú ý đến những hợp chất nào của lưu huỳnh gây ô nhiễm không khí, nguồn nước để đề xuất những biện pháp hạn chế được những tác hại của chúng đối với môi trường.

29

2.1.3. Một số điểm chú ý về nội dung và phương pháp dạy học chương oxi – lưu huỳnh hóa học lớp 10 Về nội dung: GV cần biết những kiến thức, kĩ năng mà HS đã biết ở lớp 8, 9 để kế thừa và phát triển, tránh trùng lặp.

Vận dụng những kiến thức đã học về cấu tạo nguyên tử, liên kết hóa học, phản ứng oxi hóa – khử,.. để nghiên cứu các đơn chất, hợp chất của các nguyên tố trong nhóm.

Trong chương oxi – lưu huỳnh chỉ xét hai nguyên tố là oxi và lưu huỳnh nên cần làm rõ được sự giống và khác nhau của các đơn chất và hợp chất của hai nguyên tố này. Đây là những kiến thức mới đối với HS. Do HS đã được học đầy đủ về cơ sở lý thuyết về nguyên tử, bảng tuần hoàn, liên kết hóa học, phản ứng oxi hóa – khử, do đó GV cần dẫn dắt HS biết vận dụng những kiến thức lý thuyết chủ đạo để dự đoán tính chất của đơn chất cũng như hợp chất của oxi, lưu huỳnh. GV cần kết hợp với các phương tiện trực quan như thí nghiệm, hình ảnh, video,.. để HS quan sát rồi tự nhận xét để rút ra kiến thức mới.

Cần chú ý đến sự khác nhau về bán kính nguyên tử, độ âm điện của oxi và lưu huỳnh dẫn đến sự khác nhau về tính chất hóa học; so sánh tính chất hóa học của oxi và ozon, dung dịch H2SO4 đặc và dung dịch H2SO4 loãng; tính chất hóa học, ứng dụng của SO2, mối quan hệ của nó với ô nhiễm môi trường; đặc biệt khi học về lưu huỳnh không nên đi sâu vào các dạng thù hình của nó và ảnh hưởng của nhiệt độ đến tính chất vật lý.

Về phương pháp: Cần chú trọng hướng dẫn HS vận dụng kiến thức lý thuyết chủ đạo để dự đoán, tìm hiểu và giải thích tính chất hóa học cũng như so sánh tính chất hóa học của oxi và lưu huỳnh cùng các hợp chất của chúng. Thông qua các hoạt động họ tập hình thành và phát triển các NL chung và NL đặc thù cho HS.

30

GV biểu diễn hoặc hướng dẫn HS biểu diễn, quan sát thí nghiệm nghiên cứu hoặc kiểm chứng, dự đoán và kết luận. GV hướng dẫn HS dự đoán và nêu ứng dụng của các chất trong cuộc sống, sản xuất,…

2.2. Nguyên tắc xây dựng hệ thống bài tập hóa học Nguyên tắc 1: Đảm bảo tính mục tiêu của chương trình, chuẩn kiến thức kĩ năng và định hướng phát triển NLVDK vào thực tiễn cho HS. HTBT cũng như tất cả các yếu tố khác sử dụng trong quá trình DH đều phải hướng tới mục tiêu và phù hợp với nội dung DH. HTBT phải liên quan đến nội dung bài học nghĩa là cần chứa đựng nội dung, kiến thức, kĩ năng cần hình thành cho HS và thông qua việc giải quyết yêu cầu đặt ra trong bài tập mà đạt được mục tiêu DH đã xác định.

Dựa trên các bậc nhận thức và chú ý đến đặc điểm của học tập định hướng NL, có thể xây dựng bài tập định hướng NL theo các dạng: Các bài tập dạng tái hiện: Yêu cầu sự hiểu và tái hiện tri thức.

Các bài tập vận dụng: Các BT vận dụng những kiến thức trong các tình huống không thay đổi. Các BT này nhằm củng cố kiến thức và rèn luyện các kĩ năng cơ bản, chưa đòi hỏi sáng tạo.

Các bài tập giải quyết vấn đề: Các BT này đòi hỏi sự phân tích, tổng hợp, đánh giá, vận dụng kiến thức vào những tình huống thay đổi để GQVĐ. Dạng BT này đòi hỏi sự sáng tạo của người học.

Các bài tập gắn với bối cảnh, tình huống thực tiễn (bài tập thực tiễn): Các BT thực tiễn giải quyết những vấn đề gắn với bối cảnh và tình huống thực tiễn. Đây BT mở, tạo cơ hội cho HS có nhiều cách tiếp cận, nhiều con đường giải quyết khác nhau.

Nguyên tắc 2: Đảm bảo tính chính xác, khoa học, hiện đại của các nội dung kiến thức hóa học và các môn khoa học có liên quan.

31

Khi xây dựng BT các thông tin ở phần câu dẫn, hay bảng dữ liệu phải cần đảm bảo tính chính xác khoa học, trong nội dung BT cần kịp thời điều chỉnh thêm các vấn đề thời sự thường xuyên được cập nhật từ các kênh thông tin khoa học có uy tín nhằm mục đích tạo hứng thú cho HS. Nguyên tắc 3: Phải gần gũi với cuộc sống và kinh nghiệm học tập của HS BTHH nên gần gũi với kinh nghiệm của HS, cập nhật các vấn đề thời sự, toàn cầu, công nghệ hiện đại nhằm kích thích nhu cầu tìm hiểu mở rộng kiến thức của HS. Nguyên tắc 4: Phải phát huy được tính tích cực tìm tòi và vận dụng tối đa kiến thức đã có của HS để giải quyết có hiệu quả nhiệm vụ đặt ra trong bài tập.

BT cần có những câu hỏi dạng mở không có kết luận là đúng hay sai mà ở đó chỉ có sự bày tỏ quan điểm thái độ của mỗi HS trước những vấn đề khoa học.

BTHH cần phải chứa đựng những “tình huống có vấn đề” đòi hỏi HS phải vận dụng kiến thức, kĩ năng, kinh nghiệm để giải thích các vấn đề.

Xây dựng BT có nhiều cách giải để hướng HS tìm được cách đơn giản ngắn gọn mà vẫn chính xác.

Nguyên tắc 5: Nội dung có thích hệ thống, quy luật bổ trợ lẫn nhau BTHH phải được xây dựng đảm bảo tính hệ thống, logic. HTBT cần sắp xếp theo chương, bài phù hợp với nhận thức và tư duy của HS nhằm từng bước nâng cao NL của HS. Khi xây dựng BT cần tạo ra được cái mâu thuẫn giữa cái đã biết và cái chưa biết để kích thích sự tò mò tìm hiểu của HS. BT có tác dụng làm tiền đề cho việc lĩnh hội kiến thức mới.

Các BT trong thực tế thường phức tạp và đòi hỏi có kiến thức tổng hợp vì vậy có thể chia nhỏ các yêu cầu phù hợp với từng mức độ nhận thức của HS.

32

Các BTHH cũng cần xây dựng trên quy luật bổ trợ lẫn nhau, có sự liên quan giữa các BT, để khi hoàn thành xong được bài này, HS có thể nhận ra được điểm mấu chốt của vấn đề để giải các bài tiếp theo.

2.3. Quy trình thiết kế hệ thống bài tập nhằm phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn 2.3.1. Xác định mục đích của hệ thống bài tập Để xác định mục đích sử dụng BTHH chương oxi – lưu huỳnh nhằm phát triển NLVDKT vào thực tiễn cho HS, trước hết cần phân tích mục tiêu cần đạt được về chương oxi – lưu huỳnh. Ngoài ra cũng cần nghiên cứu thêm những nội dung có liên quan đến NL DH trong quy định về chuẩn nghề nghiệp của GV trung học phổ thông và trung học cơ sở và chuẩn đầu ra của sinh viên sư phạm hóa học của các trường Đại học Sư Phạm. Trên cơ sở đó, đi trả lời cho câu hỏi: Xây dựng BTHH để làm gì? Qua hệ thống BTHH này những kiến thức kĩ năng dạy học nào sẽ được hình thành, phát triển cho HS? Mức độ kiến thức, kĩ năng HS cần đạt được là gì?

2.3.2. Xác định nội dung hệ thống bài tập Hệ thống BT sử dụng thuộc chương oxi – lưu huỳnh, nội dung bài tập chứa các vấn đề liên quan đến thực tiễn.

2.3.3. Xác định loại bài tập, các kiểu bài tập Trong nhiều tài liệu về PP giảng dạy hóa học, các tác giả đã phân loại BTHH theo những cách khác nhau trên những cơ sở khác nhau như: dựa vào chủ đề; khối lượng kiến thức hay mức độ đơn giản hoặc phức tạp; dựa vào tính chất của BT; kiểu bài hay dạng bài; dựa vào nội dung; mục đích DH… Bài tập học: Bao gồm các BT dùng trong bài học để lĩnh hội tri thức mới, chẳng hạn các BT về một tình hướng mới, giải quyết BT này để rút ra tri thức mới, hoặc các BT để luyện tập, củng cố, VDKT đã học.

Bài tập đánh giá: Là các bài kiểm tra ở lớp do GV ra đề hay các đề tập trung như kiểm tra chất lượng, so sánh; bài thi tốt nghiệp, thi tuyển.

33

Bài tập đóng: Là các BT mà HS không cần tự trình bày câu trả lời mà lựa chọn từ những câu trả lời cho trước. Như vậy trong loại BT này, GV đã biết câu trả lời, HS được cho trước các phương án có thể lựa chọn.

Bài tập mở: Là những BT mà không có lời giải cố định đối với cả GV và HS; có nghĩa là kết quả bài tập là “mở”.

Các bài tập dạng tái hiện: Yêu cầu sự hiểu và tái hiện tri thức. Bài tập tái hiện không phải trọng tâm của bài tập định hướng năng lực.

Các bài tập vận dụng: Các BT vận dụng những kiến thức trong các tình huống không thay đổi. Các BT này nhằm củng cố kiến thức và rèn luyện kỹ năng cơ bản, chưa đòi hỏi sáng tạo.

Các bài tập giải quyết vấn đề: Các BT này đòi hỏi sự phân tích, tổng hợp, đánh giá, vận dụng kiến thức vào những tình huống thay đổi, GQVĐ. Dạng BT này đòi hỏi sự sáng tạo của người học.

Các bài tập gắn với bối cảnh, tình huống thực tiễn: Các BT vận dụng và GQVĐ gắn các vấn đề với bối cảnh và tình huống thực tiễn. Những bài tập này là những bài tập mở, tạo cơ hội cho nhiều cách tiếp cận, nhiều con đường giải quyết khác nhau.

2.3.4. Thu thập thông tin để soạn hệ thống bài tập Thu thập tư liệu và xây dựng BTHH, các tình huống trong BTHH thực tiễn có thể là các vấn cần xuất phát từ thực tiễn DH hoặc là các vấn đề giả định nhằm đạt mục tiêu của môn học. Do đó nguồn tư liệu để xây dựng BTHH sẽ là những giáo án của GV, giờ học thực tế ở trường phổ thông. Tư liệu thu thập có thể ở dạng văn bản hoặc băng hình.

Tư liệu được sắp xếp thành hệ thống, thuận tiện cho việc biên soạn nội dung của BTHH thực tiễn. Dựa vào các tư liệu thu thập được tiến hành xây dựng BTHH. 2.3.5. Tiến hành soạn thảo bài tập Lựa chọn các dữ liệu xuất phát hoặc bối cảnh, tình huống (từ kiến thức đã có, hình ảnh, tranh, nguồn thông tin…), nêu yêu cầu đặt ra và diễn đạt bằng lời có chứa đựng các vấn đề cần giải quyết.

Với bài tập là những BTTH thì thường gồm ba phần: 34

Phần mở đầu: Giới thiệu tình huống và đối tượng nhận thức, tạo lập bối cảnh xảy ra tình huống.

Phần phát triển: Đây là phần chính vì nó cung cấp cho người học những thông tin cần thiết để có thể phân tích tình huống, hình thành nên giải pháp, đây cũng là phần tạo ra mâu thuẫn, xung đột hoặc những vấn đề, những khó khăn, trở ngại cần giải quyết.

Phần kết luận: Là phần đưa ra những yêu cầu hay câu hỏi để người học phải giải quyết.

Lưu ý: Khi mô tả tình huống không nên thể hiện quan điểm cá nhân, nội dung tính huống ngắn gọn súc tích và đảm bảo các nguyên tắc đã nêu ở trên.

Ví dụ: Xây dựng bài tập về tính chất của nhóm oxi Nội dung lựa chọn: Tính chất hóa học của oxi và ozon.

Kiến thức mới cần hình thành: Oxi và ozon đề có tính oxi hóa mạnh, tuy nhiên ozon có tính oxi hóa mạnh hơn oxi.

Kiến thức HS đã có: oxi và không khí, số oxi hóa và cách xác định vai trò của chất qua dấu hiệu thay đổi số oxi hóa.

Kỹ năng HS đã có: Xác định số oxi hóa của nguyên tố trong hợp chất, viết và cân bằng phương trình hóa học của phản ứng, chỉ ra được vai trò của các chất trong phản ứng oxi hóa – khử.

Xây dựng mâu thuẫn nhận thức: Tại sao cùng là dạng thù hình của nguyên tố oxi mà oxi phân tử O2 và ozon O3 lại có những tính chất khác nhau? Ozon tác dụng được với Ag còn oxi thì không?

Xây dựng bài tập: Bài tập:Vì sao ozon có tính sát trùng còn oxi không có?

Xác định vấn đề cần giải quyết: Sự khác nhau về cấu tạo của oxi và ozon.

Hướng giải quyết vấn đề: Phân tử oxi bền còn phân tử ozon kém bền và phân hủy thành O2 + O. Nguyên tử oxi có tính chất này.

35

2.3.6. Tham khảo, trao đổi ý kiến với đồng nghiệp Trong quá trình xây dựng BT thường xuyên trao đổi với các GV cùng bộ môn hoặc các thày cô có cùng chuyên môn. Qua đó BT được chỉnh sửa để đạt được độ chính xác tin cậy cao, hơn nữa BT được phong phú phù hợp với nhiều đối tượng HS. 2.3.7. Thử nghiệm, chỉnh sửa và bổ sung BT đã xây dựng cần cho kiểm tra thử và chỉnh sửa sao cho hệ thống bài tập đảm bảo tính chính xác, khoa học về kiến thức kỹ năng, có giá trị về mặt thực tiễn, phù hợp với đối tượng HS và đáp ứng mục tiêu giáo dục môn hóa học ở trường THPT. Các BT sau khi thử nghiệm và chỉnh sửa được sắp xếp thành hệ thống bài tập đảm bảo tính logic của sự phát triển kiến thức và tiện lợi trong sử dụng.

2.4. Hệ thống bài tập chương oxi – lưu huỳnh Để thuận tiện cho việc kết hợp sử dụng BTHH với các phương pháp, kĩ thuật dạy học theo định hướng năng lực chúng tôi chia thành các dạng bài: Dạng BT giải thích, bài tập gắn với tình huống bối cảnh thực tiễn đến dạng BT ứng dụng điều chế, sản xuất, dạng bài liên quan đến thực hành thí nghiệm.

Theo hình thức bài tập có BT trắc nghiệm và BT tự luận.

Theo mức độ nhận thức: Mức độ biết, mức độ hiểu, mức độ vận dụng.

Dạng 1: Bài tập gắn với tình huống bối cảnh thực tiễn Bài tập tự luận Câu 1: Quan sát hình ảnh, hãy cho biết quá trình tạo thành ozon trên tầng cao của khí quyển và nguồn sản sinh ozon trên mặt đất. Ozon ở đâu có vai trò bảo vệ sự sống? Ở đâu gây hại cho sự sống?

36

Nội dung lựa chọn: Chu trình sản xuất và ứng dụng của ozon.

Kiến thức mới cần hình thành: Ozon (O3) là một dạng thù hình của oxy, trong phân tử của nó chứa ba nguyên tử oxy thay vì hai như thông thường. Ozon có tính oxy hóa mạnh hơn oxy, do nó không bền, dễ dàng bị phân hủy thành oxy phân tử và oxy nguyên tử.

Kiến thức HS đã biết: Kiến thức về cấu tạo phân tử oxi.

Hướng giải quyết của vấn đề: Ozon trong bầu khí quyển được tạo thành khi các tia cực tím chạm phải các phân tử oxi, tạo thành hai nguyên tử oxi, oxi nguyên tử kết hợp cùng một phân tử oxi tạo thành phân tử ozon. Phân tử ozon có hoạt tính cao, khi bị tia cực tím chạm phải, lại tách ra thành một phân tử oxi và một nguyên tử oxi. Đây là một quá trình liên tục gọi là chu kì oxi – ozon. Ozon ở tầng bình lưu có tác dụng hấp thụ tia cực tím chiếu xuống Trái Đất. Ozon được tạo thành ở tầng đối lưu do hoạt động của nhà máy, xử lý rác thải,… sẽ gây hại đến sức khỏe của con người.

Tác dụng của bài tập: Thông qua BT, HS khắc sâu thêm hiểu biết về quá trình tạo thành ozon, tính chất hóa học của ozon, từ đó áp dụng vào thực tiễn giải thích được tại sao ozon lại có vai trò đối với cuộc sống con người như vậy.

Câu 2: Không khí chứa một lượng nhỏ ozon (dưới 10-6 % theo thể tích) có tác dụng làm cho không khí trong lành. Hãy cho biết lý do vì sao: a. Sau những cơn mưa có sấm chớp, đường xá, khu phố, rừng cây,… bầu trời xanh cũng như sạch quang, mát mẻ, trong lành hơn? b. Ở các rừng thông không khí thường rất trong lành, dễ chịu và các viện dưỡng lão thường được đặt gần ở các đồi thông?

Nội dung lựa chọn: Tính chất của ozon.

Kiến thức mới cần hình thành:Tính oxi hóa mạnh của ozon.

37

Kiến thức HS đã biết:Tính chất của oxi.

Hướng giải quyết của vấn đề:Tính oxi hóa mạnh dẫn đến khả năng diệt khuẩn: làm trong lành không khí của ozon.

- Tác dụng của bài tập: Giúp HS củng cố và phân biệt nội dung kiến thức về sự hình thành của ozon trên tầng cao do tác dụng của tia UV với sự tạo thành ozon ở mặt đất một phần do sự oxi hóa một số chất hữu cơ (nhựa thông, rong biển).

Câu 3: Một nhiếp ảnh gia người Pháp Oliver Grunewald đã chụp được những bức ảnh về ngọn núi lửa Kawah Ijen – ngọn núi lửa nằm phía Đông Java (Indonexia) chứa nhiều lưu huỳnh – tạo ra hiệu ứng “dung nham xanh”, khác với những đợt phun trào của núi lửa thông thường.

Màu xanh của dòng dung nham không huyền bí giống như nhiều người nghĩ, nó thực ra chỉ là các phản ứng hóa học cơ bản tạo ra. Dòng dung nham có màu đỏ tự nhiên, nhưng do sức nóng dữ dội xung quanh và quá trình đốt cháy lưu huỳnh đã làm thay đổi vẻ bề ngoài của nó. Mặc dù ngọn núi lửa toát lên vẻ đẹp huyền ảo, nhưng nơi đây lại được mệnh danh là “địa ngục” nơi trần thế. Những người công nhân đã phải làm việc trực tiếp với lưu huỳnh trong điều kiện không có các thiết bị bảo hộ.

Những người công nhân làm việc được ví như đang bán mình cho thần chết hay có thể nói họ đang thách thức tử nhần trong núi lửa. Việc tiếp xúc thường xuyên với “vàng của quỷ” khiến tuổi thọ của những người thợ ở đây không quá 40.

38

Hãy cho biết các tác hại của lưu huỳnh đối với sức khỏe của những người thợ ở trên. Họ cần làm gì để giảm thiểu các tác hại của lưu huỳnh đối với bản thân?

Nội dung lựa chọn: Tính chất của lưu huỳnh Kiến thức mới cần hình thành:Tính chất hóa học của lưu huỳnh vừa thể hiện tính khử, vừa thể hiện tính oxi hóa, tính chất vật lý của lưu huỳnh.

Kiến thức HS đã biết:Lưu huỳnh có mùi rất khó chịu và là một chất độc.

Hướng giải quyết của vấn đề: Khi tiếp xúc nhiều với lưu huỳnh, những người công nhân dễ mắc các bệnh về phổi, cơ quan sinh sản, răng miệng và tổn thương mắt,nhiều người đã bị mất hoàn toàn vị giác và khứu giác, phổi bị phá hủy nghiêm trọng, xương khớp đau nhức, thậm chí có những người thợ qua đời. Để bảo vệ mình, những người công nhân cần trang bị đầy đủ thiết bị bảo hộ khi làm việc, tránh tiếp xúc quá nhiều với lưu huỳnh.

Tác dụng của bài tập: Củng cố thêm cho HS kiến thức về tính độc của lưu huỳnh, vì thế khi làm việc với lưu huỳnh, HS cần trang bị những thiết bị cần thiết, tốt nhất là tránh tiếp xúc trực tiếp với lưu huỳnh.

