XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP TIẾP CẬN NĂNG LỰC CỦA PISA CHƯƠNG “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ” – VẬT LÍ 11

LUẬN VĂN SIÊU CẤP CHANNEL

vectorstock.com/21665866

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection DẠY KÈM QUY NHƠN DISSERTATION PHÁT TRIỂN NỘI DUNG

XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP TIẾP CẬN NĂNG LỰC CỦA PISA CHƯƠNG “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ” – VẬT LÍ 11 (2018) PDF VERSION | 2018 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM

Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/HoaHocQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KHOA VẬT LÝ

NGUYỄN TRÀ MY

XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP TIẾP CẬN NĂNG LỰC CỦA PISA CHƢƠNG “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ” – VẬT LÍ 11

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Đà Nẵng, 2018

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KHOA VẬT LÝ

NGUYỄN TRÀ MY

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Chuyên ngành: Sƣ phạm Vật lý Khóa học: 2014 - 2018

Ngƣời hƣớng dẫn: TS. PHÙNG VIỆT HẢI

Đà Nẵng, 2018

LỜI CẢM ƠN Trong thời gian thực hiện đề tài khóa luận tốt nghiệp, dƣới sự hƣớng dẫn tận tình của GV hƣớng dẫn và đƣợc phía nhà trƣờng tạo điều kiện thuận lợi, tôi đã có một quá trình nghiên cứu, tìm hiểu và học tập nghiêm túc để hoàn thành đề tài.

Kết quả thu đƣợc không chỉ do nỗ lực của riêng cá nhân tôi mà còn có sự giúp đỡ của quý thầy cô, gia đình và các bạn. Với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc, tôi xin đƣợc bày tỏ lời cảm ơn chân thành tới: Quý thầy cô trong khoa Vật lý – Trƣờng Đại học Sƣ phạm – ĐHĐN đã tận tình dạy dỗ, giúp tôi trang bị những kiến thức cần thiết, quý báu.

T.S Phùng Việt Hải – ngƣời thầy đã tận tình hƣớng dẫn, chỉ bảo tôi trong suốt thời gian qua để tôi hoàn thành khóa luận của mình.

Ban giám hiệu trƣờng THPT KonTum, tỉnh KonTum, đặc biệt là cô giáo Nguyễn Thị Ngọc Thủy – giáo viên bộ môn Vật lí đã giúp đỡ, tạo điều kiện giúp tôi tiến hành thực nghiệm sƣ phạm.

Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, ngƣời thân và bạn bè đã động viên, ủng hộ và giúp đỡ tôi trong những tháng ngày tôi học tập tại trƣờng Sƣ phạm cũng nhƣ thời gian tôi hoàn thành khóa luận này.

Mặc dù tôi đã cố gắng hết sức mình để hoàn thành khóa luận này nhƣng không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận đƣợc sự thông cảm và góp ý tận tình của quý thầy cô và bạn bè.

Tôi xin chân thành cảm ơn! Đà Nẵng, tháng 05 năm 2018 Sinh viên thực hiện

Nguyễn Trà My

i

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ i MỤC LỤC ................................................................................................................. ii DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU VÀ CỤM TỪ VIẾT TẮT ........................................v DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ................................................................................... vi DANH MỤC CÁC HÌNH ...................................................................................... vii MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 1.

Lí do chọn đề tài ..................................................................................................1

2.

Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................2

3.

Nhiệm vụ nghiên cứu ..........................................................................................2

4.

Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu .......................................................................2

5.

Phƣơng pháp nghiên cứu.....................................................................................3

LÝ LUẬN VỀ PISA VÀ VIỆC ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC ........................................4 HỌC SINH THEO PISA .............................................................................................4 1.1. Pisa và mục đích là gì? .........................................................................................4 1.2. Các năng lực hình thành .......................................................................................4 1.2.1. Năng lực Toán học ....................................................................................4 1.2.2. Năng lực Khoa học ....................................................................................5 1.2.3. Năng lực Đọc hiểu.....................................................................................6 1.3. Đặc điểm.............................................................................................................10 1.4. Đề thi và mã hóa trong PISA .............................................................................11 1.4.1. Đề thi PISA ..............................................................................................11 1.4.2. Mã hóa trong Pisa ...................................................................................13 1.5. Xây dựng đề thi PISA ........................................................................................15 1.5.1. Tiến trình thực hiện Pisa .........................................................................15 1.5.2. Cấu trúc đề thi Pisa .................................................................................15 1.5.3. Các kiểu câu hỏi được sử dụng trong đề thi Pisa ...................................16 ii

1.6. Tiến trình thực hiện Pisa ....................................................................................19 1.7. Qui trình thiết lập ...............................................................................................20 CHƢƠNG 2:..............................................................................................................21 THIẾT KẾ BÀI TẬP TIẾP CẬN NĂNG LỰC PISA ..............................................21 CHƢƠNG “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ” - VẬT LÍ LỚP 11 ..........................................21 2.1. Nội dung kiến thức chƣơng “Cảm ứng điện từ” ................................................21 2.1.1. Cấu trúc logic nội dung kiến thức chương ..............................................21 2.1.2. Mục tiêu về kiến thức, kĩ năng cần đạt được trong chương ....................21 2.1.2.1. Mục tiêu về kiến thức, kĩ năng..............................................................21 2.2. Xây dựng hệ thống bài tập tiếp cận năng lực của pisa chƣơng “cảm ứng điện từ” ..............................................................................................................................26 2.2.1. Ma trận phân bố câu hỏi tình huống .......................................................26 2.2.2. Nội dung hệ thống bài tập tiếp cận năng lực của PISA chương cảm ứng điện từ vật lí lớp 11 ...........................................................................................27 2.3. Ý tƣởng sử dụng các bài tập PISA trong dạy học chƣơng “cảm ứng điện từ” – vật lí lớp 11 ...............................................................................................................49 2.3.1. Trong hoạt động dạy của giáo viên .........................................................49 2.3.2. Trong hoạt động kiểm tra học sinh .........................................................53 2.4. Xây dựng phiếu đánh giá thực nghiệm sƣ phạm ................................................60 CHƢƠNG 3:..............................................................................................................63 THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ....................................................................................63 3.1. Mục đích của thực nghiệm sƣ phạm ..................................................................63 3.2. Nhiệm vụ của thực nghiệm sƣ phạm ..................................................................63 3.3. Đối tƣợng thực nghiệm sƣ phạm ........................................................................63 3.4. Phạm vi thực nghiệm sƣ phạm ...........................................................................63 3.5. Thời điểm thực nghiệm sƣ phạm........................................................................63 3.6. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm ...................................................................63 3.7. Tổ chức thực nghiệm sƣ phạm ...........................................................................64 3.7.1. Phương pháp khảo sát chuyên gia ..........................................................64 3.7.1.1.Kết quả khảo sát ....................................................................................64 iii

3.7.1.2.Phân tích kết quả điều tra .....................................................................64 3.7.1.3.Một số ý kiến chuyên gia ......................................................................69 3.7.2. Thực nghiệm sư phạm .............................................................................70 3.8. Đánh giá kết quả thực nghiệm sƣ phạm .............................................................75 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................75 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................77

iv

DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU VÀ CỤM TỪ VIẾT TẮT NL

Năng lực

KT

Kiến thức

VL

Vật Lý

GV

Giáo viên

HS

Học Sinh

THPT

Trung học phổ thông

THCS

Trung học cơ sở

v

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1. Điểm trung bình tình huống 1 ...............................................................64 Biểu đồ 3.2. Điểm trung bình tình huống 2 ...............................................................65 Biểu đồ 3.3. Điểm trung bình tình huống 3...............................................................66 Biểu đồ 3.4. Điểm trung bình tình huống 4 ...............................................................67 Biểu đồ 3.5. Điểm trung bình tình huống 5 ...............................................................67 Biểu đồ 3.6. Điểm trung bình tình huống 6 ...............................................................68

vi

DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 2.1. Bếp từ và sơ đồ hoạt động của bếp từ .......................................................27 Hình 2.2. Cấu tạo 5 lớp của nồi dùng cho bếp từ ......................................................28 Hình 2.3. Máy phát điện xoay chiều công nghiệp .....................................................30 Hình 2.4.Cấu tạo máy phát điện xoay chiều đơn giản ..............................................30 Hình 2.5.Hoạt động của máy phát điện xoay chiều ..................................................31 Hình 2.6.Đồ thị suất điện động máy phát điện xoay chiều đơn giản ........................32 Hình 2.7. Mô phỏng phanh điện từ ...........................................................................35 Hình 2.8. Sạc điện thoại không dây ..........................................................................36 Hình 2.9. Mô phỏng quá trình sạc không dây ...........................................................37 Hình 2.10. Nguyên tắc hoạt động của sạc không dây ...............................................39 Hình 2.12. Khối kim loại lơ lửng trong vòng đồng ...................................................42 Hình 2.13.Sơ đồ mặt cắt ngang mô tả quá trình xảy ra hiện tƣợng cảm ứng điện trong quá trình nấu chảy kim loại .............................................................42 Hình 2.14. Máy dò kim loại ......................................................................................44 Hình 2.15. Quá trình hoạt động của máy dò kim loại ...............................................45 Hình 2.16. Máy dò kim loại bằng tay........................................................................46 Hình 3.1. Ý kiến của chuyên gia ...............................................................................69 Hình 3.2. Ý kiến của chuyên gia ...............................................................................69 Hình 3.3. Lớp học trong tiết bài tập ..........................................................................73 Hình 3.4.Học sinh hăng say làm bài tập ....................................................................73 Hình 3.5.Học sinh trả lời câu 1 trong bộ tình huống .................................................74 Hình 3.3. Học sinh trả lời câu 5 trong bộ tình huống ................................................74 Hình 3.4.Học sinh trả lời câu 6 trong tình huống ......................................................75 Hình 3.5.Học sinh hoàn thành các câu còn lại ..........................................................75

vii

MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Giáo Dục là một vấn đề quan trọng hàng đầu, cấp thiết của mọi quốc gia. Giáo dục phải luôn đƣợc đổi mới để phù hợp với sự phát triển của xã hội. Đặc biệt là khi thực trạng dạy học hiện nay chỉ chú trọng về nội dung khiến cho kiến thức xa rời thực tế, trở thành kiến thức “chết”, không vận dụng đƣợc trong thực tế cuộc sống bối cảnh hiện nay. Thêm vào đó Nghị quyết TW Đảng lần thứ 9 khoá XI của Đảng chỉ đạo đổi mới căn bản, toàn diện và mạnh mẽ nền giáo dục Việt Nam hiện nay nói chung và nền giáo dục phổ thông nói riêng với mục tiêu cốt lõi là chuyển từ dạy học trang bị kiến thức (Học sinh biết gì?) sang dạy học phát triển năng lực (Học sinh có khả năng làm gì?) sau khi học. Vì vậy, những năm gần đây, PISA ra đời, với mục đích đẩy mạnh đổi mới kiểm tra đánh giá, thông qua đó đổi mới giáo dục. Pisa chú trọng xem xét, đánh giá năng lực của học sinh trong việc ứng dụng các kiến thức và kỹ năng phổ thông cơ bản vào các tình huống thực tiễn, đồng thời tìm hiểu cả về động cơ, niềm tin vào bản thân, cũng nhƣ các chiến lƣợc học tập của học sinh.

Việt Nam đã trải qua 2 kì khảo sát PISA (2012 và 2015), nhƣng đến nay các công trình nghiên cứu về PISA còn chƣa nhiều. Có 1 số đề tài đƣợc thực hiện ở cấp độ luận văn thạc sĩ, ví dụ nhƣ đề tài “Thiết kế và sử dụng hệ thống bài tập theo hƣớng tiếp cận PISA trong dạy học phần hóa học vô cơ lớp 9” của ThS. Trần Thị Nguyệt Minh hay đề tài “Xây dựng hệ thống bài tập đánh giá năng lực toán học của học sinh lớp 10 theo định hƣớng của chƣơng trình đánh giá học sinh quốc tế (PISA)” của ThS. Nguyễn Đức Thành. Còn trong phạm vi Đại học Đà Nẵng thì chƣa có đề tài nào nghiên cứu kĩ về vấn đề này.

Thực trạng hiện nay trong nền giáo dục nƣớc ta đặc biệt ở bậc THCS, THPT là các kiến thức đƣợc dạy, đƣợc học chủ yếu nhằm mục đích phục vụ cho các bài kiểm tra, đánh giá, thƣờng chỉ ở mức độ vận dụng các công thức rập khuôn, cứng nhắc, xa rời thực tế, khiến cho học sinh nhàm chán, thƣờng hay đặt ra Bên cạnh đó, việc dạy học hƣớng đến phát triển năng lực, giải quyết vấn đề đòi hỏi ngƣời dạy phải đầu tƣ rất nhiều thời gian, công sức, và với thời lƣợng 45 phút 1 tiết học hiện nay thì ngoài việc hoàn thành với lƣợng kiến thức khá nặng nhƣng không gần gũi với học sinh. Mặc dù, các đợi tập huấn, bồi dƣỡng chuyên môn luôn đƣợc triển khai để đƣa 1

thông tin, phƣơng pháp dạy học đổi mới đến quý thầy cô nhƣng việc thực hiện còn gặp rất nhiều khó khăn. Một trong những lí do cản trở đó chính là nguồn tài liệu cho giáo viên tham khảo còn khá ít, chƣa rõ ràng.

Với những tồn tại và yêu đầu đặt ra mang tính thời đại nêu trên thì tôi mong rằng, việc đổi mới trong công tác kiểm tra, đánh giá sẽ đặt những viên gạch đầu tiên trong cuộc cách mạng giáo dục trong những năm sắp đến. Hiện nay, việc kiểm tra năng lực học sinh bằng các bài tập theo hƣớng tiếp cận PISA cũng đang nhận đƣợc sự quan tâm, nghiên cứu của rất nhiều thạc sĩ, giảng viên, giáo viên, … ở nhiều môn học khác nhau, lĩnh vực khác nhau.

Trong phạm vi nghiên cứu của sinh viên Đại học Đà Nẵng thì tôi nhận thấy hƣớng nghiên cứu này còn chƣa sâu và sản phẩm còn khá ít. Vì vậy, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP TIẾP CẬN NĂNG LỰC CỦA PISA CHƢƠNG “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ” – VẬT LÍ 11” để đào sâu vào kiến thức cũng nhƣ mong muốn phát triển năng lực của học sinh ở phần này, đồng thời có thể kết hợp với các bạn sinh viên cùng hƣớng nghiên cứu ở các phần kiến thức khác sẽ tạo nên một bộ sản phẩm có chất lƣợng, dày dặn, đáp ứng nhu cầu và là nguồn tham khảo cho giáo viên THPT. 2. Mục tiêu nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về PISA - Thiết kế đƣợc hệ thống bài tập Vật lí đánh giá năng lực học sinh trung học tiếp cận PISA 3. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu lý luận về Pisa và việc đánh giá năng lực học sinh theo Pisa.

- Nghiên cứu các nội dung kiến thức của chƣơng “cảm ứng điện từ”- vật lí 11 - Xây dựng hệ thống bài tập tiếp cận năng lực của Pisa chƣơng “cảm ứng điện từ” –vật lí lớp 11.

- Tiến hành thực nghiệm sƣ phạm để đánh giá tính khả thi của bộ đề kiểm tra năng lực giải quyết vấn đề của học sinh.

- Tiến hành bổ sung, chỉnh sửa và hoàn thiện hệ thống bài tập tiếp cận năng lực cho phù hợp với thực trạng nghiên cứu.

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu  Đối tƣợng nghiên cứu - Lí luận về PISA – những điều cơ bản.

2

- Năng lực Khoa học (chủ yếu là Vật Lý) - Nội dung kiến thức Vật Lý ở bậc Trung học  Phạm vi nghiên cứu - Nội dung nghiên cứu kiến thức chƣơng “cảm ứng điện từ” – vật lí lớp 11 - Đề tài nghiện cứu trên lớp 11, 12 trƣờng THPT. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Phƣơng pháp nghiên cứu lí thuyết: - Nghiên cứu tài liệu của Bộ Giáo dục và Đào tạo về dạy học phát triển năng lực.

- Nghiên cứu các tài liệu tập huấn về PISA, các bài báo và các luận văn về PISA. - Nghiên cứu tài liệu giáo khoa Vật lý, cùng với một số môn có liên quan để từ đó xây dựng bộ câu hỏi kiểm tra, đánh giá năng lực theo chuẩn PISA.

3

CHƢƠNG 1:

LÝ LUẬN VỀ PISA VÀ VIỆC ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC HỌC SINH THEO PISA

1.1. Pisa và mục đích là gì?

Pisa là cụm từ viết tắt của Programme for International Student Assessment (chƣơng trình đánh giá học sinh quốc tế). Chƣơng trình này đƣợc điều phối bởi Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD ) Mục đích Đánh giá khả năng ứng dụng kiến thức và kỹ năng học đƣợc vào thực tiễn của học sinh lứa tuổi 15 (sau khi kết thúc giai đoạn giáo dục bắt buộc)  Đánh giá chất lƣợng nền giáo dục của một quốc gia với độ tin cậy cao.

1.2. Các năng lực hình thành 1.2.1. Năng lực Toán học Năng lực Toán học là khả năng vận dụng kiến thức Toán học vào các tình huống liên quan đến toán học Năng lực toán học đƣợc thể hiện ở 3 nhóm (cấp độ): - Nhóm 1: Tái hiện (lặp lại).

- Nhóm 2: Kết nối và tích hợp.

- Nhóm 3: Tƣ duy toán học; khái quát hóa và nắm đƣợc những tri thức toán học ẩn giấu bên trong các tình huống và các sự kiện. Các bối cảnh, tình huống để áp dụng toán học có thể liên quan tới những vấn đề của cuộc sống cá nhân hàng ngày, những vấn đề của cộng đồng và của toàn cầu  Câu hỏi ví dụ: Mọi ngƣời sống trong một khu chung cƣ quyết định mua cả khu này. Họ sẽ cùng nhau thanh toán theo cách mỗi ngƣời sẽ trả phần tiền tỉ lệ thuận với diện tích căn hộ mà họ ở.

1.Đối với mỗi nhận định sau, hãy đánh dấu vào ô Đúng/Sai. Nhận định

Đúng

Một ngƣời sống trong căn hộ rộng nhất sẽ phải trả nhiều tiền hơn so với ngƣời sống trong căn hộ nhỏ nhất 4

Sai

Nếu ta biết diện tích của hai căn hộ và giá của một trong hai căn hộ này thì có thể tính toán đƣợc giá cả của căn hộ thứ hai.

Nếu ta biết giá của khu nhà đó và biết mỗi ngƣời chủ sở hữu trả bao nhiêu tiền, thì có thể tính toán đƣợc tổng diện tích của tất cả các căn hộ.

