ĐỌC HIỂU TRUYỆN NGẮN NGƯỜI TRONG BAO CỦA A.P.SÊ - KHỐP THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NGỮ VĂN

vectorstock.com/28062412

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection DẠY KÈM QUY NHƠN EBOOK PHÁT TRIỂN NỘI DUNG

SÁNG KIẾN ĐỀ XUẤT HƯỚNG ĐỌC HIỂU TRUYỆN NGẮN NGƯỜI TRONG BAO CỦA A.P.SÊ - KHỐP THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH MÔN NGỮ VĂN WORD VERSION | 2021 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

SỞ GD&ĐT TỈNH NINH BÌNH TRƯỜNG THPT NINH BÌNH – BẠC LIÊU

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ XUẤT HƯỚNG ĐỌC HIỂU TRUYỆN NGẮN NGƯỜI TRONG BAO CỦA A.P.SÊ - KHỐP THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH MÔN: NGỮ VĂN

Nhóm tác giả: 1. Nguyễn Thị Minh Hoa 2. Nguyễn Công Minh 3. Đỗ Thị Ngọc Điệp 4. Mai Thị Yến 5. Vũ Thị Thanh Tâm

Tổ chuyên môn:

Ngữ văn - Lịch sử - Công dân

Ninh Bình, tháng 5 năm 2019 1

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Giáo viên Học sinh Trung học phổ thông Sách giáo khoa Sách giáo viên Phương pháp dạy học Giáo dục và Đào tạo Sông Hương Phương pháp dạy học tích cực Đổi mới phương pháp dạy học Xã hội chủ nghĩa

GV HS THPT SGK SGV PPDH GD & ĐT SH PPDHTC ĐMPPDH XHCN

PHẦN MỤC LỤC NỘI DUNG TÊN SÁNG KIẾN, LĨNH VỰC ÁP DỤNG NỘI DUNG SÁNG KIẾN a. giải pháp cũ thường làm b. giải pháp mới cải tiến 3. HIỆU QUẢ KINH TẾ XÃ HỘI ĐẠT ĐƯỢC 4. ĐIỀU KIỆN VÀ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG PHỤ LỤC 2

TRANG 1 2 2

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN Kính gửi: Hội đồng sáng kiến Sở GDĐT Ninh Bình Chúng tôi ghi tên dưới đây: Họ và tên Ngày Nơi công Chức vụ STT tháng năm tác sinh

1

2

3

4

5

Nguyễn Thị 15/9/1977 Minh Hoa

THPT Ninh Bình - Bạc Liêu Nguyễn Công 10/02/1980 THPT Minh Ninh Bình - Bạc Liêu Đỗ Thị Ngọc 18/12/1977 THPT Điệp Ninh Bình - Bạc Liêu Mai Thị Yến 10/05/1981 THPT Ninh Bình - Bạc Liêu Vũ Thị Thanh 24/02/979 THPT 3

Trình độ chuyên môn

Tỷ lệ (%) đóng góp vào việc tạo ra sáng kiến

PHT

Thạc sỹ

20%

PHT

Cử nhân

20%

CTCĐ, Cử nhân GV Ngữ văn TPCM, Cử nhân GV Ngữ văn GV Ngữ Thạc sỹ

20%

20%

20%

Tâm

Ninh Bình văn - Bạc Liêu

- Là nhóm tác giả đề nghị xét công nhận sáng kiến: I. TÊN SÁNG KIẾN, LĨNH VỰC ÁP DỤNG - Tên sáng kiến: Đề xuất hướng đọc - hiểu tác phẩm “Người trong bao” của Sê-khốp theo định hướng phát triển năng lực.

- Lĩnh vực áp dụng: Phân môn Ngữ Văn 11 tập 2.

- Đối tượng áp dụng: Học sinh lớp 11.

II. NỘI DUNG 1. Giải pháp cũ thường làm: Trước đây dạy học một tác phẩm văn học, giáo viên chỉ chú trọng đến việc truyền thụ kiến thức mà chưa thật quan tâm đến việc phát triển các năng lực cho học sinh thông qua bài học. Chính vì vậy mà phương pháp đó dẫn đến chỗ học sinh thụ động tiếp thu kiến thức, giờ dạy kiến thức thiên về lý luận, ít chú ý đến các kĩ năng đọc, nghe, phản biện… của học sinh và qúa trình nhận thức mang tính chất áp đặt, một chiều. Học sinh học để đối phó với thi cử và sau khi thi xong những điều đã học thường bị bỏ quên hoặc ít dùng đến. * Ưu điểm của cách dạy truyền thống: Giáo viên truyền đạt được đầy đủ, trọng tâm nội dung kiến thức bài học. * Hạn chế của phương pháp dạy truyền thống: Do chỉ chú trọng đến việc truyền thụ tri thức nên nhược điểm của cách dạy học truyền thống là học sinh chỉ lĩnh hội được nội dung kiến thức của bài học, hạn chế trong việc hình thành các kĩ năng để phát triển năng lực nhận biết, phản biện, vận dụng ... để vận dụng vào cuộc sống. * Ưu điểm và nhược điểm của phương pháp dạy học cũ khi áp dụng vào tiết dạy truyện ngắn “Người trong bao” của Sê – khôp.

- Đối với giáo viên: + Ưu điểm: Tìm hiểu sâu kiến thức về truyện ngắn “Người trong bao”, chọn ra những chi tiết hay để cắt nghĩa, bình giá, chủ động cung cấp cho HS những dẫn chứng hay có liên quan. + Hạn chế: Trong những năm gần đây do xu hướng chọn nghề, chọn ngành, cách giảng dạy áp đặt, thiếu tinh thần sáng tạo của giáo viên. Mặt khác do thời lượng cho tác phẩm hạn hẹp nên khó phân tích tác phẩm một cách thấu đáo, cụ thể ...

Nhất là để nghiên cứu kĩ tác phẩm văn học nước ngoài có không gian văn hoá khác nhau, ... được dạy trong thời lượng 2 tiết như tác phẩm “Người trong bao” của Sê khốp nhằm truyền đạt cho học sinh là điều không dễ thực hiện.

- Đối với học sinh 4

+ Ưu điểm: Học sinh có thể tiếp cận kiến thức truyện ngắn “Người trong bao” có định hướng và khoa học. + Nhược điểm: Đa số học sinh tiếp thu kiến thức bài giảng một cách thụ động, không có nhu cầu tìm tòi tự học, thêm nữa đây lại là tác phẩm văn học nước ngoài không có trong chương trình thi định kì hay tốt nghiệp.

Phân môn Ngữ văn đối với nhiều học sinh chỉ là môn học xét tốt nghiệp chính vì vậy nhiều học sinh không đầu tư thời gian, nếu có chỉ chiếu lệ. Đối với tác phẩm truyện nước ngoài học sinh lại càng lười đọc...

Chính vì vậy khi thiết kế tiết dạy truyện ngắn “Người trong bao” GV thường chỉ chú trọng: + GV yêu cầu học sinh soạn bài ở nhà (theo câu hỏi SGK). + Lên lớp GV kiểm tra bài cũ, dẫn vào tác phẩm Người trong bao. + Đặt câu hỏi cho các phần có liên quan, gọi học sinh trả lời, định hướng câu trả lời và chốt kiến thức. + Học sinh trả lời theo câu hỏi, lắng nghe GV giảng và ghi lại kiến thức vào trong vở.

- Minh chứng: Giáo án Người trong bao thiết kế theo phương pháp dạy học cũ (phần phụ lục 1) 2. Giải pháp mới cải tiến 2.1. Giải pháp mới * Giải pháp: Điều 2, Luật giáo dục nêu rõ: “Mục tiêu của giáo dục phổ thông là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mĩ và nghề nghiệp; trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc”.

Như vậy, mục tiêu giáo dục phổ thông đã chuyển từ chủ yếu là trang bị kiến thức cho học sinh sang trang bị những năng lực cần thiết cho các em, đặc biệt là năng lực hành động, năng lực thực tiễn. Phương pháp giáo dục phổ thông cũng đã được đổi mới theo hướng "phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học; bồi dưỡng cho người học năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên" (Điều 5, Luật giáo dục).

Các nhà trường là nơi hiện thực hóa mục tiêu giáo dục. Do đó, phát triển năng lực cho học sinh trong nhà trường thông qua dạy học các môn học là rất cần thiết, nhất là môn Ngữ văn. Đó là việc sử dụng các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực, tăng cường liên hệ với thực tiễn đời sống để tạo điều kiện, cơ hội cho học sinh được trải nghiệm trong quá trình học tập. Với các tác phẩm trong chương trình Ngữ văn THPT nói chung và tác phẩm “Người trong bao” của Sê – khôp nói riêng, chúng tôi 5

mong muốn thông qua tiết dạy, giáo viên sẽ tổ chức hoạt động học để qua đó học sinh phát triển các năng lực thiết yếu, tự rút ra bài học, nâng cao nhận thức và có kỹ năng giải quyết các vấn đề trong thực tiễn đời sống. Cách tiếp cận này làm cho giờ học và hoạt động giáo dục trở nên nhẹ nhàng, thiết thực và bổ ích hơn đối với học sinh. * Tính mới, tính sáng tạo của giải pháp: Phát triển năng lực cho học sinh trong các nhà trường phổ thông là xu thế chung của nhiều nước trên thế giới. Bởi cuộc sống vốn phức tạp, cuộc sống hiện đại lại càng nảy sinh những vấn đề phức tạp hơn nữa, xu thế của thời đại đòi hỏi con người phải có năng lực giải quyết các vấn đề phức tạp đó của thực tiễn. Nhà trường, giáo dục là nơi đào tạo con người theo đơn đặt hàng của thời đại. Hiện nay hầu hết nước trên thế giới đều quan tâm đến việc dạy học theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh vào nhà trường, trong đó có Việt Nam. Phát triển năng cho học sinh thông qua tiết học trên lớp là yêu cầu cấp thiết đối với thế hệ trẻ - những chủ nhân tương lai của đất nước, những người sẽ quyết định sự phát triển của đất nước. Thông qua môn học Ngữ văn, giáo viên hướng đến việc phát triển các năng lực như: năng lực nhận biết, năng lực phản biện, năng lực vận dụng, năng lực giải quyết vấn đề …. cho học sinh là rất cần thiết. Với bản chất là hình thành và phát triển cho các em khả năng làm chủ bản thân, khả năng ứng xử xã hội, khả năng nhận diện và ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống.

Trong phạm vi của sáng kiến này, chúng tôi chia sẻ một số kĩ năng, kinh nghiệm giảng dạy tác phẩm“Người trong bao” của Sê – khôp nhằm giúp học sinh tiếp cận tác phẩm một các dễ dàng và hiệu quả nhất, phân tích tác phẩm một cách thành thạo, chủ động, tích cực, sáng tạo. Đặc biệt là kĩ năng biết liên hệ và ứng dụng giải quyết các vấn đề của thực tiễn.

2.2. Vận dụng giải pháp mới trong giảng dạy tác phẩm “Người trong bao” của Sê – khôp Đối với tác phẩm “Người trong bao” của Sê – khôp, chúng tôi quan tâm tới việc hình thành và phát triển năng lực của học sinh qua từng bước, từng phần khi triển khai tiết dạy. Cụ thể như qua các bước: Đọc - hiểu đặc trưng của thể loại truyện ngắn; Đọc - hiểu tác phẩm theo đặc trưng thể loại và phong cách tác giả; Tổ chức cho học sinh phát hiện được đặc điểm của truyện ngắn A.P.Sê-khốp và cống hiến của ông trong truyện ngắn Người trong bao.

