XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG WEBQUEST TRONG DẠY HỌC – CHƯƠNG ESTE – LIPIT HÓA HỌC LỚP 12 (VNU - UED)

SỬ DỤNG WEBQUEST TRONG DẠY HỌC

vectorstock.com/20554239

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection

XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG WEBQUEST TRONG DẠY HỌC – CHƯƠNG ESTE – LIPIT HÓA HỌC LỚP 12 (VNU - UED) WORD VERSION | 2019 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM

Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

CHƢƠNG 2. XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG WEBQUEST TRONG DẠY HỌC – CHƢƠNG ESTE – LIPIT HÓA HỌC LỚP 12 2.1. Phân tích chƣơng trình chƣơng Este – Lipit Hóa học lớp 12 2.1.1. Cấu trúc nội dung chương Este – Lipit Hóa học lớp 12 Bảng 2. 1. Phân phối chương trình chương Este – Lipit Hóa học lớp 12 (bao gồm giảm tải) CHƢƠNG 1. ESTE - LIPIT Tiết 2

Este (Không dạy Mục IV. Điều chế: cách điều chế từ axetilen và axit)

Tiết 3

Lipit (Không làm bài tập 4,5) Khái niệm về xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp. Luyện tập: Este và

Tiết 4

chất béo (Không dạy cả bài: “Khái niệm về xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp”, giáo viên hướng dẫn học sinh tự đọc thêm và sử dụng thời gian để luyện tập).

Tiết 5

Luyện tập: Este và chất béo

2.1.2. Mục tiêu kiến thức, kỹ năng, thái độ và định hướng phát triển năng lực cần đạt được của học sinh thông qua dạy học chương Este - Lipit Kiến thức: - Phát biểu đƣợc:  Khái niệm, đặc điểm cấu tạo phân tử, danh pháp (gốc – chức) của este; khái niệm và phân loại lipit ; khái niệm chất béo.  Tính chất vật lí, tính chất hoá học của este.  Tính chất vật lý, tính chất hóa học của chất béo (tính chất chung của este và phản ứng hiđro hoá chất béo lỏng).  Ứng dụng của một số este tiêu biểu; ứng dụng của chất béo.  Phƣơng pháp điều chế este bằng phản ứng este hoá.

- Phân biệt đƣợc este với các chất khác nhƣ ancol, axit, ... bằng phƣơng pháp hoá học; phân biệt đƣợc dầu ăn và mỡ bôi trơn về thành phần hoá học; phân biệt đƣợc chất béo rắn và chất béo lỏng.

31

- Dự đoán đƣợc tính chất hóa học của một số este không thuộc loại no, đơn chức.

- Giải thích đƣợc tính tan trong nƣớc, nhiệt độ sôi của este. So sánh nhiệt độ sôi của este với ancol và axit.

Kỹ năng: - Viết đƣợc các phƣơng trình hóa học thể hiện tính chất hóa học của este – lipit.

- Xác định đƣợc số trieste tạo bởi glierol và các axit béo.

- Xác định đƣợc công thức phân tử khi biết các số liệu thực nghiệm.

- Viết đƣợc công thức cấu tạo của một số hợp chất hữu cơ cụ thể.

- Vận dụng kiến thức vào thực tiễn: Từ tính chất vật lý và hóa học của một số hợp chất để suy ra đƣợc ứng dụng của chúng trong thực tiễn đời sống Thái độ: - Tuân thủ các quy định của giờ học.

- Say mê, hƣởng ứng tham gia các hoạt động của giờ học. Luôn có tinh thần tìm tòi nghiên cứu khoa học, luôn tƣ duy, xâu chuỗi kiến thức của cả chƣơng.

- Hợp tác với các bạn khác để củng cố lại kiến thức về tính chất vật lý, hóa học của este và lipit.

- Luôn cẩn thận, an toàn và tiết kiệm hóa chất khi sử dụng phòng thí nghiệm. Định hướng phát triển năng lực: - Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn.

- Năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác, năng lực sử dụng công nghệ thông tin, năng lực thực nghiệm hóa học và năng lực giải quyết vấn đề,…

2.2.3. Một số chú ý về nội dung và phương pháp dạy học của chương Este – Lipit 2.2. Một số nguyên tắc lựa chọn chủ đề và bài học vận dụng phƣơng pháp WebQuest Qua tham khảo một số tài liệu, có thể đề xuất một số nguyên tắc lựa chọn chủ để và bài học vận dụng phƣơng pháp WebQuest nhƣ sau: - Chủ đề đƣợc thiết kế trên WebQuest mang tính thực tiến, điển hình, thời sự: chủ đề dạy học đƣợc lựa chọn trong WebQuest là những chủ đề gắn với thực tiễn, có thể là những tình huống lịch sử mang tính điển hình, hoặc những tình huống mang tính thời sự. Đó là những tình huống mang tính phức hợp có thể có xem xét 32

dƣới nhiều phƣơng diện khác nhau và có thể có nhiều quan điểm khác nhau để giải quyết. Nội dung của chủ đề và phƣơng pháp dạy học định hƣớng vào hứng thú, tích cực hoá động cơ học tập của học sinh.

- Chủ đề WebQuest đƣợc thiết kế mở: + Quá trình học tập là quá trình tự điều khiển: học sinh cần tự lực hoàn thành nhiệm vụ đƣợc giao, giáo viên đóng vai trò tƣ vấn, hƣớng dẫn. + Quá trình học tập là quá trình tích cực và kiến tạo: Khác với việc truy cập mạng thông thƣờng nhằm thu thập thông tin, trong WebQuest học sinh cần tìm, xử lý thông tin nhằm giải quyết một nhiệm vụ. Học sinh cần có quan điểm riêng trên cơ sở lập luận để trả lời câu hỏi hoặc giải quyết vấn đề. Các nhiệm vụ đƣa ra cho học sinh trong bài tập dạng WebQuest phải là các vấn đề lý thú, phức tạp, thách thức, là phiên bản thu nhỏ của các công việc mà ngƣời lớn đang thực hiện ngoài xã hội. Để thực hiện đƣợc những yêu cầu của giáo viên trong Webquest, học sinh phải vận dụng cá kỹ năng tƣ duy ở mức độ cao nhƣ tổng hợp, phân tích, giải quyết tình huống, sáng tạo và đƣa ra quyết định chứ không chỉ đơn thuần là làm những bài tập đã có sẵn đáp án hay chỉ đọc bài rồi trả lời đúng sai.