Nếu tổng giá trị của khu nhà giảm xuống 10%, thì mỗi ngƣời chủ sở hữu cũng sẽ phải trả ít hơn 10%.

2.Có ba căn hộ nằm trong khu chung cƣ. Căn hộ 1 là căn hộ rộng nhất, có tổng diện tích là 95m2. Căn hộ 2 và 3 có diện tích lần lƣợt là 85m2 và 70m2. Giá bán cả 3 căn hộ là 300 triệu đồng. Vậy chủ nhân của căn hộ 2 phải trả bao nhiêu tiền? Em hãy trình bày lời giải của mình.

1.2.2. Năng lực Khoa học Năng lực Khoa học là khả năng vận dụng kiến thức khoa học để hiểu và giải quyết các tình huống khoa học.

Nhận biết các vấn đề khoa học: đòi hỏi học sinh nhận biết các vấn đề mà có thể đƣợc khám phá một cách khoa học, nhận ra những nét đặc trƣng chủ yếu của việc nghiên cứu khoa học.

Giải thích hiện tƣợng một cách khoa học: học sinh có thể áp dụng kiến thức khoa học vào tình huống đã cho, mô tả, giải thích hiện tƣợng một cách khoa học và dự đoán sự thay đổi.

Sử dụng các chứng cứ khoa học, lí giải các chứng cứ để rút ra kết luận.

Năng lực Khoa học đƣợc thể hiện ở 3 hình thức: - Xác định các vấn đề khoa học - Giải thích hiện tƣợng một cách khoa học - Sử dụng các chứng cứ khoa học, lí giải các chứng cứ để rút ra kết luận.  Câu hỏi ví dụ: BỆNH SÂU RĂNG Vi khuẩn sống trong miệng chúng ta gây ra bệnh sâu răng. Bệnh sâu răng đã trở thành một vấn đề kể từ những năm 1700 khi mà đƣờng luôn có sẵn nhờ vào việc mở rộng nền công nghiệp mía đƣờng.

Ngày nay, chúng ta biết rất nhiều về bệnh sâu răng. Ví dụ: • Vi khuẩn gây ra sâu răng chính là đƣờng.

• Đƣờng chuyển thành a-xít.

5

• A-xít phá huỷ bề mặt răng.

1 – Đƣờng 2 – Acid 3 – Khoáng chất từ lớp men bao phủ của răng

teeth

2 1 3

Vi khuẩn

Câu 1.Vai trò của vi khuẩn trong bệnh sâu răng A. Vi khuẩn sản sinh ra men răng.

B. Vi khuẩn sản sinh ra đƣờng.

C. Vi khuẩn sản sinh ra các khoáng chất.

D. Vi khuẩn sản sinh ra a-xít.

Câu 2.Vi khuẩn sản sinh ra: A. Men răng.

B. Đƣờng.

C. Các khoáng chất.

D. A-xít.

Câu 3.Tại sao lại đánh răng sau khi ăn chứ không phải trƣớc khi ăn?

1.2.3. Năng lực Đọc hiểu Năng lực Đọc hiểu là khả năng học sinh vận dụng kiến thức và kĩ năng đọc để hiểu nhiều tài liệu khác nhau mà họ có khả năng sẽ gặp trong cuộc sống hàng ngày, nhằm đạt đƣợc các mục tiêu của bản thân, tích lũy kiến thức và phát triển tiềm năng, và tham gia các hoạt động xã hội.

“Năng lực Đọc hiểu” mang ý nghĩa sâu và rộng hơn khái niệm “đọc” ở cấp độ đơn giản – đơn thuần là giải mã hoặc đọc thành tiếng. Năng lực đọc hiểu ở đây bao gồm nhiều năng lực nhận thức, từ cấp độ đơn giản đến giải mã, kích hoạt các kiến thức về từ ngữ, ngữ pháp, và các đơn vị ngôn ngữ/ văn bản lớn hơn, cho đến kiến thức về thế giối xung quanh. Nó còn bao gồm các năng lực siêu nhận thức: ý thức và khả năng sử dụng các chiến lƣợc đọc phù hợp khi đọc một văn bản.

Năng lực Đọc hiểu đƣợc thể hiện ở 3 cấp độ 1. Cấp độ đơn giản 2. Giải mã, kích hoạt 6

3. Năng lực siêu nhận thức: ý thức và khả năng sử dụng các chiến lƣợc đọc phù hợp khi đọc một văn bản.  Bài tập ví dụ: CÁC LOẠI GIÀY CHẠY BỘ Trung tâm y tế thể thao Lyon (Pháp) suốt 14 năm nay đã và đang nghiên cứu về những chấn thương của người chơi thể thao trẻ tuổi và những vận động viên chuyên nghiệp. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng cách tốt nhất là phòng tránh và…mang một đôi giày tốt.

Những cú va chạm, ngã, hao mòn và hƣ hỏng 18% trong tổng số ngƣời chơi thể thao thuộc độ tuổi từ 8 đến 12 đã gặp phải những chấn thƣơng vùng gót chân. Mô sụn mắt cá chân của một cầu thủ bóng đá không chịu đƣợc những sự va chạm, và 25% trong tổng số vận động viên đã nhận thấy đó chính là điểm yếu đặc biệt của mình. Mô sụn giữa hai khớp đầu gối cũng có thể bị chấn thƣơng vĩnh viễn nếu nhƣ chủ nhân chúng không đƣợc chăm sóc cẩn thận từ khi còn là một đứa trẻ (10-12 tuổi ). Thƣơng tổn này có thể gây ra bệnh viêm khớp mãn tính tiền trƣởng thành. Tƣơng tự, hông ngƣời cũng không thể nào tránh khỏi bị tổn thƣơng, đặc biệt khi mệt mỏi, ngƣời chơi thể thao có nguy cơ bị rạn hông do ngã hoặc va chạm mạnh.

Cũng theo nghiên cứu này, những cầu thủ bóng đá có thâm niên chơi bóng hơn 10 năm có nguy cơ mắc các bệnh về xƣơng ống chân và gai xƣơng gót chân. Đó là căn bệnh “bàn chân ngƣời đá bóng”, những bộ phận khá mềm dẻo nhƣ lòng bàn chân và các bộ phận xung quanh mắt cá chân bị biến dạng do mang giày chƣa đúng cách.

Bảo vệ, hỗ trợ, vững chãi, giảm chấn Nếu giày quá cứng, nó sẽ hạn chế chuyển động của ngƣời đi giày. Nếu giày quá rộng, nó sẽ làm gia tăng nguy cơ bị chấn thƣơng và bong gân. Một đôi giày thể thao tốt cần thỏa mãn bốn tiêu chí sau đây : Trƣớc tiên, giày phải bảo vệ bàn chân khỏi các tác động bên ngoài: Hạn chế va chạm với bóng hoặc với cầu thủ khác, có thể di chuyển thoải mái trên các bề mặt không bằng phẳng và giữ bàn chân ấm và khô thoáng kể cả khi trời có tuyết lạnh và mƣa.

Giày phải hỗ trợ cho đôi bàn chân, nhất là khớp cổ chân, nhằm tránh bong gân, sƣng tấy và các vấn đề khác, những chấn thƣơng này có thể ảnh hƣởng đến khớp gối.

7

Ngoài ra, một đôi giày tốt cũng phải tạo cho ngƣời mang một cảm giác vững chãi để họ không bị trƣợt chân bất kể sàn ƣớt hay khô.

Cuối cùng, đôi giày cần phải hấp thụ lực xảy ra do va chạm tốt, đặc biệt đối với những ngƣời chơi bóng chuyền và bóng chày vì họ phải nhảy cao nhiều. Đôi chân khô thoáng Để hạn chế những điều kiện nhỏ nhặt nhƣng dễ gây thƣơng tổn ví nhƣ phỏng rộp hay rạn nứt hoặc nấm sâu, đôi giày cần phải dễ thoát mồ hôi và ngăn chăn hơi ẩm thẩm từ bên ngoài. Chất liệu lí tƣởng là da thuộc có tác dụng chống thấm nƣớc giúp giày không bị ƣớt nhẹp khi ra mƣa lần đầu.

Dựa vào nội dung bài báo, hãy trả lời các câu hỏi sau: Câu hỏi 1: Các loại giày chạy bộ Nhiệm vụ đọc: giải nghĩa văn bản Format bài đọc: liên tục Bối cảnh: giáo dục Ý định của tác giả thể hiện trong văn bản trên là gì?

A.Chất lƣợng của nhiều đôi giày thể thao đã đƣợc cải thiện đáng kể.

B.Tốt nhất là không nên chơi bóng đá nếu bạn dƣới 12 tuổi.

C.Ngƣời trẻ tuổi bị nhiều chấn thƣơng hơn do điều kiện thể trạng của họ kém.

D.Đi một đôi giày thể thao tốt là điều tối quan trọng đối với những ngƣời trẻ tuổi chơi thể thao.

Thang điểm câu hỏi 1: Điểm 1: đáp án D Điểm 0: các đáp án khác.

Câu hỏi 2: Các loại giày chạy bộ Nhiệm vụ đọc: thu thập thông tin Format bài đọc: liên tục Bối cảnh: giáo dục Dựa vào nội dung bài đọc, tại sao giày thể thao không nên quá cứng?

Thang điểm câu hỏi 2: Điểm 1: Những câu trả lời đề cập đến hạn chế chuyển động. Ví dụ: - Giày cứng hạn chế chuyển động - Giày cứng khiến việc chạy trở nên khó khăn hơn.

8

Điểm 0: Những câu trả lời cho thấy ngƣời viết hiểu sai văn bản hoặc đƣa ra ý kiến không hợp lí hoặc không liên quan. Ví dụ : -Để tránh bị chấn thƣơng -Giày cứng không hỗ trợ đôi bàn chân -Bởi vì ngƣời đi giày cần hỗ trợ bàn chân và cổ chân.

HOẶC :Những câu trả lời chƣa đầy đủ và hoặc chƣa rõ ràng. Ví dụ: -Nếu không thì những đôi giày đó sẽ không phù hợp.

Câu hỏi 3: Các loại giày chạy bộ Nhiệm vụ đọc: thu thập thông tin Format bài đọc: liên tục Bối cảnh: giáo dục Trong văn bản có một câu nhƣ sau : “Một đôi giày thể thao tốt cần thỏa mãn bốn tiêu chí”. Đó là những tiêu chí nào?

Thang điểm câu hỏi 3: Điểm 1: Những câu trả lời đề cập đến bốn tiêu chí in nghiêng trong văn bản, mỗi tiêu chí nhắc đến có thể sử dụng trích dẫn trực tiếp, diễn đạt lại hoặc diễn đạt từng tiêu chí một. Các tiêu chí có thể đƣợc nhắc đến với bất kì trình tự nào. Bốn tiêu chí đó là : (1) Bảo vệ bàn chân khỏi các tác động bên ngoài (2) Hỗ trợ cho đôi bàn chân (3) Vững chãi (4) Hấp thụ lực Ví dụ:  bảo vệ bàn chân khỏi các tác động bên ngoài(1) Hỗ trợ cho đôi bàn chân (2) Vững chãi (3) Hấp thụ lực (4)  Đôi giày cần phải bảo vệ bàn chân khỏi các tác động bên ngoài, hỗ trợ cho đôi bàn chân, vững chãi và phải hấp thụ lực.  Bảo vệ, hỗ trợ, vững chãi, hấp thụ Điểm 0: Các câu trả lời khác. Ví dụ :  Bảo vệ khỏi va chạm của bóng và chân.

9

 Có thể di chuyển tốt trên bề mặt không bằng phẳng  Giữ đôi chân ấm và khô thoáng  Hỗ trợ bàn chân Câu hỏi 4: Các loại giày chạy bộ Nhiệm vụ đọc: cảm nghĩ và đánh giá Format bài đọc: liên tục Bối cảnh: giáo dục Nhìn vào câu văn gần đoạn cuối của văn bản. Câu văn đƣợc ngắt thành 2 phần: “Để hạn chế những điều kiện nhỏ nhặt nhƣng dễ gây thƣơng tổn ví nhƣ phỏng rộp hay rạn nứt hoặc nấm sâu,…”(phần trƣớc) “…đôi giày cần phải dễ thoát mồ hôi và ngăn chặn hơi ẩm thấm từ bên ngoài”(phần sau) Quan hệ giữa 2 phần của câu văn này là quan hệ gì?

Phần sau A.trái ngƣợc với phần trƣớc B.Nhắc lại phần trƣớc.

C.Minh họa vấn đề đƣợc nhắc tới ở phần trƣớc.

D.Đƣa ra giải pháp cho vấn đề đƣợc nhắc tới ở phần trƣớc.

Thang điểm câu hỏi 4: Điểm 1: Đáp an D Điểm 0: các đáp án khác.

1.3. Đặc điểm - Quy mô của PISA là rất lớn và có tính toàn cầu. Qua 5 cuộc khảo sát đánh giá, ngoài các nƣớc thuộc khối OECD còn có rất nhiều quốc gia là đối tác của khối OECD đăng ký tham gia. Trong lần đánh giá thứ năm (2012) đã có gần 70 quốc gia tham gia. Tại mỗi quốc gia, cuộc khảo sát thực thực hiện trên 6300 học sinh/ ngẫu hiên 1500 trƣờng đƣợc chọn.

- PISA đƣợc thực hiện đều đặn theo chu kì (3 năm một lần) tạo điều kiện cho các quốc gia có thể theo dõi sự tiến bộ của nền giáo dục đối với việc phấn đấu đạt đƣợc các mục tiêu giáo dục cơ bản.

10

- Cho tới nay, PISA là cuộc khảo sát giáo dục duy nhất chỉ chuyên đánh giá về năng lực phổ thông của học sinh ở độ tuổi 15, độ tuổi kết thúc giáo dục bắt buộc ở hầu hết các quốc gia.

- PISA chú trọng xem xét và đánh giá một số vấn đề sau:  Chính sách công (public policy): Các chính phủ, các nhà trƣờng, giáo viên và phụ huynh đều muốn có câu trả lời cho tất cả các câu hỏi nhƣ “Nhà trƣờng của chúng ta đã chuẩn bị đầy đủ cho những ngƣời trẻ tuổi trƣớc những thách thức của cuộc sống của ngƣời trƣởng thành chƣa?”, “Phải chăng một số loại hình giảng dạy và học tập của những nơi này hiệu quả hơn những nơi khác?” và “Nhà trƣờng có thể góp phần cải thiện tƣơng lai của học sinh có gốc nhập cƣ hay có hoàn cảnh khó khăn không?”,… Vấn đề Chính sách công đƣợc đánh giá thông gia phiếu hỏi Nhà trƣờng.  Hiểu biết phổ thông (literacy): Thay vì kiểm tra sự thuộc bài theo các chƣơng trình giáo dục cụ thể, PISA chú trọng việc xem xét đánh giá về các năng lực của học sinh trong việc ứng dụng các kiến thức và kĩ năng phổ thông cơ bản vào các tình huống thực tiễn. Ngoài ra còn xem xét đánh giá khả năng phân tích, lí giải và truyền đạt một cách có hiệu quả các kiến thức và kĩ năng đó thông qua cách học sinh xem xét, diễn giải và giải quyết các tình huống. Vấn đề Hiểu biết phổ thông đƣợc đánh giá thông qua bài test.  Học tập suốt đời (lifelong learning). Học sinh không thể học tất cả mọi thứ cần biết trong nhà trƣờng. Để trở thành những ngƣời có thể học tập suốt đời có hiệu quả, ngoài việc thanh niên phải có những kiến thức và kĩ năng phổ thông cơ bản họ còn phải có cả ý thức về động cơ học tập và cách học. Do vậy PISA sẽ tiến hành đo cả năng lực thực hiện của học sinh về các lĩnh vực Đọc hiểu, Làm toán và Khoa học, đồng thời còn tìm hiểu cả về động cơ, niềm tin vào bản thân cũng nhƣ các chiến lƣợc học tập hỏi học sinh. Vấn đề Học tập suốt đời đƣợc đánh giá thông qua phiếu hỏi học sinh.

1.4. Đề thi và mã hóa trong PISA 1.4.1. Đề thi PISA  Kì thi: Năm 2000 (kì PISA đầu tiên): bài thi thực hiện trên giấy đánh giá 3 lĩnh vực Đọc hiểu, Toán học và Khoa học.

11

Năm 2006, PISA có thêm bài thi đánh giá trên máy tính, ngoài 3 lĩnh vực trên có thêm đánh giá kỹ năng giải quyết vấn đề.

Mỗi chu kỳ lại có thêm 1 vài lĩnh vực mới đƣợc phát triển. Chu kỳ PISA 2015, bài thi trên máy tính đánh giá các lĩnh vực: Đọc hiểu, Toán học, Khoa học, năng lực giải quyết vấn đề hợp tác, năng lực tài chính, năng lực sử dụng máy tính. Riêng lĩnh vực Khoa học, lĩnh vực trọng tâm của kỳ thi PISA 2015, bài thi trên máy tính có nhiều câu hỏi mới hiện đại hơn các câu hỏi thi trên giấy.  Đề thi: Quyển đề thi PISA (Booklet) bao gồm nhiều bài tập (Unit), mỗi bài tập gồm một hoặc một số câu hỏi (Items). Trung bình mỗi quyển đề thi có khoảng 50-60 câu hỏi. Tổng số bài tập trong toàn bộ đề thi PISA sẽ đƣợc chia ra thành các đề thi khác nhau để đảm bảo các học sinh ngồi gần nhau không làm cùng một đề và không thể trao đổi hoặc nhìn bài nhau trong quá trình thi. Mỗi đề thi sẽ đánh giá một số nhóm năng lực nào đó của một lĩnh vực nào đó và đƣợc đóng thành "Quyển đề thi PISA" để phát cho học sinh.

Thời gian để học sinh làm một quyển đề thi là 120 phút. Học sinh phải dùng bút chì để làm trực tiếp vào "Quyển đề thi PISA" (học sinh đƣợc phép sử dụng các đồ dùng khác nhƣ giấy nháp, máy tính bỏ túi, thƣớc kẻ, com–pa, thƣớc đo độ,... theo sự cho phép của ngƣời coi thi).

Năng lực phổ thông của PISA đƣợc đánh giá qua các Unit (bài tập) bao gồm phần dẫn “stimulus material” (có thể trình bày dƣới dạng chữ, bảng, biểu đồ,…) và theo sau đó là một số câu hỏi (item) đƣợc kết hợp với tài liệu này. Đây là một điểm quan trọng trong cách ra đề. Nó cho phép các câu hỏi đi sâu hơn (so với việc sử dụng các câu hỏi hoàn toàn riêng rẽ – mỗi câu hỏi lại đặt trong một bối cảnh mới hoàn toàn). Điều này cũng cho phép học sinh có thời gian suy nghĩ kĩ càng tài liệu (do ít tình huống hơn) mà sau đó có thể đƣợc sử dụng trong đánh giá ở những góc độ khác nhau. Nó cũng cho phép thuận lợi hơn trong việc gắn với tình huống thực trong cuộc sống.

