XÂY DỰNG MỘT SỐ CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP LIÊN MÔN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC Ở CẤP THCS (2018)

LUẬN VĂN SIÊU CẤP CHANNEL

vectorstock.com/1593604

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection DẠY KÈM QUY NHƠN DISSERTATION PHÁT TRIỂN NỘI DUNG

XÂY DỰNG MỘT SỐ CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP LIÊN MÔN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC Ở CẤP THCS (2018) - NGUYỄN THỊ THẮM SƯ PHẠM HÓA HỌC TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐÀ NẴNG PDF VERSION | 2018 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG KHOA HÓA HỌC

NGUYỄN THỊ THẮM

XÂY DỰNG MỘT SỐ CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP LIÊN MÔN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC Ở CẤP THCS

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Đà Nẵng, 2018

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KHOA HÓA HỌC

NGUYỄN THỊ THẮM

XÂY DỰNG MỘT SỐ CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP LIÊN MÔN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC Ở CẤP THCS

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP Chuyên ngành: Sư phạm Hóa học Khóa học: 2014 – 2018

GVHD: Th.S Phan Văn An

Đà Nẵng, 2018

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

ĐẠI HỌC ĐÀ NẲNG

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐHSP

Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

KHOA HÓA NHIỆM VỤ KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP Họ và tên sinh viên : NGUYỄN THỊ THẮM Lớp

: 14SHH

1. Tên đề tài: “XÂY DỰNG MỘT SỐ CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP LIÊN MÔN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC Ở CẤP THCS” 2. Nội dung nghiên cứu: - Nghiên cứu lí luận của dạy học tích hợp, nguyên tắc thiết kế các chủ đề dạy học tích hợp.

- Nghiên cứu nội dung, cấu trúc SGK các bộ môn Lý, Hóa, Sinh, hiện hành để định hướng xây dựng nội dung dạy học tích hợp các chủ đề: “NHIÊN LIỆU HÓA THẠCH – HIỆN TẠI VÀ TƯƠNG LAI” và “KHÔNG KHÍ QUANH EM”.

- Thực nghiệm sư phạm nhằm tăng kiểm chứng giả thuyết khoa học của đề tài.

- Phân tích kết quả nghiên cứu thực nghiệm sư phạm và rút ra kết luận.

3. Giáo viên hướng dẫn: ThS. PHAN VĂN AN 4. Ngày giao đề tài: 01/10/2017 5. Ngày hoàn thành: 20/04/2018 Chủ nhiệm khoa (Kí và ghi rõ họ, tên)

Giáo viên hướng dẫn (Kí và ghi rõ họ, tên)

Sinh viên đã hoàn thành và nộp báo cáo cho khoa ngày tháng

năm 2018.

Kết quả điểm đánh giá:…………………………………………………………. Đà Nẵng, ngày

tháng

năm 2018.

CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG (Kí và ghi rõ họ, tên)

I

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành bài khóa luận này, lời đầu tiên em xin gửi lời biết ơn chân thành đến quý thầy cô giáo trong khoa Hóa học trường Đại học Sư Phạm – Đại học Đà Nẵng đã tận tình chỉ dạy, truyền đạt kiến thức cho em trong suốt 4 năm học tập tại trường. Với vốn kiến thức được tiếp thu trong quá trình học tập đã là nền tảng cho em trong quá trình nghiên cứu khóa luận, là hành trang để em bước vào đời một cách vững chắc và tự tin. Đặc biệt, em xin gởi lời cảm ơn sâu sắc đến Th.S Phan Văn An đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo em trong suốt thời gian thực hiện bài khóa luận “Xây dựng một số chủ đề tích hợp liên môn nhằm nâng chất lượng dạy học ở cấp THCS”.

Do thời gian nghiên cứu, tìm hiểu và do kiến thức còn hạn chế, bài khóa luận không tránh khỏi những thiếu sót. Em rất mong nhận được sự góp ý và thông cảm của thầy cô để bài khóa luận của em được hoàn thiện hơn.

Cuối cùng em xin kính chúc quý Thầy, Cô dồi dào sức khỏe và thành công trong con đường sự nghiệp.