Câu 4: Chúng ta đều biết đến tính độc hại của lưu huỳnh, có thể ảnh hưởng lớn đến sức khỏe của con người, nhưng tại sao người ta lại dùng lưu huỳnh để bảo quản thuốc bắc?

Và dựa vào tính chất hóa học, làm cách nào để nhận biết thuốc bắc được bảo quản bằng lưu huỳnh?

Nội dung lựa chọn: Tính chất và ứng dụng của lưu huỳnh.

Kiến thức mới cần hình thành:Lưu huỳnh có tác dụng chống ẩm mốc, Khí SO2 làm mất màu thuốc tím.

Kiến thức HS đã biết: Lưu huỳnh là chất độc hại, viết và cân bằng phương trình hóa học.

39

Mâu thuẫn nhận thức: Lưu huỳnh là chất độc, gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người nhưng lại được dùng để bảo quản thuốc bắc.

Hướng giải quyết của vấn đề: Lưu huỳnh có công dụng là chống ẩm mốc, bảo quản được nguyên liệu lâu hơn, nếu dùng với liều lượng thích hợp sẽ không ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Lưu huỳnh khi xông kết hợp với oxi không khí tạo thành khí SO2, ta có thể nhận biết khí này bằng dung dịch thuốc tím, SO2 làm mất màu dung dịch.

5SO2 + 2KMNO4 + 2H2O → 2MNSO4 + K2SO4 + 2H2SO4 Tác dụng của bài tập: Thông qua BT học sinh có thể phân biệt được thuốc có bảo quản bằng lưu huỳnh hay không và hiểu rõ tác hại khi bảo quản thuốc bằng lưu huỳnh khi sử dụng không đúng liều lượng và đúng cách.

Câu 5: Hãy đọc đoạn văn bản trích dẫn sau: Mưa axit

Mưa axit được phát hiện ra đầu tiên năm 1952 nhưng đến những năm 1960 thì các nhà khoa học mới bắt đầu quan sát và nghiên cứu về hiện tượng này. Thuật ngữ “mưa axit” được đặt ra bởi Robert Angus Smith vào năm 1972. Trong thành phần các chất đốt 40

tự nhiên như than đá và dầu mỏ có chứa một lượng lớn lưu huỳnh, còn trong không khí lại chứa nhiều nitơ. Quá trình đốt sản sinh ra các khí độc hại như - lưu huỳnh đioxit (SO2) và nitơ đioxit (NO2). Các khí này hòa tan với hơi nước trong không khí tạo thành các axit sunfuric (H2SO4) và axit nitric (HNO3). Khi trời mưa, các hạt axit này tan lẫn vào nước mưa, làm độ pH của nước mưa giảm. Do có độ chua khá lớn, nước mưa có thể hoà tan được một số bụi kim loại và oxit kim loại có trong không khí như oxit chì,... làm cho nước mưa trở nên độc hơn nữa đối với cây cối, vật nuôi và con người. Trong đề tài “Đánh giá hiện trạng mưa axit ở Việt Nam” của Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Môi trường, ở các thành phố công nghiệp lớn như Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng, TP .HCM, lượng mưa axít luôn cao hơn gấp 2 tới 3 lần so với các khu vực có giá trị sinh thái cao như Cúc Phương, Nha Trang, Cà Mau...

Bài 1: “Mưa axit” là gì? Nguyên nhân gây ra hiện tượng mưa axit?

Hướng dẫn: Mưa axit là hiện tượng mưa mà trong nước mưa có độ pH dưới 5,6, được tạo ra bởi lượng khí thải SO2 và NOx từ các quá trình phát triển sản xuất con người tiêu thụ nhiều than đá, dầu mỏ và các nhiên liệu tự nhiên khác.

Bài 2: Tác hại của mưa axit? Tìm hiểu các giải pháp góp phần ngăn ngừa hiện tượng mưa axit?

Hướng dẫn: Tác hại: Mưa axit ảnh hưởng đến gần như mọi thứ. Từ thực vật, đất, cây cối đến các tòa nhà và thậm chí nó có thể làm bức tượng bị biến dạng. Mưa axit tác động cực kì xấu đến cây cối. Nó làm suy yếu chúng bằng cách bào mòn màng bảo vệ trên lá và làm chậm quá trình phát triển của cây. Một bài báo đăng trên tạp chí Khoa học và Công nghệ Môi trường năm 2005 đưa ra bằng chứng cho thấy mưa axit khiến cây cối trở nên cằn cỗi.

Ngoài ra, mưa axit cũng có thể thay đổi thành phần của đất và nguồn nước, khiến động

41

vật và thực vật không thể cư trú ở đó. Ví dụ, nước hồ chất lượng khi có độ pH từ 6,5 trở lên. Khi mưa axit làm tăng mức độ axit, cá sẽ chết đi. Hầu hết các loài cá không thể sống được khi độ pH của nước dưới 5. Theo chương trình lắng đọng khí quyển quốc gia, khi độ pH là 4, hồ được coi là đã chết. Nó còn có thể bào mòn các tòa nhà bằng đá vôi hay đá cẩm thạch và các di tích như bia mộ.

Giải pháp: Theo EPA, có một số giải pháp để ngăn chặn mưa axit nhân tạo. Việc điều tiết lượng khí thải từ các phương tiện và công trình là một bước quan trọng. Chúng ta cần hạn chế sử dụng nhiên liệu hóa thạch và tập trung vào các nguồn năng lượng bền vững hơn như năng lượng mặt trời và gió. Hơn nữa, bản thân mỗi người nên tự giác hạn chế sử dụng xe của mình. Hãy dùng phương tiện giao thông công cộng, đi bộ, đi xe đạp hoặc đi chung xe. Mọi người cũng có thể giảm việc sử dụng điện bởi nó được tạo ra chủ yếu từ nhiên liệu hóa thạch. Hoặc chuyển sang phương án dùng năng lượng mặt trời.

Bài 3: Một điều nghịch lý là chính các biện pháp chống ô nhiễm, áp dụng ở khu vực xung quanh những cơ sở sản xuất điện, lại góp phần gieo rắc mưa axit trên diện rộng. Do các nhà máy buộc phải xây ống khói thật cao nhằm tránh ô nhiễm cho môi trường địa phương, các hóa chất gây mưa axit đã lan tỏa đi xa hàng trăm, thậm chí hàng nghìn km khỏi nguồn.

Có bạn cho rằng, nếu vậy không nên xây các ống khói cao ở các nhà máy vì tốn kém và góp phần gieo rắc mưa axit trên diện rộng. Ý kiến của em thì sao?

Hướng dẫn: Vẫn cần có các ống khói thải khí thải ở các nhà máy. Tuy nhiên, cần cải tiến các ống khói ở các nhà máy, xử lý tối ưu các khí thải trước khi thải ra ngoài môi trường.

Tác dụng của bài tập: Thông qua BT, HS hiểu được hiện tượng mưa axit là như thế nào, nguyên nhân gây nên hiện tượng này và nó ảnh hưởng đến con người và môi trường xung

42

quanh ra sao, từ đó HS đề xuất được những biện pháp hạn chế mưa axit, qua đó HS có ý thức hơn trong việc bảo vệ môi trường sống.

Câu 6: Quan sát bức ảnh, nêu nội dung của bức ảnh và giải thích lý do?

Nội dung lựa chọn: Tính chất vật lý của oxi.

Hướng giải quyết vấn đề: Vì oxi nặng hơn không khí nên oxi sẽ tập trung nhiều ở nơi có độ cao thấp, khi nên cao, lượng oxi giảm nên ta sẽ thấy khó thở.

Tác dụng của bài tập: Thông quan BT, HS có thể khắc sâu hơn hiểu biết về tính chất vật lý của oxi, qua đó vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn để giải thích được một số hiện tượng.

Câu 7: Vì sao khi sử dụng máy photocopy phải chú ý đến việc thông gió?

Nội dung lựa chọn: Ozon trong tự nhiên và ứng dụng của ozon.

Kiến thức mới hình thành: Quá trình tạo thành ozon.

Kiến thức đã biết: Tầng ozon có vai trò bảo vệ Trái Đất.

43

Hướng giải quyết của vấn đề: Chúng ta đều biết khi máy photocopy làm việc thường xảy ra hiện tượng phóng điện cao áp do đó có thể sinh ra khí ozon theo phản ứng: 3O2 → 2O3 Với một lượng ít ozon trong không khí thì có tác dụng diệt khuẩn, diệt vi trùng. Nhưng nếu lượng ozon lại vượt qua giới hạn cho phép sẽ gây tổn hại cho đại não, phá hoại khả năng miễn dịch bệnh, gây mất trí nhớ, biến đổi nhiễm sắc thể, gây quái thai ở phụ nữ mang thai, v.v..Thậm chí ozon còn là chất gây ung thư nên tác hại của ozon không thể kể hết được. Hiển nhiên là lượng ozon do máy photocopy sinh ra rất bé nên nếu ngẫu nhiên mà tiếp xúc với nó cũng chưa có thể gây nguy hại cho cơ thể. Nhưng nếu tiếp xúc với ozon trong thời gian dài và nếu không chú ý làm thông gió căn phòng thì do ozon tập hợp nhiều trong phòng đến mức vượt tiêu chuẩn an toàn thì sẽ có ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Cho nên khi sử dụng máy photocopy cần chú ý đến việc thông gió cho phòng máy.

Tác dụng của BT: Thông qua BT, HS hiểu hơn về quá trình tạo thành ozon, qua đó chú ý việc thông gió khi sử dụng máy photocopy và hiểu được ý nghĩa của việc này.

Câu 8: Biết rằng cả Cl2 và O3 đều là có tính tẩy trùng. Nhưng để tiệt trùng nước dùng trong sản xuất các nhà máy này chỉ sử dụng O3 mà không dùng Cl2. Vì sao clo và ozon có tính tẩy trùng? Nguyên nhân các nhà máy chỉ sử dụng ozon là do đâu?

Nội dung lựa chọn: Tính chất hóa học của ozon.

Kiến thức mới cần hình thành: Ozon có tính oxi hóa mạnh do ozon kém bền dễ bị phân hủy. Ngay ở điều kiện thường, ozon có thể phân hủy thành oxi nguyên tử và oxi phân tử, oxi ở dạng nguyên tử có tính oxi hóa rất mạnh nên làm cho ozon có tính oxi hóa mạnh.

Kiến thức đã biết: Clo có tính oxi hóa mạnh.

Mâu thuẫn nhận thức: Clo và ozon đều có tính oxi hóa mạnh, có khả năng khử trùng nước sinh hoạt nhưng tại sao người ta lại sử dụng ozon thay vì clo.

44

Hướng giải quyết: Do clo và ozon đều có tính oxi hóa mạnh nên có tính sát trùng. Ozon khi phân rã nó tạo thành các gốc tự do của oxy, là những chất có hoạt tính cao và gây nguy hiểm hay tiêu diệt phần lớn các phân tử hữu cơ. Các nguyên nhân là do: Nước khử trùng bằng Cl2 có mùi khó chịu do lượng Clo dư gây nên.

Nước khử trùng bằng O3 không có mùi do chỉ cần lượng nhỏ O3 có thể khử trùng nhiều m3 nước, ozon không bền, luôn tự phân giải và cuối cùng chỉ còn oxy vô hại và không có các sản phẩm phụ gây ô nhiễm nước.

Nước khử trùng bằng O3 có thể diệt được cả vi khuẩn cỡ lớn như: vi khuẩn Kock gây bệnh lao, amip…

Tác dụng của BT: Thông qua BT, HS có thể củng cố thêm kiến thức về tính chất hóa học và ứng dụng của ozon trong cuộc sống.

Câu 9: Thủy ngân là 1 loại kim loại nặng rất độc. Thủy ngân độc hơn khi ở thể hơi vì dễ dàng hấp thụ vào cơ thể qua nhiều con đường như đường hô hấp, đường tiêu hóa, qua da… Vậy ta cần xử lý như thế nào khi cần thu hồi thủy ngân rơi vãi ? Liên hệ với tình huống xử lý an toàn khi vô tình làm vỡ nhiệt kế thủy ngân trong phòng thí nghiệm?

Thủy ngân khi vào cơ thể sẽ ảnh hưởng đến nội tạng và hệ thần kinh.

Nội dung lựa chọn: Tính chất hóa học của lưu huỳnh.

Kiến thức mới hình thành: Lưu huỳnh vừa có tính oxi hóa vừa có tính khử, lưu huỳnh tác dụng được với thủy ngân ngay ở điều kiện thường.

Kiến thức đã biết: Lưu huỳnh có thể phản ứng được với nhiều kim loại ở nhiệt độ cao.

45

HĆ°áť›ng giải quyáşżt: Thu háť“i thᝧy ngân rĆĄi vĂŁi ngĆ°áť?i ta thĆ°áť?ng sáť­ d᝼ng báť™t lĆ°u huáťłnh rắc lĂŞn nhᝯng cháť— cĂł thᝧy ngân, vĂŹ S cĂł tháťƒ tĂĄc d᝼ng váť›i thᝧy ngân tấo thĂ nh HgS dấng rắn vĂ khĂ´ng bay hĆĄi. QuĂĄ trĂŹnh thu gom thᝧy ngân cĹŠng Ä‘ĆĄn giản hĆĄn.

Hg + S → Hg Khi vô tÏnh là m vᝥ nhiᝇt kế thᝧy ngân trong phòng thí nghiᝇm, cần rắc ngay b᝙t lưu huᝳnh bao phᝧ tẼt cả cåc mảnh vᝥ. Sau đó dÚng ch᝕i quÊt sấch, gói và o giẼy và cho và o thÚng råc.

TĂĄc d᝼ng cᝧa BT: ThĂ´ng qua BT, HS hiáťƒu rĂľ hĆĄn váť tĂ­nh chẼt hĂła háť?c cᝧa lĆ°u huáťłnh, váş­n d᝼ng tĂ­nh chẼt cᝧa lĆ°u huáťłnh Ä‘áťƒ xáť­ lĂ˝ thᝧy ngân khi lĂ m vᝥ nhiᝇt káşż.

Câu 10: Ä?áťƒ diᝇt chuáť™t trong máť™t nhĂ kho ngĆ°áť?i ta thĆ°áť?ng dĂšng phĆ°ĆĄng phĂĄp Ä‘áť‘t lĆ°u huáťłnh, Ä‘Ăłng kĂ­n cáť­a nhĂ kho lấi. Chuáť™t hĂ­t phải khĂłi sáş˝ báť‹ sung yáşżt hầu co giáş­t, tĂŞ liᝇt cĆĄ quan hĂ´ hẼp dẍn ngất mĂ cháşżt. HĂŁy viáşżt phản ᝊng Ä‘áť‘t chĂĄy lĆ°u huáťłnh. ChẼt gĂŹ Ä‘ĂŁ lĂ m chuáť™t cháşżt? HĂŁy giải thĂ­ch?

N᝙i dung l᝹a ch�n: Tính chẼt hóa h�c cᝧa lưu huᝳnh.

Kiến thᝊc m᝛i cần hÏnh thà nh: Lưu huᝳnh vᝍa có tính oxi hóa vᝍa có tính kh᝭, lưu huᝳnh chåy trong không khí tấo thà nh khí lưu huᝳnh đioxit (SO2).

Kiáşżn thᝊc Ä‘aĚƒ biáşżt: SO2 lĂ máť™t khĂ­ Ä‘áť™c.

Hư᝛ng giải quyết: Phản ᝊng đᝑt chåy lưu huᝳnh:

đ?‘Ąđ?‘œ

S + O2 → SO2

Khí SO2 sinh ra đã là m chu᝙t chết vÏ SO2 là khí đ᝙c, khi hít phải không khí có SO2 sẽ gây hấi cho sᝊc kh�e (gây viêm ph᝕i, mắt, da‌), nᝓng đ᝙ cao gây ra bᝇnh tật thậm chí t᝭ vong.

46

Tác dụng của BT: Thông qua BT, HS củng cố thêm kiến thức về tính chất hóa học của lưu huỳnh, vận dụng kiến thức đã học để giải thích được hiện tượng trong cuộc sống.

Câu 11: Những bức tranh cổ được vẽ bằng bột chì PbCO3.Pb(OH)2 màu trắng, lâu ngày bị hóa đen trong không khí. Người ta có thể dùng chất gì để phục hồi những bức tranh đó?

Hãy viết PTHH của phản ứng để giải thích?

Nội dung lựa chọn: Tính chất hóa học và điều chế hiđro sunfua (H2S).

Kiến thức mới cần hình thành: H2S có tính axit yếu và tính khử mạnh, nó được tạo ra trong quá trình đốt cháy nhiên liệu lưu huỳnh tác dụng với oxi tạo thành hợp chất của lưu huỳnh hoặc xác động vật bị thối rữa.

Hướng giải quyết: Những bức tranh cổ này lâu ngày bị hóa đen là do muối chì tác dụng với các vết khí H2S trong khí quyển tạo thành PbS màu đen (H2S đựợc tạo ra khi đốt cháy nhiên liệu lưu huỳnh tác dụng với oxi tạo thành hợp chất của lưu huỳnh hoặc xác động vật bị thối rửa).

PbCO3 + H2S → PbS + CO2 + H2 Pb(OH)2 + H2S → PbS+ 2H2O Để phục hồi bức tranh cổ này, người ta sử dụng H2O2 (nước oxi già) để chuyển màu đen của PbS thành màu trắng của PbSO4.

PbS + H2O2 → PbSO4 + H2O Tác dụng của BT: Thông qua BT, củng cố cho HS về tính chất hóa học và quá trình tạo thành H2S trong tự nhiên, qua đó HS vận dụng các kiến thức hóa học để giải thích hiện tượng trong cuộc sống.

47

Câu 12: Hiện tượng thực tế nào chứng tỏ oxi ít tan trong nước? Trong nuôi trồng thủy sản người dân thường có biện pháp gì để làm tăng lượng oxi trong nước ở các ao nuôi?

Nội dung lựa chọn: Tính chất vật lý của oxi.

Hướng giải quyết: Con người không thể sống ở dưới nước là hiện tượng thực tết chứng tỏ oxi ít tan trong nước. Trong nuôi trồng thủy sản, người dân sử dụng nhiều công nghệ tiên tiến để cung cấp lượng oxy hòa tan vào ao nuôi của mình. Điển hình như sử dụng máy quạt nước (quạt muỗng, quạt lông nhím, quạt tạo dòng nước), máy sục khí, máy thổi khí đáy,…

Tác dụng của BT: Thông qua BT, củng cố thêm về tính chất vật lý của oxi cho HS, HS dựa vào tính ít tan trong nước của oxi để giải thích được một số hiện tượng tự nhiên. Biết thêm các giải pháp để tăng oxi trong nuôi trồng thủy sản.

Câu 13: Trong nuôi trồng thủy sản, người ta thường phải tạo các bè thủy sinh. Em hãy cho biết vai trò của bè thủy sinh và kể tên một số loại cây được sử dụng làm bè thủy sinh?

Hướng giải quyết: Bè thủy sinh có vai trò làm sạch nước và cung cấp thêm oxi vào nước.

Một sô loại cây được sử dụng làm bè thủy sinh: dương xỉ, rong đuôi chồn, cỏ thìa, thủy cúc,…

Tác dụng của BT: Thông qua BT, HS có thêm những kiến thức thực tiễn,HS biết cách giúp làm sạch nước nuôi trồng thủy sản và làm tăng lượng oxi cho nước.

Câu 14: Mỗi người cần ít nhất 10000 lít không khí mới đủ dùng cho 1 ngày. Như vậy nhu cầu về oxi và lượng khí thải cacbonic trong đời sống và trong sản xuất là rất lớn, vậy lượng oxi trong không khí có bị thay đổi không? Đề xuất biện pháp duy trì nguồn cung cấp oxi trong không khí?

48

Hướng giải quyết: Lượng oxi trong không khí không bị thay đổi đó là nhờ quá trình quang hợp của cây xanh. Dưới tác dụng của ánh sáng mặt trời, lá cây xanh hấp thụ CO2 và thải ra khí oxi (quá trình quang hợp). Do đó, để duy trì nguồn cung cấp oxi trong không khí chúng ta nên tích cực trồng cây.

Tác dụng của BT: Thông qua BT, HS giải thích được một số hiện tượng trong cuộc sống, đề xuất được những biện pháp bảo vệ môi trường, có ý thức bảo vệ môi trường.

Câu 15: Tại sao các chất CFC lại có khả năng phá hủy tầng ozon? Tầng ozon có vai trò gì đối với cuộc sống con người?

Hướng giải quyết: Khi CFC đến được tầng bình lưu, dưới tác dụng của tia cực tím nó bị phân hủy tạo ra clo nguyên tử, và clo nguyên tử có tác dụng như một chất xúc tác để phân hủy ozon. Một nguyên tử clo có thể phá hủy 100.000 phân tử ozon. Nếu các CFC phân tử tồn tại lâu, thời gian tái tạo phải tính bằng thập kỷ. Người ta tính rằng một phân tử CFC mất trung bình là 15 năm để đi từ mặt đất lên đến các tầng trên của khí quyển và có thể ở đó khoảng một thế kỷ, phá hủy đến cả trăm ngàn phân tử ozon trong thời gian này.