Việc cho điểm của các câu trong một Unit là độc lập.  Các kiểu câu hỏi đƣợc sử dụng (trong các UNIT):  Câu hỏi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn (Multiple choice);  Câu hỏi Có - Không, Đúng - Sai phức hợp (Yes- No; True - False complex); 12

 Câu hỏi đóng đòi hỏi trả lời (dựa trên những trả lời có sẵn) (Close – constructed response question);  Câu hỏi mở đòi hỏi trả lời ngắn (Short response question);  Câu hỏi mở đòi hỏi trả lời dài (khi chấm sẽ phải tách ra từng phần để cho điểm) (Open – constructed` response question); 

Ở Việt Nam: Năm

Hình thức dự thi

Bộ công cụ đánh giá - Đề thi (booklet): 13 đề.

2012

Trên giấy

- Phiếu hỏi nhà trƣờng: 01 bộ.

- Phiếu hỏi học sinh: 03 bộ.

- Đề thi (booklet): 18 đề.

2015

Trên giấy

- Phiếu hỏi nhà trƣờng: 01 bộ.

- Phiếu hỏi học sinh: 01 bộ.

1.4.2. Mã hóa trong Pisa PISA sử dụng thuật ngữ mã hóa, không sử dụng khái niệm chấm bài vì mỗi một mã của câu trả lời đƣợc quy ra điểm số tùy theo câu hỏi.

Các câu trả lời đối với các câu hỏi nhiều lựa chọn hoặc câu trả lời của một số câu hỏi trả lời ngắn đƣợc xây dựng trƣớc sẽ đƣợc nhập trực tiếp vào phần mềm nhập dữ liệu. Các câu trả lời còn lại sẽ đƣợc mã hóa bởi các chuyên gia. Tài liệu Hƣớng dẫn mã hóa sẽ đƣa ra các chỉ dẫn và cách thức để giúp cho các chuyên gia mã hóa đƣợc toàn bộ các câu hỏi đƣợc yêu cầu. Sau khi mã hóa xong, sẽ đƣợc nhập vào phần mềm; tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) nhận dữ liệu và chuyển đổi thành điểm cho mỗi học sinh.

Nhiều quốc gia mã hóa tiến hành theo quy trình mã hóa trên bài thi trên giấy, một số quốc gia khác sử dụng mã hóa trực tuyến trên Pisa. Dữ liệu đƣợc mã hóa bởi chuyên gia sau đó sẽ đƣợc phân tích và xử lí ngay một cách tự động.

Tùy theo mỗi câu hỏi, mỗi mức trên sẽ có một hay một vài mã số đƣợc quy định cụ thể trong hƣớng dẫn chấm điểm.  Mã của các câu hỏi thƣờng là 0, 1, 2, 9 hoặc 0, 1, 9 tùy theo từng câu hỏi.

Các mã thể hiện mức độ trả lời bao gồm: mức đạt đƣợc tối đa cho mỗi câu hỏi và đƣợc quy ƣớc gọi là “Mức tối đa”, mức “Không đạt” mô tả các câu trả lời không đƣợc chấp nhận và bỏ trống không trả lời. Một số câu hỏi có thêm “Mức chƣa tối đa” cho những câu trả lời thỏa mãn một phần nào đó. Cụ thể: 13

- Mức tối đa (Mức đầy đủ): Mức cao nhất (mã 1 trong câu có mã 0, 1, 9 hoặc mã 2 trong câu có mã 0, 1, 2, 9). Ở đây hiểu là điểm.

- Mức chƣa tối đa (Mức không đầy đủ) (mã 1 trong câu có mã 0, 1, 2, 9).

- Không đạt: Mã 0, mã 9. Mã 0 khác mã 9. Mã 0: có ghi nhƣng sai (không có ý nào đúng hoặc lập luận sai), mã 9: không ghi gì để giấy trắng không trả lời câu hỏi đó. 

Mã hai chữ số: 00, 01… 21, 22 …

– Chữ số đầu tiên cho biết mức độ trả lời. Chữ số thứ hai đƣợc sử dụng để mã hóa đặc tính hay xu hƣớng của câu trả lời.

– Mã hóa sử dụng hai chữ số có hai ƣu điểm chính:  Thứ 1, chúng ta sẽ thu đƣợc nhiều thông tin hơn về việc hiểu và nhận thức chƣa đúng của học sinh, các lỗi thƣờng gặp và các cách tiếp cận khác nhau khi học sinh giải một bài toán hay trả lời hoặc đƣa ra lập luận.  Thứ 2, việc mã hóa hai chữ số sẽ cho phép biểu diễn các mã theo một cách có cấu trúc hơn, xác định rõ ràng mức độ phân cấp của các nhóm mã  Sau đó các Mã sẽ đƣợc chuyển sang điểm (Score) theo hệ thống và thang đánh giá của OECD. Hƣớng dẫn mã hóa: - Phải khớp với mục đích câu hỏi.

- Phải có một mô tả chính xác – mô tả-của mỗi loại mã hóa.

- Phải nhằm mục đích bao quát tất cả các loại câu trả lời.

Các nguyên tắc chung khi mã hóa:  Lỗi chính tả và ngữ pháp: Các lỗi về chính tả và ngữ pháp sẽ đƣợc bỏ qua nếu nhƣ các lỗi này không nghiêm trọng đến mức làm khó hiểu cho ngƣời chấm. Đây là việc đánh giá kỹ năng về khoa học, toán học và khả năng hiểu văn bản của PISA chứ không phải là một bài kiểm tra về viết câu hay ngữ văn.  Những lỗi tính toán nhỏ: - Không nên „trừ điểm‟ cho mọi lỗi mà bạn thấy - Hãy làm rõ về tầm quan trọng của việc tính toán cho những câu hỏi này - Đối với một số câu hỏi, tính toán chính xác là một yêu cầu - Đối với các câu hỏi khác, tính toán chỉ là yếu tố phụ so với mục đích chính của câu hỏi

14

1.5. Xây dựng đề thi PISA 1.5.1. Tiến trình thực hiện Pisa Việc thực hiện PISA bao gồm khâu thiết kế bài kiểm tra và chọn trƣờng thực nghiệm. Nhìn chung, các bƣớc tiến hành thiết kế bài kiểm tra qua các kì PISA đƣợc diễn ra nhƣ sau : 1. Lập đề cƣơng 2. Phát triển dữ liệu 3. Thu thập dữ liệu từ các nƣớc 4. Đánh giá dữ liệu quốc gia 5. Gửi bản mẫu thử nghiệm 6. Chuyển ngữ bản mẫu 7. Tập huấn cho giáo viên chấm điểm 8. Thử nghiệm tại các nƣớc thành viên 9. Chuẩn bị văn bản chính thức bằng tiếng Anh và tiếng Pháp 10. Công bố công trình nghiên cứu chính thức 11. Tập huấn chính thức cho giáo viên chấm điểm 12. Chính thức tiến hành ở các nƣớc thành viên  Việc chọn trƣờng thực nghiệm bao gồm các bƣớc nhƣ sau: 1. Xác định thời lƣợng của bài kiểm tra và độ tuổi của học sinh 2. Xác định nguồn nhu cầu nơi thực nghiệm 3. Xác định số lƣợng học sinh sẽ tham gia thực nghiệm 4. Thiết lập và mô tả cấu trúc trƣờng thực nghiệm 5. Xác định trƣờng bị loại 6. Cách xử lí đối với những trƣờng có quy mô nhỏ 7. Phân lớp để tiến hành kiểm tra 8. Xác định số lƣợng thành viên trong một nhóm thực nghiệm 9. Phân bố thí sinh theo nhóm 10. Chọn trƣờng thí điểm 11. Đánh số trƣờng thí điểm 12. Thiết lập bảng theo dõi 1.5.2. Cấu trúc đề thi Pisa Mỗi đề thi Pisa bao gồm rất nhiều các nhóm unit (bài tập), mỗi unit đƣợc bao gồm 4 phần : 15

- Phần dẫn.

- Phần câu hỏi.

- Các phƣơng án trả lời.

- Mã hóa.

Mỗi unit từ 3 đến 6 câu hỏi. Các bài thƣờng đƣa ra các tình huống thực tiễn, sau đó là các câu hỏi. Các câu hỏi đƣợc chia theo 3 nhóm: • Một cluster là một phần thi 30 phút. Nó là một chuỗi của các unit.

• Một unit là một bộ các item chỉ liên quan đến một bối cảnh .

• Một item là một câu hỏi riêng lẻ/một nhiệm vụ đƣợc mã hoá riêng lẻ.

1.5.3. Các kiểu câu hỏi được sử dụng trong đề thi Pisa – Câu hỏi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn (Multiple–choice) đơn giản

hoặc phức tạp; – Câu hỏi đóng đòi hỏi trả lời (dựa trên những trả lời có sẵn) (close –

constructed response question); – Câu hỏi mở đòi hỏi trả lời ngắn (short response question); Câu hỏi mở đòi

hỏi trả lời dài (open – constructed response question).  Câu hỏi PISA dạng Multiple choice (nhiều lựa chọn) a) Câu hỏi lựa chọn đơn giản - Yêu cầu của tài liệu:  Mang tính xác thực  Gần gũi với học sinh ở các nƣớc  Thu hút đƣợc mối quan tâm của học sinh  Có thể đánh giá đƣợc các khái niệm và phƣơng pháp khoa học Ví dụ : Trên áo của các chị lao công trên đƣờng thƣờng có những đƣờng kẻ to bản nằm ngang màu vàng hoặc màu xanh lục để đảm bảo an toàn cho họ khi làm việc ban đêm. Những đƣờng kẻ đó làm bằng A. chất phản quang.

B. chất phát quang.

C. vật liệu bán dẫn.

D. vật liệu laze.

- Chỉ có một câu trả lời đúng duy nhất

16

- Câu hỏi phải chọn đƣợc 3 phƣơng án nhiễu đáng tin cậy (hợp lý) nhƣng chƣa chính xác.

- Đánh giá một khả năng trong khung năng lực Khoa học PISA. - Ngôn ngữ trong sáng, diễn đạt rõ ràng, học sinh dễ đọc và hiểu đƣợc  Cái gì tạo nên một câu hỏi trắc nghiệm tốt - Phần dẫn đƣợc khuyến khích đề cập đến khái niệm, kiến thức, quy trình đƣợc đánh giá (tính xác thực mức độ cao) - Ngôn ngữ mà hầu hết học sinh hiểu đƣợc ví dụ: 95% học sinh có thể hiểu tài liệu và câu hỏi.

- Một câu trả lời đúng mà rõ ràng là tốt hơn (đúng hơn) các phƣơng án nhiễu.

- Các phƣơng án nhiễu phải đáng tin cậy đối với những học sinh „không biết‟.

- Các tuỳ chọn (câu trả lời và phƣơng án nhiễu) đƣa ra những gợi ý không liên quan để chấp nhận hoặc từ chối.  Câu hỏi phải bao quát nhƣ thế nào?

- Bối cảnh, câu hỏi, câu trả lời phải nằm trong khả năng của học sinh.

- Bối cảnh, câu hỏi đƣợc lựa chọn phải mới, hay và có sức hấp dẫn với học sinh.

- Không nên sử dụng quá nhiều từ phủ định trong việc đặt câu hỏi.

- Tránh để cho câu trả lời đúng là dài và phức tạp còn các phƣơng án nhiễu thì ngắn và đơn giản hơn.

- Rà soát và chỉnh sửa để bảo đảm các đáp án gợi ý là hợp lý.

- Các phƣơng án nhiễu phải là những mệnh đề hợp lí nhƣng không chính xác.

- Các phƣơng án nhiễu phải liên quan đến khoa học đƣợc đƣa ra trong bối cảnh và không đƣợc vƣợt khỏi phạm vi kiến thức mà học sinh đã đƣợc học. b) Câu hỏi lựa chọn phức tạp: - Cho phép đánh giá kiến thức về một khái niệm, quy trình trong một câu hỏi.

- Tất cả các phần trong câu hỏi phải liên quan đến cùng một khái niệm hoặc quy trình.

- Tất cả các phần trong câu hỏi phải liên quan đến bối cảnh.

- Nói chung là đối với những câu hỏi dạng này thì học sinh khó giành đƣợc điểm hơn.

17

 Câu hỏi đóng (close – constructed response question) - Dựa trên những kiến thức có sẵn.

- Câu hỏi mang tính xác nhận thông tin, không có tính gợi mở.

- Có tính chất là câu mở đầu cho một đề tài nào đó.

- Trong câu hỏi đóng các phƣơng án trả lời phải là một hệ thống đầy đủ tất cả các khía cạnh của hiện tƣợng nghiên cứu, phải có mặt các phƣơng án trả lời để ngƣời trả lời dễ dàng xác định câu trả lời.  Câu hỏi mở (open – constructed response question)  Hƣớng dẫn viết các câu hỏi câu trả lời mở tốt Câu hỏi và câu trả lời - Phải viết thế nào cho rõ ràng, không mơ hồ.

- Phải viết thế nào để các câu trả lời có thể rơi vào các câu trả lời tiêu chuẩn (đáp án).

- Viết thế nào để tránh những câu trả lời hời hợt, không rơi vào các câu trả lời chuẩn.

- Đối với Đọc hiểu thì câu hỏi phải là một câu “hƣởng ứng” văn bản.  Hƣớng dẫn mã hoá - Phải khớp với Mục đích câu hỏi (thêm vào những mô tả chung mà câu hỏi có ý định đánh giá) - Phải có một mô tả chính xác– Mô tả – của mỗi loại mã hoá - Phải nhằm mục đích bao quát TẤT CẢ các loại câu trả lời - Phải bao gồm ví dụ về câu trả lời của học sinh – Câu trả lời ví dụ – cho tất cả các loại  Các yêu cầu Các câu hỏi dài yêu cầu trả lời mở để đánh giá mang tính so sánh (các câu hỏi chuyên về câu trả lời mở) yêu cầu: Cán bộ xây dựng đề thi: • Có kỹ năng xây dựng câu trả lời để:  Đƣa ra tiêu chuẩn mã hoá rõ ràng, không mập mờ  Phạm vi cho các câu trả lời chính xác là nhỏ – Câu hỏi không quá dài • Có kỹ năng trong hƣớng dẫn mã hoá Cán bộ mã hoá là ngƣời:  Hiểu biết về khung năng lực khoa học – để đánh giá 18

1.6. Tiến trình thực hiện Pisa Việc thực hiện PISA bao gồm khâu thiết kế bài kiểm tra và chọn trƣờng thực nghiệm. Nhìn chung, các bƣớc tiến hành thiết kế bài kiểm tra qua các kì PISA đƣợc diễn ra nhƣ sau [2] 1. Lập đề cƣơng 2. Phát triển dữ liệu 3. Thu thập dữ liệu từ các nƣớc 4. Đánh giá dữ liệu quốc gia 5. Gửi bản mẫu thử nghiệm 6. Chuyển ngữ bản mẫu 7. Tập huấn cho giáo viên chấm điểm 8. Thử nghiệm tại các nƣớc thành viên 9. Chuẩn bị văn bản chính thức bằng tiếng Anh và tiếng Pháp 10. Công bố công trình nghiên cứu chính thức 11. Tập huấn chính thức cho giáo viên chấm điểm 12. Chính thức tiến hành ở các nƣớc thành viên  Việc chọn trƣờng thực nghiệm bao gồm các bƣớc nhƣ sau: 1. Xác định thời lƣợng của bài kiểm tra và độ tuổi của học sinh 2. Xác định nguồn nhu cầu nơi thực nghiệm 3. Xác định số lƣợng học sinh sẽ tham gia thực nghiệm 4. Thiết lập và mô tả cấu trúc trƣờng thực nghiệm 5. Xác định trƣờng bị loại 6. Cách xử lí đối với những trƣờng có quy mô nhỏ 7. Phân lớp để tiến hành kiểm tra 8. Xác định số lƣợng thành viên trong một nhóm thực nghiệm 9. Phân bố thí sinh theo nhóm 10. Chọn trƣờng thí điểm 11. Đánh số trƣờng thí điểm 12. Thiết lập bảng theo dõi

19

1.7. Qui trình thiết lập

Cụ thể hơn, trong bƣớc 5 gồm có 4 bƣớc nhỏ:

20

CHƢƠNG 2:

THIẾT KẾ BÀI TẬP TIẾP CẬN NĂNG LỰC PISA CHƢƠNG “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ” - VẬT LÍ LỚP 11

2.1. Nội dung kiến thức chƣơng “Cảm ứng điện từ” 2.1.1. Cấu trúc logic nội dung kiến thức chương Định luật Len- xơ Các định luật cảm ứng điện từ Định luật cảm ứng

CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ

điện từ Các trƣờng hợp

Tự cảm Dòng điện Fu – cô

Năng lƣợng từ trƣờng

Máy phát điện

2.1.2. Mục tiêu về kiến thức, kĩ năng cần đạt được trong chương 2.1.2.1. Mục tiêu về kiến thức, kĩ năng Từ thông. Cảm ứng điện từ STT

Chuẩn KT, KN quy định

Mức độ thể hiện cụ thể của chuẩn

trong chƣơng trình

KT, KN

Viết đƣợc công thức tính từ [Thông hiểu] thông qua một diện tích và  Xét một diện tích S nằm trong từ trƣờng

1

nêu đƣợc đơn vị đo từ đều B . Gọi n là vectơ pháp tuyến của mặt thông. Nêu đƣợc các cách S, là vectơ vuông góc với diện tích mặt S, làm biến đổi từ thông. có độ dài bằng đơn vị. Gọi a là góc tạo bởi vectơ n với vectơ cảm ứng từ B , thì đại lƣợng  = BScos gọi là từ thông qua diện tích S đã cho.

21

 Trong hệ SI, B đo bằng tesla (T), S đo bằng mét vuông (m2), từ thông đo bằng vêbe (Wb). 1 Wb = 1 T. 1 m2.  Có ba cách làm biến đổi từ thông : - Thay đổi độ lớn B của cảm ứng từ B ; - Thay đổi độ lớn của diện tích S ; - Thay đổi giá trị của góc  (góc hợp bởi vectơ n với vectơ cảm ứng từ B ).

Mô tả đƣợc thí nghiệm về [Thông hiểu] hiện tƣợng cảm ứng điện  Thí nghiệm 1 : Thí nghiệm gồm một nam từ.

châm và một ống dây có mắc một điện kế nhạy để phát hiện dòng điện trong ống dây.

Khi ống dây và nam châm đứng yên thì trong ống dây không có dòng điện. Khi ống dây và nam châm chuyển động tƣơng đối với nhau thì trong thời gian chuyển động, trong ống dây có dòng điện.

