TÍCH HỢP NỘI DUNG GIÁO DỤC BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU TRONG DẠY HỌC MÔN HÓA HỌC LỚP 10

ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ một

THÁI THỊ DUY HÂN

công trình nào khác.

Thừa Thiên Huế, tháng 08 năm 2018 Tác giả

TÍCH HỢP HỢP NỘI DUNG GIÁO DỤC BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU TRONG DẠY HỌC MÔN HÓA HỌC LỚP 10 TRƯỜNG TRƯ ỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

Thái Thị Duy Hân

Chuyên ngành: Lý luận và phương pháp dạy học bộ môn Hóa học Mã số: 60 14 01 11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

TS. NGUYỄN PHÚ TUẤN

Thừa Thiên Huế, năm 2018

i

ii

MỤC LỤC Trang LỜI CẢM ƠN

Trang phụ bìa ........................................................................................................... i

Sau thời gian nghiên cứu và hoàn thành xong luận văn thạc sĩ với đề tài “Tích hợp

Lời cam đoan........................................................................................................... ii

nội dung giáo dục biến đổi khí hậu trong dạy học môn Hóa học lớp 10 trường trung học

Lời cảm ơn .............................................................................................................iii

phổ thông”. Tôi vui mừng với thành quả đạt được và xin bày tỏ sự biết ơn chân thành

MỤC LỤC .............................................................................................................. 1 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ...................................................................... 5

và sâu sắc đến: TS. Dương Huy Cẩn – người hướng dẫn khoa học – đã không quản ngại thời

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU ............................................................................ 6

gian và công sức, luôn quan tâm, động viên, tận tình giúp đỡ, đưa những định hướng

DANH MỤC CÁC HÌNH ....................................................................................... 7

sáng suốt và chỉ dẫn tôi suốt quá trình học tập, nghiên cứu để hoàn thành tốt luận

MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 8 1. Lí do chọn đề tài .................................................................................................. 8

văn.

Các thầy cô giáo Khoa Hóa trường Đại học Sư phạm Huế là những thầy cô đã tận tình giảng dạy, xây dựng cho tôi nền tảng kiến thức lí luận vững chắc.

Tập thể thầy cô, cán bộ công nhân viên phòng sau đại học đã luôn tạo điều kiện tốt

2. Mục đích của việc nghiên cứu ............................................................................. 9 3. Nhiệm vụ của đề tài ............................................................................................. 9 4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.................................................................... 10 5. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................... 10

nhất cho tôi được học tập, hoàn thành khóa học.

Tập thể các thầy cô giáo, các em học sinh của trường THPT Ngô Sĩ Liên và THPT

6. Mẫu khảo sát ..................................................................................................... 10

Võ Văn Kiệt, thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang đã giúp đỡ trong quá trình tiến hành

7. Giả thuyết khoa học ........................................................................................... 10 8. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................... 10

thực nghiệm sư phạm đề tài.

Gia đình, bạn bè đã tạo điều kiện, động viên tôi hoàn thành tốt luận văn.

9. Đóng góp của đề tài ........................................................................................... 10

Xin trân trọng cảm ơn!

10. Cấu trúc của luận văn ...................................................................................... 11 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ........................ 12 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ......................................................................... 12 Tác giả

1.1.1. Trên thế giới ................................................................................................ 12 1.1.2. Ở Việt Nam ................................................................................................. 12 1.1.3. Ở Kiên Giang............................................................................................... 15

Thái Thị Duy Hân

1.2. Những vấn đề chung về biến đổi khí hậu ........................................................ 16 1.2.1. Khái niệm về BĐKH.................................................................................... 16 1.2.2. Nguyên nhân, đặc điểm và biểu hiện của BĐKH ........................................ 17 1.2.3. Một số hiện tượng của BĐKH ..................................................................... 18 1.3. Thực tiễn tác động của BĐKH ...................................................................... 23

iii

1

1.3.1. Đối với thế giới ............................................................................................ 23

1.11.3. Tổ chức khảo sát ........................................................................................ 49

1.3.2. Đối với khu vực ........................................................................................... 24

1.12. Kết quả khảo sát và nhận xét......................................................................... 49

1.3.3. Đối với Việt Nam ........................................................................................ 25

1.12.1. Về thái độ và sự quan tâm vấn đề BĐKH ................................................... 49

1.3.4. Đối với Kiên Giang...................................................................................... 26

1.12.2. Về nhận thức hiện tượng BĐKH ................................................................ 49

1.3.5. Ứng phó với BĐKH ..................................................................................... 27

1.12.3. Về hiểu biết hiện tượng BĐKH .................................................................. 50

1.4. Giáo dục biến đổi khí hậu toàn cầu (GDBĐKHTC) ........................................ 28

1.12.4. Về ứng phó với hiện tượng BĐKH............................................................ 50

1.4.1. Khái niệm .................................................................................................... 28

1.13.5. Nhận xét kết quả khảo sát .......................................................................... 51

1.4.2. Phân biệt GDBĐKHTC và GDMT .............................................................. 29

TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 ........................................................................................ 52

1.5. Hành động ứng phó với BĐKH ...................................................................... 31

Chương 2. NỘI DUNG TÍCH HỢP GIÁO DỤC BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU TRONG

1.5.1. Trên thế giới và Việt Nam ........................................................................... 31

MÔN HÓA HỌC LỚP 10 .................................................................................. 53

1.5.3. Hành động của chúng ta ............................................................................... 33

2.1. Mục tiêu chung về giáo dục ứng phó với BĐKH trong môn Hóa học.............. 53

1.6. Tổng quan về giáo dục biến đổi khí hậu .......................................................... 34

2.1.1. Về kiến thức ................................................................................................ 53

1.6.1. Mục tiêu chung của giáo dục BĐKH............................................................ 34

2.1.2. Về kĩ năng ................................................................................................... 56

1.6.2. Mục tiêu về phát triển năng lực cho HS ....................................................... 35

2.1.3. Về thái độ .................................................................................................... 57

1.6.3. Sự cần thiết của việc giáo dục BĐKH .......................................................... 35

2.2. Các nguyên tắc cơ bản khi tích hợp giáo dục BĐKH thông qua môn Hóa học ở

1.6.4. Tích hợp giáo dục BĐKH ............................................................................ 36

trường phổ thông ................................................................................................... 57

1.7. Vai trò, nhiệm vụ của GDPT trước những thách thức của BĐKH ................... 43

2.3. Nội dung tích hợp GD BĐKH trong môn Hóa học lớp 10 ............................... 58

1.7.1. Vai trò của GDPT trước những thách thức của BĐKH................................. 43

2.4. Minh họa về tích hợp nội dung GD BĐKH trong môn Hóa học lớp 10 ........... 65

1.7.2. Nhiệm vụ của GDPT trước những thách thức của BĐKH ............................ 43

2.5. Giới thiệu một số câu hỏi và bài tập tích hợp nội dung giáo dục ứng phó với

1.8. Mục tiêu của giáo dục ứng phó với BĐKH trong trường THPT ...................... 43

BĐKH trong môn Hóa học THPT ......................................................................... 87

1.8.1. Mục tiêu chung ............................................................................................ 43

2.5.1. Bài tập TNKQ.............................................................................................. 87

1.8.2. Mục tiêu cụ thể ............................................................................................ 44

2.5.2. Câu hỏi ........................................................................................................ 90

1.9. Định hướng, yêu cầu của giáo dục ứng phó với BĐKH trong trường THPT ... 44

TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 ........................................................................................ 93

1.10. Giáo dục BĐKH trong môn Hóa học ở trường THPT ................................... 45

Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ............................................................ 94

1.10.1. Ảnh hưởng đến năng lượng........................................................................ 45

3.1. Mục đích, nhiệm vụ thực nghiệm .................................................................... 94

1.10.2. Ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp ........................................................ 45

3.1.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm ................................................................... 94

1.10.3. Ảnh hưởng đến sức khỏe con người ........................................................... 45

3.1.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm .................................................................. 94

1.11. Khảo sát nhận thức về BĐKH ....................................................................... 48

3.2. Kế hoạch thực nghiệm sư phạm ...................................................................... 94

1.11.1. Đối tượng khảo sát ..................................................................................... 48

3.2.1. Lựa chọn đối tượng thực nghiệm ................................................................. 94

1.11.2. Nội dung khảo sát ..................................................................................... 49

3.2.2. Thời gian thực nghiệm ................................................................................. 95

2

3

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

3.2.3. Kiểm tra mẫu trước thực nghiệm ................................................................. 95 3.2.4. Lựa chọn GV thực nghiệm: Dạy thực nghiệm đề tài gồm 02 GV ................. 95 3.2.5. Tiến hành thực nghiệm ................................................................................ 95 3.2.6. Thực hiện chương trình thực nghiệm ........................................................... 95 3.3. Kết quả thực nghiệm và xử lý kết quả thực nghiệm......................................... 96 3.3.1. Kết quả các bài kiểm tra của các lớp thực nghiệm và đối chứng................... 96 3.3.2. Xử lí thống kê kết quả thực nghiệm sư phạm ............................................. 102 3.3.3. Đánh giá, phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm ..................................... 105 TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 ...................................................................................... 107 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................... 108 1. Kết luận ........................................................................................................... 108 2. Kiến nghị ......................................................................................................... 109 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 110 PHỤ LỤC

4

STT

Các chữ viết đầy đủ

Các chữ viết tắt

1

BKT

Bài kiểm tra

2

BĐKH

Biến đổi khí hậu

3

CN

Công nghiệm

4

CNTT

Công nghệ thông tin

5

DHTH

Dạy học tích hợp

6

ĐC

Đối chứng

7

GDBĐKH

Giáo dục biến đổi khí hậu

8

GDBĐKHTC

Giáo dục biến đổi khí hậu toàn cầu

9

GV

Giáo viên

10

GDPT

Giáo dục phổ thông

11

GDMT

Giáo dục môi trường

12

HS

Học sinh

13

HĐ

Hoạt động

14

LĐC

Lớp đối chứng

15

LTN

Lớp thực nghiệm

16

NLTH

Năng lực tự học

17

PPDH

Phương pháp dạy học

18

PTHH

Phương trình hóa học

19

PTN

Phòng thí nghiệm

20

SGK

Sách giáo khoa

21

THPT

Trung học phổ thông

22

TN

Thực nghiệm

23

TNSP

Thực nghiệm sư phạm

5

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

DANH MỤC CÁC HÌNH Trang

0

Bảng 1.1. Kịch bản nhiệt độ cho năm 2010 và 2017 ( C) ....................................... 25 Bảng 3.1. Thống kê số HS tham gia thực nghiệm đề tài ......................................... 95 Bảng 3.2. Kết quả học sinh đạt điểm xi của 2 bài kiểm tra của trường THPT Ngô Sĩ Liên .......................................................................................... 96 Bảng 3.3. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra lần 1 – Hóa khối 10 của trường THPT Ngô Sĩ Liên .......................................... 96 Bảng 3.4. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra lần 2 – Khối 10 của trường THPT Ngô Sĩ Liên ................................................ 97 Bảng 3.5. Bảng phân loại kết quả học tập của học sinh trường THPT Ngô Sĩ Liên 98 Bảng 3.6. Kết quả học sinh đạt điểm xi của 2 bài kiểm tra trường THPT Võ Văn Kiệt ......................................................................................... 99 Bảng 3.7. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra lần 1 –

Trang Hình 3.1. Đường lũy tích bài kiểm tra lần 1 – Khối 10 của trường THPT Ngô Sĩ Liên .......................................................................................... 97 Hình 3.2. Đường lũy tích bài kiểm tra lần 2 – Khối 10 của trường THPT Ngô Sĩ Liên .......................................................................................... 98 Hình 3.3. Đồ thị phân loại kết quả học tập học sinh khối 10 trường THPT Ngô Sĩ Liên .......................................................................................... 99 Hình 3.4. Đường lũy tích bài kiểm tra lần 1 – Khối 10 của trường THPT Võ Văn Kiệt ....................................................................................... 100 Hình 3.5. Đường lũy tích bài kiểm tra lần 2 – Khối 10 của trường THPT Võ Văn Kiệt ....................................................................................... 101 Hình 3.6. Đồ thị phân loại kết quả học tập học sinh khối 10 trường THPT Võ Văn Kiệt ....................................................................................... 102

Hóa khối 10 của trường THPT Võ Văn Kiệt ......................................... 99 Bảng 3.8. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra lần 2 – Khối 10 của trường THPT Võ Văn Kiệt ............................................. 100 Bảng 3.9. Bảng phân loại kết quả học tập học sinh khối 10 trường THPT Võ Văn Kiệt ....................................................................................... 101 Bảng 3.10. Tổng hợp các tham số đặc trưng ........................................................ 105

6

7

MỞ ĐẦU

miền, nhất là các địa phương ven biển, vùng núi cao, vùng dễ bị tổn thương trước thiên tai. Có phương án chủ động xử lý tình huống xấu nhất ảnh hưởng đến sản xuất, đời sống

1. Lí do chọn đề tài

của nhân dân và bảo đảm quốc phòng, an ninh. Nâng cao năng lực tìm kiếm, cứu nạn,

- Biến đổi khí hậu là vấn đề toàn cầu, là thách thức nghiêm trọng đối với toàn

cứu hộ, phòng chống dịch bệnh. Chú trọng chăm sóc sức khỏe nhân dân trong các vùng

nhân loại trong thế kỷ 21. Ứng phó với biến đổi khí hậu được đặt trong mối quan hệ toàn

bị tác động mạnh của biến đổi khí hậu. Phát huy trách nhiệm và huy động các doanh

cầu; không chỉ là thách thức mà còn tạo cơ hội thúc đẩy chuyển đổi mô hình tăng trưởng

nghiệp, cộng đồng dân cư tích cực tham gia phòng, tránh, giảm nhẹ thiên tai, ứng phó

theo hướng phát triển bền vững. Phải tiến hành đồng thời thích ứng và giảm nhẹ, trong

với biến đổi khí hậu”. Để thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó với BĐKH,

đó thích ứng với biến đổi khí hậu, chủ động phòng, tránh thiên tai là trọng tâm.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã phê duyệt thông qua quyết định 4620/QĐ-

- Giáo dục BĐKH là một trong những vấn đề có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, có

BGDĐT ngày 12/10/2010 ứng phó với BĐKH, phê duyệt Kế hoạch hành động ứng phó

tầm ảnh hưởng lớn, quyết định sự phát triển bền vững của đất nước, là cơ sở tiền đề cho

với BĐKH của ngành Giáo dục giai đoạn 2011 - 2015 và Dự án "Đưa các nội dung ứng

hoạch định đường lối, chính sách phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an

phó với BĐKH vào chương trình Giáo dục và Đào tạo giai đoạn 2011 - 2015". Đồng

ninh và an sinh xã hội. Những tác hại do BĐKH mang lại gây ảnh hưởng rất lớn trong tự

thời Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã tổ chức các hội thảo, các hội nghị tư vấn cấp khu

nhiên, xã hội và đời sống con người như các hiện tượng bất thường của thời tiết, mưa,

vực và quốc gia để triển khai tuyên truyền về các biện pháp nâng cao hiệu quả giáo dục

bão, lũ lụt, hạn hán thường xuyên diễn ra. Do đó, sự cần thiết tuyên truyền, giáo dục học

môi trường và tiếp cận với GDBĐKH.

sinh nhận thức, hiểu được và có ý thức, hành động bảo vệ môi trường nhằm hạn chế các

- Nội dung GDBĐKH có liên quan đến kiến thức nhiều môn học như địa lí, hóa

tác hại của BĐKH gây ra. Khẩu hiệu “Suy nghĩ toàn cầu, hành động địa phương” trong

học, sinh học, vật lý, công nghệ… nhưng hiện nay các môn học này vẫn chỉ quan tâm

hoàn cảnh hiện nay là thiết thực khi mà cuộc chiến chống BĐKH toàn cầu đang đặt ra

giáo dục môi trường chưa đề cập nhiều đến GDBĐKH. Việc nghiên cứu nội dung, tài

cho mọi người.

liệu hướng dẫn, phương pháp, cách thức thực hiện tích hợp giáo dục BĐKH vào các môn

- Nhận thức rõ những ảnh hưởng to lớn và nghiêm trọng do BĐKH gây ra, Đảng

học là vấn đề cần thiết. Do đó, tôi đã chọn đề tài “Tích hợp nội dung giáo dục biến đổi

và Nhà nước ta đã phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó với BĐKH (Quyết

khí hậu trong dạy học môn Hóa học lớp 10 trường trung học phổ thông”.

định số 158/2008/QĐ-TTg ngày 2/12/2008), Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu

2. Mục đích của việc nghiên cứu

(Quyết định số 2139/QĐ-TTg ngày 5/12/2011). Thể hiện rõ trong Nghị quyết Hội Nghị 7 khóa XI (số 24 NQ/TW, ngày 03/6/2013) về chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường “Xây dựng năng lực dự báo, cảnh

- Nghiên cứu cơ sở lý luận, thực tiễn về BĐKH, làm cơ sở cho việc xây dựng nội dung GDBĐKH tích hợp trong dạy học môn Hóa học lớp 10.

- Xác định danh mục và xây dựng nội dung GDBĐKH tích hợp trong dạy học

báo, chủ động phòng, tránh và giảm nhẹ thiên tai, thích ứng với biến đổi khí hậu. Xây

môn Hóa học lớp 10.

dựng, phát triển năng lực nghiên cứu, giám sát biến đổi khí hậu, dự báo, cảnh báo thiên

3. Nhiệm vụ của đề tài

tai đạt trình độ tương đương nhóm các nước dẫn đầu trong khu vực Đông Nam Á.

- Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của việc tích hợp GDBĐKH.

Thường xuyên cập nhật, hoàn thiện kịch bản biến đổi khí hậu, nước biển dâng cụ thể cho

- Khảo sát thực trạng nhận thức, hiểu biết và hành vi của học sinh về BĐKH, cơ

giai đoạn đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050. Chủ động chuẩn bị các phương án, điều kiện phòng, tránh và giảm nhẹ thiên tai phù hợp với từng ngành, lĩnh vực, vùng,

8

sở cho việc xây dựng nội dung GDBĐKH tích hợp trong dạy học môn Hóa học lớp 10.

- Xây dựng nội dung GDBĐKH tích hợp trong dạy học môn Hóa học lớp 10.

9

4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

10. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo, luận văn được

4.1. Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học Hóa học ở trường THPT.

trình bày trong 3 chương:

4.2. Đối tượng nghiên cứu:

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài.

Tích hợp một số nội dung GDBĐKH trong dạy học môn Hóa học lớp 10.

Chương 2: Nội dung tích hợp giáo dục biến đổi khí hậu trong môn Hóa học lớp

5. Phạm vi nghiên cứu

10 chương trình cơ bản.

Nội dung kiến thức môn Hóa học lớp 10 chương trình cơ bản.

Chương 3: Thực nghiệm sư phạm.

6. Mẫu khảo sát - Khối 10 trường THPT Ngô Sĩ Liên, thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang.

- Khối 10 trường THPT Võ Văn Kiệt, thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang.

7. Giả thuyết khoa học Nếu xây dựng và sử dụng hợp lí, có hiệu quả việc dạy học tích hợp giáo dục biến đổi khí hậu trong dạy học môn Hóa học lớp 10 chương trình cơ bản sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học Hóa học ở các trường THPT. 8. Phương pháp nghiên cứu 8.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận: Phương pháp này dùng để thu thập, lựa chọn và xử lí các tài liệu có liên quan đến đề tài gồm: các tài liệu về lí luận dạy học, các bài báo về vấn đề BĐKH, giáo dục môi trường, cơ sở khoa học môi trường, các phương pháp dạy học chung và riêng của bộ môn Hóa học lớp 10… nhằm giải quyết nhiệm vụ của đề tài.

8.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Sử dụng phiếu điều tra với học sinh.

8.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Thống kê các số liệu và các vấn đề có liên quan đến đề tài nghiên cứu.

9. Đóng góp của đề tài - Nội dung và các thiết kế tích hợp nội dung giáo dục BĐKH trong môn Hóa học lớp 10.

- Tài liệu nghiên cứu cho GV và HS trong dạy học tích hợp giáo dục BĐKH môn Hóa học lớp 10 chương trình cơ bản.

10

11

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI

cơ quan chuyên ngành. Công ước cũng chỉ rõ vấn đề đòi hỏi giảm khí nhà kính của các nước phát triển và các nước đang phát triển để có thể ngăn ngừa được sự can thiệp nguy

1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu

hiểm tới khí hậu.

- Chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó với BĐKH, kèm theo quyết định số

1.1.1. Trên thế giới - Tính phức tạp của những vấn đề khí hậu đã làm phát sinh ra một cơ cấu tổ chức

158/2008 QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 2/12/2008 đã chỉ rõ các mục tiêu

độc đáo có khả năng giám định khí hậu, gọi là nhóm chuyên viên liên chính phủ về vấn

của quốc gia trước vấn đề này [19]. Chương trình bao gồm 4 mục tiêu tổng quát và 8

đề BĐKH. Nhóm này được thành lập vào năm 1986 bởi tổ chức khí tượng thủy văn thế

mục tiêu cụ thể đối với tất cả các lĩnh vực, các ngành, các địa phương trước vấn đề

giới (OMM) và chương trình Liên Hiệp Quốc về môi trường (PNUE) với các nhà khoa

BĐKH. Trong chương trình này ngành giáo dục được chú trọng đến mục tiêu

học đại diện cho 170 quốc gia thành viên [3]. Như vậy, vấn đề BĐKH đã được nhiều

GDBĐKHTC trong các ngành học, cấp học, bậc học để đào tạo thế hệ tương lai thích

nước quan tâm từ rất sớm.

ứng kịp thời với BĐKH.

- Yves Sciama [14]– Biến đổi khí hậu, một thời đại mới trên Trái Đất – Nhà xuất

- Cụ thể hóa chương trình mục tiêu quốc gia, ngành Giáo dục đã phê duyệt kế

bản Trẻ đã đề cập tới vấn đề BĐKH với những thông tin rất chính xác. Tác phẩm đã cho

hoạch hành động ứng phó với BĐKH của ngành trong giai đoạn 2011 – 2015 thông qua

chúng ta thấy được biểu hiện cụ thể nhất là sự nóng dần lên do xuất phát từ lối sống tiêu

quyết định 4620/QĐ-BGDĐT ngày 12/10/2010. Ngành Giáo dục đã chỉ rõ kế hoạch ứng

thụ quá mức nguồn năng lượng từ các hóa thạch như dầu lửa và than đốt và cảnh báo sự

phó của mình và một trong các kế hoạch chính là lồng ghép GDBĐKHTC vào các bậc

BĐKH sẽ gây ra những xáo trộn có tầm cỡ toàn cầu. Những chuyên đề mà tác phẩm đề

học, cấp học vào năm 2015.

cập tới là: hiệu ứng nhà kính; dự báo khí hậu; khí hậu nào trong tương lai; những tác

- Tháng 06/2008, nhà xuất bản Khoa học kĩ thuật đã xuất bản dự án “Nâng cao

động của khí hậu trên con người; ai gây ra hiệu ứng nhà kính; thách thức đối với khí hậu.

nhận thức và tăng cường năng lực cho địa phương trong việc thích ứng và giảm nhẹ

Trong bài báo cáo “Ảnh hưởng của mực nước biển dâng cao đối với các nước đang phát

BĐKH, góp phần thực hiện Công ước khung của Liên Hiệp Quốc và Nghị định thư

triển: Phân tích so sánh” của chuyên gia thuộc Ngân hàng Thế giới (WB) công bố đầu

Kyoto về biến đổi khí hậu”, mã số VN/05/009 do Chương trình tài trợ các dự án nhỏ

năm 2007 cũng đã cho biết về mức độ ảnh hưởng và tác hại của BĐKH đến nền kinh tế.

[10]. Quỹ môi trường toàn cầu (GEFSPG) tài trợ, các tỉnh Lào Cai, Ninh Thuận và Bến

Các nghiên cứu trên không đề cập tới vấn đề tích hợp GDBĐKHTC qua môn

Tre là tổ chức đồng tài trợ. Trung tâm khoa học công nghệ Khí tượng thủy văn và Môi

Hóa học THPT nhưng lại giúp tôi có thêm những kiến thức chính xác về vấn đề

trường, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam là tổ chức đề xuất và chủ trì

BĐKH để sử dụng cho đề tài của mình, cụ thể là tôi có thể sử dụng những tài liệu này

thực hiện dự án trong hai năm 2006 – 2007, nhằm mục đích nâng cao nhận thức về

để tích hợp GDBĐKHTC thông qua những nội dung như hiệu ứng nhà kính, hiện

BĐKH và tăng cường năng lực quản lí của các địa phương tham gia dự án trong việc xây

tượng nước biển dâng, những tác động của con người tới vấn đề BĐKH và thách thức

dựng và thực hiện kế hoạch hành động thích ứng và giảm nhẹ BĐKH. Dự án còn nhằm

của BĐKH đối với con người.Từ đó giúp HS có ý thức, thái độ đúng đắn cũng như

tuyên truyền, phổ biến kiến thức về BĐKH trong cộng đồng, các địa phương tham gia dự

thích ứng với BĐKH.

án, góp phần nâng cao nhận thức trong toàn xã hội. Trong dự án này, các nhà nghiên cứu

1.1.2. Ở Việt Nam

đã đưa ra những chiến lược giảm nhẹ BĐKH cũng như chiến lược thích ứng với BĐKH

- Công ước khung của Liên hợp quốc về BĐKH (UNFCCC), nội dung công ước đã chỉ rõ sự quan tâm của con người về BĐKH thông qua các số liệu nghiên cứu của các

12

đều là hợp phần của chính sách ứng phó với BĐKH. - Tại hội thảo “Tăng cường GDBĐKHTC trong giáo dục chính quy và phi chính

13

quy” ngày 14 và 15 tháng 10 năm 2010 đã có rất nhiều bài báo cáo, bài viết nói về vấn

- Bộ Giáo dục và Đào tạo – Giáo dục ứng phó với biến đổi khí hậu (tài liệu tập

đề tích hợp GDBĐKHTC cho nội dung chương trình Hóa học nói chung và chương trình

huấn cho cán bộ quản lí ngành Giáo dục (khu vực Đồng bằng sông Cửu Long)) đã trình

Hóa học THPT nói riêng, trong đó có hơn 35 bài báo và báo cáo khoa học đề cập đến

bày các khối kiến thức chung về BĐKH, tác động của BĐKH và thiên tai đối với một số

các vấn đề cơ bản của việc nghiên cứu và tổ chức GDBĐKHTC theo định hướng vì sự

lĩnh vực kinh tế - xã hội, sức khỏe con người, ứng phó với BĐKH và đưa ra các giải

phát triển bền vững của chuyên gia và tác giả Đức, Thụy Điển, Việt Nam đã gửi đến Ban

pháp ứng phó với BĐKH trong các ngành kinh tế và giáo dục.

tổ chức hội thảo. Nhìn chung, các bài báo tập trung vào 3 vấn đề chính: [9]

Như vậy, thông qua hệ thống tài liệu trên cho thấy vấn đề BĐKH và

+ Chủ đề chính “Giáo dục đối với những thách thức của BĐKH”: giáo dục và

GDBĐKHTC tuy đã có nhiều tác giả nghiên cứu ở nhiều khía cạnh. Song

đào tạo có trách nhiệm và nghĩa vụ tham gia tích cực vào công cuộc GDBĐKHTC vì sự

GDBĐKHTC qua môn Hóa học THPT hiện nay thì chưa có tác giả nào nghiên cứu

phát triển bền vững ở Việt Nam. Một số bài viết đã nhấn mạnh đến vai trò to lớn của

sâu, nên đề tài này là rất cần thiết trong giai đoạn hiện nay để nâng cao năng lực và

giáo dục phổ thông đối với việc tăng cường nhận thức và năng lực thích ứng với BĐKH

chất lượng giáo dục phổ thông.

cho HS các cấp ở Việt Nam và những định hướng cơ bản của GDBĐKHTC trong các

1.1.3. Ở Kiên Giang

nhà trường phổ thông ở Việt Nam. + Chủ đề “Tăng cường giáo dục biến đổi khí hậu vì sự phát triển bền vững”: Các bài viết của các tác giả cũng như công tác tại những vùng miền khác nhau của tổ quốc đã tập trung phản ánh sự cần thiết tích hợp nội dung GDBĐKH vào trong chương trình, giáo dục phổ thông và giáo dục đại học, đặc biệt là ở các trường đại học sư phạm. + Chủ đề “Liên minh các lực lượng giáo dục nhằm thực hiện thành công GDBĐKHTC vì sự phát triển bền vững”: Đây cũng là một chủ đề quan trọng được nhiều tác giả quan tâm và đề cập đến trong các bài viết của mình. Trong các bài viết của mình các tác giả cho rằng liên minh các lực lượng giáo dục để thực hiện GDBĐKH có nghĩa là liên kết, hợp tác chặt chẽ giữa khoa học và giáo dục (PGS.TS Trần Lê Bảo, PGS.TS Ngô Văn Quyết, TS. Joachim Dengtt), giữa nhà trường và cộng đồng địa phương (tác giả Hà Văn Thắng), sử dụng có hiệu quả nhiều phương pháp và công cụ dạy học hiện đại (TS Ngô Thị Tuyên, Ngô Thị Việt Hà, Trần Văn Thanh, Nguyễn Thị Thu…) và sử dụng sức mạnh tổng hợp của thanh niên và phụ nữ (Đào Thị Bích, Trương Minh Đến) trong cuộc đấu tranh chống BĐKH. Các bài báo tại hội thảo đã đưa ra những định hướng chung, một số phương pháp, phương tiện và một số địa chỉ tích hợp GDBĐKHTC vào chương trình nói chung nhưng chưa có một bài viết nào nói về vấn đề “Tích hợp nội dung giáo dục biến đổi khí hậu trong dạy học môn Hóa học lớp 10 trường trung học phổ thông”.