Tầng ozon rất mỏng manh nhưng đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc bảo vệ sự sống ở trên Trái Đất: Tầng ozon sẽ hấp thụ tất cả các tia cực tím từ bức xạ Mặt Trời, ngăn 49

chặn hết những tia này chiếu xuống Trái Đất. Có thể đưa ra nhận định rằng, tầng ozon xuất hiện thì sự sống ở Trái Đất mới hình thành.

Tác dụng của BT: Thông quan BT, HS hiểu hơn về vai trò quan trọng của tầng ozon đối với sự sống và những nguyên nhân gây suy giảm tầng ozon, từ đó có ý thức bảo vệ tầng ozon và đề xuất những biện pháp bảo vệ tầng ozon.

Câu 16: Tại sao khí hidro sunfua (H2S) lại độc đối với con người? Biết rằng khí này nặng hơn không khí và trong tự nhiên có nhiều nguồn phát sinh ra nó, nhưng tại sao trên mặt đất khí này không tích tụ lại?

Một bệnh nhân ngộ độc hidro sunfua có xung kết mạc, vòng cổ bằng đồng bị “xỉn” màu (Trung tâm chống độc bệnh viện Bạch Mai) Hướng giải quyết: Khí H2S độc với người vì khi vào máu, máu hóa đen do tạo ra FeS làm cho hemoglobin của máu chứa Fe2+ bị phá hủy.

H2S + Fe2+ (trong hemoglobin) → FeS↓ + 2H+ Không tích tụ lại vì phản ứng sau xảy ra nhanh:

50

2H2S + O2(k) → 2S↓ + 2H2O

Tác dụng của BT: Thông qua BT, HS hiểu hơn về sự tồn tại của H2S trong tự nhiên và những tác hại của nó đối với con người.

Bài tập trắc nghiệm Câu 17: Tầng ozon được xem là “lá chắn” bảo vệ sinh quyển. Nhưng càng ngày tầng ozon càng bị suy giảm nghiêm trọng. Nguyên nhân là do các nguyên tử oxi, gốc hidroxyl, các oxit nito và quan trọng là hợp chất của clo: O3 + Cl* → O2 + ClO* O* + ClO* → Cl* + O2 Một nguyên tử clo có thể phá hủy hàng ngàn phân tử ozon trước khi nguyên tử clo hòa hợp thành chất khác. Hãy cho biết nguồn sinh ra Cl* chủ yếu là do đâu?

A. Nước biển, các mỏ muối chứa nguồn NaCl lớn.

B. Các nhà máy sản xuất hóa học thải ra các hợp chất chứa Clo. C. Các máy làm lạnh, nhà làm lạnh, bình chứa cháy, dung môi trong mỹ phẩm chứa halocacbon (CCl2F2, CCl3, ... ), núi lửa thải ra HCl và Cl2.

D. Khí thải của các phương tiện giao thông như ôtô, xe máy ...

Hướng giải quyết: đáp án D Tác dụng của BT: Thông quan BT, HS biết thêm về nguyên nhân gây suy giảm tầng ozon, từ đó đề xuất những biện pháp khắc phục, có ý thức bảo vệ tầng ozon hơn.

Câu 18: SO2 là một trong những khí gây ô nhiễm môi trường do: A. SO2 là chất có mùi hắc, nặng hơn không khí

51

B. SO2 là khí độc và khi tan trong nước mưa tạo thành axit gây ra sự ăn mòn kim loại và các vật liệu.

C. SO2 vừa có tính khử vừa có tính oxi hóa.

D. SO2 là một oxit axit.

Hướng giải quyết: đáp án B. Tác dụng của BT: Thông qua BT, HS hiểu hơn về tác hại của SO2 đối với môi trường và nguyên nhân SO2 lại gây ô nhiễm cho môi trường.

Câu 19: Biện pháp nào sau đây không có tác dụng giảm thải H2S vào môi trường ?

A. Không để rác thải quá lâu, không vứt rác bừa bãi.

B. Khai thông cống rãnh, không để nước thải ứ đọng.

C. Hạn chế sử dụng các chất Freon trong các thiết bị làm lạnh.

D. Có kế hoạch thu và xử lý khí thải công nghiệp.

Hướng giải quyết: đáp án C. Tác dụng của BT: Thông qua BT, HS biết các biện pháp giảm thiểu H2S vào môi trường, là 3 đáp án A, B, D. Đáp án D có tác dụng hạn chế khí CFC. Câu 20: Thành phần chính của khí biogas gồm có CH4 (60 – 70%), H2S, SO2. Vì sao khí đi ra từ hầm sinh khí lại phải cho đi qua nước?

A. Để loại bỏ khí hidrosunfua.

B. Để loại bỏ khí cacbonic.

C. Để làm ẩm khí biogas.

D. Để làm nguội khí biogas.

Hướng giải quyết: đáp án A Tác dụng của BT: Thông qua BT, củng cố thêm về tính chất của khí H2S. 52

Câu 21: Những bức tranh cổ được vẽ bởi chất bột, phẩm màu hữu cơ. Khi để lâu trong không khí thường có màu đen. Hãy giải thích: A. Do O2 trong không khí phản ứng với bột sắt có trong tranh.

B. Do O2 trong không khí oxi hóa các hợp chất hữu cơ.

C. Do H2S trong không khí phản ứng với bột sắt sinh ra FeS. D. Do H2S trong không khí phản ứng với bột chì sinh ra PbS. Hướng giải quyết: đáp án D. Tác dụng của BT: Thông qua BT, củng cố thêm về tính chất của khí H2S. Câu 22: Người bị cảm thường sinh ra những hợp chất sunfua (hữu cơ, vô cơ ) có tính độc. Để loại chất độc này người ta thường đánh cảm bằng: A. Dây bạc

B. Dây sắt

C. Dây đồng

D. Dây nhôm

Hướng giải quyết: đáp án A. Tác dụng của BT: Thông qua BT, HS dựa vào tính chất hóa học của hợp chất cuảnlưu huỳnh để giải thích hiện tượng.

Câu 23: Cá cần có oxi để sống và sinh trưởng. Chúng không thể tăng trưởng tốt nếu nhiệt độ của nước quá cao vì: A. cá bơi lội trong nước ấm cần nhiều cố gắng hơn.

B. phản ứng hóa học trong cơ thể cá xảy ra nhanh hơn khi nhiệt độ tăng.

C. độ tan của oxi trong nước giảm.

D. trong nước ấm sẽ tạo ra nhiều cacbon dioxit hơn.

Hướng giải quyết: đáp án C. Tác dụng của BT: Thông qua BT, củng cố thêm cho HS kiến thức về tính chất vật lý của oxi, cụ thể là tính tan của oxi trong nước.

Câu 24: Trong tàu ngầm, tàu du hành vũ trụ, để cung cấp oxi cho thủy thủ đoàn, người ta nên dùng chất nào sau đây là tốt nhất: A. KClO3

B. KMnO4

C. H2O2 53

D. Na2O2

Hướng giải quyết: đáp án D. Tác dụng của BT: Cung cấp thêm thông tin liên quan về oxi cho HS. Câu 25: Tại sao người ta thường đặt các viện dưỡng lão gần các đồi thông: A. Vì ở các đồi thông rất mát mẻ.

B. Vì các đồi thông thường xa các khu dân cư nên rất yên tĩnh.

C. Vì nhựa thông có chất sinh ra ozon (có tác dụng khử trùng không khí).

D. Nguyên nhân khác.

Hướng giải quyết: đáp án C. Tác dụng của BT: Thông qua BT, HS có thêm hiểu biết về ứng dụng của ozon trong cuộc sống.

Câu 26: Bạn em không may bị bắn axit sunfuric đặc vào người, phải xả nước sạch vào chỗ bị bỏng rồi sơ cứu bằng hóa chất nào sau đây trước khi đưa đến bệnh viện: A. dd NaOH

B. dd etylic

C. dd NaHCO3 loãng

D. Dấm ăn

Hướng giải quyết: đáp án C. Tác dụng của BT: Thông qua BT, HS biết cách xử lý khi gặp phải tình huống bị bỏng axit.

Câu 27: Cho dung dịch H2SO4 đặc vào đường kính, hiện tượng như hình bên.

54

Nguyên nhân là do: A. H2SO4 đặc có tính oxi hóa mạnh nên đã oxi hóa đường.

B. H2SO4 đặc tách nước của đường và oxi hóa cacbon tạo thành khí.

C. H2SO4 đặc có tính axit mạnh và háo nước.

D. H2SO4 đặc có tính axit mạnh và tính oxi hóa mạnh.

Hướng giải quyết: đáp án B. Tác dụng của BT: Thông qua BT, HS dựa vào tính chất hóa học của axit sunfuric đặc để giải thích hiện tượng, qua đó củng cố thêm kiến thức cho HS. Câu 28: Để đánh giá độ nhiễm bẩn không khí của một nhà máy, người ta tiến hành như sau: lấy 2 lít không khí rồi dẫn qua dung dịch Pb(NO3)2 dư thu được 0,3585 mg chất kết tủa màu đen. Hiện tượng đó chứng tỏ trong không khí có khí nào sau đây: A. H2S

B. CO2

C. SO2

D. NH3

- Hướng giải quyết: đáp án A. - Tác dụng của BT: Củng cố thêm hiểu biết thực tế cho HS. Dạng 2: Bài tập về ứng dụng, điều chế và sản xuất Dạng tự luận Câu 29: Một trong những chất có thể biến khí thải trong quá trình hô hấp của con người (cacbonic, hơi nước) thành khí oxi cần cho sự hô hấp đó là natri peoxit (Na2O2), kali supeoxit (KO2) theo PTHH: 2CO2 + Na2O2 + 2KO2 → K2CO3 + Na2CO3 + 2O2 a. Theo em, hỗn hợp chất này có thể sử dụng để cung cấp oxi cho con người trong những hoạt động và nghề nghiệp nào? Vì sao?

55

b. Theo nghiên cứu, thể tích khí cacbonic một người thải ra xấp xỉ thể tích khí oxi hít vào.

Vậy cần trộn Na2O2 và KO2 theo tỉ lệ số mol như thế nào để thể tích khí cacbonic hấp thụ bằng thể tích khí oxi sinh ra?

Hướng giải quyết: Natri peoxit ( Na2O2), kali supeoxit (KO2) là những chất oxi hóa mạnh, nguyên tử oxi trong Na2O2 , KO2 là nguyên tố tự oxi hóa – khử, chúng thường được sử dụng trong bình lặn hoặc tầu ngầm. Vì Na2O2 , KO2 là những chất oxi hóa mạnh, dễ dàng hấp thụ khí cacbonic và giải phóng khí oxi theo phương trình hóa học: 2 Na2O2 + 2CO2 → 2Na2CO3 + O2 4KO2 =>

+ 2CO2

Na2O2 + 2KO2

→ 2K2CO3 + 3O2

+ 2CO2 → Na2CO3 + K2CO3 + O2

Dựa vào phản ứng trên người ta đã dùng hỗn hợp Na2O2, KO2 với tỉ lệ 1:2 về số mol sử dụng trong bình lặn hoặc tầu ngầm để hấp thụ khí cacbonic và cung cấp khí oxi cho người trong hô hấp .

Tác dụng của BT: Thông qua BT, HS có thêm kiến thức về dạng oxi được cung cấp trong bình lặn hoặc tầu ngầm không phải là khí oxi đơn chất mà là các hợp chất có chứa oxi và lý do vì sao chúng lại được sử dụng.

Câu 30: Trong các nhà máy sản xuất bia, rượu, nước ngọt,… nước là một nguyên liệu quan trọng, chất lượng của nước ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng của sản phẩm. Do vậy, nước dùng trong sản xuất phải được khử trùng. Nước được khử trùng bằng clo thường có mùi khó chịu do lượng nhỏ clo gây nên. Do vậy mà các nhà máy đó đã khử trùng nước bằng ozon để nước không có mùi lạ, ozon được bơm vào trong nước với hàm lượng nhỏ từ: 0,5 – 5 g/m3. Lượng dư được duy trì trong nước khoảng 5 – 10 phút để diệt các vi khuẩn cỡ lớn. Biết rằng để sản xuất 1 lít rượu vang cần dùng hết 5 lít nước. Nếu sản xuất 400 lít rượu vang thì cần dùng bao nhiêu gam ozon?

56

Hư᝛ng giải quyết:

1l rưᝣu â&#x2020;&#x2019; 5l nĆ°áť&#x203A;c 400l rưᝣu â&#x2020;&#x2019; 2000l nĆ°áť&#x203A;c đ?&#x2018;&#x2030;đ??ť2đ?&#x2018;&#x201A; = 2000l = 2 m3 Kháť&#x2018;i lưᝣng ozon cần dĂšng lĂ : (2 Ă&#x2014; 0,5) < đ?&#x2018;&#x161;đ?&#x2018;&#x201A;3 < (2 Ă&#x2014; 5) 1g < đ?&#x2018;&#x161;đ?&#x2018;&#x201A;3 < 10g

Váş­y kháť&#x2018;i lưᝣng ozon cần dĂšng Ä&#x2018;áť&#x192; kháť­ trĂšng lĂ tᝍ 1 â&#x2020;&#x2019; 10g TĂĄc d᝼ng cᝧa BT: ThĂ´ng qua BT, rèn luyáť&#x2021;n cho HS kÄŠ nÄ&#x192;ng tĂ­nh toĂĄn máť&#x2122;t sáť&#x2018; bĂ i táş­p tháťąc tiáť&#x2026;n liĂŞn quan Ä&#x2018;áşżn ozon. TĂ­nh lưᝣng ozon cần dĂšng Ä&#x2018;áť&#x192; sản xuẼt máť&#x2122;t lưᝣng rưᝣu cho trĆ°áť&#x203A;c.

Câu 31: a. DĂšng 1000 kg quạng Pirit sắt chᝊa 60% FeS2 Ä&#x2018;áť&#x192; Ä&#x2018;iáť u cháşż H2SO4 báşąng phĆ°ĆĄng phĂĄp tiáşżp xĂşc váť&#x203A;i hiáť&#x2021;u suẼt cᝧa cả quĂĄ trĂŹnh lĂ 80%. DĂšng toĂ n báť&#x2122; lưᝣng axit thu Ä&#x2018;ưᝣc Ä&#x2018;áť&#x192; Ä&#x2018;iáť u cháşż CuSO4 tᝍ CuO. TĂ­nh lưᝣng CuSO4 thu Ä&#x2018;ưᝣc? b. Dung dáť&#x2039;ch CuSO4 1% Ä&#x2018;ưᝣc dĂšng Ä&#x2018;áť&#x192; trᝍ nẼm tháťąc váş­t. TĂ­nh lưᝣng dung dáť&#x2039;ch CuSO4 1% Ä&#x2018;ưᝣc pha cháşż tᝍ lưᝣng CuSO4 áť&#x; trĂŞn?

HĆ°áť&#x203A;ng giải quyáşżt: Trong cĂ´ng nghiáť&#x2021;p Ä&#x2018;iáť u cháşż H2SO4 tᝍ FeS2 theo sĆĄ Ä&#x2018;áť&#x201C; sau: FeS2 â&#x2020;&#x2019; SO2 â&#x2020;&#x2019; SO3 â&#x2020;&#x2019; H2SO4 đ?&#x2018;&#x161;đ??šđ?&#x2018;&#x2019;đ?&#x2018;&#x2020;2 = 1000 Ă&#x2014;

60 100

= 600kg

Ta cĂł 120 kg FeS2 thĂŹ Ä&#x2018;iáť u cháşż Ä&#x2018;ưᝣc 98 kg H2SO4 Váş­y 600 kg FeS2 thĂŹ Ä&#x2018;iáť u cháşż Ä&#x2018;ưᝣc x (kg) H2SO4 => x = 490 kg,

H = 80% => đ?&#x2018;&#x161;đ??ť2 đ?&#x2018;&#x2020;đ?&#x2018;&#x201A;4 = 392 kg

57

PT: H2SO4 + CuO â&#x2020;&#x2019; CuSO4 + H2O Theo PT: đ?&#x2018;&#x203A;đ??śđ?&#x2018;˘đ?&#x2018;&#x2020;đ?&#x2018;&#x201A;4 = đ?&#x2018;&#x203A;đ??ť2 đ?&#x2018;&#x2020;đ?&#x2018;&#x201A;4 => đ?&#x2018;&#x161;đ??śđ?&#x2018;˘đ?&#x2018;&#x2020;đ?&#x2018;&#x201A;4 = đ?&#x2018;&#x161;đ?&#x2018;&#x2018;đ?&#x2018;&#x2018;đ??śđ?&#x2018;˘đ?&#x2018;&#x2020;đ?&#x2018;&#x201A;4 =

đ?&#x2018;&#x161;đ?&#x2018;?đ?&#x2018;Ą đ??ś%

Ă&#x2014; 100% =

640 1%

392 98

Ă&#x2014; 160 = 640 kg.

Ă&#x2014; 100% = 64000 kg

TĂĄc d᝼ng cᝧa BT: ThĂ´ng qua BT, rèn luyáť&#x2021;n cho HS káťš nÄ&#x192;ng giải cĂĄc dấng bĂ i váť hiáť&#x2021;u suẼt phản ᝊng vĂ náť&#x201C;ng Ä&#x2018;áť&#x2122; dung dáť&#x2039;ch liĂŞn quan Ä&#x2018;áşżn Ä&#x2018;iáť u cháşż vĂ pha cháşż dung dáť&#x2039;ch.

Câu 32: Tấi máť&#x2122;t phòng thĂ­ nghiáť&#x2021;m, Ä&#x2018;áť&#x192; kiáť&#x192;m tra hĂ m lưᝣng hidrosunfua cĂł trong mẍu khĂ­ lẼy tᝍ bĂŁi rĂĄc, ngĆ°áť?i ta cho mẍu Ä&#x2018;Ăł Ä&#x2018;i vĂ o dung dáť&#x2039;ch chĂŹ nitrat dĆ° táť&#x2018;c Ä&#x2018;áť&#x2122; 2,5 lĂ­t/phĂşt trong 400 phĂşt. Láť?c tĂĄch káşżt tᝧa thu Ä&#x2018;ưᝣc 4,78 mg chẼt rắn mĂ u Ä&#x2018;en. Dáťąa vĂ o cĂĄc dᝯ liáť&#x2021;u nĂłi trĂŞn, em hĂŁy xĂĄc Ä&#x2018;áť&#x2039;nh hĂ m lưᝣng hidrosunfua cĂł trong mẍu khĂ­ Ä&#x2018;Ăł (theo Ä&#x2018;ĆĄn váť&#x2039; mg/m3).

KhĂ´ng khĂ­ tấi khu váťąc bĂŁi rĂĄc Ä&#x2018;Ăł cĂł báť&#x2039; Ă´ nhiáť&#x2026;m khĂ´ng? Biáşżt ráşąng theo tiĂŞu chuẊn Viáť&#x2021;t Nam áť&#x; khu dân cĆ°, hĂ m lưᝣng hidrosunfua khĂ´ng Ä&#x2018;ưᝣc vưᝣt quĂĄ 0,3 mg/m3.

HĆ°áť&#x203A;ng giải quyáşżt:

Ä?áť&#x2022;i 4,78 mg = 4,78 Ă&#x2014; 10-3 g

Trong 400 phĂşt tháť&#x192; tĂ­ch mẍu khĂ­ Ä&#x2018;i qua dung dáť&#x2039;ch chĂŹ nitrat lĂ : 2,5 Ă&#x2014; 400 = 1000 lĂ­t = 1000 dm3 = 1 m3 ChẼt rắn mĂ u Ä&#x2018;en lĂ chĂŹ sunfua (PbS) ta cĂł: đ?&#x2018;&#x203A;đ??ť2 đ?&#x2018;&#x2020; = nPbS = 4,78 Ă&#x2014; 10-3 : (207 + 32) = 0,02 Ă&#x2014; 10-3 mol Kháť&#x2018;i lưᝣng hidrosunfua cĂł trong mẍu khĂ­ lĂ : đ?&#x2018;&#x161;đ??ť2đ?&#x2018;&#x2020; = 0,02 Ă&#x2014; 10-3 Ă&#x2014; (2 + 32) = 0,68 Ă&#x2014; 10-3 g = 0,68 mg HĂ m lưᝣng hidrosunfua cĂł trong mẍu khĂ­ lĂ :

C = 0,68 : 1 = 0,68 mg/m3

Nháş­n xĂŠt: C = 0,68 > 0,3 nĂŞn khĂ´ng khĂ­ tấi khu váťąc bĂŁi rĂĄc Ä&#x2018;Ăł cĂł báť&#x2039; Ă´ nhiáť&#x2026;m.

58

Tác dụng của BT: Thông qua BT, HS biết cách xác định nồng độ H2S tại một khu vực có vượt quá nồng độ cho phép hay không, từ đó xác định khu vực đó có bị ô nhiễm không.