Em xin chân thành cảm ơn ! Đà Nẵng, tháng 4 năm 2018 Sinh viên thực hiện

Nguyễn Thị Thắm

II

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

MỤC LỤC PHẦN 1: MỞ ĐẦU................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ......................................................................... 2 3. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài ........................................................................ 2 4. Đối tượng. khách thể, phạm vi nghiên cứu của đề tài .................................... 2 5. Phương pháp nghiên cứu của đề tài ................................................................. 3 6. Giả thuyết khoa học của đề tài .......................................................................... 3 7. Những điểm mới của đề tài ............................................................................... 3 8. Cấu trúc của khóa luận...................................................................................... 3 PHẦN 2: NỘI DUNG ............................................................................................. 4 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA DẠY HỌC TÍCH HỢP .................................................................................................................................. 4 1.1. Khái niệm về tích hợp và dạy học tích hợp.................................................. 4 1.1.1. Khái niệm về tích hợp ..................................................................................................4 1.1.2. Khái niệm dạy học tích hợp (DHTH) .........................................................................4 1.1.2.1. Theo “Từ điển giáo dục học” ............................................................. 4 1.1.2.2. Theo Xavier Roegiers ......................................................................... 5 1.1.2.3. Theo UNESCO .................................................................................. 5 1. 2. Mục tiêu của dạy học tích hợp (DHTH) ....................................................... 5 1. 3. Các quan điểm về dạy học tích hợp (DHTH) .............................................. 6 1.3.1 Quan điểm của Xavier Rogiers……………………………………………….. ...6 1.3.2. Quan điểm của Susan M Drake………………………………………………. ..7 1.3.2.1. Tích hợp nội môn (tích hợp trong một môn học) ............................... 7 1.3.2.2. Tích hợp đa môn (lồng ghép, liên hệ) ................................................ 7 1.3.2.3. Tích hợp liên môn............................................................................... 8 1.3.2.4. Tích hợp xuyên môn ........................................................................... 9 1.4. Các nguyên tắc lựa chọn nội dung tích hợp.................................................. 10 1.4.1. Nguyên tắc thực tiễn…………………………………………………………. ...10 1.4.2. Nguyên tắc chính xác khoa học……………………………………………... .....10

III

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

1.4.3. Nguyên tắc có tính chọn lọc cao…………………………………………….......10 1.4.4. Nguyên tắc vừa sức và tạo hứng thú học tập cho người học………………… .....11 1.5. Qui trình để xây dựng chủ đề tích hợp ......................................................... 11 1.6. Định hướng các phương pháp và kỹ thuật dạy học áp dụng cho DHTH .. 16 1.6.1. Dạy học dự án (DHDA)……………………………………………………… ..16 1.6.1.1. Khái niệm……………………………………………………………16 1.6.1.2. Quy trình tổ chức của dạy học dự án .................................................. 16 1.6.2. Phương pháp dạy học “Bàn tay nặn bột”……………………………………......17 1.6.2.1. Khái niệm ........................................................................................... 17 1.6.2.2. Các pha của tiến trình Lamap ............................................................. 17 1.6.3. Phương pháp dạy học theo góc……………………………………………… ....18 1.6.3.1. Khái niệm ........................................................................................... 18 1.6.3.2. Quy trình tổ chức dạy học theo góc .................................................... 18 1.6.4. Phương pháp giải quyết vấn đề……………………………………………… ....19 1.6.4.1. Khái niệm ........................................................................................... 19 1.6.4.2. Quy trình thực hiện ............................................................................. 19 1.6.5. Một số kỹ thuật dạy học tích cực……………………………………………......19 1.6.5.1. Kỹ thuật khăn trải bàn ........................................................................ 19 1.6.5.2. Kỹ thuật 5W1H................................................................................... 19 1.6.5.3. Kỹ thuật sơ đồ tư duy ......................................................................... 20 1.6.5.4. Kỹ thuật KWL .................................................................................... 20 1. 7. Kiểm tra đánh giá trong dạy học tích hợp .................................................. 20 1.7.1. Mục tiêu của kiểm tra đánh giá……………………………………………… ....20 1.7.2. Các loại kiểm tra đánh giá……………………………………………………....20 1.7.2.1. Đánh giá kết quả và đánh giá quá trình .............................................. 20 1.7.2.2. Đánh giá theo chuẩn và đánh giá theo tiêu chí .................................. 21 1.7.2.3. Tự suy ngẫm – tự đánh giá ................................................................. 22 1.7.2.4. Đánh giá đồng đẳng ............................................................................ 22 1.7.2.5. Đánh giá qua thực tiễn ........................................................................ 23 1.7.3. Đánh giá năng lực giải quyết vấn đề ...........................................................................23