2.2.1. Phát triển năng lực của học sinh thông qua hướng dẫn học sinh tìm hiểu đặc trưng thể loại truyện ngắn.

- Đặc trưng bao trùm nhất, riêng biệt nhất, nổi bật nhất của thể loại truyện ngắn đã hàm chứa đầy đủ trong cái tên của nó: Truyện ngắn là ngắn gọn, cô đúc, kiệm lời dung lượng nhỏ nhưng sức chứa lớn lõi phải dầy, vỏ phải mỏng (Nguyễn Khải). Đây là thể loại có nội khí, một lời mà thiên cổ, một gợi mà trăm suy (Nguyễn Thanh Hùng). Mặc dù số lượng câu chữ ít nhưng xét về chất lượng, hiệu quả thì truyện ngắn 6

có quyền bình đẳng với tiểu thuyết,vì nói như Lỗ Tấn: Qua một mảng lông mà biết toàn con báo, qua một con mắt mà truyền được cả tinh thần. Bởi trong tác phẩm văn học giá trị bao giờ cũng ở chất lượng và chỉ ở đó mà thôi. Đặc trưng bao trùm này đã khái quát và chi phối đặc điểm cụ thể của thể loại truyện ngắn: nhân vật, cốt truyện, tình huống, ngôn ngữ. Truyện ngắn thường ít nhân vật, “nhân vật không phức tạp… nhưng nó có khía cạnh làm cho người đọc thấy cả nhân vật lẫn tác giả của nó không đơn giản”(Nguyễn Khải). Cốt truyện chỉ tập trung vào một vài biến cố nào đó của đời sống,các sự kiện tập trung trong không gian thời gian nhất định, nói như nhà văn Nguyễn Kiên: “Truyện ngắn thường chỉ phản ánh một khoảnh khắc, một mẫu nhỏ nào đó của cuộc sống”. Trong các yếu tố của cốt truyện chúng ta đặc biệt quan tâm đến vai trò của chi tiết, của đoạn mở đầu và đoạn kết thúc. Tình huống truyện có vai trò quan trọng là yếu tố quyết định sự sống còn của truyện ngắn, là hạt nhân của cấu trúc thể loại.Truyện ngắn yêu cầu cao về việc tổ chức ngôn ngữ. Ngôn ngữ truyện ngắn thường đậm đặc, chắt lọc,trong sáng dễ hiểu, làm cho người viết phải kiệm từ,cô đọng. Chính thứ ngôn ngữ này sẽ truyền đạt tư tưởng, xây dựng tính cách khiến truyện ngắn tràn đầy nhạc điệu. Ngôn ngữ truyện ngắn vừa mang đặc điểm ngôn ngữ văn xuôi (vì đặc trưng phản ánh cuộc sống theo phương thức tự sự) vừa gần với ngôn ngữ thơ ca (vì đòi hỏi ngắn gọn theo yêu cầu của thể loại).

Có thể nói truyện ngắn phản ánh đời sống trong tính khách quan của nó, qua con người, hành vi, sự kiện được miêu tả và được kể lại bởi người kể chuyện (trần thuật) nào đó. Ở đây, cốt truyện với một chuỗi các tình tiết, sự kiện, biến cố xảy ra liên tiếp tạo nên sự vận động của hiện thực được phản ánh, góp phần khắc họa tính cách nhân vật, số phận từng cá nhân. Nhân vật được miêu tả chi tiết và sinh động trong mối quan hệ với hoàn cảnh, với môi trường xung quanh. Truyện không bị gò bó về không gian, thời gian, có thể đi sâu vào tâm trạng con người, những cảnh đời cụ thể.

Truyện sử dụng nhiều hình thức ngôn ngữ khác nhau. Ngoài ngôn ngữ người kể chuyện còn có ngôn ngữ nhân vật. Bên cạnh lời đối đáp còn có lời độc thoại nội tâm. Lời kể khi thì ở bên ngoài khi thì nhập tâm vào nhân vật. Ngôn ngữ kể chuyện gần với ngôn ngữ đời sống.

Truyện ngắn thường ít nhân vật, sự kiện, nó hướng tới mảnh nhỏ cuộc sống, có thể kể cả cuộc đời hay một đoạn đời, một chốc lát của nhân vật nhưng vẫn đặt ra được những vấn đề lớn lao, thể hiện những tư tưởng nhân sinh sâu sắc.

GV tổ chức cho học sinh tự tìm tài liệu trên mạng, trong sách nghiên cứu, thảo luận đưa ra đặc trưng của truyện ngắn. Và chỉ rõ những đăc trưng đó qua một số truyện ngắn đã học, và qua truyện Người trong bao của A.P.Sê-khốp. Sau đó các nhóm chuyển sản phẩm cho GV và GV tổ chức, hướng dẫn để HS tìm được kiến thức chuẩn hóa về đặc trưng truyện ngắn ở mức độ cần thiết để đọc hiểu truyện Người trong bao của A.P.Sê-khốp nói riêng và các văn bản truyện ngắn nói chung. Qua hoạt 7

động này HS có được năng lực tự học, tự nghiên cứu, năng lực hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề (để đọc hiểu truyện ngắn cần nắm được đặc trưng của truyện ngắn; trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của mình có thể hỏi GV, bạn bè về tài liệu chuẩn, trang mạng cần thiết để thực hiện nhiệm vụ…, cần hợp tác khi làm việc… ) 2.2.2. Phát triển năng lực của học sinh thông qua đọc - hiểu tác phẩm theo đặc trưng thể loại và phong cách tác giả.

Với đặc trưng vừa nêu, khi đọc hiểu truyện ngắn cần phải quan tâm các vấn đề: - Tìm hiểu bối cảnh xã hội, hoàn cảnh sáng tác để có cơ sở cảm nhận các tầng lớp nội dung và ý nghĩa của truyện.

- Phân tích diễn biến của cốt truyện qua các phần mở đầu, vận động, kết thúc với các tình tiết, sự kiện, biến cố cụ thể. Làm rõ giá trị của các yếu tố đó trong việc phản ánh hiện thực cuộc sống, khắc họa bản chất, tính cách các nhân vật. Chú ý tới nghệ thuật tự sự.

- Phân tích các nhân vật trong dòng lưu chuyển của cốt truyện. Tập hợp thành hệ thống và làm rõ ý nghĩa các chi tiết miêu tả nhân vật về ngoại hình, hành động, nội tâm, ngôn ngữ… Tìm hiểu mối quan hệ giữa nhân vật này với nhân vật khác.

- Truyện đặt ra vấn đề gì, có ý nghĩa tư tưởng như thế nào? Xác định giá trị của truyện ở các phương diện.

A.P.Sê-khốp (1860-1904) là một trong những cây đại thụ của rừng văn học Nga.Trong AP.Sê-khốp có một Sê-khốp bác sĩ với quan niệm cần chữa bệnh thể xác cho con người,có một Sê-khốp nhà văn với quan niệm cần phải chữa bệnh tinh thần cho con người. Ông đã để lại nhiều kịch bản và hơn năm trăm truyện ngắn.

Tác phẩm của Sê-khốp làm hiện lên toàn cảnh xã hội nước Nga cuối thế kỉ XIX ngạt thở trong bầu không khí chuyên chế bảo thủ nặng nề dưới thời Nga hoàng.Truyện ngắn "Người trong bao" được Sê-khốp viết vào năm 1898. Qua nhân vật Bê-li-cốp, tác giả châm biếm và đả kích người trí thức Nga sống tầm thường, hủ lậu, hèn nhát và giáo điều, đê tiện và dung tục; đồng thời chỉ ra lối sống ấy đã để lại nhiều di hại đầu độc tâm hồn người, đầu độc cuộc sống, gây ảnh hưởng và hậu quả nặng nề, dai dẳng trong xã hội nước Nga. Cái bao mang hàm nghĩa về một kiếp người, một lối sống, một xã hội đen tối, tù túng, nặng nề mà không sao thoát ra được, chết rồi cũng không thoát ra được! "Người trong bao" là một truyện ngắn đầy dư vị đưa độc giả "tự đi tìm bóng mình và soi vào bóng người" để mà sống có ý nghĩa hơn như văn hào Lỗ Tấn đã nói Cống hiến cho văn học của ông được vinh danh với một số tư cách cơ bản. Ông là đại biểu kiệt xuất cuối cùng của chủ nghĩa hiện thực phê phán ở Nga, sau đó phương pháp sáng tác ở Nga chuyển dần sang phương pháp hiện thực XHCN tên tuổi như Macxim Gorki. Với tư cách là đại biểu kiệt xuất cuối cùng của chủ nghĩa hiện thực phê phán ở Nga, là nhà cách tân thiên tài về truyện ngắn, những cống hiến của A.P.Sê-khốp trên lĩnh vực truyện ngắn được nhiều nhà văn tôn vinh đặc biệt :

8

- Macxim Gorki đánh giá rất cao rằng: “Về phương diện phong cách Sê- khốp là người nghệ sĩ duy nhất của thời đại ta nắm vững tới mức điêu luyện cái nghệ thuật viết làm sao cho lời chật mà ý rộng nghĩa là ý ở ngoài lời” - Leptônxtôi ca ngợi : “Sê- khốp đã sáng tạo ra một hình thái văn học hoàn toàn mới, theo tôi đối với cả thế giới tôi chưa thấy ở đâu. Sê- khốp chính là Puskin ở trong văn xuôi ” - Sê-khốp khẳng định: “Ngắn gọn là bà chị tài năng” Những điều đó đã cho thấy nét cơ bản của truyện ngắn A.P.Sê-khôp (phong cách tác giả): Từ cốt truyện giản dị để đặt ra những vấn đề có ý nghĩa xã hội to lớn, ý nghĩa nhân bản sâu xa.

Với những đặc trưng thể loại truyện ngắn và đặc điểm truyện ngắn A.P.Sê-khốp như vậy, chúng tôi đề xuất hướng khai thác và giảng dạy với tác phẩm như sau: Tổ chức cho học sinh tìm hiểu, phát hiện ra đặc điểm bối cảnh tác phẩm ra đời để hiểu chính xác nội dung tư tưởng của tác phẩm. Đó là thời kì xã hội Nga đang ngạt thở trong bầu không khí chuyên chế nặng nề của chế độ Nga Hoàng thối nát cuối thế kỉ XIX.Môi trường xã hội đã đẻ ra nhiều kiểu người kì quái mà “người trong bao” Bêli-cốp chính là một quái thai của xã hội đó, đồng thời là một phát hiện nghệ thuật độc đáo, đặc sắc của nhà văn A.P.Sê-khốp.

Phát hiện và đánh giá được giá trị nội dung,nghệ thuật của truyện ngắn Người trong bao.Câu chuyện cười ra nước mắt này nói về cuộc đời của những con người mắc chứng bệnh sợ hãi, sống hay chết đều rất thảm hại. Vì vậy, truyện không chỉ phản ánh hiện thực mà còn mang ý nghĩa triết lí sâu sắc,nói như Nguyễn Tuân là “Truyện Bê-li-cốp là một áng văn đả kích đến tuyệt đỉnh: hình thù, tên họ nhân vật đã thành một cái sự, đã thành một hình dung từ ngày nay vẫn còn tác dụng lớn”.

Cần lưu ý rằng, toàn bộ câu chuyện về cuộc đời Bê-li-cốp được tái hiện qua lời kể chủ yếu của Bu-rơ-kin - là nhân vật người kể chuyện xưng tôi, một giáo viên trung học, người từng sống và làm việc cùng Bê-li-cốp - đi săn cùng một bác sĩ nông thôn là I-va-nứt trong một đêm đi săn về muộn và phải nghỉ đêm tại một nhà kho. Do đó hình tượng nhân vật Bê-li-cốp cũng là một trong những điển hình đặc sắc để tác giả khái quát về lối sống của một bộ phận trí thức Nga trong xã hội đương thời. Từ đó nhà văn cất lên câu triết lí ở phần cuối cùng ở tác phẩm: “Không thể sống mãi như thế được”, mà cần phải có một lối sống mới. Câu nói ấy đã thể hiện dứt khoát thái độ phê phán của tác giả đối với lối sống mà Bê-li-cốp là đại diện.