Câu 33: Axit sunfuric là hóa chất hàng đầu trong nhiều nghành sản xuất, được mệnh danh là “máu” của các ngành công nghiệp. Trong công nghiệp, axit sunfuric được sản xuất bằng phương pháp tiếp xúc. Phương pháp này gồm 3 công đoạn chính: sản xuất SO2 → sản xuất SO3 → sản xuất H2SO4. Trong công đoạn sản xuất SO3 từ SO2 để thực hiện cần có điều kiện phản ứng thích hợp. Hãy cho biết điều kiện của phản ứng trên là gì? Biết rằng trong tự nhiên cũng có một lượng axit sunfuric sinh ra theo các công đoạn trên. Hãy giải thích quá trình hình thành?

Hướng giải quyết: Điều kiện phản ứng là: nhiệt độ 450 - 500˚C, xúc tác là vanađi oxit (V2O5).

Trong tự nhiên cũng xảy ra quá trình sản xuất axit sunfuric theo các công đoạn trên vì: SO2 là sản phẩm phụ chiếm một lượng lớn trong công nghiệp luyện kim màu, SO 2 tiếp tục kết hợp với O2 trong không khí tạo SO3 nhờ chất xúc tác là các oxit kim loại có trong khói bụi khí thải, SO3 kết hợp với nước tạo H2SO4.

Tác dụng của BT: Củng cố kiến thức cho HS về điều chế axit sunfuric trong công nghiệp và trong tự nhiên, hiểu được quá trình hình thành trong tự nhiên.

Câu 34: SO2 có nhiều ứng dụng quan trọng, trong công nghiệp SO2 được điều chế từ các nguyên liệu khác nhau như lưu huỳnh, đốt quặng sunfua kim loại như pirit sắt (FeS 2). Em hãy viết phương trình phản ứng điều chế SO2 và cho biết ưu, nhược điểm đối đối với môi trường của 2 loại nguyên liệu trên.

Hướng giải quyết: S + O2 → SO2 4FeS2 + 11O2 → 2Fe2O3 + 8SO2 59

Ưu điểm: Là những nguyên liệu có sẵn, dễ khai thác.

Không tạo ra sản phẩm phụ thải ra môi trường.

Phản ứng xảy ra đơn giản, hiệu suất cao.

Nhược điểm: Tài nguyên thiên nhiên cạn kiệt.

Quá trình khai thác có thể ảnh hưởng đến hệ sinh thái, môi trường đất xung quanh.

Tác dụng của BT: Củng cố kiến thức về điều chế lưu huỳnh đioxit cho HS. HS thấy được lợi ích và tác hại của việc điều chế SO2, có ý thức bảo vệ môi trường hơn.

Câu 35: Khí SO2 do các nhà máy thải ra là một trong những nguyên nhân quan trọng gây ô nhiễm không khí. Tiêu chuẩn quốc tế quy định: nếu trong không khí nồng độ SO 2 vượt quá 30.10-6 mol/m3 thì coi như không khí bị ô nhiễm SO2. Khi tiến hành phân tích 40 lít không khí ở một thành phố thấy có chứa 0,024mg SO2. Hãy cho biết thành phố đó có bị ô nhiễm SO2 không?

Hướng giải quyết:

Đổi 40 lít = 40 dm3 = 40.10-3 m3

Ta có: 0,024mg SO2 = 0,024.10-3 g = 0,024.10-3 : 64 = 3,75.10-7 mol Nồng độ khí SO2 ở thành phố đó là: X = 3,75.10-7 : (40.10-3) = 9,375.10-6 mol/m3 Vậy nồng độ SO2 trong không khí là 9,375.10-6 mol/m3 Nhận xét: X < 30.10-6 mol/m3. Vậy không khí tại thành phố đó không bị ô nhiễm.

Tác dụng của BT: HS xác định được không khí có bị ô nhiễm bởi SO2 hay không.

60

Câu 36: Nguồn cung cấp lưu huỳnh tự do chủ yếu là do khai thác từ lòng đất theo phương pháp Frasch. Ngoài ra lưu huỳnh còn được điều chế từ các khí thải độc hại như SO2 (sản phẩm phụ trong công nghiệp luyện kim màu), H2S (được tách từ khí tự nhiên). Hãy viết phản ứng tổng hợp lưu huỳnh từ các khí trên?

Hướng giải quyết: - Đốt H2S trong điều kiện thiếu không khí: 2H2S + O2 → 2S + 2H2O - Dùng H2S khử SO2: 2H2S + SO2 → 3S + 2H2O Tác dụng của BT: Rèn luyện cho HS kĩ năng viết và cân bằng PTHH. HS giải thích được quá trình tạo ra lưu huỳnh từ các hợp chất của lưu huỳnh.

Câu 37: Tại sao khi điều chế hidro sunfua từ sunfua kim loại, người ta thường dùng HCl mà không dùng axit H2SO4 đậm đặc hay HNO3? Giải thích và viết PTHH minh họa?

Hướng giải quyết: Do H2S có tính khử mạnh, nếu dùng axit H2SO4 đặc hay HNO3 là những chất oxi hóa mạnh thì những chất này sẽ tiếp tục oxi hóa H2S. FeS + 2HCl → FeCl2 + H2S Nếu dùng H2SO4 đặc hoặc HNO3 H2S + 3H2SO4 → H2S + 8HNO3 →

4SO2 + 4H2O

H2SO4 + 4H2O + 8NO2

Tác dụng của BT: Thông qua BT, HS giải thích được nguyên tắc điều chế H2S trong phòng thí nghiệm.

Dạng trắc nghiệm khách quan Câu 38: Người ta dùng đèn xì axetilen – oxi để hàn hoặc cắt kim loại do phản ứng đốt cháy axetilen trong oxi tỏa ra rất nhiều nhiệt, PTHH của phản ứng là: 2C2H2 + 5O2 → 4CO2 + 2H2O 61

Để đốt cháy 1 mol C2H2 cần bao nhiêu thể tích O2 ở điều kiện tiêu chuẩn: A. 8,96 lít

B. 22,4 lít

C. 56 lít

D. 65 lít

Hướng giải quyết: đáp án C. Tác dụng của BT: Thông qua BT, HS tính được lượng oxi cần dùng để đốt cháy một lượng khí C2H2 cho trước.

Câu 39: Với một hàm lượng nhỏ ozon sẽ có tác dụng làm không khí trở nên trong lành hơn, nhưng nếu có hàm lượng lớn ozon trong không khí sẽ gây ảnh hưởng xấu tới sức khỏe con người. Hàm lượng ozon tối đa có trong không khí (tính theo thể tích) để không gây độc hại đối với con người là: A. 10-4 %

B. 10-6 %

C. 10-8 %

D. 10-10 %

Hướng giải quyết: đáp án B. Tác dụng của BT: Thông qua BT, HS có thêm hiểu biết về ứng dụng của ozon và ngưỡng ozon cho phép trong không khí.

Câu 40: Có một loại quặng pirit chứa 96% FeS2. Nếu mỗi ngày nhà máy sản xuất 100 tấn axit sunfuric 98% thì lượng quặng pirit trên cần dùng là bao nhiêu? Biết hiệu suất điều chế axit sunfuric là 90%?

A. 67,44 tấn

B. 68,44 tấn

C. 69,44 tấn

D. 70,44 tấn.

Hướng giải quyết: đáp án C. Tác dụng của BT: rèn luyện kĩ năng giải các BT về hiệu suất phản ứng trong quá trình điều chế cho HS. Câu 41: Trái cây được bảo quản lâu hơn trong môi trường vô trùng. Trong thực tế, người ta sử dụng nước ozon để bảo quản trái cây. Ứng dụng trên dựa vào tính chất nào sau đây?

62

A. Ozon trơ về mặt hóa học.

B. Ozon là chất khí có mùi đặc trưng.

C. Ozon là chất có tính oxi hóa mạnh.

D. Ozon không tác dụng được với nước.

Hướng giải quyết: đáp án C. Tác dụng của BT: thông qua BT, HS giải thích được ứng dụng của ozon dựa vào tính chất hóa học của nó.

Câu 42: Trong công nghiệp, oxi được sản xuất từ oxi không khí. Câu nào sau đây sai ?

A. Không khí sau khi đã loại bỏ CO2 và hơi nước, được hoá lỏng dưới áp suất 200 atm.

B.Chưng cất phân đoạn không khí lỏng, thu được khí oxi ở -183oC. C. Khí oxi được vận chuyển trong những bình thép ở dưới áp suất 200 atm.

D. Trong công nghiệp, oxi được sản xuất bằng cách chưng cất phân đoạn không khí lỏng.

Hướng giải quyết: đáp án C. Tác dụng của BT: HS có thêm những hiểu biết thực tế về quá trình sản xuất oxi trong công nghiệp.

Câu 43: Sự hình thành ozon (O3) là do nguyên nhân nào ?

A. Tia tử ngoại của mặt trời chuyển hoá các phân tử oxi.

B. Sự phóng điện (sét) trong khí quyển.

C. Sự oxi hoḠmột số hợp chất hữu cơ trên mặt đất.

D. A, B, C đều đúng.

Hướng giải quyết: đáp án D. Tác dụng của BT: củng cố cho HS những kiến thức về sự hình thành ozon trong tự nhiên.

Câu 44: Ozon là một chất rất cần thiết trên thượng tầng khí quyển vì : A. Nó làm cho trái đát ấm hơn.

B. Nó hấp thụ các bức xạ tử ngoại (tia cực tím).

C. Nó ngăn ngừa khí oxi thoát khỏi trái đất.

D. Nó phản ứng với tia gamma từ ngoài không gian để tạo khí freon Hướng giải quyết: đáp án B. 63

Tác dụng của BT: Củng cố kiến thức về ứng dụng của ozon.

Câu 45: Để điều chế SO2 trong phòng thí nghiệm , chúng ta tiến hành như sau: A. Cho lưu huỳnh cháy trong không khí.

B. Đốt cháy hoàn toàn khí H2S trong không khí.

C. Cho dung dịch Na2SO3 + dung dịch H2SO4.

D. Nhiệt phân muối sunfit.

Hướng giải quyết: đáp án C. Tác dụng của BT: Củng cố kiến thức về điều chế SO2.

Câu 46: Natripeoxit (Na2O2) khi tác dụng với nước sẽ sinh ra H2O2 là một chất oxi hóa mạnh có thể tẩy trắng được quần áo. Vì vậy để tăng hiệu quả tẩy trắng của bột giặt người ta thường cho thêm vào một ít bột natripeoxit.

Na2O2 + 2H2O → 2NaOH + H2O2 2H2O2

→ 2H2O + O2 ↑

Vậy cách tốt nhất để bảo quản bột giặt là: A. Để nơi râm mát, khô thoáng, đậy kín nắp.

B. Để nơi khô thoáng, không có nắp đậy.

C. Để nơi khô thoáng, có ánh sáng mặt trời.

D. Để nơi mát mẻ, có hơi ẩm.

Hướng giải quyết: đáp án A. Tác dụng của BT: HS có thêm kiến thức về việc bảo quản bột giặt và hiểu được ý nghĩa của việc này.

Dạng 3: Bài tập về thực hành thí nghiệm Câu 47: Cho hình vẽ bên dưới minh họa việc điều chế khí Y trong phòng thí nghiệm. Khí Y có thể là khí nào dưới đây:

64

A. O2

B. Cl2

C. NH3

D. H2

Hướng giải quyết: đáp án A. Tác dụng của BT: Thông qua BT, HS tự mô tả lại được sơ đồ lắp đặt TN điều chế oxi.

Câu 48: Cho hình vẽ mô tả quá trình điều chế oxi trong phòng thí nghiệm. Tên dụng cụ và hóa chất theo thứ tự 1, 2, 3, 4 trên hình vẽ đã cho là: A. 1: KClO3; 2: ống dẫn khí; 3: đèn cồn; 4: khí oxi.

B. 1: KClO3; 2: đèn cồn; 3: ống dẫn khí; 4: khí oxi.

C. 1: khí oxi; 2: đèn cồn; 3: ống dẫn khí; 4: KClO3.

D. 1: KClO3; 2: ống nghiệm; 3: đèn cồn; 4: khí oxi.

Hướng giải quyết: đáp án B. Tác dụng của BT: HS nhận biết sơ đồ TN điều chế khí, nhận biết được các dụng cụ, hóa chất cần dùng.

Câu 49: Cho phản ứng giữa lưu huỳnh với hidro như hình vẽ sau, trong đó ống nghiệm 1 để tạo ra H2, ống nghiệm thứ 2 dùng để nhận biết sản phẩm trong ống. Hãy cho biết hiện tượng quan sát được trong ống nghiệm 2 là:

65

A. Có kết tủa đen của PbS. B. Dung dịch chuyển sang màu vàng do S tan vào nước.

C. Có kết tủa trắng của PbS. D. Có cả kết tủa trắng và dung dịch vàng xuất hiện.

Hướng giải quyết: đáp án A. Tác dụng của BT: HS dự đoán được hiện tượng xảy ra.

Câu 50: Sơ đồ sau mô tả cách điều chế khí SO2 trong phòng thí nghiệm:

Các chất X, Y, Z lần lượt là: A. HCl, CaSO3, NH3.

B. H2SO4, Na2CO3, KOH.

C. H2SO4, Na2SO3, NaOH.

D. Na2SO3, NaOH, HCl

Hướng giải quyết: đáp án C. Tác dụng của BT: Thông qua BT, củng cố cho HS kiến thức về TN điều chế SO2, các hóa chất cần dùng là những chất nào.

66

Câu 51: Cho hình vẽ sau: Hiện tượng xảy ra trong bình eclen chứa Br2là: A. Có kết tủa xuất hiện.

B. Dung dịch Br2 bị mất màu.

C. Vừa có kết tủa vừa mất màu dung dịch Br2.

D. Không có phản ứng xảy ra Hướng giải quyết: đáp án B. Tác dụng của BT: rèn luyện kĩ năng dự đoán hiện tượng hóa học cho HS. Câu 52: Cho thí nghiệm như hình vẽ: Hiện tượng xảy ra khi nhỏ vài giọt BaCl2 vào ống nghiệm là: A. Có kết tủa vàng tạo ra.

B. Có kết tủa trắng tạo ra.

C. Có kết tủa đen tạo ra.

D. Không có hiện tượng.

Hướng giải quyết: đáp án B. Tác dụng của BT: rèn luyện kĩ năng dự đoán hiện tượng hóa học cho HS. Câu 53: Hãy sắp xếp theo thứ tự hợp lý các thao tác khi làm thí nghiệm natri cháy trong khí oxi.

67

1. Đốt cháy natri trên ngọn lửa đèn cồn.

2. Cho 1 lượng natri bằng hạt ngô vào muỗng lấy hoá chất.

3. Mở nắp lọ đựng oxi.

4. Đưa nhanh muỗng có natri đang cháy vào lọ đựng khí oxi có sẵn một lớp cát.

5. Khi cháy xong đậy nắp lọ lại.

6. Quan sát hiện tượng, viết phương trình phản ứng và xác định vai trò của chất tham gia phản ứng.

A. 1, 2, 3, 4, 5, 6

B. 2, 1, 3, 4, 6, 5

C. 2, 1, 3, 4, 5, 6

D. 3, 1, 2, 4, 5, 6

Hướng giải quyết: đáp án C Tác dụng của BT: Rèn luyện cho HS thao tác tiến hành thí nghiệm.

Câu 54: Quan sát mô hình điều chế khí oxi trong PTN. Hãy giải thích cách lắp đặt đó.

Hướng giải quyết: Ống nghiệm hơi trúc xuống, để hơi nước trong quá trình đun nóng KMnO4 không rơi xuống đáy ống nghiệm làm vỡ ống nghiệm.

Trước khi đậy nút cần cho vào ống nghiệm một ít bông để hạn chế bụi thuốc tím bay sang ống dẫn khí khi phản ứng xảy ra.

Dùng đèn cồn hơ lướt nhẹ dọc ống nghiệm, sau đó đun tập trung ngọn lửa vào chỗ có thuốc tím vì tránh quá trình thuỷ tinh co giãn đột ngột làm vỡ ống nghiệm.

Tác dụng của BT: Thông qua BT, HS giải thích được sơ đồ thí nghiệm, hiểu rõ thêm thao tác lắp đặt thí nghiệm.

68

Câu 55: Khi điều chế oxi trong phòng thí nghiệm có thể thu khí oxi bằng 2 cách sau: Cách nào thu được oxi tinh khiết hơn, giải thích?

Hướng giải quyết: Dựa vào tính chất vật lí và hoá học của khí oxi là: Nặng hơn không khí, không tác dụng với không khí, tan ít trong nước.

Từ đó học sinh dễ dàng suy ra: Phương pháp 1: thu được oxi tinh khiết ( phương pháp đẩy nước).

Phương pháp 2: oxi thu được có thể có lẫn các khí có trong không khí ( phương pháp đẩy không khí).

Thu oxi bằng phương pháp đẩy nước sẽ thu được oxi tinh khiết hơn vì oxi tan ít trong nước, trong không khí oxi chiếm khoảng 20% và oxi nặng hơn không khí không đáng kể.

Tác dụng của BT: HS giải thích được phương pháp thu khí khi điều chế khí trong PTN. Câu 56: Cho các hoá chất: Cu, H2SO4 đặc nóng. Các dụng cụ thí nghiệm: bình cầu có nhánh, phễu, giá thí nghiệm, bình tam giác, bông tẩm dung dịch NaOH đặc. Hãy vẽ sơ đồ thí nghiệm điều chế khí SO2?

Hướng giải quyết:

69

Tác dụng của BT: HS vận dụng kiến thức, kĩ năng để thiết kế được sơ đồ điều chế khí SO2.

Câu 57: Tiến hành một thí nghiệm như hình vẽ: bình cầu chứa khí SO2 có cắm ống dẫn khí vào các cốc đựng nước có nhỏ thêm vài giọt quỳ tím. Khi mở khoá K hiện tượng quan sát được là: A. Nước không màu phun vào trong bình cầu B. Nước có màu hồng phun mạnh vào bình cầu C. Nước có màu xanh phun mạnh vào bình cầu D. Không có hiện tượng gì xảy ra

Hướng giải quyết: Khí SO2 là khí tan nhiều trong nước, tạo thành dung dịch H2SO3 làm quỳ tím chuyển màu hồng, nên nước có màu hồng phun mạnh vào bình cầu. Đáp án B. Tác dụng của BT: HS giải thích được các hiện tượng thí nghiệm.

Câu 58: Cho TN như hình vẽ: Mở khóa K để H2 từ bình điều chế khí đẩy không khí ra khỏi ống thủy tinh. Khoảng 1 phút sau, dùng đèn cồn hơ nhẹ dọc theo ống thủy tinh, rồi tập trung ngọn lửa vào chỗ S. 70

Nêu hiện tượng xảy ra trong ống thủy tinh, trong ống nghiệm có nhánh, cốc nước và giải thích?

Hướng giải quyết: Trong ống thủy tinh lưu huỳnh nóng chảy và tác dụng với hidro tạo thành khói trắng, đó là hidro sunfua. (H2 + S → H2S).

Dung dịch trong ống nghiệm có nhánh chuyển dần từ không màu sang màu đen, do tạo thành PbS. ( H2S + Pb(NO3)2 → PbS + 2HNO3).

Lượng H2S còn dư chuyển sang cốc thủy tinh và hòa tan trong nước đảm bảo an toàn.

Tác dụng của BT: Thông qua BT, HS có thể từ hình vẽ mô tả được hiện tượng TN. Rèn luyện kĩ năng dự đoán hiện tượng cho HS. Câu 59: Giải thích tại sao: Khi tiến hành các phản ứng hoá học giữa chất rắn và chất khí, kèm theo đun nóng thì bình đựng khí phải có một ít nước hoặc một ít cát, ví dụ khi thực hiện phản ứng giữa natri với oxi, natri với clo, sắt với oxi, sắt với clo...

Hướng giải quyết: Vì khi đốt nóng hoặc đun nóng chảy (kim loại kiềm) sau đó cho vào bình đựng khí, các phản ứng toả nhiệt, sản phẩm sinh ra rơi xuống bình có thể làm vỡ bình.

Tác dụng của BT: Rèn luyện cho HS thao tác tiến hành thí nghiệm.

Câu 60: Hãy giải thích cách làm sau: Sau khi điều chế oxi xong, người ta phải tháo ống dẫn khí ra khỏi ống nghiệm rồi mới tắt đèn cồn ( phương pháp đẩy nước).

Hướng giải quyết: Nếu lấy đèn cồn (tắt đèn cồn) thì áp suất trong bình giảm nên nước từ ngoài phun vào bình làm vỡ ống nghiệm.

Tác dụng của BT: Rèn luyện cho HS thao tác tiến hành thí nghiệm.

Câu 61: Có một thông điệp được viết bằng “Mực bí mật”, điểm đặc biệt là màu của loại “Mực bí mật” này bị ảnh hưởng lớn khi thay đổi nhiệt độ. Hãy cho biết loại “Mực bí mật” này là gì?