IV

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

Lập kế hoạch ........................................................................................................... 25 Thực hiện giải pháp GQVĐ .................................................................................. 25 CHƯƠNG 2: XÂY DỰNG MỘT SỐ CHỦ ĐỀ DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC CẤP THCS .............. 26 2.1. Chuẩn năng lực của HS cấp THCS của Việt Nam ...................................... 26 2.1.1. Năng lực tự học………………………………………………………………. ..26 2.1.2. Năng lực giải quyết vấn đề…………………………………………………… ..26 2.1.3. Năng lực sáng tạo……………………………………………………………… 26 2.1.4. Năng lực tự quản lý…………………………………………………………… .27 2.1.5. Năng lực giao tiếp……………………………………………………………....27 2.1.6. Năng lực hợp tác……………………………………………………………… .27 2.1.7. Năng lực sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông………………………....28 2.1.8. Năng lực sử dụng ngôn ngữ…………………………………………………….28 2.1.9. Năng lực tính toán…………………………………………………………… ...29 2.2. Một số chủ đề tích hợp liên môn theo định hướng phát triển năng lực ..... 29 2.2.1. Chủ đề 1: Nhiên liệu hóa thạch – Hiện tại và tương lai………………………… 29 2.2.2. Chủ đề 2: Không khí quanh em……………………………………………… ...48 CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ........................................................ 83 3.1. Mục đích thực nghiệm .................................................................................... 83 3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm .................................................................................... 83 3.3. Tiến trình thực nghiệm ................................................................................... 83 3.3.1. Đối tượng thực nghiệm…………………………………………………………83 3.3.2. Thời gian tiến hành thực nghiệm……………………………………………… .83 3.3.3. Các bước thực hiện………………………………………………………… ......84 3.3.4. Các phương pháp khảo sát thực nghiệm……………………………………… ..84 3.4. Đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm ...................................................... 84 PHẦN 3: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ............................................................... 88 1. Kết luận ............................................................................................................... 88 2. Kiến nghị ............................................................................................................. 88 TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 89

V

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

DANH MỤC KÝ HIỆU VÀ CỤM TỪ VIẾT TẮT DHTH

:

Dạy học tích hợp

GV

:

Giáo viên

HS

:

Học sinh

GD

:

Giáo dục

GS

:

Giáo sư

TS

:

Tiến sĩ

ThS

:

Thạc sĩ

THPT

:

Trung học phổ thông

THCS

:

Trung học cơ sở

NLHT

:

Nhiên liệu hóa thạch

ANNL

:

An ninh năng lượng

TNSP

:

Thực nghiệm sư phạm

GQVĐ

:

Giải quyết vấn đề

VI

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

DANH MỤC BẢNG BIỂU, DANH MỤC HÌNH Bảng 1.1. Xây dựng mục tiêu dạy học của chủ đề Bảng 1.2. Gợi ý các tư liệu cần thiết để tổ chức hoạt động học của học sinh Bảng 1.3. Lập kế hoạch dạy học của chủ đề Bảng 1.4. Minh họa các công cụ đánh giá tương ứng từng loại mục tiêu Bảng 1.5. Các tiêu chí đánh giá năng lực giải quyết vấn đề Bảng 2.1. Thiết kế sơ bộ nội dung chủ đề “Nhiên liệu hóa thạch – Hiện tại và tương lai” Bảng 2.2. Các năng lực hướng tới và kỹ năng thành phần của chủ đề “Nhiên liệu hóa thạch – Hiện tại và tương lai” Bảng 2.3. Kế hoạch dạy học chủ đề “Nhiên liệu hóa thạch – Hiện tại và tương lai” Bảng 2.4. Các tiêu chí đánh giá sản phẩm dự án Bảng 2.5. Thiết kế sơ bộ nội dung chủ đề “Không khí quanh em” Bảng 2.6. Các năng lực hướng tới và kỹ năng thành phần của chủ đề “Không khí quanh em” Bảng 2.7. Lập kế hoạch dạy học chủ đề “Không khí quanh em” Bảng 2.8. Mô tả đánh giá năng lực của chủ đề “Không khí quanh em” Bảng 3.1. Kết quả đánh giá tính khả thi của các chủ đề dạy học tích hợp liên môn Hình 1.1: Sơ đồ xương cá Hình 1.2: Sơ đồ mạn nhện Hình 1.3: Quy trình tổ chức dạy học tích hợp

VII

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

PHẦN 1: MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong nhiều năm trở lại đây, dạy học tích hợp đã trở thành một trong những định hướng cho việc đổi mới dạy học ở nhiều nước trên thế giới nhằm đáp ứng mục đích đào tạo trong thời đại mới. Dạy học tích hợp đã khẳng định được nhưng ưu điểm vượt trội so với kiểu dạy học chỉ nhằm truyền kiến thức đơn lẻ, đặc biệt là những kiến thức của từng môn khoa học riêng rẽ (ví dụ như hóa học, sinh học, vật lý, địa lí..).