- WebQuest mang tính xã hội và tƣơng tác: Hình thức làm việc trong WebQuest chủ yếu là làm việc nhóm. Do đó việc học tập mang tính xã hội và tƣơng tác.

- Chủ đề trên WebQuest có tính định hƣớng nghiên cứu và khám phá: Để giải quyết vấn đề đặt ra học sinh cần áp dụng các phƣơng pháp làm việc theo kiểu nghiên cứu và khám phá. Những hoạt động điển hình của học sinh trong WebQuest là tìm kiếm, đánh giá, hệ thống hóa, trao đổi với những học sinh khác. Từ đó phát triển những khả năng tƣ duy nhƣ: + So sánh: nhận biết và nêu ra những điểm tƣơng đồng và khác biệt giữa các đối tƣợng, các quan điểm. + Phân loại: sắp xếp các đối tƣợng vào các nhóm trên cơ sở tính chất của chúng và theo những tiêu chuẩn sẽ đƣợc xác định. + Suy luận: xuất phát từ các quan sát hoặc phân tích mà suy ra các tổng quát hóa hoặc những nguyên lý chƣa đƣợc biết.

33

+ Kết luận: từ những nguyên lý cơ bản và các tổng quát hóa đã có mà suy ra những kết luận và điều kiện chƣa đƣợc nêu ra. + Phân tích sai lầm: nhận biết và nêu ra những sai lầm trong các quá trình tƣ duy của chính mình hoặc của những ngƣời khác. + Chứng minh: xây dựng chuỗi lập luận để hỗ trợ hoặc chứng minh một giả thiết.

Một WebQuest phải sử dụng đƣợc các nguồn tƣ liệu phong phú trên internet.

Nguồn trong một Webquest phải dựa trên các thông tin liên quan đến nhiều lĩnh vực trong cuộc sống và đƣợc cập nhật thƣờng xuyên.

Trong điều kiện không có Internet trong trƣờng, giáo viên chúng ta có thể tải các trang Web này về sẵn trong máy tính, hoặc sử dụng các nguồn tƣ liệu khác (Word, Excel, sách, báo chí,...). Điều quan trọng là các tƣ liệu này phải là các tƣ liệu “sống” chứ không phải chỉ là các bài giảng của giáo viên hay những bài đã đƣợc kiểm định kỹ càng trong sách giáo khoa.

2.3. Quy trình xây dựng WebQuest với sự hộ trợ của công cụ Google Sites Qua tham khảo tài liệu, có thể xây dựng WebQuest theo quy trình sau: Bước 1: Xác định cấu trúc bài giảng Công việc quan trọng đầu tiên khi làm WebQuest là phải xác định đƣợc cấu trúc của bài giảng. Mỗi bài giảng là tập hợp của nhiều thông tin, hình ảnh minh họa, các video thí nghiệm…

Bước 2: Đăng kí trang WebQuest trên Google sites Nhập thanh Address: http://sites.google.com . Kế đến, cần nhập vào địa chỉ email và mật khẩu, nếu chƣa có địa chỉ email của google thì đăng kí tại http://mail.google.com (quá trình đăng kí đơn giản và miễn phí), rồi nhấn nút “TẠO” và chọn kiểu trang Web (ở trang web cổ điển hoặc ở sites mới). Trong cửa sổ Create new site, điền đầy đủ các thông tin: tên trang web, tiêu đề, mô tả ngắn gọn về trang web; chọn giao diện cho trang web (có thể chọn mẫu trống hoặc ấn vào “Duyệt qua thƣ viện để xem thêm” để tìm thấy các giao diện mẫu), cuối cùng nhấn nút “Tạo” để bƣớc vào việc thiết kế trang chủ.

34

Hình 2. 1. Giao diện tạo trang Web trên Google Sites

Bước 3: Thiết kế nội dung trang web Sau khi đăng ký tài khoản xong, nhấn nút cài đặt và chọn chỉnh sửa bố cục trang web để tiến hành cài đặt bố cục trang web, trong phần này cho phép chúng ta có thể bật tắt tiêu đề, chỉnh sửa điều hƣớng ngang, chiều rộng trang web hay bật tắt thanh bên… Sau đó vào phần cài đặt chung để điều chỉnh tiêu đề, thêm thông báo và mô tả trang web. Để thiết kế nội dung và chỉnh sửa trang web, nhấn nút chỉnh sửa trang web để để thiết kế trang chủ. Công cụ này có cửa sổ giống nhƣ Word, gồm có các tính năng nhƣ chèn (chèn hình ảnh, link, liên kết, các dịch vụ khác của Google: Google dịch; Google Video;… và Youtube), chèn bảng, cột hay bố trí trang web thành 01 hoặc 02 cột…

Hình 2. 2. Thanh công cụ thiết kế nội dung trang Web

35

Chức năng quản lý trang web: Nhấn vào nút cài đặt ở góc trên bên phải trang web để thực hiện quản lý trang web. Lúc này màn hình hiện lên một cửa sổ quản lý trang web gồm nhiều mục: Hình 2. 3. Cửa sổ chức năng quản lý trang web

+ Lịch sử sửa lại: Hiển thị tất cả các thay đổi mà ngƣời quản trị đã thao tác. + Đăng ký nhận thông báo về các thay đổi của trang web: Google sẽ gửi những thông báo về sự thay đổi của trang web đến tài khoản gmail đã đăng ký. + Cài đặt trang: Thực hiện một số lựa chọn cài đặt của trang web bao gồm “Hiển thị tiêu đề trang”, “Hiển thị liên kết đến các trang con”, “Cho phép tệp đính kèm”, “Cho phép nhận xét”. + In trang: Cho phép in nội dung hiển thị của trang web ra giấy. + Sao chép trang: Cho phép tạo ra một trang web có giao diện và nội dung giống với trang web đã tạo. + Xoá trang; Cho phép xoá trang web đã tạo.