Hướng giải quyết: Loại “Mực bí mật” đó là dung dịch H2SO4 loãng; khi dùng dung dịch H2SO4 loãng viết lên giấy trắng, nếu ta hơ tờ giấy gần đèn cồn, dòng chữ màu đen sẽ xuất

71

hiện. Giải thích: Khi hơ như vậy nước sẽ bay hơi, H2SO4 đậm đặc dần, làm than hóa tờ giấy.

Tác dụng của BT: HS dựa vào tính chất hóa học của axit sunfuric thực hiện một số thí nghiệm vui.

Câu 62: Pha loãng H2SO4 loãng từ H2SO4 đặc cần tiến hành như thế nào?

Hướng giải quyết: Pha loãng H2SO4 đặc bằng cách cho từ từ axit đặc vào H2O, tuyệt đối không được làm ngược lại.

Tác dụng của BT: Rèn luyện kĩ năng thao tác thực hành thí nghiệm, đảm bảo an toàn trong PTN. tượng.

2.5. Sử dụng hệ thống bài tập chương oxi – lưu huỳnh nhằm phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào tiễn cho học sinh 2.5.1. Sử dụng bài tập hóa học cho bài dạy kiến thức mới 2.5.1.1 Sử dụng bài tập hóa học phối hợp với phương pháp đàm thoại tìm tòi và giải quyết vấn đề để phát triển kĩ năng phát hiện và giải quyết vấn đề

Việc sử dụng BTHH và BTHH thực tiễn phối hợp với phương pháp đàm thoại tìm tòi và GQVĐ trong các bài dạy nghiên cứu kiến thức mới có hiệu quả cao trong việc phát triển NLVDKT cho HS. Trong bài dạy nghiên cứu kiến thức mới, GV sử dụng BT thực tiễn sau khi HS đã thực hiện hoạt động yêu cầu nội dung kiến thức cần tiếp thu, sau đó GV đưa ra các BT để HS vận dụng kiến thức lý thuyết vào giải quyết vấn đề học tập thực tiễn đặt ra.

Khi sử dụng BTHH và BTHH thực tiễn phối hợp với PP đàm thoại, GV sử dụng các câu hỏi, BT để tổ chức cho HS hoạt động tìm tòi để làm rõ bản chất, nội dung kiến thức mới cần hình thành trên cơ sở vận dụng các kiến thức đã có. Các câu hỏi và BT này được sắp xếp logic, mang tính kích thích hoạt động tư duy và được thể hiện qua phiếu học 72

tập để HS hoạt động độc lập hoặc thảo luận nhóm để giải quyết các vấn đề đặt ra trong học tập và thực tiễn.

Khi phối hợp với PP GQVĐ, GV dùng bài tập để tạo tình huống có vấn đề, nêu ra các bối cảnh, tình huống để yêu cầu HS phân tích, xác định các vấn đề cần giải quyết trong tình huống thực tiễn, lập kế hoạch GQVĐ, thực hiện kế hoạch giải, rút ra những kết luận về kiến thức, kĩ năng thu nhận được và vận dụng vào các tình huống mới. GV có thể sử dụng các BT định hướng định hướng năng lực dạng BT giải thích, bài tập về thực hành thí nghiệm và BT gắn với tình huống bối cảnh thực để tạo tình huống có vấn đề, nêu ra các vấn đề cần giải quyết, yêu cầu HS sử dụng kiến thức đã có để có thể đề xuất các hướng GQVĐ, lập kế hoạch GQVĐ, nêu ra được kết luận về kiến thức, kĩ năng thu được và đánh giá về cách giải quyết vấn đề.

Ví dụ 1: (Câu 1 – HTBT) Khi nghiên cứu về ozon trong tự nhiên và ứng dụng của ozon ( Bài 29: Oxi – ozon) ta có thể sử dụng phiếu học tập: Phiếu học tập 1. Chu trình tạo thành ozon trong tự nhiên?

2. Ozon được sinh ra ở đâu thì có lợi cho con người?

3. Ozon được sinh ra ở đâu thì có hại cho con người?

Phát hiện vấn đề: Không phải lúc nào ozon cũng có lợi đối với con người, tùy thuộc vào tầng khí quyển hình thành ra ozon mà nó sẽ mang lại lợi ích hoặc gây hại đối với con người.

Giải quyết vấn đề: Các nhóm HS thảo luận và đề xuất hướng GQVĐ Ozon trong tự nhiên được tạo thành như thế nào?

Tầng ozon có tác dụng ngăn tia cực tím chiếu xuống Trái Đất nằm ở tầng nào của khí quyển?

73

Ozon do con ngĆ°áť?i báť&#x;i cĂĄc hoất Ä&#x2018;áť&#x2122;ng cĂ´ng nghiáť&#x2021;p, xáť­ lĂ˝ rĂĄc thải,.. tấi sao lấi gây hấi cho con ngĆ°áť?i vĂ chĂşng táş­p trung chᝧ yáşżu áť&#x; Ä&#x2018;âu?

Tᝍ Ä&#x2018;Ăł HS sáş˝ hiáť&#x192;u Ä&#x2018;ưᝣc nhᝯng ᝊng d᝼ng vĂ tĂĄc hấi Ä&#x2018;áť&#x201C;ng tháť?i cᝧa ozon.

Káşżt luáş­n kiáşżn thᝊc máť&#x203A;i: Tầng ozon Ä&#x2018;ưᝣc hĂŹnh thĂ nh lĂ do tia táť­ ngoấi cᝧa Mạt Tráť?i chuyáť&#x192;n hĂła cĂĄc phân táť­ đ?&#x2018;˘đ?&#x2018;Ł

oxi thĂ nh ozon ( 3O2 â&#x2020;&#x2019; 2O3 ).

Ozon Ä&#x2018;ưᝣc sinh ra áť&#x; tầng bĂŹnh lĆ°u cĂł tĂĄc d᝼ng hẼp th᝼ tia táť­ ngoấi tᝍ tầng cao cᝧa khĂ´ng khĂ­.

Ozon Ä&#x2018;ưᝣc hĂŹnh thĂ nh do cĂĄc hoất Ä&#x2018;áť&#x2122;ng cĂ´ng nghiáť&#x2021;p, xáť­ lĂ˝ rĂĄc thải,..Ä&#x2018;ưᝣc tấo thĂ nh máť&#x2122;t lưᝣng láť&#x203A;n áť&#x; tầng Ä&#x2018;áť&#x2018;i lĆ°u sáş˝ gây hấi cho con ngĆ°áť?i.

VĂ­ d᝼ 2: (Câu 4 â&#x20AC;&#x201C; HTBT) Khi bắt Ä&#x2018;ầu vĂ o â&#x20AC;&#x153;BĂ i 30: LĆ°u huáťłnhâ&#x20AC;?, GV cĂł tháť&#x192; Ä&#x2018;Ć°a ra vẼn Ä&#x2018;áť â&#x20AC;&#x153;Sáť­ d᝼ng lĆ°u huáťłnh Ä&#x2018;áť&#x192; bảo quản thuáť&#x2018;c bắc? VĂ dáťąa vĂ o tĂ­nh chẼt hĂła háť?c, lĂ m cĂĄch nĂ o Ä&#x2018;áť&#x192; nháş­n biáşżt thuáť&#x2018;c bắc Ä&#x2018;ưᝣc bảo quản báşąng lĆ°u huáťłnh?â&#x20AC;?

PhĂĄt hiáť&#x2021;n vẼn Ä&#x2018;áť : LĆ°u huáťłnh lĂ máť&#x2122;t chẼt Ä&#x2018;áť&#x2122;c, gây ảnh hĆ°áť&#x;ng Ä&#x2018;áşżn sᝊc kháť?e con ngĆ°áť?i nhĆ°ng tấi sao lấi Ä&#x2018;ưᝣc sáť­ d᝼ng Ä&#x2018;áť&#x192; bảo quản thuáť&#x2018;c bắc.

Giải quyáşżt cᝧa vẼn Ä&#x2018;áť : CĂĄc nhĂłm HS thảo luáş­n vĂ Ä&#x2018;áť xuẼt hĆ°áť&#x203A;ng GQVÄ?

Tấi sao lĆ°u huáťłnh Ä&#x2018;áť&#x2122;c nhĆ°ng lấi Ä&#x2018;ưᝣc dĂšng lĂ m chẼt bảo quản?

Náşżu dĂšng Ä&#x2018;Ăşng liáť u lưᝣng thĂŹ cĂł gây hấi cho con ngĆ°áť?i khĂ´ng?

CĂł tháť&#x192; dĂšng chẼt khĂĄc thay tháşż lĆ°u huáťłnh khĂ´ng?

DĂšng biáť&#x2021;n phĂĄp hĂła háť?c nĂ o Ä&#x2018;áť&#x192; nháş­n biáşżt sáťą cĂł mạt cᝧa lĆ°u huáťłnh?

Káşżt luáş­n kiáşżn thᝊc máť&#x203A;i:

74

Lưu huỳnh có công dụng là chống ẩm mốc, bảo quản được nguyên liệu lâu hơn, nếu dùng với liều lượng thích hợp sẽ không ảnh hưởng đến sức khỏe con người.

Lưu huỳnh khi xông kết hợp với oxi không khí tạo thành khí SO2, ta có thể nhận biết khí này bằng dung dịch thuốc tím, SO2 làm mất màu dung dịch.

5SO2 + 2KMNO4 + 2H2O → 2MNSO4 + K2SO4 + 2H2SO4 2.5.1.2. Sử dụng bài tập hóa học trong dạy học theo dự án giúp học sinh phát triển kĩ năng phân tích tổng hợp DHDA có thể xuất phát từ nội dung DH, từ nội dung kiến thức thực tế có liên quan…GV đưa ra một chủ đề dự án hấp dẫn, có tính khả thi (mức độ phù hợp với HS), phù hợp với đặc thù môn học…từ đó kích thích người học tham gia thực hiện. DHDA là một BT tình huống mà HS phải giải quyết bằng những kiến thức học được và cả những kinh nghiệm thực tế của mình. Khi HS nhận được chủ đề dự án, những công cụ hướng dẫn, những thông tin chi tiết về dự án của mình, những tài nguyên, công cụ đánh giá…các em sẽ quyết định cách thức GQVĐ được đưa ra. HS sẽ thông qua nguồn tài liệu, cộng tác với các thành viên khác trong nhóm để giải quyết các vấn đề, hoàn thành dự án. Các kĩ năng, các mức độ tư duy bậc cao hơn…sẽ được hình thành và phát triển trong quá trình tìm tòi, GQVĐ, xử lí các tình huống để hoàn thành dự án.

DH dự án đem đến cho HS những ý nghĩa tích cực như: Thiết lập mối liên hệ giữa nội dung môn học (bó hẹp trong SGK) với các kiến thức thực tế, hướng tới các vấn đề thực tiễn sinh động mà cả thế giới quan tâm.

Phát triển các kĩ năng phát hiện và GQVĐ, phát triển các tư duy bậc cao, phát triển kĩ năng sống…

Tạo cơ hội cho HS tự lĩnh hội kiến thức, tự tìm hiểu và giải quyết các vấn đề, nêu cao tinh thần tự học cao cho HS. Làm cho nhiệm vụ học tập hướng tới mọi HS, giảm áp lực, từ đó tăng cường tính hứng thú học tập cho HS và nâng cao hiệu quả cũng như chất lượng DH.

75

BTTT sử dụng trong DHDA thường được sử dụng dưới dạng câu hỏi mở với bộ câu hỏi định hướng hoặc ở dưới dạng BT củng cố. Có thể sử dụng BT thực tiễn dưới hai dạng BT định tính (thường sử dụng trong bộ câu hỏi định hướng) và BT định lượng (thường sử dụng ở dạng BT củng cố).

Trong DHDA, vai trò của GV là thúc đẩy vai trò tự chủ của người học, hướng dẫn tham vấn chứ không phải cầm tay chỉ việc. Với người học, được trở thành các “chuyên gia”, tham gia tích cực chủ động từ tiếp cận vấn đề, giải quyết vấn đề qua đó lĩnh hội kiến thức. Trong chương oxi – ozon có thể hình thành DA sử dụng trong hoạt động ngoại khóa: Dự án “Oxi – ozon với cuộc sống”.

Trước tiên, GV nêu lý do chọn chủ đề: “ Trong các vấn đề đáng lo ngại về môi trường hiện nay, vấn đề ozon và suy giảm tầng ozon là một vấn đề bức xúc và nghiêm trọng mang tính chất toàn cầu. Trái Đất rất dễ tổn thương bởi các tia cực tím của bức xạ Mặt Trời và tầng ozon có nhiệm vụ không cho các tia này đến được Trái Đất. Có thể khẳng định, tầng ozon có vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự sống trên Trái Đất. Tầng ozon bị phá hủy dẫn đến ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe con người và gây mất cân bằng hệ sinh thái. Tầng ozon chính là tấm lá chắn bảo vệ hành tinh của chúng ta. Nhằm kỷ niệm ngày ký Nghị định thư Montral về các chất làm suy giảm tầng ozon vào năm 1987, ngày 19 tháng 12 năm 1994, tại Nghị quyết số 49/114, Đại hội đồng Liên hợp quốc đã tuyên bố lấy ngày 16 tháng 9 là “Ngày quốc tế bảo vệ tầng ozon”. Để hướng đến kỉ niệm “Ngày quốc tế bảo vệ tầng ozon” và định hướng cho HS những hành động cụ thể nhằm bảo vệ tầng ozon và môi trường sống, chúng ta sẽ cùng nghiên cứu đề tài “Oxi – ozon với cuộc sống”.

GV chia lớp thành 4 nhóm. Giao nhiệm vụ cho từng nhóm. HS sẽ tìm hiểu dựa vào câu hỏi do GV định hướng và đề xuất trong quá trình thực hiện câu hỏi phỏng vấn. Các câu hỏi nghiên cứu nội dung của dự án được sử dụng trong HTBT. Bộ câu hỏi định hướng 1. Oxi ở chu kỳ và nhóm nào? Viết cấu hình electron và công thức cấu tạo của oxi? Vị trí và cấu tạo đó có mối liên hệ nào đến tính chất hóa học?

76

2. Nêu những tính chất vật lý mà em biết về oxi? Tính chất đó giúp em có phương pháp gì để thu khí oxi khi điều chế? Ứng dụng của oxi trong đời sống như thế nào?

3. Tầng ozon nằm ở đâu? Ở dưới mặt đất có lợi hay có hại? (Câu 1 – HTBT) 4. Tầm quan trọng của tầng ozon đối với sự sống trên Trái Đất? (Câu 15 – HTBT) 5. Tại sao oxi có tính oxi hóa mạnh? Tính oxi hóa mạnh thể hiện bằng những phản ứng nào?

6. Qúa trình quang hợp là gì? Trình bày vai trò của quang hợp? Qúa trình quang hợp của cây xanh diễn ra như thế nào? (Câu 14 – HTBT) 7. Nêu thực trạng của tầng ozon hiện nay? Nguyên nhân gây nên hiện tượng suy giảm tầng ozon là gì? (Câu 15 – HTBT) 8. Có những nguồn nào gây ô nhiễm bầu không khí? Trình bày các giải pháp để xử lý ô nhiễm?

9. Trong tự nhiên, ozon hình thành nhờ quá trình nào? (Câu 1 – HTBT) 10. Tại sao ozon lại có khả năng oxi hóa mạnh hơn oxi? Em hãy chứng minh bằng PTHH? 11. Ảnh hưởng của hiện tượng suy giảm tầng ozon đối với Trái Đất?

12. Những biện pháp của con người để bảo vệ tầng ozon.

13. Ô nhiễm môi trường là gì? Tình hình ô nhiễm môi trường hiện nay như thế nào?

14. Tìm hiểu vấn đề môi trường khu vực Trường Chinh – Hà Nội?

15. Trách nhiệm của mỗi công dân trong bảo vệ môi trường như thế nào? Là HS, em cần có những hành động gì để góp phần giảm thiểu ô nhiễm và bảo vệ môi trường?

77

Bộ câu hỏi phát vấn Câu 1: Sự quang hợp của cây xanh có vai trò như thế nào với cuộc sống chúng ta? (Câu 14 – HTBT) Câu 2: Tại sao ở các cửa hàng bán cá thường sục máy không khí vào bể cá? (Câu 12 – HTBT) Câu 3: Em hãy giải thích các cách thu khí oxi? (Câu 55 – HTBT) Câu 4: Em hãy lấy một vài thí dụ thể hiện khả năng oxi hóa của oxi trong cuộc sống hàng ngày?

Câu 5: Em nhận xét gì về câu thành ngữ “lửa thử vàng, gian nan thử sức” theo góc độ hóa học?

Câu 6: Tại sao nói tầng ozon bảo vệ Trái Đất?

Câu 7: Từ những dự kiện về tác hại ozon ở tầng thấp, em nhận xét gì về tính chất hóa học của ozon so với oxi?

Câu 8: Hoạt động sản xuất của con người đã thải vào khí quyển chất nào gây suy giảm tầng ozon?

Câu 9: Vườn quốc gia Ba Vì được coi là lá phổi xanh của thành phố. Khu vực đó, diện tích trồng thông rất lớn và xây nhiều khi nghĩ dưỡng. Nguyên nhân là những khu vực trồng thông không khí rất trong lành. Em hãy giải thích tại sao những khu vực trồng thông không khí trong làn hơn các khu vực khác? (Câu 2 – HTBT) Câu 10: Tại sao các chất CFC lại có khả năng phá hủy tầng ozon? (Câu 15 – HTBT) Các nhóm kết hợp sách giáo khoa và thông tin trên web được cung cấp để giải quyết nhiệm vụ nhóm, thiết kế bài báo cáo powerpoint. Gv cho mỗi nhóm báo cáo trong khoảng thời gian là 20 phút.

78

2.5.1.3. Sử dụng bài tập hóa học kết hợp phương pháp dạy học theo góc giúp học sinh rèn luyện kĩ năng thực hành Hóa học là môn học vừa có lí thuyết, vừa có thực nghiệm của phòng thí nghiệm và thực nghiệm của sản xuất hóa học. Vì vậy, bên cạnh việc cung cấp những kiến thức khoa học của môn học còn phải quan tâm đến kĩ năng thực hành của HS. Khi HS làm việc tại phòng thí nghiệm sẽ rèn luyện cho các em các kĩ năng cơ bản như: quan sát, nhận xét, phân tích… và đặc biệt là kĩ năng thực hành.

Trong quá trình DH có thể sử dụng BTHH phối hợp với PPDH theo góc giúp rèn luyện kĩ năng thực hành. Thật vậy trong PPDH theo góc các nội dung học tập ngoài việc đảm bảo ba nguyên tắc đó là đảm bảo tính chính xác, đảm bảo tính điển hình, đảm bảo tính cơ bản thì nội dung học tập còn phải được bổ sung phong phú thêm bằng sự khai thác vốn kiến thức mà HS đã tích lũy, những hiểu biết thực tế trong đời sống hoặc vận dụng kiến thức vào lao động sản xuất.

Tại các góc có các tư liệu và hướng dẫn nhiệm vụ và cụ thể có bộ các câu hỏi định hướng giúp HS nghiên cứu một nội dung theo các phong cách học khác nhau: Quan sát, trải nghiệm, phân tích, áp dụng. Mỗi góc đều thể hiện sự đa dạng về phong cách học, do đó người học có cơ sở thích ứng với năng lực khác nhau, nhịp độ học tập và phong cách học khác nhau. HS hướng tới việc thực hành, khám phá và thực nghiệm tại các góc khác nhau giúp học sâu, học thoải mái và qua đó HS sẽ được rèn luyện được một số kĩ năng cơ bản như: Phân tích, khái quát, tổng hợp, quan sát, tiến hành thí nghiệm.

Một số BT trong HTBT có thể được dùng tại các góc: Thực nghiệm, vận dụng, quan sát.

Ví dụ 1: (Câu 53 – HTBT) Hãy sắp xếp theo thứ tự hợp lý các thao tác khi làm thí nghiệm natri cháy trong khí oxi.

79

1. Đốt cháy natri trên ngọn lửa đèn cồn.

2. Cho 1 lượng natri bằng hạt ngô vào muỗng lấy hoá chất.

3. Mở nắp lọ đựng oxi.

4. Đưa nhanh muỗng có natri đang cháy vào lọ đựng khí oxi có sẵn một lớp cát.

5. Khi cháy xong đậy nắp lọ lại.

6. Quan sát hiện tượng, viết phương trình phản ứng và xác định vai trò của chất tham gia phản ứng.

A. 1, 2, 3, 4, 5, 6

B. 2, 1, 3, 4, 6, 5

C. 2, 1, 3, 4, 5, 6

D. 3, 1, 2, 4, 5, 6

Ví dụ 2: (Câu 54 – HTBT) Hình vẽ bên là cách lắp đặt dụng cụ thí nghiệm, điều chế oxi trong phòng thí nghiệm. Hãy giải thích cách lắp đặt đó.

Hướng giải quyết: Ống nghiệm hơi trúc xuống,để hơi nước trong quá trình đun nóng KMnO4 không rơi xuống đáy ống nghiệm làm vỡ ống nghiệm.