Bản đồ Quy hoạch sử dụng đất năm 2020 tỉnh Kiên Giang Tỉnh Kiên Giang có diện tích tự nhiên 6.346 km², chiều dài bờ biển khoảng 200 km với 82 cửa sông, rạch kéo dài qua 8 huyện, thị xã Hà Tiên và thành phố Rạch Giá, trong đó 2 cửa sông lớn nhất là sông Cái Lớn và sông Cái Bé.

Là tỉnh nằm cuối nguồn của sông Mê Kông, nơi đổ nước ra biển nhưng là đầu

14

15

nguồn của triều biển Tây (Vịnh Thái Lan), Kiên Giang chịu ảnh hưởng nặng nề của biến

trong một giai đoạn nhất định được tính bằng thập kỉ hay hàng triệu năm. Sự biến đổi có

đổi khí hậu (BĐKH), đặc biệt là hiện tượng nước biển dâng, lũ lụt hàng năm.

thể là thay đổi thời tiết bình quân hay thay đổi sự phân bố các sự kiện thời tiết quanh mức

Thực hiện chủ trương theo Nghị quyết số 24 của Ban Chấp hành trung ương Đảng (khóa XI) về chủ động ứng phó với BĐKH, tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường của Đảng, trong những năm qua Tỉnh Ủy, chính quyền tỉnh Kiên Giang đã có nhiều nỗ lực nhằm chủ động trong ứng phó BĐKH.

trung bình. Sự BĐKH có thể giới hạn trong một vùng nhất định hay có thể xuất hiện trên toàn cầu. [3] Có nhiều quan điểm và khái niệm về BĐKH, tuy nhiên qua quá trình nghiên cứu tôi nhận thấy khái niệm được cho là đầy đủ và bao quát nhất là của công ước khung Liên

Nhận thấy những khó khăn, thách thức của BĐKH tác động đến tỉnh, đặc biệt đối

Hiệp Quốc về BĐKH “BĐKH là những ảnh hưởng có hại của biến đổi trong môi

với dải ven biển, vùng trũng thấp và các hải đảo; UBND tỉnh Kiên Giang đã phê duyệt

trường vật lí hoặc sinh học gây ra những ảnh hưởng có hại đáng kể đến thành phần, khả

Kế hoạch hành động ứng phó với BĐKH giai đoạn 2012-2020 và tầm nhìn đến năm

năng phục hồi hoặc sinh sản của các hệ sinh thái tự nhiên và được quản lý hoặc đến

2050. Theo Kế hoạch đề ra trong thời gian đầu tập trung cho công tác nâng cao nhận

hoạt động của các hệ thống kinh tế - xã hội hoặc đến sức khỏe và phúc lợi của con

thức cộng đồng về BĐKH, làm sao đến cuối năm 2015 có khoảng 30% cộng đồng dân

người”. [9]

cư và trên 65% công chức, viên chức nhà nước có hiểu biết cơ bản về BĐKH và các tác

1.2.2. Nguyên nhân, đặc điểm và biểu hiện của BĐKH [9]

động của nó. Đến cuối năm 2020 có trên 80% cộng đồng dân cư và 100% công chức,

a. Nguyên nhân của BĐKH

viên chức nhà nước có hiểu biết về BĐKH. Tuy nhiên, mức độ ảnh hưởng cũng khác

Nguyên nhân chính làm BĐKH Trái đất là do sự gia tăng các hoạt động tạo ra các

nhau giữa các vùng trong tỉnh. Theo kịch bản nước biển dâng cập nhật năm 2011 của Bộ

chất thải khí nhà kính, các hoạt động khai thác quá mức các bề mặt hấp thụ các khí nhà

Tài nguyên và Môi trường cho dải ven biển từ Cà Mau đến Kiên Giang, nếu phát thải khí

kính như sinh khối, rừng, các hệ sinh thái biển, ven bờ và đất liền khác. Nhằm hạn chế sự

nhà kính ở mức trung bình thì đến năm 2020 nước biển dâng từ 9 đến 10 cm; năm

BĐKH, hạn chế và ổn định sáu loại khí nhà kính chủ yếu bao gồm: CO2, CH4, N2O,

2030 từ 13 đến 15cm; năm 2040 từ 19 đến 22cm; năm 2050 từ 25 đến 30cm; vào cuối

HFCS, PFCS và SF6.

thế kỷ 21 mực nước biển dâng cho khu vực này được đánh giá là cao nhất Việt Nam từ

- CO2 phát thải khí đốt cháy nhiên liệu hóa thạch (than, dầu, khí) và là nguồn khí

62 đến 82cm.

nhà kính chủ yếu do con người gây ra trong khí quyển. CO2 cũng sinh ra từ các hoạt

1.2. Những vấn đề chung về biến đổi khí hậu

động công nghiệp như sản xuất xi măng và cán thép.

- CH4 sinh ra từ các bãi rác, lên men thức ăn trong ruột động vật nhai lại, hệ thống

1.2.1. Khái niệm về BĐKH Thời tiết (được biểu hiện bằng các hiện tượng: nắng, mưa, mây, nóng, lạnh,…) tại bất kì nơi nào, thường thay đổi nhanh chóng trong một ngày hay từ ngày này qua ngày khác, năm này qua năm khác, ngay cả khi khí hậu không thay đổi. [9] Khí hậu là trạng thái trung bình của thời tiết tại một khu vực nào đó, ví dụ như

khí, dầu tự nhiên và khai thác than.

- N2O từ phân bón và các hoạt động công nghiệp.

- HFCS được sử dụng thay cho các chất phá hủy ôzôn (ODS) và HFC - 23 là sản phẩm phụ của quá trình sản xuất HCFC - 22.

một tỉnh, một nước, một châu lục hoặc toàn cầu trên cơ sở chuỗi số liệu dài, khoảng 30

- PFCS sinh ra từ các quá trình sản xuất nhôm.

năm trở lên. [9]

- SF6 sử dụng trong vật liệu cách điện và trong quá trình sản xuất Magiê.

BĐKH là sự thay đổi của hệ thống khí hậu gồm khí quyển, thủy quyển, sinh

b. Đặc điểm của BĐKH

quyển, thạch quyển hiện tại và trong tương lai bởi các nguyên nhân tự nhiên và nhân tạo

- BĐKH diễn ra chậm, từ từ, khó phát hiện, khó ngăn chặn và đảo ngược.

16

17

- BĐKH diễn ra trên phạm vi toàn cầu, có ảnh hưởng đến tất cả các lĩnh vực có liên quan đến đời sống và hoạt động của con người.

Biểu hiện thuyết phục nhất cho sự BĐKH là “ lượng CO2, vượt quá ngưỡng tự nhiên suốt 650.000 năm qua. Ngưỡng biến đổi khí hậu nguy hiểm là khi nhiệt độ tăng

- BĐKH diễn ra với cường độ ngày một tăng và hậu quả khó lường trước.

thêm khoảng 2°C. Ngưỡng này báo hiệu một xu thế rất khó tránh khỏi là các thành quả

- BĐKH là nguy cơ lớn nhất mà con người phải đối mặt với tự nhiên trong suốt

phát triển con người bị đẩy lùi nhanh chóng và tình trạng môi trường sinh thái bị hủy hoại ở mức không thể khắc phục được” (UNDP, 2007/2008) [3]. Cụ thể:

lịch sử phát triển của mình. c. Các biểu hiện của BĐKH trên thế giới

a. Hiệu ứng nhà kính

- Nhiệt độ không khí của Trái Đất đang có xu hướng nóng dần lên: từ năm 1850 đến nay nhiệt độ trung bình đã tăng 0,740C; trong đó nhiệt độ tại 2 cực của Trái Đất tăng gấp 2 lần so với số liệu trung bình toàn cầu. Ở Việt Nam trong vòng 50 năm (1957 2007) nhiệt độ không khí trung bình tăng khoảng 0,5 - 0,70C. Dự báo, nhiệt độ không khí trung bình sẽ tăng từ 1 - 20C vào năm 2020 và từ 1,5 - 20C vào năm 2070.

- Sự dâng cao của mực nước biển gây ngập úng và xâm nhập mặn ở các vùng thấp ven biển, xóa sổ nhiều đảo trên biển và đại dương.

Trong thế kỷ XX, trung bình mực nước biển ở châu Á dâng cao 2,44mm/năm; chỉ riêng thập kỷ vừa qua là 3,1mm/năm. Dự báo trong thế kỷ XXI, mực nước biển dâng cao từ 2,8 - 4,3mm/năm. Ở Việt Nam, tốc độ dâng lên của mực nước biển khoảng 3mm/năm (giai đoạn 1993 - 2008) tương đương với tốc độ dâng lên của mực nước biển trong các đại dương thế giới. Dự báo đến giữa thế kỷ XXI, mực nước biển có thể dâng thêm 30cm và đến cuối thế kỷ 21 mực nước biển có thể dâng lên 75cm so với thời kỳ 1980 - 1999.

- Sự thay đổi thành phần và chất lượng khí quyển có hại cho môi trường sống của con người và các sinh vật trên Trái Đất.

- Có sự xuất hiện của nhiều thiên tai bất thường, trái quy luật, mức độ lớn như bão, mưa lớn, hạn hán gây nên những tổn thất to lớn về người và tài sản.

1.2.3. Một số hiện tượng của BĐKH [10] Các biểu hiện và tác động của sự biến đổi khí hậu trái đất gồm: Sự nóng lên của khí quyển và Trái đất; Sự thay đổi thành phần và chất lượng khí quyển có hại cho môi trường; Sự dâng cao mực nước biển do tan băng; Sự di chuyển của các đới khí hậu… [16]

Hiệu ứng nhà kính - Khái niệm: “Kết quả của sự trao đổi không cân bằng về năng lượng giữa Trái đất với không gian xung quanh, dẫn đến sự gia tăng nhiệt độ của khí quyển Trái đất được gọi là hiệu ứng nhà kính.”

- Nguyên nhân: Có nhiều khí gây hiệu ứng nhà kính, gồm CO2, CH4, N2O, hơi nước,… nhưng đặc biệt quan trọng là khí điôxit cacbon (CO2) được tạo thành do sử dụng năng lượng từ nhiên liệu hóa thạch, phá rừng và chuyển đổi sử dụng đất,… Khi ánh sáng mặt trời chiếu vào Trái đất, một phần Trái đất hấp thu và một phần được phản xạ vào không gian. Các khí nhà kính có tác dụng giữ lại nhiệt của Mặt trời, không cho nó phản xạ đi. Nếu các khí nhà kính tồn tại vừa phải thì chúng giúp cho nhiệt độ Trái đất không quá lạnh nhưng nếu chúng có quá nhiều trong khí quyển thì kết quả là Trái đất nóng lên.

- Hậu quả: Làm tăng nhiệt độ trên toàn cầu và làm thay đổi khí hậu trong các thập kỉ, thập niên kế tiếp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự sống của con người, môi trường xung quanh và thiệt hại rất lớn về kinh tế.

18

19

- Khái niệm: Là mưa có tính axít do một số chất khí hòa tan trong nước mưa tạo

b. Thủng tầng ozon

thành các axít khác nhau.

- Nguyên nhân: do sự gia tăng lượng oxit của Lưu huỳnh và Nitơ ở trong khí quyển và do hoạt động của con người gây nên.

- Hậu quả: Tác động tích cực là làm mát Trái đất, cân bằng hệ sinh thái. Tác động tiêu cựclà ảnh hưởng lên ao hồ và hệ thủy sinh vật, thực vật, đất, khí quyển, các công trình kiến trúc, các vật liệu và đặc biệt là cuộc sống, sinh hoạt, sản xuất của con người. d. Lũ lụt, hạn hán Tầng Ozôn có vai trò rất quan trọng với sự sống trên trái đất.

Lũ lụt:

- Khái niệm: Ozôn là một chất khí có trong thiên nhiên, nằm trên tầng cao khí quyển của Trái đất, ở độ cao 25km trong tầng bình lưu, gồm 3 nguyên tử oxy (O3), hấp thụ phần lớn những tia tử ngoại từ Mặt trời chiếu xuống gây ra các bệnh về da. Chất khí ấy hợp thành một lớp bao bọc quanh hành tinh thường được gọi là tầng ozôn.

- Nguyên nhân: Do hoạt động của núi lửa, một số loại sinh vật biển có khả năng tạo ra hợp chất bền tuy nhiên nguyên nhân này rất nhỏ, con người thải các chất khí CFC, DOS vào khí quyển,…

- Hậu quả: Tăng cường ung thư da không sắc tố lên thêm 300.000 ca/ năm. Tăng Ngập lụt ở thành phố Hồ Chí Minh

thêm 1,7 triệu ca đục tinh thể mỗi năm. Ức chế hệ thống miễn dịch ở người và sự sinh trưởng của thực vật. Giảm thực vật phù du biển, từ đó làm giảm lượng hải sản. Nhiều

- Khái niệm: Lũ là hiện tượng dòng nước do mưa lớn tích lũy từ nơi cao tràn về dữ dội làm ngập lụt một khu vực hoặc một vùng trũng thấp hơn

thiên tai nguy hiểm…

- Nguyên nhân: Có rất nhiều nhân tố tác động và trực tiếp hình thành lũ quét:

c. Mưa Axít

Điều kiện khí tượng thủy văn (cường độ mưa, thời gian mưa, lưu lượng và mực nước trên các sông,…) và điều kiện địa hình (phân bố địa hình, đặc điểm thổ nhưỡng, độ dốc lưu vực,…).

- Hậu quả: Thiếu nước sạch, lương thực, nơi ở. Nguy cơ dịch bệnh tăng cao…

Hạn hán:

Mưa Axít 20

21

e. Sa mạc hóa

Hạn hán, nhiễm mặn ở các tỉnh Nam bộ - Khái niệm: Hạn hán là hiện tượng lượng mưa thiếu hụt nghiêm trọng kéo dài,

làm giảm hàm lượng ẩm trong không khí và hàm lượng nước trong đất, làm suy kiệt dòng chảy sông suối, hạ thấp mực nước ao hồ, mực nước trong các tầng chứa nước dưới

Sa mạc hóa đất đai - Khái niệm: Sa mạc hóa là hiện tượng suy thoái đất đai ở những vùng khô hạn, bán khô hạn, vùng ẩm nữa khô hạn, gây ra bởi con người và BĐKH.

đất gây ảnh hưởng xấu đến sự sinh trưởng của cây trồng, làm suy thoái gây đói nghèo,

- Nguyên nhân:

dịch bệnh.

+ Phần lớn là do tác động của con người từ khoảng 10.000 năm nay. Việc lạm

- Nguyên nhân:

dụng đất đai trong các ngành chăn nuôi gia súc, canh tác ruộng đất, phá rừng, đốt đồng,

+ Nguyên nhân khách quan: Do khí hậu, thời tiết bất thường gây nên lượng mưa

trữ nước, khoan giếng, BĐKH đã góp sức làm sa mạc hóa nhiều vùng trên trái đất.

thường xuyên ít ỏi hoặc nhất thời thiếu hụt.

+ Hiện tượng ấm dần lên của Trái Đất cũng là một trong những nguyên nhân

+ Nguyên nhân chủ quan: Do con người gây ra, trước hết là do tình trạng phá rừng bừa bãi làm mất nguồn nước ngầm dẫn đến cạn kiệt nguồn nước. Ngoài ra còn do việc trồng cây xanh chưa phù hợp, công trình thi công chưa hiện đại hóa,…

gây ra những đợt hạn hán nghiêm trọng, có thể phá hủy nhiều thảm thực vật không thể phục hồi.

- Hậu quả: nét đa dạng sinh học bị suy giảm và năng suất đất đai cũng kém đi,

- Hậu quả:

kinh tế bị ảnh hưởng.

+ Dẫn đến đói nghèo, dịch bệnh, thậm chí chiến tranh do xung đột nguồn nước.

1.3. Thực tiễn tác động của BĐKH [12], [9], [8]

+ Tác động đến môi trường như hủy hoại các loài thực vật, động vật, quần cư

1.3.1. Đối với thế giới

hoang dã, làm giảm chất lượng không khí, nước, làm cháy rừng, xói lở đất.

Cùng với những vấn đề đáng quan tâm như đói nghèo, dịch bệnh,…vấn đề

+ Tác động tới kinh tế - xã hội như giảm năng suất cây trồng, giảm diện tích gieo

BĐKH đang là thách thức, mối lo ngại rất lớn mà nhân loại phải giải quyết. BĐKH tác

trồng, giảm sản lượng cây trồng, chủ yếu là sản lượng cây lương thực. Tăng chi phí sản

động rất lớn đối với các nước phát triển, các nước đang phát triển. Tuy nhiên, các nước

xuất nông nghiệp, giảm thu nhập của lao động nông nghiệp.

vùng ven biển phải gánh chịu rất lớn do ảnh hưởng của nước biển dâng, lũ lụt, bão tố.

Hầu hết sự gia tăng nhiệt độ trung bình trên toàn cầu quan sát được từ giữa thế kỷ 20 có thể do tăng nồng độ khí nhà kính. Trong hơn 50 năm qua, nhiệt độ ở các lục địa (trừ Nam Cực) đã tăng lên đáng kể.

22

23

Trong hơn 50 năm qua: số ngày lạnh, đêm lạnh và sương giá ít hơn ở hầu hết các

Đến năm 2010, nhiệt độ trung bình khu vực Nam Á và Đông Nam Á tăng

khu vực đất liền và tăng số ngày nóng, đêm nóng. Các đợt sóng nhiệt trở nên thường

không nhiều, ở mức độ cao cũng chỉ từ 0,5 - 0,70C. Nhưng đến năm 2070, nhiệt độ

xuyên hơn ở hầu hết các khu vực đất liền, tần suất của các hiện tượng như mưa lớn tăng

trung bình khu vực này tăng khá cao, ở mức trung bình tăng 1,5 - 2,50C và ở mức

ở hầu hết các khu vực.

cao, tăng tới 3,0 - 4,50C. Bảng 1.1. Kịch bản nhiệt độ cho năm 2010 và 2017 (0C)

Bão nhiệt đới gia tăng, xuất hiện với cường độ mạnh ở Bắc Đại Tây Dương từ khoảng năm 1970 và không thấy tăng lên ở những nơi khác. Cũng không có xu thế rõ

Khu vực

Năm

Thấp

Trung bình

Cao

ràng về số lượng các cơn bão nhiệt đới hàng năm. Những biến đổi về tuyết, băng và các

Inđônêxia, Philipin, bờ biển Nam và

2010

0,1

0,3

0,5

vùng đất đóng băng, kích thước các hồ băng và sự bất ổn ở các vùng núi, vùng đóng băng khác dẫn đến những thay đổi ở một số hệ sinh thái Nam Cực và Bắc Cực.

Một số hệ sinh thái dưới nước cũng bị ảnh hưởng do tăng lưu lượng nước, ảnh hưởng đến cấu trúc nhiệt và chất lượng nước sông hồ và các hệ sinh thái trên cạn, các hệ sinh thái biển và nước ngọt, những thay đổi về hệ động vật, thực vật và sự phong phú của tảo, sinh vật phù du và cá liên quan đến sự gia tăng nhiệt độ của nước, cũng như liên quan đến những thay đổi về độ che phủ của băng, độ mặn, hàm lượng ôxy và sự lưu thông của nước.

Đông Nam Á

2070

0,4

1,5

3,0

Lãnh thổ Nam và Đông Nam (không

2010

0,3

1,2

0,7

tính Nam Á thuộc cận nhiết đới).

2070

1,2

2,5

4,5

1.3.3. Đối với Việt Nam Theo đánh giá của Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP, 2007), Việt Nam nằm trong top 5 nước đứng đầu thế giới dễ bị tổn thương nhất của BĐKH. Việt Nam vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức trong việc loại trừ chất phá hủy tầng Ozôn, lượng sử dụng các chất HCFC ở Việt Nam hiện nay vào khoảng 3000 tấn và sẽ còn tăng

Trên thế giới, vùng bị sa mạc hóa nhiều nhất là trung Á và nam sa mạc Xahara, nơi đại bộ phận dân chúng đều sống trong cảnh nghèo khổ và phải đối mặt với tình trạng xâm thực không thể cưỡng lại của cát bụi.

trong thời gian tới. ĐBSCL là vùng đất thấp ven biển của Việt Nam sẽ là khu vực bị tác động nặng nề nhất do BĐKH gây ra. Trong các tháng mùa khô, nhiều tỉnh vùng ĐBSCL đang bị

1.3.2. Đối với khu vực

nước biển xâm nhập mặn sâu làm thiệt hại cho sản xuất nông nghiệp, nhiều khu vực đã

Đông Nam Á là khu vực bao gồm các quốc đảo và nhiều quốc gia nằm ở những vùng bờ biển thấp hoặc những vùng ngay cửa sông, là khu vực đặc biệt dễ bị tổn thương do BĐKH và mực nước biển dâng.

thiếu nước ngọt phục vụ sinh hoạt. Không chỉ gây mất đất sản xuất nông nghiệp mà nó còn tác động nặng nề đến môi trường thủy sản ở ĐBSCL. Nếu mực nước biển trung bình dâng cao thêm 1m sẽ có tới 38% diện tích vùng

Đến những năm 2050, lượng nước ngọt có thể sử dụng được ở Trung Á, Nam Á, Đông Á và Đông Nam Á, đặc biệt tại các lưu vực sông lớn sẽ giảm một cách đáng kể.

Vùng ven biển, nhất là các vùng châu thổ rộng lớn đông dân sẽ chịu rủi ro nhiều nhất, do lũ từ sông, biển.

BĐKH kết hợp đô thị hoá, công nghiệp hoá và phát triển kinh tế nhanh chóng gây

ĐBSCL bị ngập hoàn toàn trong nước biển và sẽ có tới 90% diện tích đất ở ĐBSCL bị nhiễm mặn.

- Theo bộ tài nguyên môi trường: + Nhiệt độ cao nhất trung bình của mùa khô sẽ tăng từ 33 - 35oC lên 35 - 37oC + Lượng mưa đầu vụ hè thu (15/4-15/5) sẽ giảm khoảng 10 - 20%

áp lực tới tài nguyên thiên nhiên và môi trường. Sự hoành hành của dịch bệnh và tỷ lệ tử

+ Khi mực nước biển dâng thêm 75cm, diện tích bị ngập sẽ là 7.580 km2 (19%)

vong do tiêu chảy, chủ yếu liên quan đến lũ lụt và hạn hán sẽ gia tăng ở Đông Nam Á do

+ Khi nước biển dâng 1m ước tính diện tích bị ngập là 15.116 km2 (27,8%)

những thay đổi trong chu trình thuỷ văn.

+ Diện tích lúa 2 vụ giảm 1,8% cho đến giữa thập niên 2030

24

25

Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) và đồng bằng sông Hồng là những vùng

nắng nóng kéo dài, nhiệt độ giữa trưa rất cao, số ngày nóng bức tăng, nhiệt độ trung bình

trũng nên bị ảnh hưởng nhiều nhất khi xảy ra ngập lụt, xâm nhập mặn và các hiện tượng

cao, có hiện tượng khô hạn, thiếu nước cho sản xuất… Nhiệt độ tăng cao dẫn đến cháy

thời tiết xấu.

rừng, mỗi năm xảy ra hàng chục vụ cháy gây thiệt hại lớn đến rừng tràm.

Tác động lượng mưa nước biển dâng làm gia tăng thêm diện tích ngập lụt của tỉnh, vốn là trước đây hàng năm đã bị ngập lụt theo mùa, bây giờ các vùng đất thấp có thể ngập lụt vĩnh viễn. ảnh hưởng đến sản xuất nhất là sản xuất nông nghiệp và thủy sản làm thay đổi ranh giới mặn, nước lợ, nước ngọt dẫn đến ảnh hưởng hệ sinh thái biển và ven biển, ảnh hưởng đến đánh bắt nuôi trồng thủy sản” Tác động của biến đổi khí hậu đối với tài nguyên nước, như chế độ mưa thay đổi có thể gây lũ lụt nghiêm trọng vào mùa mưa và hạn hán vào mùa khô; đặc biệt tình trạng mùa khô kéo dài, nhiệt độ không khí tăng cao, lượng mưa thấp kèm theo nước từ thượng nguồn đổ về ít đã gây nên tình trạng hạn hán, thiếu nước ngọt phục vụ cho sản xuất, ảnh hưởng đến sinh hoạt và đời sống người dân. Mặt khác, biến đổi khí hậu gây nên tình trạng nước biển dâng tràn sâu vào nội đồng gây nhiễm mặn cho nguồn nước mặt, làm cho cuộc sống người dân khó khăn do thiếu nước ngọt phục vụ sinh hoạt và

Trên thực tế, BĐKH tác động hàng chục triệu người Việt Nam. Hệ quả để lại đang khiến cho cuộc sống người nghèo và những người cận nghèo ở vùng núi, vùng biển, vùng đồng bằng bị đe dọa. Lượng mưa thất thường và luôn biến đổi, nhiệt độ tăng cao hơn, diễn biến thời tiết khốc liệt hơn. Tần suất và cường độ bão lũ, triều cường tăng đột biến. Các dịch bệnh xuất hiện lan tràn, diện tích rừng ngập mặn cũng bị tác động, nguy cơ các loài thực vật, động vật gia tăng.

1.3.4. Đối với Kiên Giang

sản xuất.

1.3.5. Ứng phó với BĐKH [9] Có hai nhóm giải pháp quan trọng nhất để đối phó với những thách thức do BĐKH gây ra là giải pháp giảm nhẹ BĐKH và giải pháp thích ứng với những thay đổi của điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, giảm thiểu những thiệt hại của thiên tai do BĐKH gây ra.

- Giảm nhẹ: Theo Ban Liên Chính phủ về BĐKH (IPCC) giảm nhẹ có nghĩa là sự

Theo nghiên cứu và dự báo của các nhà khoa học, đến năm 2100, BĐKH toàn cầu sẽ làm môi trường tự nhiên, kinh tế - xã hội vùng ĐBSCL thay đổi lớn, trong đó, tỉnh Kiên Giang cũng không nằm ngoài những quy luật và ảnh hưởng chung của khu vực.

Những năm qua, đã có nhiều biểu hiện của BĐKH xảy ra ở Kiên Giang như : + Bão - điều chưa từng xảy ra, đã xảy ra ở Kiên Giang năm 1997, gây thiệt hại về người và của rất lớn.

can thiệp của con người nhằm làm giảm nguồn phát thải khí nhà kính, hoặc cải thiện các bể chứa khí nhà kính. Các biện pháp giảm nhẹ: + Nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng: sử dụng các thiết bị tiết kiệm năng lượng và hiệu suất cao, tránh tổn thất năng lượng. + Tăng cường sử dụng các nguồn năng lượng mới và năng lượng tái tạo: gió, năng lượng Mặt Trời, thủy điện nhỏ, điện thủy triều, địa nhiệt…

+ Lốc xoáy, mưa giông, sấm sét ảnh hưởng ngày càng nghiêm trọng, xảy ra thường xuyên hơn, mùa mưa có xu hướng thất thường.

+ Bảo vệ và tăng cường các bể chứa và hấp thụ khí nhà kính: trồng và bảo vệ rừng, khai thác rừng hợp lí, chống cháy rừng; trồng rừng ngập mặn…

+ Thường xảy ra các đợt hạn hán cục bộ. Nhiệt độ có xu hướng tăng, nhiều đợt 26

27

+ Tăng cường thu hồi khí nhà kính từ các mỏ khai thác than, dầu khí, bãi rác thải…

hoá, lối sống, cơ cấu kinh tế và xã hội nhằm bảo vệ khí hậu, giảm thiểu tác động tiêu cực và thích ứng với biến đổi khí hậu.” [16]

-Thích ứng: Đề cập đến khả năng tự điều chỉnh của một hệ thống để thích nghi

Tuy nhiên, để phù hợp với mục đích giáo dục phổ thông hiện nay thì khái niệm

với những biến đổi của khí hậu nhằm giảm nhẹ những nguy cơ thiệt hại, để đối phó với

của PGS.TS Trần Đức Tuấn – trung tâm nghiên cứu và hỗ trợ giáo dục vì sự phát triển

những hậu quả (có thể xảy ra) hoặc tận dụng những cơ hội. Riêng đối với Việt Nam, các

bền vững – trường đại học sư phạm Hà Nội đưa là phù hợp, cụ thể là: “ GDBĐKHTC là

nhà khoa học và các nhà quản lý đã đề xuất 8 giải pháp thích ứng với BĐKH của Việt

giúp cho người học hiểu và biết được những tác động của hiện tượng nóng lên toàn cầu

Nam gồm:

hiện nay, đồng thời khuyến khích thay đổi thái độ và hành vi cần thiết để đưa thế giới

+ Chấp nhận tổn thất: Phương pháp thích ứng là phản ứng cơ bản “không

phát triển bền vững trong tương lai”. [16]

làm gì cả”. + Chia sẻ tổn thất: chia sẻ tổn thất giữa cộng đồng dân cư, bảo hiểm. + Làm thay đổi nguy cơ: giảm nhẹ BĐKH. + Ngăn ngừa các tác động: thích ứng từng bước và ngăn chặn các tác động của BĐKH và bất ổn của khí hậu. + Thay đổi cách sử dụng: BĐKH khiến các hoạt động kinh tế không thể thực hiện thì có thể thay đổi cách sử dụng. + Thay đổi/chuyển địa điểm: thay đổi/chuyển địa điểm của các hoạt động kinh tế. + Nghiên cứu: phát triển công nghệ mới và phương pháp mới về thích ứng. + Giáo dục, thông tin và khuyến khích thay đổi hành vi: phổ biến kiến thức thông qua các chiến dịch thông tin công cộng và giáo dục, dẫn đến việc thay đổi hành vi.