36

+ Xem trƣớc trang với tƣ cách ngƣời xem: Cho phép ngƣời quản trị xem trƣớc sự hiển thị của trang web. + Lƣu dƣới dạng mẫu trang: Cho phép lƣu trang web dƣới dạng mẫu trang để sử dụng lần sau. + Thay đổi mẫu trang: Cho phép thay đổi mẫu trang web hiện tại. + Chỉnh sửa bố cục trang web: Với chức năng này, cho phép chỉnh sửa tiêu đề trang web, chỉnh sửa các mục ở thanh bên, chỉnh sửa chân trang và cài đặt chiều rộng của trang web. + Chia sẻ và quyền: Mục này cho phép chia sẻ trang web với bạn bè trong nhóm hoặc xuất ra trên Internet, thay đổi ngƣời quản trị trang web.

Sau khi đã hoàn thành xong nội dung, nhấn nút Lưu để lƣu lại.

Bước 4: Hoàn thiện bài giảng Giáo viên xem lại nội dung, chỉnh sửa phông nền, màu sắc cho phù hợp. Chèn thêm các hình ảnh động, các hiệu ứng vui mắt giúp học sinh hứng thú, tuy nhiên cần tránh lạm dụng quá đà.

Bước 5: Kiểm tra lại WebQuest Mở WebQuest chạy thử trên trình duyệt Google Chrome. Nếu phát hiện sai sót cần chỉnh sửa, ta vào trang để chỉnh sửa trực tiếp.

Sau khi thiết kế hoàn chỉnh trang web thì chia sẻ cho học sinh sử dụng bằng cách nhấn nút “Chia sẻ” rồi chọn chia sẻ qua Gmail, Facebook,… sẽ đƣợc chọn một trong ba dạng: Công khai trên web (Bất kỳ ai trên internet đều có thể tìm và truy cập. Không yêu cầu đăng nhập); Bất cứ ai có liên kết (Bất kỳ ai có liên kết đều có thể truy cập. Không yêu cầu đăng nhập) và Những ngƣời cụ thể (chỉ những ai bạn cho phép mới đƣợc quyền vào trang web của bạn).

2.4. Thiết kế WebQuest chƣơng Este – Lipit Hóa học lớp 12 2.4.1. Xây dựng nội dung trang WebQuest Trang WebQuest có tên “Hóa học trải nghiệm”, mỗi bài học đều sẽ có những câu hỏi liên quan đến kiến thức bài học yêu cầu học sinh phải tìm hiểu và trả lời trƣớc khi đến lớp. Ngoài ra, cuối mỗi bài sẽ là phần mở rộng, những nhiệm vụ ở đây

37

yêu cầu học sinh tham gia vào các hoạt động đa dạng và phong phú gắn với thực tiễn để củng cố kiến thức, trải nghiệm và thử sức với những tình huống cụ thể.

Trong sách giáo khoa Hóa học 12, chƣơng Este - Lipit đề cập đến các hợp chất tiêu biểu, quen thuộc và có tính ứng dụng cao trong thực tiễn. Thông qua sách giáo khoa, học sinh dễ dàng biết đƣợc các ứng dụng của từng hợp chất, nhƣng lại khó có thể hiểu đƣợc tại sao lại có những ứng dụng đó hay bản chất hóa học của những hiện tƣợng tự nhiên liên quan tới các hợp chất este - lipit là gì. Với việc đƣa ra các nhiệm vụ trải nghiệm, giáo viên hƣớng tới cho học sinh tiếp cận với thực tiễn, tạo thói quen sử dụng các kiến thức hóa học cũng nhƣ các môn khoa học khác để giải thích các hiện tƣợng thực tiễn, từ đó vừa tăng hứng thú của học sinh đối với môn học, vừa đáp ứng đƣợc nhu cầu gắn liền với thực tiễn của giáo dục. Thông qua WebQuest, học sinh có thể dễ dàng học tập và thực hiện nhiệm vụ đề ra trên trang web.

Tôi đã xây dựng trang WebQuest chƣơng Este – Lipit Hóa học lớp 12 tại địa chỉ sau trên Google sites: https://sites.google.com/site/hoahoctrainghiem/home Hình 2. 4. Giao diện chung của trang web đã thiết kế

Bài học đƣợc chúng tôi thiết kế năm bốn phần nhƣ sau: Phần I: Giới thiệu. Sau khi học sinh đƣa con trỏ chuột vào tên bài, sẽ hiện ra các phần nhƣ trên hình 2.4. Phần đầu tiên là phần giới thiệu.

38

Hình 2. 5. Giao diện nội dung phần giới thiệu

Nƣớc hoa là một hỗn hợp gồm hàng trăm chất có mùi thơm nhằm mang lại cho con ngƣời sự sảng khoái về khứ giác.

Mỗi chất thơm gọi là một đơn hƣơng. Trƣớc kia các đơn hƣơng chỉ đƣợc tách từ tinh dầu thực vật (tecpen), vì vậy giá thành của chúng rất cao, chẳng hạn 1 gam tinh dầu hoa hồng đắt hơn 1 gam vàng.

Nhờ sự phát triển của hóa học hữu cơ, ngƣời ta đã tổng hợp đƣợc nhiều đơn hƣơng có trong tự nhiên nhƣng giá rẻ hơn nhiều. Một trong số đó là este.

Tên gọi lipit xuất phát từ tiếng Hi lạp lipos có nghĩa là chất béo. Đó là những chất hữu cơ thành phần cơ bản của tế bào sống mà không tan trong nƣớc, nhƣng tan trong các dung môi không phân cực nhƣ ete, benzen, hexan…; chúng bao gồm dầu thực vật, mỡ động vật và những este có tính chất tƣơng tự nhƣ dầu mỡ.

Vậy este, lipit là gì, tính chất ra sao, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu.

Trong phần này là lời giới thiệu chung về chủ đề bài học, đƣa ra những câu hỏi gợi mở sự tò mò tìm hiểu kiến thức của học sinh. Sau khi đã hoàn thành phần “ Giới thiệu”, học sinh đi đến phần“Nhiệm vụ”.

Phần II. Nhiệm vụ. Trong phần này, chúng tôi đƣa ra hệ thống các câu hỏi, những yêu cầu học sinh cần thực hiện. Khi học sinh thực hiện nhiệm vụ thì đông thời cũng đạt đƣợc mục tiêu đề ra của bài dạy.