Trước khi đậy nút cần cho vào ống nghiệm một ít bông để hạn chế bụi thuốc tím bay sang ống dẫn khí khi phản ứng xảy ra.

Dùng đèn cồn hơ lướt nhẹ dọc ống nghiệm, sau đó đun tập trung ngọn lửa vào chỗ có thuốc tím vì tránh quá trình thuỷ tinh co giãn đột ngột làm vỡ ống nghiệm.

80

Ví dụ 3: (Câu 56 – HTBT) Cho các hoá chất: Cu, H2SO4 đặc nóng. Các dụng cụ thí nghiệm: bình cầu có nhánh, phễu, giá thí nghiệm, bình tam giác, bông tẩm dung dịch NaOH đặc. Hãy vẽ sơ đồ thí nghiệm điều chế khí SO2?

Hướng giải quyết:

2.5.2. Sử dụng bài tập hóa học trong kiểm tra đánh giá Kiểm tra đánh giá là công đoạn cuối cùng và rất quan trọng trong quá trình giảng dạy và học tập hóa học, căn cứ vào kết quả kiểm tra đánh giá, GV nhận biết được hiệu quả PPDH của mình. Căn cứ vào kết quả kiểm tra đánh giá HS biết được kết quả học tập của mình từ đó điều chỉnh và tìm ra PP học tập hợp lí. Kết quả kiểm tra đánh giá phản ánh kết quả dạy và học của GV và HS. Vì thế để kiểm tra đánh giá được công bằng, khách quan, chính xác thì nội dung và PP kiểm tra đánh giá phải đa dạng và được tiến hành với nhiều hình thức khác nhau.

Về nội dung kiểm tra đánh giá: Phải kiểm tra đánh giá theo mục tiêu đào tạo của từng môn học, đồng thời kiểm tra phải căn cứ vào trình độ nhận thức, NL tư duy của HS và trình độ nhân thức, NL tư duy của HS và điều kiện GD. Về phương pháp kiểm tra: Có thể áp dụng nhiều phương pháp kiểm tra đánh giá khác nhau: Kiểm tra thường xuyên: Kiểm tra vấn đáp, kiểm tra 15 phút.

Kiểm tra định kì: Kiểm tra viết, kiểm tra thực hành từ 1 tiết trở lên, kiểm tra học kì, kiểm tra cuối năm.

81

Vì thế, GV có thể sử dụng HTBT đã xây dựng để thiết kế đề bài kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS một cách khách quan và hiệu quả.

2.6. Kế hoạch dạy học minh họa 2.6.1. Sử dụng bài tập hóa học trong bài dạy kiến thức mới 2.6.1.1. Sử dụng bài tập hóa học phối hợp với phương pháp đàm thoại tìm tòi và giải quyết vấn đề để phát triển kĩ năng phát hiện và giải quyết vấn đề

I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức Trình bày được đặc điểm cấu tạo, trạng thái tự nhiên, tính chất vật lí, tính chất hóa học, ứng dụng của lưu huỳnh.

Giải thích được ảnh hưởng của nhiệt độ đối với tính chất vật lý của lưu huỳnh, quá trình nóng chảy đặc biệt của lưu huỳnh.

Dự đoán được tính chất hóa học của lưu huỳnh.

Vận dụng kiến thức hóa học để giải thích một số vấn đề trong thực tiễn.

2. Kỹ năng Dự đoán tính chất, kiểm tra, kết luận được về tính chất hoá học của lưu huỳnh.

Quan sát thí nghiệm, hình ảnh, …rút ra được nhận xét về tính chất hoá học của lưu huỳnh.

Viết và cân bằng được PTHH chứng minh tính chất hoá học của lưu huỳnh.

Rèn luyện cho học sinh kỹ năng viết PTHH và cân bằng các phản ứng oxi hóa khử Giải các bài tập định lượng 3. Thái độ Yêu thích môn Hoá học.

Giúp học sinh hiểu được tầm quan trọng của lưu huỳnh trong công nghiệp cũng như trong cuộc sống.

82

Biết được lưu huỳnh là chất độc hại, cần cẩn thận khi tiếp xúc. Ứng xử thích hợp các tình huống liên quan đến hóa học.

4. Định hướng phát triển năng lực học sinh Năng lực giải quyết vấn đề.

Năng lực hợp tác.

Nhận thức kiến thức hóa học Tìm hiểu thế giới tự nhiên dưới góc độ hóa học Vận dụng hóa học vào đời sống thực tiễn II. PHƯƠNG PHÁP Phương pháp giải quyết vấn đề.

Phương pháp dạy học theo nhóm.

Phương pháp dạy học trực quan.

Phương pháp thuyết trình, đàm thoại.

III. CHUẨN BỊ 1. Giáo viên Giáo án, máy tính, máy chiếu, bài giảng powerpoint, tài liệu học tập.

2. Học sinh Sách giáo khoa, vở ghi, bút.

Chuẩn bị bài trước khi đến lớp.

IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1.Ổn định lớp 2. Hoạt động dạy học Nội dung

Hoạt động của gv

Hoạt động

Nội dung ghi bảng

của hs

Biểu hiện NL

HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG

83

* Mục tiêu: - Ôn tập kiến thức đã học.

- Định hướng sự chú ý của HS vào bài mới.

Kiểm tra bài cũ: Chứng - HS trả lời Đặt vấn đề: Tại sao lưu huỳnh GQVĐ Giới

minh tính oxi hóa mạnh câu hỏi.

(diêm sinh) lại được sử dụng Nhận

thiệu

của oxi?

để sấy thuốc đông dược? Tác thức

về lưu

Dẫn dắt vào bài mới:

- Nghe giảng.

hại của việc này đối với sức hóa

huỳnh Chúng ta tiếp tục tìm hiểu một

nguyên

tố

khỏe con người.

thuộc

học Giao

nhóm VIA nữa, đó là

tiếp

nguyên tố lưu huỳnh .

Giới thiệu về lưu huỳnh thông qua một video về vấn đề sử dụng lưu huỳnh để sấy thuốc đông dược.

HOẠT ĐỘNG 2: XÁC ĐỊNH VỊ TRÍ CỦA LƯU HUỲNH TRONG BẢNG TUẦN HOÀN * Mục tiêu: - Viết cấu hình electron của lưu huỳnh, từ đó xác định vị trí của lưu huỳnh trong BTH. Vị trí

- GV: Yêu cầu HS viết -

Viết

cấu I. Vị trí, cấu hình electron Nhận

của

cấu hình e của S (Z = 16), hình e, xác nguyên tử

thức

lưu

từ đó suy ra vị trí của lưu định vị trí của Kí hiệu hóa học: S

hóa

huỳnh huỳnh trong BTH.

S trong BTH.

NTK : 32

trong

Độ âm điện: 2,58

BTH

S (Z = 16): 1s22s22p63s23p4 S ở ô 16, chu kỳ 3, nhóm VIA.

84

học

S có 6 electron ở lớp ngoài cùng.

HOẠT ĐỘNG 3: TÌM HIỂU TÍNH CHẤT VẬT LÝ CỦA LƯU HUỲNH * Mục tiêu: - Trình bày được tính chất vật lí của lưu huỳnh.

- Giải thích được mối quan hệ giữa sự thay đổi nhiệt độ đến trạng thái của lưu huỳnh.

Tính

- GV: Cho học sinh quan - HS quan sát II. Tính chất vật lý

Nhận

chất

sát hình ảnh mẫu bột lưu và trả lời câu - Ở điều kiện thường, lưu thức

vật lý

huỳnh đã chuẩn bị sẵn. hỏi.

huỳnh tồn tại ở trạng thái rắn, hóa

của

Yêu cầu học sinh trình - So sánh tính màu vàng, không tan trong học

lưu

bày trạng thái, màu sắc chất vật lý, nước.

GQVĐ

huỳnh của lưu huỳnh ở nhiệt độ cấu tạo phân 1. Hai dạng thù hình của lưu Giao thường?

tử

của

các huỳnh

- GV: Yêu cầu HS nghiên dạng thù hình - Lưu huỳnh có 2 dạng thù cứu SGK và cho biết: Lưu của

lưu hình là lưu huỳnh tà phương

huỳnh có mấy dạng thù huỳnh.

(Sα) và lưu huỳnh đơn tà (Sβ).

hình? Đó là những dạng - Trả lời câu + Hai dạng thù hình này có sự nào?

hỏi.

khác nhau về cấu tạo tinh thể

- GV: So sánh tính chất - Nghe giảng. vật lý, tính chất hóa học -

và một số tính chất vật lý

Ghi chép nhưng giống nhau về tính chất

và cấu tạo tinh thể của các bài.

hóa học. Có thể biến đổi qua

dạng thù hình của lưu

lại với nhau tùy theo điều kiện

huỳnh.

nhiệt độ.

- GV: Tại sao chúng có tính chất vật lý và cấu tạo 85

tiếp

phân tử khác nhau nhưng lại có tính chất hóa học giống nhau?

Vì đều được tạo thành từ cùng một loại nguyên tố hóa học là lưu huỳnh.

2. Ảnh hưởng của nhiệt độ

- GV: Cho HS quan sát

đến tính chất vật lí

hình ảnh lưu huỳnh ở các

Thấp

119o

187o

445o

hơn

C

C

C

S ,

S ,

Lưu

Lưu

phản ứng hóa học người

S  là

S

huỳn

huỳ

ta dùng S thay vì S8

chất

nóng

h

nh

rắn

chảy

lỏng

sôi,

màu

thành

trở

các

vàng,

chất

nên

phâ

phân

lỏng

quán

n tử

h

lưu

nhớt,

huỳ

nguyê rất

màu

nh

n tử S linh

nâu

bị

đỏ.

phá

nhiệt độ khác nhau, nhận xét trạng thái, màu sắc?

113oC

- GV: Kết luận. Để đơn giản, trong các

tử

S màu

có

8 vàng,

liên kết nhau bằng liên

động.

vỡ thàn h nhiề u

86

káşżt

phâ

cáť&#x2122;ng

n táť­

hĂła

nháť?

tráť&#x2039; tao

bay

mấch

hĆĄi.

vòng.

HOáş T Ä?áť&#x2DC;NG 3: TĂ&#x152;M HIáť&#x201A;U TĂ?NH CHẤT HĂ&#x201C;A Háť&#x152;C CᝌA LĆŻU HUᝲNH * M᝼c tiĂŞu: - TrĂŹnh bĂ y Ä&#x2018;ưᝣc tĂ­nh chẼt hĂła háť?c cᝧa lĆ°u huáťłnh.

- Váş­n d᝼ng Ä&#x2018;ưᝣc kiáşżn thᝊc hĂła háť?c vĂ o tháťąc tiáť&#x2026;n.

- GV: LĆ°u huáťłnh cĂł tháť&#x192; - HS trả láť?i

III. Tính chẼt hóa h�c:

cĂł nhᝯng sáť&#x2018; oxi hĂła nĂ o?

câu h�i.

- CĂĄc trấng thĂĄi oxi hĂła cĂł tháť&#x192; thᝊc

TĂ­nh

- GV: Nháş­n xĂŠt.

- HS hoĂ n

có cᝧa lưu huᝳnh là : -2, 0, +4, hóa

chẼt

GV: PhĂĄt phiáşżu háť?c táş­p thĂ nh phiáşżu

hĂła

cho HS.

háť?c táş­p.

- Ä?ĆĄn chẼt S cĂł sáť&#x2018; oxi hĂła lĂ Váş­n

háť?c

Phiáşżu háť?c táş­p

- Nghe giảng.

0, Ä&#x2018;ây lĂ sáť&#x2018; oxi hĂła trung gian d᝼ng

cᝧa

HoĂ n thĂ nh cĂĄc PTHH - Ghi chĂŠp

nên trong cåc phản ᝊng hóa kiến

lĆ°u

sau, xĂĄc Ä&#x2018;áť&#x2039;nh vai trò cᝧa bĂ i.

háť?c, S vᝍa tháť&#x192; hiáť&#x2021;n tĂ­nh kháť­ thᝊc

huᝳnh lưu huᝳnh trong cåc phản

háť?c

+6.

vĂ tĂ­nh oxi hĂła. +2đ?&#x2018;&#x2019;

ᝊng.

â&#x2C6;&#x2019;4đ?&#x2018;&#x2019;

S-2 â&#x2020;? S0 â&#x2020;&#x2019; S+4

Fe + S â&#x2020;&#x2019; â&#x20AC;Ś.

-6eâ&#x2020;&#x201C;

H2 + S â&#x2020;&#x2019; â&#x20AC;Ś.

Nháş­n

S+6

hĂła háť?c vĂ o tháťąc tiáť&#x2026;n

S + O2 â&#x2020;&#x2019; S + HNO3Ä&#x2018;ạc â&#x2020;&#x2019;

1. TĂ­nh oxi hĂła

- GV: Nháş­n xĂŠt. Khi lĆ°u

a) TĂĄc d᝼ng váť&#x203A;i kim loấi

huáťłnh tĂĄc d᝼ng váť&#x203A;i kim

- áť&#x17E; nhiáť&#x2021;t Ä&#x2018;áť&#x2122; cao, lĆ°u huáťłnh cĂł

loấi vĂ hidro nĂł Ä&#x2018;Ăłng vai

khả nÄ&#x192;ng phản ᝊng váť&#x203A;i nhiáť u 87

GQVÄ?

trò là chất oxi hóa, khi lưu

kim loại tạo thành muối

huỳnh tác dụng với phi

sunfua.

kim hoạt động hóa học

0

0

+2 -2

t 2Fe +S ⎯⎯ → FeS

mạnh hơn, nó đóng vai trò

0

(Sắt II sunfua)

là chất khử.

0

-2

Hg + S ⎯⎯ → HgS

- GV: Ở nhiệt độ cao, lưu

(Thủy ngân II sunfua)

huỳnh có khả năng phản ứng với nhiều kim loại tạo

b)Tác dụng với hidro

thành muối sunfua, riêng

- Ở nhiệt độ cao, lưu huỳnh

với thủy ngân, lưu huỳnh

phản ứng với hidro theo

có khả năng phản ứng

PTHH: 0

ngay ở nhiệt độ thường,

0

+1 −2

t H 2 + S ⎯⎯ → H2 S

phản ứng này có ứng

o

(Hidro sunfua)

dụng gì trong cuộc sống?

Kết luận: Lưu huỳnh thể hiện

Trong trường hợp nhiệt kế

tính oxi hóa khi tác dụng với

thủy ngân bị vỡ và thủy

kim loại và hidro.

ngân bị rơi vãi, ta sử

2. Tính khử

dụng lưu huỳnh để thu

a, Tác dụng với phi kim

gom thủy ngân rơi vãi.

- Ở nhiệt độ thích hợp, lưu huỳnh tác dụng được với một số phi kim hoạt động hóa học mạnh hơn như flo, oxi...

0

0

+4 −2

t S+ O2 ⎯⎯ → S O2 o

(Lưu huỳnh dioxit) 0

0

+6 −1

t S+ 3F2 ⎯⎯ → S F6 o

(Lưu huỳnh hexaflorua)

88

b. Tác dụng với một số hợp chất oxi hóa mạnh to

S + H2SO4đặc → SO2 + H2O to

S + HNO3đặc → H2SO4 + NO2 + H2 O Kết luận: Lưu huỳnh thể hiện tính khử khi tác dụng với một số phi kim hoạt động hóa học mạnh hơn và một số hợp chất oxi hóa mạnh.

HOẠT ĐỘNG 4: TÌM HIỂU ỨNG DỤNG CỦA LƯU HUỲNH * Mục tiêu: - Trình bày được ứng dụng của lưu huỳnh trong cuộc sống.

- GV: trình chiếu hình ảnh - HS: Quan IV. ỨNG DỤNG:

Nhận

Ứng

một số ứng dụng của lưu sát và trả lời - Dùng để sản xuất H2SO4 thức

dụng

huỳnh. Yêu cầu HS quan ứng dụng của (90%)

của

sát và nêu một số ứng lưu huỳnh.

lưu

dụng quan trọng của lưu -

huỳnh huỳnh?

HS

hóa

- Dùng để lưu hóa cao su, học suy dược phẩm, diêm, thuốc trừ GQVĐ

nghĩ, trả lời sâu, sản xuất chất tẩy trắng Vận

- GV: Quay trở lại phần phần đặt vấn bột giấy,…(10%)

dụng

đặt vấn đề đầu bài, giải đề.

kiến

thích tại sao lưu huỳnh lại

thức

được sử dụng để sấy

hóa

thuốc đông dược? Tác hại

học

của việc này đối với sức

vào

khỏe con người? Dựa vào

thực

89

tính chất hóa học, làm

tiễn

cách nào để nhận biết

Giao

thuốc bắc được bảo quản

tiếp

bằng lưu huỳnh?

Lưu huỳnh có công dụng là chống ẩm mốc, bảo quản được nguyên liệu lâu hơn, nếu dùng với liều lượng thích hợp sẽ không ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Tuy nhiên, nếu sử dụng với nồng độ cao sẽ gây ra những tổn thương rất nghiêm trọng đến sức khỏe con người.

Lưu huỳnh khi xông kết hợp với oxi không khí tạo thành khí SO2, ta có thể nhận biết khí này bằng dung dịch thuốc tím, SO2 làm mất màu dung dịch.

5SO2 + 2KMNO4 + 2H2O → 2MNSO4 + K2SO4 + 2H2SO4 - GV: Kết luận.

HOẠT ĐỘNG 5: TÌM HIỂU TRẠNG THÁI TỰ NHIÊN VÀ SẢN XUẤT LƯU HUỲNH

90

* Mục tiêu: - Trình bày được trạng thái tự nhiên của lưu huỳnh.

- Mô tả được phương pháp sản xuất lưu huỳnh từ việc khai thác mỏ.

- Biết được các phương pháp sản xuất lưu huỳnh.

- GV: Hãy cho biết, trong -HS: Trả lời

V.Trạng thái tự nhiên và Nhận

Trạng tự nhiên, lưu huỳnh tồn câu hỏi.

sản xuất

thái tự tại ở những dạng nào?

-Trong tự nhiên, lưu huỳnh có hóa

nhiên

- Nghe giảng.

- GV: Giới thiệu phương - Ghi chép

và sản pháp sản xuất lưu huỳnh.

bài.

thức

nhiều ở dạng đơn chất, tạo học thành những mỏ lớp trong vỏ Giao

xuất

+ Khai thác mỏ.

trái đất và dạng hợp chất: tiếp

lưu

+ Thu hồi từ khí thải, khí

muối sunfat, muối sunfua,

huỳnh thiên nhiên có chứa hợp

H2S, protein.

chất của lưu huỳnh (SO2,

- Khai thác lưu huỳnh từ các

H2S).

mỏ: dùng thiết bị đặc biệt nén

- GV: cho HS quan sát sơ

nước siêu nóng (1700C) vào

đồ thiết bị khai thác lưu

mỏ lưu huỳnh

huỳnh.

huỳnh lên mặt đất, sau đó tách

- GV: Phương pháp dùng

lưu huỳnh ra khỏi các tạp

H2S để khử SO2 cho phép

chất.

thu hồi trên 90% lượng

Sản xuất lưu huỳnh từ hợp

lưu huỳnh có trong các

chất:

khí thái độc hại SO2 và

a) Đốt H2S trong điều kiện

H2S.

thiếu không khí.

Có thể điều chế lưu huỳnh

2H2S + O2 → 2S + 2H2O

bằng cách axit hóa quặng

b) Dùng H2S khử SO2.

frit:

2H2S + SO2 → 3S + 2H2O

FeS2 + 2HCl →

FeCl2

91

để đẩy lưu

+ H2 S + S

HOẠT ĐỘNG 6: CỦNG CỐ KIẾN THỨC * Mục tiêu: - Củng cố lại kiến thức toàn bài.

- Giải đáp thắc mắc cho HS. - GV tóm tắt lại kiến thức - Nghe giảng.

1. Người bị cảm thường sinh

Vận

toàn bài, khắc sâu kiến - Hỏi GV nếu

ra những hợp chất sunfua

dụng

thức trọng tâm.

(hữu cơ, vô cơ ) có tính độc.

kiến

- GV: Cho HS thảo luận về bài học.

Để loại bỏ chất độc này trong

thức

nhóm một số vấn đề thực - Thảo luận

cơ thể, người ta sử dụng

hóa

tiễn.

phương pháp nào? Tại sao?

học

2. Để diệt chuột trong nhà

vào

kho người ta thường dùng

thực

phương pháp đốt lưu huỳnh,

tiễn

đóng kín cửa nhà kho lại.

GQVĐ

Chuột hít phải khói sẽ bị

Giao

sung yết hầu co giật, tê liệt

tiếp,

cơ quan hô hấp dẫn ngạt mà

hợp tác

có thắc mắc

nhóm.

chết. Hãy viết phản ứng đốt cháy lưu huỳnh. Chất gì đã làm chuột chết? giải thích?