Thí nghiệm cho biết từ trƣờng không sinh ra dòng điện. Nhƣng khi số đƣờng sức từ

2

qua ống dây thay đổi thì có dòng điện qua ống dây.  Thí nghiệm 2 : Thí nghiệm gồm mạch điện có một cuộn dây đƣợc lồng trong vòng dây có kim điện kế. Khi đóng hoặc ngắt mạch điện hoặc dịch chuyển biến trở (dòng điện trong mạch thay đổi) thì trong thời gian dòng điện trong mạch thay đổi, trong vòng dây có dòng điện chạy qua, tức là khi số đƣờng sức từ xuyên qua ống dây biến đổi thì trong vòng dây xuất hiện dòng điện.

22

Làm đƣợc thí nghiệm về  Các thí nghiệm trên chứng tỏ : hiện tƣợng cảm ứng điện - Mỗi khi từ thông qua mạch kín biến thiên từ.

thì trong mạch kín xuất hiện một dòng điện gọi là dòng điện cảm ứng. Hiện tƣợng xuất hiện dòng điện cảm ứng trong mạch điện kín gọi là hiện tƣợng cảm ứng điện từ.

- Hiện tƣợng cảm ứng điện từ chỉ tồn tại trong khoảng thời gian từ thông qua mạch biến thiên.

[Vận dụng] Biết cách tiến hành đƣợc các thí nghiệm về hiện tƣợng cảm ứng điện từ ở trên.

Xác định đƣợc chiều của [Thông hiểu] dòng điện cảm ứng theo Định luật Len-xơ: Dòng điện cảm ứng xuất định luật Len-xơ.

hiện trong mạch kín có chiều sao cho từ trƣờng do nó sinh ra có tác dụng chống lại sự biến thiên từ thông đã sinh ra nó. Định luật Len-xơ có thể diễn đạt theo cách

3

sau: Khi từ thông qua mạch điện kín biến thiên do kết quả của một chuyển động nào đó thì thì từ trƣờng sinh ra bởi dòng điện cảm ứng có tác dụng chống lại chuyển động nói trên.

Nêu đƣợc dòng điện Fu-cô [Thông hiểu] là gì.

4

Dòng Fu-cô là dòng điện cảm ứng xuất hiện trong các vật dẫn (chẳng hạn, một khối kim loại) khi chúng chuyển động trong một từ trƣờng hoặc đƣợc đặt trong một từ trƣờng biến thiên theo thời gian.

23

Suất điện động cảm ứng STT

Chuẩn KT, KN quy định trong chƣơng trình

Mức độ thể hiện cụ thể của chuẩn KT, KN

Phát biểu đƣợc định luật [Thông hiểu]

1

Fa-ra-đây về cảm ứng Định luật Fa-ra-đây về cảm ứng điện từ: Độ lớn điện từ.

suất điện động cảm ứng xuất hiện trong mạch kín tỉ lệ với tốc độ biến thiên từ thông qua mạch kín đó. ec 

 t

Nếu để ý đến chiều của dòng điện cảm ứng theo định luật Len-xơ, thì ta có hệ thức tính suất điện động cảm ứng: ec  

Tính đƣợc suất điện động cảm ứng trong trƣờng hợp từ thông qua một mạch biến đổi đều theo

 t

[Vận dụng] Biết cách xác định từ thông và tính suất điện động cảm ứng theo công thức.

thời gian trong các bài toán.

Tự cảm STT

Chuẩn KT, KN quy định trong chƣơng trình

Mức độ thể hiện cụ thể của chuẩn KT, KN

Nêu đƣợc độ tự cảm là gì [Thông hiểu] và đơn vị đo độ tự cảm.

 Dòng điện chạy qua một mạch điện kín gây ra từ trƣờng. Từ trƣờng này gây ra từ thông 

1

qua mạch đó. Từ thông  tỉ lệ với cƣờng độ i  = Li Hệ số tỉ lệ L gọi là độ tự cảm, chỉ phụ thuộc vào cấu tạo và kích thƣớc của mạch.  Trong hệ SI, cƣờng độ dòng điện i đo bằng 24

A, từ thông  đo bằng Wb, độ tự cảm đo bằng henri (H).

Nêu đƣợc hiện tƣợng tự [Thông hiểu] cảm là gì.

 Hiện tƣợng tự cảm là hiện tƣợng cảm ứng điện từ trong một mạch điện do chính sự biến đổi của cƣờng độ dòng điện trong mạch đó gây ra.  Công thức tính suất điện động tự cảm: etc  

2

 i  L t t

Chỉ xét trƣờng hợp cƣờng độ dòng điện biến đổi đều, tức là Tính đƣợc suất điện động tự cảm trong ống dây khi dòng điện chạy qua nó có cƣờng độ biến đổi đều

i không thay đổi theo thời t

gian (hay bằng hằng số).

[Vận dụng] Biết cách tính suất điện động tự cảm theo công thức.

theo thời gian.

Nêu đƣợc từ trƣờng trong [Thông hiểu] lòng ống dây có dòng điện  Năng lƣợng đƣợc tích luỹ trong ống dây tự chạy qua và mọi từ trƣờng cảm khi có dòng điện chạy qua chính là năng 3

đều mang năng lƣợng.

lƣợng của từ trƣờng tồn tại trong ống dây.  Ngƣời ta đã chứng minh đƣợc rằng từ trƣờng trong lòng ống dây có dòng điện chạy qua và mọi từ trƣờng đều mang năng lƣợng.

25

2.1.2.2. Mục tiêu về Năng lực hướng đến

2.2. Xây dựng hệ thống bài tập tiếp cận năng lực của pisa chƣơng “cảm ứng điện từ” 2.2.1. Ma trận phân bố câu hỏi tình huống STT

Tình huống Bếp từ

1

Lĩnh vực sử dụng

Kiến thức vật lí sử dụng

Vật lí và đời sống

+Từ trƣờng

An toàn môi trƣờng

+Công suất +Nhiệt lƣợng thu vào +Hiện tƣợng cảm ứng điện từ

2

Máy phát điện Vật lí và đời sống

+Hiện tƣợng cảm ứng điện từ

xoay chiều

Công nghệ

+ Suất điện động

Sáng chế thiết bị

+Dòng điện xoay chiều

Vật lí và đời sống

+Hiện tƣợng cảm ứng điện từ

Phanh điện từ

+Dòng điện Fu – cô và tác dụng

3

gây ra lực hãm.

4

Sạc không dây Vật lí và đời sống

+Hiện tƣợng cảm ứng

điện

+ Cuộn dây sơ cấp, cuộn dây thứ

thoại An toàn môi trƣờng

Sam Sung 5

6

Sáng chế thiết bị

cấp

Làm tan chảy Vật lí và đời sống

+Hiện tƣợng cảm ứng điện từ

kim loại bằng An toàn môi trƣờng

+Momen từ

nam châm

+ Định luật Jun – lenxo

Máy dò kim Vật lí và đời sống

Hiện tƣợng cảm ứng điện từ

loại 26

2.2.2. Nội dung hệ thống bài tập tiếp cận năng lực của PISA chương cảm ứng điện từ vật lí lớp 11 CÁC TÌNH HUỐNG/BÀI TẬP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH THEO HƢỚNG TIẾP CẬN PISA CHỦ ĐỀ: CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ – VẬT LÝ 11

TÌNH HUỐNG 1 :BẾP TỪ Ngày nay công nghệ ngày càng phát triển hiện đại, những dụng cụ thiết bị trong gia đình nhờ đó mà ngày càng đƣợc cải tiến và nâng cao. Bếp từ đƣợc coi là một bƣớc ngoặt quan trọng . Không chỉ đƣợc sủ dụng ngày càng phổ biến, nó còn đƣợc xếp vào các thiết bị an toàn và nên sử dụng.

Thành phần quan trọng nhất trong của bếp từ là mạch công suất và cuộn cảm .

Các loại nồi có thể sử dụng là các loại nồi làm bằng vật liệu sắt, thép, nhôm. Bếp hoạt động dựa trên hiện tƣợng cảm ứng điện từ. Hiệu suất sử dụng của bếp rất cao 90% có thể điều chỉnh mức độ. (http://bepmoi.vn/nguyen-ly-hoat-dong-cua-bep-dien-tu)

Hình 2.1. Bếp từ và sơ đồ hoạt động của bếp từ Câu 1: Bếp có một cuộn dây để tạo nên từ trường biến thiên. Hãy giải thích nguyên lí hoạt động của bếp từ.(NL vận dụng kiến thức vào thực tiễn – mức độ giải thích ) Trả lời : - Khi có dòng điện biến thiên đi qua cuộn dây, xung quanh cuộn dây sẽ tạo nên từ trƣờng biến đổi tƣơng tác với nồi làm bằng vật liệu dẫn từ sinh ra lƣợng nhiệt lớn, nhiệt lƣợng đó sẽ làm chín các thức ăn bên trong nồi.

- Từ trƣờng biến đổi sẽ sinh ra dòng điện cảm ứng và dòng cảm ứng đó gọi là dòng điện Fu cô, dòng Fu cô sẽ làm cho đáy nồi sinh nhiệt khá lớn.

- Mã hóa 0,1,2,9 27

Câu 2 : Tại sao khi mua bếp từ lại phải kèm theo nồi ?(NL vận dụng KT vào thực tiễn – mức phân tích) Trả lời: - Bếp hoạt động dựa trên nguyên lý sử dụng dòng điện từ để làm nóng trực tiếp nồi nấu. Do đó, nồi nấu bếp từ phải đƣợc chế tạo từ các vật liệu nhƣ thép, gang, men sắt, thép không gỉ hoặc inox với bề mặt đáy phẳng và có đƣờng kính từ 10 cm. Chỉ khi dùng đúng nồi, bếp mới cho hiệu suất truyền nhiệt cao và ít gây tổn thất nhiệt.

- Không nên dùng các dụng cụ nấu nƣớng bằng thủy tinh, đồng, nhôm hoặc nồi có đáy cong hay lõm và đƣờng kính nhỏ hơn 10 cm cho bếp từ. Các loại nồi này sẽ không làm nóng đƣợc trên bếp từ hoặc có hiệu suất sinh nhiệt thấp; và khi nhiệt lƣợng tạo ra không đủ có thể khiến cuộn dây của bếp nóng lên, gây nguy hiểm cho bếp (chập mạch, cháy nổ).

- Mã hóa 0,1,2,9 Câu 3 :Cấu tạo của nồi dùng để nấu ăn khi ta sử dụng bếp từ có cấu tạo đáy khá dày gồm 5 lớp như hình vẽ. (NL vận dụng KT vào đời sống – mức giải thích)

Hình 2.2. Cấu tạo 5 lớp của nồi dùng cho bếp từ Trả lời: - Tiêu chí khi mua bếp từ là vì bếp có công suất lớn và lƣợng nhiệt dùng trực tiếp dùng để nấu ăn rất là lớn mà dòng Fu cô là nguyên nhân gây ra lƣợng nhiệt lớn đó, dòng điện Fuco phải có cƣờng độ lớn.

- Muốn vậy thì hiện tƣợng cảm ứng xảy ra tại đáy nồi phải mạnh. Vì vậy đáy nồi phải nhiều lớp thì hiện tƣợng cảm ứng mới mạnh đƣợc.

- Mã hóa 0,1,2,9 Câu 4: Nhiệt lượng sinh ra ít nhiều sẽ phụ thuộc vào các yếu tố nào ?(NL vận dụng KT vào thực tiễn – mức phân tích ) 28

Trả lời : - Cƣờng độ từ trƣờng - Tốc độ biến thiên từ trƣờng - Diên tích đáy nồi  Mã hóa 0,1,2,9 Câu 5 :Bếp từ Munchen MC 200i công suất định mức là 2100W, đun sôi 2 lít nước từ 20 độ C đến 95 độ C trong vòng 5,3 phút biết nhiệt dung riêng của nước 4200J/kg. (NL tính toán) (http://beptunhapkhau.com/bep-dien-tu-munchen-mc-200i) a. Tính nhiệt lƣợng do dòng Fuco tỏa ra để đun nóng nƣớc ? b. Tính nhiệt lƣợng thực tế của bếp từ c. Nếu hằng ngày, sử dụng bếp từ để nấu 6 lít nƣớc thì số tiền điện phải trả cho việc sử dụng bếp từ trong 30 ngày là bao nhiêu ( biết mức giá bán lẻ bình quân là 1.622 đồng / Kwh) Trả lời: a.Nhiệt lƣợng do dòng Fuco tỏa ra để đun nƣớc nóng là

Q

m.c. t = 2.4200.75 = 630 KJ

b.Nhiệt lƣợng thực tế : H = 95% , Qthực tế = Q. H= 630 . 95% = 598,5 KJ c.Số tiền điện tối đa phải trả là : A = P.t = 2100 .

5, 3 .30= 16695 W.h= 16,695 KW.h 60

T = 16,695 . 1662 = 27747,09 ( đồng)  Mã hóa 0,1,2,9 Câu 6 : Hãy cho biết ưu, nhược điểm của bếp từ mà em thấy?(NL vận dụng KT vào thực tiễn – mức độ liên hệ, so sánh, kỹ năng tìm kiếm thông tin) Trả lời: Ƣu điểm: - Tốc độ nấu nhanh - Việc điều chỉnh nhiệt độ thực hiện bằng các mạch điện tử nên độ chính xác cao.

- Hiệu suất làm việc của bếp cao vì năng lƣợng đƣợc truyền trực tiếp đến nồi.

29

Nhƣợc điểm: - Chỉ có những loại nồi làm bằng vật liệu từ mới sử dụng đƣợc - Ảnh hƣởng đến sức khỏe và các thiết bị điện tử khác - Mã hóa 0,1,2,9 TÌNH HUỐNG 2 : MÁY PHÁT ĐIỆN XOAY CHIỀU

Hình 2.3. Máy phát điện xoay chiều công nghiệp Máy phát điện xoay chiều về cơ bản là một thiết bị biến đổi cơ năng thành điện năng tạo ra xuất điện động xoay chiều hay dòng điện xoay chiều. Tuy nhiên ở đây ta đề cập đến máy phát điện xoay chiều đơn giản nhất.Chúng bao gồm các bộ phận sau

Hình 2.4.Cấu tạo máy phát điện xoay chiều đơn giản Câu 1.Hãy dựa vào kênh hình, nêu các bộ phận có trong máy phát điện xoay chiều đơn giản?(NL tìm tòi và khám phá thế giới tự nhiên – mức độ quan sát, phân tích) Trả lời: - Nam châm vĩnh cửu - Khung dây bằng kim loại - Tay quay - Bộ cỗ góp gồm vành khuyên và chổi than 30

 Mã hóa 0,1,2,9 Câu 2: Quan sát video và đọc kênh thông tin sau đề biết được nguyên lí hoạt động của máy phát điện xoay chiều đơn giản? (NL vận dụng kiến thức vào TT – mức giải thích)

Hình 2.5.Hoạt động của máy phát điện xoay chiều Gồm một khung dây hình chữ nhật, 1 tay quay có khả năng quay nhanh. Nam châm vĩnh cửu với bề mặt lõm có thể tạo ra từ trƣờng mạnh. Hai vành khuyên đƣợc nối với khung dây nên quay cùng với khung dây. Hai chổi quét B 1 và B2 tiếp xúc và dẫn điện tử vành khuyên ra tải, có thể là điện kế hay điện trở sơn .Nêu nguyên lí hoạt động của máy phát điện xoay chiều?

Trả lời: - Khi khung dây xoay giữa hai cực nam châm, từ thông qua khung dây thay đổi liên tục, xuất hiện suất điện động cảm ứng trong khung dây.

- Suất điện động cảm ứng này sinh ra dòng điện cảm ứng chạy trong khung dây và qua điện kế, qua vành khuyên và qua chổi quét. Dòng điện đó là dòng điện xoay chiều.  Mã hóa 0,1,2,9 Câu 3.Có mấy cách làm xuất hiện dòng điện cảm ứng trong máy phát điện ?

(NL vận dụng KT vào thực tiễn – mức tổng hợp, phân tích) Trả lời: - Nam châm chuyển động cuộn dây đứng yên - Cuộn dây chuyển động nam châm đứng yên - Có thể cho cuộn dây và nam châm cùng chuyển động quay nhƣng quay ngƣợc chiều nhau.  Mã hóa 0,1,2,9 Câu 4: Dựa vào cách tạo ra dòng điện cảm ứng trong máy phát điện đơn giản, theo em có mấy loại máy phát điện xoay chiều đơn giản . So sánh đặc điểm giữa các loại máy này. (NL vận dụng KT vào thực tiễn – mức tổng hợp, phân tích) Trả lời: 31

Có hai loại máy phát điện xoay chiều : Một máy phát điện có nam châm là bộ phận đứng yên còn một máy phát điện là cuộn dây đứng yên - Giống nhau: Đều hoạt động dựa trên hiện tƣợng cảm ứng điện từ - Khác nhau : Các bộ phận quay hay bộ phận đứng yên của chúng khác nhau.  Mã hóa 0,1,2,9 Câu 5: Đây là đồ thị biểu diễn suất điện động cảm ứng. Giả sử khung dây quay một vòng chiều kim đồng hồ mất thời gian t. Nhận xét và mô tả quá trình (NL đọc hiểu)

Hình 2.6.Đồ thị suất điện động máy phát điện xoay chiều đơn giản Trả lời: - Là một đồ thị dạng hình sin -Tại t = 0, suất điện động bằng 0 (lúc này khung dây vuông góc với đƣờng sức từ -Tại t =1/4T, suất điện động đạt giá trị cực đại -Tại t = 1/2T, suất điện động bằng 0 -Tại t = 3/4T, suất điện động đạt giá trị cực đại nhƣng âm ( vì ngƣợc cƣc) -Tại t = T, suất điện động bằng 0  Mã hóa 0,1,2,9 Câu 6: Đọc thông tin sau và cho biết tại sao dòng điện cảm ứng trong máy phát điện lại là dòng điện xoay chiều?(NL đọc, hiểu) Ban đầu khung dây ABCD thẳng đứng với AB ở trên, CD ở dƣới. Hƣớng từ trƣờng từ trái qua phải. Khung dây quay nửa vòng theo chiều kim đồng hồ. Theo quy tắc bàn tay phải dòng điện sẽ chạy theo chiều DCBA, dòng điện sẽ chạy từ B 1 qua điện kế qua B2. Trong nửa vòng quay tiếp theo, cạnh AB di chuyển lên, CD di chuyển xuống. Dùng quy tắc bàn tay phải, xác định chiều dòng điện là ABCD từ B2 qua điện kế qua B1. Vì thế dòng điện cảm ứng đổi chiều mỗi nửa vòng quay.