39

Hình 2. 6. Giao diện nội dung phần nhiệm vụ

Nhiệm vụ bài Este: Dựa vào các nguồn từ liệu để tìm hiểu và trả lời các câu hỏi sau: Câu 1. Este là gì?

Câu 2. Các este thƣờng tồn tại ở dạng gì? So sánh nhiệt độ sôi của este với axit và ancol Giải thích?

Câu 3. Viết phƣơng trình thủy phân và khử este.

Câu 4. Nêu một và ứng dụng cuae este trong đời sống?

Nhiệm vụ bài Lipit: Dựa vào các nguồn từ liệu để tìm hiểu và trả lời các câu hỏi sau: Câu 1. Lipit là gì? Chất béo là gì?

Câu 2. Ở điều kiện thƣờng, chất béo thƣờng tồn tại ở dạng gì? Có thể hòa tan chất béo bằng dung môi gì?

Câu 3. Viết phƣơng trình phản ứng thủy phân, xà phòng hóa và hiđro hóa của chất béo.

Câu 4. Nêu vai trò của chất béo với cơ thể sống.

Sau khi đã biết đƣợc các nhiệm vụ cần tìm hiểu, học sinh chuyển sang mục tiếp theo “Nguồn tƣ liệu” để tham khảo các tài liệu phục vụ việc giải quyết các nhiệm vụ đặt ra.

40

Phần III: Nguồn tƣ liệu. Tại đây, chúng tôi cung cấp cho học sinh các đƣờng link dẫn tới các nguồn tài liệu mà giáo viên đã tìm kiếm, chọn lọc kể cả các tài liệu giáo viên đã gia công.

Hình 2. 7. Giao diện nội dung phần nguồn tư liệu

LÝ THUYẾT VỀ ESTE - LIPIT http://www.hochoaonline.net/chuyen-de-15-este-lipit/128-ly-thuyet-ve-estelipit.html HƢỚNG DẪN TỰ LÀM SON HANDMADE https://www.youtube.com/watch?v=M4W3RRPgk54&feature=youtu.be HƢỚNG DẪN TỰ LÀM XÀ PHÒNG TẠI NHÀ https://www.youtube.com/watch?v=sQs1HPZKxcw Sau khi tìm hiểu các nguồn tƣ liệu đƣợc cung cấp, học sinh hoàn thành các nhiệm vụ đƣợc giao.

Phần IV: Đánh giá. Phần đánh giá sẽ nêu các tiêu chí đánh giá nhiệm vụ của học sinh. Giáo viên có thể yêu cầu học sinh làm bài kiểm tra trên giấy hoặc có thể làm trực tuyến bằng công cụ Google Docs.

Về đánh giá nhiệm vụ phần mở rộng, học sinh đánh giá các nhóm thông qua phiếu đánh giá. Các tiêu chí do giáo viên quy định gồm thời gian trình bày, tính tổ chức, trả lời câu hỏi. Phiếu đánh giá đƣợc phát cho mỗi học sinh khi nhóm nhận

41

nhiệm vụ. Mỗi học sinh đánh giá các thành viên trong nhóm trong suốt thời gian thực hiện nhiệm vụ.

Phần V: Mở rộng. Cuối mỗi bài sẽ là phần mở rộng. Những nhiệm vụ ở đây yêu cầu học sinh tham gia vào các hoạt động đa dạng và phong phú gắn với thực tiễn để củng cố kiến thức, trải nghiệm và thử sức với những tình huống cụ thể.

Hình 2. 8. Giao diện nội dung phần mở rộng

Son môi là vật dụng làm đẹp không thể thiếu của phái nữ. Bạn lo lắng những loại son trên thị trƣờng hiện nay có hóa chất không tốt cho môi. Còn gì tuyệt vời hơn khi vừa học hóa lại vừa có thể tự làm ra những thỏi son môi vừa an toàn, vừa đẹp ngay ở nhà với những cách vô cùng đơn giản.

Lớp chia thành 5 nhóm, mỗi nhóm từ 5-6 học sinh, mỗi nhóm thực hiện các phần việc sau:  Các nhóm tiến hành làm son tại nhà.  Giới thiệu sản phẩm của nhóm (thuyết trình + video về quy trình làm son) và trả lời các câu hỏi thảo luận.  Nhóm 1: trả lời các câu hỏi 1.2.  Nhóm 2: trả lời các câu hỏi 3,4.  Nhóm 3: trả lời các câu hỏi 5,6.  Nhóm 4: trả lời các câu hỏi 7,8.  Nhóm 5: trả lời các câu hỏi 9,10.

42

Câu hỏi thảo luận: Câu 1. Tại sao cần tiến hành đổ khuôn khi hỗn hợp còn đang nóng?

Câu 2. Tại sao khi sử dụng màu khoáng để tạo màu cho son, 2 cốc đựng nguyên liệu cần đun song song để có nhiệt độ sấp sỉ nhau?

Câu 3. Nên bảo quản son nhƣ thế nào? Giải thích?

Câu 4. Thỏi son của bạn không may bị gãy. Hãy đề xuất cách xử lý để đƣa thỏi son trở lại với hình dạng gần giống ban đầu nhất.

Câu 5. Vì sao nếu sử dụng màu chiết xuất từ các loại thực vật tự nhiên, cần cô cạn trƣớc để loại bỏ nƣớc?

Câu 6. Nếu sử dụng màu khoáng, công dụng của phần dầu trong cốc chứa dầu và màu khoáng (cốc 2) là gì?

Câu 7. Tại sao các hỗn hợp nguyên liệu lại phải đun bằng phƣơng pháp cách thủy chứ không đƣợc đun nóng trực tiếp?

Câu 8. Nếu đổ son vào khuôn không khéo, sau khi thu đƣợc son thành phẩm, ta sẽ thấy hiện tƣợng mặt thỏi son bị “rỗ”. Nguyên nhân gây ra hiện tƣợng này là gì?

Hãy đề xuất cách khắc phục.

Câu 9. Sau khi hoàn thành xong thỏi son của mình, em đã làm cách nào để rửa sách đƣợc các dụng cụ làm son?

Câu 10. Giải thích cơ chế làm sách đó?