92

2.6.1.2. Sử dụng bài tập hóa học kết hợp phương pháp dạy học theo góc giúp học sinh rèn luyện kĩ năng thực hành BÀI 29: OXI – OZON (Tiết 1) I. MỤC TIÊU DẠY HỌC 1. Về kiến thức: Trình bày được đặc điểm cấu tạo của oxi, từ đó dự đoán tính chất hóa học của oxi.

Trình bày được tính chất vật lý, tính chất hóa học (tính oxi hóa mạnh) của oxi.

Trình bày được ứng dụng, nguyên tắc điều chế oxi trong phòng thí nghiệm và trong công nghiệp.

Vận dụng kiến thức đã học, giải thích được một số ứng dụng của oxi.

2. Về kỹ năng: Viết và cân bằng được các PTHH thể hiện tính chất hóa học của oxi Dự đoán tính chất hóa học, kiểm tra dự đoán bằng thí nghiệm và kết luận.

Quan sát thí nghiệm, mô tả giải thích hiện tượng và rút ra những kết luận.

Làm việc độc lập, hợp tác theo nhóm giải quyết vấn đề.

Rèn luyện kĩ năng giải các bài tập lí thuyết và tính toán có liên quan.

93

3. Về thái độ: Ý thức được vai trò quan trọng của oxi trong đời sống.

Có ý thức bảo vệ môi trường.

4. Định hướng phát triển năng lực: Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn.

Năng lực giao tiếp và hợp tác.

II. CHUẨN BỊ 1. Giáo viên: Giáo án, tài liệu, phiếu học tập, powerpoint, video, giấy Ao, bút dạ..

Dụng cụ thí nghiệm.

2. Học sinh: SGK, vở ghi.

Tìm hiểu bài trước khi đến lớp.

III. PHƯƠNG PHÁP Phượng pháp dạy học trực quan.

Phương pháp thuyết trình, đàm thoại Phương pháp nêu và giải quyết vấn đề.

Phương pháp dạy học theo góc.

IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1.Ổn định lớp 2.Vào bài mới

Nội

Hoạt động của gv

Hoạt động của

dung

Nội dung bài học

hs

Biểu hiện NL

HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG

94

* Mục tiêu: - Định hướng sự chú ý của HS, dẫn dắt HS vào bài mới.

GV dẫn vào bài : Oxi là nguyên tố mà đơn chất của nó có vai trò vô cùng quan trọng trong cuộc sống của con người và động vật, trong không khí chiếm khoảng 20%. Vậy oxi có những tính chất vật lý và hóa học nào? Vai trò và ứng dụng với cuộc sống ra sao? Điều chế oxi bằng cách nào? Thù hình của oxi là ozon có vai trò và tính chất gì? Trả lời cho những câu hỏi đó là nội dung của bài hôm nay, chúng ta cùng đi vào bài oxi – ozon.

HOẠT ĐỘNG 2: TÌM HIỂU TÍNH CHẤT VẬT LÝ CỦA OXI * Mục tiêu: - Trình bày được tính chất vật lý của oxi.

- Yêu cầu HS tìm hiểu - HS: thảo luận I. Tính chất vật lí

Nhận

SGK và hoàn thành phiếu nhóm và trình - Là chất khí không thức học tập số 1 trong 2 phút .

bày kết quả.

màu, không mùi, không hóa

Tính

Tính chất vật lý của oxi

vị.

học

chất

- Trạng thái:………….

- Nặng hơn không khí.

Giao

vật

- Màu sắc:……………

- Khí oxi ít tan trong tiếp

lí

- Mùi vị:………………

nước.

của oxi

- Tính tan:……………

- Dưới áp suất khí

- Nặng/nhẹ kk:……….

quyển, oxi hóa lỏng ở 183oC

- Mời HS lên bảng trình bày kết quả, gọi HS dưới lớp nhận xét.

- GV: kết luận và bổ sung: Oxi hóa lỏng ở -183oC HOẠT ĐỘNG 3: TÌM HIỂU VỀ VỊ TRÍ VÀ CẤU TẠO PHÂN TỬ OXI * Mục tiêu: 95

- Trình bày được đặc điểm cấu tạo của oxi, từ đó dự đoán tính chất hóa học của oxi.

- Chiếu cho HS hình ảnh - Quan sát.

II. Vị trí và cấu tạo:

Nhận

cấu tạo của phân tử oxi.

- Trả lời câu hỏi.

- Cấu hình electron :

thức

- ZO = 8

- HS nghe giảng, 1s22s22p4

hóa

Vị trí

- Yêu cầu HS viết cấu hình ghi chép bài.

- CTCT: O=O

học

và cấu

e, cho biết số lớp e, số e

- CTPT: O2

Giao

tạo

lớp ngoài cùng. Từ đó cho

- Vị trí: Nguyên tố oxi

tiếp

phân tử biết vị trí oxi trong bảng

thuộc nhóm VIA, chu

GQVĐ

oxi

tuần hoàn.

kì 2 trong BTH.

- Yêu cầu HS dựa vào kiến

- Nguyên tử oxi có 6e

thức chương liên kết hóa

lớp ngoài cùng, dễ

học, lên bảng viết công

nhận thêm 2e (để đạt

thức electron và công thức

cấu hình electron của

cấu tạo của phân tử oxi .

khí hiếm).

- GV: Từ đặc điểm cấu tạo

O2 + 4e → 2O-2

của oxi, các em hãy dự

- Độ âm điện của

đoán tính chất hóa học cơ

O = 3,44 < F = 3,98

bản của oxi?

⟶ Oxi là nguyên tố phi kim hoạt động mạnh, có tính oxi hóa mạnh.

- Trong các hợp chất (trừ hợp chất với flo, peoxit), nguyên tố oxi có số oxi hóa −2

HOẠT ĐỘNG 4: TÌM HIỂU TÍNH CHẤT HÓA HỌC CỦA OXI * Mục tiêu:

96

- TrÏnh bà y tính chẼt hóa h�c cᝧa oxi.

- Chᝊng minh oxi có tính oxi hóa mấnh.

Nêu m᝼c tiêu và cåch th᝹c

- HS biáşżt Ä&#x2018;ưᝣc

III. Tính chẼt hóa h�c

Nháş­n

hiáť&#x2021;n nhiáť&#x2021;m v᝼ theo gĂłc,

cĂĄc m᝼c tiĂŞu vĂ

Oxi lĂ máť&#x2122;t phi kim

thᝊc

tháť?i gian.

nhiáť&#x2021;m v᝼ áť&#x; máť&#x2014;i

hoất Ä&#x2018;áť&#x2122;ng mấnh, cĂł

hĂła

- Nêu tóm tắt m᝼c tiêu,

gĂłc háť?c táş­p.

tính oxi hóa mấnh.

háť?c

nhiáť&#x2021;m v᝼ cᝧa máť&#x2014;i gĂłc

- HS nghe, nháş­n

1.TĂĄc d᝼ng váť&#x203A;i kim

Giao

(chiáşżu trĂŞn mĂ n hĂŹnh vĂ

nhiáť&#x2021;m v᝼.

loấi.

tiáşżp,

TĂ­nh

dĂĄn áť&#x; cĂĄc gĂłc). C᝼ tháť&#x192;:

- Trao Ä&#x2018;áť&#x2022;i cĂĄc

Oxi tĂĄc d᝼ng váť&#x203A;i hầu

hᝣp tåc

chẼt

+ GĂłc phân tĂ­ch: Ä?áť?c SGK vẼn Ä&#x2018;áť chĆ°a rĂľ

hết cåc kim loấi (trᝍ

GQVÄ?

hóa h�c hoà n thà nh PHT cå nhân

trong phiáşżu háť?c

Au, Ptâ&#x20AC;Ś) tấo oxit kim

Tháťąc

cᝧa oxi

táş­p áť&#x; cĂĄc gĂłc.

loấi

hĂ nh

(có ghi rþ h� tên) và cả

đ?&#x2018;Ąđ?&#x2018;&#x153;

nhĂłm trả láť?i PHT sáť&#x2018; 1 ra

thĂ­

Na + O2 â&#x2020;&#x2019; Na2O

kháť&#x2022; giẼy A0.

- Tháťąc hiáť&#x2021;n cĂĄc

+ GĂłc quan sĂĄt (khĂ´ng

nhiáť&#x2021;m v᝼ theo

Ä&#x2018;ưᝣc sáť­ d᝼ng SGK): Cả

yêu cầu cᝧa

nhĂłm cĂšng quan sĂĄt video

phiáşżu háť?c táş­p

nghiáť&#x2021;m

đ?&#x2018;Ąđ?&#x2018;&#x153;

Cu + O2 â&#x2020;&#x2019; CuO

hĂła

2. TĂĄc d᝼ng váť&#x203A;i hiÄ&#x2018;ro đ?&#x2018;Ąđ?&#x2018;&#x153;

H2 + O 2 â&#x2020;&#x2019; H2 O

â&#x20AC;&#x153;quĂĄ trĂŹnh tĂŹm kiáşżm nhᝯng

Táť&#x2030; láť&#x2021;: đ?&#x2018;&#x2030;đ??ť2 : đ?&#x2018;&#x2030;đ?&#x2018;&#x201A;2 = 2:1â&#x;ś

ngĆ°áť?i bấn cᝧa oxiâ&#x20AC;? trĂŹnh

Náť&#x2022; mấnh

bĂ y hiáť&#x2021;n tưᝣng quan sĂĄt

- HS trĂŹnh bĂ y

Ä&#x2018;ưᝣc ra kháť&#x2022; giẼy Ao.

kiến thᝊc tiếp thu kim

+ GĂłc trải nghiáť&#x2021;m (khĂ´ng

Ä&#x2018;ưᝣc váť tĂ­nh chẼt

Oxi tĂĄc d᝼ng váť&#x203A;i nhiáť u

s᝭ d᝼ng SGK): HS chia

hóa h�c cᝧa O2.

phi kim (trᝍ halogen)

3. TĂĄc d᝼ng váť&#x203A;i phi

thà nh cåc nhóm nh� tᝍ 2-3

tấo oxit phi kim.

HS. Máť&#x2014;i nhĂłm nháť? sáş˝ cáť­

S + O2

t â&#x17D;Żâ&#x17D;Ż â&#x2020;&#x2019; 0

SO2

ngĆ°áť?i lĂ m thĂ­ nghiáť&#x2021;m vĂ

- Tᝍng nhóm

3. TĂĄc d᝼ng váť&#x203A;i hᝣp

quan såt. Thà nh viên còn

Ä&#x2018;ưᝣc cháť&#x2030; Ä&#x2018;áť&#x2039;nh

chẼt.

97

háť?c

lại trong nhóm nhỏ trình

một HS bất kì

- Oxi tác dụng với

bày nội dung PHT số 3 ra

báo cáo về sản

nhiều hợp chất vô cơ,

khổ giấy Ao.

phẩm của nhóm

hữu cơ.

+ Góc áp dụng: Sử dụng

mình.

- Ở nhiệt độ cao, nhiều

phiếu hỗ trợ và hoàn thành

hợp chất cháy trong khí

PHT số 4 (có ghi rõ họ tên) - Chép lại nội

oxi tạo oxit.

và cả nhóm trình bày lời

dung của bài học

t → 2CO2 2CO + O2 ⎯⎯

giải ra giấy Ao.

vào vở.

t → C2H5OH + 3O2 ⎯⎯

- Khi hết thời gian hoạt

0

0

2CO2 + 3H2O

động góc, các em treo giấy Ao của nhóm lên bảng.

- GV chốt lại cho HS. - Yêu cầu HS lựa chọn góc phù hợp theo phong cách học, sở thích và năng lực.

- Hướng dẫn HS về các góc xuất phát theo phong cách học. Nếu HS tập trung vào một góc quá đông thì GV động viên các em sang góc khác.

- Quan sát, theo dõi hoạt động của các nhóm HS và hỗ trợ nếu HS yêu cầu về: Hướng dẫn thí nghiệm; hướng dẫn áp dụng bài tập.

- Nhắc HS luân chuyển

98

góc theo nhóm trật tự.

- Hướng dẫn HS trình bày nội dung vào giấy Ao. Nhắc nhở HS thời gian để HS nhanh chóng hoàn thành PHT cá nhân và trình bày ra giấy Ao. Sau khi HS hoàn thành, GV chỉ định HS bất kì của nhóm báo cáo kết quả trên bảng từ góc trải nghiệm, quan sát và góc phân tích.

- Chốt kiến thức trọng tâm, các lưu ý về tính chất và yêu cầu HS tóm tắt nội dung vào vở.

HOẠT ĐỘNG 5: TÌM HIỂU VỀ ỨNG DỤNG CỦA OXI * Mục tiêu: - Trình bày được ứng dụng của oxi.

- GV: Bằng vốn hiểu biết - HS trả lời câu IV: Ứng dụng thực tết của mình, các em hỏi.

Nhận

- Oxi có vai trò quyết thức

hãy cho biết những ứng - Lắng nghe, ghi định đến sự sống của hóa dụng của oxi trong cuộc chép bài.

con người và động vật.

sống?

- Mỗi người, mỗi ngày Vận

- GV: kết luận.

cần 20 -30 m3 không dụng

Ứng

- GV đặt vấn đề: Tại sao

khí để thở.

dụng

oxi được dùng làm nhiên - HS vận dụng - Oxi có rất nhiều ứng thức

99

học

kiến

của oxi

liệu, chất đốt? Tại sao khí kiến thức trả lời dụng trong thực tế cuộc hóa oxi cần thiết cho sự sống câu hỏi.

sống.

học

của người và động vật ( sự

+ Trong lĩnh vực y tế, vào

hô hấp), với thực vật ( Sự

dùng trong thiết bị hỗ thực

hô hấp và quang hợp của

trợ thở và hô hấp cho tiễn

cây xanh).

bệnh nhân.

Oxi có phản ứng oxi hoá

+ Trong công nghiệp

các chất khác, thường toả

hàn,

nhiều nhiệt.

axetilen cháy trong oxi

Trong sự hô hấp của

tạo ngọn lửa có nhiệt

người, oxi kết hợp với

độ 3000oC

hemoglobin trong máu đi

+ Oxi sử dụng trong

đến các tế bào, tham gia

công

quá trình oxi hoá chậm,

thép,..

cắt

kim

nghiệp

loại:

luyện

giải phóng khí CO2.

Trong sự quang hợp của cây xanh, khí CO2 tác dụng với nước dưới tác dụng của chất diệp lục và ánh sáng mặt trời tạo thành tinh bột và giải phóng khí oxi. Do đó trồng nhiều cây xanh sẽ giúp cho việc giảm khí CO2 và tăng khí oxi cho khí quyển.

HOẠT ĐỘNG 6: TÌM HIỂU PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU CHẾ OXI * Mục tiêu:

100

- Trình bày được phương pháp điều chế oxi trong phòng thí nghiệm và trong công nghiệp.

Yêu cầu HS tìm hiểu SGK -Trả lời câu hỏi

V:Điều chế

Nhận

và trả lời câu hỏi:

1. Trong phòng thí

thức

của GV.

- Nguyên tắc điều chế khí - Nghe giảng, ghi nghiệm

hóa

oxi trong PTN là gì?

Nguyên tắc: phân hủy

học

- Thu khí oxi bằng phương

những hợp chất giàu

Vận

pháp nào?

oxi và kém bền với

dụng

nhiệt: KMnO4; KClO3;

kiến

chép bài.

Phương - Khi điều chế khí trong pháp

công nghiệp cần thu được

KNO3; H2O2,…

thức

điều

sản lượng lớn, chi phí rẻ

t → 2KMnO4 ⎯⎯

hóa

chế oxi

thì chúng ta nên dùng

K2MnO4 + MnO2 + O2

học

nguyên liệu là gì?

- Có 2 phương pháp

vào

thu khí oxi:

thực

+ Đẩy không khí

tiễn

0

+ Đẩy nước 2. Trong công nghiệp a. Từ không khí - Không khí được loại bỏ hết hơi nước, bụi, khí CO2. Sau đó được hóa lỏng và chưng cất phân đoạn, thu được khí oxi ở −1830C. b. Từ nước - Điện phân nước (có hòa tan chất điện li: NaOH; H2SO4 để tăng 101

tính dẫn điện) thu được khí oxi ở cực dương và khí hiđro ở cực âm.

2H2O → 2H2 + O2 HOẠT ĐỘNG 7: CỦNG CỐ KIẾN THỨC * Mục tiêu: - Hệ thống hóa lại kiến thức cho HS. - Tổng kết lại kiến thức Ghi chép bài và toàn bài.

nhớ lời dặn dò

- Dặn dò HS về nhà làm của GV. các BT trong SGK, chuẩn bị bài mới.

GÓC PHÂN TÍCH 1. Mục tiêu: Nghiên cứu nội dung SGK rút ra được tính chất hóa học của oxi, viết phương trình phản ứng minh họa.

2. Nhiệm vụ Nhiệm vụ cá nhân: HS nghiên cứu SGK phần III - Tính chất hóa học trang 124, 125 SGK và hoàn thành vào phiếu học tập.

Hoạt động nhóm: Cả nhóm thảo luận và trình bày đáp án phiếu học tập số 2 ra giấy A0.

Phiếu học tập số 2 Câu 1: Xác định số e lớp ngoài cùng của nguyên tử oxi. Cho biết khả năng nhường/ nhận e của oxi khi tham gia phản ứng. Suy ra tính chất hóa học cơ bản của oxi.

Câu 2: Nêu tính chất hóa học của O2. Mỗi tính chất viết một phương trình hóa học minh họa.

102

GÓC TRẢI NGHIỆM 1. Mục tiêu: Từ thí nghiệm hóa học cho biết tính chất hóa học của O2.

2. Nhiệm vụ: Đọc hướng dẫn tiến hành thí nghiệm, tiến hành thí nghiệm một cách an toàn và rút ra được tính chất hóa học của CO2. Hoàn thành yêu cầu trong phiếu học tập số 3.

Phiếu học tập số 3 Câu 1: Tiến hành thí nghiệm sau đây * Thí nghiệm: Magiê cháy trong O2 Chuẩn bị sẵn 1 bình tam giác đựng O2, cho vài sợi Mg vào muôi kim loại, đốt dây Mg nhanh chóng đưa vào bình đựng O2. Quan sát hiện tượng xảy ra. * Thí nghiệm: Cacbon cháy trong O2 Chuẩn bị sẵn 1 bình tam giác đựng O2, cho ít bột cacbon vào muôi kim loại, đốt cháy cacbon rồi nhanh chóng đưa vào bình đựng O2. Quan sát hiện tượng xảy ra. * Thí nghiệm: Rượu etylic cháy trong không khí Chuẩn bị khoảng 200 ml rượu etylic. Đốt cháy. Quan sát hiện tượng.

Hiện tượng - giải thích

STT Tên thí nghiệm 1

Magiê cháy trong O2

2

Cacbon cháy trong O2

3

Rượu

etylic

Vai trò của O2

cháy

trong không khí

GÓC QUAN SÁT 1. Mục tiêu Quan sát clip thí nghiệm, rút ra tính chất của O2 viết được phương trình minh họa.

2. Nhiệm vụ - Xem clip thí nghiệm, quan sát các hiện tượng, viết phương trình phản ứng và rút ra tính chất của O2 - Thảo luận và hoàn thiện phiếu học tập số 4 103

- Các thí nghiệm về tính oxi hóa của O2 Hiện tượng - giải thích

STT Tên thí nghiệm 1

Magiê cháy trong O2

2

Cacbon cháy trong O2

3

Rượu

etylic

Vai trò của O2

cháy

trong không khí

GÓC ÁP DỤNG 1. Mục tiêu: Từ phiếu hỗ trợ của GV, HS áp dụng để giải các bài tập liên quan đến tính chất của O2.

2. Nhiệm vụ: Hoàn thành phiếu học tập số 5.

Câu 1: Tính chất hóa học đặc trưng của nguyên tố oxi là A. tính oxi hóa mạnh.

B. tính khử mạnh.

C. tính oxi hóa yếu

D. vừa có tính oxi hóa, vừa có tính khử.

Câu 2: Cho 0,56 g Fe tác dụng với 16 g oxi tạo ra oxit sắt từ. Tính khối lượng oxit sắt từ và cho biết chất còn dư sau phản ứng A. Oxi dư và m = 0,67 g

B. Fe dư và m = 0,774 g

C. Oxi dư và m = 0,773 g

D. Fe dư và m = 0,67 g

Câu 3: Dãy gồm các chất đều tác dụng được với oxi là A. Mg, Al, C, C2H5OH

B. Al, P, Cl2, CO

C. Au, C, S, CO

D. Fe, Pt, C, C2H5OH

104

Câu 4: Phương trình hóa học nào sau đây sai?