Các giải pháp này rất đa dạng, phong phú, song phải phù hợp với tình hình cụ thể về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và dân cư của từng địa phương. BĐKH có thể dẫn đến những hậu quả khác nhau đối với mỗi khu vực. Bão lớn có sức tàn phá mạnh ở vùng ven biển trực tiếp gây sạt lở bờ biển, tràn ngập nước mặn, phá hủy công trình xây dựng, nhà cửa... Đối với vùng núi sẽn gây mưa lớn, lũ lụt, lũ quét, sạt lở đường... gây những tổn thất và thiệt hại to lớn.

Vì vậy việc tuyên truyền phổ biến sâu rộng các kiến thức, kinh nghiệm cụ thể của các địa phương có hoàn cảnh tương tự là rất cần thiết và có tác dụng thiết thực.

1.4. Giáo dục biến đổi khí hậu toàn cầu (GDBĐKHTC) 1.4.1. Khái niệm Hiện nay, khái niệm GDBĐKHTC được đề cập không nhiều trên các tài liệu.

Trên phương diện xã hội và văn hoá,“ GDBĐKHTC có nghĩa là học tập để thay đổi văn

28

Bảo vệ khí hậu, giảm thiểu tác động tiêu cực và thích ứng với biến đổi khí hậu 1.4.2. Phân biệt GDBĐKHTC và GDMT Nếu như “GDMT là quá trình giáo dục nhằm giúp cho mỗi HS có những nhận thức về môi trường thông qua kiến thức về môi trường (khái niệm, mối liên hệ, qui luật,…), tạo cho HS có ý thức, thái độ đối với môi trường, trang bị các kĩ năng thực hành. Kết quả là HS có được ý thức trách nhiệm với môi trường và biết hành động thích hợp để bảo vệ môi trường, ứng xử thích nghi thông minh với môi trường” [19] thì “GDBĐKHTC là giúp cho người học hiểu và biết được những tác động của hiện tượng nóng lên toàn cầu hiện nay, đồng thời khuyến khích thay đổi thái độ và hành vi cần thiết để đưa thế giới phát triển bền vững trong tương lai”. [16] - GDMT và GDBĐKHTC đều là một trong những con đường tiếp cận phát triển bền vững có hiệu quả hiện nay trên thế giới. Thông qua việc khai thác các tri thức trong 29

từng tiết học trên lớp hoặc tổ chức các hoạt động ngoài giờ để tiến hành GDMT và

1.5. Hành động ứng phó với BĐKH

GDBĐKHTC. Nhà trường sẽ góp phần hình thành ở HS sự hiểu biết, ý thức, trách nhiệm

1.5.1. Trên thế giới và Việt Nam

và kĩ năng thích hợp để bảo vệ, ứng xử và thích nghi thông minh với môi trường.

- Bản thân GDMT là một nguồn lực vô tận cho việc GDBĐKHTC. Tuy nhiên, về bản chất thì GDMT và GDBĐKHTC có sự khác biệt. Ô nhiễm môi trường sẽ kéo theo sự ô nhiễm về nguồn nước, không khí, đất, tiếng ồn, tài nguyên rừng bị suy giảm… Ví dụ như ô nhiễm nguồn nước thì chúng ta có thể có các biện pháp khắc phục như hạn chế xả hay thải nước bẩn bị ô nhiểm chưa được xử lí ra sông, hồ. Nếu như tài nguyên đất bị ô nhiễm và giảm sút chất lượng thì chúng ta sẽ có các biện pháp cải tạo một cách phù hợp để đưa chất lượng đất tốt hơn. Nếu như tài nguyên rừng bị tàn phá nghiêm trọng thì chúng ta sẽ có các giải pháp là khai thác rừng hợp lí, tích cực trồng rừng,… nhưng BĐKH thì có thể hiểu là hậu quả của hoạt động thải các chất khí nhà kính vào khí quyển của loài người, gây nên hiện tượng nóng lên của bầu khí quyển và của nước đại dương.

Hệ quả là băng tại các địa cực, trên núi cao tan chảy, làm mực nước biển dâng cao, nhấn chìm nhiều vùng đất ven biển; các hiện tượng của thời tiết, khí hậu mang tính quy luật như vận động của các khối không khí, mưa, bão,… trở nên bất thường bởi tác động của sự gia tăng nhiệt độ đó, kéo theo những tác hại đối với con người và đặc trưng rất riêng là sự thay đổi trong môi trường không khí. Trước những biểu hiện của BĐKH đang xảy ra thì chúng ta chỉ có thể thích ứng và ứng phó với nó chứ không thể ngăn chặn được nữa. Do đó, GDBĐKHTC không phải là giáo dục cho HS khắc phục, cải biến hay thay đổi những tác hại của BĐKH mà chỉ có thể giúp HS hình thành và phát triển năng lực thích nghi và ứng phó với những thách thức của BĐKH, hạn chế thái độ bi quan của HS trước ảnh hưởng của BĐKH. - Trong những nỗ lực để bảo vệ môi trường và hạn chế ảnh hưởng của BĐKH thì không ai có thể đứng ngoài cuộc, mục đích tối cao của GDBĐKHTC là hình thành và phát triển năng lực thích ứng với những thách thức với BĐKH trong đời sống thực tế chứ không phải chỉ là những kiến thức hay ý thức như trong GDMT.

Hành động ứng phó với biến đổi khí hậu - Ý thức về những tác hại do con người gây ra cho môi trường Trái Đất, gần đây đã có sự đồng thuận của cộng đồng quốc tế trong nỗ lực ngăn chặn những ảnh hưởng nguy hại do BĐKH toàn cầu. Nhiều diễn đàn quốc tế đã ngày càng thu hút được sự quan tâm của các nhà khoa học, doanh nghiệp, chính trị cũng như các nhà hoạch định chính sách đối ngoại như Liên hợp quốc, WTO, EU, ASEM, APEC, ASEAN... một điều chắc chắn rằng những thoả thuận kinh tế, chính trị, thương mại song phương hoặc đa phương gắn liền với vấn đề BĐKH luôn nhận được sự tán thành và hợp tác.

- Những cam kết quốc tế được cụ thể hoá vào năm 1997 khi Nghị định thư Kyoto ra đời và chính thức có hiệu lực vào năm 2005 liên quan đến Chương trình khung về vấn đề BĐKH mang tầm quốc tế của Liên hợp quốc với mục tiêu cắt giảm lượng khí thải gây ra hiệu ứng nhà kính.

- Kể từ tháng 11/2007 đã có khoảng 175 quốc gia kí kết tham gia chương trình

30

31

này. Nghị định thư Kyoto cũng ràng buộc 37 quốc gia phát triển đến năm 2012 phải cắt

được mức độ tác động của BĐKH đối với các lĩnh vực, ngành và địa phương trong từng

giảm khí thải xuống 5% so với mức của năm 1990. Nghị định thư cũng được khoảng 137

giai đoạn và xây dựng được kế hoạch hành động có tính khả thi để ứng phó hiệu quả với

quốc gia đang phát triển tham gia kí kết trong đó có Brazil, Trung Quốc và Ấn Độ vốn là

BĐKH cho từng giai đoạn ngắn hạn và dài hạn nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững

những nền kinh tế mới nổi và có lượng khí phát thải cao. Sự kiện chính phủ Nga, quốc

của đất nước, tận dụng cơ hội phát triển nền kinh tế theo hướng các-bon thấp và tham gia

gia chiếm 17% lượng khí thải, phê chuẩn Nghị định thư vào năm 2004 và chính phủ

cùng cộng đồng quốc tế trong nỗ lực giảm nhẹ BĐKH, bảo vệ hệ thống khí hậu Trái Đất.

Ôxtrâylia ký kết Nghị định thư vào năm 2007, đã gây sức ép buộc Mĩ (quốc gia chiếm

1.5.3. Hành động của chúng ta

25% lượng khí thải ) - hiện là quốc gia phát triển duy nhất không phê chuẩn Nghị định

Thực tế cho thấy, BĐKH đang đe doạ nghiêm trọng đến lợi ích sống còn của con

thư Kyoto - phải thay đổi quan điểm trong thời gian gần đây. Thế giới hi vọng thái độ

người trên khắp hành tinh và làm cho Trái Đất chúng ta ngày càng trở nên mỏng manh,

tích cực và sự tham gia có trách nhiệm của Mĩ sẽ được thể hiện khi Chính phủ của Tổng

dễ bị tổn thương và ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững trong tương lai. Ngay từ bây

thống Obama tham gia Hội nghị Copenhagen. Tuy nhiên, cho đến nay tình hình này vẫn

giờ, chúng ta cần phải ý thức hơn đối với môi trường thông qua từng công việc cụ thể

chưa có gì sáng sủa hơn, chưa có bước tiến triển mang tính đột phá trong cuộc chiến ứng

của mỗi cá nhân.

phó với BĐKH toàn cầu.

Trước tiên, đó chính là sự thay đổi thói quen hàng ngày trong cuộc sống theo

Như vậy, Nghị định thư Kyôtô được mong đợi sẽ là một thành công trong vấn đề

hướng tiết kiệm năng lượng. Chỉ cần một cái nhấn nút tắt đèn hay các thiết bị điện, điện

cắt giảm khí gây hiệu ứng nhà kính. Mục tiêu được đặt ra nhằm "Cân bằng lại lượng khí

tử khi ra vào phòng ở hoặc nơi làm việc là góp phần tiết kiệm năng lượng, bảo vệ môi

thải trong môi trường ở mức độ có thể ngăn chặn những tác động nguy hiểm cho sự tồn

trường và giảm thiểu năng lượng và các chi phí phải trả.

tại và phát triển của con người vốn chịu ảnh hưởng sâu sắc của môi trường”. Trong

Thứ hai, cần phải nhận thức đầy đủ hơn về nguyên nhân và hậu quả của sự

những năm tới, xu thế chung của hợp tác quốc tế và khu vực để đối phó với vấn đề

BĐKH để vận dụng trong những hoàn cảnh cụ thể, đặc biệt là đối với những người “ra

BĐKH sẽ được tăng cường, tập trung vào quá trình thiết lập cơ chế hợp tác, nghiên cứu

quyết định”. Ví dụ: Bạn là người có quyền nhập khẩu thiết bị sản xuất thì nhất quyết phải

và đánh giá tác động, xây dựng biện pháp phòng ngừa và nghiên cứu công nghệ, năng

nói không với “Công nghệ lạc hậu, sử dụng nhiều nhiên liệu và phát thải khí gây hiệu

lượng mới.

ứng nhà kính”.

Mặc dù vậy, quá trình hợp tác sẽ còn gặp nhiều khó khăn, trắc trở do còn nhiều sự

Thứ ba, nghiên cứu khoa học và ứng dụng những thành tựu mới vào trong hiện

khác biệt về lợi ích giữa các quốc gia trong việc thực hiện các cam kết quốc tế liên quan

thực cuộc sống là sự đóng góp thiết thực nhất của chúng ta. Hiện nay, trên thế giới đã tập

đến vấn đề BĐKH (cơ bản là việc giảm chất thải gây hiệu ứng nhà kính hoặc sử dụng tiết

trung vào việc nghiên cứu ứng dụng những nguồn năng lượng sạch như năng lượng Mặt

kiệm nhiên liệu có thể ảnh hưởng xấu đến tăng trưởng kinh tế của nhiều quốc gia), việc

Trời, sức gió, sóng biển... để tạo ra những sản phẩm thân thiện với môi trường. Trong

sản xuất theo Chương trình cơ cấu phát triển sạch (The Clean Development

xây dựng đã chú ý đến kiến trúc sinh thái, trong du lịch đã xuất hiện nhiều hơn sản phẩm

Mechanism-CDM) đòi hỏi đầu tư lớn và công nghệ phức tạp...

du lịch sinh thái... đây đều là những hướng đi tích cực.

Vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 158/2008/QĐ - TTg phê

Thứ tư, bạn hãy là một tuyên truyền viên có trách nhiệm thông qua trao đổi,

duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia về ứng phó với BĐKH. Ngày 12/01/2009, tại

chuyện trò với gia đình, bạn bè, hàng xóm...về những vấn đề môi trường (như hạn chế xả

TP.Hồ Chí Minh, Bộ Tài nguyên và Môi trường chính thức công bố Chương trình mục

chất thải bẩn, trồng và chăm sóc cây xanh, đi xe đạp ở những cự ly thích hợp hoặc tăng

tiêu quốc gia về ứng phó với BĐKH. Mục tiêu chiến lược của Chương trình là đánh giá

cường sử dụng phương tiện giao thông công cộng, hạn chế và tiến tới không dùng túi ni

32

33

lông, cố gắng sử dụng nước sạch tiết kiệm...). Việc tuyên truyền, trao đổi thông tin trên

người học có những thái độ tích cực để bảo vệ khí hậu và sẵn sàng ứng phó với những

blog cá nhân hay diễn đàn trực tuyến cũng có tác dụng to lớn và nhanh chóng. Thông

thách thức của BĐKH.

qua các hoạt động văn hoá, văn nghệ, giải trí thể thao, tình nguyện và phát triển sẽ giúp bạn đưa vấn đề bảo vệ môi trưòng xâm nhập vào cộng đồng một cách hữu hiệu hơn.

Vấn đề GDBĐKHTC không chỉ giúp phát triển năng lực hành động và thay đổi thái độ, hành vi mà còn tăng cường các giá trị sáng tạo ở mỗi cá nhân, có được lời cam kết cần làm gì cho môi trường, đặc biệt là khí hậu. Thông qua GDBĐKHTC cần làm cho các cá nhân và cộng đồng hiểu rằng tự nhiên và Trái đất đang trong tình trạng nguy hiểm, những điều kiện để duy trì sự bền vững đang bị tổn thương và đe dọa. Do đó, mỗi cá nhân và cả tập thể phải hành động ngay trong gia đình, địa phương, mỗi quốc gia để có những chuyển biến tích cực ở phạm vi toàn cầu, đưa thế giới phát triển bền vững.

1.6.2. Mục tiêu về phát triển năng lực cho HS Giáo dục BĐKH giúp HS có được hệ thống kĩ năng hoá học phổ thông cơ bản và thói quen làm việc khoa học. Biết một số dấu hiệu BĐKH, chất hóa học gây BĐKH trong đất, nước, không khí. Đồng thời biết một số biện pháp đơn giản để ngăn chặn và cách xử lí một vài trường hợp BĐKH đơn giản trong đời sống sản xuất và học tập hóa học.

Tiết kiệm năng lượng để bảo vệ môi trường 1.6. Tổng quan về giáo dục biến đổi khí hậu 1.6.1. Mục tiêu chung của giáo dục BĐKH Trong thực tiễn GDBĐKHTC cần được đổi mới và chuyển hóa theo những định hướng được UNESCO phát triển trong văn bản “giáo dục phát triển bền vững và BĐKH ” cần liên kết 3 trụ cột chính: phát triển năng lực hành động của con người, thay đổi thái độ hành vi và từ tăng cường các giá trị sáng tạo để người học, các cá nhân và cộng đồng thật sự quan tâm và tiếp cận được vấn đề BĐKH. [5] Thật vậy, GDBĐKHTC nhằm phát triển năng lực hành động của người học, giúp người học có được những kiến thức và kĩ năng về vấn đề BĐKH. Mục tiêu này sẽ đạt hiệu quả cao hơn nếu chúng ta biết tạo động cơ, niềm tin của cá nhân trong việc hình thành năng lực hành động trước vấn đề BĐKH toàn cầu hiện nay.

Thay đổi thái độ - hành vi là một trong những mục tiêu hàng đầu của GDBĐKHTC toàn cầu. Sự thay đổi trong nhận thức sẽ kéo theo sự thay đổi trong thái độ, sự quan tâm của bản thân tới tình trạng môi trường, khí hậu xung quanh, từ đó giúp

34

1.6.3. Sự cần thiết của việc giáo dục BĐKH Biến đổi khí hậu là nguy cơ lớn làm giảm năng suất nông nghiệp, gia tăng tình trạng thiếu nước, gia tăng các hiện tượng cực đoan của thời tiết, phá vỡ tình trạng cân bằng của các hệ sinh thái và làm gia tăng bệnh tật. Theo dự báo, trong thế kỷ 21, nhiệt độ thế giới có thể tăng thêm 50C, trong khi ngưỡng biến đổi khí hậu nguy hiểm là tăng thêm 20C. Nếu vượt qua ngưỡng này, các thảm họa sinh thái sẽ xảy ra và cuộc sống con người bị đe dọa nghiêm trọng.

Biến đổi khí hậu đang đe doạ trực tiếp đến VN. Theo nghiên cứu của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD), TP Hồ Chí Minh nằm trong danh sách 10 thành phố bị đe dọa nhiều nhất bởi biến đổi khí hậu (bao gồm Calcutta và Bombay của Ấn Độ, Dacca của Bangladesh, Thượng Hải, Quảng Châu của Trung Quốc, TPHCM của Việt Nam, Bangkok của Thái Lan và Yangon của Myanmar). Theo bản báo cáo về phát triển con người 2007 - 2008 của UNDP, nếu nhiệt độ trên Trái Đất tăng thêm 20C, thì sẽ có 22 triệu người ở VN mất nhà và 45% diện tích đất nông nghiệp ở vùng đồng bằng sông Cửu Long sẽ ngập trong nước biển. Các hiện tượng như: lượng mưa thất thường và luôn biến

35

đổi, nhiệt độ tăng cao hơn, tình hình thời tiến khốc liệt hơn, tần suất và cường độ của

+ Mức độ 2: Một số kiến thức BĐKH được đưa vào nội dung bài học và trở thành

những đợt bão lũ, triều cường tăng đột biến, các dịch bệnh xuất hiện và lan tràn.... trong

một bộ phận hữu cơ của bài học, được thể hiện bằng một mục riêng, một đoạn hay một

những năm gần đây đều có liên quan nhiều đến việc biến đổi khí hậu.

vài câu trong bài học.

Nhận thức được sâu sắc vấn đề biến đổi khí hậu (nguyên nhân, hậu quả và giải

Ngoài hai mức độ tích hợp trên, các kiến thức BĐKH không được nêu rõ trong

pháp ứng phó) là hết sức cần thiết đối với tất cả mọi người, mọi lứa tuổi, mọi thành phần

SGK, nhưng dựa vào kiến thức trong bài học, giáo viên có thể liên hệ với thực tế để đưa

dân cư,... để có các hành động cụ thể góp phần vào việc ứng phó với sự biến đổi khí hậu

kiến thức BĐKH vào bài học, dưới dạng các hiện tượng, số liệu về BĐKH trên toàn cầu,

toàn cầu. Nhà trường phổ thông, với sứ mệnh nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi

địa phương…

dưỡng nhân tài; với mạng lưới rộng khắp đất nước; với hệ thống chương trình, nội dung,

1.6.4.2. Mục tiêu tích hợp GDBĐKHTC [10] - Về kiến thức: Giáo dục cho HS THPT nhận thức đầy đủ những biểu hiện, diễn

kế hoạch và phương pháp giáo dục; với đội ngũ hùng hậu của những người làm công tác giáo dục đóng một vai trò to lớn và có tầm ảnh hướng sâu rộng đến việc nâng cao nhận

biến và nguyên nhân chính của BĐKH để có được những biện pháp làm giảm thiểu tác động do BĐKH gây ra.

thức về biến đổi khí hậu cho học sinh.

- Về kỹ năng: GDBĐKHTC nhằm giúp cho HS THPT được những kĩ năng như:

1.6.4. Tích hợp giáo dục BĐKH

nhận biết và phát hiện tác động của BĐKH tới cuộc sống, sản xuất của con người, thực

1.6.4.1. Khái niệm tích hợp GDBĐKHTC Tích hợp (Integrate) là sự hoà trộn kiến thức BĐKH vào nội dung bài học thành một nội dung thống nhất, gắn bó chặt chẽ với nhau. Muốn vậy, khi xây dựng chương trình, người ta phải rà soát lại toàn bộ chương trình cũ, sắp xếp lại hệ thống tri thức để đưa nội dung BĐKH vào những “địa chỉ” có thể đưa được. [10] Vấn đề BĐKH đã được quan tâm trong hệ thống giáo dục quốc dân từ những năm 1990 ở các nước tư bản phát triển. Tuy nhiên, trên thực tế các GDBĐKHTC vẫn được lồng nghép trong nội dung GDMT, chưa trở thành một nội dung chuyên biệt. Sau những năm 2000 khi ảnh hưởng của BĐKH đã trở nên hiện hữu vấn đề này mới được quan tâm chuyên biệt và có sự đầu tư thỏa đáng. Tại Việt Nam, GDBĐKHTC đã được tích hợp, lồng ghép trong chương trình của các bậc học với các bộ môn như Sinh học, Vật lí, Hóa học, Địa lí, Công nghệ, …Tuy nhiên, so với các môn học khác, môn Hóa học có nhiều điều kiện thuận lợi để GDBĐKHTC và có thể mang lại nhiều kết quả khả quan hơn bởi đặc trưng môn học gắn liền với thực tế thiên nhiên và cuộc sống quanh người học, nó phản ánh một cách sát thực vấn đề nóng bỏng hiện nay đó chính là “môi trường”.

- Các mức độ tích hợp kiến thức BĐKH vào các bài học: + Mức độ 1: Nội dung BĐKH trùng phần lớn hay hoàn toàn với nội dung bài học của bộ môn.

hiện các hoạt động ứng phó với thiên tai do BĐKH gây ra.

- Về thái độ - hành vi: HS nhận thức được sự cần thiết của GDBĐKHTC để mọi người dân có những kiến thức cơ bản, thái độ đúng đắn, hành động tích cực, khả năng ứng phó với BĐKH vì sự phát triển bền vững.

1.6.4.3. Lí do phải thực hiện DHTH - DHTH góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện của nhà trường phổ thông. + Vận dụng DHTH là một yêu cầu tất yếu của việc thực hiện nhiệm vụ dạy học ở nhà trường phổ thông. Như Luật giáo dục (2005) đã nêu : "Mục tiêu giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam Xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ tổ quốc". Việc có nhiều môn học đã được đưa vào nhà trường phổ thông hiện nay là thể hiện quá trình thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện. Các môn học đó phải liên kết với nhau để cùng thực hiện mục tiêu giáo dục nêu trên. + Mặt khác, hiện nay các tri thức khoa học và kinh nghiệm xã hội của loài người phát triển như vũ bão. Trong khi, quỹ thời gian cũng như số năm học để HS ngồi trên

36

37

ghế nhà trường là có hạn, không thể đưa nhiều môn học hơn nữa vào nhà trường, cho dù

1.6.4.4. Phương thức, hình thức DHTH nội dung giáo dục ứng phó với BĐKH trong các

những tri thức này là rất cần thiết. Chẳng hạn, ngày nay người ta nhận thấy cần thiết phải

môn học cấp THPT

trang bị nhiều kĩ năng sống cho HS (các kiến thức và kĩ năng về an toàn giao thông, bảo

a) Các phương thức tích hợp:

vệ môi trường sống, tiết kiệm năng lượng và sử dụng năng lượng hiệu quả, về định

- Nội dung GDPT đảm bảo tính phổ thông, cơ bản, toàn diện, hướng nghiệp và có

hướng về nghề nghiệp,...) trong khi những tri thức này không thể tạo thành môn học mới

hệ thống; gắn với thực tiễn cuộc sống, phù hợp với tâm sinh lí lứa tuổi của HS, đáp ứng

để đưa vào nhà trường. Vì vậy, DHTH là giải pháp quan trọng.

mục tiêu giáo dục ở cấp học, nên việc đưa các nội dung giáo dục ứng phó với BĐKH,

+ Chương trình GDPT và sách giáo khoa các môn học đã tích hợp nhiều tri thức

cũng như các nội dung giáo dục khác vào nội dung các môn học trong trường phổ thông

để thực hiện các mục tiêu nêu trên, song không thể đầy đủ và phù hợp với tất cả đối

cần phải tìm các phương thức dạy học phù hợp. Thực tế cho thấy thực hiện phương thức

tượng HS. Vì vậy, trong quá trình dạy học, GV phải nghiên cứu để tích hợp các nội dung

tích hợp các nội dung nêu trên trong dạy học các môn học là khả thi nhất trong bối cảnh

tri thức trên một cách cụ thể cho từng môn học và phù hợp với từng đối tượng HS ở các

hiện nay.

vùng miền khác nhau.

- Các nội dung giáo dục ứng phó với BĐKH, nội dung giáo dục sử dụng năng

- Do bản chất của mối liên hệ giữa các tri thức khoa học

lượng tiết kiệm và hiệu quả, cũng như nội dung giáo dục bảo vệ môi trường, có thể được

Các nhà khoa học cho rằng khoa học ở thế kỷ XX đã chuyển từ phân tích cấu trúc

tích hợp vào các môn học ở các mức độ khác nhau. Trong trường hợp cần tích hợp nhiều

lên tổng hợp hệ thống làm xuất hiện các liên ngành (như sinh thái học, tự động hóa,...).

nội dung có liên quan với nhau vào cùng một môn học, trước hết ta cần làm rõ mối quan

Vì vậy, xu thế dạy học trong nhà trường là phải làm sao cho tri thức của HS xác thực và

hệ giữa các nội dung này và nên lựa chọn các nội dung thể hiện rõ nhất, có cơ sở khoa

toàn diện. Quá trình dạy học phải làm sao liên kết, tổng hợp hóa các tri thức, đồng thời

học và có ý nghĩa nhất để tích hợp vào nội dung môn học. Điều này giúp ta tránh được

thay thế "tư duy cơ giới cổ điển" bằng "tư duy hệ thống". Theo Xavier Rogiers, nếu nhà

sự dàn trải, đưa quá nhiều nội dung vào môn học làm quá tải hoạt động học tập của HS.

trường chỉ quan tâm dạy cho HS các khái niệm một cách rời rạc, thì nguy cơ sẽ hình

- Các phương thức tích hợp thường dùng hiện nay là:

thành ở HS các "suy luận theo kiểu khép kín", sẽ hình thành những con người "mù chức

+ Tích hợp toàn phần: được thực hiện khi hầu hết các kiến thức của môn học,

năng", nghĩa là những người đã lĩnh hội kiến thức nhưng không có khả năng sử dụng các

hoặc nội dung của một bài học cụ thể, cũng chính là các kiến thức về giáo dục ứng phó

kiến thức đó hàng ngày.

với BĐKH.

- Góp phần giảm tải học tập cho HS Giảm tải học tập không chỉ là giảm thiểu khối lượng kiến thức môn học, hoặc thêm thời lượng cho việc dạy học một nội dung kiến thức theo qui định. Phát triển

+ Tích hợp bộ phận: được thực hiện khi có một phần kiến thức của môn học hoặc bài học có nội dung về giáo dục ứng phó với BĐKH. + Hình thức liên hệ: liên hệ là một hình thức tích hợp đơn giản nhất khi chỉ có

hứng thú học tập cũng có thể được xem như một biện pháp giảm tải tâm lí học tập có

một số nội dung của môn học có liên quan tới nội dung về giáo dục ứng phó với BĐKH,

hiệu quả và rất có ý nghĩa. Làm cho HS thấu hiểu ý nghĩa của các kiến thức cần tiếp

song không nêu rõ trong nội dung của bài học. Trong trường hợp này GV phải khai thác

thu, bằng cách tích hợp một cách hợp lí và có ý nghĩa các nội dung gần với cuộc sống

kiến thức môn học và liên hệ chúng với các nội dung về giáo dục ứng phó với BĐKH.

hàng ngày vào môn học, từ đó tạo sự xúc cảm nhận thức, cũng sẽ làm cho HS nhẹ

Đây là trường hợp thường xảy ra.

nhàng vượt qua các khó khăn về nhận thức và việc học tập khi đó mới trở thành niềm

b) Các hình thức tổ chức DHTH:

vui và hứng thú của HS.

- Hình thức thứ nhất: Thông qua các bài học trên lớp. Trong trường hợp này GV

38

39

thực hiện các phương thức tích hợp với các mức độ đã nêu ở trên. Các hoạt động của GV có thể bao gồm:

hơn 3 lần so với thập niên 1990 và tỷ lệ sử dụng nhiên liệu hóa thạch tiếp tục tăng vọt.