32

Trả lời: Khi nam châm hoặc cuộn dây quay, từ thông xuyên qua tiết diện của cuộn dây tăng hoặc giảm luân phiên nên trong cuộn dây sẽ có dòng điện luân phiên đổi chiều: dòng điện xoay chiều.  Mã hóa 0,1,9 Câu 7.So sánh điểm giống và khác nhau giữa đinamo xe đạp và máy phát điện xoay chiều trong công nghiệp (NL vận dụng KT vào thực tiễn – mức độ liên hệ ,so sánh) Trả lời: Giống nhau: Đều có hai bộ phận chính là nam châm và cuộn dây Đều có một bộ phận quay và một bộ phận đứng yên Khác nhau: Máy phát điện xoay chiều trong

Đinamô xe đạp

công nghiệp

-Kích thƣớc nhỏ -Nam châm trong trƣờng hợp này là nam châm vĩnh cửu -Dòng điện tạo ra là dòng xoay chiều 1 pha, công suất nhỏ.

-Kích thƣớc lớn -Nam châm trong trƣờng hợp này là nam châm điện.

-Tạo ra dòng điện là dòng điện xoay chiều 3 pha có công suất lớn.

 Mã hóa 0,1,2,9 Câu 8: Chế tạo máy phát điện bằng các dụng cụ sau(NL vận dụng KT vào thực tiễn - mức độ cao) - Đĩa CD, - Motor nhỏ, - Dây chun và một bóng LED Bước 1:Tạo giá đỡ

33

Bước 2: Lấy hai đĩa CD đặt song song nhau, cố định chúng lại với nhau bằng băng dính rồi trên mặt đĩa gắn một tay cầm

Bước 3: Gắn đĩa vào giá đỡ rồi cố định sao cho dùng tay quay có thể xoay được đĩa

Bước 4: Sử dụng cục mô tơ cỡ 3V, gắn trên miếng gỗ nằm ngang, rồi dùng dây chun vòng qua như hình vẽ.

Bước 5: Gắn một bóng đèn led nhỏ cỡ 3 V, rồi quay đĩa CD, quan sát sự phát sáng của bóng đèn.

TÌNH HUỐNG 3: PHANH ĐIỆN TỪ Phanh điện từ là ngày nay đƣợc sử dụng phổ biến trong các loại phƣơng tiện giao thông hạng nặng.Hệ thống phanh điện từ đƣợc mô phỏng đơn giản qua mô hình ví dụ dƣới đây 34

Quan sát video

Hình 2.7. Mô phỏng phanh điện từ Câu 1: Cho biết tên gọi các vật dụng có trong video và mô tả hiện tượng thí nghiệm (NL tìm tòi và khám phá khoa học tự nhiên dưới góc độ VL – mức độ dự đoán, phân tích) Trả lời: - Vật dụng : Hai đĩa kim loại đƣợc cố định gắn đồng trục với nhau đóng vai trò là hai bánh xe, một vật dụng đóng vai trò là nam châm điện - Khi phƣơng tiện hạng nặng đang di chuyển thì ta đƣa một vật là nam châm điện tiếp xúc với bánh xe thì ngay lập tức bánh xe giảm dần tốc độ quay rồi dừng hẳn.  Mã hóa 0,1,2,9 Câu 2: Giải thích hiện tượng trên (NL vận dụng kiến thức vào thực tiễn – mức giải thích) Trả lời: - Khi cung cấp dòng điện cho miếng nhôm, lập tức nó trở thành nam châm điện. Trong thể tích miếng kim loại nhôm xuất hiện những dòng điện cảm ứng – những dòng điện Fu –cô. T - Theo định luật len – xơ, những dòng điện cảm ứng này luôn có tác dụng chống lại sự chuyển dời, vì vậy khi đƣa miếng kim loại tiếp xúc với bánh xe thì trên bánh xe xuất hiện những lực từ có tác dụng cản trở chuyển động gọi là lực hãm điện từ làm bánh xe ngừng quay.  Mã hóa 0,1,2,9 Câu 3: Để sinh ra dòng điện Fu- cô cần điều kiện gì? (NL vận dụng kiến thức vào thực tiễn – mức độ hiểu) Trả lời: - Mục đích là làm từ thông biến thiên nên có 3 cách 35

- Từ trƣờng biến thiên, khối kim loại cố định - Từ trƣờng không đổi, khối kim loại chuyển động (trƣờng hợp phanh điện từ khối kim loại chuyển động quay) - Cả hai cùng thay đổi  Mã hóa 0,1,2,9 Câu 4:Học sinh lớp 11A3 Việt Trinh trường THPT Krong No huyện Krong No đã sáng chế ra phanh điện từ hàm hạn chế tình trạng mất phanh mỗi khi đi đèo, Trinh đã thay các cuộn dây chyển động của từ trường bằng một đĩa kim loại dày và đặc. So với phanh cơ, người ta dùng lực ma sát giữa một chi tiết đứng yên so với chi tiết chuyển động. Vận dụng kiến thức đã học, em hay lí giải sự thay đổi trong sáng kiến này.(NL vận dụng kiến thức thực tiễn – mức độ quan sát, phân tích) Trả lời: - Khi thay các cuộn dây chuyển động trong từ trƣờng bằng một đĩa kim loại dày và đặc thì lực ma sát đã đƣợc thay bởi lực điện từ - Dòng Fuco sinh ra trong đĩa kim loại sẽ lớn hơn rất nhiều so với cuộn dây.

Kích thƣớc nhỏ gọn hơn và đảm bảo an toàn tác dụng của bộ phanh - Chi tiết chuyển động quay ở đâylà đĩa kim loại đặc liền khối nên lực li tâm không thể tách rời các phần của đĩa và gây nên hiện tƣợng va quẹt hƣ hỏng, cháy nổ ít.  Mã hóa 0,1,2,9 TÌNH HUỐNG 4: SẠC KHÔNG DÂY ĐIỆN THOẠI SAM SUNG Câu 1: Cho hình ảnh, cho biết tác dụng của thiết bị trên (hoặc điện thoại trên đang ở chế độ gì? Tại sao? (NL tìm tòi và khám phá thế giới tự nhiên dưới góc độ vật lí –mức độ quan sát, KN dự đoán)

Hình 2.8. Sạc điện thoại không dây Trả lời: - Dụng cụ có dạng bán cầu là cục sạc điện thoại.

36

- Điện thoại đang ở chế độ sạc pin, vì mặt sau của điện thoại đƣợc tiếp xúc với mặt của dụng cụ đƣợc cho là cục sạc điện thoại và không có thiết bị dây nối giữa điện thoại và cục sạc.  Mã hóa 0,1,2,9 Câu 2: Đọc văn bản, từ đó dự đoán nguyên tắc hoạt động của sạc không dây?

Từ đó vẽ sơ đồ nguyên tắc cấu tạo của thiết bị (mạch sạc không dây)?(NL đọc hiểu, NL vận dụng kiến thức vào thực tiễn – mức giải thích) Sạc không dây là gì?

Sạc không dây – wireless charging là công nghệ ứng dụng cảm ứng điện từ cho việc sạc pin thiết bị điện tử mà không gần củ sạc, dây cáp sạc. Để thực hiện việc sạc pin cho thiết bị mà không cần cáp nối. Để sử dụng, bạn chỉ cần đặt smartphone, tablet lên một tấm sạc cảm ứng.

Cấu tạo của cục sạc không dây thông thƣờng Bộ sạc cảm ứng gồm hai cuộn dây cảm ứng chính. Một đƣợc đặt trong "đế sạc" và chịu trách nhiệm tạo ra một dòng điện xoay chiều từ bên trong. Phần còn lại nằm trong các thiết bị di động cần sạc nhƣ điện thoại thông minh, máy tính bảng…

Các cuộn dây có thể ở trong hình dạng một tấm phẳng gắn vào điện thoại, một mạch nhúng bên trong điện thoại, hoặc vỏ kiêm pin thay thế có một cuộn dây sạc bên trong. Cùng với nhau, hai cuộn dây này tạo nên một biến áp điện.

Trả lời: Khi nguồn điện vào đế sạc đƣợc bật lên, dòng điện xoay chiều chạy qua và tạo ra một trƣờng điện từ (một từ trƣờng thay đổi) xung quanh cuộn dây sơ cấp. Khi cuộn dây thứ cấp (cuộn dây nhận đƣợc đặt trong các điện thoại thông minh) đến đủ gần, một dòng điện đƣợc tạo ra trong cuộn dây.

Dòng điện xoay chiều chạy qua cuộn dây trong điện thoại thông minh sẽ đƣợc chuyển thành dòng điện một chiều bởi các mạch thu. Dòng điện một chiều đƣợc tạo ra theo cách này cuối cùng sẽ đƣợc sử dụng để sạc pin điện thoại thông minh.

Hình 2.9. Mô phỏng quá trình sạc không dây 37

Câu 3:Dựa vào các kênh thông tin vừa rồi, hãy nêu những ưu, nhược điểm của sạc không dây, hãy nêu sự giống nhau giữa sạc không dây và bếp điện thông thường mà em quan sát được? (NL vận dụng KT vật lý vào thực tiễn – mức liên hệ, so sánh, KN tìm kiến thông tin) Trả lời: - Ƣu điểm đầu tiên, dễ thấy nhất chính là chúng ta không cần đến bộ sạc truyền thống với củ sạc, dây nối khá lằng nhằng. Tuy nhiên, vẫn tồn tại nhiều nhƣợc điểm khiến ngƣời dùng đắn đo. Trong quá trình sạc pin không dây, sẽ có một lƣợng điện năng bị thất thoát dẫn đến hiệu năng thấp hơn, tốn nhiều thời gian hơn. Giống nhƣ bếp từ, một phần năng lƣợng nhiệt sẽ bị thất thoát ra ngoài trong lúc nấu dẫn đến hiệu suất thấp .Ngoài ra, sạc không dây vẫn cần sự hỗ trợ của các cuộn dây cảm ứng có kích cỡ khá lớn.

- Do đó, trong lƣơng lai, tăng phạm vi truyền dẫn và nhỏ gọn tối đa trong thiết kế chính là những mục tiêu giúp tạo ra cuộc cách mạng thực sự cho công nghệ đầy tiềm năng này.  Mã hóa 0,1,2,9 Câu 4: Liệu những bộ sạc cảm ứng này có an toàn? (NL vận dụng KT vật lý vào thực tiễn – mức liên hệ, so sánh, KN tìm kiến thông tin) Trả lời: - Chúng ta có xu hƣớng sợ những thứ phát ra "sóng" và "tín hiệu", và chúng ta luôn cho rằng chúng có hại theo một cách nào đó, chẳng hạn nhƣ lò vi sóng, bộ định tuyến Wi-Fi, và thậm chí cả điện thoại thông minh. Tuy nhiên, giống nhƣ hầu hết những thứ đƣợc liệt kê, bộ sạc cảm ứng tuyệt đối an toàn.

- Trƣờng điện từ của bộ sạc cảm ứng tạo ra không đủ mạnh để làm hại con ngƣời. Trong thực tế, các bộ sạc này thậm chí còn an toàn hơn so với những bộ sạc thông thƣờng vì chúng không có dây, đồng nghĩa bạn đƣợc bảo vệ khỏi những cơ hội dù là nhỏ nhất của việc hứng chịu một cú sốc điện.  Mã hóa 0,1,2,9 Câu 5: Dưới đây là hình vẽ nguyên tắc hoạt động của thiết bị sạc không dây, hãy giải thích nguyên tắc hoạt động của nó?(NL vận dụng KT vào thực tiễn –mức độ tìm hiểu , phân tích thông tin)

38

Hình 2.10. Nguyên tắc hoạt động của sạc không dây Câu 6:Tiến hành thí nghiệm minh họa nguyên tắc hoạt động của pin sạc không dây (NL vận dụng KT vật lý vào đời sống ở mức độ cao-thiết kế vật dụng có tính năng tương tự)Quấn cuốn dây nối với đèn Led hoặc Vonkế, sau đó đặt lên trên mặt bếp từ, cho bếp hoạt động, quan sát hiện tượng và giải thích.

Câu 7: Chế tạo một pin sạc không dây đơn giản với pin và transistor điện trở và đèn LED.(NL vận dụng kiến thức vào thực tiễn – mức độ cao) Chắc bạn đã từng nghe đến công nghệ sạc không dây của một số dòng điện thoại thông minh hiện nay. Không cần phải bỏ ra nhiều chi phí, bạn vẫn có thể tự làm cho mình một mạch sạc không dây đơn giản chỉ với pin, transistor, điện trở và đèn LED. Hiển nhiên để làm đƣợc mạch này cũng cần phải có hai cuộn dây đồng (bộ thu và bộ phát). Khi đặt hai cuộn dây nằm trong khoảng cách từ 3cm trở lại thì bóng đèn LED vẫn sáng bình thƣờng.

Các nguyên, vật liệu, dụng cụ cần chuẩn bị: - Một transistor NPN (trong bài viết này sử dụng loại 2N3904, tuy nhiên bạn cũng có thể dùng loại BC337, BC547).

- Dây đồng đƣợc bọc cách điện (có thể tìm thấy loại dây này bên trong loa, bóng đèn hoặc nhiều thiết bị điện tử khác).

- Điện trở 1 kilo Ohm (điện trở này đƣợc sử dụng nhằm để bảo vệ transistor khỏi trƣờng hợp quá tải).

- Đèn LED siêu sáng.

- Một pin tiểu AA 1,5V (không nên sử dụng pin có điện áp cao hơn vì nó sẽ làm hỏng transistor).

- Và các dụng cụ cần thiết nhƣ: kéo hoặc dao, mỏ hàn và chì hàn, dụng cụ tuốt vỏ cho dây đồng.

39

Các bƣớc thực hiện: Bước 1: Quấn dây đồng Đầu tiên, bạn cần quấn cuộn dây đồng thứ nhất có số vòng khoảng 30, rồi đặt tên là cuộn A. Cuộn thứ hai cũng thực hiện quấn với đƣờng kính tƣơng tự và cũng có số vòng là 30 rồi đặt tên là cuộn B. Lƣu ý, đƣờng kính và số vòng dây trên các vòng dây là bằng nhau và cách làm bộ phát (transmitter), bộ nhận (receiver) chỉ cần kết nối hai đầu dây của cuộn A với đèn LED. Bước 2: Sơ đồ mạch điện

Bước 3: Sử dụng sơ đồ Tiếp theo, bạn chỉ cần chạm một đầu dây của cuộn B vào cực dƣơng của pin, kết nối cực âm của pin với Emitter của transistor. Bây giờ, bạn chỉ cần mang cuộn dây B đến gần cuộn A là bóng đèn LED sẽ sáng lên.

Có thể bạn quan tâm: Tự làm sạc không dây cho chuột wireless Tuy nhiên, trong quá trình làm mạch sạc này sẽ nảy sinh một số vấn đề nhƣ: -Transistor quá nóng thì bạn cần kiểm tra lại điện trở có phù hợp chƣa hoặc có thể tăng chỉ số của transistor.

40

-Đèn LED không sáng. Bạn cần phải kiểm tra kỹ lại các kết nối đến các cực của pin, đƣa hai cuộn dây lại gần nhau hơn nữa.

TÌNH HUỐNG 5: LÀM TAN CHẢY KIM LOẠI BẰNG TỪ TRƢỜNG BIẾN THIÊN Câu 1: Quan sát đoạn video sau, hãy cho biết dụng cụ có trong đoạn video, dự đoán quá trình thí nghiệm, hiện tượng thí nghiệm (NL tìm tòi và khám phá thế giới tự nhiên dưới góc độ VL– mức độ quan sát, phân tích)

Hình 2.11. Quá trình làm tan chảy kim loại bằng nam châm Trả lời: - Vòng dây đồng có đƣờng kính lớn, các cục kim loại - Quá trình thí nghiệm Cung cấp dòng điện xoay chiều cho vòng dây đó, rồi đƣa cục kim loại vào, một lúc sau cục kim loại nóng lên và phát sáng.  Mã hóa 0,1,9 Câu 2: Giải thích hiện tượng vừa xảy ra? (NL vận dụng kiến thức vào TT – mức giải thích) Trả lời : - Ban đầu có 1 sợi dây đồng đƣờng kính lớn uốn xoắn nhƣ hình phễu , 2 đầu cuộn dây đó cung cấp một dòng điện xoay chiều trong lòng ống dây.

- Dòng điện xoay chiều này tạo từ trƣờng biến thiên, cảm ứng lên khối kim loại đặt trong lòng nó. Trong khối kim loại cũng xuất hiện dòng điện cảm ứng với cƣờng độ lớn.

- Theo định luật Jun- lenxo, dòng điện này sinh nhiệt lớn làm nóng chảy khối kim loại.  Mã hóa 0,1,2,9 Câu 3: Tại sao khối kim loại lơ lửng trong lòng ống dây đồng đó ? (NL vận dụng KT – mức tổng hợp, phân tích)

41

Hình 2.12. Khối kim loại lơ lửng trong vòng đồng Trả lời: - Nguyên lý ở đây hoàn toàn rất đơn giản: các vật (có mômen từ) khi đặt vào từ trƣờng mà có sự phân bố không đồng nhất trong không gian thì sẽ có một lực từ tác động lên mômen từ của chính nó. Khi phân bố từ trƣờng hợp lý, nó sẽ tạo ra lực từ cân bằng với trọng lực và làm cho vật lơ lửng.  Mã hóa 0,1,2,9 Câu 4: Sau đây là sơ đồ mô tả hiện tượng cảm ứng khi nung chảy khối kim loại.Tại sao cuộn dây bên dưới cùng nhỏ, sau đó đường kính vòng lại tăng lên dần?

(NL nhận thức kiến thức vật lý – mức phân tích)

Hình 2.13.Sơ đồ mặt cắt ngang mô tả quá trình xảy ra hiện tượng cảm ứng điện trong quá trình nấu chảy kim loại Trả lời : - Từ trƣờng sinh ra tỉ lệ nghịch với bình phƣơng bán kính vòng dây, do đó vòng dây nhỏ bên dƣới tạo ra một từ trƣờng mạnh nhất và cứ thế giảm dần theo chiều tăng của bán kính.

- Cộng gộp lại ta sẽ có một vị trí mà từ trƣờng tính theo phƣơng thẳng đứng đạt cực đại  Mã hóa 0,1,2,9 Câu 5: Video trên có ý nghĩa gì trong thực tiễn? Cho biết ưu, nhược điểm của phương pháp này so với các phương pháp nấu chảy kim loại khác qua kênh thông 42

tin sau. (NL vận dụng KT vật lý vào thực tiễn – mức liên hệ, so sánh, KN tìm kiến thông tin) Ƣu điểm Lò điện cảm ứng trung tần có hiệu suất điện năng tốt, tiêu thụ điện năng thấp, bảo đảm sự kết hợp của kim loại và độ tinh khiết của hợp kim, đáp ứng mục đích sử dụng đa dạng trong nấu luyện, kích thƣớc tổng thể của lò nhỏ gọn và lợi thế quan trọng nhất là lò có thể nấu chảy liên tục với cƣờng độ làm việc cao. Có thể điều chỉnh điện năng lên đến giá trị tối đa tạo điều kiện để lựa chọn thời điểm nấu chảy thích hợp và giữ nhiệt độ định trƣớc.