Thực tiễn ở nhiều nước đã chứng tỏ rằng, việc thực hiện quan điểm tích hợp trong giáo dục và dạy học sẽ giúp phát triển những năng lực giải quyết những vấn đề phức tạp và làm cho việc học tập trở nên ý nghĩa hơn đối với học sinh so với việc các môn học, các mặt giáo dục được dạy riêng rẽ. Tích hợp là một trong những quan điểm giáo dục nhằm nâng cao năng lực của người học, đào tạo những người có đầy đủ phẩm chất và năng lực để giải quyết các vấn đề của cuộc sống hiện đại.

Nhiều nước trong khu vực Châu Á và trên thế giới đã thực hiện qua điểm tích hợp trong dạy học và cho rằng quan điểm này đã đem lại hiệu quả nhất định. Ở nước ta, từ những năm 1987, môn “Tìm hiểu Tự nhiên và Xã hội” được xây dựng theo quan điểm tích hợp này và được thực hiện trong dạy học tiểu học từ lớp 1 đến lớp 5. Đến năm 2000, quan điểm dạy học tích hợp đã chính thức thể hiện trong chương trình và sách giáo khoa cũng như các hoạt động dạy học ở tiểu học. Mặc dù vậy, khi lên các bậc học cao hơn thì việc xây dựng ngày càng bị mờ nhạt dần bởi nhiều nguyên nhân, nhất là áp lực thi cử hướng tới việc tập trung đi sâu vào một số môn. Để đạt được mục tiêu phát triển năng lực hoạt động, năng lực sáng tạo trong dạy học nói riêng và trong giáo dục nói chung, theo tôi rất cần triển khai đồng bộ và sâu rộng dạy học tích hợp ở tất cả các cấp học của dạy học phổ thông. Đặc biệt, cần phải tìm cách thực hiện ở các lớp THCS bởi với cấp học này, học sinh đã được trang bị rất nhiều kiến thức.

Dạy học Hóa học ở trường THCS, không chỉ liên quan đến việc phát triển sự nhận thức của học sinh về sự vận động của tự nhiên mà còn chứa đựng các kiến thức làm cơ sở cho sự phát triển kỹ thuật công nghệ. Các kiến thức Hóa học có

1

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

nhiều nội dung liên quan với các khoa học khác. Vì vậy, việc dạy học các chủ đề tích hợp cần được thực hiện ở một số kiến thức hóa học nhất định.

Trong các yếu tố trên, đổi mới chương trình dạy và học là yếu tố nền tảng cơ bản của quá trình đổi mới. Theo dự kiến của Bộ GD & ĐT, chương trình năm 2018 sẽ tích hợp nhiều môn ở các cấp học. Với Khoa học tự nhiên (KHTN) Vật lý, Hóa học, Sinh học là các môn học khoa học ứng dụng, thực nghiệm, kiến thức các môn này luôn có sự tương quan và hỗ trợ lẫn nhau trong việc giải quyết vấn đề nảy sinh trong thực tiễn.

Từ các tương quan trên, tôi rất mong muốn được đóng góp một phần công sức của mình trong sự đổi mới căn bản toàn diện sắp tới, chính vì vậy tôi đã chọn đề tài: “Xây dựng một số chủ đề tích hợp liên môn nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở cấp THCS”.

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài - Xây dựng và thực hiện dạy học 2 chủ đề tích hợp “NHIÊN LIỆU HÓA THẠCH – HIỆN TẠI VÀ TƯƠNG LAI”, “KHÔNG KHÍ QUANH EM” ở bậc THCS nhằm bồi dưỡng năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn của học sinh trong quá trình học tập.

- Xây dựng hệ thống kiến thức liên môn gắn với thực tiễn đời sống.

- Rèn cho HS năng lực giải quyết vấn đề, đặt biệt là các vấn đề liên quan đến đời sống.