Thông qua WebQuest, học sinh có thể tìm hiểu một cách chính xác và nhanh chóng về những vấn đề liên quan đến cuộc sống hằng ngày, kiến thức liên quan đến thực tiễn, giúp tìm ra những giải pháp thích hợp cho từng tình huống cụ thể.

WebQuest giúp tìm kiếm thông tin một cách chính xác và nhanh nhất, không làm nhiễu thông tin. Do đó, ngƣời học có thể tìm đƣợc ngay thông tin cần thiết, giúp ngƣời học không nản lòng, kích thích đƣợc hứng thú tìm tòi cái mới...

2.5. Xây dựng kế hoạch dạy học chƣơng Este – Lipit bằng phƣơng pháp WebQuest Đối tƣợng tham gia: Nhằm đánh giá tính khả thi và hiệu quả của việc xây dựng, sử dụng WebQuest trong dạy học chƣơng Este – Lipit, chúng tôi tiến hành thực

43

nghiệm tại học sinh lớp 12D2 trƣờng Trung học Phổ thông Dân lập Lƣơng Thế Vinh 2.5.1. Kế hoạch dạy học bài Este - Sau khi dạy xong tiết 1 ôn tập, giáo viên cung cấp địa chỉ trang WebQuest và yêu cầu học sinh trả lời các câu hỏi “bài este” trong phần nhiệm vụ thông qua tìm hiểu kiến thức ở phần nguồn tƣ liệu.

I. Mục tiêu 1. Về kiến thức - Trình bày đƣợc khái niệm, đặc điểm cấu tạo phân tử, danh pháp (gốc – chức) của este.

- Nếu đƣợc tính chất vật lý (este không tan trong nƣớc và có nhiệt độ sôi thấp hơn axit có cùng công thức phân tử) và tính chất hóa học (phản ứng thủy phân, phản ứng xà phòng hóa…) của este.

- Trình bày đƣợc ứng dụng của một số este tiêu biểu.

2. Về kĩ năng - Viết đƣợc công thức cấu tạo của este - Viết đƣợc các phƣơng trình hóa học minh họa tính chất hóa học của este no, đơn chức.

- Phân biệt đƣợc este với các chất khác nhƣ ancol, axit… bằng phƣơng pháp hóa học.

- Tính đƣợc khối lƣợng các chất trong phản ứng xà phòng hóa.

3. Thái độ - Tuân thủ quy định giờ học - Có thái độ thân thiện, hòa đồng, hợp tác với bạn bè trong nhóm và trong lớp, lễ phép với giáo viên.

- Biết bày tỏ ý kiến, quan điểm cá nhân.

4. Định hướng phát triển năng lực - Góp phần phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sử dụng công nghệ thông tin.

II. Nội dung

44

Sau khi học sinh đã tìm hiểu và hoàn thành các nhiệm vụ đƣợc giao trên trang WebQuest, tiến trình dạy học bài Este với sự hỗ trợ của WebQuest nhƣ sau: Bảng 2. 2. Kế hoạch vận dụng WebQuest trong dạy học bài Este HOẠT ĐỘNG GV - HS

NỘI DUNG

HOẠT ĐỘNG 1. KHÁI NIỆM ESTE 1. Cấu tạo phân tử - GV yêu cầu HS viết phƣơng trình hóa học khi cho axit axetic tác dụng với C2H5OH + CH3COOH ancol etylic, xác định sản phẩm thu đƣợc CH3COOC2H5(este) + H2O thuộc loại hợp chất gì?

(etyl axetat)

- GV yêu cầu HS nêu khái niệm este.

Khái niệm: Khi thay nhóm OH ở nhóm cacboxyl của axit cacboxylic bằng nhóm OR thì được este.

2. Tính chất vật lý

- GV yêu cầu HS trả lời cầu hỏi trên - Điều kiện thƣờng: chất lỏng hoặc rắn, WebQuest về tính chất vật lý của este.

hầu nhƣ không tan trong nƣớc.

- Nhiệt độ sôi thấp hơn so với các axit và ancol tƣơng ứng.

- Một số este có mùi đặc trƣng.

HOẠT ĐỘNG 2. TÍNH CHẤT HÓA HỌC GV yêu cầu HS viết các phản ứng thủy - Este bị thủy phân trong môi trƣờng axit phân và khử este.

và môi trƣờng kiềm. + Thủy phân trong môi trƣờng axit: (xúc tác H+, to) CH3COOC2H5 + H2O → CH3COOH + C2H5OH Phản ứng này là phản ứng thuận nghịch. + Thủy phân trong môi trƣờng bazơ:

45

CH3COOC2H5 + NaOH → C2H5OH + CH3COONa - Ngoài ra este còn có phản ứng ở gốc Phản ứng này là phản ứng một chiều. hiđrocacbon.

HOẠT ĐỘNG 3. ĐIỀU CHẾ VÀ ỨNG DỤNG 1. Điều chế - GV yêu cầu thông qua bài học có thể - Este bằng cách cho axit cacboxylic tác đề xuất phƣơng pháp nào điều chế Este.

dụng với ancol: RCOOH + R’OH

RCOOR’ + H2 O

2. Ứng dụng - GV yêu cầu HS nêu những ứng dụng - Có thể làm dung môi hữu cơ, keo dán , của este trong đời sống.

nƣớc hoa…

CỦNG CỐ

- GV nhắc lại những kiến thức đã học, tính chất vật lý của este, phản ứng thủy phân và phản ứng khử của este.

- Hƣớng dẫn học sinh làm các bài tập 2, 3, 4 SGK. 2.5.2. Kế hoạch dạy học bài Lipit Sau khi học xong bài Este, giáo viên yêu cầu học về truy cập vào WebQuest và thực hiện các nhiệm vụ trong phần Lipit.

I. Mục tiêu 1. Về kiến thức - Trình bày đƣợc khái niệm và phân loại lipit.

- Nêu đƣợc khái niệm chất béo, tính chất vật lý, tính chất hóa học (tính chất chung của este và phản ứng hiđro hóa chất béo lỏng) và ứng dụng của chất béo.

2. Về kỹ năng - Viết đƣợc các phƣơng trình mình họa thể hiện tính chất hóa học của chất béo.

- Phân biệt đƣợc dầu ăn, mỡ bôi trơn về thành phần hóa học.