Các nhà khoa học dự báo ngay cả khi loài người có thể ngừng hoàn toàn và ngay

Hoạt động 1: Nghiên cứu chương trình, sách giáo khoa để xây dựng mục tiêu dạy

lập tức việc thải khí CO2 thì nhiệt độ trung bình của trái đất vẫn sẽ tiếp tục tăng từ mức

học, trong đó có các mục tiêu giáo dục ứng phó với BĐKH, mục tiêu giáo dục bảo vệ

cao hơn bình thường 0,8 độ C như hiện nay lên mức 1,6 - 1,8 độ C. Nhiệt độ mới cao

môi trường.

hơn mức bình thường của trái đất sẽ kéo dài trong 500 năm nữa vì các đại dương, vốn đã

Hoạt động 2: Xác định các nội dung giáo dục ứng phó với BĐKH, giáo dục môi

bị ấm lên, cần có thời gian để hạ nhiệt. Để ngăn ngừa nguy cơ nhiệt độ trái đất sẽ tăng

trường cụ thể cần tích hợp. Căn cứ vào mối liên hệ giữa kiến thức môn học và các nội

thêm 20C nữa, tới ngưỡng gây thảm họa, thế giới cần ngay lập tức loại bỏ hoàn toàn việc

dung giáo dục ứng phó với BĐKH, giáo dục môi trường, GV lựa chọn tư liệu và phương

thải khí CO2. Dưới đây là một số giải pháp khả thi đưa ra:

án tích hợp. Cụ thể phải trả lời các câu hỏi: tích hợp nội dung nào là hợp lí? Liên kết các kiến thức về giáo dục ứng phó với BĐKH và giáo dục bảo vệ môi trường như thế nào?

- Hạn chế sử dụng nhiên liệu hóa thạch: Một trong những giải pháp khả thi nhất là hạn chế đốt than, dầu và khí thiên nhiên. Hiện nay, dầu là nhiên liệu phổ biến và cũng từ dầu người ta sản xuất ra nhiều sản phẩm khác, còn than lại được sử dụng rất phổ biến ở

Thời lượng là bao nhiêu?

Hoạt động 3: Lựa chọn các phương pháp dạy học và phương tiện phù hợp, cần quan tâm sử dụng các phương pháp dạy học tích cực, các phương tiện dạy học có hiệu quả cao để tăng cường tính trực quan và hứng thú học tập của HS (như sử dụng các thí nghiệm, mô hình, tranh ảnh, video clip,...).

Hoạt động 4: Xây dựng tiến trình dạy học cụ thể. Ở đây GV cần nêu cụ thể các hoạt động của HS, các hoạt động trợ giúp của GV. - Hình thức thứ hai: Giáo dục ứng phó với BĐKH cũng có thể được triển khai như một hoạt động độc lập song vẫn gắn liền với việc vận dụng kiến thức môn học. Các hoạt động có thể như: tham quan, ngoại khóa, tổ chức các nhóm ngoại khóa chuyên đề, tổ chức thực hiện dự án, nghiên cứu một đề tài (phù hợp với HS). Với các hoạt động này, mức độ tích hợp kiến thức, kĩ năng các môn học với các nội dung giáo dục ứng phó với

hầu hết các quốc gia, chủ yếu là để sản xuất điện. Theo các chuyên gia Năng lượng Mỹ, cho tới thời điểm hiện nay chưa có một giải pháp hoàn hảo nào để thay thế nhiên liệu hóa thạch mặc dù đây là nguồn gây hiệu ứng nhà kính rất lớn. Bởi vậy, sớm hay muộn con người cũng sẽ phải tìm ra nguồn nhiên liệu khác thay thế như nhiên liệu sinh học, điện nguyên tử hay các nguồn năng lượng khác.

- Cải tạo, nâng cấp hạ tầng: Theo số liệu thống kê, nhà ở chiếm tới gần 1/3 lượng phát tán khí gây hiệu ứng nhà kính trên quy mô toàn cầu (riêng ở Mỹ là 43%). Vì vậy, việc cải tiến trong lĩnh vực xây dựng như tăng cường hệ thống bảo ôn, xây dựng các cầu thang điều chỉnh nhiệt, các loại nhà "môi trường"... sẽ tiết kiệm được rất nhiều nhiên liệu và giảm mức phát tán khí thải. Ngoài ra, các công trình giao thông như cầu đường cũng là yếu tố cần đầu tư thỏa đáng. Đường tốt không chỉ giảm nhiên liệu cho xe cộ mà còn giảm cả lượng khí phát tán độc hại hoặc sử dụng các loại lò đốt trong công nghiệp (như

BĐKH, giáo dục môi trường sẽ đạt cao nhất. Trong các hoạt động này, HS học cách vận

lò khí hóa than, lò dùng trong sản xuất xi măng) cũng sẽ giảm được rất nhiều khí thải gây

dụng kiến thức môn học trong các tình huống gần gũi với cuộc sống hơn, huy động được

hiệu ứng nhà kính.

kiến thức từ nhiều môn học hơn.

- Giảm tiêu thụ: Một trong những phương án kinh tế nhất là tiết kiệm giảm chi

1.6.4.5. Giáo dục, tuyên truyền các giải pháp giảm nhẹ với BĐKH ở địa phương

tiêu, điều này không chỉ đúng trong cuộc sống hàng ngày mà nó còn có tác dụng làm

Một trong những nhiệm vụ vô cùng quan trọng của nhân loại trong tương lai là

giảm các loại khí thải gây hiệu ứng nhà kính. Ví dụ như giảm dùng các loại bao gói sẽ

hạn chế nguy cơ biến đổi khí hậu nhằm giảm thiểu thảm họa do thiên tai gây ra như bão

giảm được đáng kể chi phí sản xuất lẫn phí tái chế. Một trong những vấn đề bức xúc hiện

lụt, sóng thần, trượt đất, băng tan, lốc xoáy... Hàng chục triệu người đã bị tác động bởi

nay là sử dụng quá nhiều các loại bao gói có nguồn gốc từ nhựa plastic đã gây nên hiệu

thời tiết khắc nghiệt, bất thường trong hai thập kỷ qua. Lượng khí thải CO2 hàng năm cao

ứng "ô nhiễm trắng"...

40

41

- Ăn uống thông minh, tăng cường rau, hoa quả: Đây là phương án được giới y

chứa sắt và các giải pháp tăng cường dưỡng chất giúp cây trồng hấp thụ nhiều CO2 hơn...

học khuyến cáo rất nhiều, nhưng đứng về mặt môi trường lại có ý nghĩa khác. Theo đó,

Việc tuyên truyền phổ biến sâu rộng các kiến thức, kinh nghiệm cụ thể của các

người ta đã khuyến khích việc canh tác hữu cơ, gieo trồng các loại rau, hoa quả không

địa phương có hoàn cảnh tương tự là rất cần thiết và có tác dụng thiết thực. Cần chú

dùng phân hóa học, thuốc trừ sâu. Việc lựa chọn thực phẩm để cân bằng dưỡng chất,

trọng giáo dục, tuyên truyền cho nhân dân các địa phương tinh thần tích cực, chủ động

ngon miệng lại mang tính môi trường quả là không đơn giản, trong khi đó các hãng sản

đối phó với những thách thức do BĐKH gây ra theo phương châm tại chỗ, dựa vào sức

xuất lại thi nhau quảng cáo nên đã làm cho người tiêu dùng dễ bị nhầm lẫn. Ngoài ra việc

mình là chính.

ăn quá nhiều thịt cũng không tốt cho cơ thể, trong khi đó riêng ngành chăn nuôi cũng là

1.7. Vai trò, nhiệm vụ của GDPT trước những thách thức của BĐKH

nơi sản xuất ra các loại gây hiệu ứng nhà kính lớn nhất.

1.7.1. Vai trò của GDPT trước những thách thức của BĐKH

- Chặn đứng nạn phá rừng: Theo số liệu thống kê của Bộ Môi trường Mỹ, mỗi

- HS phổ thông là lực lượng và nhân tố cơ bản để lan tỏa trong xã hội, những

năm bình quân trên thế giới có khoảng 33 triệu ha rừng bị phá, riêng nạn khai thác gỗ đã

hành động của HS đều có tính động viên, khích lệ lớn đối với gia đình, xã hội và do đó,

tạo ra trên 1,5 tỷ tấn CO2 thải vào môi trường, chiếm 20% lượng khí thải nhân tạo gây

có tác động góp phần làm thay đổi hành vi, cách ứng xử của mọi người trong xã hội

hiệu ứng nhà kính. Vì vậy, chặn đứng nạn phá rừng sẽ có tác dụng lớn trong việc giảm

trước hiện tượng BĐKH.

thiểu nguy cơ biến đổi khí hậu.

- HS phổ thông là lực lượng chủ lực trong việc thực hiện và duy trì các hoạt động

- Tiết kiệm điện: Một trong những giải pháp kinh tế khả thi nhất nhằm giảm thiểu

tuyên truyền về ứng phó với BĐKH trong và ngoài nhà trường. Đồng thời, những kiến

ô nhiễm môi trường là tiết kiệm điện, đặc biệt là sử dụng các thiết bị dân dụng tiết kiệm

thức và kĩ năng về ứng phó với BĐKH mà HS tiếp thu được từ nhà trường sẽ dần hình

điện như bóng đèn compact, các loại pin nạp. Theo các Bộ Môi trường Mỹ, ở quốc gia

thành trong tư duy, hành động của các em để ứng phó với BĐKH trong tương lai. Bởi

này mỗi gia đình chỉ cần thay một bóng đèn dây tóc chiếu sáng bằng bóng compact thì cả

vậy việc đầu tư cho giáo dục ứng phó với BĐKH trong hệ thống GDPT nói riêng, hệ

nước sẽ tiết kiệm được lượng điện dùng cho 3 triệu gia đình khác.

- Khai phá những nguồn năng lượng mới: Việc tìm kiếm nguồn năng lượng mới để thay thế nhiên liệu hóa thạch là thách thức lớn nhất của con người trong thế kỷ 21.

thống giáo dục quốc dân nói chung, là một giải pháp lâu dài, nhưng hiệu quả kinh tế nhất và bền vững nhất.

1.7.2. Nhiệm vụ của GDPT trước những thách thức của BĐKH

Một số nguồn năng lượng ứng viên sáng giá là ethanol từ cây trồng, hydro từ quá trình

Giáo dục THCS và THPT bên cạnh việc hoàn thiện nội dung GDPT qui định cho

thủy phân nước, năng lượng nhiệt, năng lượng sóng, năng lượng gió, năng lượng mặt trời

từng cấp học, thì trước những thách thức của BĐKH còn có nhiệm vụ cung cấp cho HS

và nhiên liệu sinh học...

những hiểu biết cơ bản về BĐKH, tác động của BĐKH đến môi trường tự nhiên, đến đời

- Ứng dụng các công nghệ mới trong việc bảo vệ trái đất: Hiện nay các nhà khoa

sống và sản xuất của con người; những giải pháp nhằm hạn chế tác động của BĐKH và

học đang tiến hành những thử nghiệm mới như quá trình can thiệp kỹ thuật địa chất hay

ứng phó với BĐKH để HS trở thành một tuyên truyền viên tích cực trong gia đình, nhà

kỹ thuật phong bế mặt trời... nhằm giảm hiệu ứng nhà kính. Ngoài các giải pháp này, các

trường và địa phương về BĐKH.

nhà khoa học còn tính đến kỹ thuật phát tán các hạt sulfate vào không khí để nó thực hiện

1.8. Mục tiêu của giáo dục ứng phó với BĐKH trong trường THPT

quá trình làm lạnh bầu khí quyển như quá trình phun nhan thạch của núi lửa, hoặc lắp đặt

1.8.1. Mục tiêu chung

hàng triệu tấm gương nhỏ để làm chệch ánh sáng mặt trời cho tới việc bao phủ vỏ trái đất bằng các màng phản chiếu để khúc xạ trở lại ánh sáng mặt trời, tạo ra các đại dương có

42

- Nâng cao nhận thức, khả năng ứng phó với BĐKH cho cán bộ quản lí, GV và HS cấp THPT trong từng giai đoạn cụ thể.

43

- Trang bị kiến thức, kĩ năng, hành vi cho cán bộ quản lí, GV và HS THPT để

trò; trò - trò; thầy trò - xã hội để nâng cao hiệu quả giáo dục và góp phần xây dựng

ứng phó BĐKH, góp phần tích cực việc thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia ứng

“Trường học thân thiện, học sinh tích cực”.

phó với BĐKH.

1.10. Giáo dục BĐKH trong môn Hóa học ở trường THPT Theo nghiên cứu của các nhà khoa học trên thế giới, BĐKH đã xảy ra trên phạm

1.8.2. Mục tiêu cụ thể - Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lí, GV và HS về BĐKH và ứng phó với BĐKH;

vi toàn cầu, gây tác động ngày càng mạnh mẽ đến mọi quốc gia, sự sống trên trái đất, ảnh hưởng đến năng lượng của quốc gia, đến sản xuất nông nghiệp và đặc biệt là ảnh hưởng

- Tăng cường năng lực, kĩ năng, hình thành thái độ, hành vi của cán bộ quản

tiêu cực đến sức khỏe của con người.

lý, GV, HS cấp THPT về BĐKH và ứng phó với BĐKH trên toàn cầu, khu vực và

1.10.1. Ảnh hưởng đến năng lượng Sử dụng năng lượng từ tự nhiên làm tăng nguy cơ đe dọa về sự cạn kiệt của nhiên

trong nước.

- Đưa các nội dung giáo dục về ứng phó với BĐKH tích hợp vào các môn học

liệu hóa thạch và tăng phát thải khí nhà kính – tác nhân chính gây biến đổi khí hậu toàn

Sinh học, Địa lí, Vật lí, Hóa học, Công nghệ.

cầu. Chính vì vậy việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là một trong những giải

1.9. Định hướng, yêu cầu của giáo dục ứng phó với BĐKH trong trường THPT

pháp ứng phó hữu hiệu với biến đổi khí hậu mà cụ thể ở đây là thông qua việc giảm phát

- Thông qua tích hợp kiến thức về BĐKH vào nội dung môn học trong tiết học chính khóa hoặc ngoài giờ lên lớp, các hoạt động ngoại khóa để nâng cao nhận thức, hình thành thái độ, hành vi ứng xử, rèn luyện kỹ năng và hành động cụ thể để ứng phó với BĐKH.

thải khí nhà kính.

1.10.2. Ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp Những năm gần đây, hậu quả do BĐKH gây ra đã không còn là kịch bản hay những dự báo. Trong đó, sản xuất nông nghiệp là lĩnh vực chịu tác động sâu sắc nhất.

- Nội dung giáo dục ứng phó BĐKH phải đảm bảo tính khoa học, tính hệ thống

Chỉ cần xảy ra xâm nhập mặn hoặc khô hạn là hàng ngàn héc-ta lúa, tôm bị thiệt hại.

giữa các khối kiến thức, kĩ năng, đảm bảo tính liên thông giữa các cấp học. Kiến thức, kĩ

Điều đó bắt nguồn từ điều kiện sinh thái đặc thù của Kiên Giang. Biến đổi khí hậu được

năng về BĐKH đảm bảo được tính phù hợp với đối tượng HS các vùng miền khác nhau

xem là thách thức mà sản xuất nông nghiệp phải đương đầu trong hiện tại và tương lai.

trên cả nước.

Để chủ động ứng phó và hướng đến xây dựng một nền nông nghiệp phát triển bền vững,

- Ứng phó với BĐKH cần có sự hợp tác, liên kết giữa các trường học trên phạm

mang lại giá trị gia tăng cao, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh (khóa XV) đã ban hành Nghị

vi quốc gia, quốc tế về thông tin, chia sẻ kinh nghiệm xử lý rủi ro trong những trường

quyết số 04/NQ-TU về tăng cường ứng phó BĐKH và phòng chống thiên tai trên địa bàn

hợp cụ thể, cả về nhân lực và tài chính.

tỉnh giai đoạn 2016 - 2020. Trong đó, có việc chuyển đổi cơ cấu sản xuất gắn với tăng

- Giáo dục ứng phó BĐKH là giáo dục về nhận thức, hành động để tham gia giải

cường đầu tư hạ tầng cho phát triển nông nghiệp, đó là vừa đảm bảo cung cấp nước ngọt

quyết những vấn đề cụ thể do BĐKH gây ra. Do đó, mỗi HS được giáo dục ứng phó

cho cây lúa, nhưng cũng phải cung cấp đủ nước mặn cho con tôm sinh trưởng tốt, nhất là

BĐKH có thêm nhận thức, hiểu biết cần thiết để ứng phó BĐKH, biết vận dụng các các

vùng chuyển đổi sản xuất vừa trồng lúa, vừa nuôi tôm.

kiến thức, kĩ năng giải quyết các vấn đề thực tiễn cụ thể, biết làm một việc gì đó cho

1.10.3. Ảnh hưởng đến sức khỏe con người

trường mình, cho cộng đồng, nghĩa là giáo dục ứng phó BĐKH phải được tiến hành

Tác động trực tiếp của biến đổi khí hậu đến sức khỏe con người thông qua mối quan hệ trao đổi vật chất, năng lượng giữa cơ thể người với môi trường xung quanh, dẫn

thông qua các hành động thực tiễn.

- Trong giáo dục về ứng phó với BĐKH, cần phát triển các kĩ năng hợp tác: thầy-

44

đến những biến đổi về sinh lý, tập quán, khả năng thích nghi và những phản ứng của cơ

45

thể đối với các tác động đó. Các đợt nắng nóng kéo dài, nhiệt độ không khí tăng, dẫn đến

nhiệt độ trung bình, làm cho thời gian phát triển chu kỳ trứng thành muỗi rút ngắn, kéo

gia tăng một số nguy cơ đối với tuổi già, những người mắc bệnh tim mạch, bệnh thần

dài thời gian sống của muỗi, làm gia tăng mật độ muỗi khiến tăng nguy cơ dịch sốt xuất

kinh, dị ứng. Ngoài ra, thời gian qua, các đợt nắng nóng ở nhiều quốc gia trên thế giới gia

huyết. Được biết, nước ta đã từng trải qua vụ dịch sốt xuất huyết lớn nhất năm 1998,

tăng đã cướp đi sinh mạng của nhiều người. Tác động gián tiếp của biến đổi khí hậu đến

tương ứng với thời kỳ hoạt động của hiện tượng El nino 1997-1998. Trong một dự đoán

sức khoẻ con người thông qua những nguồn gây bệnh, làm tăng khả năng bùng phát và

mang tính cảnh báo, nhóm chuyên gia liên chính phủ về biến đổi khí hậu đã cảnh báo

lan truyền các bệnh dịch như bệnh cúm A/H1N1, cúm A/H5N1, tiêu chảy, dịch tả...

rằng, đến năm 2080 sẽ có khoảng 1,5-3,5 tỉ người trên thế giới phải đối mặt với nguy cơ

Ngoài ra, biến đổi khí hậu làm tăng khả năng xảy ra một số bệnh nhiệt đới như sốt rét,

mắc sốt xuất huyết mà nguyên nhân là do hiện tượng trái đất ấm lên và do khí hậu thay

sốt xuất huyết, viêm não Nhật Bản, làm tăng tốc độ sinh trưởng và phát triển nhiều loại

đổi, sốt Dengue sẽ lại tăng lên ở các nước đang phát triển.

vi khuẩn và côn trùng, vật chủ mang bệnh (ruồi, muỗi, chuột, bọ chét, ve).

Ngoài ra, phát thải khí nhà kính ngày càng tăng là nguyên nhân chủ yếu của xu

Minh chứng rõ ràng cho điều này là, hiện sốt xuất huyết đang là vấn đề của toàn cầu, cứ

thế ấm lên toàn cầu, tầng ozon bị phá huỷ dẫn đến sự tăng cường độ bức xạ tử ngoại trên

sau 10 năm số mắc sốt xuất huyết trên thế giới lại tăng gấp đôi; gần 4 tỷ người sống trong

mặt đất. Điều này đã gây bệnh ung thư da và các bệnh về mắt.

vùng nguy cơ, số mắc ghi nhận ở 128 nước. Năm 2015, tại Trung Quốc, Malaysia,

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), các dịch bệnh nguy hiểm đang lan tràn ở

Campuchia, Đài loan, Ấn Độ, sốt xuất huyết cũng đang gia tăng sau nhiều năm không có

nhiều nơi trên thế giới hơn bao giờ hết. Những vùng trước kia có khí hậu lạnh giờ đây

dịch. Không chỉ trên thế giới mà tại Việt Nam, sau năm 2014 - năm mà sốt xuất huyết

cũng xuất hiện các loại bệnh nhiệt đới. Hàng năm có khoảng 150 ngàn người chết do

Việt Nam giảm sâu nhất, thấp nhất trong vòng 10 năm, thì năm 2015, số mắc sốt xuất

các bệnh có liên quan đến biến đổi khí hậu, từ bệnh tim do nhiệt độ tăng quá cao, đến

huyết gia tăng trở lại.

các vấn đề hô hấp và tiêu chảy. Cũng liên quan đến vấn đề này, kết quả nghiên cứu của Viện sốt rét ký sinh trùng và côn trùng Trung ương cho thấy, bệnh tật dẫn đến tử vong do tác động của biến đổi khí hậu là do nhiệt độ tăng cao quá mức làm gia tăng người bị bệnh tim, nguy cơ tử vong ở người già và trẻ nhỏ cao hơn do bị giảm khả năng kháng bệnh của cơ thể.

Theo ước tính, khoảng 2,4% số trường hợp tiêu chảy cấp trên thế giới, 6% các trường hợp mắc sốt rét trong các nước có mức thu nhập trung bình và thấp đều có liên quan đến biến đổi khí hậu. Trong số 14 triệu người chết hàng năm ở khu vực này có tới 40% chết do các bệnh lây nhiễm. Biến đổi khí hậu đã tạo điều kiện lý tưởng cho sự lây lan của bệnh lây nhiễm tại khu vực này.

Ngoài ra, biến đổi khí hậu còn làm cho thiên tai, thảm họa, đặc biệt là bão, lũ lụt, hạn hán, động đất, sóng thần ngày càng gia tăng về tần suất, cường độ và quy mô. Điển

Biến đổi khí hậu làm tăng khả năng xảy ra một số bệnh nhiệt đới Theo các chuyên gia, một trong những nguyên nhân khiến dịch sốt xuất huyết trở lại và bùng phát như hiện nay là, hiện tượng El Nino năm nay được đánh giá mạnh nhất trong nhiều năm qua, gây nên thời tiết khô hạn khiến việc tích trữ nước gia tăng, gia tăng 46

hình là, trong những năm gần đây, do biến đổi khí hậu nên những cơn bão có sức tàn phá lớn xuất hiện ngày càng nhiều, gây phá hủy nhà cửa, công trình, hoa màu, cướp đi sinh mạng của hàng ngàn người.

Hoạt động giáo dục BĐKH có thể tiến hành thông qua 2 hoạt động chủ yếu:

47

− Giáo dục BĐKH thông qua chương trình giảng dạy của môn học trong nhà

cùng thuộc thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang).

1.11.2. Nội dung khảo sát

trường. − Giáo dục BĐKH thông qua hoạt động ngoài giờ lên lớp và hoạt động xã hội.

Do đó thông qua chương trình giảng dạy môn Hóa học có 3 khả năng để tích hợp giáo dục BĐKH:

Tìm hiểu thực trạng nhận thức về BĐKH của HS THPT khối lớp 10 1.11.3. Tổ chức khảo sát - Để tổ chức khảo sát, tôi đã gặp gỡ, trao đổi, thiết kế và phát phiếu điều tra trắc

a) Nội dung chủ yếu của bài học hay một số nội dung môn học có sự trùng hợp

nghiệm cho HS lớp 10 của trường THPT Ngô Sĩ Liên và trường THPT Võ Văn Kiệt,

với nội dung giáo dục BĐKH. Thí dụ: Oxi, ozon, clo, các oxit của lưu huỳnh, không khí,

cùng thuộc thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang.

nước, nguồn hiđrocacbon thiên nhiên... phương thức tích hợp thường dùng là tích hợp

1.12. Kết quả khảo sát và nhận xét

toàn phần và bộ phận. Lựa chọn các phương pháp, phương tiện phù hợp, tích cực, hiệu

1.12.1. Về thái độ và sự quan tâm vấn đề BĐKH

quả cao, tăng cường tính trực quan và hứng thú học tập của HS như sử dụng thí nghiệm, mô hình, tranh ảnh, video clip,...

Thực tế cho chúng ta thấy HS ở các trường THPT đã quan tâm tới vấn đề môi trường với các mức độ khác nhau: thỉnh thoảng (43.2%), thường xuyên (46.9%) và rất

b) Một số nội dung của bài học hay một số phần nhất định của môn học có liên

thường xuyên (9.9%). Hầu hết, nguồn thông tin chính của các HS về vấn đề môi trường

quan trực tiếp với nội dung giáo dục BĐKH. Thí dụ: phân bón hóa học, hợp chất của

là từ thời sự, phóng sự (80.3%), sách báo (6.2%) và các thông báo của địa phương

cacbon ... phương thức tích hợp là liên hệ một số nội dung của môn học có liên quan tới nội dung về giáo dục ứng phó với BĐKH, GV phải khai thác kiến thức môn học và liên hệ chúng với các nội dung về giáo dục ứng phó với BĐKH. Lựa chọn các phương pháp, phương tiện phù hợp, tích cực, có hiệu quả cao, tăng cường tính trực quan và hứng thú học tập của HS như sử dụng các thí nghiệm, mô hình, tranh ảnh, video clip,... c) Ở một số nội dung của môn học, bài học khác, các ví dụ, bài tập... được xem như là một dạng vật liệu dùng để khai thác các nội dung giáo dục BĐKH. Đối với môn Hóa học chủ yếu ở dạng này, thí dụ: công nghiệp silicat, sản xuất HNO3, ăn mòn kim loại ... có thể tổ chức hoạt động tham quan, câu lạc bộ về giáo dục BĐKH, tổ chức các đêm diễn thời trang về giáo dục BĐKH hay các hoạt động xã hội như tham gia các chiến dịch như: Không khí trong sạch, Màu xanh quê em, Tiết kiệm nước...Với các hoạt động này, mức độ tích hợp kiến thức, kĩ năng môn học với các nội dung giáo dục ứng phó với BĐKH, giáo dục môi trường sẽ đạt cao nhất.

(4.9%), các nguồn khác chiếm 8.6%.

Trong những tiết học Hóa học, mức độ mà HS THPT được tìm hiểu những kiến thức về BĐKH thì: thỉnh thoảng (67.9%), thường xuyên (25.9%) và rất thường xuyên (6.2%). Vấn đề BĐKH còn khá mới mẻ trong nhiều trường THPT cho nên mức độ mà HS được tìm hiểu về BĐKH như vậy cũng đã là một tín hiệu đáng mừng.

1.12.2. Về nhận thức hiện tượng BĐKH Hầu hết, HS đã có kiến thức khá tốt về vấn đề BĐKH như 74.0% biết được loại khí Dioxit Carbon bị cáo buộc là khí gây hiệu ứng nhà kính mạnh nhất, 95.1% biết được các biểu hiện của BĐKH toàn cầu và 63.3% biết được rằng trong những nguyên nhân gây ra BĐKH thì 90% là do con người và 10% là do tự nhiên. Nhận thức của HS về vấn đề BĐKH và tích hợp GDBĐKHTC qua môn Hóa học THPT thì 88.9% HS cho rằng nhiệt độ Trái đất đang nóng lên, 97.6% nhận thức được rằng băng tan ở hai cực sẽ nhấn

1.11. Khảo sát nhận thức về BĐKH

chìm một số quốc gia cũng như biết được những đối tượng sẽ dễ bị tổn thương nhất

1.11.1. Đối tượng khảo sát

trước ảnh hưởng của BĐKH. Mặt khác, HS cũng đã nhận thức được những thay đổi của

Để có được kết quả thực trạng khảo sát nhận thức về BĐKH, tôi tiến hành điều

môi trường hiện nay. Theo ý kiến của HS thì ở Kiên Giang hiện nay nguồn nước đang bị

tra bằng phiếu với HS THPT khối lớp 10 của 02 trường có học lực, hạnh kiểm, điều kiện

ô nhiễm, ngay ở môi trường sống của HS thì 58.1% cho rằng đã bị một vài ảnh hưởng

học tập tương đương nhau (Trường THPT Ngô Sĩ Liên và trường THPT Võ Văn Kiệt,

nhỏ do ảnh hưởng của BĐKH, 22.2% cho rằng môi trường bị ảnh hưởng nhiều và 18.5%

48

49

bị ảnh hưởng rất nhiều. Do sống ở khu vực ĐBSCL - là khu vực ở nước ta sẽ chịu ảnh

lí,... hay ý kiến đưa ra “Theo em, mọi người hãy cùng chung tay góp sức để ứng phó với

hưởng nặng nề nhất của BĐKH toàn cầu nên hầu hết HS đều nhận thức được đồng bằng

hiện tượng BĐKH, có trách nhiệm ứng phó với hiện tượng BĐKH vì đó là nơi ta sinh

sẽ là khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất của BĐKH.

sống cũng như thế hệ tương lai của chúng ta. Hãy làm những gì mình có thể ”…

1.12.3. Về hiểu biết hiện tượng BĐKH

1.13.5. Nhận xét kết quả khảo sát

Nhìn chung, HS ở các trường THPT đã có các hiểu biết nhất định về vấn đề

Qua đây, cho chúng ta thấy rằng HS đã quan tâm tới vấn đề BĐKH ở các mức độ

BĐKH toàn cầu. Tuy nhiên, hầu hết HS vẫn cho rằng khí Đioxid carbon góp phần 70%

khác nhau thông qua các tài liệu, tạp chí, các phương tiện thông tin đại chúng… HS đã

trong hiện tượng nhà kính. Mặt khác, những câu hỏi liên quan đến kiến thức về BĐKH

có những hiểu biết khá cơ bản về vấn đề BĐKH và nhận thức khá đúng đắn về những

còn bỏ trống (không đánh) khá nhiều.