- Xây dựng thái độ sống tôn trọng và hòa hợp với thiên nhiên, biết bảo vệ tuyên truyền cộng đồng cùng bảo vệ môi trường sống.

3. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài - Nghiên cứu lí luận của dạy học tích hợp, nguyên tắc thiết kế các chủ đề dạy học tích hợp.

- Nghiên cứu nội dung, cấu trúc SGK các bộ môn Lý, Hóa, Sinh, hiện hành để định hướng xây dựng nội dung dạy học tích hợp các chủ đề: “NHIÊN LIỆU HÓA THẠCH – HIỆN TẠI VÀ TƯƠNG LAI” và “KHÔNG KHÍ QUANH EM”.

- Thực nghiệm sư phạm nhằm tăng kiểm chứng giả thuyết khoa học của đề tài.

- Phân tích kết quả nghiên cứu thực nghiệm sư phạm và rút ra kết luận.

4. Đối tượng. khách thể, phạm vi nghiên cứu của đề tài

2

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

- Đối tượng nghiên cứu: Các chủ đề dạy học tích hợp các bộ môn khoa học tự nhiên cho học sinh cấp THCS. - Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học ở cấp THCS. - Phạm vi nghiên cứu: 2 chủ đề dạy học tích hợp là “NHIÊN LIỆU HÓA THẠCH – HIỆN TẠI VÀ TƯƠNG LAI” và “KHÔNG KHÍ QUANH EM”.

5. Phương pháp nghiên cứu của đề tài - Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá những vấn đề lý thuyết trong các tài liệu liên quan trực tiếp đến đề tài nghiên cứu nhằm xác định cơ sở lý luận cho hoạt động dạy học các nội dung kiến thức liên quan đến đề tài.

- Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi và các phương pháp bổ trợ: trò chuyện, lấy ý kiến chuyên gia, tổng kết kinh nghiệm...

- Phương pháp thực nghiệm 6. Giả thuyết khoa học của đề tài Vận dụng cơ sở lí luận của dạy học tích hợp cùng với việc phân tích nội dung kiến thức các môn học khác nhau có thể xây dựng được một số chủ đề tích hợp nhằm góp phần bồi dưỡng năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn của học sinh trong quá trình học tập.

7. Những điểm mới của đề tài - Xây dựng và dạy thực nghiệm 2 chủ đề dạy học tích hợp là “NHIÊN LIỆU HÓA THẠCH – HIỆN TẠI VÀ TƯƠNG LAI” và “KHÔNG KHÍ QUANH EM” ở cấp THCS. - Rút kinh nghiệm cho quá trình dạy học tích hợp ở cấp THCS. 8. Cấu trúc của khóa luận Ngoài phần mở đầu và kết luận, khóa luận gồm có 3 chương: - Chương 1 : Cơ sở lí luận và thực tiễn của dạy học tích hợp.

- Chương 2 : Tổ chức dạy học một số chủ đề tích hợp liên môn.

- Chương 3 : Thực nghiệm sư phạm (Không thực hiện được).

3

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

PHẦN 2: NỘI DUNG CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA DẠY HỌC TÍCH HỢP 1.1. Khái niệm về tích hợp và dạy học tích hợp 1.1.1. Khái niệm về tích hơ ̣p Tích hợp là một khái niệm rộng, không chỉ dùng trong lĩnh vực lí luận dạy học. Tích hợp (Tiếng Anh, tiếng Đức: Integration) có nguồn gốc từ tiếng La tinh: Integration với nghĩa là xác lập cái chung, cái toàn thể, cái thống nhất trên cơ sở những bộ phận riêng lẻ.

Trong dạy học các bộ môn, tích hợp được hiểu là sự kết hợp, tổ hợp các nội dung từ các môn học, lĩnh vực học tập khác nhau (theo cách hiểu truyền thống từ trước tới nay) thành một “môn học” mới hoặc lồng ghép các nội dung cần thiết vào những nội dung vốn có của môn học, ví dụ: lồng ghép nội dung GD dân số, GD môi trường, GD an toàn giao thông trong các môn học Đạo đức, Tiếng Việt hay Tự nhiên và xã hội… xây dựng môn học tích hợp từ các môn học truyền thống.

Vậy tích hợp là một hoạt động mà ở đó cần phải kết hợp, liên hệ, huy động các yếu tố, nội dung gần và giống nhau, có liên quan với nhau của nhiều lĩnh vực để giải quyết, làm sáng tỏ vấn đề và cùng một lúc đạt được nhiều mục tiêu khác nhau.