Một số lò cảm ứng áp dụng kỹ thuật mới dùng chất bán dẫn silicon: Nó gần nhƣ loại bỏ hết quá trình oxy hóa bề mặt kim loại quý trong quá trình nấu chảy.

Ngoài ra, việc ứng dụng chất bán dẫn silicon đánh dấu sự cải tiến của lò cảm ứng, thay vào đó là đặc trƣng của hệ thống ống điện tử, đảm bảo chúng có tuổi thọ lâu hơn. Cuối cùng, chúng có mức tiêu thụ điện năng thấp hơn.

Nhƣợc điểm : Tạo ra quá nhiều nhiệt cho hợp kim trong một thời gian ngắn làm thay đổi sự cân bằng hóa học của hợp kim. Đối với trang sức, chỉ cần chọn tần số thấp khi sử dụng, cho nên không tận dụng hết công suất của lò. Ngay khi bắt đầu nóng chảy, khuyến cáo nên thiết lập cƣờng độ dòng điện có trị số cao nhất. Sau đó, khi nhiệt độ của hợp kim tăng lên, nên giảm dần cƣờng độ dòng điện trƣớc khi bắt đầu đúc.

Theo cách đó, các kim loại trong thành phần hợp kim có nhiệt độ nóng chảy thấp nhất không thể bốc hơi.

Trả lời: Đây chính là nguyên tắc để nấu chảy kim loại dùng điện từ trong ngành công nghiệp luyện kim. Thông thƣờng ngƣời ta dùng lò điện cảm ứng trung tần. Ƣu điểm: - Điện năng tiêu thụ thấp.

- Làm việc liên tục với cƣờng độ cao.

- Có thể điều chỉnh điện năng lên đến giá trị tối đa.

Nhƣợc điểm - Tạo ra nhiều nhiệt làm thay đổi tính chất hợp kim.

- Đối với vàng bạc, không tận dụng hết công suất của lò.

43

- Các thành phần trong hợp kim có nhiệt độ nóng chảy thấp nhất không thể bốc hơi.  Mã hóa 0,1,2,9 Câu 6: Tiến hành thí nghiệm với các dụng cụ có sẵn như ống dây đồng được uốn lại như video, nguồn điện xoay chiều có sẵn, các khối kim loại? từ đó xác định các thông số về điện áp, tần số của dòng điện xoay chiều và các thông số cuộn dây đồng (số vòng, đường kính) Câu 7: Khi làm thí nghiệm cần lưu ý các điều gì?(NLtìm tòi và khám phá thế giới tự nhiên dưới góc độ VL –mức độ quan sát, phân tích) - Dòng điện cao tần trong cuộn dây đồng dễ dàng bị hở nếu ta chạm tay trực tiếp vào khi làm thí nghiệm. Cần hết sức lƣu ý các biện pháp an toàn điện.

- Khối kim loại nóng chảy có thể đạt nhiệt độ hàng ngàn độ (tùy thuộc vào từng chất) vì thế nên cẩn thận kẻo bị bỏng hoặc lóa mắt khi nó nóng chảy và phát sáng.

- Không nên cố tạo thí nghiệm tại nhà nếu chƣa tìm hiểu kỹ hết những điều liên quan vì rất nguy hiểm cho chính mình và những ngƣời xung quanh.

TÌNH HUỐNG 6 : MÁY DÕ KIM LOẠI Máy dò kim loại, máy dò vàng, dò mìn thƣờng sử dụng công nghệ cảm ứng điện từ xuyên xuống đất để phát hiện ra sự biến thiên của từ trƣờng khi gặp một vật kim loại dƣới lòng đất gọi là sản phẩm máy dò kim loại dưới lòng đất. Còn đối với những loại máy dò kim loại cao cấp nhƣ máy dò 3D thì nó sử dụng công nghệ siêu cảm biến Sensor vì thế các máy dò 3D dùng để phát hiện các đối tƣợng ẩn dƣới lòng đất nhƣ: Hang động, hầm mộ, kho báu, kho tàng… sâu đến 20-25m. Đặc biệt có dòng máy sử dụng công nghệ quét sóng Radar tìm hiểu lòng đất cho độ sâu lên đến 40m.

Hình 2.14. Máy dò kim loại

44

Câu 1: Trên đây là hình ảnh của các bộ phận một máy dò kim loại đơn giản nhất , quan sát và cho biết tên các bộ phân của loại máy dò này.( NL tìm tòi và khám phá thế giới tự nhiên dưới góc độ VL –mức độ quan sát, phân tích) Trả lời: - Bộ thăng bằng: có nhiệm vụ giữ cho máy dò luôn ổn định khi ta sử dụng để quét, kiểm tra ngƣời hay dị vật chứa kim loại.

- Hộp điều khiển: có chứa các bộ phận nhỏ nhƣ mạch điện, loa, bảng điều khiển, pin và có thể bao gồm cả vi xử lí.

- Cán: là bộ phận kết nối giữa hộp điều khiển máy dò và cuộn dây, thƣờng có thể điều chỉnh dễ dàng để ngƣời dùng thoải mái nhất khi sử dụng.

- Cuộn dây dò: là bộ phận thực hiện nhận biết sự có mặt của kim loại.  Mã hóa 0,1,2,9 Câu 2: Hãy xem video sau và dự đoán nguyên tắc hoạt động của máy dò kim loại?(NL tìm tòi và khám phá khoa học tự nhiên – mức độ quan sát, dự đoán hiện tượng)

Hình 2.15. Quá trình hoạt động của máy dò kim loại Trả lời: - Máy dò hoạt động dựa trên nguyên tắc cảm ứng điện từ.

- Sau khi bật nguồn, ngƣời dùng sẽ di chuyển đầu dò của máy trong khu vực tìm kiếm. Máy sử dụng cuộn dây phát để tạo ra từ trƣờng và cuộn dây thu để tạo ra từ trƣờng cảm ứng.

- Khi có một mảnh kim loại ở trong khu vực thăm dò của máy dò kim loại thì khi điện từ trƣờng biến đổi sẽ sinh ra dòng điện cảm ứng, đƣa tín hiệu phản hồi về máy. Lúc này chúng ta có thể tìm kiếm đƣợc mảnh kim loại đó.  Mã hóa 0,1,2,9 Câu 3: Nêu ứng dụng của máy dò kim loại mà em biết ?(NL vận dụng KT vào thực tiễn ) 45

Trả lời: Máy dò kim loại đƣợc ứng dụng trong các lĩnh vực hàng không, khảo cổ học, địa chất.

- Ta thấy ngay ƣu điểm là có thể phát hiện đƣợc vàng bạc, kho báu, các vật dụng bằng kim loại bị thất lạc, bom hay các loại vũ khí khác.(1) - Ngoài ra máy dò kim loại cũng đƣợc sử dụng để phát hiện ra kim loại để gia cố bên trong, các miếng kim loại hay các dây kim loại đƣợc dấu bên trong tƣờng và trên sàn nhà.(2)  Mã hóa 0,1,2,9 Câu 4: Ngày nay xuất hiện máy dò kim loại cầm tay như hình vẽ. Loại máy này sử dụng nguồn năng lượng chính là pin, có thể phát hiện chính xác các kim loại rất nhỏ.Đọc kênh thông tin dưới đây

Hình 2.16. Máy dò kim loại bằng tay Em hãy nêu ưu, nhược điểm của loại máy dò tiện lợi này? (NL vận dụng KT vật lý vào thực tiễn – mức liên hệ, so sánh, KN tìm kiến thông tin) Hướng dẫn cách sử dụng 

Tháo nắp đậy ở tay cầm lắp pin theo đúng đầu jăc đƣợc –cái sau đó lắp nắp

trở lại nhƣ cũ 

Khi sử dụng chỉ việc bật công tắc on/of, đèn led xanh sẽ sáng lên là dùng để

kiểm tra;  

Khi phát hiện kim loại, thiết bị sẽ cảnh báo bằng âm thanh .

Lƣu ý không dùng nên tháo pin ra. Tránh dùng dƣới trời mƣa

Thông số kỹ thuật 

Chỉ 1 nút duy nhất tắt, mở nguồn (hoạt động) và rung



Độ nhạy rất cao



Chỉnh độ nhạy tự động (không cần điều chỉnh) 46



Kiểm tra và phát hiện các kim loại dạng trung bình là 22cm, dao lớn 15cm,

dao lam 7cm, nữ trang nhỏ nhất 2cm. 

Sử dụng pin 9V



Báo âm thanh & đèn LED hoặc sử dụng tính năng rung khi phát hiện kim loại



Báo đèn LED xanh khi mở nguồn (hoạt động tốt), đèn LED vàng nhạt khi

pin yếu, báo đèn LED đỏ khi phát hiện kim loại. 

Nhiệt độ làm việc : - 37°C - 70°C



Độ ẩm : 95%



Tần số hoạt động : 93KHz



Chỉnh độ nhạy : Tự động



Kích cỡ : Rộng 8.3cm x Dày 4.13cm x Dài 42cm x nặng 500g



Trọn bộ gồm: Máy, pin 9V

Trả lời: Ƣu điểm: - Máy dò kim loại cầm tay chỉ cần sử dụng một tay - Máy có bảo động bằng âm thanh. Độ nhay và độ chỉnh xác rất cao. Có thể phát hiện các kim loai rất nhỏ.

- Điện năng tiêu thụ của pin thấp, vào cỡ khoảng 1mA - Hệ thống quản lí pin liên tục giám sát tình trạng pin yếu nên không sợ hết pin Nhƣợc điểm: - Chỉ dò đƣợc những vật ở gần chứ sâu dƣới lòng đất thì không thể.

- Có thể hết pin trong lúc làm việc, ảnh hƣởng tới việc dò tìm kim loại.  Mã hóa 0,1,2,9 Câu 5: Chế tạo máy dò kim loại đơn giản(NL vận dụng KT vào thực tiễn – mức độ cao – thiết kế dụng cụ có tính năng tương tự) Trả lời: Với những dụng cụ đơn giản nhƣ: - Một chiếc Radio nhỏ có băng tần AM - Một chiếc máy tính bỏ túi - Một Hộp đựng đĩa CD Cách làm Bƣớc 1. Dán Radio vào một mặt của hộp đĩa CD. 47

Bƣớc 2. Dán máy tính bỏ túi vào mặt kia của hộp đĩa CD.

Bƣớc 3. Bật nguồn máy tính, bật nguồn cho Radio.

Bƣớc 4. Chuyển Radio sang băng tần AM và vặn sóng đến tần số nào có tiếng "rồ" to nhất.

Bƣớc 5. Gập hộp đĩa lại cho đến khi nào tiếng rồ trên Radio "đổi giọng"

Bƣớc 6. Giữ nguyên độ gấp đó và xoay mặt có máy tính bỏ túi xuống đất để bắt đầu dò, khi đụng kim loại thì tần số thay đổi và bạn có thể nghe thấy tiếng rồ thay.

48

2.3. Ý tƣởng sử dụng các bài tập PISA trong dạy học chƣơng “cảm ứng điện từ” – vật lí lớp 11 2.3.1. Trong hoạt động dạy của giáo viên GIÁO ÁN TIẾT BÀI TẬP CHƢƠNG V. CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ I. ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH - Củng cố lại các kiến thức về hiện tƣợng cảm ứng điện từ, hiện tƣợng tự cảm, suất điện động tự cảm. Hƣớng dẫn HS vận dụng các kiến thức này để giải một số bài toán cơ bản liên quan.

- Rèn luyện kĩ năng giải bài tập cho HS thông qua các thiết bị dụng cụ ứng dụng hiện tƣợng cảm ứng điện từ thực tế.

II. CHUẨN BỊ 1.Giáo viên - Các bài tập thông thƣờng trong chƣơng trình học phổ thông để học sinh nắm lại các kiến thức lí thuyết và sử dụng thành thạo các công thức có trong chƣơng.

- Bài tập theo chủ để với một chủ đề là một thiết bị thực tiễn trong cuộc sống (bếp từ).

2. Học sinh: - Các kiến thức trọng tâm của chƣơng - Hiểu biết về thiết bị bếp từ thông qua các nguồn tài liệu.

Nội dung ghi bảng: BÀI TẬP HIỆN TƢỢNG CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ (CHỦ ĐỀ BẾP TỪ) I.Ôn tập kiến thức: II.Tìm hiểu hoạt động của bếp từ: 1.Cấu tạo của bếp từ 2.Nguyên tắc hoạt động của bếp từ 3.Đặc điểm của bếp từ: -Dòng điện hoạt động trong thể tích nồi -Công suất hoạt động - Ƣu, nhƣợc điểm của bếp III. Phiếu học tập (bài tập tình huống “bếp từ”)

49

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: Hoạt động 1: Ôn tập kiến thức (15 phút) HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN

HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH

- GV tổng hợp lại kiến thức cũ:

- HS trả lời :

1. Hiện tƣợng cảm ứng điện từ là gì?

1.Mỗi khi từ thông qua mạch kín (C) biến thiên thì trong mạch kín (C) xuất hiện một dòng điện gọi là dòng điện cảm ứng. Hiện tƣợng xuất hiện dòng điện cảm ứng trong (C) gọi là hiện tƣợng cảm ứng điện từ

2. Thế nào là dòng điện Fu-cô?

2. Dòng điện cảm ứng cũng cuất hiện

-Nêu lợi ích và tác hại của dòng điện Fu- trong các khối kim loại khi những cô trong thực tế

khối này chuyển động trong một từ trƣờng hoặc đƣợc đặt trong một từ trƣờng biến thiên theo thời gian.

Những dòng điện cảm ứng đó gọi là dòng điện Fu – cô * Ƣu điểm: ứng dụng trong các bộ phanh điện từ của những ô tô hạng nặng, trong một số lò tôi kim loại,…

Bài 1. Một cuộn dây hình trụ gồm 10 * Nhƣợc điểm : gây hiệu ứng tỏa nhiệt vòng dây, diện tích mỗi vòng dây là Jun – Lenxo.

20cm2. Cuộn dây đƣợc đặt trong từ trƣờng đều ( B = 0,5T ) sao cho đƣờng sức từ hợp với mặt phẳng qua vòng dây một góc 300. a. Tính từ thông qua mỗi vòng dây. b. Tính từ thông qua cuộn dây.

Bài 2. Một ống dây dài 20cm gồm 1000 vòng, cho dòng điện I = 10A chạy qua ống.

50

a. Tính cảm ứng từ trong lòng ống. b. Tính từ thông qua ống dây, biết diện tích mỗi vòng dây của ống là 20cm2.

Hoạt động 2: Tìm hiểu chủ đề “Bếp từ” (15 phút) HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN

HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH

-GV đƣa hình ảnh cấu tạo ngoài và trong về bếp từ cho HS quan sát - HS sau khi tìm hiểu các tài liệu: - Bếp điện từ đƣợc cấu tạo từ các bộ phận cơ bản sau : - Mặt bếp: làm bằng sứ thủy tinh cao cấp chịu đƣợc nhiệt độ cao và chịu đƣợc va chạm.

- Cuộn dây tạo từ trƣờng: là một cuộn dây phẳng dạng đĩa đặt bên dƣới mặt bếp.

- Mạch điện tử công suất: gồm nhiều linh kiện điện tử phức tạp có khả năng tăng giảm biên độ của dòng điện xoay chiều, có khả năng thay đổi tần của dòng điện đi vào cuộn dây - Bảng điều khiển: gồm các nút chức năng để đặt chức năng và điều khiển chế độ làm việc của bếp các nút chức năng để đặt chức năng và điều khiển chế độ làm việc của bếp.

- GV yêu cầu HS giải thích hiện tƣợng - HS trả lời câu hỏi cảm ứng xuất hiện xuất hiện trong bếp - Khi cho một dòng điện thay đổi tần số từ hay nói cách khác nêu nguyên lí hoạt vào cuộn dây, cuộn dây sinh ra từ động của bếp từ

trƣờng dao động, từ trƣờng này xuyên 51

qua mặt bếp đến đáy nồi bằng chất sắt từ. Do từ trƣờng này biến đổi nên trong đáy nồi sinh ra một dòng điện xoáy (dòng Foucault) và phát sinh nhiệt tức thời. Một cách gần đúng có thể coi tất cả từ thông hƣớng thẳng góc với mặt bếp để xuyên lên đáy nồi.

- HS trả lời -GV nhận xét.

1. Vì nồi đó là loại nồi chuyên dụng, nồi làm bằng vật liệu nhiễm từ.

-GV: tại sao cấu tạo của nồi dùng để nấu ăn khi ta sử dụng bếp từ có cấu tạo đáy khá dày gồm 5 lớp nhƣ hình vẽ.

Hãy giải thích tại sao khi mua bếp từ luôn có nồi inox kèm theo? (yêu cầu HS không được ghi lại trong quá trình GV giảng giải)

Tiêu chí khi mua bếp từ là vì bếp có công suất lớn và lƣợng nhiệt dùng trực tiếp dùng để nấu ăn rất là lớn mà dòng Fu cô là nguyên nhân gây ra lƣợng nhiệt lớn đó, dòng điện Fuco phải có cƣờng độ lớn. Muốn vậy thì hiện tƣợng cảm ứng xảy ra tại đáy nồi phải mạnh. Vì vậy đáy nồi phải nhiều lớp thì hiện -HS ghi nhận.

tƣợng cảm ứng mới mạnh đƣợc.

-GV yêu cầu HS nhắc lại công thức tính

52

nhiệt lƣợng tỏa ra

-HS: Q = m.c. t

-GV phát bộ câu hỏi bài tập theo chủ đề “Bếp từ”.

Hoạt động 3 : Thực hành bài tập theo chủ đề “Bếp từ”.

IV.NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN Phiếu học tập 2.3.2. Trong hoạt động kiểm tra học sinh Tình huống

Ý tƣởng sử dụng trong bài học

Tình huống 1: Bếp từ

Củng cố mục IV. Dòng điện Fu –cố (câu 1) Làm bài tập kiểm tra (Câu 1, câu 2, câu 3, câu 4, câu 5

Tình huống 2: Máy phát điện xoay Làm bài kiểm tra trƣớc khi vào bài mới chiều (đơn giản, lớp 9 đã học)

lớp 12. Máy phát điện

Tình huống 3: Phanh điện từ Tình huống 4: Sạc không dây điện Tiết bài tập sau bài từ thông. Cảm ứng thoại Sam Sung

điện từ

Tình huống 5 Củng cố bài học sau mục IV, giáo dục môi trƣờng (câu 1, câu 2,câu 4) Minh họa TÌNH HUỐNG: BẾP TỪ Ngày nay công nghệ ngày càng phát triển hiện đại, những dụng cụ thiết bị trong gia đình nhờ đó mà ngày càng đƣợc cải tiến và nâng cao. Bếp từ đƣợc coi là một bƣớc ngoặt quan trọng . Không chỉ đƣợc sủ dụng ngày càng phổ biến, nó còn đƣợc xếp vào các thiết bị an toàn và nên sử dụng.