Qúa trình đọc hiểu, tập trung vào tính cách trong bao của nhân vật Bê-li-cốp, thái độ của nhân vật của tác giả với tính cách đó, sự hủy diệt và thảm hại của tính cách ấy… Từ đó khước từ sự thảm hại, bệ rạc của nó và xây dựng những lối sống, những giá trị sống cao đẹp…

9

2.2.3. Phát triển năng của học sinh thông qua việc tổ chức cho học sinh phát hiện được đặc điểm của truyện ngắn A.P.Sê-khốp và cống hiến của ông trong truyện ngắn Người trong bao. (phụ lục 2) 2.2.3.1. Chúng tôi tích hợp kiến thức của môn Ngữ Văn các bộ môn khác như lịch sử, văn hóa, thực tế xã hội: Dùng kiến thức Lịch sử, văn hóa để lí giải kiến thức văn học. Ví dụ dùng kiến thức lịch sử để lí giải những vấn đề về tác giả, tác phẩm, đặc biệt để lí giải được vấn đề tại sao kiểu con người trong bao xuất hiện ở thời đại Nga Hoàng… Tích hợp giáo dục các giá trị sống cho học sinh trong quá trình đọc hiểu văn bản này. Ví dụ, phải phân tích rõ được tính cách trong bao của Bê-li-cốp, biểu hiện và ảnh hưởng hủy diệt của nó với con người,cuộc sống, từ đó cần có thái độ như thế nào để khước từ lối sống ấy, xây dựng những giá trị sống tốt đẹp, nhân bản… Tích hợp gắn với đời sống xã hội, rèn kỹ năng sống cho HS. Từ đó phát triển năng lực xử lí, năng lực tự học, sáng tạo và phát huy vai trò chủ động của học sinh trong quá trình tiếp nhận tác phẩm, quá trình chiếm lĩnh kiến thức, vận dụng kiến thức để giải quyết vấn đề của bài học và vấn đề của thực tiễn. Tích hợp trong kiểm tra bài cũ (Những vấn đề tác giả, tác phẩm HS nghiên cứu sau đó GV kiểm tra trong khi dạy bài mới…), tích hợp trong câu hỏi, tích hợp trong bài tập củng cố…

2.2.3.2. Với quan điểm trên, chúng tôi sử dụng các phương pháp, kĩ thuật sau đây trong thiết kế bài học và tiến hành dạy học: Nêu vấn đề: Đây là một phương pháp dạy học khó nhưng nếu thực hiện được sẽ mang lại hiệu quả dạy học hay, đặc biệt rất đắc dụng trong việc phát triển tư duy biện chứng và hình thành năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh.Mấu chốt của phương pháp này là phát hiện được vấn đề, tạo tình huống có vấn đề và vật chất hóa thành câu hỏi nêu vấn đề để học sinh phải động não tư duy lựa chọn, giải thích, phản biện.Và, từ đó khám phá được tầng lớp ý nghĩa ngầm ẩn của tác phẩm cũng như hình thành được nhiều năng lực tư duy tương ứng, cụ thể hóa thành năng lực đọc văn và hướng tới hình thành kĩ năng giải quyết vấn đề, kĩ năng sống.

Dạy học hợp tác theo nhóm: Nhóm phương pháp này cũng trực tiếp hướng tới mục tiêu tích hợp kiến thức và kĩ năng. Để sử dụng thành công phương pháp này, chúng tôi chú ý khâu lựa chọn vấn đề “có vấn đề” để tìm hiểu, thảo luận cũng như tổ chức học sinh làm việc chặt chẽ, đảm bảo mọi thành viên đều tham gia giải quyết vấn đề được giao.Có như vậy, học sinh không những tự thu nhận được kiến thức phong phú mà còn hình thành được nhiều kĩ năng tương ứng như kĩ năng giải quyết vấn đề, trình bày vấn đề, giao tiếp, hợp tác. Chúng tôi xây dựng một hệ thống bài tập, câu hỏi thảo luận. HS được chia thành 4 nhóm, mỗi nhóm thảo luận các câu hỏi đã được sắp xếp theo hệ thống nhất định. Thảo luận xong hệ thống câu hỏi đó có nghĩa là kiến thức cần đạt được hình thành, được chiếm lĩnh trong vai trò tổ chức, định hướng của GV. 10

Vấn đáp: Là phương pháp mà sự tương tác giữa học sinh - học sinh, giáo viên - học sinh được thực hiện thông qua hệ thống câu hỏi. Để có thể sử dụng hệ thống câu hỏi theo định hướng năng lực trong giờ dạy học Ngữ văn, chúng tôi quan tâm đặc biệt xây dựng hệ thống câu hỏi theo hướng phát triển từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp, chú ý tính logic, tính hệ thống, tính liên tục; đa dạng hóa các dạng câu hỏi từ câu hỏi tái hiện kiến thức, câu hỏi liên hệ, so sánh, câu hỏi vận dụng giải quyết vấn đề, câu hỏi sáng tạo, câu hỏi gợi mở.

Có sử dụng dạy học theo dự án, phương pháp trò chơi, kĩ thuật ô bể cá, khăn trải bàn.

2.2.3.3. Những vấn đề đặc biệt trong thiết kế và kế hoạch thực hiện: Trong quá trình thiết kế chúng tôi quan tâm đặc biệt tới khâu xây dựng hệ thống câu hỏi: Từ dễ tới khó, câu hỏi chứa đựng vấn đề then chốt, câu hỏi để tái hiện đến phát hiện câu hỏi gợi mở, câu hỏi tích hợp, đề cao tính logic, tính hệ thống, tính liên tục. Tuy nhiên câu hỏi phải đẩy học sinh vào tình huống, nhưng cũng phải năng động phải phù hợp với đối tượng học sinh, mặt khác cũng dự tính những phương án có thể xảy ra. Vấn đề này đòi hỏi trình độ xử lí của giáo viên tổ chức giờ học. Để xử lí vấn đề này, người dạy phải đảm bảo kiến thức vững vàng, nắm chắc vấn đề.

Chúng tôi quan tâm đặc biệt tới dạy học theo đặc trưng bộ môn. Tiếp cận tác phẩm không tách rời thể loại và phong cách tác giả. Tập trung khai thác tính cách trong bao của nhân vật Bê-li-cốp, thái độ của nhân vật của tác giả với tính cách đó, sự hủy diệt và thảm hại của tính cách ấy… Từ đó khước từ sự thảm hại, bệ rạc của nó và xây dựng những lối sống, những giá trị sống cao đẹp…, qua đó thấy được phong cách truyện ngắn A.P.Sê-khốp và tấm lòng của nhà văn đối với cuộc đời, con người, những giá trị nhân bản… Nghĩa là làm rõ giá trị tác phẩm và phong cách tác giả .

Bám chặt, làm việc triệt để với văn bản và đi theo hướng quy nạp là cách thức người thiết kế và giảng dạy lựa chọn. Để thực hiện ý tưởng trên chúng tôi tiến hành giờ học chủ yếu bằng hình thức thảo luận kết hợp với dạy học nêu vấn đề, tạo tình huống. HS hợp tác giải quyết xong các câu hỏi, bài tập thảo luận theo một trật tự, hệ thống (đã được tổ chức và sắp đặt theo trình tự) là tự nó đã chiếm lĩnh được kiến thức cần đạt ở mức độ nhất định nào đó. Khi HS báo cáo lại kết quả thảo luận, GV điều chỉnh, tổng hợp trên cơ sở nêu vấn đề, trao đối với các nhóm khác, để kết quả cần đạt hoàn hảo hơn. Khi đó mục tiêu bài học được thực hiện. Việc đánh giá dựa trên các tiêu chí là kết quả, sản phẩm của nhóm và thái độ làm việc, sự hợp tác của các thành viên trong nhóm.

2.2.3.4. Kế hoạch thực hiện thảo luận trong tiết học: a. Bài tập cho học sinh chuẩn bị trước ở nhà (Dùng phương pháp dạy học dự án và kĩ thuật ô bể cá) Nhóm 1 - Nêu những nét cơ bản về tác giả Sê – khốp?

11

Nhóm 2 - Nêu hoàn cảnh ra đời của tác phẩm Người trong bao?

Nhóm 3 - Tóm tắt truyện Người trong bao? (yêu cầu có sơ đồ hóa) Nhóm 4 - Sưu tầm những đánh giá, tôn vinh về văn Sê khốp.

- Phản biện (nếu có), đặt ra một số vấn đề để trao đổi sâu hơn về tác giả (cuộc đời, con người thời đại, xuất thân đã ảnh hưởng như thế nào đến sáng tác của Sê – khốp?) tác phẩm (Thời điểm tác phẩm ra đời xã hội Nga có đặc điểm gì?Liên quan, ảnh hưởng ra sao đối với tác phẩm). b. Bài tập cho học sinh thảo luận tại lớp b.1. Bài tập thảo luận cho mỗi nhóm * Bài tập của nhóm 1 : - Người kể câu chuyện về Bê - li - cốp là ai và có quan hệ như thế nào với Bê li cốp? Điều đó có ý nghĩa gì? * Bài tập của nhóm 2 : - Chân dung, cách sinh hoạt của Bê li cốp được khắc họa qua những chi tiết nào? Những chi tiết ấy có ý nghĩa gì? * Bài tập của nhóm 3: - Những suy nghĩ, tư tưởng của Bê - li - cốp được khắc họa qua những chi tiết nào? Những chi tiết ấy nói lên điều gì ở con người Bê-li-cốp? * Bài tập của nhóm 4: - Thái độ của nhà văn như thế nào đối với Bê-li-cốp? Thái độ đó được thể hiện qua điều gì và những chi tiết nào? ` b.2. Bài tập phát vấn cá nhân (hoặc cặp đôi), (thực hiện vào thời điểm sau khi chữa bài nhóm 3 và trước khi chữa bài nhóm 4): - Tại sao Bê-li-cốp lại có một lối sống kì quái, trái khoáy, lập dị đặc biệt trong khi anh ta đang sống giữa xã hôi, giữa mọi người, lại trong môi trường trường học?

- Tìm chi tiết miêu tả trực tiếp tính cách của Bê-li-cốp? Đó là tính cách như thế nào?

- Thái độ của mọi người như thế nào đối với lối sống của Bê-li-cốp? Qua câu chuyện của Bê-li-cốp với Cô-va-len-cô em hãy cho biết thái độ,quan điểm của Bê-licốp với lối sống của chính mình? Qua đó ta thấy Bê-li-cốp là một người như thế nào?

2.3. Ưu điểm của cách dạy học tích hợp kĩ năng sống vào đọc hiểu tác phẩm “Người trong bao” của Sê – khôp so với cách dạy truyền thống Có thể so sánh thông qua bảng thống kê đặc trưng sau: “Người trong

Cách dạy truyền thống

Cách dạy Theo định hướng phát triển năng lực học sinh 12

bao” của Sê – khôp - HS chỉ đơn thuần đọc văn bản trong SGK * Chuẩn bị - Học sinh chỉ bài ở nhà trả lời câu hỏi hướng dẫn học bài

- Học sinh chủ động tham khảo,nghiên cứu tài liệu trên mạng, sách báo tham khảo và soạn bài theo câu hỏi sách giáo khoa.

- Học sinh không chỉ trả lời câu hỏi hướng dẫn học bài mà nếu có khả năng hội hoạ thì có thể đọc đoạn đầu của tác phẩm “Người trong bao” của Sê – khôp và vẽ tranh minh hoạ về chân dung Bê-li-cốp, quang cảnh nước Nga cuối thế kỷ XIX… nhằm phát huy khả năng hội hoạ của những em có năng khiếu. * Đọc - Học sinh đọc + Học sinh tìm đọc các tác phẩm truyện ngắn khác của Sê hiểu tác và tóm tắt – khốp để có cái nhìn tổng quát hơn về văn bản. phẩm đoạn trích - Đọc văn bản - Tìm hiểu HS chú trọng + Từ những thông tin về tác giả, học sinh có thể thấy tác giả tìm hiểu tiểu được ý thức trách nhiệm của nhà văn đối với những vấn sử, sự nghiệp đề của đời sống hiện thực và trăn trở trước những vấn đề của tác giả nóng bỏng của hiện thực đời sống.