46

- Biết cách sử dụng, bảo quản đƣợc một số chất béo an toàn, hiệu quả.

3. Thái độ - Tuân thủ quy định giờ học - Có thái độ thân thiện, hòa đồng, hợp tác với bạn bè trong nhóm và trong lớp, lễ phép với giáo viên.

- Biết bày tỏ ý kiến, quan điểm cá nhân.

4. Định hướng phát triển năng lực - Góp phần phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sử dụng công nghệ thông tin.

II. Nội dung Sau khi học sinh đã tìm hiểu và hoàn thành các nhiệm vụ đƣợc giao trên trang WebQuest, tiến trình dạy học bài Lipit với sự hỗ trợ của WebQuest nhƣ sau: Bảng 2. 3. Kế hoạch vận dụng WebQuest trong dạy học bài Lipit HOẠT ĐỘNG GV – HS

NỘI DUNG

HOẠT ĐỘNG 1. ĐỊNH NGHĨA 1. Khái niệm - GV yêu cầu HS nêu khía niệm Lipit - Lipit là những hợp chất hữu cơ có trong tế bào sống, gồm: chất béo, sáp, steroit,…

và chất béo.

- Chất béo là trieste của glixerol với axit béo, gọi chung là triglixerit hay là triaxylglixerol.

- GV giới thiệu cho HS một số axit - Các axit béo hay gặp: béo và chất béo hay gặp.

C17H35COOH: axit stearic Cis – C17H33COOH: axit oleic C15H31COOH: axit panmitic - Các chất béo hay gặp: (C17H35COO)3C3H5: tristearin (C17H33COO)3C3H5: triolein (C15H31COO)3C3H5: tripanmitin

HOẠT ĐỘNG 2. TÍNH CHẤT VẬT LÝ

47

2. Tính chất vật lý - GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi trên - Ở điều kiện thƣờng, chất béo là chất lỏng WebQuest: “ Ở điều kiện thƣờng, chất hoặc chất rắn. béo tồn tại ở dạng gì? Có thể hòa tan + R1, R2, R3: Chủ yếu là gốc hiđrocacbon chất béo bằng dung môi gì?

no thì chất béo là chất rắn. + R1, R2, R3: Chủ yếu là gốc hiđrocacbon không no thì chất béo là chất lỏng.

- Chất béo không tan trong nƣớc nhƣng tan nhiều trong các dung môi hữu cơ không phân cực: benzen, clorofom…

- Nhẹ hơn nƣớc, không tan trong nƣớc.

HOẠT ĐỘNG 3. TÍNH CHẤT HÓA HỌC 3. Tính chất hóa học - GV yêu cầu HS viết phản ứng thủy a. Phản ứng thủy phân phân, phản ứng xà phòng hóa và phản (C17H33COO)3C3H5 + 3H2O ứng hiđro hóa.

(triolein)

3C17H33COOH + C3H5(OH)3 b. Phản ứng xà phòng hóa (C17H35COO)3C3H5 + 3NạOH (tristearin) → 3 C17H35COONa + C3H5(OH)3 c. Phản ứng cộng hiđro của chất béo lỏng - GV hỏi HS tại sao chất bẻo lỏng mới (C17H33COO)3C3H5 + H2 tham gia đƣợc phản ứng cộng hiđro cong chất béo rắn thì không?

(lỏng) →

C17H35COOH (rắn)

HOẠT ĐỘNG 4. ỨNG DỤNG 4. Ứng dụng - GV yêu cầu HS nêu vai trò cảu chất - Thức ăn cho ngƣời, là nguồn dinh dƣỡng

48

béo với cơ thể sống?

quan trọng và cung cấp phần lớn năng lƣợng cho cơ thể sống.

CỦNG CỐ

- GV nhắc lại những kiến thức đã học, tính chất vật lý của lipit, chất béo phản ứng thủy phân, phản ứng xà phòng hóa và phản ứng cộng hiđro của chất béo - Hƣớng dẫn học sinh làm các bài tập 2, 3, 5 SGK 2.5.3.Kế hoạch tổ chức hoạt động làm son (nhiệm vụ phần mở rộng) Sau khi học xong bài Lipit, giáo viên chia lớp thành 5 nhóm, yêu cầu học về truy cập vào WebQuest và thực hiện các nhiệm vụ trong phần mở rộng. Sau khi thực hiện nhiệm vụ phần mở rộng, học sinh đƣợc rèn luyện lại những kiến thức đã học và thông qua các hoạt động trải nghiệm cũng giúp học sinh tăng hứng thú với môn học.

I. Mục tiêu 1. Về kiến thức - Phát biểu đƣợc tính chất vật lý và biết cách phân loại một số lipit nhƣ: chất béo, sáp,...

- Phát biểu đƣợc cơ chế tẩy sạch vết bẩn của xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp.

- Phát biểu và giải thích đƣợc các bƣớc cơ bản của quy trình làm son môi.

2. Về kỹ năng - Biết cách thu thập, phân tích và tổng hợp thông tin.

- Kĩ năng làm việc nhóm: biết hợp tác với các thành viên khác trong nhóm để hoàn thành sản phẩm chung.

- Kĩ năng thuyết trình và tranh luận: thuyết trình trôi chảy, tự tin, rõ ràng, biết cách đặt câu hỏi và trả lời câu hỏi phản biện.

- Tự làm đƣợc son môi.

3. Thái độ - Tuân thủ quy định giờ học - Có thái độ thân thiện, hòa đồng, hợp tác với bạn bè trong nhóm và trong lớp, lễ phép với giáo viên.

- Say mê, yêu thích môn hóa học.

- Biết bày tỏ ý kiến, quan điểm cá nhân.

49

4. Định hướng phát triển năng lực - Góp phần phát triển năng lực hợp tác, năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn cho học sinh.

II. Nội dung Sau khi nhận nhiệm vụ, các nhóm có thời gian chuyển bị một tuần. Sản phẩm yêu cầu của mỗi nhóm đƣợc nêu rất rõ trong nhiệm vụ phần mở rộng.