ảnh hưởng, tác động của BĐKH tới con người cũng như môi trường sống của HS hiện

1.12.4. Về ứng phó với hiện tượng BĐKH

nay. Trong các tiết học Hóa học, HS đã được thầy (cô) đề cập đến vấn đề GDBĐKHTC

Hầu hết các HS của chúng ta đã có nhiều hành động như: không vứt rác bừa bãi

vào bài học và nội dung tích hợp mà HS thích nhất là tự nhiên và các hoạt động kinh tế

(40.7%), tuyên truyền và nhắc nhở người khác có ý thức bảo vệ môi trường (34.6%), tích

xã hội cùng với các phương pháp tích cực như thảo luận, thuyết trình…. Để ứng phó với

cực trồng nhiều cây xanh (17.3%) và tiết kiệm điện (7.4%). Bên cạnh đó, để giảm hàm

hiện tượng BĐKH nói chung, ứng phó và thích nghi với sự nóng lên toàn cầu hiện nay,

lượng CO2 trong không khí HS đã lựa chọn giải pháp tích cực trồng rừng (54.3%), sử

HS đã đưa ra được những biện pháp thiết thực. Đây chính là những tín hiệu đáng mừng

dụng năng lượng sạch (18.5%), hạn chế khai thác tài nguyên thiên nhiên (1.2%) và lựa

để môn Hóa học ngày càng phát huy hiệu quả vai trò của mình trong việc GDBĐKHTC.

chọn tất cả các giải pháp trên là 26.0%.

Tích cực trồng nhiều cây xanh Để khắc phục sự nóng lên toàn cầu hiện nay thì tôi đã đưa ra một câu hỏi mở để cho HS đưa ra những biện pháp theo ý kiến của mình và theo ý kiến của HS thì cần: tích cực trồng rừng, không xả rác bừa bãi, tiết kiệm điện, bảo vệ và tuyên truyền ý thức mọi người cùng tham gia, sử dụng năng lượng sạch, xây dựng các nhà máy xử lí các chất thải trước khi thải ra môi trường, hạn chế sử dụng các phương tiện giao thông, hạn chế sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, hạn chế sử dụng túi nilon, khai thác tài nguyên một cách hợp

50

51

TIỂU KẾT CHƯƠNG 1

Chương 2. NỘI DUNG TÍCH HỢP GIÁO DỤC BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU TRONG MÔN HÓA HỌC LỚP 10

Trong chương này, tôi đã nghiên cứu và nêu lên được những nội dung cơ bản về mặt cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của đề tài, bao gồm các nội dung chính như sau: 1.Tổng quan về vấn đề nghiên cứu có liên quan đến đề tài như: Những vấn đề chung về biến đổi khí hậu (Khái niệm, nguyên nhân, đặc điểm và biểu hiện của BĐKH, một số hiện tượng của BĐKH ), thực tiễn tác động của BĐKH, phân biệt giáo dục biến đổi khí hậu toàn cầu và giáo dục môi trường, hành động ứng phó với BĐKH, vai trò, nhiệm vụ của GDPT trước những thách thức của BĐKH. 2. Định hướng đổi mới giáo dục phổ thông: Trong phần này tôi đã đề cập đến một

2.1. Mục tiêu chung về giáo dục ứng phó với BĐKH trong môn Hóa học 2.1.1. Về kiến thức − HS có được hệ thống kiến thức hoá học phổ thông cơ bản, tương đối hiện đại và thiết thực từ đơn giản đến phức tạp, gồm: + Kiến thức cơ sở hoá học chung; + Hoá học vô cơ;

số quan điểm về mục tiêu của giáo dục ứng phó với BĐKH trong trường THPT, định

+ Hoá học hữu cơ.

hướng và yêu cầu của giáo dục ứng phó với BĐKH, giáo dục BĐKH trong môn Hóa học

− BĐKH là sự thay đổi của hệ thống khí hậu trái đất gồm khí quyển, thuỷ quyển,

ở trường THPT.

sinh quyển, thạch quyển hiện tại và trong tương lai bởi các nguyên nhân tự nhiên và nhân

3. Tích hợp giáo dục BĐKH trong trường THPT gồm mục tiêu, sự cần thiết tích hợp giáo dục BĐKH...

tạo trong một giai đoạn nhất định từ tính bằng thập kỷ hay hàng triệu năm. − Nguyên nhân chính làm BĐKH Trái đất là do sự gia tăng các hoạt động tạo ra

Cuối cùng tôi tiến hành gặp gỡ, trao đổi, thiết kế và phát phiếu điều tra trắc

các chất thải khí nhà kính, các hoạt động khai thác quá mức các bể hấp thụ khí nhà kính

nghiệm cho HS lớp 10 của trường THPT Ngô Sĩ Liên và trường THPT Võ Văn Kiệt,

như sinh khối, rừng, các hệ sinh thái biển, ven bờ và đất liền khác. Nhằm hạn chế sự

cùng thuộc thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang.

BĐKH, Nghị định thư Kyoto nhằm hạn chế và ổn định sáu loại khí nhà kính chủ yếu bao

Trên đây là những vấn đề có cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài, là nền tảng cho phép tôi đề xuất các biện pháp cụ thể ở chương 2.

gồm: CO2, CH4, NOx, CFCs, PFCs và SF6. + CO2 phát thải khi đốt cháy nhiên liệu hóa thạch (than, dầu, khí) và là nguồn khí nhà kính chủ yếu do con người gây ra trong khí quyển. CO2 cũng sinh ra từ các hoạt động công nghiệp như sản xuất xi măng và cán thép. + CH4 sinh ra từ các bãi rác, lên men thức ăn trong ruột động vật nhai lại, hệ thống khí, dầu tự nhiên và khai thác than. + NOx phát thải từ phân bón và các hoạt động công nghiệp. + CFCs được sử dụng thay cho các chất phá hủy ozon (ODS) và HFC-23 là sản phẩm phụ của quá trình sản xuất HCFC-22. + PFCs sinh ra từ quá trình sản xuất nhôm. + SF6 sử dụng trong vật liệu cách điện và trong quá trình sản xuất magie. − Một số hiện tượng của BĐKH: + Hiệu ứng nhà kính

52

53

+ Mưa axit

vài lần mỗi trăm triệu năm, nhưng có thể gây ra sự ấm lên toàn cầu và tuyệt chủng hàng

+ Thủng tầng ozon

loạt. Núi lửa cũng là một phần của chu kỳ cacbon mở rộng. Trong khoảng thời gian rất

+ Cháy rừng

dài (địa chất), chúng giải phóng khí cacbonic từ lớp vỏ Trái Đất và lớp phủ, chống lại sự

+ Lũ lụt – hạn hán

hấp thu của đá trầm tích và bồn địa chất khác CO2. Cục Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ ước

+ Sa mạc hóa

tính rằng các hoạt động của con người tạo ra nhiều hơn 100-300 lần số lượng khí CO2

+ Sương khói

phát ra từ núi lửa. + Sông băng để lại sau nó băng tích có chứa các chất giá trị - có thể truy ngược để

− Một số biểu hiện của BĐKH: + Sự nóng lên của khí quyển và Trái đất nói chung.

xác định được tuổi, bao gồm chất hữu cơ, thạch anh và Kali - đánh dấu những giai đoạn

+ Sự thay đổi thành phần và chất lượng khí quyển có hại cho môi trường sống

sông băng tiến triển và rút lui. + Sự thay đổi thực vật về loài đại diện, sự phân bố và mức độ bao phủ của các

của con người và các sinh vật trên Trái đất. + Sự dâng cao mực nước biển do băng tan, dẫn tới sự ngập úng ở các vùng đất

thảm thực vật có thể xảy ra do BĐKH, điều này rất dễ nhận thấy. Trong bất kỳ tình huống nào, một sự thay đổi khí hậu nhẹ cũng có thể dẫn đến tăng lượng mưa hoặc tuyết

thấp, các đảo nhỏ trên biển. + Sự di chuyển của các đới khí hậu tồn tại hàng nghìn năm trên các vùng khác

và tăng mức ấm áp, dẫn đến tăng trưởng thực vật được cải thiện và kéo theo việc hấp thụ

nhau của Trái đất dẫn tới nguy cơ đe dọa sự sống của các loài sinh vật, các hệ sinh thái

nhiều CO2 trong không khí hơn. Tuy nhiên, những thay đổi triệt để hơn, mức độ lớn hơn

và hoạt động của con người.

hay tốc độ xảy ra nhanh hơn cũng có thể dẫn đến tác động lớn lên thực vật, nhiều loài

+ Sự thay đổi cường độ hoạt động của quá trình hoàn lưu khí quyển, chu trình tuần hoàn nước trong tự nhiên và các chu trình sinh địa hoá khác.

nhanh chóng biến mất và trong mốt số trường hợp có thể xảy ra hiện tượng sa mạc hoá. + Các thông tin từ việc phân tích phần lõi băng khoan từ một khối băng như khối

− Tác động của BĐKH

băng Nam Cực, có thể được sử dụng để cho thấy mối liên hệ giữa nhiệt độ và biến đổi

+ Những nhân tố có thể hình thành BĐKH là thay đổi bức xạ khí quyển, bao gồm

mực nước biển toàn cầu. Không khí bị mắc kẹt ở dạng bong bóng trong băng cũng có thể

các quá trình như biến đổi bức xạ mặt trời, độ lệch quỹ đạo của Trái Đất, quá trình kiến

cho biết những biến đổi nồng độ CO2 trong khí quyển từ quá khứ xa xôi, trước khi chịu

tạo núi, kiến tạo trôi dạt lục địa và sự thay đổi nồng độ khí nhà kính.

ảnh hưởng từ môi trường hiện đại. Nghiên cứu các lõi băng sẽ đưa ra được những chỉ số

+ Vấn đề được quan tâm nhất trong yếu tố nhân sinh là việc tăng lượng khí CO2 do đốt nhiên liệu hóa thạch, tạo thành các khí tồn tại trong khí quyển và sản xuất xi măng. Các yếu tố khác như sử dụng đất, sự suy giảm ôzôn và phá rừng, cũng góp phần quan trọng làm ảnh hưởng đến khí hậu, vi khí hậu.

quan trọng về sự thay đổi lượng CO2 qua hàng ngàn năm, và tiếp tục cung cấp những thông tin có giá trị về sự khác nhau giữa điều kiện không khí cổ xưa và hiện đại. + Khí hậu thực vật là ngành phân tích các dạng vòng gỗ tăng trưởng của cây từ đó xác định BĐKH từng xảy ra trong quá khứ. Những vòng lớn và dày cho biết

+ Phun trào của núi lửa đủ lớn để ảnh hưởng đến khí hậu xảy ra trên một số lần

cây đã trải qua giai đoạn phát triển đủ nước và màu mỡ. Trong khi những vòng

trung bình mỗi thế kỷ, và gây ra làm mát (bằng một phần ngăn chặn sự lây truyền của

mỏng, hẹp thể hiện thời gian cây hưởng lượng mưa thấp hơn và điều kiện lý tưởng

bức xạ mặt trời đến bề mặt trái đất) trong thời gian một vài năm. Các vụ phun trào ảnh

để phát triển cũng kém hơn.

hưởng đến khí hậu đáng kể. Vụ phun trào của núi lửa Tambora năm 1815 đã khiến

+ Phân tích phấn hoa được sử dụng để suy ra sự phân bố địa lý của các loài thực

không có một mùa hè trong một năm. Phần lớn các vụ phun trào lớn hơn xảy ra chỉ một

vật từng thay đổi theo điều kiện khí hậu khác nhau. Sự thay đổi trong các loại phấn hoa

54

55

được tìm thấy từ những lớp trầm tích khác nhau - trong các hồ, đầm lầy hay vùng châu

2.1.3. Về thái độ

thổ - cho biết các thay đổi ở thế giới thực vật. Những thay đổi này thường là dấu hiệu

− HS có thái độ tích cực như:

của BĐKH.

+ Hứng thú học tập bộ môn hoá học.

+ Những loài côn trùng, các loài bọ cánh cứng khác không có xu hướng được tìm thấy trong những điều kiện khí hậu khác nhau. Do giống bọ cánh cứng rất đa dạng với số lượng lớn và có cấu trúc di truyền không thay đổi đáng kể qua hàng ngàn năm, việc nghiên cứu dựa trên những loài bọ cánh cứng khác nhau sẽ đem lại kiến thức về phạm vi khí hậu hiện tại, xác định được tuổi của các trầm tích còn sót lại, từ đó có thể suy ra điều kiện khí hậu trong quá khứ.

+ Ý thức trách nhiệm với bản thân, với xã hội và cộng đồng; phát hiện và giải quyết vấn đề một cách khách quan, trung thực trên cơ sở phân tích khoa học. + Ý thức vận dụng những tri thức hoá học đã học vào cuộc sống và vận động người khác cùng thực hiện. − Tăng cường giáo dục được coi là “chìa khóa” hiệu quả để cá nhân và cộng đồng ứng phó với những thách thức của BĐKH. Điều quan trọng là cần đổi mới phương pháp

+ Sự thay đổi mực nước biển toàn cầu được xác định thông qua các dấu vết trên những rặng san hô, những lớp trầm tích ven biển, trên thềm biển, hạt trong đá vôi và

và các hình thức tổ chức giáo dục, không hạn chế GDBĐKH trong các bài học khô cứng mà cần tăng cường các hoạt động thiết thực, sinh động ngoài giờ.

những di tích khảo cổ còn sót lại gần bờ biển. Các phương pháp định tuổi có nhiều ưu

− GDBĐKH là một trong những nội dung của giáo dục vì sự phát triển bền vững,

điểm là phương pháp urani và cacbon phóng xạ, còn phương pháp định tuổi hạt nhân vũ

giúp người học hiểu và biết được những tác động của hiện tượng nóng lên toàn cầu, đồng

trụ đôi khi được áp dụng để xác định tuổi các bề mặt (thềm) đã trải qua sự giảm mực

thời khuyến khích thay đổi hành vi để ứng phó với BĐKH.

nước biển.

2.2. Các nguyên tắc cơ bản khi tích hợp giáo dục BĐKH thông qua môn Hóa học ở

2.1.2. Về kĩ năng

trường phổ thông

− HS: có được hệ thống kĩ năng hoá học phổ thông cơ bản và thói quen làm việc khoa học, gồm:

Quá trình khai thác các kiến thức giáo dục BĐKH cần phải đảm bảo 3 nguyên tắc cơ bản:

+ Kĩ năng học tập hoá học;

− Không làm thay đổi tính đặc trưng môn học, không biến bài học của bộ môn

+ Kĩ năng thực hành hoá học;

thành bài giáo dục BĐKH.

+ Kĩ năng vận dụng kiến thức hoá học. − Biết một số dấu hiệu BĐKH. Nhận biết được một số chất hóa học gây BĐKH trong đất, nước, không khí.

− Khai thác nội dung giáo dục BĐKH có chọn lọc, có tính tập trung vào những chương mục nhất định. − Phát huy cao độ các hoạt động tích cực nhận thức của HS và các kinh nghiệm

− Biết cách xử lí một vài trường hợp BĐKH đơn giản trong đời sống sản xuất và học tập hóa học.

thực tế các em đã có, vận dụng tối đa mọi khả năng để cho HS tiếp xúc trực tiếp với môi trường.

− Biết thực hiện một số biện pháp đơn giản để ngăn chặn BĐKH. − Biết sử dụng một số nhiên liệu, chất đốt, tài nguyên thiên nhiên hợp lí, góp phần ngăn chặn BĐKH. − Biết thực hiện một vài biện pháp cụ thể góp phần ngăn chặn BĐKH trong học tập hoá học ở trường THPT.

56

57

2.3. Nội dung tích hợp GD BĐKH trong môn Hóa học lớp 10

STT

Địa chỉ

MỨC

NỘI

tích hợp

ĐỘ

DUNG

(Chương,

TÍCH

GDBĐK

bài, mục)

HỢP

HTC

Tích hợp giáo dục BĐKH: HS hiểu được - Clo là khí độc, có tính oxi hóa mạnh. Điều chế khí clo trong phòng thí nghiệm và biện

ĐỊNH HƯỚNG GIÁO DỤC

pháp bảo vệ môi trường trong lớp học.

- Sản xuất clo trong công nghiệp và vấn đề

Tích hợp giáo dục BĐKH: HS hiểu được

ô nhiễm môi trường không khí.

trong tự nhiên cũng như trong sản xuất,

- Clo là thành phần không thể thiếu của các

không thể thiếu các phản ứng oxi hóa khử.

chất tẩy trắng giấy và sợi, khử trùng hệ cấp

- Các đám cháy, phản ứng phân hủy (đốt

nước, bể bơi, cống nước rãnh, bệnh viện

than, củi, cháy rừng,...)

(cloramin). Khi trong nước có các chất hữu

- Sự đốt cháy nhiên liệu trong các động cơ Chương 4

khí gây hiệu ứng nhà kính, mưa axit,..

oxi hóa – khử 1

-

Mục:

Tính chất vật lí, tính chất

hóa

học

và

điều chế.

Clo

thải CO2 và NO2, SO2, H2S... Đây là những

Phản ứng

Sử dụng năng lượng từ tự nhiên (Sự đốt cháy Bộ phận Phản và hệ

nhiên liệu trong các động cơ, công nghiệp

liên ứng hóa luyện kim, chế tạo hóa chất,...) làm tăng học

nguy cơ đe dọa về sự cạn kiệt của nhiên liệu

chất độc. Lượng các chất thải của Clo gây ô

– Bài 22:

Các phản ứng oxi hóa-khử trên sinh ra khí

– Bài 17:

cơ, cloramin có thể kết hợp tạo ra các hợp

Chương 5

- Công nghiệp luyện kim, chế tạo hóa chất,...

2

nhiễm nguồn nước.

Tính Mục:

chất

–

Tính chất Toàn bộ Điều chế – Điều chế

–

–

dụng

dụng.

Ứng

Ứng

- Nước sinh hoạt khử trùng bằng Clo cần tính toán vừa đủ lượng Clo cần thiết, nếu dư thừa sẽ gây độc cho người dùng.

- Khí Clo độc, không duy trì sự sống. Khí clo nặng hơn không khí nên từ từ lắng xuống gây độc hại cho môi trường.

hóa thạch và tăng phát thải khí nhà kín (khí

- Khí Clo trong không khí nồng độ cao

thải CO2 và NO2, SO2, H2S... )– tác nhân

cũng là nguyên nhân gây ra hiện tượng mưa

chính gây biến đổi khí hậu toàn cầu. Vì vậy

axit.

việc sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả là

- Các dẫn xuất của clo dùng làm thuốc bảo

một trong những giải pháp ứng phó hữu hiệu

vệ thực vật (như monito; DDT; 2,4 D...) có

với biến đổi khí hậu mà cụ thể là thông qua

tác dụng tiêu diệt sâu bệnh gây hại trên các

việc giảm phát thải khí nhà kính (Ảnh hưởng

loại cây trồng nhưng bền vững trong môi

đến năng lượng). Đồng thời làm tăng nhiệt độ

trường nên nếu sử dụng không hợp lí sẽ gây

trên toàn cầu và làm thay đổi khí hậu gây thiệt

ảnh hưởng lớn đến môi trường sống của

hại rất lớn về kinh tế (Ảnh hưởng đến sản xuất

sinh vật. Vì vậy phải có cách sử dụng hợp

nông nghiệp)

lí.

58

59

Tác động trực tiếp của biến đổi khí hậu đến

(Ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp)

sức khỏe con người thông qua mối quan hệ

- Cách nhận biết được chất ô nhiễm

trao đổi vật chất, năng lượng giữa cơ thể

môi trường (khí HCl và dung dịch axit

người với môi trường xung quanh, dẫn đến

HCl) bằng thuốc thử AgNO3.

những biến đổi về sinh lý, tập quán, khả năng

- Có ý thức bảo vệ môi trường trong

thích nghi và những phản ứng của cơ thể đối

cuộc sống và học tập hoá học. Vận động

với các tác động đó. Các đợt nắng nóng kéo

mọi người thực hiện.

dài, nhiệt độ không khí tăng, dẫn đến gia tăng

- Đề xuất biện pháp xử lí chất thải trên cơ

một số nguy cơ đối với tuổi già, những người

sở tính chất lí, hoá học của chúng.

mắc bệnh tim mạch, bệnh thần kinh, dị ứng,

- Khử chất thải độc hại là khí clo, hợp chất

cướp đi sinh mạng của nhiều người. Tác động

của clo bằng nước vôi.

gián tiếp của biến đổi khí hậu đến sức khoẻ

Giải pháp làm giảm nhẹ BĐKH, giảm

con người thông qua những nguồn gây bệnh,

thiểu những thiệt hại của thiên tai do BĐKH

làm tăng khả năng bùng phát và lan truyền các

gây ra.

bệnh dịch như bệnh cúm A/H1N1, cúm

Tích hợp giáo dục BĐKH: HS hiểu được

A/H5N1, tiêu chảy, dịch tả, sốt rét, sốt xuất

CFC (hợp chất của Flo) là chất làm lạnh các

huyết, viêm não Nhật Bản... (Ảnh hưởng đến

thiết bị như máy điều hòa, tủ lạnh...Khi

sức khỏe con người)

CFC được thải ra ngoài môi trường nó là “

- Ngoài ảnh hưởng tới môi trường sống, khí

Chương 5

kẻ phá hoại “ chính của tầng ozon và gây

clo còn là tác nhân suy giảm tầng ozon.

– Bài 25:

nên hiệu ứng nhà kính làm trái đất nóng

Tầng ozon bị phá huỷ dẫn đến sự tăng

Flo

cường độ bức xạ tử ngoại trên mặt đất. Điều này đã gây bệnh ung thư da và các bệnh về mắt. (Ảnh hưởng đến sức khỏe con người) -

Biết

được

sản

xuất HCl

và

3

Brom – Iot Hợp

axit

–

CFC

Mục: chất

Bộ phận và hệ

liên

lên. Khi tầng ozon bị thủng những tia cực Hợp chất tím sẽ đi đến bề mặt trái đất và gây ung thư CFC

da, tác động tiêu cực đến hệ sinh thái. Cách tốt nhất để giảm sự tác động thiệt hại của tầng ozon bằng việc chúng ta nên chuyển

clohiđric sẽ có chất thải gây ô nhiễm môi

đổi sang sử dụng các sản phẩm không chứa

trường.

CFC. Ngày nay người ta thay chất CFC,

Chất thải gây ô nhiễm môi trường sẽ làm

bằng HFC là chất làm lạnh tốt nhất mà

tăng phát thải khí nhà kín (khí thải H2S)– tác

không ảnh hưởng đến môi trường. (Ảnh

nhân chính gây biến đổi khí hậu toàn cầu.

hưởng đến sức khỏe con người)

60

61

Chương 6 – Bài 29: Oxi

–

chất vật

Ozon -

Mục:

Tính chất 4

Tính lý

và

tính chất

vật lý và Toàn bộ hóa học tính

chất

Sự

hóa

học,

giảm

sự

suy

tầng

giảm tầng

ozon

ozon.

suy

Tích hợp giáo dục BĐKH: HS hiểu được

trên trái đất. Vai trò của tầng ozon là ngăn

tác dụng gây bỏng của Brom nguy hiểm

không cho tia cực tím chiếu xuống Trái Đất

đến tính mạng con người. (Ảnh hưởng đến

gây hại cho người và động, thực vật. Hiện

sức khỏe con người)

nay tầng ozon đang bị suy giảm. Nguyên

Tích hợp giáo dục BĐKH: HS hiểu được

nhân là do sự ô nhiễm môi trường mà một

quá trình quang hợp của cây xanh sinh ra

trong những tác nhân gây ra hiện tượng này

oxi tạo ra sự ổn định lượng oxi trong khí

là chất CFC,... (Ảnh hưởng đến sức khỏe con

quyển. Có thể xem cây xanh là nhà máy sản

người)

xuất oxi khổng lồ trên trái đất. Hiện nay

- Xác định giải pháp giữ gìn tầng ozon

trên thế giới và ngay cả ở nước ta rừng bị

Giải pháp làm giảm nhẹ BĐKH, giảm thiểu

tàn phá và bị cháy một phần nên lượng khí

những thiệt hại do BĐKH gây ra.

O2 do cây quang hợp sinh ra không cân

Tích hợp giáo dục BĐKH: HS hiểu được

bằng với lượng CO2 sinh ra là do các hoạt

- Lưu huỳnh đioxit là một trong những chất

động của con người. CO2 gây hiệu ứng nhà

gây ra mưa axit, ảnh hưởng đến biến đổi

kính làm cho nhiệt độ trái đất ngày càng

Chương 6

khí hậu.

tăng. Dẫn đến hiện tượng băng tan, thiên tai

– Bài 32:

+ Khí H2S: Trong tự nhiên, hiđro sunfua có

lũ lụt. Vì vậy mỗi chúng ta cần bảo vệ rừng

Hiđro

trong một số nước suối, trong khí núi lửa,

và trồng nhiều cây xanh, bảo vệ môi

sunfua

trường, bảo vệ lá phổi của thế giới.(Ảnh

Lưu huỳnh

hưởng đến sản xuất nông nghiệp)

đioxit

- Ozon: Trong không khí với một lượng rất

5

-

–

Mục:

Hiđro Bộ phận sunfua – và hệ

liên Lưu huỳnh

và từ quá trình thối rữa protein ( xác động vật, nguồn thức ăn dư thừa, rác thải,...) Ảnh hưởng đến sức khỏe con người và đến sản xuất nông nghiệp.

nhỏ ozon có tác dụng diệt khuẩn làm cho

Hiđro

không khí trong lành, rất tốt cho sức khỏe

sunfua

con người. Nhưng với một lượng rất lớn

Lưu huỳnh

hợp với nước mưa tạo thành mưa axit.

ozon trong không khí gây tức ngực khó thở,

đioxit.

- Cách xử lí chất thải (H2S, SO2, SO3)

–

đioxit

- Cần hạn chế nguồn phát sinh khí H2S, SO2 có khả năng gây độc hại cho con người, kết

gây hiện tượng mù quang hóa.(Ảnh hưởng

bằng nước vôi, khử chất thải H2S, SO2

đến sức khỏe con người)

độc hại sau thí nghiệm.

- Tầng ozon hấp thụ hầu hết các tia bức xạ

Giải pháp làm giảm nhẹ BĐKH, giảm

có hại từ mặt trời, nó như một tấm lá chắn

thiểu những thiệt hại do BĐKH gây ra.

ngan chặn tia từ ngoại , bảo vệ cho sự sống

62

6

Chương 6 Bộ phận Sản xuất Tích hợp giáo dục BĐKH: HS hiểu được

63

– Bài 33:

và

Axit

hệ

liên axit

– Bài 38: và

sunfuric các giác quan nếu tiếp xúc với nó. (Ảnh

Cân bằng hệ

hưởng

sunfuric

và

hóa học

đến cân ứng tổng hợp NH3, nếu thực hiện ở điều

- Mục: Sản

axit

- Chất thải gây ô nhiễm môi trường do sản

-

bằng hóa kiện thích hợp sẽ cho hiệu suất cao, tiết

xuất

và phân bón supephotphat.

Các yếu tố

học

sunfuric

(Ảnh hưởng đến sức khỏe con người và đến

ảnh hưởng

hằng số giảm một lượng rất lớn các khí thải CO,

và

sản xuất nông nghiệp)

đến

cân

cân bằng CO2, NH3 thải ra môi trường. Đây là những

- H2SO4 là một trong những chất gây ra

bằng

hóa

khí rất độc, gây hiệu ứng nhà kính (CO2).

mưa axit, ảnh hưởng đến biến đổi khí hậu.

học – hằng

(Ảnh hưởng đến năng lượng, sản xuất nông

(Ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp)

số

nghiệp, sức khỏe con người)

- Nhận biết axit H2SO4 và ion sunfat trong

bằng

xuất

mưa hưởng đến sức khỏe con người)

axit mưa

axit

H2SO4

dung dịch hoặc trong chất thải.

-

Có

ý

-

Khử

chất

an toàn

khi

thải H2SO4

độc hại

sau

cân

bằng hóa học rất quan trọng. Ví dụ phản

– kiệm được nhiên liệu, nguồn nguyên liệu,

VD1:

Bài 22: CLO

I. Mục tiêu:

thí nghiệm.