- Tìm hiểu Chỉ chú trọng + Tác phẩm ra đời trong hoàn cảnh lịch sử xã hội Nga xuất xứ, tìm hiểu vị trí hoàng cuối thế kỷ XIX thối nát, đẻ ra nhiều loại người kì hoàn cảnh đoạn trích quái, …., ra đời của trong tác + Thấy được sự liên quan sâu sắc giữa bối cảnh xã hội và tác phẩm phẩm, năm tác phẩm. Từ đó thấy được lí do tác phẩm ra đời, sứ mệnh sáng tác. của tác phẩm, giá trị của tư tưởng nội dung tác phẩm

- Tìm hiểu Chân dung Bê-li-cốp

- Tìm hiểu nội dung và nghệ

+ Chỉ chú trọng đặc điểm tình huống truyện + Chỉ tuân thủ theo điểm nhìn có sẵn trong tác phẩm + Chỉ chú trọng nội dung kiến thức tác

+ Thông qua tìm hiểu tình huống truyện học sinh hình thành kĩ năng nhìn nhận, đánh giá sự việc, con người phải đa chiều và khách quan. + Để nhận diện được bản chất đích thực của đời sống, mỗi người cần thâm nhập mạch ngầm ẩn sâu để không chỉ ở vẻ bề ngoài.

+ Phát triển năng của học sinh thông qua + Qua nội dung tư tưởng của tác phẩm, học sinh nhận thức và biết phê phán, lên án, khước từ lối sống ích kỉ, 13

thuật phẩm

tác phẩm.

hèn nhát, bạc nhược… và xây dựng, tôn vinh lối sống có trách nhiệm, dũng cảm, giải quyết những vấn đề thực tiễn... + Qua giá trị nghệ thuật các em có tình yêu với văn chương,với tác phẩm Người trong bao, với tác giả Sêkhốp... + Biết cách tiếp cận một truyện ngắn, giải quyết những tình huống khi tiếp cận tác phẩm cùng thể loại...

* Sau quá trình tìm tòi, nghiên cứu để tìm ra hướng tiếp cận văn bản theo hướng phát triển năng lực cho học sinh trong thực tế giảng dạy, chúng tôi nhận thấy hiệu quả của vấn đề như sau: - Cung cấp kiến thức đầy đủ, chính xác, lồng ghép giáo dục các kĩ năng nhận biết, phản biện, giải quyết vấn đề, vận dụng kĩ năng sống cho học sinh nhẹ nhàng nhưng hiệu quả, không áp đặt.

- Phát huy được sự tích cực chủ động, tạo hứng thú cho học sinh.

- Góp phần hoàn thiện nhân cách của học sinh và thấy được môn Văn rất cần thiết và hữu ích với các em trong cuộc sống.

- Rèn luyện cho học sinh năng lực làm việc theo nhóm, vận dụng kiến thức lí thuyết, năng lực thiết kế, khả năng tổ chức, năng lực tư duy sáng tạo, năng lực giải quyết những vấn đề phức hợp, năng lực đánh giá, kĩ năng ứng dụng CNTT, … Đồng thời còn rèn luyện tính bền bỉ, kiên nhẫn, … cho các em.

3. Hiệu quả kinh tế, xã hội dự kiến đạt được - Hiệu quả kinh tế: + Kiến thức về các nội dung cần triển khai bài đọc hiểu “Người trong bao” của Sê-khốp cũng như kiến thức về phương pháp nằm rải rác ở nhiều cuốn sách và tài liệu khác nhau. Do đó để giáo viên và học sinh nắm được một hệ thống, đầy đủ thường phải đọc, do nhiều tài liệu có liên quan, giá thành cao (khoảng 200.000 đồng – 500.000 đồng) + Sáng kiến này là tài liệu cho việc triển khai tiết đọc hiểu “Người trong bao” của Sê-khốp, từ tác giả đến các vấn đề cần khai thác của tác phẩm, với hệ thống kiến thức đầy đủ, sâu sắc và phương pháp phù hợp. Giúp tiết kiệm được nhiều chi phí, giảm thiểu thời gian tìm tòi, giúp học sinh nâng cao kiến thức bài học, hình thành và phát triển kĩ năng sống, …mà không tài liệu cụ thể nào có. + Sang kiến tương đương với một cuốn sách tham khảo. Gía tương ứng với sách tham khảo thị trường là 25.000 VNĐ. Nếu sử dụng sáng kiến, số tiền làm lợi (chính là số tiền tiết kiệm) dự tính là: * Bình quân học sinh lớp 11 của một trường THPT (mỗi năm) là 250 học sinh, số tiền tiết kiệm được: 250 x 25.000 = 6.250.000 VNĐ.

14

* Nếu áp dụng trong toàn tỉnh Ninh Bình với số học sinh lớp 11 khoảng 8.500 thì số tiền tiết kiệm là: 8.500 x 25.000 = 212.500.000 VNĐ.

- Hiệu quả xã hội: Trước đây khi dạy tác phẩm “Người trong bao” của Sê – khôp, do chưa chú trọng đến việc dạy học theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh, nên khi đưa ra các tình huống ứng xử liên quan đến bài học, hầu hết các em rất lúng túng, thụ động. Hiện nay, khi đã sử dụng phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh vào bài học, học sinh đã chủ động và linh hoạt hơn khi ứng xử các tình huống cuộc sống.

Cụ thể, sau khi học xong tác phẩm “Người trong bao” của Sê – khôp chúng tôi đã tiến hành làm bài tập khảo sát năng lực cảm nhận ... tại các lớp 11A, 11B, 11C, 11D, 11E, 11G, 11H theo mẫu ( phụ lục 3) - Kết quả khảo sát thu được ( phụ lục 2 – minh chứng khảo sát tại 01/ 07 lớp khảo sát là 11D) - Từ kết quả khảo sát thu được cho thấy hiệu quả rõ rệt từ hình thức dạy học: đọc - hiểu tác phẩm “Người trong bao” của Sê - khốp theo định hướng phát năng lực. + Bước đầu ở các em đã hình thành những hành vi ứng xử có văn hoá, đúng với thuần phong mĩ tục. + Các em đã mạnh dạn nói lên suy nghĩ và giải pháp của bản thân trước một tình huống cuộc sống. + Các em đã cùng nhau trao đổi quan điểm, suy nghĩ cá nhân để cùng tìm ra giải pháp chung, hướng giải quyết tốt nhất trước một tình huống cuộc sống. ….

Có thể nói hiệu quả xã hội to lớn nhất từ việc dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh trong môn học Ngữ văn nói chung và tác phẩm đọc - hiểu tác phẩm “Người trong bao” của Sê-khốp nói riêng. Đặc biệt là chúng tôi đã góp phần giáo dục các em biết trân trọng cuộc sống, hiểu hơn về cuộc sống, có cái nhìn đa chiều để phát hiện được chiều sâu của cuộc sống, có thể tự nhận thức và giải quyết một số vấn đề mà thực tiễn đòi hỏi... Rèn cho các em tinh thần tự giác, các kỹ năng cần thiết trong cuộc sống.

IV. ĐIỀU KIỆN VÀ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG - Điều kiện áp dụng: Lớp học, có máy chiếu và hệ thống loa đài.

- Khả năng áp dụng: Áp dụng trong giảng dạy môn Ngữ văn đối với học sinh lớp 11 của trường THPT Ninh Bình - Bạc Liêu và các trường THPT nói chung.

- Danh sách những người đã tham gia áp dụng sáng kiến lần đầu: STT

Họ và tên

Ngày tháng Chức vụ Trình độ năm sinh chuyên môn 15

Nội dung công việc hỗ trợ

1

Nguyễn Thị 15/9/1977 Minh Hoa

PHT

Lên kế hoạch chương trình, thống nhất nội dung, phương pháp làm việc.

Triển khai công việc cho GV và học sinh thực hiện 2 Nguyễn Công 10/02/1980 PHT Cử nhân Triển khai, đôn đốc việc Minh thực hiện của học sinh. Đánh giá sản phẩm của học sinh 3 Đỗ Thị Ngọc 18/12/1977 CTCĐ, Cử nhân Triển khai, đôn đốc việc Điệp GV Ngữ thực hiện của học sinh. văn Đánh giá sản phẩm của học sinh 4 Mai Thị Yến 10/05/1981 TPCM, Cử nhân Triển khai, đôn đốc việc GV Ngữ thực hiện của học sinh. văn Đánh giá sản phẩm của học sinh 5 Vũ Thị Thanh 22/04/1979 GV Ngữ Thạc sỹ Triển khai, đôn đốc việc Tâm văn thực hiện của học sinh. Đánh giá sản phẩm của học sinh Chúng tôi xin cam đoan mọi thông tin nêu trong đơn là trung thực, đúng sự thật và hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật.

XÁC NHẬN CỦA LÃNH ĐẠO ĐƠN VỊ CƠ SỞ

Thạc sỹ

Ninh Bình, ngày15 tháng 05 năm 2019 NGƯỜI NỘP ĐƠN

Nguyễn Thị Minh Hoa Nguyễn Công Minh Đỗ Thị Ngọc Điệp Mai Thị Yến Vũ Thị Thanh Tâm

16

PHỤ LỤC Phụ lục 1: GIÁO ÁN MINH HOẠ PHẦN GIẢI PHÁP CŨ Tiết theo PPCT: 97 Ngày soạn: …../…./…….

Ngày dạy : …../…./…….

NGƯỜI TRONG BAO Sê-khốp A. Mục tiêu bài học: 1. Kiến thức: - Hiểu được giá trị tư tưởng của truyện ngắn “Người trong bao” - Hiểu được nghệ thuật xây dựng nhân vật điển hình 2. Kĩ năng: - Đọc hiểu thơ theo đặc trưng thể loại.

- Phân tích tâm lí, tính cách nhân vật.

3. Thái độ: -Có thái độ căm ghét và đấu tranh với lối sống ích kỷ, hèn nhát, bạc nhược.

B. Chuẩn bị bài học: 1. Giáo viên: 1.1 Dự kiến bp tổ chức hs hoạt động dạy học: - Phương pháp đọc hiểu. Phân tích, tổng hợp, trao đổi thảo luận nhóm.

- Tích hợp phân môn Làm văn. Tiếng Việt. Đọc văn.

1.2. Phương tiện: Sgk, giáo án, đọc tài liệu tham khảo.

2. Học sinh: - Hs chủ động tìm hiểu bài qua hệ thống câu hỏi sgk.

C. Hoạt động dạy và học: 1. Ổn định tổ chức: 2. Kiểm tra bài cũ: không.

3. Bài mới.

Thế kỉ XIX là thời kì hoàng kim của văn học Nga với các tên tuổi như Puskin, Gôgôn, Tuốc-ghê-ni-ép, Lép-tôn-xtôi, sê-khốp,..Chúng ta đã biết một nhà thơ Pusikn trong sáng, giản dị với tình yêu chân thành, cao thượng qua bài thơ : “tôi yêu em”.

Hôm nay, ta sẽ làm quen với “một Puskin trong văn xuôi”. Đó là Sê-khốp với tác phẩm “người trong bao”.

Hoạt động của Gv và Hs Nội dung cần đạt Hoạt động 1: I.Tìm hiểu chung: GV cho hs đọc tiểu dẫn và hệ thống 1/Tác giả: lại những ý chính về tác giả,tác phẩm -Tên An-tôn Páp-lô-vích Sêkhốp (18601904)sinh ra và lớn lên ở trong một gia đình 17

GV giới thiệu nội dung và nghệ thuật trong sáng tác của Sê-khốp

Tác phẩm được sáng tác trong hoàn cảnh nào?

Truyện thiên về chủ đề nào trong những sáng tác của ông?

Hs tìm hiểu phần tiểu dẫn và trả lời GV giới thiệu hai cách chia bố cục: -Cách 1:Theo c/đ nhân vật -Cách 2:Mở truyện,thân truyện,kết truyện Gv hướng dẫn hs đọc theo đúng tinh thần của t/p

Hoạt động 2: Gv hướng dẫn hs tìm hiểu chi tiết.

Chân dung nhân vật được hiện lên ntn?Lấy d/c cụ thể?