Tích hợp là một trong những quan điểm GD đã trở thành xu thế trong việc xác định nội dung DH trong nhà trường phổ thông và trong xây dựng chương trình môn học ở nhiều nước trên thế giới. Quan điểm tích hợp được xây dựng trên cơ sở những quan niệm tích cực về quá trình học tập và quá trình DH. Thực tiễn ở nhiều nước đã chứng tỏ rằng, việc thực hiện quan điểm tích hợp trong GD và DH sẽ giúp phát triển những năng lực giải quyết những vấn đề phức tạp và làm cho việc học tập trở nên ý nghĩa hơn đối với HS so với việc các môn học, các mặt GD được thực hiện riêng rẽ. Tích hợp là một trong những quan điểm GD nhằm nâng cao năng lực của người học, giúp đào tạo những người có đầy đủ phẩm chất và năng lực để giải quyết các vấn đề của cuộc sống hiện đại. Nhiều nước trong khu vực Châu Á và trên thế giới đã thực hiện quan điểm tích hợp trong DH và cho rằng quan điểm này đã đem lại hiệu quả nhất định.

1.1.2. Khái niệm dạy học tích hợp (DHTH) 1.1.2.1. Theo “Từ điển giáo dục học”

4

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

Theo từ điển Giáo dục học (2001) thì “Tích hợp là hành động liên kết các đối tượng nghiên cứu, giảng dạy, học tập của cùng một lĩnh vực hoặc vài lĩnh vực khác nhau trong cùng một kế hoạch dạy học”.

1.1.2.2. Theo Xavier Roegiers Dạy học tích hợp là một quan niệm quá trình học tập góp phần hình thành ở học sinh những năng lực rõ ràng, có dự tính trước những điều cần thiết cho học sinh, nhằm phục vụ cho các quá trình học tập tương lai, hoặc nhằm hòa nhập học tập vào cuộc sống lao động, làm cho quá trình học tập có ý nghĩa.

1.1.2.3. Theo UNESCO Tích hợp trong giáo dục là một cách trình bày các khái niệm và nguyên lí khoa học cho phép diễn đạt sự thống nhất cơ bản của tư tưởng khoa học, tránh nhấn quá mạnh hoặc quá sớm sự sai khác giữa các lĩnh vực KH khác nhau. (Hội nghị phối hợp trong chương trình của UNESCO, Paris 1972) 1. 2. Mục tiêu của dạy học tích hợp (DHTH) [7] - Dạy học tích hợp làm cho quá trình học tập có ý nghĩa bằng cách gắn học tập với cuộc sống hằng ngày, tiến hành trong quan hệ với các tình huống cụ thể mà học sinh sẽ gặp sau này, những tình huống có ý nghĩa trong cuộc sống hòa nhập thế giới học đường với cuộc sống.

- Dạy học tích hợp giúp phân biệt cái cốt yếu với cái ít quan trọng hơn. Cái cốt yếu là những năng lực cơ bản cần cho học sinh vận dụng vào sử dụng xử lý những tình huống có ý nghĩa trong cuộc sống, hoặc đặt cơ sở không thể thiếu được cho quá trình học tập tiếp theo.

Trong thực tế, nhà trường có nhiều điều dạy cho học sinh nhưng không thực sự có ích, ngược lại những năng lực cơ bản không được dành đủ thời gian chẳng hạn, ở tiểu học, học sinh được biết nhiều quy tắc ngữ pháp nhưng không thể biết đọc diễn cảm một bài văn, học sinh biết được có bao nhiêu centimet trong một kilomet nhưng không chỉ ra được một mét áng chừng được mấy gang tay.

- Dạy học tích hợp quan tâm đến việc sử dụng kiến thức trong tình huống cụ thể. Thay vì tham nhồi nhét cho học sinh nhiều kiến thức đủ loại, dạy học tích hợp chú trọng tập dượt cho học sinh nhiều kiến thức kỹ năng học được vào các tình huống thực tế, có ích cho cuộc sống sau này làm công dân, làm người lao động, làm cha mẹ có năng lực sống tự lập.