Giải pháp làm giảm nhẹ BĐKH, giảm thiểu những thiệt hại do BĐKH gây ra.

1. Kiến thức: - HS biết: TCVL, TTTN, ứng dụng của clo, pp điều chế clo trong PTN và trong CN. - HS hiểu: TCHH cơ bản của Clo là tính OXH mạnh, Clo còn có tính khử.

Chương

Tích hợp giáo dục BĐKH: HS hiểu được

7– Bài 36:

- Trong công nghiệp người ta có thể điều

Clo và các hợp chất của clo trong cuộc sống, công nghiệp, nông nghiệp, đồng thời hiểu

Các yếu chỉnh các yếu tố ảnh hưởng đến tốc độ phản

được sự độc hại của khí clo và hợp chất của nó đối với môi trường sống. Con người đã

Tốc

độ

phản ứng hóa học.

-

tố

ảnh ứng để phản ứng diễn ra theo hướng có lợi

Bộ phận hưởng

Mục: và

liên đến

cho môi trường, hạn chế các lượng khí thải.

tốc (Ảnh hưởng đến năng lượng, sản xuất nông

Các yếu tố hệ

độ phản nghiệp, sức khỏe con người)

ảnh hưởng

ứng hóa Ví dụ : khi hầm xương, nấu cháo,...nên sử

đến tốc độ

học

phản ứng

- Mục tiêu tích hợp giáo dục BĐKH: HS phải hiểu được vai trò quan trọng của

thải quá nhiều những chất này vào không khí. Vậy con người phải làm gì để giảm sự BĐKH? 2. Kĩ năng: - Dự đoán, kiểm tra và kết luận được về TCHH cơ bản của Clo, quan sát TN hoặc hình ảnh TN rút ra nhận xết về tính chất, điều chế Clo.

dụng nồi áp suất để tiết kiệm nhiên liệu,

- Viết các pthh minh họa TCHH và điều chế Clo.

hạn chế khí thải ra môi trường

- Giải được BT: tính khối lượng nguyên liệu cần thiết để điều chế khí clo ở đktc

hóa học.

8

Mục:

ảnh điều chỉnh các yếu tố ảnh hưởng đến cân

2.4. Minh họa về tích hợp nội dung GD BĐKH trong môn Hóa học lớp 10

gìn

thức giữ

làm việc với H2SO4 đặc.

7

liên tố

- H2SO4 đặc gây bỏng nặng, làm hỏng

cần dùng, BT khác có nội dung liên quan.

Chương 7 Bộ phận Các yếu Đối với những phản ứng thuận nghịch, việc

64

65

II. Chuẩn bị:

thích mạnh đường hô

- Máy chiếu, máy vi tính, một số hình ảnh TN TCHH của clo. . .

+ Từ hiện tượng trên

hấp và viêm

- Dụng cụ hoá chất thí nghiệm: Điều chế sẵn một số bình chứa khí clo và dung

chứng tỏ điều gì ?

niêm mạc. Hít phải

dịch nước clo.

nhiều clo thì bị ngạt

- Tờ rơi.

và có thể chết.

- HS: mảnh vải màu, cánh hoa hồng, con châu chấu sống hoặc con gián sống.

+ Khí Clo nặng hơn

III. Phương pháp: đàm thoại, trực quan, thảo luận theo nhóm. . .

từ từ lắng xuống gây

IV. Tiến trình lên lớp:

+ Nếu thải khí Clo ra

độc hại cho môi

1. Ổn định lớp.

ngoài không khí sẽ như

trường sống.

2. Nội dung:

thế nào ?

Hoạt động GV

Hoạt động HS

Hoạt động 1:

Nội dung

BS:

Tích hợp giáo dục

I. Tính chất vật lí

BĐKH: HS phải hiểu

- GV cho HS quan sát

HS cho biết trạng

- Khí màu vàng lục, mùi

được sự độc hại của khí

lọ đựng khí clo, kết hợp

thái, màu sắc, tính

xốc, rất độc.

Clo có thể gây độc hại cho môi trường

với SGK nêu các tính

độc của Clo, dựa vào - Nặng hơn không khí 2,5

chất vật lí tiêu biểu của

d cho biết clo nặng

lần

sống. Nước sinh hoạt

clo?

hay nhẹ hơn không

- Tan trong nước tạo thành

khử trùng bằng clo cần

- Clo độc như thế nào ?

khí.

nước Clo có màu vàng

tính toán vừa đủ lượng

+ GV cho HS quan sát

+ HS quan sát thí

nhạt.

clo cần thiết, nếu dư

thí nghiệm (TN): con

nghiệm

- Tan nhiều trong các dung

thừa sẽ gây độc cho

châu chấu thả vào bình

+ Con châu chấu yếu môi hữu cơ.

người dùng. Khí clo

chứa khí clo.

dần rồi chết.

trong không khí nồng

+ Tình trạng con châu

- Không duy trì sự

độ cao cũng là nguyên

chấu?

sống.

nhân gây ra hiện tượng mưa axit, suy giảm tầng

+ Nếu con người hít thở phải một lượng nhỏ

+ Khí Clo nặng hơn

ozon.

khí clo thì sẽ ra sao?

không khí 2,5 lần (d

Hoạt động 2:

+ Khí Clo nặng hay nhẹ

= 71/29 ≈2,5)

hơn không khí bao nhiêu

+ Một lượng nhỏ

hình cho HS xem TN của ra nhận xét.

của clo là tính oxi hoá

lần ? Vì sao ?

cũng gây kích

Clo td với kim loại Cu và

mạnh.

GV chiếu lên màn

66

II. Tính chất hoá học HS quan sát và đưa HS lên bảng viết

67

Tính chất hoá học cơ bản

Fe.

các ptpư và tính số OXH của các chất.

- Vai trò chất OXH.

- Khi tác dụng với kim

1. Tác dụng với kim loại 0

2Na

0

+1 -1

→

+ Cl2

2NaCl

loại clo thể hiện vai trò

0

gì?

Cu

0

+2 -1

+

- Đối với KL có nhiều

FeCl3

Hoạt động 4:

3. Tác dụng với nước

→

Cl2

TN :

Cl2 + H2O HCl

Cho mảnh vải màu vào

HClO

bình 1 đựng dd nước clo

0

Fe

thuốc thử AgNO3.

- GV cho HS quan sát

CuCl2 GV lưu ý cho HS:

HCl) bằng

0

+

+3 -1

→

Cl2

+

Axit

và cánh hoa hồng

hipoclorơ

vào bình 2 chứa khí clo.

- Hiện tượng :

Cl2 vừa là chất khử vừa là

- Nêu các hiện tượng

+ Bình 1 : Mảnh vải

chất oxi hoá

số OXH thì Clo sẽ OXH

Lưu ý: Đối với KL có

quan sát được, giải thích

bạc màu.

KL đó lên mức OXH cao

nhiều số OXH thì Clo sẽ

bằng phương trình hoá

+ Bình 2 : Cánh hoa

mạnh → clo ẩm có tính tẩy

nhất.

OXH KL đó lên mức

học (PTHH) ?

nhạt màu.

màu.

HClO là chất oxi hoá

OXH cao nhất.

- Giải thích :

Hoạt động 3:

2. Tác dụng với hiđro

+ Bình 1 :

- Clo td với hiđro ở điều - Có as mặt trời hoặc

H2 + Cl2 → 2HCl

Cl2 + H2O HCl

kiện nào?

as của Mg cháy tạo hh nổ.

(khí

hiđro

+ HClO

clorua)

- Nêu vai trò của clo

- Clo thể hiện tính

trong pư với KL và với

oxi hoá mạnh.

hiđro.

Tích hợp giáo dục BĐKH: HS biết được

Là phản ứng là thuận - Đặc điểm của pư này?

nghịch.

Vậy trong phản ứng

HCl là axit mạnh,

với kim loại và hiđro thì

HClO là axit có

clo thể hiện tính oxi hoá

tính oxi hoá rất

mạnh.

mạnh, nó phá huỷ

cách sản xuất HCl và

các chất màu vì thế

axit clohiđric sẽ gây

clo ẩm có tác dụng

ô nhiễm môi trường.

tẩy màu.

Cách nhận biết

+ Bình 2 : Khí clo tác

được chất ô nhiễm

dụng với nước trong

môi trường (khí HCl

cánh hoa.

- Rút ra nhận xét gì của

và dung dịch axit

68

Nhận xét : Khí clo

69

clo khi tác dụng với nước ẩm hoặc nước clo có

công nghiệp, nông

?

tính tẩy màu. - Cl2

nghiệp.

vừa là chất khử vừa

+ Clo là thành phần

là chất oxi hoá.

không thể thiếu của các chất tẩy trắng giấy và

- Tính số OXH của Clo

sợi, khử trùng hệ cấp

trước và sau pư và cho

nước, bể bơi, cống nước

biết Clo đóng vai trò gì?

- Vì HClO là chất oxi

rãnh, bệnh viện

- Vì sao Clo ẩm có tính

hoá mạnh → Clo ẩm

(cloramin). Khi trong

tẩy màu còn clo khô thì

có tính tẩy màu.

nước có các chất hữu

không?

cơ, cloramin có thể kết

Hoạt động 5: - Clo có mấy đồng vị bền?

HS tham khảo GSK

III. Trạng thái tự nhiên:

hợp tạo ra các hợp chất

- Clo có 2 đồng vị bền:

độc. Lượng các chất thải

35

của Clo gây ô nhiễm

37

Cl, Cl,

và trả lời các câu hỏi

M = 35,5

nguồn nước.

của GV.

- Clo phổ biến trong nước

+ Các dẫn xuất của Clo

- Vì sao trong tự nhiên

biển, trong chất khoáng

dùng làm thuốc bảo vệ

clo chỉ tồn tại ở dạng hợp

cacnalit KCl.MgCl2.6H2O

thực vật ( như monito; DDT; 2,4 D...) có tác

chất và chủ yếu là ở dạng hợp chất nào?

IV. Ứng dụng:

(SGK)

dụng tiêu diệt sâu bệnh

+ Một lượng nhỏ Clo

gây hại trên các loại cây

- Dựa vào tính chất hoá

để khử trùng, nước

trồng nhưng bền vững

học của Clo (tính oxi

clo dùng làm chất tẩy

trong môi trường nên

hoá, tẩy màu,...) nêu một

màu, điều chế chất

nếu sử dụng không hợp

số ứng dụng của nó ?

tẩy màu,...

lí sẽ gây ảnh hưởng lớn

Tích hợp giáo dục

đến môi trường sống

BĐKH: HS hiểu được

của sinh vật.

vai trò quan trọng của

Vì vậy phải có cách sử

Clo và các hợp chất của

dụng hợp lí. Có ý thức

Clo trong cuộc sống,

bảo vệ môi trường trong

70

71

cuộc sống và học tập.

trường trong lớp học.

Vận động mọi

Biết được cách sản xuất

người thực hiện.

Clo trong công nghiệp

Hoạt động 6: - Dựa vào hình 5.3 và nêu nguyên tắc điều chế

- HS nêu nguyên tắc

V. Điều chế:

và vấn đề ô nhiễm

1. Trong PTN:

môi trường không khí.

HCl + chất oxi hoá

- GV lưu ý HS: Ngoài

mạnh(MnO2,

khí clo trong phòng thí

viết các phản ứng

KClO3, PbO2…)

nghiệm.

minh họa.

4HCl

KMnO4,

ảnh hưởng tới môi trường sống, khí clo còn

+ t

0

→ MnCl2 + Cl2 MnO2 

là tác nhân làm suy giảm tầng ozon. Clo tác dụng với nước tạo ra axit gây

+ 2H2O HCl + 2KMnO4 → MnCl2

ra hiện tượng mưa axit...

+ 2KCl + 5Cl2 + 8H2O

Tích hợp giáo dục

- GV nêu phương pháp

2. Trong CN:

BĐKH: HS hiểu được

sản xuất clo trong CN.

2NaCl

- GV lưu ý HS: Nếu

+ dpcmn

2H2O → 2NaOH +

điều chế clo không có

Cl2 + H2

màng ngăn:

vực dân cư.

con người đã thải quá nhiều những chất này vào không khí. Con người cần phải làm gì

Cl2 + 2NaOH NaCl +

để giảm BĐKH (Đề

NaOCl + H2O ( nước

xuất biện pháp xử lí

Gia-ven).

chất thải trên cơ sở tính chất lí, hoá học của

- Làm thế nào để hạn chế khí clo thải ra

- HS thảo luận các

chúng. Khử chất thải

ngoài không khí khi điều

biện pháp xử lí khí

độc hại là khí Clo, hợp

chế Clo ?

thải : Quy trình sản

chất của clo bằng nước vôi).

Tích hợp giáo dục

xuất hợp lí, an toàn.

BĐKH: HS biết được

Xử lí khí thải trước

cách điều chế khí Clo

khi xả vào không

trong phòng thí nghiệm

khí. Đưa các nhà

và biện pháp bảo vệ môi

máy ra ngoài khu

72

3. Củng cố: - Nêu tính chất hóa học cơ bản của Clo, cho vd minh họa?

- Ống khói của một nhà máy thải ra ngoài không khí là hỗn hợp các khí Cl2, HCl, ... Hãy cho biết các khí đó sẽ bay đi đâu ? Tác dụng với chất nào ? Tác hại của nó ?

73

- Hãy kể tên một số nhà máy, xí nghiệp, các cơ sở sản xuất, ... mà em biết có thải khí clo và các hợp chất có chứa clo ? Nêu sự độc hại của nó ?

hình

4. Dặn dò: Làm các BT SGK. V. Rút kinh nghiệm và bổ sung: VD2:

- Yêu cầu HS viết cấu CTCT của phân tử O2.

Bài 29: OXI-OZON

electron

của

Nguyên tử

Phân tử

nguyên tử, công thức

- Kí hiệu: O

- Công thức e:

electron,

- KLNT:

:O::O:

CTCT

của

I. Mục tiêu:

- GV cho phiếu học tập

1. Kiến thức:

theo nội dung BT 1, 2

- Học sinh biết: Tính chất vật lí, tính chất hoá học cơ bản của oxi là tính oxi hoá

SGK trang 127.

1s2 2s2 2p4 HS quan sát, đọc trong

mạnh. Tính chất vật lí, tính chất hoá học cơ bản của ozon là tính oxi hoá mạnh, mạnh

- Cho HS quan sát khí SGK và nêu TCVL.

hơn oxi.

oxi trong bình.

- Oxi là khí không màu,

Vai trò của oxi và tầng ozon đối với sự sống trên Trái Đất.

- Từ hiểu biết thực tế không

- Học sinh hiểu: Nguyên nhân tính oxi hoá mạnh của oxi và ozon. Nguyên tắc

của HS cho HS trả lời không vị, hơi nặng hơn

điều chế oxi trong phòng thí nghiệm. Vai trò của oxi đối với sự sống. Cần phải làm gì

: màu sắc, mùi, vị, tỉ không

trước sự môi trường không khí đang ngày càng gia tăng khí CO2 . Hiểu được quá trình

khối so với không khí.

hoá học làm suy giảm tầng ozon.

BĐKH: HS hiểu được

Rèn luyện kĩ năng viết PTHH của các phản ứng O2 tác dụng với một số đơn chất

Oxi ít tan trong nước,

và hợp chất.

- CTPT: O2

II. Tính chất vật lí: Khí oxi không màu, không mùi, không vị, hơi nặng hơn không khí.

khí

(d=32/29 ≈1,1)

khi nhiệt độ tăng độ

II. Chuẩn bị: bảng phụ, phiếu học tập, khí oxi điều chế sẵn, GV chuẩn bị máy

tan

của

oxi

trong

chiếu và tư liệu cho về sự suy giảm tầng ozon, một số thông tin về hiện tượng thủng tầng

nước giảm

ozon. . .

hưởng đến sự sống của

sẽ

ảnh

III. Phương pháp: đàm thoại, thảo luận. . .

sinh vật trong nước.

IV. Tiến trình lên lớp:

Hoạt động 2

1. Ổn định lớp.

GV đặt vấn đề:

2. Nội dung:

- Tính chất hoá học cơ Hoạt động của HS

Hoạt động 1: Dùng bảng TH để cho

mùi,

- CTCT: O=O

Tích hợp giáo dục

2. Kĩ năng:

Hoạt động của GV

16

- Cấu hình e:

phân tử O2.

Nội dung I. Vị trí và cấu tạo.

HS viết cấu hình a) Vị trí: Ô số 8, PNC VIA, chu kì

thêm 2e và oxi có độ âm điện 3,44 chỉ thua kém flo 3,98).

- Viết PTHH của oxi

1. Tác dụng với kim loại

(ô, nhóm, chu kì)

hợp chất.

electron, b) Cấu tạo:

74

HS trả lời câu hỏi và flo, có 6e ngoài cùng nên dễ nhận

bản của oxi là gì? Tại viết các PTHH.

với kim loại, phi kim và

thức

Oxi có tính oxi hoá (chỉ thua kém

sao?

HS xác định vị trí oxi electron của nguyên tử, II. công

III. Tính chất hoá học:

0

0

0

+1

−2

t 4 Na + O 2 → 2 Na 2 O ( natri oxit)

75

0

0

+2

−2

t 2 Mg + O 2 → 2 Mg O (magie oxit) 0

2. Tác dụng với phi kim (trừ halogen) 0

0

+4 −2

0

t C + O 2 → C O 2

0

0

+4 −2

quyển. Có thể xem cây nguồn nhiên liệu sạch xanh là nhà máy sản thay thế nguồn nhiên trái đất. Hiện nay trên

−2

t C 2H5OH + O 2 → 2 C O 2+3H2 O

IV. Ứng dụng: (SGK)

lượng oxi trong khí + Nghiên cứu tìm ra

xuất oxi khổng lồ trên liệu hoá thạch.

3. Tác dụng với hợp chất -2

oxi tạo ra sự ổn định đun nấu.

thế giới và ngay cả ở nước ta rừng bị tàn phá và bị cháy một phần nên lượng khí CO2 do cây quang hợp

- GV yêu cầu HS xem

sinh ra không cân

SGK và nêu ứng dụng

bằng với lượng CO2

của oxi.

sinh ra là do các hoạt

- Con người có thể nhịn

động của con người.

ăn 5 tuần, nhịn uống 7

Vấn đề đặt ra hiện nay

ngày nhưng sẽ chết

đó

nếu nhịn thở 5 phút.

phần không khí đang

Điêù đó nói lên rằng oxi

bị biến đổi mạnh. hàm

có có vai trò quyết định

lượng CO2 tăng lên,

đối với sự sống của con

điều đó có nghĩa là

là

thành

- HS thảo luận :

hàm lượng O2 giảm,

- Chiếu biểu đồ tỉ lệ % + Trồng nhiều cây

phá vỡ cân bằng giữa

về ứng dụng của oxi xanh.

O2 và CO2 trong tự

trong các ngành công

+ Hạn chế việc thải khí

nhiên. CO2 gây hiệu

nghiệp (hình 6.1 sgk)

người

CO2 của các nhà máy

ứng nhà kính làm cho

Tích hợp giáo dục ra môi trường không

nhiệt độ trái đất ngày

BĐKH: HS hiểu được khí, hạn chế sự lưu

càng tăng. Dẫn đến

Quá trình quang hợp thông xe cộ, hạn chế sử

hiện tượng băng tan,

của cây xanh sinh ra dụng than tổ ong để

thiên tai lũ lụt. Chúng

76

77

Hoạt động 5

II. Ozon trong tự nhiên

gì trước sự biến đổi

- GV thuyết trình để HS

+ Ozon tập trung ở lớp khí quyển

đó?

biết được sự hình thành

trên cao ( cách mặt đất 20 – 30 km)

ta

cần

phải

làm

Hoạt động 3: GV hỏi HS về phương

HS viết ptpư

pháp điều chế oxi đã học ở lớp 8 (viết

ozon trong tự nhiên xảy

chủ yếu do tia tử ngoại Mặt Trời

1. Trong phòng thí nghiệm:

ra ở tầng bình lưu (cách

chuyển hoá các phân tử oxi thành

Từ các chất giàu oxi và dễ phân huỷ.

mặt đất 20-30 km).

ozon.

2KMnO4 → K2MnO4 + MnO2 +

Tích hợp giáo dục

3O2 Tia töû ngoaïi 2O3

O2

BĐKH:

t0

phương trình và chú ý điều kiện).

V. Điều chế.

HS nghiên cứu SGK

HS tự nghiên cứu

2. Trong sản xuất công nghiệp a) Từ không khí (phương pháp vật lí)

pháp cơ bản sản xuất

b) Từ nước ( phương pháp hoá học)

chớp, sét) và sự oxi hoá một số chất

giảm nghiêm trọng có

hữu cơ.

nơi đã bị thủng tầng ozon: hấp thụ tia tử

oxi trong công nghiệp.

ngoại.

Hoạt động 4

B. ozon:

GV cho HS đọc trong

- Công thức cấu tạo:

SGK và đặt câu hỏi:

- CTPT:

O3

O

O

O

- Chiếu hình ảnh tầng ozon bị thủng vệ con

- CTPT ozon O3 khác HS so sánh tính chất I. Tính chất.

người và sinh vật tránh

với CTPT oxi O2, vậy của Oxi với Ozon:

tác hại của tia này.

1. Tính chất vật lí của ozon.

chắc chắn O3 phải có - Ozon tan nhiều trong + Khí màu xanh nhạt, có mùi đặc

GV cho HS về nhà đọc

tính chất khác O2?

tư liệu tìm hiểu các quá

nước hơn oxi.

trưng.

Hãy so sánh tính chất - Ozon có tính oxi hóa + Tan nhiều hơn oxi.

0

mạnh hơn oxi…

+ Hóa lỏng -112 C

trình hoá học gây suy giảm tầng ozon.

GV phát phiếu học tập: HS hoàn thành phiếu 2.Tính chất hóa học.

Hoạt động 6

Hãy trình bày 2 cách học tập:

GV yêu cầu HS nêu

phân biệt oxi với ozon?

sự phóng điện trong không khí (tia

tầng ozon đang bị suy

(SGK)

SGK, rút ra hai phương

của Oxi với Ozon?

+ Một phần ozon được hình thành do

HS hiểu được hiện nay

+ Ozon có tính oxi hóa mạnh, mạnh

T/d với Ag và dd KI hơn oxi. với hồ tinh bột.

+ Ozon OXh hầu hết các KL (trừ Au,

ozon.

Tích hợp giáo dục

2KOH + I2 + O2

hữu cơ khác. Ozon OXH được Ag

BĐKH:

còn oxi thì không.

HS hiểu được trong

78

HS tham khảo SGK

ứng dụng của tầng và nêu ứng dụng.

2KI + O3 + H2O Pt), nhiiều PK, nhiều chất vô cơ và

2Ag + O3 Ag2O + O2

III. Ứng dụng:

không khí với một

79

(SGK)

lượng rất nhỏ ozon có

V. Rút kinh nghiệm và bổ sung:

tác dụng diệt khuẩn

VD3:

làm cho không khí

BÀI 33: AXIT SUNFURIC – MUỐI SUNFAT

trong lành, rất tốt cho

I . Mục tiêu:

sức khỏe con người.

1. Kiến thức:

Nhưng với một lượng

a) Học sinh biết:

CHƯƠNG 6: OXI – LƯU HUỲNH

* Axit sunfuric loãng là axit mạnh, có đầy đủ tính chất chung của axit. Nhưng axit

rất lớn ozon trong

sunfuric đặc nóng lại có tính chất đặc biệt là có tính oxi hóa mạnh.

không khí gây tức ngực khó thở, gây hiện

* Vai trò của H2SO4 trong nền kinh tế quốc dân.

tượng mù quang hóa.

* Phương pháp sản xuất H2SO4 trong công nghiệp. b) Học sinh hiểu:

Tầng ozon hấp thụ tia

2* Axit sufuric (H2SO4) đặc, nóng có tính OXH gây ra bởi gốc SO4 trong đó S có

tử ngoại từ tầng cao của không khí, hấp thụ

số oxi hoá cao nhất +6.

hầu hết các tia bức xạ

* Tính chất của axit sunfuric đặc biệt là sunfuric đặc gây bỏng nặng, làm

có hại từ mặt trời, nó

hỏng các giác quan nếu tiếp xúc với nó.

như một tấm lá chắn

* Vai trò quan trọng của axit sunfuric và muối sufat trong cuộc sống, trong công

ngăn chặn tia từ ngoại,

nghiệp, nông nghiệp.

bảo vệ con người các

* Cần phải làm gì khi môi trường không khí đang ngày càng gia tăng khí SO2

sinh vật trên mặt đất

* Nhận biết được ion sunfat trong dung dịch hoặc trong chất thải.

tránh được tác hại của

2 . Kỹ năng:

tia này. Vì vậy chúng ta

Viết PTHH của các phản ứng trong đó H2SO4 đặc, nóng oxi hoá được cả kim loại

cần có ý thức bảo vệ

hoạt động yếu ( đứng sau H2 trong hoạt động hoá học của kim loại) và một số phi kim.

môi trường, bảo vệ

II – Chuẩn bị:

tầng ozon.

+ Hoá chất: H2SO4 đặc, H2SO4 loãng, kim loại Cu, giấy quì tím.

Hoạt động 7 GV cho HS thảo luận

+ Dụng cụ: ống nghiệm, đèn cồn, giá thí nghiệm.

Các nhóm HS thảo

+ Máy chiếu và tư liệu liên quan.

nhóm và giải BT6 trang luận và giải BT.

III – Phương pháp: Nêu vấn đề, vấn đáp, nghiên cứu tìm hiểu tài liệu mới.

128 tại lớp.

IV- Tiến trình lên lớp:

3. Củng cố:

1. Ổn định lớp.

4. Dặn dò: Làm các BT SGK.

2. Kiểm tra bài cũ:

80

81

Viết ptpư chứng minh SO2 là một oxit axit.

H2SO4

Viết ptpư chứng minh SO2 vừa là chất OXH vừa là chất khử.

bỏng nặng,

3. Nội dung:

các giác quan nếu tiếp xúc

Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Nội dung I

Hoạt động 1

.AXIT

SUNFURIC

đặc

gây

làm

hỏng

với nó. Có ý thức giữ gìn an toàn khi làm việc với

- GV cho HS quan sát bình HS quan sát bình đựng (H2SO4)

H2SO4 đặc. H2SO4 là một

đựng dung dịch H2SO4 đặc dung dịch H2SO4 đặc và 1. Tính chất vật lí.

trong những chất gây ra

và phát biểu tính chất vật phát biểu tính chất vật lí. lí.

- Chất lỏng, sánh, không

- Vì H2SO4 đặc háo nước, màu, không bay hơi, nặng

mưa axit, ảnh hưởng đến biến đổi khí hậu.

- GV cho HS nghiên cứu khi tan trong nước tỏa nhiều gấp 2 lần nước.

Hoạt động 2

2. Tính chất hóa học.

hình 6.6 (SGK trang 140) nhiệt gây bỏng da.

- Nếu cần pha loãng axit

GV thông báo:

a) Dung dịch H2SO4 loãng

yêu cầu HS rút ra nhận xét

sunfuric đậm đặc phải đổ từ

- Dung dịch H2SO4 loãng - HS lấy ví dụ minh họa, (1) Làm quỳ tím hóa đỏ.

về cách pha loãng axit

từ axit vào nước và lấy đũa

là axit mạnh có đầy đủ tính viết các PTHH.

(2) Tác dụng với oxit bazơ.

H2SO4 đậm đặc và trình

thủy tinh khuấy nhẹ, đều.

chất chung của một axit-.

(3) Tác dụng với bazơ

bày

màu

sắc,

- Sau đó yêu cầu HS nêu - HS kết luận về tính chất (4) Tác dụng với muối của

trạng

thái.... H2SO4 tan vô hạn

tính chất của axit sunfuric của axit sunfuric loãng

axit yếu

trong nước và tỏa nhiều

loãng (Đó là những tính

(5) Tác dụng với kim loại

nhiệt. Nếu cần pha loãng

+

chất do ion H của axit gây - Đảm bảo an toàn khi sử hoạt động.

axit sunfuric đậm đặc phải

nên) và tiến hành một vài dụng làm thí nghiệm minh …

đổ từ từ axit vào nước và - Không được vì: có thể gây

thí nghiệm minh họa, viết họa

lấy đũa thủy tinh khuấy bỏng và rất nguy hiểm.

các PTHH.

nhẹ,

- Khi làm thí nghiệm ta chú

đều.

ý điều gì?

- Nếu làm ngược lại có được không?

- Phải có ý thức giữ gìn an

- Kết luận: Axit sunfuric toàn

khi

làm việc

với

- Tính chất của axit sunfuric đặc?

- Làm thí nghiệm an toàn:

H2SO4 đặc, tránh ô nhiễm

- Hướng dẫn học sinh làm Tiến hành và sử dụng đúng

- Vậy khi sử dụng ta phải môi trường và gây độc hại

một số thí nghiệm với: hướng dẫn, thực hiện ở nơi

làm gì?

Kim loại, phi kim, hợp thoáng

rất quan trọng.

cho con người.

Tích hợp giáo dục

chất.

BĐKH: HS hiểu được

- Khi làm thí nghiệm ta chú

82

mát.

83

ý điều gì?

GV làm TN với đường

Tích hợp giáo dục

saccarozơ.