Nhận xét của em về cách sống của n/v:trong sinh hoạt hằng ngày,trong quan hệ đồng nghiệp,trong tình cảm,trong suy nghĩ với mọi hiện tượng xung quanh? Điểm tính cách nào ở n/v khiến em ghê sợ nhất và điểm nào trong cách

buôn bán nhỏ ở thị trấn Tan-ga-rốc,bên bờ biển A-dốp,nước Nga - Ông vừa là nhà văn vừa tham gia nhiều hoạt động xã hội,văn hóa,giáo dục -Là nhà văn Nga kiệt xuất, được giải thưởng Puskin của viện hàn lâm Nga, là viện sĩ danh dự của viện hàn lâm khoa học Nga 2. Sự nghiệp sáng tác: (Sgk ) - Nội dung: Tác phẩm của ông lên án xã hội bất công thói cường bạo và c/s ăn hại của giai cấp cầm quyền đương thời, phê phán sự bất lực của giới trí thức và sự sa đoạ về tinh thần của một bộ phận không nhỏ trong họ đồng thời biểu hiện sự đồng cảm sâu sắc sự trân trọng đối với những lao động nghèo, tình yêu thắm thiết và niềm tin mạnh mẽ vào tương lai của nước Nga. - Nghệ thuật: Thâm trầm, kín đáo, sâu sắc.

Thái độ thể hiện khi thì gửi gắm vào nhân vật, khi thì tỏ ra lạnh lùng, khách quan 3.Tác phẩm -Hoàn cảnh sáng tác: Sáng tác trong thời gian nhà văn dưỡng bệnh ở thành phố I-an-ta, trên bán đảo Crưm, biển Đen -Đây là một trong 3 truyện ngắn có chung chủ đề phê phán lối sống tầm thường dung tục tiểu tư sản-lối sống của kiểu người trí thức Nga những năm cuối thế kỉ XIX - Bố cục: 2 cách II. Đọc,hiểu A. nội dung: 1.Nhân vật Bê-li-cốp a)Chân dung Bê-li-cốp - Cách ăn mặc: đi giày cao su, cầm ô khi trời đẹp, mặc áo bành tô, đeo kính râm, lỗ tai nhét bông...

-Đặc điểm: Tất cả đều đề trong bao kì quái, khác người, lập dị 18

sống của ông khiến em buồn cười nhất?

Hs thảo luận và trả lời,gv định hướng và cho ghi ý chính,riêng câu hỏi thứ 3 gv có thể hỏi trực tiếp hs mà không cần thảo luận

Nêu những kết luận của em về nhân vật?

Lối sống đó ảnh hưởng như thế nào đến con người và xã hội nước Nga thời bấy giờ?

Giá trị tư tưởng của tác phẩm “Người trong bao”?

Gv cần làm rõ cho hs thấy: - Giá trị hiện thực: Chân dung của Bê-li-khốp là chân dung của một bộ phận không nhỏ trí thức Nga, lối sống đó ảnh hưởng dai dẳng và nặng nề trong XH Nga - Giá trị nhân đạo: Con người phải tìm cách thoát ra khỏi lối sống đó để vươn tới những điều tốt đẹp, lành mạnh, có ý nghĩa hơn.

b)Tính cách Bê-li-cốp - Có khát vọng kì dị, mãnh liệt: Thu mình vào một cái vỏ,tạo ra cho mình một thứ bao để ngăn cách....

- Nhút nhát, ghê sợ hiện tại nhưng lại ca ngợi tôn sùng quá khứ: say mê và ca ngợi tiếng Hi lạp - Máy móc, giáo điều, rập khuôn: phản ứng việc đi xe đạp của 2 chị em Va-ren-ca, thói quen trong quan hệ đồng nghiệp - Cô độc, luôn lo lắng và sợ hãi -Luôn luôn thoả mãn và hài lòng với lối sống cổ lỗ, hủ lậu, kì quái của mình Hèn nhác, cô độc, máy móc, giáo điều, thu mình trong bao và cảm thấy an tâm sung sướng , mãn nguyện * Lối sống ảnh hưởng dai dẳng, mạnh mẽ đến lối sống và tinh thần của mọi người * Bê-li-cốp là điển hình cho một kiểu người, một hiện tượng xã hội đã và đang tồn tại trong cuộc sống của một bộ phận tri thức Nga cuối thế kỉ XIX. Hắn không phải là một cá nhân quái đản mà là con đẻ của chế độ phong kiến chuyên chế đanh phát triển mạnh trên con đường tư bản hóa ở nước Nga cuối t/k XIX * Một tính cách điển hình,một nhân vật độc đáo,một sản phẩm nghệ thuật của thiên tài Sê-khốp

4.Củng cố: - Chân dung Bê - li - cốp.

- Nghệ thuật xây dựng chân dung Bê - li - cốp.

5.Dặn dò: Soạn bài: HS soạn bài theo phân phối chương trình.

D. Rút kinh nghiệm: Phụ lục 2: GIÁO ÁN MINH HỌA PHẦN GIẢI PHÁP MỚI

19

Tiết theo PPCT: 97 Ngày soạn: …../…./…….

Ngày dạy : …../…./…….

NGƯỜI TRONG BAO A.P.Sê khốp A. Mục tiêu bài học: Giúp học sinh: 1. Về kiến thức: - Hiểu được giá trị tư tưởng của truyện ngắn “Người trong bao”: phê phán sâu sắc lối sống “trong bao” hèn nhát, cá nhân, ích kỉ và hủ lậu của một bộ phận tri thức Nga cuối thế kỉ XIX. - Hiểu được nghệ thuật xây dựng nhân vật điển hình, sáng tạo biểu tượng, cách kể chuyện độc đáo: giọng điệu vừa mỉa mai, châm biếm, vừa trầm buồn.

2. Về kĩ năng a. Kĩ năng chuyên môn - Có kĩ năng phân tích nhân vật và khái quát chủ đề của truyện. b. Kĩ năng sống - Có kĩ năng giao tiếp: trình bày ý tưởng, cảm nhận về giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.

3. Về thái độ, phẩm chất a. Về thái độ - Có thái độ căm ghét và đấu tranh với lối sống thu mình trong bao: háo danh, xu nịnh, giáo điều, sợ hãi, hèn hạ trước quyền lực. Từ đó, góp phần xây dựng đạo đức và lối sống trung thực, tự tin, lành mạnh, chan hòa với mọi người vì lí tưởng cao đẹp. b. Về phẩm chất - Sống yêu thương, sống tự chủ, sống trách nhiệm.

4. Về năng lực a. Phát triển năng lực chung -Năng lực tự học, năng lực sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực thẩm mĩ, năng lực hợp tác, khai thác công nghệ thông tin và truyền thông. b. Năng lực riêng - Năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác, năng lực sáng tạo.

B. Phương tiên thực hiện - Sách giáo viên, sách giáo khoa Ngữ văn 11, tập 2.

- Thiết kế bài giảng.

C. Tiến trình dạy học I. Ổn định tổ chức

20

II. Kiểm tra bài cũ: Giáo viên kiểm tra vở soạn bài của học sinh, kết hợp khi dạy bài mới.

III. Bài mới Nội dung cần đạt

Hoạt động của giáo viên và học sinh Hoạt động 1: Khởi động ( 2 phút) Mục tiêu: tạo tâm thế tiếp thu bài học mới - Học sinh tham gia trò chơi đuổi hình đoán chữ. Chữ phải đoán là những câu thành ngữ, tục ngữ nói lên những lối sống nhút nhát, sợ hãi, ích kỉ, thiếu trách nhiệm…

B1: HS xem hình, đoán chữ B2,3: B4: Nhận xét, đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, chốt kiến thức.

- Dẫn vào bài mới Giới thiệu và chiếu Cấu trúc bài học: I.Tìm hiểu chung 1. Tác giả 2. Tác phẩm II. Đọc hiểu 1.Cuộc đời, tính cách nhân vật Bê-licốp (tiết 1 - tiết 97) 2.Hình tượng cái bao 3.Cuộc sống sau khi Bê-li-cốp chết III.Tổng kết Tiết 97 chỉ tìm hiểu đến hết phần : 1.Cuộc đời, tính cách nhân vật Bê-licốp Hoạt động 2: Hình thành kiến thức kĩ năng. (38phút) HĐ1: Tìm hiểu mục I. Tìm hiểu

I.Tìm hiểu chung 21

chung.

- Mục tiêu: Học sinh nắm được những nét chính về tác giả Sê – khốp và tác phẩm “Người trong bao”.

B1: GV chuyển giao nhiệm vụ: Nhóm 1.Nêu những nét cơ bản về tác giả Sê – khốp?

Nhóm 2.Nêu hoàn cảnh ra đời của tác phẩm Người trong bao?

Nhóm 3. Tóm tắt truyện Người trong bao?

Nhóm 4: 4.1.Phản biện: Những yếu tố về xuất thân, quá trình hoạt động xã hội có ảnh hưởng thế nào tới sáng tác của Sê khốp?

4.2. Sưu tầm những đánh giá, tôn vinh về văn Sê khốp.

- Nhóm 1, 2, 3 giải quyết các câu 1, 2, 3 - Nhóm 4 đặt ra 1 số vấn đề để trao đổi sâu hơn về tác giả (cuộc đời, con người thời đại, xuất thân đã ảnh hưởng như thế nào đến sáng tác của Sê – khốp?) tác phẩm (Thời điểm tác phẩm ra đời XH Nga có đặc điểm gì?)

-Học sinh trình bày ý kiến của nhóm trên bảng phụ. Nhóm 4 theo dõi và phản biện với kĩ thuật ô bể cá.

B2,3: B4: Nhận xét, đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ 1. Tác giả -- Sê –khốp (1860-1904) là nhà văn Nga kiệt - An-tôn Páp-lô-vích Sê – khốp (1860- xuất (lỗi lạc) -- Sê –khốp: 1904)

Chiếu 1:

- Ông sinh trưởng trong một gia đình + Bác sĩ: chữa bệnh thể xác bình dân, buôn bán nhỏ ở thị trấn Ta- + Nhà văn: chữa bệnh tinh thần (giống quan gan- rốc, bên bờ biển A- dốp (Ông là 22

cháu 1 nông nô,con 1 người làm công niệm của Lỗ Tấn) cho 1 hiệu buôn, Sê khốp đã phải gian khổ từ nhỏ để kiếm sống giúp đỡ mẹ và các em, tìm cho mình 1 nghề nghiệp đồng thời phát triển tài năng.

Trong cuộc sống nghèo hèn ấy, ông không ngừng vươn lên “vắt kiệt dòng máu nô lệ” để làm một con người chân chính, một nhà văn chân chính) - Ông sống dưới chế độ Nga hoàng ngột ngạt, đen tối cuối thế kỷ XIX. - Năm 1884, tốt nghiệp Khoa Y, Trường Đại học Tổng hợp Mát-xcơva. Ông vừa là bác sĩ nông thôn vừa là nhà văn vừa tham gia nhiều hoạt động xã hội,văn hóa,giáo dục.(công việc người thầy thuốc nông thôn giúp ông tiếp xúc với nhiều tầng lớp, hiểu biết sâu sắc tâm lí con người để sáng tạo nên 1 thế giới nhân vật đông đảo, nhiều màu sắc ^ là nhà hoạt động văn hóa xã hội tham gia nhiều đợt phòng chống dịc bệnh nạn đói, mở trường học phát thuốc ^ Sống nhiều năm ở nông thôn trồng cây, làm vườn chăm lo sức khỏe cho nông dân quanh vùng --> nên những người lao động bình thường như nông dân, người đánh xe, thầy giáo – như Bu rơ kin,… trở thành nhân vật trung tâm trong tác phẩm của ông ^ Ông từng đi hơn 4000 cây số bằng phương tiện thô sơ đến đảo Xa kha lin, nơi giam giữ đày ải dã man các tù nhân, nhân dân địa phương sống cực khổ, ông làm việc 3 tháng ghi chép 9000 phiếu về 9000 trường hợp các nạn nhân của độ độc đoán Nga 23

Hoàng, chứng kiên đủ mọi nhục mạ, hủy diệt con người ---> ông vết những tác phẩm tố cáo chế độ tù ngục gây một tiếng vang lớn Ông nổi tiếng là một người khiêm tốn tế nhị yêu thương và giúp đỡ mọi người) - Năm 1887, ông được nhận giải thưởng Pu-skin của Viện Hàn lâm khoa học Nga.(Tuy nhiên chỉ 2 năm sau ông đã từ bỏ danh hiệu này để phản đối chính quyền Nga Hoàng chuyên chế đã không công nhận danh hiệu viện sĩ viện hàn làm cho nhà văn Mac - xim Gorki) - Năm 1900, Sê-khốp được bầu làm Viện sĩ danh dự Viện Hàn lâm khoa học Nga. - 1904, bị mắc bệnh phổi nặng, sang Đức chữa bệnh và mất ở Đức. Gia đình và bạn bè đã đưa thi hài ông về nước (chính quyền Nga Hoàng đã phải cho canh trừng cẩn mật vì sợ xảy ra biểu tình) -------> GV chốt –gb: -- Sê –khốp (1860-1904) là nhà văn Nga kiệt xuất (lỗi lạc) -- Sê –khốp: + Bác sĩ: chữa bệnh thể xác + Nhà văn: chữa bệnh tinh thần (giống quan niệm của Lỗ Tấn) Chiếu 2: - Sáng tác: + Hơn 500 truyện ngắn: Anh béo và anh gầy, Con kì nhông, Phòng số 6… (^ phần lớn là những truyện ngắn hiện thực có giá trị tư tưởng và nghệ thuật rất sâu sắc ^ Ta biết trong nền văn học Nga, tiểu 24

thuyết đã từng có thành tựu rất lớn qua những tác phẩm nổi tiếng của Leptonxtoi, hoặc Dootxtoiepxki.