II. Đánh giá kết quả hoạt động Để đánh giá đƣợc kết quả của hoạt động, chúng tôi thiết kế các phiếu đánh giá nhƣ sau: Bảng 2. 4. Bảng phân công nhiệm vụ thành viên trong nhóm BẢNG PHÂN CÔNG NHIỆM VỤ NHÓM Nhóm:……………………………………… Lớp:……………

Họ tên thành viên

Nội dung nhiệm Thời vụ cần thực hiện

gian

hoàn Nhận xét

thành

Trƣởng nhóm (Kí và ghi rõ họ tên) Bảng 2. 5. Phiếu theo dõi hoạt động dành cho nhóm PHIẾU THEO DÕI HOẠT ĐỘNG DÀNH CHO NHÓM Nhóm:……………………………………… Lớp:……………

Thời

Tên công việc Ngƣời thực hiện

gian

thực hiện

Ngƣời trợ giúp

Đánh giá chất lƣợng công việc

Trƣởng nhóm (Kí và ghi rõ họ tên) Bảng 2. 6. Phiếu tự đánh giá dành cho nhóm ĐÁNH GIÁ CHẤT LƣỢNG SẢN PHẨM, TÍNH HỢP TÁC CỦA CÁC

50

THÀNH VIÊN TRONG NHÓM Nhóm:………………… Đánh giá chất lƣợng sản Tính hợp tác với các thành STT Họ và tên

phẩm của nhóm Tốt

viên khác

Trung

Chƣa

Rất hợp

bình

tốt

tác

Chƣa

Hợp tác

hợp tác

1 2 3 4 5 Bảng 2. 7. Phiếu theo dõi hoạt động dành cho giáo viên PHIẾU THEO DOI HOẠT ĐỘNG HỌC SINH (DÀNH CHO GIÁO VIÊN) Lớp:………………………..

Thời

Nhóm học sinh

gian

Công việc thực Vấn đề HS thắc Giải đáp của hiện

mắc hoặc cần giáo viên trợ giúp

Bảng 2. 8. Mẫu phiếu đánh giá hoạt động thuyết trình của nhóm Mức độ đánh giá

Các tiêu chí

Tốt (9-10)

Khá (7-8)

bày Trình

Trung bình

Cần cố gắng

(5-6)

(1-4)

1. Nội

Trình

bày Trình

bày Trình bày sai

dung

chính xác nội đúng, đủ nội đúng nhƣng nội dung các dung các câu dung các câu chƣa đủ nội câu hỏi thảo hỏi thảo luận, hỏi thảo luận dung các câu luận, có sự phát triển nhƣng

chƣa hỏi

51

thảo có

không sự

mở

Đánh giá

và liên hệ kiến có thức

sự

mở luận, không rộng và liên

rộng và liên có hệ kiến thức

sự

mở hệ kiến thức

rộng và liên hệ kiến thức

Trả lời đúng tất Trả lời đúng Trả lời đƣợc Hầu

nhƣ

cả các câu hỏi nhiều câu hỏi một số câu không trả lời phụ của giáo phụ của giáo hỏi phụ của đƣợc câu hỏi viên

và

nhóm khác

các viên và các giáo viên và phụ của giáo nhóm khác

các

nhóm viên và các

khác 2. Hình thức

nhóm khác

Các slide sắp Các slide sắp Các slide sắp Các slide sắp xếp đẹp, hợp xếp hợp lý xếp lý,

hình

ảnh nhƣng

chƣa hợp lý, có lý. Có ít hình

đẹp, có chọn đẹp, hình ảnh nhiều lọc

chƣa xếp chƣa hợp

đẹp, có chọn ảnh

hình ảnh, hình ảnh nhƣng không

mang

nhƣng không có sự tính chọn lọc

lọc

không nhiều

chọn lọc, có những hình ảnh

không

liên

quan

đến nội dung 3. Trình

Diễn đạt lƣu Diễn đạt lƣu Diễn đạt lƣu Diễn đạt chƣa

bày

loát, rõ ràng, loát, rõ ràng, loát, rõ ràng lƣu loát, còn lời nói cuốn có

sự

giao nhƣng chƣa đọc

hút, có sự giao tiếp với ngƣời có sự giao nhiều tiếp với ngƣời nghe

tiếp

nghe

ngƣời nghe

52

với

slide

Bảng 2. 9. Mẫu phiếu đánh giá sản phẩm nhóm: Son thành phẩm Mức độ đánh giá

Các tiêu chí

Tốt (9-10)

Khá (7-8)

1. Số

Đảm bảo đủ số Không

lƣợng

lƣợng tối thiểu bảo

Cần cố gắng

(5-6)

(1-4)

đảm Không đảm Không

đủ

số bảo đủ số bảo

là 4 sản phẩm lƣợng mỗi nhóm.

Trung bình

tối lƣợng

Đánh giá

đảm

đủ

tối lƣợng

số tối

thiểu (thiếu 1 thiểu (thiếu thiểu (thiếu 3 sản phẩm)

2. Chất

Son thành hình Son

lƣợng

theo

2 sản phẩm)

thành Son

khuôn, hình

sản phẩm)

thành Son

theo hình

không

theo thể thành hình

mặt son không khuôn, khi sử khuôn

tuy theo khuôn.

bị rỗ, khi sử dụng tạo cảm nhiên khi sử dụng tạo cảm giác mềm mịn dụng không giác mềm mịn.

nhƣng

mặt tạo cảm giác

son bị rỗ.

3. Sáng tạo

Son có màu sắc Son đẹp

và

chỉ

mềm mịn. có Son có màu Son không có

mùi màu sắc đẹp sắc

hƣơng hấp dẫn. hoặc

chƣa màu sắc và

mùi đẹp,

hƣơng

mùi mùi hƣơng.

hấp hƣơng

dẫn.

không

hấp

dẫn.