C + 2H2SO4 CO2 +2

BĐKH: Trong quá trình làm

thí

SO2 +2H2O

nghiệm

Hoạt động 4

Ứng dụng. (SGK)

hướng dẫn học sinh xử lí

HS tìm hiếu SGK trang

chất thải SO2 (do SO2 rất

GV cho HS tìm hiếu SGK 141.

độc, một lượng nhỏ SO2

trang 141

thải ra không khí cũng

Hoạt động 5

4. Sản xuất axit sunfric.

gây ô nhiễm môi trường).

Trong công nghiệp: Sản

Hoạt động 3 GV gợi ý HS viết các

HS viết được các PTHH

b) Tính chất của H2SO4 đặc

- GV nêu ứng dụng và

* Tính oxi hoá mạnh .

phương pháp sản xuất phản ứng ở 3 công đoạn sản công đoạn:

HS viết PTHH của các xuất axit sunfurric gồm 3

PTHH.

Oxi hoá được hầu hết các

H2SO4 trong công nghiệp.

- Chú ghi và xét sự thay

kim loại ( trừ Au, Pt) và

- GV dùng tranh giới thiệu

đioxit (SO2).

đổi số oxi hoá của các

nhiều phi kim ( C, S, P…)

sơ đồ sản xuất axit sunfuric

- Đốt cháy S:

nguyên tố.

HS quan sát các TN, nhận và nhiều hợp chất.

GV biểu diễn thí nghiệm :

xét và viết các ptpư

Cu + H2SO4 đặc, nóng.

Ví dụ:

xuất (HS dựa vào SGK).

trong công nghiệp.

S + O2

t0

 → SO2

Tích hợp giáo dục

Cu+2H2SO4 CuSO4 +

BĐKH:

SO2 +2H2O

chất thải gây ô nhiễm môi

C + 2H2SO4 CO2 +2 SO2

trường

+2H2O

H2SO4và phân bón supep

S+2H2SO4 3SO2 +2H2O

hotphat.

- Đốt quặng pirit sắt:

HS biết được do sản

a) Sản xuất lưu huỳnh

4FeS2 + 11O2

0

t  →

2Fe2O3 + 8SO2

xuất

b) Sản xuất lưu huỳnh trioxit (SO3).

V2 O5, 450-5000 C

2KBr +2H2SO4 Br2 +

 →  2SO2 + O2 ←

SO2 + 2H2O + K2SO4.

2SO3

Chú ý: đối với H2SO4 đặc

c) Dùng H2SO4 98% hấp

GV thông báo:

nguội thì Al và Fe bị thụ

thụ SO3.

- H2SO4 đặc có tính háo

động hoá.

nước, có khả năng chiếm

* Tính háo nước

H2SO4

+

nSO3 H2SO4.nSO3

mạnh H2O của các chất

(oleum) H 2 SO 4 , ñaëc

hữu cơ và chuyển chúng

C12H22O11 → 12C

- Pha loãng oleum được

thành than.

+ 11H2O

H2SO4 đặc.

84

85

V- Rút kinh nghiệm và bổ sung:

H2SO4.nSO3 + nH2O

2.5. Giới thiệu một số câu hỏi và bài tập tích hợp nội dung giáo dục ứng phó với

(n+1) H2SO4 Hoạt động 6

II.

MUỐI

NHẬN GV yêu cầu HS viết PTHH

SUNFAT.

BIẾT

ION

BĐKH trong môn Hóa học THPT 2.5.1. Bài tập TNKQ 2.5.1.1. Giáo dục BĐKH về tiết kiệm năng lượng:

HS viết PTHH của các SUNFAT

Câu 1. Mỗi năm, có khoảng 100 triệu tấn lưu huỳnh đi vào khí quyển trái đất

của các phản ứng H2SO4 phản ứng H2SO4 tác dụng 1. Muối sunfat tác dụng với KOH tạo với KOH tạo muối trung a) H2SO4 tạo ra muối axit

thông qua các hoạt động của con người, chủ yếu dưới dạng lưu huỳnh dioxit từ sự cháy

chứa gốc HSO và muối

của than và xăng dầu. Điều này dẫn đến nhiều vấn đề khác nhau về môi trường như mưa

4

muối trung hòa và muối hòa và muối axit. axit.

HS đọc tên muối tạo thành

GV yêu cầu HS đọc tên

b) Đa số muối sunfat không

muối tạo thành GV yêu cầu HS viết phản H2SO4 ứng

giữa

H2SO4

+

BaCl2

và BaSO4 + 2HCl

Na2SO4 vói BaCl2

axit, gỉ sét, khói mù, sức khoẻ suy giảm,... Phản ứng của lưu huỳnh dioxit với oxi tạo lưu

2trung hòa chứa gốc SO4 .

Na2SO4 + BaCl2 BaSO4

Tích hợp giáo dục + 2NaCl

tan, trừ BaSO4, SrSO4, 2. Nhận biết ion sunfat

Khi hệ thống đạt cân bằng, phát biểu nào dưới đây sai:

SO24 .

A. Số mol SO3 tại cân bằng, bằng hai phần ba tổng số mol của SO2 và O2.

được axit H2SO4 và ion

BaCl2.

sunfat trong

dung

- Hiện tượng: BaSO4 kết tủa

dịch hoặc trong chất thải.

màu trắng không tan trong

Khử

axit.

H2SO4

độc hại sau thí nghiệm.

 →

 2SO3(k) 2SO2(k) + O2(k) ←

Thuốc thử: Dung dịch muối

thải H2SO4

thuận nghịch sau:

PbSO4.

BĐKH: HS nhận biết

chất

huỳnh trioxit (trong một hệ thống kín có kiểm soát) có thể biểu diễn bằng phản ứng

+

BaCl2

BaSO4 + 2HCl Na2SO4 + BaCl2 BaSO4 + 2NaCl

B. Sự thay đổi khối lượng của mỗi hợp phần trong hệ sẽ dẫn đến thay đổi nhiệt độ của hệ.

C. Khối lượng của lưu huỳnh dioxit hiện có giữ nguyên không đổi.

D. Lưu huỳnh trioxit liên tục bị phân huỷ.

Câu 2. Mưa axit gây phá huỷ rộng lớn cho rừng cây khắp nơi trên thế giới, đặc biệt là ở các vùng công nghiệp hoá như châu Âu và Bắc Mỹ. Mưa axit xảy ra chủ yếu do sự phóng thích SO2 từ sự nung chảy quặng sunfua và sự đốt cháy các nhiên liệu. Trong không khí, một phần SO2 chuyển thành SO3, được hấp thu trong nước mưa chuyển thành axit sunfuric. Giả sử rằng, Cứ hai trong số 105 phân tử nước (chứa trong 4,50 × 104 lít nước của một trận mưa) hấp thụ một phân tử SO3 và toàn bộ axit sunfuric đều tan trong lượng nước mưa nêu trên.

4. Củng cố:

Dùng các thông tin này để xác định nồng độ nào dưới đây là nồng độ mol của axit

GV cho HS làm BT củng cố:

sunfuric trong nước mưa?

HS1: Nhận biết 4 dung dịch: HCl, NaCl, H2SO4 và Na2SO4.

A. 2,00 × 10-2 mol/lít.B. 2,04 × 10-4 mol/lít.

HS2: làm BT2 SGK trang 143.

C. 1,11 × 10-3 mol/lít. D. 2,77 × 10-4 mol/lít.

5. Dặn dò: làm các BT còn lại trong SGK. Chuẩn bị nội dung bài luyện tập 34.

Cho: H = 1,008; O = 16,00; S = 32,06; Na = 6,022 x 1023

86

87

Giả sử khối lượng riêng của nước (lỏng) ở điều kiện khí quyển là 1,00 g/ml.

Câu 3. Hiệu ứng nhà kính là hệ quả của: A. Sự phá huỷ ozôn trên tầng khí quyển B. Sự lưu giữ bức xạ hồng ngoại bởi lượng dư khí cacbonic trong khí quyển C. Sự chuyển động “xanh” duy trì trong sự bảo tồn rừng D. Sự hiện diện của lưu huỳnh oxit trong khí quyển Câu 4. Cá cần có oxi để tăng trưởng tốt. Chúng không thể tăng trưởng tốt nếu nước quá ấm. Một lí do cho hiện tượng trên là: A. Bơi lội trong nước ấm cần nhiều cố gắng hơn.

B. Phản ứng hoá học xảy ra nhanh hơn khi nhiệt độ tăng.

C. Oxi hoà tan kém hơn trong nước ấm.

D. Trong nước ấm sẽ tạo ra nhiều cacbon đioxit hơn.

Câu 5. Sản phẩm phụ nào sau đây rất có ích được tạo ra từ Khí thải A? A. Axit sunfuric B. Lưu huỳnh dioxit C. Lưu huỳnh

2.5.1.2. Giáo dục BĐKH về sản xuất nông nghiệp: Câu 6. Chất nào dưới đây góp phần nhiều nhất vào sự hình thành mưa axit?

A. Cacbon dioxit

 →  NO2(k) + SO2(k) ← NO(k) + SO3(k)

Hằng số cân bằng xét theo nồng độ mol, Kc, của phản ứng này bằng 33 ở 250C. Nếu 1,00 mol NO2 và 1,00 mol SO2 được đặt trong bình kín 1,00L ở 250C thì nồng độ mol của NO là bao nhiêu?

A. 0

B. 0,15

C. 0,85

D. 1,00

Câu 10. Trường hợp nào sau đây sẽ làm tăng tốc độ hình thành thạch nhũ?

A. Giảm nồng độ ion canxi.

B. Tiến hành trong môi trường axit yếu.

C. Tiến hành trong nước có nhiệt độ thấp hơn.

D. Giảm khí cacbon dioxit do không khí lùa qua cửa hang.

2.5.1.3. Giáo dục BĐKH về sức khỏe: Câu 11. Một chất có chứa nguyên tố oxi, dùng để làm sạch nước và có tác dụng bảo vệ các sinh vật trên Trái Đất không bị bức xạ cực tím. Chất này là

D. Oxi

C. Ozon

trình hoá học sau đây:

B. Dẫn xuất flo của hidrocacbon.

D. Lưu huỳnh dioxit.

Câu 7. Sự đốt các nhiên liệu hoá thạch trên bình diện rộng đã góp phần vào vấn đề mưa axit, đặc biệt tại châu Âu. Khí nào sau đây có vai trò chủ yếu gây nên mưa axit?

A. ozon

B. oxi C. lưu huỳnh dioxit

Câu 12. Lưu huỳnh dioxit là một trong các khí gây ô nhiễm chủ yếu trong khí quyển. Nó phản ứng với nước tạo axit sunfurơ:  →  SO2 + H2O ←

H2SO3

Lưu huỳnh dioxit còn được gọi là anhidrit sunfurơ. Anhidrit nitric và anhidrit sunfurơ là

A. SO2.B. CH4.C. C. CO. D. O3.

A. N2O5 và SO2

B. NO và SO3-

Câu 8. Lưu huỳnh dioxit là một trong những chất gây ô nhiễm trong công nghiệp

C. NO2 và SO2

D. NO3- và SO42-

và gây nên mưa axit. Khối lượng riêng (tính theo g/lít) của lưu huỳnh dioxit ở điều kiện tiêu chuẩn là bao nhiêu? Biết KLNT : O = 16,0; S = 32,1 Thể tích mol chất khí ở điều kiện tiêu chuẩn = 22,4 L A. 0,35

B. 2,15

C. 2,86

D. 3,58

Câu 9. Sự có mặt của các oxit axit như nitơ đioxit và lưu huỳnh đioxit trong khí

D. cacbon dioxit

Câu 13. Không khí bao quanh hành tinh chúng ta là vô cùng thiết yếu cho sự sống, nhưng thành phần của khí quyển luôn thay đổi. Khí nào trong không khí có sự biến đổi nồng độ nhiều nhất?

A. Hơi nước

B. Oxi

C. Cacbon dioxit

D. Nitơ

quyển có thể dẫn đến mưa axit. Mưa axit rất tác hại đến môi trường. Phản ứng giữa nitơ

Câu 14. Điều nào sau đây giải thích sự tồn tại lâu dài của lỗ hổng tầng ozon?

đioxit và lưu huỳnh đioxit gây ra một hỗn hợp cân bằng, có thể biểu diễn bằng phương

Lượng ozon vượt quá giới hạn sẽ được chuyển hóa thành khí oxi

88

89

Giáo dục về tác hại của tia cực tím dẫn đến việc gia tăng sử dụng kem chống nắng

chất thay thế rẻ tiền hơn đó là chì Iotua (PbI2); 1,5 - đioxinaftalen; nước đá khô (CO2 rắn) và nhiều chất hữu cơ khác.

Các chất CFC tồn tại lâu bền trong khí quyển làm giảm quá trình tái tạo tầng ozon Kỹ thuật đo lớp ozon ở tầng bình lưu ngày càng chính xác hơn

Dùng các chất trên làm mưa với điều kiện là trên trời đã có sẵn những đám mây.

Người ta dùng máy bay để rắc các chất trên vào mây.

Nhờ phương pháp này người ta đã cứu một vụ gieo trồng bị hạn khi sắp thu

2.5.2. Câu hỏi

hoạch, tăng độ ẩm khi mùa màng bị lâm nguy hoặc bắt một cơn mưa sớm để có bầu trời

2.5.2.1. Giáo dục BĐKH về tiết kiệm năng lượng: Câu 1. Làm mưa nhân tạo như thế nào?

quang đãng trước ngày hội lớn.

Câu 2. Làm thế nào để ngăn ngừa mưa đá?

Có những kì olympic mùa đông, người ta đã dùng phương pháp này để làm tăng

2.5.2.2. Giáo dục BĐKH về sản xuất nông nghiệp:

lượng tuyết lên từ 10 → 15%. Nếu tính được hướng gió và xác định đúng địa điểm rắc

Câu 3. Thế nào là mưa axit? Cho ví dụ và giải thích.

hoá chất, có thể làm mưa ở những điểm cháy rừng, khi ngọn lửa mới bùng lên. Bộ Lâm nghiệp nước CHLB Nga đã nhiều lần cứu hàng nghìn hecta rừng Xiberi khỏi thần lửa.

2.5.2.3. Giáo dục BĐKH về sức khỏe:

Câu 2. Làm thế nào để ngăn ngừa mưa đá?

Câu 4. Tầng ozon đang bị suy giảm như thế nào?

Rắc vào đám mây những "hạt nhân kết tinh" không những "thay trời làm mưa"

Câu 5. Màn khói giết người đã xảy ra ở đâu?

Câu 6. Oxi có vai trò như thế nào đối với sự hô hấp?

mà còn ngăn ngừa được mưa đá, những hạt băng đang lớn dần chuẩn bị cho mưa đá,

ĐÁP ÁN VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI

không lớn lên được nữa do những "mầm kết tinh" bằng hoá chất tranh cướp độ ẩm. Các hạt băng nhỏ li ti nhiều hơn, nhưng không đạt đến kích thước của hạt mưa đá. Trên

2.5.3. Bài tập TNKQ 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

B

B

A

A

A

D

A

C

C

C

A

B

D

A

đường rơi xuống mặt đất chúng bị tan ra và trở thành cơn mưa bình thường.

Hiện nay đã có những ra đa khí tượng dự báo sự hình thành những đám mây chứa những hạt băng. Các tên lửa và đạn chứa hoá chất được điểu khiển để bắn trúng đích.

2.5.4. Câu hỏi Câu 1. Làm mưa nhân tạo như thế nào?

Nước tồn tại trong mây dưới dạng hơi, dạng lỏng và dạng tinh thể. Thông thường ở 00C nước đóng băng, nhưng trong những đám mây, dù ở -200C, các hạt nước nhỏ li ti vẫn ở thể lỏng. Chỉ khi nhiệt độ hạ xuống - 400C, nước trong đám mây mới kết tinh hoàn toàn. Số lượng tinh thể nước trong mây phụ thuộc vào các "hạt nhân kết tinh" là các hạt băng chứa trong đó, còn gọi là "mầm kết tinh".

Các nhà khoa học từ lâu đã phát hiện tinh thể bạc iotua (AgI) có cấu tạo rất giống cấu tạo của các hạt băng nên có thể dùng làm "mầm kết tinh". Chỉ với 1g AgI đã tạo ra được từ 1012 → 1016 trung tâm kết tinh, làm ngưng tụ một lượng nước lớn ở dạng khí tạo ra mưa hoặc tuyết.

Bạc Iotua là một hoá chất rất đắt, vì vậy các nhà hoá học đã nghiên cứu tìm các

90

Nhờ vậy mà nhiều vùng rộng lớn ở các nước tiên tiến đã tránh được sự tàn phá của mưa đá đối với mùa màng.

Câu 4. Tầng ozon đang bị suy giảm như thế nào?

Trên tầng cao của khí quyển, các mặt đất gần 25 km có một lớp ozon dầy, gọi là tầng ozon. Nó có tác dụng ngăn không cho tia cực tím chiếu trực tiếp xuống Trái Đất. O 2 + h √ → 2O  O + O 2 → O3 Do phản ứng:  h√ có λ : 1600 →2400 A0

Tuy nhiên gần đây các nhà khoa học phát hiện thấy ở một số khu vực tầng ozon bị bào mòn, thậm chí có chỗ bị thủng - gọi lỗ thủng tầng ozon.

Tầng ozon bị thủng sẽ không còn tác dụng ngăn tia cực tím - nghĩa là tia cực tím sẽ chiếu trực tiếp xuống Trái Đất gây ra nhiều bệnh ngoài da cho con người và động vật (ví dụ như ung thư da,…).

91

Nguyên nhân do một số khí như: freon (CFC), các oxit nitơ. Các freon, là các hợp chất Clorofloro cacbon, ví dụ như CFCl3, CF2Cl2, được dùng rộng rãi làm chất đẩy trong bình phun, chấy gây lạnh trong tủ lạnh, máy điều hoà nhiệt độ và chất gây xốp cho chất 0

dẻo. Dưới tác dụng của các bức xạ mặt trời (λ : 1900 → 2250A ) chúng thúc đẩy quá

TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 Trên cơ sở lý luận và thực tiễn đã nghiên cứu, tôi đã đề xuất nội dung tích hợp giáo dục BĐKH thông qua môn Hóa học lớp 10 ở trường phổ thông.

Khi xây dựng nội dung tích hợp giáo dục BĐKH thông qua môn Hóa học lớp 10, tôi đã bám sát chuẩn kiến thức, kĩ năng để khac sâu kiến thức trọng tâm và

trình biến đổi O3→ O2 Câu 5. Màn khói giết người đã xảy ra ở đâu?

chú ý để nội dung kiến thức phải phủ kín chương trình cơ bản. Để tạo điều kiện

Ngày 5 tháng 12 năm 1952, nước Anh (nước được mệnh danh là xứ sở của sương

thuận lợi khi giảng dạy môn Hóa học lớp 10 chương trình cơ bản, tôi đã:

mù) tại Luân Đôn đã xảy ra sự kiện “màn khói giết người” làm chấn động thế giới. Việc giám sát môi trường cho thấy hàm lượng khí SO2 cao tới 3,8mg/m3, gấp 6 lần và nồng độ

- Trình bày mục tiêu chung về giáo dục ứng phó với BĐKH trong môn Hóa học về kiến thức, về kĩ năng và về thái độ.

bụi khói lên tới 4,5mg/m gấp 10 lần so với ngày thường. Dân trong thành phố thấy tức

- Trình bày khả năng tích hợp giáo dục ứng phó với BĐKH của môn Hóa

ngực, khó thở và ho liên tục. Chỉ trong vòng 4, 5 ngày đã có hơn 4000 người chết trong

học qua khái niệm tích hợp, các khả năng giáo dục BĐKH thông qua môn Hóa học,

đó phần lớn là trẻ em và người già, hai tháng sau lại có trên 8000 người nữa chết.

lí do phải thực hiện DHTH, phương thức hình thức DHTH nội dung giáo dục ứng

3

Nguyên nhân của “màn khói giết người” ở thành phố Luân Đôn là do khói than của các nhà máy quyện vào với sương mù buổi sớm mùa đông gây ra.

Câu 6. Oxi có vai trò như thế nào đối với sự hô hấp?

Không khí là hỗn hợp gồm 72,9% nitơ; 20,94% oxi và một lượng nhỏ khoảng 0,16% gồm các khí cacbonic, agon, xenon, heli...

Khi hô hấp, ta hít không khí vào và thở ra khí CO2, N2, và một lượng nhỏ O2 chưa

phó với BĐKH trong các môn học cấp THPT và các nguyên tắc cơ bản khi tích hợp giáo dục BĐKH thông qua môn Hóa học ở trường phổ thông.

- Minh họa một số bài giảng dạy môn Hóa học lớp 10 chương trình cơ bản có tích hợp nội dung GD BĐKH trong môn Hóa học lớp 10.

- Đưa ra một số câu hỏi và bài tập tích hợp nội dung giáo dục ứng phó với BĐKH trong môn Hóa học THPT.

sử dụng hết, ngoài ra còn có thêm một lượng nhỏ các chất là sản phẩm của những phản ứng sinh hóa phức tạp diễn ra trong cơ thể như các loại hiđrocacbon, rượu, amoniac, axit fomic, axit axetic, anđehitfomic và thậm chí cả xeton nữa.

Cơ thể cần được bổ sung oxi thường xuyên. Dưới áp suất thường, nếu hàm lượng oxi thấp dưới 16% là bắt đầu hiện tượng thiếu oxi, gây ra bất tỉnh đột ngột. Tuy vậy, chúng ta không thể thở bằng oxit tinh khiết mà phải thở bằng oxi được pha loãng bằng khí nitơ. Nếu thở bằng khí oxi tinh khiết thì ngay cả người khoẻ mạnh cũng chỉ sau 2 - 3 ngày đêm là bắt đầu bị phù phổi.

92

93

Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM

Bảng 3.1. Thống kê số HS tham gia thực nghiệm đề tài Trường

3.1. Mục đích, nhiệm vụ thực nghiệm 3.1.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm

Lớp thực nghiệm

Lớp đối chứng

Lớp

Sĩ số

Nam

Nữ

Lớp

Sĩ số

Nam

Nữ

10A6

40

18

22

10A7

40

20

20

10A4

38

19

19

10A5

36

19

17

THPT

- Khẳng định hướng đi đúng đắn và cần thiết của đề tài trên cơ sở lý luận và thực tiễn.

Ngô Sĩ Liên

- Khẳng định tính hiệu quả của các thiết kế tích hợp nội dung GD BĐKH trong môn hóa học 10 chương trình cơ bản.

THPT Võ Văn

3.1.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm

Kiệt

- Biên soạn tài liệu thực nghiệm theo nội dung của luận văn.

- Lựa chọn nội dung và địa bàn thực nghiệm sư phạm.

- Trao đổi và hướng dẫn giáo viên về phương pháp tiến hành bài dạy TN. - Tiến hành TNSP dạy học các giáo án có sử dụng tích hợp giáo dục biến đổi khí hậu trong dạy học môn Hóa học lớp 10 chương trình cơ bản.

- Kiểm tra đánh giá, phân tích và xử lý kết quả TNSP. - Lấy ý kiến GV và HS để rút ra kết luận về tính hiệu quả của tích hợp giáo dục biến đổi khí hậu trong dạy học môn Hóa học lớp 10 chương trình cơ bản.

3.2. Kế hoạch thực nghiệm sư phạm

3.2.2. Thời gian thực nghiệm: Từ tháng 01/2018 - 3/2018 3.2.3. Kiểm tra mẫu trước thực nghiệm Trước khi tiến hành thực nghiệm, tôi sử dụng phiếu điều tra với học sinh vào đầu năm học 2017- 2018 của các LTN và LĐC. Kết quả của phiếu điều tra là yếu tố đầu vào để khẳng định cách chọn mẫu thực nghiệm và sự tương đương của LTN và LĐC. 3.2.4. Lựa chọn GV thực nghiệm: Dạy thực nghiệm đề tài gồm 02 GV 1. Tôi: Thái Thị Duy Hân, GV trường THPT Ngô Sĩ Liên, thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang.

2. Thầy giáo: Lâm Ngọc Quân, GV trường THPT Võ Văn Kiệt, thành phố Rạch

3.2.1. Lựa chọn đối tượng thực nghiệm

Giá, tỉnh Kiên Giang.

a. Trường thực nghiệm: - Trường THPT Ngô Sĩ Liên, thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang.

- Trường THPT Võ Văn Kiệt, thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang. b. Lớp thực nghiệm: Khối lớp 10 của 02 trường có học lực, hạnh kiểm, điều kiện học tập tương đương nhau (Trường THPT Ngô Sĩ Liên và trường THPT Võ Văn Kiệt, cùng thuộc thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang).

Lớp thực nghiệm và lớp đối chứng được chọn tương đương nhau về trình độ, khả năng học tập có sự tương đương nhau về ý thức. Cả hai nhóm đều được học chương trình hóa học 10 THPT, không phải lớp chuyên. Lớp được chọn:

3.2.5. Tiến hành thực nghiệm Tổ chức biên soạn giáo án các bài dạy theo hướng tích hợp giáo dục biến đổi khí hậu trong dạy học môn Hóa học lớp 10 chương trình cơ bản. Đồng thời, tôi sẽ trao đổi ý kiến với đồng nghiệp giảng dạy Hóa học lớp 10 về nội dung và phương pháp giảng dạy.

Sau khi đã dạy các bài thực nghiệm ở lớp LĐC, sẽ tiến hành kiểm tra đồng thời LĐC và LTN để xác định hiệu quả tính khả thi của phương pháp thực nghiệm. Việc kiểm tra đánh giá được tiến hành 02 lần.

3.2.6. Thực hiện chương trình thực nghiệm Ở LĐC, GV dạy theo nội dung và phương pháp thông thường. Ở các LTN, GV dạy theo giáo án được thiết kế có tích hợp giáo dục biến đổi khí hậu. Các tiết dạy theo đúng phân phối chương trình Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành.

94

95

3.3. Kết quả thực nghiệm và xử lý kết quả thực nghiệm

5

13

6

32.50

15.00

52.50

25.00

3.3.1. Kết quả các bài kiểm tra của các lớp thực nghiệm và đối chứng

6

8

7

20.00

17.50

72.50

42.50

7

6

13

15.00

32.50

87.50

75.00

8

4

6

10.00

15.00

97.50

90.00

9

1

3

2.50

7.50

100.00

97.50

10

0

1

0.00

2.50

100.00

100.00

Tổng

nĐC = 40

nTN = 40

100.00

100.00

Sau khi học xong, tôi tiến hành kiểm tra bằng phương pháp trắc nghiệm, với thời gian 20 phút. Để tiến hành TN, tôi sử dụng phương pháp đối chiếu: Lần 1: lớp 10A6, 10A7 không được tích hợp nội dung giáo dục biến đổi khí hậu, lớp 10A4, 10A5 được tích hợp nội dung giáo dục biến đổi khí hậu trong dạy học.

Lần 2: lớp 10A6, 10A7 được tích hợp nội dung giáo dục biến đổi khí hậu, lớp 10A4, 10A5 không được tích hợp nội dung giáo dục biến đổi khí hậu trong dạy học.