A. KMnO4 to → K + Mn + 2O2

B. 2KClO3 to → 2KCl + 3O2

C. 2Ag + O3 → Ag2O + O2

D. C2H5OH + 3O2 to → 2CO2 + 3H2O

Câu 5: Cháy mạnh trong oxi với ngọn lửa sáng chói, tạo ra khói trắng dày đặc bám vào thành lọ dưới dạng bột hòa tan được nước là phản ứng: A. 4P + 5O2 → 2P2O5

B. P + O2 → P2O3

C. S + O2 →SO2

D. 2Zn + O2 →2 ZnO

2.6.1.3. Sử dụng bài tập hóa học trong dạy học theo dự án giúp giúp học sinh phát triển kĩ năng phân tích tổng hợp Chủ đề “Oxi – ozon với sự sống” I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức HS nêu được vị trí, cấu hình, tính chất vật lý, điều chế oxi.

HS nêu được điều kiện tạo ozon, ozon trong tự nhiên, ứng dụng của ozon .

HS trình bày được khái niệm quang hợp, vai trò của quang hợp.

HS trình bày được tính chất hóa học của oxi, ozon, sự hình thành, vai trò của tầng

ozon và hiện trạng tầng ozon.

HS mô tả được thực trạng và đề xuất giải pháp hạn chế ô nhiễm môi trường.

HS giải thích được nguyên nhân và khả năng thể hiện tính oxi hóa của oxi, ozon, nguyên nhân gây suy giảm tầng ozon.

105

2. Kỹ năng HS tiến hành được một số thí nghiệm đơn giản, quan sát thí nghiệm, hình ảnh,.. rút ra được nhận xét về tính chất và điều chế.

Viết và cân bằng được PTHH minh họa tính chất và điều chế.

Thu thập, lưu giữ, xử lý thông tin từ nguồn internet, sách, báo và các tài liệu tham khảo khác.

Rèn luyện kỹ năng trình bày vấn đề, kỹ năng thuyết trình.

3. Thái độ HS có ý thức vận dụng kiến thức liên môn trong việc bảo vệ môi trường, tham gia bảo vệ tầng ozon là bảo vệ chính chúng ta.

Tuyên truyền, vận động người thân, cộng đồng tích cực bảo vệ thiên nhiên và môi trường sống.

Tạo hứng thú, say mê nghiên cứu và học tập môn Hóa học.

4. Định hướng phát triển năng lực Giúp HS hình thành và phát triển các NL: NL tự học.

NL GQVĐ và sáng tạo.

NL sử dụng công nghệ thông tin.

NL vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn.

NL giao tiếp, hợp tác.

106

II. NỘI DUNG BÀI HỌC LIÊN QUAN MÔN

LỚP

Hóa

10

học

CHƯƠNG

NỘI DUNG

BÀI

VI: Oxi – Lưu

29: Oxi -

- Vị trí, cấu tạo, tính chất vật lý, tính

huỳnh

ozon

chất hóa học, ứng dụng, điều chế oxi.

- Ozon trong tự nhiên, tính chất và ứng dụng của ozon.

Địa lý

11

I: Khái quát

3: Một số vấn

chung nền kinh đề mang tính tế xã hội thế

- Biến đổi khí hậu toàn cầu và suy giảm tầng ozon.

toàn cầu

giới Sinh

10

học

III: Chuyển

17: Quang

- Khái niệm quang hợp.

hóa vật chất và

hợp

- Vai trò của quang hợp.

Phần 2: Công

15: Công dân

- Tình hình ô nhiễm môi trường.

dân với đạo

với một sô

- Trách nhiệm của công dân trong

đức

vấn đề cần

việc bảo vệ môi trường.

năng lượng trong tế bào GDCD 10

thiết của nhân loại

III. CHUẨN BỊ CỦA GV VÀ HS 1. Chuẩn bị của GV Tìm hiểu và chọn lọc các web liên quan đến chủ đề.

Hướng dẫn HS sử dụng các trang web, trình bày powerpoint.

Các câu hỏi phát vấn, phiếu học tập.

107

Các đoạn phim về ozon.

Tóm tắt kiến thức.

2. Chuẩn bị của HS Bảng phân công nhiệm vụ, đánh giá cá nhân và đánh giá nhóm bạn.

Bài báo cáo trên powerpoint theo nhóm.

IV. PHƯƠNG PHÁP TỔ CHỨC DẠY HỌC 1. Phương pháp dạy học Phương pháp dạy học theo dự án.

Phương pháp đàm thọai, nêu vấn đề, sử dụng câu hỏi và BTHH thực tiễn.

Phương pháp GQVĐ.

Phương pháp dạy học theo nhóm.

2. Thời lượng dự kiến 3 tiết trên lớp và 2 tuần làm việc ở nhà.

V. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Hoạt động 1(30 phút): Giới thiệu và hướng dẫn HS lập kế hoạch dự án Chia nhóm: chia lớp học thành 4 nhóm, mỗi nhóm 10-12 HS. Nhiệm vụ của giáo viên: Tổ chức cho từng nhóm thảo luận để xây dựng kế hoạch thực hiện DA , theo dõi, hướng dẫn các nhóm lập kế hoạch.

Phân công nhiệm vụ cho mỗi nhóm. Yêu cầu các nhóm tự bầu nhóm trưởng, nhóm trưởng phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên.

Thường xuyên kiểm tra, đôn đốc, nhắc nhở trong quá trình làm việc của các nhóm đảm bảo thời gian.

108

Nhiệm vụ của các nhóm: Nhóm 1

- Tìm hiểu về vị trí, cấu tạo, tính chất vật lý và ứng dụng của O2.

- Vị trí tầng ozon, sự hình thành tầng ozon trong tự nhiên.

- Tác dụng của tầng ozon.

- Thuyết trình về vai trò quyết định của oxi đối với sự sống con người.

Nhóm

- Tìm hiểu về tính chất hóa học và điều chế O2.

2

- Tìm hiểu khái niệm và vai trò của quang hợp.

- Hiện trạng tầng ozon trong khí quyển, nguyên nhân gây suy giảm tầng ozon.

- Trình bày các giải pháp để xử lý một số nguồn ô nhiễm không khí.

Nhóm 3

- Tìm hiểu về cấu tạo, tính chất và ứng dụng của ozon.

- Hậu quả của suy giảm tầng ozon.

- Giải pháp ngăn chặn suy giảm tầng ozon.

- Thiết kế một bức tranh tuyên truyền với chủ đề “oxi – ozon với cuộc sống”.

Nhóm 4

- Tìm hiểu về ô nhiễm môi trường và trách nhiệm của công dân trong việc bảo vệ môi trường.

- Hãy thiết kế một đoạn video về vấn đề môi trường trong trường học của em.

Hoạt động 2: Thực hiện DA – Hoàn thành sản phẩm Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Biểu hiện NLVDKT

-Theo dõi nắm được tình - Các thành viên thực hiện -Thu thập thông tin hình thực hiện DA của các nhiệm vụ DA theo sự phân từ các nguồn bằng nhóm.

công, liên lạc với GV, nhóm các phương tiện

-Tư vấn, giúp đỡ các nhóm khi cần sự tư vấn giúp đỡ.

109

khác nhau.

khi cần để đảm bảo tiến độ -Thường xuyên liên hệ, phối - Phân tích xử lí sắp của DA. Có thể gợi ý cho hợp và cung cấp thông tin, dữ xếp thông tin, HS cách thực hiện, hoàn liệu thu được cho nhóm trưởng.

phương án GQVĐ

thành câu hỏi định hướng - Nhóm trưởng tổ chức cho của DA. nghiên cứu.

các thành viên thảo luận, tổng - Phối hợp trong

- Yêu cầu các nhóm trưởng hợp xử lí thông tin: phân tích, nhóm để hoàn thành báo cáo về tiến trình, kết chọn lọc, sắp xếp, mô tả dữ ý tưởng sản phẩm quả đạt được của nhóm. GV liệu dưới dạng bảng biểu, sơ DA, trình bày sáng tiếp tục góp ý để các nhóm đồ…

tạo

tiếp tục hoàn thiện sản phẩm - Thống nhất và chuẩn bị nội dung, cấu trúc, hình ảnh minh

nếu cần

họa, hình thức báo cáo sản phẩm Hoạt động 3: Báo cáo kết quả sản phẩm DA Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Biểu hiện NLVDKT

- Tổ chức, hướng dẫn, theo - Đại diện nhóm HS báo cáo - Phối hợp với các dõi các nhóm báo cáo kết kết quả sản phẩm DA, các thành viên trong quả DA (mỗi nhóm 20 nhóm khác theo dõi thảo luận. nhóm báo cáo kết phút).

- Các thành viên trong nhóm quả, trình bày sản

- GV có thể hỗ trợ HS làm phối hợp trình bày, minh họa phẩm DA. rõ vấn đề, ý nghĩa sản phẩm hoặc bổ sung làm rõ ý tưởng - Tích cực tham gia DA bằng các câu

hỏi bổ DA.

sung (câu hỏi thảo luận).

trả lời câu hỏi của

- HS các nhóm khác nêu câu các nhóm khác hoặc

- GV làm trọng tài trong quá hỏi hoặc ý kiến nhận xét.

bổ sung làm rõ ý

trình HS thảo luận và nêu - Trả lời câu hỏi của các tưởng kết quả DA nhận xét, bổ sung cuối cùng. nhóm khác về yêu cầu làm rõ của nhóm.

110

nội dung DA của nhóm mình - Nêu câu hỏi, các và đặt câu hỏi cho nhóm khác

vấn đề về nội dung

- Thư kí ghi tóm tắt các ý kiến DA. nhận xét góp ý cho DA Hoạt động 4: Đánh giá NLVDKT của HS qua các DA Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Biểu hiện NLVDKT

- Yêu cầu các nhóm chỉnh - Chỉnh sử hoàn thiện nội - Sử dụng tiêu chí tự sửa, hoàn chỉnh nội dung dung báo cáo của nhóm.

đánh giá, đánh giá

báo cáo sản phẩm của nhóm. - Đánh giá đồng đẳng sản

đồng đẳng sản phẩm

- Phát phiếu tự đánh giá sản phẩm DA của các nhóm và tự

DA và NLVDKT.

phẩm DA và đánh giá đánh giá sự phát triển

- Vận dụng kiến thứ

NLVDKT của HS.

để GQVĐ thực tiễn

NLVDKT.

- Yêu cầu HS rút ra những - Thảo luận rút ra những kiến

đặt ra.

nhận xét, kết luận về kiến thức, PP VDKT để GQVĐ

- Đề xuất các vấn đề

thức thu nhận được qua việc thực tiễn có liên quan.

thực tiễn nảy sinh.

thực hiện DA, các tình huống thực tiễn liên quan và phương án xử lí.

Câu hỏi phát vấn Câu 1: Sự quang hợp của cây xanh có vai trò như thế nào với cuộc sống chúng ta?

Câu 2: Tại sao ở các cửa hàng bán cá thường sục máy không khí vào bể cá?

Câu 3: Em hãy giải thích các cách thu khí oxi?

111

Câu 4: Em hãy lấy một vài thí dụ thể hiện khả năng oxi hóa của oxi trong cuộc sống hàng ngày?

Câu 5: Em nhận xét gì về câu thành ngữ “lửa thử vàng, gian nan thử sức” theo góc độ hóa học?

Câu 6: Tại sao nói tầng ozon bảo vệ Trái Đất?

Câu 7: Từ những dự kiện về tác hại ozon ở tầng thấp, em nhận xét gì về tính chất hóa học của ozon so với oxi?

Câu 8: Hoạt động sản xuất của con người đã thải vào khí quyển chất nào gây suy giảm tầng ozon?

Câu 9: Vườn quốc gia Ba Vì được coi là lá phổi xanh của thành phố. Khu vực đó, diện tích trồng thông rất lớn và xây nhiều khi nghĩ dưỡng. Nguyên nhân là những khu vực trồng thông không khí rất trong lành. Em hãy giải thích tại sao những khu vực trồng thông không khí trong làn hơn các khu vực khác?

Câu 10: Tại sao các chất CFC lại có khả năng phá hủy tầng ozon?

PHIẾU ĐÁNH GIÁ SẢN PHẨM DỰ ÁN 1. Tên đề tài:…………………………..

2. Tên nhóm:…………. Lớp:…………

3. Tên thành viên:……………………..

4. Hướng dẫn đánh giá cho điểm:

112

Nhóm 1

CÁC TIÊU CHÍ NỘI DUNG

ĐIỂM TỐI

SỐ

GHI

ĐA

ĐIỂM

CHÚ

20

Vị trí, cấu tạo, tính chất vật lý và ứng dụng của O2.

5

Vị trí tầng ozon, sự hình thành tầng ozon trong tự nhiên.

5

Tác dụng của tầng ozon.

5

Vai trò quyết định của oxi đối với sự sống con người.

5

HÌNH THỨC

15

Ý tưởng sáng tạo, độc đáo, hấp dẫn

5

Tính nghệ thuật của bài thuyết trình

5

Thể hiện được nội dung cần tuyên truyền

5

BÀI TRÌNH BÀY

10

Logic, ngắn gọn, khoa học

2

Có sử dụng công nghệ thông tin và phần mềm hỗ trợ

2

Năng lực trình bày trước đám đông

2

Có sự tham gia của cả đội

4

TỔNG ĐIỂM

2.6.2. Giáo án trong kiểm tra đánh giá (phụ lục) 2.7. Thiết kế công cụ đánh giá năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn của học sinh

113

2.7.1. Xác định tiêu chí đánh giá năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn Để đánh giá NL VDKT vào thực tiễn, cần xác định rõ các thành tố của NL. Để VDKT vào thực tiễn, trước hết HS cần phải hệ thống hóa các kiến thức cơ bản. Khi gặp tình huống thực tiễn, người học sẽ phân tích, tổng hợp những sự kiện, vấn đề, nghiên cứu xem có thể VDKT nào đã học để GQVĐ đó; hoặc ngược lại, khi dạy học một bài học hay một kiến thức hóa học, GV khơi gợi cho HS để HS nhận ra được rằng, trong đời sống hằng ngày, kiến thức đang học sẽ vận dụng vào thực tiễn như thế nào? ứng dụng vào nghề gì? ngành gì? Muốn vậy, HS phải có khả năng phát hiện, phân tích, liên hệ thực tiễn, xử lí tình huống thực tiễn để phát triển được NLVDKT vào thực tiễn. Từ những phân tích trên, tôi đề xuất 05 thành tố của NLVDKT vào thực tiễn sau: 1) Nhận biết được vấn đề thực tiễn (kí hiệu N); 2) Xác định được các kiến thức liên quan vấn đề thực tiễn (kí hiệu X); 3) Tìm tòi, khám phá kiến thức liên quan vấn đề thực tiễn (nếu có) (kí hiệu T); 4) Giải thích, phân tích, đánh giá vấn đề thực tiễn (kí hiệu G); 5) Đề xuất biện pháp, thực hiện giải quyết vấn đề thực tiễn và đề xuất vấn đề mới (kí hiệu Đ), cụ thể như sau: Bảng 2.1. Bảng đánh giá NLVDKT vào thực tiễn Thành tố NL 1. Nhận biết được vấn đề thực tiễn (N)

Mức độ N1 N2 N3

2. Xác định được các kiến thức liên quan vấn đề thực tiễn (X)

X1

X2 X3

Tiêu chí đánh giá Chưa trình bày được rõ ràng vấn đề thực tiễn. Chỉ mới nhắc lại được vấn đề.

Trình bày được một số nội dung liên quan đến vấn đề thực tiễn.

Nhận diện một cách chính xác các vấn đề thực tiễn; phân tích rõ ràng, chính xác bản chất của vấn đề đó. Chỉ ra được mâu thuẫn trong vấn đề.

Chưa xác định được các kiến thức liên quan đến vấn đề.

Chưa hiểu rõ vấn đề cần tham khảo hay huy động những kiến thức nào. Đã xác định được một số kiến thức liên quan đến vấn đề thực tiễn. Nêu tên được các vấn đề.

- Đã xác định được các kiến thức liên quan vấn đề thực tiễn.

- Liệt kê được các kiến thức đó và phân tích, thiết lập được 114

3. Tìm tòi, khám phá kiến thức liên quan vấn đề thực tiễn (nếu có) (T)

T1

4. Giải thích, phân tích, đánh giá vấn đề thực tiễn (G)

G1

5. Đề xuất biện pháp, thực hiện giải quyết vấn đề thực tiễn và đề xuất vấn đề mới (Đ)

T2

T3

mối quan hệ giữa các kiến thức liên quan.

Không biết đặt câu hỏi trước một vấn đề nào đó nảy sinh do đó HS không biết cách tìm câu trả lời cho vấn đề. Đã biết đặt một số câu hỏi và lựa chọn các câu hỏi; có thể đề xuất các câu hỏi mới, biết tìm kiếm kiến thức để trả lời một phần vấn đề còn thắc mắc.

Biết cách chủ động thu thập, tìm kiếm các bằng chứng khoa học, nghiên cứu cơ sở khoa học của các vấn đề thực tiễn để tìm câu trả lời cho vấn đề mình nghiên cứu.

Chưa giải thích được cơ sở khoa học, bản chất của các sự vật, hiện tượng trong thực tiễn có liên quan đến bài học hoặc phát sinh trong cuộc sống.

G2

Có thể giải thích, hoặc phân tích một phần vấn đề, qua đó có thể đưa ra một số ý tưởng để giải quyết các vấn đề liên quan.

G3

Giải thích chính xác, rõ ràng cơ sở khoa học của các sự vật hiện tượng và các ứng dụng khoa học trong tự nhiên và trong cuộc sống, sản xuất.

Chưa đề xuất được biện pháp hoặc đề xuất của HS không mang tính khả thi và xa rời thực tiễn

Đ1

Đ2

Đ3

Đã đưa ra một số đề xuất mang tính khả thi, đề ra các biện pháp kiểm chứng giả thuyết nhưng chưa thực hiện giải quyết vấn đề. Đề xuất được các biện pháp hợp lí; thực hiện giải quyết vấn đề thực tiễn hiệu quả và đề xuất được vấn đề mới.

2.7.2. Thiết kế bảng kiểm quan sát Mục đích: Bảng kiểm quan sát giúp GV quan sát có chủ đích các tiêu chí của NL VDKT vào thực tiễn thông qua các hoạt động học tập của HS. Từ đó đánh giá được kiến thức, kĩ năng và NL VDKT vào thực tiễn theo các mục tiêu của quá trình dạy học đề ra.

115

Yêu cầu: Bảng kiểm quan sát phải rõ ràng, cụ thể, bám sát vào các tiêu chí của NL VDKT vào thực tiễn.

Quy trình thiết kế: Bước 1: Xác định đối tượng, thời điểm, mục tiêu quan sát.

Bước 2: Xây dựng các tiêu chí quan sát và các mức độ đánh giá cho mỗi tiêu chí.

Bước 3: Hoàn thiện các tiêu chí và mức độ đánh giá phù hợp.

Từ mục tiêu và quy trình trên, tôi đã thiết kế bảng kiểm quan sát đánh giá NL VDKT vào thực tiễn của HS dành cho GV Bảng 2.2. Bảng kiểm quan sát đánh giá NL VDKT hóa học vào thực tiễn cho HS HS được đánh giá:

Lớp

GV quan sát: Tiết:

Ngày:

Hình thức hoạt động: • Bài tập tại lớp:….

• Vấn đáp:…..

• Làm việc theo nhóm:…..

• Bài tập về nhà:…..

• Hoạt động khác:…..

116

Bảng kiểm quan sát đánh giá NL VDKT vào thực tiễn cho HS THPT TT

Mức độ đánh giá Mức 2

NL thành tố Mức 3

1

2

3

4

5

Nhận biết được vấn đề thực tiễn (N) Xác định được các kiến thức liên quan vấn đề thực tiễn (X) Tìm tòi, khám phá kiến thức liên quan vấn đề thực tiễn (nếu có) (T) Giải thích, phân tích, đánh giá vấn đề thực tiễn (G) Đề xuất biện pháp, thực hiện giải quyết vấn đề thực tiễn và đề xuất vấn đề mới (Đ)

117

Mức 1

2.7.3. Thiết kế bài kiểm tra Cùng với các bảng kiểm quan sát dành cho GV đánh giá sự phát triển NL VDKT vào thực tiễn, chúng tôi xây dựng các bài kiểm tra đánh giá mức độ nắm vững kiến thức, kĩ năng và NLVDKT. Đề bài kiểm tra có sử dụng các BT định hướng năng lực ở các dạng theo các mức độ nhận thức trong HTBT đã xây dựng, tuyển chọn. Các đề kiểm tra được xây dựng và trình bày ở phụ lục.

TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 Trong chương này chúng tôi đã tiến hành: Phân tích mục tiêu kiến thức, kỹ năng, các điểm cần lưu ý về nội dung và PPDH chương oxi – lưu huỳnh hóa học 10.

Xác định nguyên tắc và quy trình lựa chọn, xây dựng, sắp xếp HTBT hóa học nhằm phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho HS. Tuyển chọn và xây dựng được 62 bài tập gồm cả bài tập dưới dạng hình thức cả tự luận và trắc nghiệm. Đề xuất việc sử dụng HTBT trong học kiến thức mới, trong việc rèn luyện kĩ năng thực hành, trong rèn luyện một số kỹ năng cơ bản, trong kiểm tra đánh giá.

Thiết kế công cụ đánh giá năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn của học sinh.

118