5

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

- Ngoài ra, dạy học tích hợp còn giúp người học xác lập mối quan hệ giữa các khái niệm đã học. Trong quá trình học tập, học sinh có thể lần lượt học những môn học khác nhau, những phần khác nhau trong mỗi môn học nhưng học sinh phải biểu đạt các khái niệm đã học trong những mối quan hệ hệ thống trong phạm vi từng môn học cũng như các môn học khác nhau. Thông tin càng đa dạng, phong phú thì tính hệ thống phải càng cao. Có như vậy thì các em mới thực sự làm chủ được kiến thức và mới vận dụng được kiến thức đã học khi phải đương đầu với một tình huống thách thức, bất ngờ, chưa từng gặp.

1. 3. Các quan điểm về dạy học tích hợp (DHTH) 1.3.1 Quan điểm của Xavier Rogiers Có 4 cách tích hợp được chia thành 2 nhóm lớn: - Đưa ra những ứng dụng chung cho nhiều môn học - Phối hợp các quá trình học tập của nhiều môn khác nhau. Cách tích hợp này tiến xa hơn cách tích hợp thứ nhất vì nó dẫn đến hợp nhất nhiều môn học.

Cách 1: Những ứng dụng chung cho nhiều môn học được thực hiện ở cuối năm học hay cuối cấp học. Ví dụ: các môn Vật lý, Hóa học, Sinh học vẫn được dạy riêng lẽ nhưng đến cuối năm hoặc cuối cấp có một phần, một chương về những vấn đề chung của khoa học tự nhiên và thành tựu ứng dụng thực tiễn, học sinh được đánh giá bằng bài thi tổng hợp kiến thức.

Cách 2: Những ứng dụng cho nhiều môn học được thực hiện ở những thời điểm cụ thể đều đặn trong năm học. Ví dụ: Các môn Lí, Hóa, Sinh vẫn được dạy riêng rẽ, hoặc vì bản chất và logic phát triển nội dung từng môn học, hoặc vì các môn học này do các giáo viên khác nhau đảm nhiệm. Tuy nhiên, chương trình có bố trí xen một số chương trình tích hợp liên môn nhằm làm cho học sinh quen dần với việc sử dụng kiến thức những môn học gần gũi nhau.

Cách 3: Phối hợp quá trình học tập những môn học khác nhau bằng đề tài tích hợp. Cách này được áp dụng cho những môn học gần nhau về bản chất, mục tiêu hoặc cho những môn học có đóng góp bổ sung nhau thường dựa vào một môn học công cụ như Tiếng Việt, Toán. Trong trường hợp này môn học tích hợp được một giáo viên giảng dạy.

Cách này có giá trị chủ yếu ở bậc tiểu học, ở đó các vấn đề xử lý thường là những đề tài đơn giản có giới hạn. Ví dụ, bài tập đọc tích hợp kiến thức lịch sử,

6

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

khoa học, bài toán tích hợp kiến thức dân số, môi trường. Cách tiếp cận này cố gắng khai thác tính bổ sung lẫn nhau của các môn học, theo đuổi những mục tiêu bổ sung cho nhau bằng cách hoạt động trên chủ đề nội dung.

Cách 4: Phối hợp quá trình học tập những môn học khác nhau bằng các tình huống tích hợp, xoay quanh những mục tiêu chung cho một nhóm môn, tạo thành môn học tích hợp. Ví dụ: Môn tự nhiên và xã hội ở tiểu học tích hợp các kiến thức về con người và sức khỏe, gia đình và nhà trường với môi trường xã hội, động thực vật, bầu trời và mặt đất.

Lên cấp THCS, THPT hệ thống khái niệm trong các môn học phức tạp hơn, đòi hỏi sự phát triển tuần tự chặt chẽ hơn, mỗi môn học thường do một giáo viên được đào tạo chuyên đảm nhiệm, do đó cách tích hợp thứ ba khó thực hiện, người ta thiên về cách 4, tuy có nhiều khó khăn nhưng phải tìm cách vượt qua vì dạy học tích hợp là xu hướng tất yếu, đem lại nhiều lợi ích.

1.3.2. Quan điểm của Susan M Drake [7] 1.3.2.1. Tích hợp nội môn (tích hợp trong một môn học) Là tích hợp trong nội dung, kiến thức của một môn học, một số nội dung của các phân môn trong môn học đó được tích hợp lại với nhau theo những chủ đề, chương, bài cụ thể nhất định.