Tuy nhiên truyện ngắn sau khi được khơi nguồn từ nhà văn Puskin thì hình như trong văn học Nga có phần chững lại. Và Sê- khốp đã làm cho thể loại truyện ngắn trong văn học Nga phục sinh với một diện mạo mới, với những nét độc đáo, mới mẻ đặc sắc về tư tưởng, nghệ thuật; đưa truyện ngắn của Nga lên một trình độ nghệ thuật mới ---> Là nhà cách tân thiên tài trong lĩnh vực truyện ngắn ^ Như vậy đóng góp của ông chính là ngắn. Đó phần lớn là truyện ngắn hiện thực có giá trị rất sâu sắc.) + Kịch nói: Hải âu, Cậu Va-ni-a, Ba chị em,… + Từ khoảng 1890 trở đi ông cho ra đời nhiều kiệt tác mang tinh thần chống đối mãnh liệt chế độ nông nô (Tất nhiên trong số đó có Người trong bao) Chiếu 3:

- Đặc điểm nổi bật của truyện ngắn Sê-khôp: --- Những cống hiến của SK trong Từ cốt truyện giản dị để đặt ra những vấn đề lĩnh vực truyên ngắn được các nhà có ý nghĩa xã hội to lớn, ý nghĩa nhân bản sâu văn nổi tiếng của Nga và tổ chức khoa xa. học giáo dục của liên hợp quốc Unessco công nhận. Năm 2004 tổ chức khvhgd nhân kỉ niệm 100 năm ngày mất của Sê khốp đã quyết định chọn năm này là năm Sê khốp ---- Các đánh giá về Sê khốp: + Macxim Gorki: “Về phương diện phong cách Sê- khốp là người nghệ sĩ duy nhất của thời đại ta nắm vững tới 25

mức điêu luyện cái nghệ thuật viết làm sao cho lời chật mà ý rộng nghĩa là ý ở ngoài lời” + Leptonxtoi: “Sê- khốp đã sáng tạo ra một hình thái văn học hoàn toàn mới, theo tôi đối với cả thế giới tôi chưa thấy ở đâu. Sê- khốp chính là Puskin ở trong văn xuôi ” + Sê-khốp khẳng định: “Ngắn gọn là bà chị tài năng” -----> GV chốt –gb: Những điều đó đã cho thấy nét cơ bản của truyện ngắn Sê-khôp: Từ cốt truyện giản dị để đặt ra những vấn đề có ý nghĩa xã hội to lớn, ý nghĩa nhân bản sâu xa --- Là đại biểu cuối cùng của của nền văn học hiện thực Nga cuối XIX (đồng thời là nhà cách tân thiên tài về thể loại truyện ngắn và kịch nói)

--- Là đại biểu cuối cùng của của nền văn học hiện thực Nga cuối XIX (đồng thời là nhà cách tân thiên tài về thể loại truyện ngắn và kịch nói) 2. Tác phẩm

-- Chiếu 4: Bản đồ

a.Hoàn cảnh ra đời

+ Sáng tác năm 1898 trong thời gian - Sáng tác: 1898 nhà văn đang dưỡng bệnh tại thành phố Ianta thuộc bán đảo Crưm. + Bối cảnh rộng lớn của truyện là xã hội Nga đang ngạt thở trong bầu không khí chuyên chế nặng nề cuối XIX. Môi trường xã hội ấy đã đẻ ra nhiều kiểu người kì quái + Ta biết rằng từ khoảng những năm 1890 nhiều truyện ngắn của SK đã chuyển sang khuynh hướng tập trung tố cáo chế độ chuyên chế nông nô của Nga Hoàng. Người trong bao cũng 26

thuộc xu hướng đó + Xuất xứ: Người trong bao (1898) là một trong ba truyện ngắn (Khóm phúc bồn tử, Một chuyện tình yêu) có chung chủ đề phê phán lối sống tầm thường, dung tục tiẻu tư sản, lối sống của một kiểu người, một bộ phận trí thức trong xã hội Nga những năm cuối thế kỉ XIX + Nguyễn Tuân từng ca ngợi: “Truyện Bê-li-cốp là một áng văn đả kích đến tuyệt đỉnh: hình thù, tên họ nhân vật đã thành một cái sự, đã thành một hình dung từ ngày nay vẫn còn tác dụng lớn” Đọc văn bản: 01 phút --- GV hướng dẫn cách đọc: + Giọng chậm, buồn, mỉa mai, châm biếm pha chút chua xót thay đổi khi xuất hiện lời thoại.

--- HS đọc --- GV đọc 1 đoạn b – Tóm tắt : chiếu b.Tóm tắt : - Truyện bắt đầu bằng bối cảnh cuộc nghỉ đêm sau chuyến đi săn muộn tại làng Mi-rô-nô-xit-xkôi-ê của bác sĩ Ivan I-va-nưt và thầy giáo Bu-rơ-kin.

Tại đây Bu-rơ-kin đã kể chuyện về Bê-li-côp- một giáo viên dạy tiếng Hi Lạp cổ nổi tiếng với lối sống trong bao.

- Bê-li-côp hiện lên thông qua những tình tiết sau: + Chân dung và thói quen sinh hoạt + “Câu chuyện tình yêu” với Va-renca + Cuộc nói chuyện với Cô-va-len-cô + Cái chết của Bê-li-côp 27

- Bác sĩ I – van- nứt kết luận :“ Không thể sống mãi như thế được” II. Đọc hiểu HĐ 2: Giáo viên hướng dẫn học sinh đọc hiểu văn bản - Mục tiêu: Giúp học sinh cảm nhận được: + Sự phê phán sâu sắc của nhà văn đối với lối sống “thu mình vào trong bao” của một bộ phận tri thức Nha cuối thế kỉ XIX. + Những nét đặc sắc về nghệ thuật của tác phẩm.

Thảo luận nhóm (03 phút) 1. Nhân vật Bêlicốp B1: GV chuyển giao nhiệm vụ: 1.Người kể câu chuyện về Bê - li cốp là ai và có quan hệ như thế nào với Bê li cốp? Điều đó có ý nghĩa gì?

2.Chân dung, cách sinh hoạt của Bê li cốp được khắc họa qua những chi tiết nào? Những chi tiết ấy có ý nghĩa gì?

3.Những suy nghĩ, tư tưởng của Bê li - cốp được khắc họa qua những chi tiết nào? Những chi tiết ấy nói lên điều gì ở con người Bê-li-cốp?

4.Thái độ của nhà văn như thế nào đối với Bê-li-cốp?Thái độ đó được thể hiện qua điều gì và những chi tiết nào?

B2: Thực hiện nhiệm vụ Hoạt động nhóm: học sinh thảo luận, thống nhất ý kiến và ghi lại những suy nghĩ của mình vào chính giữa bảng phụ. Những ý kiến khác của cá nhân học sinh ghi ở xung quanh bảng phụ theo kĩ thuật khăn trải bàn.

28

B3: Báo cáo kết quả và thảo luận - HS trình bày sản phẩm.

- Gv quan sát, hỗ trợ, tư vấn B4: Nhận xét, đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ - GV nhận xét, bổ sung, đánh giá:

Chữa bài nhóm 1 (chữa trên bảng *Người kể chuyện phụ và ghi bảng) - Thầy giáo Bu- rơ -kin kể lại cho bác sĩ I-van I-va-nưt - Bu rơ kin: giáo viên TH, đồng nghiệp cùng trường Bê-li-cốp, là người sống cùng khu nhà ở, có căn hộ đối diện với căn hộ của Bê-li-cốp, từng sang nhà Bê-li-cốp ---> Là người hiểu rõ về tâm sự, cuộc đời, tính cách Bê-li-cốp ---> Làm cho câu chuyện, hình tượng Bê-li-cốp được hiện lên chân thực *Cuộc đời, tính cách của Bê-li-cốp Chữa bài nhóm 2 + Gương mặt: nhợt nhạt, cặp kính đen

--- Chân dung, cách sinh hoạt của Bê-li -cốp + Gương mặt: nhợt nhạt, cặp kính đen

nhỏ bé, choắt lại như mặt chồn. nhỏ bé, choắt lại như mặt + Cách ăn mặc, trang phục: kì dị chồn. ^ đi giày cao su, cầm ô, đeo kính, mặc áo + Cách ăn mặc, trang phục: kì dị bành tô, lỗ tai nhét bông, ngồi xe ngựa kéo ^ đi giày cao su, ủng kể cả khi trời mui... rất đẹp, ^ Đồ dùng: để trong bao ^ Lúc nào cũng cầm ô và nhất thiết Thu mình, khép kín,chốn tránh đời sống mặc áo bành tô ấm cốt bông hiện tại ^ Kính, ô, chiếc đồng hồ quả quít + Lối sống: chật hẹp, sợ hãi,chui sâu vào bao cũng để trong bao da hươu, chiếc dao ^ Buồng ngủ như cái hộp, đóng kín mít, khi nhỏ để gọt bút chì cũng đặt trong bao. ngủ kéo chăn trùm kín mít đầu,sợ kẻ trộm…

Bộ mặt như cũng đặt trong bao vì lúc ^ Đến thăm đồng nghiệp: ngồi, không nói, 1 nào cũng giấu mặt sau cổ áo bành tô tiếng ra về 29

bẻ đứng lên ------> Từ con người đến đồ dùng, gương mặt, ^ Lỗ tai nhét bông, ngồi lên xe thân thể đều được đặt trong bao ngựa kéo mui lên(là một hình thức thu mình lại trong một cái bao) ---> Cách ăn mặc cho đến tất cả đồ dùng đều được đặt trong bao, tất cả đều để trong bao, mang bao, cho vào bao → Khác người, kì dị. + Lối sống: ^ Buồng ngủ như cái hộp,lúc nào cũng đóng kín mít, khi ngủ kéo chăn trùm kín mít đầu ^ Đến thăm đồng nghiệp: kéo ghế ngồi chẳng nói gì, 1 tiếng sau ra về. (“đến nhà... kéo ghế ngồi... ngồi im như phỗng... rồi độ một giờ sau thì cáo từ”) ---> Lối sống lập dị,chật hẹp,sợ hãi ------> Từ con người đến đồ dùng, gương mặt, thân thể đều được đặt trong bao ------> Con người có khát vọng mãnh liệt thu mình vào trong một cái bao, ẩn mình vào một cái vỏ nào đó, là một lối sống thu mình đầy sợ hãi ----> Lối sống trong bao Chữa bài nhóm 3

--- Suy nghĩ, tư tưởng của Bê - li - cốp

+ Luôn làm theo những mệnh lệnh, chỉ thị, qui định của cấp trên,( ngoài điều đó ra là thấy sợ).(Điều này thể hiện tính chất : Tư tưởng luôn được đặt trong một khuôn khổ có sẵn mà dường như không thể nào phá ra, thoát ra được. Bê-li-cốp cũng luôn không làm bất cứ điều gì để không động chạm đến ai.)