Thành phần quan trọng nhất trong của bếp từ là mạch công suất và cuộn cảm .

Các loại nồi có thể sử dụng là các loại nồi làm bằng vật liệu sắt, thép, nhôm.

Bếp hoạt động dựa trên hiện tƣợng cảm ứng điện từ. Hiệu suất sử dụng của bếp rất cao 90% có thể điều chỉnh mức độ.

53

Câu 1: Bếp có một cuộn dây để tạo nên từ trường biến thiên. Hãy giải thích nguyên lí hoạt động của bếp từ.(NL vận dụng kiến thức vào thực tiễn – mức độ giải thích ) …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………

Câu 2 : Tại sao khi mua bếp từ lại phải kèm theo nồi ?(NL vận dụng KT vào thực tiễn – mức phân tích) …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………

Câu 3 :Cấu tạo của nồi dùng để nấu ăn khi ta sử dụng bếp từ có cấu tạo đáy khá dày gồm 5 lớp như hình vẽ. (NL vận dụng KT vào đời sống – mức giải thích)

54

…………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………

Câu 4: Nhiệt lượng sinh ra ít nhiều sẽ phụ thuộc vào các yếu tố nào ?(NL vận dụng KT vào thực tiễn – mức hiểu biết) …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………

Câu 5 :Bếp từ Munchen MC 200i công suất định mức là 2100W, đun sôi 2 lít nước từ 20 độ C đến 95 độ C trong vòng 5,3 phút biết nhiệt dung riêng của nước 4200J/kg. (NL tính toán) a. Tính nhiệt lƣợng do dòng Fuco tỏa ra để đun nóng nƣớc ? b.Tính hiệu suất của bếp từ c.Nếu hằng ngày, sử dụng bếp từ để nấu 6 lít nƣớc thì số tiền điện phải trả cho việc sử dụng bếp từ trong 30 ngày là bao nhiêu ( biết mức giá bán lẻ bình quân 55

là 1.622 đồng / Kwh) …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………

Câu 6 : Hãy cho biết ưu, nhược điểm của bếp từ mà em thấy?(NL vận dụng KT vào thực tiễn – mức độ liên hệ, so sán, kỹ năng tìm kiếm thông tin) …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………

CÁCH MÃ HÓA TÌNH HUỐNG : BẾP TỪ Ngày nay công nghệ ngày càng phát triển hiện đại, những dụng cụ thiết bị trong gia đình nhờ đó mà ngày càng đƣợc cải tiến và nâng cao. Bếp từ đƣợc coi là một bƣớc ngoặt quan trọng . Không chỉ đƣợc sủ dụng ngày càng phổ biến, nó còn đƣợc xếp vào các thiết bị an toàn và nên sử dụng.

Thành phần quan trọng nhất trong của bếp từ là mạch công suất và cuộn cảm .

Các loại nồi có thể sử dụng là các loại nồi làm bằng vật liệu sắt, thép, nhôm. Bếp hoạt động dựa trên hiện tƣợng cảm ứng điện từ. Hiệu suất sử dụng của bếp rất cao 90% có thể điều chỉnh mức độ.

56

Câu 1: Bếp có một cuộn dây để tạo nên từ trường biến thiên. Hãy giải thích nguyên lí hoạt động của bếp từ.(NL vận dụng kiến thức vào thực tiễn – mức độ giải thích ) Trả lời : -Vì dòng điện trong gia đình là dòng xoay chiều nên dòng điện chạy trong mạch công suất cũng là dòng xoay chiều .(1) - Khi có dòng điện biến thiên đi qua cuộn dây, xung quanh cuộn dây sẽ tạo nên từ trƣờng biến đổi, cảm ứng từ lên nồi làm bằng vật liệu dẫn từ (2) -Dòng điện chạy dƣới đáy nồi là dòng Fu –cô , theo định luật Jun –lenxo sinh ra lƣợng nhiệt lớn, nhiệt lƣợng đó sẽ làm chín các thức ăn bên trong nồi. (3) Mã hóa 0,1,2,9 + Mức tối đa : trả lời đầy đủ 3 ý

Mã 2

+ Mức chƣa đầy đủ : trả lời thiếu một trong 3 ý

Mã 1

+ Mức không đạt :có trả lời nhƣng khác hoàn toàn 3 ý trên không trả lời

Mã 0 hoặc

Mã 9

 Nếu HS đạt mức tối đa thì đánh giá HS đã đạt đƣợc năng lực đã đề ra, còn ở mức chƣa đầy đủ hoặc mức không đạt thì HS chƣa đạt đƣợc năng lực đã đề ra, tƣơng tự cho các câu với mã hóa nhƣ trên Câu 2 : Tại sao khi mua bếp từ lại phải kèm theo nồi ? (NL vận dụng KT vào thực tiễn – mức phân tích) Trả lời: - Bếp hoạt động dựa trên nguyên lý sử dụng dòng điện từ để làm nóng trực tiếp nồi nấu. Do đó, nồi nấu bếp từ phải đƣợc chế tạo từ các vật liệu nhƣ thép, gang, men sắt, thép không gỉ hoặc inox với bề mặt đáy phẳng và có đƣờng kính từ 10 cm.

(1) -Chỉ khi dùng đúng nồi, bếp mới cho hiệu suất truyền nhiệt cao và ít gây tổn thất nhiệt.(2) - Không nên dùng các dụng cụ nấu nƣớng bằng thủy tinh, đồng, nhôm hoặc nồi có đáy cong hay lõm và đƣờng kính nhỏ hơn 10 cm cho bếp từ. Các loại nồi này 57

sẽ không làm nóng đƣợc trên bếp từ hoặc có hiệu suất sinh nhiệt thấp; và khi nhiệt lƣợng tạo ra không đủ có thể khiến cuộn dây của bếp nóng lên, gây nguy hiểm cho bếp (chập mạch, cháy nổ).(3) Mã hóa 0,1,2,9 + Mức tối đa : trả lời đầy đủ 3 ý

Mã 2

+ Mức chƣa đầy đủ : trả lời thiếu một trong 3 ý

Mã 1

+ Mức không đạt :có trả lời nhƣng khác hoàn toàn 3 ý trên không trả lời

Mã 0 hoặc

Mã 9

Câu 3 :Cấu tạo của nồi dùng để nấu ăn khi ta sử dụng bếp từ có cấu tạo đáy khá dày gồm 5 lớp như hình vẽ. Hãy giải thích tại sao khi mua bếp từ luôn có nồi inox kèm theo?(NL vận dụng KT vào đời sống – mức giải thích)

Trả lời: Tiêu chí khi mua bếp từ là vì bếp có công suất lớn và lƣợng nhiệt dùng trực tiếp dùng để nấu ăn rất là lớn mà dòng Fu cô là nguyên nhân gây ra lƣợng nhiệt lớn đó, dòng điện Fuco phải có cƣờng độ lớn. Muốn vậy thì hiện tƣợng cảm ứng xảy ra tại đáy nồi phải mạnh. Vì vậy đáy nồi phải nhiều lớp thì hiện tƣợng cảm ứng mới mạnh đƣợc.

Mã hóa 0,1,9 +Mức tối đa: trả lời đầy đủ +Mức không đạt : trả lời sai

Mã 1 Mã 0 hoặc không trả lời

Mã 9

Câu 4: Nhiệt lƣợng sinh ra ít nhiều sẽ phụ thuộc vào các yếu tố nào ?

Trả lời : Cƣờng độ từ trƣờng (1) 58

Tốc độ biến thiên từ trƣờng (2) Diên tích đáy nồi (3) Mã hóa 0,1,2,9 + Mức tối đa : trả lời đầy đủ 3 ý

Mã 2

+ Mức chƣa đầy đủ : trả lời thiếu một trong 3 ý

Mã 1

+ Mức không đạt :có trả lời nhƣng khác hoàn toàn 3 ý trên không trả lời

Mã 0 hoặc

Mã 9

Câu 5 :Bếp từ Munchen MC 200i công suất định mức là 2100W, đun sôi 2 lít nước từ 20 độ C đến 95 độ C trong vòng 5,3 phút biết nhiệt dung riêng của nước 4200J/kg.K (NL tính toán) a.Tính nhiệt lượng do dòng Fuco tỏa ra để đun nóng nước ? b.Biết hiệu suất của bếp từ lag 95% thì nhiệt lượng thực tế cung cấp để đun sôi nước là bao nhiêu? c.Nếu hằng ngày, sử dụng bếp từ để nấu 6 lít nước thì số tiền điện tối đa phải trả cho việc sử dụng bếp từ trong 30 ngày là bao nhiêu ( biết mức giá bán lẻ bình quân là 1622 đồng / Kwh) Giải : Nhiệt lƣợng do dòng Fuco tỏa ra để đun nƣớc nóng là

Q  m.c.t = 2.4200.75 = 630 KJ Nhiệt lƣợng thực tế : H = 95% , Qthực tế = Q. H= 630 . 95% = 598,5 KJ Số tiền điện tối đa phải trả là : A = P.t = 2100 .

5, 3 .3 .30= 16695 W.h= 16,695 KW.h 60

T = 16,695 . 1662 = 27747,09 ( đồng ) Mã hóa 0,1,2,9 ++ Mức tối đa : viết đầy đủ công thức

Mã 2

+ Mức chƣa đầy đủ : viết sai một trong các công thức có mặt trong bài toán hoặc tính sai một trong các phép tính

Mã 1

+ Mức không đạt :tính sai hoàn toàn các ý trên Mã 9

59

Mã 0 hoặc không trả lời

Câu 6 : Hãy cho biết ưu, nhước điểm của bếp từ mà em thấy?(NL vận dụng KT vào thực tiễn – mức liên hệ, so sánh) Ƣu điểm: + Tốc độ nấu nhanh(1) + Việc điều chỉnh nhiệt độ thực hiện bằng các mạch điện tử nên độ chính xác cao.(2) + Hiệu suất làm việc của bếp cao vì năng lƣợng đƣợc truyền trực tiếp đến nồi.

(3) Nhƣợc điểm: + Chỉ có những loại nồi làm bằng vật liệu từ mới sử dụng đƣợc(4) + Ảnh hƣởng đến sức khỏe và các thiết bị điện tử khác(5) Mã hóa 0,1,2,9 + Mức tối đa : trả lời đầy đủ 5 ý

Mã 2

+ Mức chƣa đầy đủ : trả lời thiếu một trong 5 ý

Mã 1

+ Mức không đạt :có trả lời nhƣng khác hoàn toàn 3 ý trên không trả lời

Mã 0 hoặc

Mã 9

2.4. Xây dựng phiếu đánh giá thực nghiệm sƣ phạm PHIẾU ĐÁNH GIÁ VỀ CÁC TÌNH HUỐNG/BÀI TẬP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH THEO HƢỚNG TIẾP CẬN PISA CHỦ ĐỀ: CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ – VẬT LÝ 11 Với mục tiêu xây dựng được các tình huống/bài tập đánh giá năng lực học sinh trong dạy học môn Vật lý đáp ứng chương trình giáo dục phổ thông mới, chúng tôi thực hiện đề tài: “Xây dựng và thiết kế bài tập tiếp cận năng lực Pisa chương “cảm ứng điện từ” –vật lí 11”. Mong các thầy cô cho ý kiến đánh giá về chất lượng các tình huống/ bài tập đã biện soạn trong chủ đề. Các thầy cô vui lòng lựa chọn các phương án bằng cách đánh dấu “số theo mức độ thể hiện” các tình huống vào các ô trống.

Họ tên của thầy cô (không bắt buộc): …………………………………………

Nơi đang công tác/giảng dạy/học tập: ………………………………………

Chú thích về Mức độ thể hiện: 0- Hoàn toàn không

1 – một phần

2 – trung bình

60

3 – mức khá tốt

4 – mức rất tốt

TT

NỘI DUNG

Tình

Tình

Tình

Tình

Tình

Tình

huống 1

huống 2

huống 3

huống 4

huống 5

huông 6

I. Về nội dung 1.

Tính chính xác, khoa học Tính logic, phù

2.

hợp nội dung kiến thức chủ đề

3.

Tính thực tế, gần gũi với HS II. VỀ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG - Nội dung kiến thức phù hợp

4.

trình độ HS, có thể áp dụng vào dạy học

5.

- Khả

về

thời gian - Có

6.

thi thể

áp

dụng trong tiết dạy

bài

mới

hoặc kiểm tra III. TÁC DỤNG VỚI HỌC SINH - Tạo đƣợc sự 7.

hấp

dẫn,

lôi

cuốn học sinh - Phát

triển

năng lực giải 8.

quyết vấn đề và sáng tạo của HS - Phát triển NL

9.

nhận thức kiến thức Vật lý

10.

- Phát triển NL

61

vận dụng kiến thức vật lý vào thực tiễn.

- Phát triển NL 11.

năng lực thực nghiệm -

12.

Phát

triển

năng lực tính toán của HS - Phát

13.

triển

năng lực đọc hiểu của HS IV. VỚI GIÁO VIÊN - Thầy

(cô)

muốn sử dụng 14.

bài

tập

trong

này giảng

dạy.

- Thầy (cô)thấy sự 15.

cần

thiết

phải áp dụng bài

tập

trong

này giảng

dạy.

- Thầy

(cô)

không gặp khó 16.

khăn khi đƣa bài tập này vào giảng dạy Nếu gặp khó khăn thì đó là khó khăn gì?................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. Ý kiến đóng góp của quý thầy (cô) về nội dung về tình huống/câu hỏi: ................................ .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. ..................................................................................................................................................

Xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của quý thầy (cô)!

62

Đà Nẵng, ngày… tháng 4 năm 2018 Sinh viên thực hiện: Nguyễn Trà My

CHƢƠNG 3:

THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM 3.1. Mục đích của thực nghiệm sƣ phạm - Trên cơ sở các bài tập tình huống đã xây dựng đƣợc ở chƣơng 2, tối đã tiến hành thực nghiệm đánh giá chuyên gia nhằm đánh giá tính hứng thú của HS trong học tập chƣơng “cảm ứng điện từ” – vật lí 11 3.2. Nhiệm vụ của thực nghiệm sƣ phạm - Trong quá trình thực nghiệm sƣ phạm tôi thực hiện các công việc sau : - Khảo sát chất lƣợng bộ câu hỏi tình huống tiếp cận năng lực Pisa và tính khả thi của đề tài thông qua phiếu khảo sát ý kiến chuyên gia( lấy ý kiến của các giáo viên, học viên Cao học 3.3. Đối tƣợng thực nghiệm sƣ phạm - Khảo sát học sinh lớp 11 tại trƣờng THPT - Khảo sát lấy kiến chuyên gia( gồm các thầy cô giáo trƣờng TPHT Phan Châu Trinh, THPT Phan Thành Tài (Đà Nẵng), THPT Trƣờng Chinh( Kontum) 3.4. Phạm vi thực nghiệm sƣ phạm - Khảo sát 16 học viên Cao học chuyên ngành Lý luận và phƣơng pháp dạy học bộ môn Vật Lí - Một lớp 11 tại trƣờng THPT KonTum, tỉnh KonTum 3.5. Thời điểm thực nghiệm sƣ phạm - Khảo sát lấy ý kiến chuyên gia vào ngày 20,21/04/2018 - Khảo sát lớp 11 vào ngày 24/04/2018 3.6. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm  Tham khảo ý kiến chuyên gia  Thực nghiệm sƣ phạm tại trƣờng phổ thông

63

3.7. Tổ chức thực nghiệm sƣ phạm 3.7.1. Phương pháp khảo sát chuyên gia 3.7.1.1.Kết quả khảo sát Tình

Tình

Tình

Tình

Tinh

Tình

huống 1

huống 2

huống 3

huống 4

huống 5

huống 6

1

3.25

3,12

3,31

3,5

3,12

3,12

2

3,00

2,93

3,06

3,19

3,12

3,00

3

3,25

3,25

3,125

3,06

2,56

2,68

4

3

3,06

2,75

2,68

2,93

2,88

5

2,75

2,56

2,62

2,68

2,62

2,62

6

3,19

2,81

2,69

2,69

2,50

2,56

7

3,31

2,89

3,5

3,43

3,00

3,5

8

3,34

3,06

2,75

3,31

2,75

3,31

9

3,25

3,31

3,19

3,19

2,88

3,34

10

3,31

2,75

2,93

2,56

3,19

3,19

11

2,75

3,12

2,69

3,31

3,12

3,00

12

3,12

2,75

2,69

2,56

2,5

2,56

13

3

3

3,25

2,69

2,88

3,00

14

3,43

3,00

3,25

2,93

3,12

3,10

15

2,53

2,62

2,5

2,43

2,38

2,31

16

3,00

2,88

2,56

2,75

2,56

2,5

TC

3.7.1.2.Phân tích kết quả điều tra

Biểu đồ 3.1. Điểm trung bình tình huống 1 64

Đánh giá riêng : *Đối với tình huống 1 + Các TC đều cao hơn 2,5 (mức khá tốt) trong đó phải nói đến TC14 (các thầy cô muốn sử dụng bài tập này trong giảng dạy) nói lên việc thầy cô đánh giá tốt về tính khả thi của bài tập tình huống Về nội dụng: +TC1 (tính chính xác và khoa học) là TC cao nhất sau đó là TC3(tính thực tế và gần gũi). Vì bếp từ là một vật dụng đƣợc sử dụng rộng rãi gần đây và mang tính an toàn cao nên việc tìm hiểu nó sẽ giúp các em có cái nhìn rõ hơn về ý nghĩa của hiện tƣợng cảm ứng điện từ là một bƣớc ngoặt lịch sử trong việc cải tiến thiết bị trong gia đình.

Về tác dụng với HS: + TC7(tạo đƣợc sự hấp dẫn và hứng thú với HS) và TC8(phát triển năng lực giải quyết vấn đề của HS) là TC cao nhất ,bài tập không thoát li kiến thức nền tảng trong sách giáo khoa nhƣng mang tính mới lạ, thực tiễn nên đã hấp dẫn đƣợc học sinh, giúp phát triển các năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo của HS

Biểu đồ 3.2. Điểm trung bình tình huống 2 So với tình huống 1 thì tình huống 2 có ĐTB thấp hơn Đối với tình huống 2: Về nội dung: +TC3 đƣợc đánh giá cao vì máy phát điện đƣợc sử dụng phổ biến ở khắp mọi nơi, rất tiện lợi khi có vấn đề về điện đồng thời TC1 cũng đƣợc đánh giá tốt tức là bài tập tình huống đảm bảo tính chính xác, khoa học về mặt nội dung 65

Về khả năng áp dụng: +TC4 là TC cao nhất, nội dung có kiến thức phù hợp với HS lớp 12 nhƣng vì có phần thí nghiệm nên việc không đảm bảo thời gian là điều không thể tránh khỏi.