Bảng 2. 10. Mẫu phiếu đánh giá hoạt động của nhóm Mức độ đánh giá

Các tiêu chí

Tốt (9-10)

Khá (7-8)

Trung bình

Cần cố gắng

(5-6)

(1-4)

I. Đánh giá hoạt động nhóm 1. Sự

Trong nhóm có Trong nhóm Trong

53

nhóm Các

thành

Đánh giá

tham gia

sự

thảo luận đa

số

các chỉ có một vài viên

thảo luận tốt để đƣa ra thành trên lớp

trong

viên cá nhân tham nhóm không

đều tham gia gia thảo luận có sự thảo

câu trả lời

thảo luận để để đƣa ra câu luận để đƣa đƣa ra câu trả trả lời

ra câu trả lời

lời 2. Sự làm Các thành viên Đa

số

các Chỉ một vài Nhóm không

việc

cùng tham gia thành

viên bạn

trong trực tiếp làm

nhóm

hoàn thành sản trong

nhóm nhóm

tham mà nhờ sự

ngoài giờ phẩm nhóm

tham gia hoàn gia thành

lên lớp

hoàn trợ giúp từ

sản thành

phẩm nhóm

sản bên ngoài

phẩm nhóm

II. Đánh giá hoạt động cá nhân trong nhóm 1. Thái độ

Chấp hành đầy Chấp

hành Chấp

hành Không chấp

đủ các nhiệm đầy đủ các đầy đủ vụ đƣợc nhóm nhiệm phân công, có đƣợc

vụ nhiệm

các hành vụ nhiệm

phân đƣợc

phân đƣợc

trách nhiệm và công, có trách công

nhƣng công.

nhiệt tình trong nhiệm nhƣng không công việc

các vụ phân

nhiệt

không

nhiệt tình và trách

tình

trong nhiệm

công việc 2. Sự

Phân chia công Phân

phân chia việc công việc nhóm

chia Phân

chia

trong công việc rõ công việc rõ công

việc

ràng,

chia Phân công ràng

bằng

54

nhƣng không

rõ

không

công ràng và công

bằng

bằng

2.6. Một số biện pháp sử dụng WebQuest trong dạy học chƣơng Este - Lipit Hóa học lớp 12.

Thiết kế một giáo án WebQuest không khó, nhƣng điểm khó ở đây là thiết kế nhƣ thế nào để học sinh học tập một cách có hiệu quả nhất. Trong quá trình thực hiện và nghiên cứu chúng tôi đúc rút đƣợc một số các biện pháp sau nhằm nâng cao hiệu quả việc sử dụng WebQuest trong dạy học chƣơng Este – Lipit hóa học lớp 12.

Thứ nhất, phƣơng pháp WebQuest không phù hợp với tất cả các nội dung trong chƣơng trình Hóa học phổ thông và tất cả các đối tƣợng học sinh. Do đó, giáo viên cần lựa chọn những nhiệm vụ mà nếu chỉ xem trong sách giáo khoa thì học sinh sẽ không thể giải quyết đƣợc, nếu không thì việc sử dụng các trang Web để truyền tải kiến thức cho học sinh chỉ còn tính chất hình thức; học sinh có thể đọc sách giáo khoa thôi đã đúc rút đƣợc kiến thức mà chẳng phải mất thời gian xem thêm các trang Web. Thứ hai, để đảm bảo tất cả học sinh trong lớp đều nhận đƣợc những lợi ích mà phƣơng pháp này mang lại, giáo viên cần chú trọng thiết kế và phân công các nhiệm vụ phù hợp với trình độ, đối tƣợng học sinh, thƣờng xuyên theo sát và hỗ trợ, khuyến khích ngƣời học tham gia vào các nhiệm vụ học tập.

Thứ ba, không nhất thiết phải sử dụng WebQuest cho cả bài dạy, tiết dạy mà có thể chọn một nội dung phù hợp trong bài để áp dụng. Ta có thể phối hợp linh hoạt WebQuest với các phƣơng pháp dạy học khác để không gây nhàm chán cho học sinh.

Thứ tƣ, giáo viên cần tổ chức tốt công tác tổng kết, hệ thống hóa kiến thức sau khi học sinh báo cáo tại lớp sẽ tạo điều kiện cho học sinh nắm rõ đƣợc trọng tâm bài học. Nếu làm không tốt khâu này, học sinh sẽ không chắc chắn về phần kiến thức mà bản thân hoặc bạn đã trình bày, dẫn đến mơ hồ hoặc hiểu sai, vận dụng sai.

Thứ năm, giáo viên cần có sự hƣớng dẫn rõ ràng, các bảng đánh giá phải cụ thể, chi tiết để học sinh có thể dễ dàng thực hiện việc đánh giá nhóm bạn, đánh giá bản thân, đánh giá thành viên của nhóm một cách công bằng, minh bạch.

Thứ sáu, cần đảm bảo nguồn tài liệu giáo viên cung cấp cho học sinh là nguồn tài liệu đáng tin cậy, có tính xác thực cao.

55

Thứ bảy, WebQuest không đòi hỏi giáo viên và học sinh phải có trình độ chuyên môn cao về lĩnh vực tin học. Giáo viên không nhất thiết cần thiết kế hẳn một trang Web để thực hiện WebQuest. Giáo viên có thể soạn thảo WebQuest trên file Word, Powerpoint hoặc trên giấy, có thể sử dụng Facebook, các mạng xã hội khác để trao đổi thông tin với học sinh…Giáo viên cần căn cứ trên năng lực cá nhân, khả năng học sinh, điều kiện cơ sở vật chất mà linh hoạt lựa chọn hình thức tổ chức dạy học theo phƣơng pháp WebQuest cho phù hợp.

Tiểu kết chƣơng 2 Trong chƣơng 2, trên cơ sở nghiên cứu các vấn đề lí luận và thực tiễn có liên quan chúng tôi đã vận dụng WebQuest vào việc dạy học chƣơng Este – Lipit Hóa học lớp 12. Bao gồm những nội dung sau: 1. Nghiên cứu về cấu trúc nội dung chƣơng Este – Lipit, chƣơng trình cơ bản.

Chuẩn kiến thức, kỹ năng chƣơng Este - Lipit.

2. Định hƣớng về nguyên tắc lựa chọn chủ đề và bài học vận dụng phƣơng pháp WebQuest 3. Xây dựng quy trình thiết kế WebQuest bằng Google Sites 4. Thiết kế WebQuest chƣơng Este – Lipit Hóa học lớp 12.

5. Xây dựng kế hoạch dạy học chƣơng Este – Lipit với sự hỗ trợ của WebQuest 5. Một số biện pháp sử dụng WebQuest trong dạy học chƣơng Este – Lipit Hóa học lớp 12

56