+ Làm theo mệnh lệnh, chỉ thị + Dạy tiếng Hi lạp cổ + Thận trọng, chủ trương không vi phạm + Ngợi ca: quá khứ, điều không có thực Ghê tởm hiện tại + Không có ý kiến riêng

-----> Tư tưởng đặt trong khuôn khổ sẵn có, Suy nghĩ máy móc, rập khuôn, giáo điều giáo + Chọn việc dạy tiếng Hi lạp cổ (cũng điều ý nghĩ giấu vào trong bao.

30

là một thứ ô che để có thể cách li với cuộc đời thực tại) + Làm gì cũng luôn thận trọng, luôn chủ trương không vi phạm , động chạm đến mệnh lệnh, chỉ thị, qui định + Chỉ ngợi ca quá khứ, ngợi ca những gì không bao giờ có thật để tránh va chạm với thực tại + Vì vậy, không bao giờ có ý kiến riêng về bất kì vấn đề nào -----> Những điều này cho thấy suy nghĩ tư tưởng của Bê-li-cốp luôn được thu hẹp,bó lại trong những cái bao đã có sẵn. Nó trở thành một khuôn mẫu hết sức khô cứng,nó bóp chết mọi suy nghĩ riêng, bóp chết cá tính, mọi sở thích, sáng tạo ---- Điều quan trọng nhất Sê-khốp -----> Khát vọng mãnh liệt, kì dị là thu mình muốn nhấn mạnh ở tư tưởng của vào trong cái vỏ bao Bê-li-cốp là: từ lối sống, cách sinh hoạt, cách suy nghĩ,và tư tưởng của anh ta, tác giả khái quát lên thành một khát vọng hết sức mãnh liệt, kì dị của nhân vật là thu mình vào trong cái vỏ bao để ngăn cách bảo vệ mình khỏi những ảnh hưởng,tác động của cuộc sống bên ngoài. Thể hiện qua chi tiết: “Nói tóm lại con người này lúc nào cũng có khát vọng mãnh liệt thu mình vào trong một cái vỏ tạo ra cho mình một thứ bao ngăn cách bảo vệ hắn khỏi những ảnh hưởng bên ngoài” --- GV nêu vấn đề: (cá nhân) --- Tính cách của Bê-li-cốp ? Dẫn:Tại sao Bê-li-cốp lại có một lối + Cô độc, lo lắng, sợ hãi, mất an toàn trước sống kì quái, trái khoáy, lập dị đặc cuộc đời biệt trong khi anh ta đang sống giữa xã hôi, giữa mọi người, lại trong môi 31

trường trường học? ? Tìm chi tiết miêu tả trực tiếp tính cách của Bê-li-cốp? Đó là tính cách như thế nào?

HS: Do tính cách của Bê-li-cốp GV: + “Cuộc sống làm hắn khó chịu, sợ hãi buộc hắn phải thường xuyên lo âu và có lẽ như để bào chữa cho thái độ nhút nhát ghê tởm đối với hiện tại lúc nào hắn cũng ngợi ca quá khứ, ngợi ca những gì không bao giờ có thực” ---> Cái bao chính là vật chắn, tự bảo vệ, tự thể hiện tâm lí của nhân vật luôn sợ hãi, lo lắng, cảm giác thiếu an toàn trước cuộc đời. + Câu nói cửa miệng: “nhỡ lại xảy ra chuyện gì” ---> cho thấy cảm giác không an toàn, hèn nhát,quái đản (Chính cái điệu sống,tính cách dầy sợ hãi, cảm giác thiếu an toàn, thu mình lại trong bao đã làm cho tình yêu muộn màng của Bê với Va-ren-ca khi đã ngoài 40 tuổi vẫn là một thứ tình yêu không thành) -----> Tính cách nổi bật: cô độc, lo lắng, sợ hãi mọi thứ, mất an toàn trước cuộc đời

-GV nêu vấn đề (cá nhân): ? Thái độ của mọi người như thế nào đối với lối sống của Bê-li-cốp?

Qua câu chuyện của Bê-li-cốp với Cô-va-len-cô em hãy cho biết thái độ,quan điểm của Bê-li-cốp với lối sống của chính mình? Qua đó ta

--- Thái độ của của Bê-li-cốp với lối sống của y: + Mọi người: sợ, chế giễu, căm ghét, thậm chí ghê tởm + Bê-li-cốp: coi là lẽ sống, triết lí sống tự nguyện tuân thủ, hài lòng,tự tin 32

thấy Bê-li-cốp là 1 người như thế -----> Một con người lạc lõng, kì quái, khủng khiếp và bi kịch nào?

HS: TLCH GV: --- Chiếu sự đối lập giữa 2 thái độ + Mọi người: sợ, chế giễu, căm ghét, thậm chí ghê tởm (…Cô-va-len-cô mắng thẳng thừng vào mặt, xô ngã y, ai đó vẽ tranh châm biếm,…) + Bê cho rằng sống như Bê mới là sống, làm việc như y mới là làm việc, mới là người có trách nhiệm, mới là công dân tốt của nhà nước mới là viên chức mẫn cán của xã hội và cấp trên + Bê-li-cốp coi đó là lối sống,lẽ sống, triết lí sống tự nhiên và tự nguyện, tự giác tuân thủ nghiêm ngặt thường xuyên. Thậm chí y có vẻ tự tin với nó ^ Y ngạc nhiên, không thể chịu được cách sống của chị em Va-ren-ca ^ Ngạc nhiên, hoảng hốt khi có người vẽ tranh châm biếm ^ Không hiểu sao phụ nữ lại đi xe đạp, phẩn đối mãnh liệt việc thầy giáo đi xe đạp ^ Không sao để đáp lại thịnh tình mình cô-va-len-cô lại mắng, xô ngã y xuống cầu thang -----> Qua 2 thái độ ta thấy Bê-li-cốp là con người: không hiểu những người xung quanh, không hiểu xã hội, không hiểu cuộc sống đương thời; nhởn nhơ, tự nhiên, đắm chìm trong quá khứ (với những cổ hủ, lạc hậu kì quái, giống như cặp kính đen mà y luôn mang trên khuôn mặt để che đi đôi mắt nhỏ tí) -----> Một con người lạc lõng, kì quái, 33

khủng khiếp -----> Đây cũng chính là bi kịch của Chữa bài nhóm 4:

* Thái độ của nhà văn

* Thái độ của nhà văn: Bê-li-cốp - Đáng ghét: Bê-li-cốp- bóp nghẹt đời sống tinh thần con người - khủng bố (tội nhân – vừa đáng thương vừa đáng ghét - Đáng ghét: thu mình trong cái bao, khủng bố) lép kẹp một con gián nhưng lại muốn mọi người cũng phải thu mình như y + Chi tiết ngăn cản Va-ren-ca và Côva-len-cô đi xe đạp, đến tận nhà hai người để khuyên răn ---> nghĩa là muốn ép mọi người phải sống như y (giáo viên không dược đi xe đạp, phụ nữ lại càng không được đi xe đạp ----> Bê quái dị, khác thường + Chi tiết : “Tôi chẳng làm điều gì…quả là chuyện kinh khủng” ---> chi tiết hài hước, giọng văn châm biếm, có phần u buồn của Sê-khốp + Khống chế mọi người bằng cách mang chỉ thị của cấp trên ra dọa dẫm.

Nên Bu-rơ-kin nói: “Cái thằng cha quanh năm đi giày cao su và mang ô ấy đã khống chế đã khống chế cả trường học chúng tôi suốt 15 năm trời mà đâu chircos trường học, cả thành phố này nữa ấy. Các bà các cô thứ 7 không dám diễn kịch tại nhà sợ rằng nhỡ hắn biết sẽ phiền. giới tu hành khi có mặt hắn không dám ăn thịt và bánh bao…” ---> Với chi tiết này, và nhìn chung Bê-li-cốp đã trở thành tay sai đắc lực cho chế độ chuyên chế, duy trì chế độ chuyên chế,khống chế mọi người. Hắn thể hiện 1 bản chất phản động, thù địch với cuộc sống, bóp nghẹt đời sống tinh thần của con người.

----> Với cách khắc họa nhân vật như

-Đáng thương: bóp nghẹt chính mình- Bê-licốp nạn nhân ----> Lên án, phê phán lối sống trong bao hèn nhát, ích kỉ, hủ lậu, thảm hại của bộ phận trí thức Nga cuối XIX

34

vậy, Bê-li-cốp hiện lên như một kiểu khủng bố, đáng căm ghét và lên án --- Đáng thương + Vì khi thu mình lại trong bao,trong 1 cái vỏ an toàn cũng là khi y tự bóp nghẹt chính bản thân mình, hi sinh cuộc sống của mình, tự biến mình thành một kẻ không tư duy, không suy nghĩ, không dám yêu… chỉ là theo những thông tư, chỉ thị + Đáng thương hơn là khi hắn bị Côva-len-cô xô ngã, cùng việc một tháng sau hắn chết một cách thảm hại ----> Sê-khốp không chỉ lên án, phê phán một Bê-li-cốp – khủng bố mà con thương hại cho một Bê-li-cốp nạn nhân, đã phải sống một cuộc đời vô ích, sống mà như không sống nữa Hoạt động 3: Luyện tập.(02 phút) Mục tiêu: Giúp học sinh khái quát những nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm ở tiết 1 B1: GV chuyển giao nhiệm vụ: Em hãy khái quát những nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của nhân vật Bê-li-cốp?

B2,3: B4: GV: nhận xét đánh giá kết quả của các cá nhân, chuẩn hóa kiến thức

III. Luyện tập -Tính cách trong bao, hèn nhát, giáo điều, ích kỉ - Lối viết khá hấp dẫn. Diễn biến câu chuyện được kể một cách tự nhiên, chân thực và sinh động. Nhân vật Bê-li-cốp từ vật dụng, cử chỉ, hành động, ý nghĩ đến lối sống được thể hiện bằng nhiều chi tiết rất điển hình (chi tiết về lối sống,đời thường, cái bao); các đối thoại - độc thoại nội tâm phù họp với các nhân vật.

Hoạt động 4, 5: Vận dụng. Mở rộng(03 phút) Mục tiêu: Giúp học sinh củng cố nội dung bài học B1: GV chuyển giao nhiệm vụ: Nhóm 1:Em hãy viết 1 đoạn văn ngắn cảm nhận về nhân vật Bê-li-cốp?

35

Nhóm 2: Kể sáng tạo truyện bằng cách nhập vai nhân vật Bê-li-côp – xưng tôi (mình), (kể cả sau khi chết).(Xác định được yêu cầu và đề xuất hướng kể) Nhóm 3: Viết đoạn kết khác cho truyện, đảm bảo thể hiện rõ chủ đề tư tưởng của tác phẩm?

Nhóm 4: Có thể đặt những nhan đề nào khác cho truyện ngắn này? Tại sao cho rằng, nhan đề truyện là sáng tạo độc đáo của tác giả, không nên và không thể thay thế.Tại sao cho rằng, nhan đề truyện là sáng tạo độc đáo của tác giả, không nên và không thể thay. Điểm thưởng, câu 5: Một số thành ngữ, tục ngữ Việt Nam có nội dung gần với lối sống và kiểu người trong bao (không trùng với các câu đã tìm trong trò chơi khởi động) (01 điểm cho 01 câu tìm được) Bài tập về nhà chuẩn bị tiết sau: B2,3: HS thảo luận và trình bày sản phẩm (qua phiếu học tập) B4: GV: nhận xét đánh giá kết quả của các cá nhân, chuẩn hóa kiến thức - GV hướng dẫn HS soạn bài tiết sau Sản phẩm của học sinh: Sản phẩm cụ thể bao gồm: - Các bản trình chiếu trên Powerpoint.