Về tác dụng với HS: +TC9 (phát triển NL nhận thức kiến thức VL)là TC cao nhất, kế tiếp là TC3( tính thực tế, gần gũi với HS) và TC11( phát triển NL thực nghiệm) Cho thấy ƣu điểm là phát triển toàn diện năng lực của HS nhƣng nhƣợc điểm là không đảm bảo về mặt thời gian Nhƣợc điểm là vì máy phát điện mặc dù đã học ở chƣơng trình THCS nhƣng vẫn khó với một số HS không nắm vững kiến thức, bài máy phát điện xoay chiều đƣợc nâng cao hơn ở chƣơng trình 12 nên phần bài tập tình huống này có thể áp dụng cả chƣơng trình 12

Biểu đồ 3.3. Điểm trung bình tình huống 3 Đối với tình huống 3 : Về nội dung: +TC1 là TC cao nhất, đảm bảo tính chính xác trong nội dung kế tiếp là TC3, mặc dầu phanh điện từ mới đƣợc sử dụng rộng rãi trong các xe tải cỡ lớn nhƣng nguyên lí của nó cũng xuất phát trên các kiến thức đã học, việc biết nhiều ứng dụng rộng rãi sẽ giúp HS nhận thức tốt hơn.

Về tác dụng với HS: +TC7 (tạo đƣợc sự hấp dẫn, lôi cuốn HS) là tiêu chí cao nhất, HS sẽ rất hứng thú khi đƣợc tiếp cận tình huống này.

66

Về giáo viên: +TC14 (thầy cô muốn sử dụng bài tập này trong giảng dạy) Ƣu điểm là giúp cho HS có hứng thú hơn với việc học tập Nhƣợc điểm là vì cấu tạo của phanh từ khá phức tạp nên việc giảng dạy

Biểu đồ 3.4. Điểm trung bình tình huống 4 Đối với tình huống 4: +TC4( tính chính xác và khoa học) là TC cao nhất, kế tiếp là TC 7( tạo đƣợc sự hấp dẫn và lôi cuốn với HS) Ƣu điểm là bài tập mang tính thực tiễn cao cho thấy công nghệ ngày một phát triển hiện đại, giúp cho HS có hứng thú học hơn

Biểu đồ 3.5. Điểm trung bình tình huống 5 67

Đối với tình huống 5 +TC15 (phát triển năng lực vận dụng KT vào thực tiễn) là TC cao nhất, kế tiếp là TC2 (tính logic, phù hợp với nội dung kiến thức chủ đề) và TC11 (phát triển NL thực nghiệm ở HS) Ƣu điểm là phát triển nhiều năng lực cho HS đặc biệt là năng lực vận dụng KT vào thực tiễn nhƣng việc đƣa vào giảng dạy có khó khăn về mặt thời gian.

Biểu đồ 3.6. Điểm trung bình tình huống 6 Đối với tình huống 6: +TC7 (tạo đƣợc sự hấp dẫn với HS) là TC cao nhất kế tiếp TC8 (phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo của HS), TC9 (phát triển năng lực nhận thức KT vật lí) Ƣu điểm là HS sẽ năm đƣợc kiến thức chủ yếu thông qua việc chế tạo dụng cụ thí nghiệm, bài tập mang tính mới laj sẽ giúp cho HS có cái nhìn tổng quát hơn nhƣng vẫn còn nhƣợc điểm là khả thi về mặt thời gian.

Nhận xét chung tất cả các tình huống Về mặt ƣu điểm: + Bộ bài tập mang tính thực tiễn cao, gần gũi với HS nên tạo đƣợc sự hấp dẫn, lôi cuốn HS, giúp HS đỡ nhàm chán khi phải liên tục giải quyết các bài tập mang tính chất lí tƣởng, không thực tế, giúp HS nắm bắt đƣợc các hiện tƣợng thực tế hơn trong cuộc sống, hiểu đƣợc ý nghĩa của việc học. + Bộ bài tập đã góp phần phát triển các năng lực giải quyết các vấn đề sáng tạo thông qua việc chế tạo thiết bị thí nghiệm, rèn luyện các kĩ năng thực hành 68

Về mặt nhƣợc điểm: + Có lẽ có khăn lớn nhất là về vấn đề thời gian và việc áp dụng các bài tập tình huống trong tiết học chỉ đƣợc thực hiện cho các lớp có học theo chủ đề +Vì việc tiếp thu giữa các HS là khác nhau nên gây khó khăn cho việc kiểm tra bài tập tập thể.

Nhìn chung nếu có thể các bài tập tình huống này nên đƣợc sử dụng trong việc dạy học và kiểm tra, giúp HS hoàn thiện hơn về các năng lực, và đặc biệt là việc học tập ngày một ý nghĩa hơn.

- Thực nghiệm sƣ phạm để đánh giá tính khả thi của các bài tập đã soạn thảo - Qua quá trình thực nghiệm sƣ phạm đã cho thấy những tính khả thi của đề tài, những ƣu điểm của đề tài khi áp dụng vào chƣơng trình lớp 11THPT rất thích hợp với lứa tuổi học sinh bây giờ, giúp học sinh làm quen việc tự chiếm lĩnh kiến thức, hình thành năng lực cần thiết thông qua quá trình học tập thông qua đó hình thành các kĩ năng để giải quyết các bài tập tốt hơn.

3.7.1.3.Một số ý kiến chuyên gia

Hình 3.1. Ý kiến của chuyên gia Về nhận xét trên , khi đƣa ra một đề xuất mới chắc hẳn không tránh khỏi những khó khăn và một trong nhũng khó khăn lớn nhất mà các thầy cô Cao học gặp là vấn đề thời giảng dạy, nguyên nhân có thể do trang thiết bị không phục vụ đủ cho mục đích dạy học và đặc biệt hơn là kiến thức của học sinh chƣa vững vàng, mức độ tiếp thu bài của các em là khác nhau. Dƣới những góp ý trên, tôi sẽ đính chính lại các câu hỏi một cách ngắn gọn và súc tích nhất, phù hợp về cả nội dung và kiến thức của các em, và cải thiện đƣợc vấn đề thời gian khi các em hoàn thành câu hỏi trong bộ bài tập tình huống.

Hình 3.2. Ý kiến của chuyên gia 69

Về nhận xét này, vì nội dung bài tập liên quan đến các thiết bị gần gũi trong cuộc sống nhƣng cấu tạo khá phức tạp, gây khó khăn cho học sinh. Nhƣng nếu bộ bài tập đƣợc lồng ghép vào các giáo án giảng dạy thì sẽ đƣợc quan sát qua các đoạn video mô phỏng các thiết bị, dụng cụ hay hiện tƣợng (làm tan chảy kim loại bằng nam châm). Nếu chỉ sử dụng bộ bài tập để kiểm tra thì vẫn có các hình ảnh cắt ghép từ các clip, học sinh vẫn có thể hình dung đƣợc hƣớng đi của các câu hỏi. Tôi sẽ cố gắng hoàn thiện lại các câu hỏi hơn nữa để có thể sử dụng các câu hỏi này đánh giá năng lực của các em.

3.7.2. Thực nghiệm sư phạm Đƣợc sự giúp đỡ của GVHD là TS. Phùng Việt Hải và Ban giám hiệu trƣờng THPT Kon Tum, tỉnh KonTum, đặc biệt là cô giáo Nguyễn Thị Ngọc Thủy – giáo viên bộ môn Vật lí khối lớp 11 đã giúp đỡ nên đề tài của tôi đã đƣợc tiến hành thực nghiệm sƣ phạm với kết quả thu đƣợc nhƣ sau.

- Giáo viên sử dụng bài tập tình huống “bếp từ” để kiểm tra kiến thức trọng tâm của chƣơng “cảm ứng điện từ” là hiện tƣợng cảm ứng điện từ TÌNH HUỐNG :BẾP TỪ Ngày nay công nghệ ngày càng phát triển hiện đại, những dụng cụ thiết bị trong gia đình nhờ đó mà ngày càng đƣợc cải tiến và nâng cao. Bếp từ đƣợc coi là một bƣớc ngoặt quan trọng . Không chỉ đƣợc sủ dụng ngày càng phổ biến, nó còn đƣợc xếp vào các thiết bị an toàn và nên sử dụng.

Thành phần quan trọng nhất trong của bếp từ là mạch công suất và cuộn cảm . Các loại nồi có thể sử dụng là các loại nồi làm bằng vật liệu sắt, thép, nhôm. Bếp hoạt động dựa trên hiện tƣợng cảm ứng điện từ. Hiệu suất sử dụng của bếp rất cao 90% có thể điều chỉnh mức độ.

Câu 1: Bếp có một cuộn dây để tạo nên từ trường biến thiên. Hãy giải thích nguyên lí hoạt động của bếp từ.(NL vận dụng kiến thức vào thực tiễn – mức độ giải thích )

70

………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………

Câu 2 : Tại sao khi mua bếp từ lại phải kèm theo nồi ?(NL vận dụng KT vào thực tiễn – mức phân tích) ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………

Câu 3 :Cấu tạo của nồi dùng để nấu ăn khi ta sử dụng bếp từ có cấu tạo đáy khá dày gồm 5 lớp như hình vẽ. (NL vận dụng KT vào đời sống – mức giải thích)

………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………

71

………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………

Câu 4: Nhiệt lượng sinh ra ít nhiều sẽ phụ thuộc vào các yếu tố nào ?(NL vận dụng KT vào thực tiễn – mức hiểu biết) ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………....

Câu 5 :Bếp từ Munchen MC 200i công suất định mức là 2100W, đun sôi 2 lít nước từ 20 độ C đến 95 độ C trong vòng 5,3 phút biết nhiệt dung riêng của nước 4200J/kg. (NL tính toán) a. Tính nhiệt lƣợng do dòng Fuco tỏa ra để đun nóng nƣớc ? b.Tính hiệu suất của bếp từ c.Nếu hằng ngày, sử dụng bếp từ để nấu 6 lít nƣớc thì số tiền điện phải trả cho việc sử dụng bếp từ trong 30 ngày là bao nhiêu ( biết mức giá bán lẻ bình quân là 1.622 đồng / Kwh) ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………

72

Câu 6 : Hãy cho biết ưu, nhược điểm của bếp từ mà em thấy?(NL vận dụng KT vào thực tiễn – mức độ liên hệ, so sánh, kỹ năng tìm kiếm thông tin) ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………

Một số hình ảnh từ thực nghiệm trong tiết bài tập Mặt tích cực

Hình 3.3. Lớp học trong tiết bài tập Nhận xét: Cô giáo Thủy đã phân chia lớp học theo nhóm Ƣu điểm: HS rèn luyện đƣợc kỹ năng làm việc nhóm, qua đó hỗ trợ nhau về kiến thức vì mức độ tiếp thu của các em là khác nhau.

Hình 3.4.Học sinh hăng say làm bài tập

73

Nhận xét: HS chăm chú làm bài tập cho thấy việc áp dụng bài tập mang tính thực tiễn cao này đã nâng cao sự hứng thú của các em hơn trong việc giải các bài tập có nội dung là các thiết bị trong đời sống, gần gũi với các em.

Hình 3.5.Học sinh trả lời câu 1 trong bộ tình huống Nhận xét: HS đã vận dụng đƣợc kiến thức về hiện tƣợng cảm ứng điện từ để nắm đƣợc nguyên tắc hoạt động của bếp từ thông qua việc trả lời đầy đủ các ý trong đáp án mà tôi đã đƣa ra.

Hình 3.3. Học sinh trả lời câu 5 trong bộ tình huống Nhận xét:Học sinh đã làm đƣợc câu bài tập thể hiện năng lực tính toán trong bộ tình huống cho thấy việc nắm vững kiến thức ở chƣơng trình THCS. Câu hỏi với thông số cụ thể, thực tế trong đời sống, giúp cho học sinh tiếp nhận chính xác hơn so với những bài tập hiện nay mang tính lí tƣởng, không thực tế. Cho biết hiệu suất làm việc của bếp từ là rất cao, có thể cao nhất so với các loại bếp hiện nay và mang tính an toàn cao.

74

Hình 3.4.Học sinh trả lời câu 6 trong tình huống Nhận xét:Ngày nay bếp từ đƣợc sử dụng khá rộng rãi nên nên HS sẽ dễ thấy đƣợc các ƣu và nhƣợc điểm của loại bếp này so với các loại bếp điện thông thƣờng hay bếp hồng ngoại.

Và sau đây là một vài hình ảnh cho việc hoàn thành các câu hỏi trong bộ bài tập

Hình 3.5.Học sinh hoàn thành các câu còn lại 3.8. Đánh giá kết quả thực nghiệm sƣ phạm  Tham khảo ý kiến chuyên gia: sau khí lấy đƣợc ý kiến của các thầy cô giáo tại cả trƣờng THCS và THPT đã thấy đƣợc mặt tích cực và mặt hạn chế của bộ bài tập tình huống, qua đó rút kinh nghiệm để chỉnh sửa lại nội dung phù hợp với năng lực HS và giúp GV có thể sử dụng bài tập này trong việc học tập và giảng dạy.  Thực nghiệm tại trƣờng THPT: Mặc dù phạm vi thực nghiệm đƣợc thực nghiệm trên 1 lớp khối 11 à bài tập còn nhiều kiến thức khác ngoài cuộc sống yêu cầu HS phải quan sát trong đời sống đôi khi gây khó khăn cho hoàn thành các câu hỏi nhƣng đã cho thấy việc đƣa bài tập mang tính thực tiễn cao này đã gây đƣợc sự hứng thú cao cho HS, giúp HS nắm đƣợc kiến thức và hiểu đƣợc ý nghĩa của việc vận dụng kiến thức đó vào cuộc sống. Và bài tập còn nhiều kiến thức khác ngoài cuộc sống yêu cầu HS phải quan sát trong đời sống đôi khi gây khó khăn cho hoàn thành các câu hỏi.

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ Trong phạm vi giới hạn của đề tài, sau khi tiến hành nghiên cứu và thực nghiệm chúng tôi đã thu thập đƣợc kết quả nhƣ sau : - Làm sáng tỏ lý luận tổng quan về đánh giá năng lực học sinh của Pisa - Thiết kế đƣợc qui trình xây dựng bài tập tiếp cận Pisa 75

- Thiết kế đƣợc 6 tình huống bài tập chƣơng “Cảm ứng điện từ”- vật lí lớp 11 - Xây dựng đƣợc phiếu đánh giá chuyên gia về các bài tập tình huống Pisa đã thiết kế - Đánh giá đƣợc hiệu quả tính khả thi của các tình huống đã xây dựng đƣợc.

Thông qua kết quả thu đƣợc nêu trên, tôi cin kiến nghị nhƣ sau: - Bộ bài tập tình huống này nên đƣợc phổ biến rộng rãi hơn cho GV THPT và có thể cả GV THCS trên cả nƣớc.

- Mỗi GV có thể tự xây dựng cho mình 1 hệ thống bài tập tiếp cận năng lực của Pisa theo các tiêu chí nhƣ phiếu đánh giá ở trên.

- Có thể mỗi bộ tình huống này là một tiết dạy riêng theo chủ đề để giúp HS có cái nhìn thực tế hơn về cuộc sống ở mỗi chƣơng, mỗi phần trong chƣơng trình học Vật lí - Nên đƣa bộ bài tập tình huống vào đề kiểm tra cho các HS với năng lực khá, giỏi của mỗi lớp, mỗi trƣờng. Qua đó các thầy cô thƣờng xuyên chỉnh sửa bổ sung sau mỗi đợt kiểm tra đề bộ bài tập ngày càng tốt hơn, do kiến thức ngày một đƣợc cập nhật liên tục.

- Tôi hi vọng sản phẩm mà tôi đã xây dựng đƣợc cùng với sản phẩm của một số bạn SV cùng hƣớng nghiên cứu sẽ tạo ra một bộ BTTH có chất lƣợng, dày dặn, đáp ứng nhu cầu và là nguồn tham khảo cho giáo viên THPT, xa hơn nữa là đƣợc chia sẻ đến các hội nghị Khoa học, bài báo Khoa học để mọi ngƣời có thể biết đến và cùng nhau nghiên cứu, áp dụng nó vào dạy học, kiểm tra bộ môn Vật lí.

76

TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Lê Thị Mỹ Hà (2014), Tài liệu tập huấn Pisa 2015 và các dạng câu hỏi do OECD phát hành lĩnh vực Toán học, Hà Nội.

[2] Nguyễn Thị Phƣơng Hoa, Vũ Thị Kim Chi, Nguyễn Thùy Linh (2009), “Chƣơng trình đánh giá học sinh quốc tế (PISA) (Mục đích, tiến trình thực hiện, các kết quả chính)”, Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Hà Nội.

[3] Hoạt động của bếp từ ( http://bepmoi.vn/nguyen-ly-hoat-dong-cua-bep-dien-tu) [4] Nồi đi kèm với bếp từ (https://www.linkedin.com) [5] Cấu tạo nồi bếp từ (https://www.dienmayxanh.com/kinh-nghiem-hay/noi-inox3-day-5-day-la-gi-923582) [6] Ƣu và nhƣợc điểm của bếp từ [http://vuabepdep.vn/bai-viet-ve-bep-dien-tu/uudiem-va-nhuoc-diem-cua-bep-dien-tu.html] [7] Cấu tạo máy phát điện (https://www.youtube.com/watch?v=TKKPlnOBlK8) [8] Chế tạo máy phát điện (https://www.youtube.com/watch?v=0Br3d6Qhl1E) [9] Phanh điện từ (https://baomoi.com/nu-sinh-truong-huyen-sang-che-phanh-dientu/c/20918846.epi) [10]Sạc không dây (https://tiki.vn/tu-van/sac-khong-day-la-gi) [11]Cách làm sạc không dây (https://tutaylam.com/tu-lam-mach-sac-khong-daydon-gian-voi-pin-va-transistor) [12] Làm tan chảy kim loại bằng từ trƣờng biến thiên (https://ducthe.wordpress.com/2012/05/07/su-nong-chay-treo) [13]Máy dò kim loại ( https://maydokimloaiblog.wordpress.com)

77

Ý KIẾN CỦA NGƢỜI HƢỚNG DẪN Nhận xét: (Về chất lƣợng Khóa luận nếu cần) ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... Ý kiến: Đánh dấu (X) vào ô lựa chọn Đồng ý thông qua báo cáo



Không đồng ý thông qua báo cáo

 Đà Nẵng, ngày ... tháng 4 năm 2017 NGƢỜI HƢỚNG DẪN (Ký và ghi rõ họ tên)

78