Kết quả kiểm tra sau thực nghiệm của 2 bài kiểm tra được trình bày theo từng trường và tương ứng với các đường tích lũy của các bài đó lần lượt như sau: Bảng 3.2. Kết quả học sinh đạt điểm xi của 2 bài kiểm tra của trường THPT Ngô Sĩ Liên Bài kiểm

Khối

số

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

40

0

0

2

3

3

13

8

6

4

1

0

tra

Lần 1 Lần 2

10

10

ĐC

Số học sinh đạt điểm xi

Sĩ

Lớp

TN

40

0

0

0

1

3

6

7

13

6

ĐC

40

0

0

0

4

5

6

10

7

5

3

0

TN

40

0

0

0

0

2

5

6

6

11

7

3

3

1

Hình 3.1. Đường lũy tích bài kiểm tra lần 1 – Khối 10 của trường THPT Ngô Sĩ Liên

Bảng 3.3. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích

Bảng 3.4. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích

bài kiểm tra lần 1 –Hóa khối 10 của trường THPT Ngô Sĩ Liên

bài kiểm tra lần 2 – Khối 10 của trường THPT Ngô Sĩ Liên

Số học sinh đạt điểm % số học sinh đạt điểm % số học sinh đạt điểm xi

xi

Điểm xi

xi trở xuống

ĐC

TN

ĐC

TN

ĐC

TN

0

0

0

0.00

0.00

0.00

0.00

1

0

0

0.00

0.00

0.00

0.00

2

2

0

5.00

0.00

5.00

0.00

3

3

1

7.50

2.50

12.50

2.50

4

3

3

7.50

7.50

20.00

10.00

96

Điểm xi

Số học sinh đạt điểm xi

% số học sinh

% số học sinh đạt

đạt điểm xi

điểm xi trở xuống

ĐC

TN

ĐC

TN

ĐC

TN

0

0

0

0.00

0.00

0.00

0.00

1

0

0

0.00

0.00

0.00

0.00

2

0

0

0.00

0.00

0.00

0.00

3

4

0

10.00

0.00

10.00

0.00

97

4

5

2

12.50

5.00

22.50

5.00

5

6

5

15.00

12.50

37.50

17.50

6

10

6

25.00

15.00

62.50

32.50

7

7

6

17.50

15.00

80.00

47.50

8

5

11

12.50

27.50

92.50

75.00

9

3

7

7.50

17.50

100.00

92.50

10

0

3

0.00

7.50

100.00

100.00

Tổng

nĐC = 40

nTN = 40

100.00 100.00 Hình 3.3. Đồ thị phân loại kết quả học tập học sinh khối 10 trường THPT Ngô Sĩ Liên Bảng 3.6. Kết quả học sinh đạt điểm xi của 2 bài kiểm tra trường THPT Võ Văn Kiệt Bài kiểm

Khối

Lớp

số

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

ĐC

36

0

0

1

2

4

6

10

5

4

4

0

TN

38

0

0

0

1

2

5

5

9

7

6

3

ĐC

36

0

0

1

2

5

7

9

5

5

2

0

TN

38

0

0

0

0

1

6

7

10

6

5

3

tra

Lần

10

1 Hình 3.2. Đường lũy tích bài kiểm tra lần 2 – Khối 10

Lần

của trường THPT Ngô Sĩ Liên

2

10

Bảng 3.5. Bảng phân loại kết quả học tập của học sinh trường THPT Ngô Sĩ Liên

Bảng 3.7. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích

PHÂN LOẠI KẾT QUẢ HỌC TẬP HỌC SINH % Miền

Yếu – Trung bình

Điểm số Phương

0-6

Khá

Giỏi

7-8

9-10

bài kiểm tra lần 1 – Hóa khối 10 của trường THPT Võ Văn Kiệt Tổng

Điểm xi

ĐC

TN

ĐC

TN

ĐC

TN

ĐC

TN

Số HS

54

30

22

36

4

14

80

80

Tỉ lệ %

67.50

37.50

27.50

45.00

5.00

17.50

án

98

Số học sinh đạt điểm xi

Sĩ

100.00 100.00

Số học sinh đạt

% số học sinh đạt

% số học sinh đạt điểm

điểm xi

điểm xi

xi trở xuống

ĐC

TN

ĐC

TN

ĐC

TN

0

0

0

0.00

0.00

0.00

0.00

1

0

0

0.00

0.00

0.00

0.00

2

1

0

2.78

0.00

2.78

0.00

3

2

1

5.56

2.63

8.33

2.63

99

4

4

2

11.11

5.26

19.44

7.89

4

5

1

13.89

2.63

22.22

2.63

5

6

5

16.67

13.16

36.11

21.05

5

7

6

19.44

15.79

41.67

18.42

6

10

5

27.78

13.16

63.89

34.21

6

9

7

25.00

18.42

66.67

36.84

5

10

13.89

26.32

80.56

63.16 78.95

7

5

9

13.89

23.68

77.78

57.89

7

8

4

7

11.11

18.42

88.89

76.32

8

5

6

13.89

15.79

94.44

9

4

6

11.11

15.79

100.00

92.11

10

0

Tổng

nĐC = 36

3 nTN = 38

0.00

7.89

100.00

100.00

100.00

100.00

9

2

5

5.56

13.16

100.00

92.11

10

0

3

0.00

7.89

100.00

100.00

Tổng

nĐC = 36

nTN = 38

100.00

100.00

Hình 3.5. Đường lũy tích bài kiểm tra lần 2 – Khối 10 của trường THPT Võ Văn Kiệt Bảng 3.9. Bảng phân loại kết quả học tập học sinh khối 10

Hình 3.4. Đường lũy tích bài kiểm tra lần 1 – Khối 10

trường THPT Võ Văn Kiệt

của trường THPT Võ Văn Kiệt

PHÂN LOẠI KẾT QUẢ HỌC TẬP HỌC SINH %

Bảng 3.8. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra lần 2 – Khối 10 của trường THPT Võ Văn Kiệt

Miền

Số học sinh đạt

% số học sinh đạt

% số học sinh đạt điểm

điểm xi

điểm xi

xi trở xuống

Điểm xi

bình

Điểm số Phương

ĐC

TN

ĐC

TN

ĐC

TN

0

0

0

0.00

0.00

0.00

0.00

án

1

0

0

0.00

0.00

0.00

0.00

2

1

0

2.78

0.00

2.78

0.00

3

2

0

5.56

0.00

8.33

0.00

100

Yếu – Trung

Khá

Giỏi

7-8

9-10

0-6

Tổng

ĐC

TN

ĐC

TN

ĐC

TN

ĐC

TN

Số HS

47

27

19

32

6

17

72

76

Tỉ lệ %

65.28

35.53

26.39

42.11

8.33

22.37

100.00

100.00

101

- Mốt (Mode) là giá trị có tần suất xuất hiện nhiều nhất trong dãy các điểm số.

Công thức tính: Mốt = Mode(number 1, number 2,…)

- Trung vị (Median) là điểm nằm ở giữa trong dãy điểm số xếp theo thứ tự.

Công thức tính: Trung vị = Median(number 1, number 2,…)

- Giá trị trung bình (Mean) là điểm trung bình cộng của các điểm số.

Công thức tính: Giá trị trung bình = Average(number 1, number 2,…)

- Độ lệch chuẩn (Standard Deviation) cho biết quy mô phân bố các điểm số.

Công thức tính: Độ lệch chuẩn = Stdev(number 1, number 2,…)

Trong đó number 1, number 2,… là cột điểm số của lớp TN hoặc của lớp ĐC. Hình 3.6. Đồ thị phân loại kết quả học tập học sinh khối 10 trường THPT Võ Văn Kiệt 3.3.2. Xử lí thống kê kết quả thực nghiệm sư phạm

3.3.2.2. So sánh dữ liệu STT

Công cụ thống kê

1

T – test độc lập

2

Mức độ ảnh hưởng (ES)

Mục đích: Thu gọn bảng số liệu thành các tham số đặc trưng cụ thể để so sánh chất lượng của 2 phương pháp và mức độ tin cậy của các giá trị thu được.

Mục đích So sánh các giá trị trung bình của hai lớp khác nhau. Đánh giá độ lớn ảnh hưởng của tác động được thực hiện

Phương pháp: Sử dụng các công thức tính toán trong phần mềm Excel và các Kiểm chứng t-test độc lập

phương pháp thống kê toán học để tính toán và đánh giá độ tin cậy của kết quả đạt được.

Phép kiểm chứng t-test độc lập được sử dụng với dữ liệu liên tục (dữ liệu liên tục

Kết quả bài kiểm tra của tiết dạy TN được xử lí theo phương pháp thống kê toán

là dữ liệu có giá trị nằm trong một khoảng, ví dụ điểm kiểm tra HS có thể có giá trị nằm

học theo thứ tự sau: 1. Lập bảng phân phối: Tần số, tần suất, tần suất lũy tích.

trong khoảng thấp nhất là 0 điểm và cao nhất là 10 điểm nếu tính theo thang điểm 10).

2. Vẽ đồ thị đường lũy tích từ bảng phân phối tần suất lũy tích.

Phép kiểm chứng t-test độc lập giúp chúng ta xác định khả năng chênh lệch giữa giá trị

3. Vẽ đồ thị phân loại kết quả học tập của học sinh.

trung bình của hai lớp TN và ĐC có xảy ra ngẫu nhiên hay không.

Trong kiểm chứng t-test, chúng ta thường tính giá trị p, trong đó p là xác suất xảy

4. Phân tích dữ liệu: Được tính toán bằng phần mềm Microsoft Office Excel.

ra ngẫu nhiên, giá trị p được qui định p < 0,05.

3.3.2.1. Mô tả dữ liệu STT 1 2

Mô tả

Công thức tính: p = ttest(array1, array2, tail, type)

Công cụ đo lường

Trong đó: array1, array2 là hai cột điểm số của lớp TN và lớp ĐC mà chúng ta

Mốt (Mode)

Độ hướng tâm (Sự tập trung tại khu vực trung tâm) Độ phân tán

Trung vị (Median)

định so sánh; tails (đuôi), type (dạng) là các tham số.

- tails = 1: Kích thước mẫu giống nhau (số lượng HS ở lớp TN và ở lớp ĐC bằng

Giá trị trung bình (Mean) Độ lệch chuẩn (SD)

nhau).

- tails = 2: Kích thước mẫu khác nhau (số lượng HS lớp TN và lớp ĐC không bằng nhau).

102

103

- type = 2: Biến đều (độ lệch chuẩn bằng nhau).

- type = 3: Biến không đều (độ lệch chuẩn không bằng nhau).

Khi kết quả

Chênh lệch giữa giá trị trung bình của hai lớp

p ≤ 0, 05

Có ý nghĩa (chênh lệch không có khả năng xảy ra ngẫu nhiên)

P > 0,05

Không có ý nghĩa (chênh lệch có khả năng xảy ra ngẫu nhiên)

- Nếu giá trị trung bình cộng bằng nhau thì trường hợp náo có độ lệch chuẩn S nhỏ hơn sẽ có chất lượng tốt hơn.

- Nếu giá trị trung bình cộng khác nhau thì trường hợp nào có hệ số biến thiên V −

nhỏ hơn thì chất lượng đều hơn, còn giá trị X lớn hơn thì trình độ tốt hơn.

Từ các giá trị trên ta có bảng các chỉ số thống kê như sau: Bảng 3.10. Tổng hợp các tham số đặc trưng

Mức độ ảnh hưởng (ES) Mức độ ảnh hưởng cho biết độ lớn ảnh hưởng của tác động. Độ chênh lệch giá trị trung bình chuẩn (SMD) là công cụ đo mức độ ảnh hưởng. Công thức tính mức độ ảnh hưởng sử dụng độ chênh lệch giá trị trung bình chuẩn theo Cohen [3, tr 58]:

Trường Đối tượng

Giá trị trung bình của lớp TN – Giá trị trung bình của lớp ĐC SMD =

Độ lệch chuẩn của lớp ĐC

Có thể giải thích mức độ ảnh hưởng bằng cách sử dụng các tiêu chí của Cohen, trong đó phân ra các mức độ ảnh hưởng từ rất nhỏ đến rất lớn: Giá trị mức độ ảnh hưởng

Ảnh hưởng

< 0,20

Rất nhỏ

0,20 – 0,49

Nhỏ

0,50 – 0,79

Trung bình

0,80 – 1,00

Lớn

> 1,00

Rất lớn

V=

Hệ số biến thiên V:

−

X

với độ dao động lớn thì kết quả thu được không đáng tin cậy.

Muốn so sánh chất lượng của các tập thể HS khi đã tính được giá trị trung bình cộng thì sẽ có 2 trường hợp:

TN

ĐC

7

6

7

8

6

7

Lần 1

5

7

6

7

Lần 2

6

8

6

7

−

Lần 1

5,53

6,58

6,03

7,08

X

Lần 2

5,95

7,3

5,83

7,08

Median

S (SD) S2

t- test độc lập (p)

+ Nếu V trong khoảng 10 – 30%: Độ dao động trung bình.

Với độ dao động nhỏ hoặc trung bình thì kết quả thu được đáng tin cậy, ngược lại

TN

ĐC 5

−

+ Nếu V trong khoảng 30 – 100%: Độ dao động lớn.

Khối 10

6

, với X là giá trị trung bình.

+ Nếu V trong khoảng 0 – 10%: Độ dao động nhỏ.

Khối 10 Lần 1

V

× 100%

THPT Võ Văn Kiệt

Lần 2

Mode

3.3.2.3. Liên hệ dữ liệu SD

THPT Ngô Sĩ Liên

SMD

Lần 1

1,65

1,55

1,80

1,78

Lần 2

1,72

1,65

1,72

1,58

Lần 1

2,72

2,40

3,23

3,16

Lần 2

2,97

2,73

2,94

2,51

Lần 1

29,84

23,58

29,81

25,09

Lần 2

28,97

22,63

29,41

22,37

Lần 1

0,00220

0,01363

Lần 2

0,00030

0,00182

Lần 1

0,64

0,59

Lần 2

0,78

0,73

3.3.3. Đánh giá, phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm 3.3.3.1. Phân tích kết quả về mặt định tính Sau thực nghiệm, tôi tiến hành trao đổi và phát phiếu thăm hỏi ý kiến đến 8 GV bộ môn Hóa học và 50 HS ở các lớp thực nghiệm có giáo dục BĐKH trong môn Hóa

104

105

học lớp 10 tại trường THPT Ngô Sĩ Liên, THPT Võ Văn Kiệt thu được các kết quả trình

đường lũy tích của LĐC. Điều đó cho thấy chất lượng học tập của LTN tốt hơn

bày phụ lục…..

LĐC.

Về phía GV: tôi nhận thấy hầu hết các GV đều cho rằng việc tích hợp nội dung giáo dục biến đổi khí hậu trong dạy học môn Hóa học lớp 10 trung học phổ

- Hệ số biến thiên V của LTN nhỏ hơn LĐC, nghĩa là chất lượng LTN đều hơn LĐC.

thông cho học sinh vào quá trình dạy học cũng như kiểm tra – đánh giá là rất cần thiết TIỂU KẾT CHƯƠNG 3

và có tính thiết thực. Các GV đều thích các tiết dạy này và lớp học sôi nổi, tạo hứng thú học tập cho HS.

Trong chương này, tôi đã

Về phía HS: tôi nhận thấy HS rất thích thú, sôi nổi và mạnh dạn hơn trong quá

1. Tiến hành TNSP 2 lớp 10 của 02 trường có học lực, hạnh kiểm, điều kiện học

trình học tập, tự thấy bản thân tự tin hơn khi tự trình bày ý kiến của mình. Từ đó, HS đã

tập tương đương nhau (Trường THPT Ngô Sĩ Liên và trường THPT Võ Văn Kiệt, cùng

tiếp thu kiến thức nhanh và chủ động hơn, HS hình thành được nhiều kĩ năng trong học

thuộc thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang).

tập, nhận thấy Hóa học là môn học rất cần thiết và gần gũi với cuộc sống. HS có thái độ tích cực hơn với môn Hóa học và yêu thích môn Hóa học hơn.

3.3.3.2. Phân tích kết quả về mặt định lượng Từ các bảng và hình phân tích số liệu thu thập được, tôi có nhận xét: - Tỉ lệ các bài kiểm tra đạt khá, giỏi của LTN cao hơn LĐC. - Mode của LTN cao hơn LĐC, chứng tỏ HS LTN nhiều điểm cao hơn LĐC. - Giá trị trung bình của LTN cao hơn LĐC chứng tỏ mặt bằng điểm chung của LTN cao hơn LĐC. Có độ chênh lệch điểm số trung bình giữa LTN và LĐC, điều này

2. Thực hiện kế hoạch thực nghiệm sư phạm theo bộ công cụ đã xây dựng ở chương 2.

3. Tiến hành kiểm tra đánh giá, xử lý, phân tích kết quả kiểm tra TN. 4. Lấy ý kiến HS để rút ra kết luận về tính hiệu quả thông qua tích hợp nội dung giáo dục biến đổi khí hậu trong dạy học môn Hóa học lớp 10 THPT. Những kết luận rút ra từ kết quả TNSP cho thấy việc tích hợp nội dung giáo dục biến đổi khí hậu trong dạy học môn Hóa học lớp 10 THPT là cần thiết, góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn Hoá học ở các trường THPT.

cho thấy điểm trung bình của hai lớp TN và ĐC đã có sự khác biệt rõ rệt, lớp được tác động có điểm trung bình cao hơn LĐC. - Độ lệch chuẩn điểm kiểm tra của các LTN nhỏ hơn các LĐC chứng tỏ ở các LTN, các số liệu tập trung quanh giá trị trung bình cộng tốt hơn, chất lượng bộ số liệu tốt hơn. Điều này cho phép nhận xét rằng chất lượng bài kiểm tra của các LTN không những cao hơn mà còn đồng đều hơn và bền vững hơn các LĐC. - Kiểm tra bằng t-test độc lập cho thấy kết quả giá trị p < 0,05. Kết quả này khẳng định sự chênh lệch điểm trung bình của hai lớp không phải do ngẫu nhiên mà do tác động, nghiêng về lớp TN. Suy ra LTN nắm vững và vận dụng kiến thức, kỹ năng tốt hơn LĐC. - Mức độ ảnh hưởng nằm trong mức độ trung bình.

- Đồ thị các đường lũy tích của LTN luôn nằm bên phải và phía dưới các

106

107

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

2. Kiến nghị Từ các kết quả của đề tài, tôi xin có một số kiến nghị sau:

1. Kết luận

2.1. Đối với Sở giáo dục và Đào tạo

Sau quá trình thực hiện đề tài, đối chiếu với mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu, tôi đã hoàn thành đầy đủ các nhiệm vụ đề ra. Đó là: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn của việc tích hợp nội dung giáo dục biến đổi khí hậu trong dạy học môn Hóa học lớp 10 THPT, trong đó đã trình bày về lịch sử vấn đề nghiên cứu; Những vấn đề chung về biến đổi khí hậu; Thực tiễn tác động của BĐKH; Tổng quan về giáo dục biến đổi khí hậu; Vai trò, nhiệm vụ của GDPT trước những thách thức của BĐKH; Mục tiêu của giáo dục ứng phó với BĐKH trong trường THPT; Định hướng, yêu cầu của giáo dục ứng phó với BĐKH trong trường THPT; Giáo dục BĐKH trong môn Hóa học ở trường THPT...

- Trình bày mục tiêu chung về giáo dục ứng phó với BĐKH trong môn Hóa học về kiến thức, về kĩ năng và về thái độ. Minh họa một số bài giảng dạy môn Hóa học lớp 10 chương trình cơ bản có tích hợp nội dung GD BĐKH trong môn Hóa học lớp 10. Đưa ra một số câu hỏi và bài tập tích hợp nội dung giáo dục ứng phó với BĐKH trong môn Hóa học THPT.

- Thường xuyên tổ chức bồi dưỡng cho giáo viên về tích hợp nội dung giáo dục biến đổi khí hậu trong dạy học môn Hóa học, trong đó có việc dạy học theo chủ đề trong dạy học hóa học nhằm đáp ứng yêu cầu của đề án đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục Việt Nam. - Trang bị cơ sở vật chất, phương tiện dạy học theo yêu cầu của chương trình, yêu cầu đổi mới PPDH. 2.2. Đối với các trường THPT - Khuyến khích giáo viên đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ giáo viên.

- Tăng cường trang bị các phương tiện dạy học cho trường phổ thông, tối thiểu phải có PTN, phòng bộ môn, máy tính và các phương tiện hỗ trợ nghe nhìn.

- Chú ý đến sĩ số lớp học vừa phải để đảm bảo sự quan tâm của GV đến từng học sinh trong lớp. Chú trọng xây dựng ý thức tự học của HS trong nhà trường.

- Đưa vấn đề dạy học theo chủ đề vào các buổi sinh hoạt chuyên môn để tạo

- Thiết kế công cụ đánh giá việc tích hợp nội dung giáo dục biến đổi khí hậu trong dạy học môn Hóa học lớp 10 THPT - Đã tiến hành TNSP và lấy ý kiến HS để rút ra kết luận về tính hiệu quả của việc tích hợp nội dung giáo dục biến đổi khí hậu trong dạy học môn Hóa học lớp 10 THPT.

điều kiện cho GV được trao đổi kiến thức, kinh nghiệm dạy học.

2.3. Đối với giáo viên THPT - Thường xuyên tự bồi dưỡng, trao dồi chuyên môn nghiệp vụ; Ứng dụng CNTT trong dạy học cần được chú trọng, khai thác triệt để nhưng không lạm dụng.

Trên đây là kết quả nghiên cứu đề tài “Tích hợp nội dung giáo dục biến đổi

+ Tiến hành TNSP 2 lớp 10 của 02 trường có học lực, hạnh kiểm, điều kiện

khí hậu trong dạy học môn Hóa học lớp 10 THPT”. Tôi hi vọng rằng đề tài này sẽ

học tập tương đương nhau (Trường THPT Ngô Sĩ Liên và trường THPT Võ Văn

góp phần đổi mới, nâng cao chất lượng dạy và học môn Hóa học THPT hiện nay.

Kiệt, cùng thuộc thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang). + Kết quả TNSP đã cho thấy, cho thấy việc tích hợp nội dung giáo dục biến đổi khí hậu trong dạy học môn Hóa học lớp 10 THPT là cần thiết, góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn Hoá học ở các trường THPT. Kết quả nghiên cứu

Do thời gian có hạn, kinh nghiệm và trình độ còn hạn chế nên không thể tránh khỏi những sai sót. Tôi rất mong nhận được sự góp ý của thầy cô và các bạn để chúng tôi có thể tiếp tục phát triển đề tài.

Tôi trân trọng cảm ơn!

xác nhận sự đúng đắn của giả thuyết khoa học và tính khả thi của đề tài.

108

109

TÀI LIỆU THAM KHẢO

môn Hóa học cấp THPT (tài liệu tập huấn cho giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục- khu vực ĐBSCL), NXB Giáo dục.

1. Lê Huy Bá (2009), Môi trường khí hậu thay đổi hiểm họa của toàn cầu, NXB ĐHQG TP Hồ Chí Minh.

17. Lê Thanh Vân (2004), Môi trường và con người, NXB Đại học Sư phạm.

18. Nguyễn Thị Thanh Vân (2011), Tích hợp giáo dục biến đổi khí hậu qua môn Địa

2. Đặng Kim Chi (2006), Hoá học môi trường, NXB Xây dựng.

3. Ngân hàng Thế giới (WB) (2007), Báo cáo “Ảnh hưởng của mực nước biển dâng cao đối với các nước đang phát triển: Phân tích so sánh”, Trung tâm Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia.

lý trung học phổ thông, Đề tài NCKH cấp cơ sở Trường Đại học Đồng Tháp.

19. Nguyễn Đức Vũ (2000), Giáo dục môi trường qua Địa lí nhà trường (giáo trình dành cho đào tạo cử nhân Địa lí), Đại học Huế.

20. http://vietbao.vn

4. Nguyễn Đình Hòe (2006) Môi trường và phát triển bền vững, NXB Giáo dục.

21. http://www.nchmf.gov.vn

5. Lê Văn Khoa (chủ biên) ( 2008), Khoa học môi trường, NXB Giáo dục.

22. http://www.nea.gov.vn

6. Lê Văn Khoa (chủ biên) (2011), Giáo dục ứng phó với biến đổi khí hậu, NXB

23. http://www.google.com.vn

Giáo dục.

24. Tủ sách Khoa học VLOS - Thư viện Khoa học.com

7. Trường Đại học Nông lâm (2010), Biến đổi Khí hậu, NXB Giáo dục.

25. http://www.monre.gov.vn

8. Trường Đại học Nông Lâm TP Hồ Chí Minh - khoa tài nguyên và môi trường (2009), Báo cáo chuyên đề : “Biến đổi khí hậu, ảnh hưởng của biến đổi khí hậu”.

9. Nguyễn Đức Ngữ (chủ biên) (2008), Biến đổi khí hậu, NXB Khoa học và Kỹ thuật.

10. Trường Đại học Sư phạm Hà Nội (2010), Tăng cường GDBĐKH trong giáo dục chính quy và phi chính quy, Tài liệu tập huấn hội thảo ngày 14 và 15 tháng 10 năm 2010 tại Hà Nội.

11. Kim Phụng (biên soạn) (2013), Ngăn chặn sự nóng lên của Trái Đất, NXB Văn hóa - Thông tin.

12. Thủ tướng Chính phủ (2008) Quyết định số 158/2008/QĐ-TTg ngày 2/12/2008, Chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu.

13. Thủ tướng Chính phủ (2011) Quyết định số 2139/QĐ-TTg ngày 5/12/2011, Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu.

14. Yves Sciama (2010), Biến đổi khí hậu, một thời đại mới trên Trái Đất, Nhà xuất bản Trẻ.

15. Nguyễn Thị Thấn (2008), Tích hợp giáo dục môi trường trong dạy học các môn về Tự nhiên và Xã hội, NXB Đại học Sư phạm.

16. Vũ Anh Tuấn (chủ biên) (2012), Giáo dục ứng phó với biến đổi khí hậu trong

110

111

Phụ lục 1 PHIẾU THAM KHẢO Ý KIẾN HỌC SINH

Các em học sinh thân yêu!

Với mục đích thu thập thông tin về thực trạng việc nhận thức biến đổi khí hậu của HS lớp 10 trường trung học phổ thông hiện nay, đánh giá sự hiểu biết của học

sinh về biến đổi khí hậu là gì, nó diễn ra trong cuộc sống như thế nào và biểu hiện của BĐKH qua những hiện tượng gì? Rất mong các em học sinh thân yêu hãy dành chút thời gian cho biết ý kiến, quan điểm của mình về một số vấn đề dưới đây bằng cách đánh dấu X vào các ô lựa chọn.

Câu trả lời của các em học sinh là tư liệu quý báu để giúp tôi nghiên cứu tốt hơn.

PHỤ LỤC

Họ và tên (có thể ghi hoặc không): ...................................................................

Trường: ........................................................................................................

Lớp: ..............................................................................................................

Tỉnh (thành phố):...............................................................................................

Thực trạng việc việc nhận thức biến đổi khí hậu của HS lớp 10 trường trung học phổ thông hiện nay NỘI DUNG Ý KIẾN CỦA HS 1. Giáo dục biến đổi khí hậu trong Rất Nhiều dạy học môn Hóa học lớp 10 nhiều trường trung học phổ thông có góp phần nâng cao chất lượng giáo dục hay không?

2. Em có quan tâm vấn đề BĐKH Luôn Thường hay không? luôn xuyên

Ít

Không có

Thỉnh thoảng

Không bao giờ

3. Nguồn thông tin chính của em về Thời sự, Sách báo Địa phương Nguồn khác vấn đề BĐKH là từ đâu? phóng sự 4. Trong những tiết học Hóa học, HS Rất thường Thường Thỉnh thoảng THPT có được tìm hiểu những kiến xuyên xuyên thức về BĐKH không?

P1

Không bao giờ

Phụ lục 2

Phụ lục 3

Bài trắc nghiệm lần 1 (thời gian 20 phút)

Bài trắc nghiệm lần 2 (thời gian 20 phút)

NỘI DUNG 1. Biến đổi khí hậu là gì?

Biết đúng

CÂU TRẢ LỜI CỦA HS Chưa đúng Chưa biết

2. Biến đổi khí hậu hiện nay diễn ra như thế nào?

Biết đúng

Chưa đúng

Chưa biết

3. Hiệu ứng nhà kính là gì?

Biết đúng

Chưa đúng

Chưa biết

4. Tại sao khí hậu lại biến đổi?

Biết đúng

Chưa đúng

Chưa biết

5. Trái đất nóng lên gây ra những hiện tượng gì?

Biết đúng

Chưa đúng

Chưa biết

6. Biểu hiện của BĐKH là gì?

Biết đúng

Chưa đúng

Chưa biết

7. Biến đổi khí hậu tác động như thế nào đến tự nhiên và xã hội?

Biết đúng

Chưa đúng

Chưa biết

8. Trái Đất sẽ có 9 tỷ người vào năm 2050. Điều này ảnh hưởng như thế nào đến Biến đổi khí hậu?

9. Biến đổi khí hậu đã xảy ra ở Việt Nam như thế nào?

Biết đúng

10. Nước biển dâng (do BĐKH) là gì?

Biết đúng

Chưa đúng

Chưa biết

11. Thế nào là giảm nhẹ biến đổi khí hậu ? Biết đúng

Chưa đúng

Chưa biết

NỘI DUNG 1. Khả năng bị tổn thương do

CÂU TRẢ LỜI CỦA HS Biết đúng

Chưa đúng

Chưa biết

Biết đúng

Chưa đúng

Chưa biết

Biết đúng

Chưa đúng

Chưa biết

Biết đúng

Chưa đúng

Chưa biết

Biết đúng

Chưa đúng

Chưa biết

Biết đúng

Chưa đúng

Chưa biết

Biết đúng

Chưa đúng

Chưa biết

Biết đúng

Chưa đúng

Chưa biết

biến đổi khí hậu là gì?

2. Năng lượng nào được gọi là năng lượng sạch?

3. Lợi ích của năng lượng sạch là gì?

4 Cây xanh có liên quan gì đến BĐKH? 5. Để khắc phục sư nóng lên toàn cầu hiện nay theo em cần phải làm

Chưa đúng

Chưa biết

như thế nào?

6. Hãy liệt kê những hành động em đã thực hiện để ứng phó với hiện tượng BĐKH?

Biết đúng

Chưa đúng

Chưa biết

7. Hãy liệt kê những hành động em đã thực hiện để giảm lượng

12. Nước biển dâng không gây ra ảnh hưởng đến đời sống, sản xuất?

Biết đúng

Chưa đúng

Chưa biết

13. Ứng phó với BĐKH là gì?

Biết đúng

Chưa đúng

Chưa biết

14. Biến đổi khí hậu ở Việt Nam diễn ra Biết đúng như thế nào?

Chưa đúng

Chưa biết

15. Hiện nay Kiên Giang và khu vực Biết đúng ĐBSCL có bị ảnh hưởng của BĐKH toàn cầu hay không?

Chưa đúng

Chưa biết

P2

khí CO2 trong không khí ?

8. Hãy liệt kê những thay đổi của em trong việc tham gia tuyên truyền ứng phó BĐKH ?

P3