- Các bản tổng kết, tranh, ảnh phần chuẩn bị trên giấy A0.

- Bài tập cho các nhóm về nhà: *Nhóm 1--Hình ảnh cái bao có ý nghĩa như thế nào? *Nhóm 2-- Em suy nghĩ như thế nào về cái chết của Bê-li-cốp? *Nhóm 3--Sau khi Bê chết cuộc sống như thế nào? *Nhóm 4--Lối sống của y có ảnh hưởng như thế nào tới cuộc sống xã hội?

GV yêu cầu quy trình hoạt động nhóm.

- Các nhóm phân công nhóm trưởng và giao công việc cho từng thành viên 36

trong nhóm. Cụ thể bằng bảng phân công theo mẫu sau: (Tìm các đoạn văn, chi tiết về vấn đề, nêu lên ý nghĩa của nó để giải quyết từng nhiệm vụ) Lớp: 11D Nhóm: 1 Nhóm trưởng: Phạm Thị Thanh Huyền STT Họ và tên Nội dung công việc được giao 1 Phạm Thị Thanh Huyền 2 Nguyễn Thị Kim Dung 3 Trần Thu Hương 4 Bùi Ánh Tuyết 5 Nguyễn Thị Thu Hương 6 Nguyễn Thị Quỳnh Anh Tìm các đoạn văn, chi tiết về vấn đề, 7 Lê Thị Huyền Trang nêu lên ý nghĩa của nó để giải quyết 8 Đồng Thùy Dương từng nhiệm vụ 9 Ninh Ngọc Kiều Anh 10

Nguyễn Việt Hoàng

Lớp: 11D Nhóm: 2 Nhóm trưởng: Nguyễn Minh Hòa STT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Họ và tên Nguyễn Minh Hòa Nguyễn Bảo Ngọc Nguyễn Thị Hiền Khanh Tống Khánh Linh Bùi Anh Tuấn Đinh Hoàng Anh Trịnh Hoàng Hiếu Bùi Quang Giang Nguyễn Trà My Phạm Thị Thảo

Nội dung công việc được giao

Tìm các đoạn văn, chi tiết về vấn đề, nêu lên ý nghĩa của nó để giải quyết từng nhiệm vụ

37

Lớp:11D Nhóm: 3 Nhóm trưởng: Nguyễn Minh Thắng STT Họ và tên 1 Nguyễn Minh Thắng 2 Bùi Đức Mạnh 3 Đinh Anh Tuấn 4 Đoàn Duy Khanh 5 Tống Khánh Linh (B) 6 Nguyễn Huyền Trang 7 Nguyễn Thị Phương Thảo 8 Nghiêm Hiền Anh 9 Vũ Anh Tuấn

Lớp: 11D Nhóm: 4 Nhóm trưởng: Trần Việt Hoàng STT Họ và tên 1 Trần Việt Hoàng 2 Hoàng Việt Phương 3 Hoàng Hưng Thịnh 4 Cao Việt Cường 5 Đặng Thu Hương 6 Hoàng Thị Mai Hương 7 PhạmThị Hương Giang 8 Hà Thị Thu Huyền 9 Hoàng Bùi Minh Đức

Nội dung công việc được giao

Tìm các đoạn văn, chi tiết về vấn đề, nêu lên ý nghĩa của nó để giải quyết từng nhiệm vụ

Nội dung công việc được giao

Tìm các đoạn văn, chi tiết về vấn đề, nêu lên ý nghĩa của nó để giải quyết từng nhiệm vụ

(GV hướng dẫn cụ thể cách thức làm việc và những tiêu chí đánh giá cụ thể đối với từng cá nhân, từng nhóm)

38

PHỤ LỤC 3: PHIẾU KHẢO SÁT Năng vận dụng kiến thức bài học vào giải quyết tình huống thực tiễn (Thực hiện sau khi học xong tiết 97 “Người trong bao” của Sê-khốp) Lớp: 11D Nhóm

Tình huống

1

1.Em hãy viết 01 đoạn văn ngắn cảm nhận về nhân vật Bê-li-cốp?

Phương án trả lời, cách ứng xử

Kết quả đánh giá - Đảm bảo hình thức một đoạn văn có thể liên Tự kết theo cách diễn dịch, quy nạp, song hành, đánh móc xích… Không mắc lỗi chính tả, diễn đạt giá trong sáng, có sáng tạo.

Hợp - Nội dung : Có thể cảm nhận về một khía cạnh tác… nào đó của nhân vật Bê-li-cốp ….....

Kết quả ……. .

GV đánh giá Hợp tác… ….....

Kết quả ……. .

2

2. Kể sáng - Yêu cầu: nhân vật tự kể về mình.

39

Tự

tạo truyện bằng cách nhập vai nhân vật Bê-li-côp – xưng tôi (mình), (kể cả sau khi chết).

(Xác định yêu cầu và đề xuất hướng kể)

-- Mô hình : Nhân vật tự kể về mình cũng có nghĩa là nhân vật tự phô bày mình ra, tự trình bày lại mọi hành vi, hoạt động theo suy nghĩ của bản thân đúng với bản chất của tính cách nhân vật (cái cần kể không thay đổi). + Nhân vật xuất hiện và tự giới thiệu về mình : về danh tính, nghề nghiệp, tuổi tác,....

đánh giá Hợp tác… ….....

Kết + Nhân vật tự trình bày cách sống, lối sống của quả anh ta, cách sống trong bao, cách tạo ra cái vỏ ……. bao để chui vào … . + Nhân vật trình bày quan niệm của mình về quan hệ công tác : đối với cấp trên (ở đây là ông hiệu trưởng, ông thanh tra) thái độ phải cung cúc, tận tuỵ, tuân thủ răm rắp, không được tự ý làm trái hay thay đổi ý kiến của cấp trên ; đối với đồng nghiệp (ở đây là giáo viên các bộ môn khác) : thái độ răn đe, doạ dẫm, ngờ vực, gieo hoài nghi cho mọi người, tự ý xông vào nhà người khác rồi ngồi lì ở đó với cặp mắt soi mói...

GV đánh giá Hợp tác… ….....

Kết + Nhân vật tự rút ra kết luận về lối sống đó và quả ảnh hưởng của lối sống đó đối với mọi người ……. xung quanh. . + Ngữ điệu của nhân vật, có thể là ngữ điệu hài lòng, đắc ý, “vênh váo” vì anh ta đã tạo ra một lối sống khác đời, có thể là ngữ điệu lo âu, buồn thảm vì với lối sống đó anh ta mất hết khả năng chủ động trong công việc. Chú ý tới cách thức lập luận, dẫn dắt các tình huống, sự kiện của Sêkhốp.

3

3.Viết đoạn kết khác cho truyện, đảm bảo thể hiện rõ chủ đề tư tưởng của tác phẩm?

- Kết thúc truyện là cái chết của nhân vật, cho Tự nên khi viết lại đoạn kết của câu chuyện về Bê- đánh li-cốp, có thể chọn những cách khác nhau : giá - Bê-li-cốp tiếp tục quan hệ với Va-ren-ca và họ Hợp cưới nhau, để rồi không chịu được lối sống kì tác… cục đó, Va-ren-ca đi tới chia tay. ….....

- Mọi người đều đồng tình phản đối Bê-li-cốp, 40

(Chỉ ra hiệu trưởng cùng với thanh tra giáo dục buộc Kết hướng kết phải thuyên chuyển anh ta đi nơi khác. Bê-li-cốp quả nhận ra sai lầm của mình và quyết tâm sửa chữa. ……. thúc) .

- Bê-li-cốp bị bài xích và nhận ra các sai lầm của mình, anh ta để lại một bức thư trần tình và biến GV mất, từ đó không ai nhìn thấy hay gặp anh ta ở đánh đâu nữa. giá - Bê-li-cốp nhận ra sự sai lầm trong lối sống thu mình và quyết tâm sửa sai, hoà mình vào nhịp Hợp sống chung của mọi người. tác… ….....

Kết quả ……. .

4

4. Có thể đặt những nhan đề nào khác cho truyện ngắn này?

Tại sao cho rằng, nhan đề truyện là sáng tạo độc đáo của tác giả, không nên và không thể thay thế.

Có thể đặt một số nhan đề sau: - Bê-li-cốp - Một con người kì quái - Không thể sống như thế!

Tự đánh giá Hợp tác… ….....

- Câu chuyện trong nhà kho Kết Không nên và không thể thay nhan đề Người quả trong bao bằng các nhan đề khác,vì: ……. .

- Nhan đề Người trong bao là một nhan đề giàu hình ảnh, vừa mang tính khái quát lại vừa GV gây ấn tượng sâu sắc nhất, lạ nhất (Tác giả đánh Nguyễn Hữu Vui dịch là Người mang vỏ ốc). giá - Đó là sáng tạo độc đáo của tác giả.

- Đó là cách dịch sát nghĩa nguyên tác nhất 41

Hợp tác… ….....

Kết quả ……. .

5 Điểm thưởng

5.Một số - Mũ ni che tai. thành ngữ, tục ngữ - Co vòi rụt cổ.

Việt Nam - Con ốc nằm co. có nội dung gần với lối - Nhát như thỏ đế. sống và kiểu người - Len lét như thần lằn mồng năm. trong bao (không trùng với các câu đã tìm trong trò chơi khởi động):

42

PHỤ LỤC 4 PHIẾU HỌC TẬP (Thực hiện sau khi học xong tiết 97 “Người trong bao” của Sê-khốp) Lớp: 11D Nhó m 1

Tình huống

2

2.Kể sáng tạo truyện bằng cách nhập vai nhân vật Bêli-côp – xưng tôi (mình), (kể cả sau khi chết).

(Xác định được yêu cầu và đề xuất hướng kể)

1.Em hãy viết 01 đoạn văn ngắn cảm nhận về nhân vật Bêli-cốp?

Phương án trả lời

Kết quả đánh giá ……………………………………………… Tự đánh giá ……………………………………………… ……………………………………………… Hợp ……………………………………………… tác……..... ……………………………………………… ……………………………………………… Kết quả…….. ……………………………………………… ……………………………………………… GV đánh giá ……………………………………………… ……………………………………………… Hợp ……………………………………………… tác……..... ……………………………………………… ……………………………………………… Kết quả…….. ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ………………………………………………

43

Tự đánh giá Hợp tác…….....

Kết quả……..

GV đánh giá Hợp tác…….....

Kết quả……..

3

4

5

3.Viết đoạn kết khác cho truyện, đảm bảo thể hiện rõ chủ đề tư tưởng của tác phẩm?

(Chỉ cần trình bày hướng kết thúc)

……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ………………………………………………

4.Có thể đặt những nhan đề nào khác cho truyện ngắn này?

Tại sao cho rằng, nhan đề truyện là sáng tạo độc đáo của tác giả, không nên và không thể thay thế.

……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ………………………………………………

5. Một số thành ngữ, tục ngữ Việt Nam có nội dung gần với lối sống và kiểu người trong bao.

……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ………………………………………………

Tự đánh giá Hợp tác……..

Kết quả……..

GV đánh giá Hợp tác……...

Kết quả……..

Tự đánh giá Hợp tác…….....

Kết quả……..

GV đánh giá Hợp tác…….....

Kết quả……..

44

PHỤ LỤC 5: Hình ảnh minh hoạ trong tiết học

45

46

47

MỘT SỐ TÁC PHẨM CỦA SÊ-KHỐP XUẤT BẢN Ở VIỆT NAM

48

49

Đi giày cao su

Cầm ô

Đeo kính râm

Mặc áo bành tô

50

Lỗ tai nhét bông

Ngồi xe ngựa kéo

Tính cách Bê – li – cốp

Thu mình, khép kín, lập dị, cô độc

Bảo thủ, máy móc.

Yếu đuối, bạc nhược, hèn nhát.

Điển hình cho kiểu người trong bao – con đẻ của xã hội chuyên chế Nga Hoàng.

51