Ví dụ: Tích hợp nội dung của cơ học, nhiệt học và điện từ học trong phần chuyển động của hạt mang điện trong môn Vật lý; Tích hợp giữa các phân môn Đại số, Hình học và Lượng giác trong môn Toán tại một số thời điểm. Chẳng hạn như: ứng dụng lượng giác trong hình học (khi tính diện tích, thể tích); ứng dụng lượng giác trong đại số, như biến đổi, chứng minh một số bất đẳng thức; ý nghĩa hình học và cơ học của đạo hàm.

1.3.2.2. Tích hợp đa môn (lồng ghép, liên hệ) Đó là đưa các yếu tố nội dung gắn với thực tiễn, gắn với xã hội, gắn với các môn học khác vào dòng chảy chủ đạo của nội dung bài học của một môn học. Ở mức độ lồng ghép, các môn học vẫn dạy riêng rẽ. Tuy nhiên, giáo viên có thể tìm thấy mối quan hệ giữa kiến thức của môn học mình đảm nhận với nội dung của các môn học khác và thực hiện việc lồng ghép các kiến thức đó ở những thời điểm thích hợp.

Tích hợp đa môn có thể thực hiện thuận lợi ở nhiều thời điểm trong tiến trình

7

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

dạy học. Các chủ đề gắn với thực tiễn, gắn với nhu cầu của người học sẽ có nhiều cơ hội để tổ chức dạy học lồng ghép. Mô hình xương cá (Hình 1.1) thể hiện quan hệ giữa kiến thức của một môn học (trục chính) với kiến thức của các môn học khác (các nhánh).

Hình 1.1: Sơ đồ xương cá [8] Có thể lấy các ví dụ như lồng ghép nội dung về bảo vệ môi trường, sử dụng tiết kiệm và hiệu quả năng lượng, bảo vệ chủ quyền biển đảo, ... vào bài học. Hoặc liên hệ các kiến thức về hóa học, sinh học trong dạy học các bài học chương dòng điện trong các môi trường (vật lý 11).

Từ cách tiếp cận đa môn này, GV không cần phải thay đổi nhiều nội dung giảng dạy bộ môn của mình. Nội dung và đánh giá vẫn nguyên theo bộ môn. Đây là mức độ/kiểu mà giáo viên THPT vận dụng chủ yếu khi thực hiện quan điểm DHTH hiện nay.

1.3.2.3. Tích hợp liên môn Ở mức độ này, hoạt động học diễn ra xung quanh các chủ đề, ở đó người học cần đến các kiến thức của nhiều môn học để giải quyết vấn đề đặt ra. Các chủ đề khi đó được gọi là các chủ đề hội tụ.

Với các môn học khác nhau, mối quan hệ giữa các môn học trong chủ đề được hình dung qua sơ đồ mạng nhện (Hình 1.2). Như vậy, nội dung các môn học vẫn được phát triển riêng rẽ để đảm bảo tính hệ thống, mặt khác, vẫn thực hiện được sự liên kết giữa các môn học khác nhau qua việc vận dụng các kiến thức liên môn.

Hình 1.2. Sơ đồ mạng nhện [8] Việc liên kết kiến thức các môn học để giải quyết một tình huống cũng có nghĩa là các kiến thức được tích hợp ở mức độ liên môn học.

8

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

Có hai cách thực hiện mức độ tích hợp này: Cách 1: Các môn học vẫn được dạy riêng rẽ nhưng đến cuối học kì, cuối năm hoặc cuối cấp học có một phần, một chương về những vấn đề chung (của các môn khoa học tự nhiên hoặc các môn khoa học xã hội) và các thành tựu ứng dụng thực tiễn nhằm giúp học sinh xác lập mối liên hệ giữa các kiến thức đã được lĩnh hội.

Cách 2: Những ứng dụng chung cho các môn học khác nhau thực hiện ở những thời điểm đều đặn trong năm học. Nói cách khác, sẽ có bố trí xen một số nội dung tích hợp liên môn vào chỗ thích hợp nhằm làm cho học sinh quen dần với việc sử dụng kiến thức của những môn học gần gũi với nhau.

Như vậy, để thực hiện tích hợp mức độ liên môn, cần xây dựng môn học mới, trong đó chương trình môn học (các bài học) được thể hiện thành các chủ đề có tính liên môn (trong quá trình thực hiện các nhiệm vụ bài học, HS được hình thành đồng thời các kiến thức ở nhiều môn học cũng như phải vận dụng kiến thức nhiều môn học).

Có thể thấy rằng, để thực hiện thành công DHTH liên môn, đòi hỏi giáo viên ở các đơn môn cần ngồi lại trao đổi, thảo luận với nhau để xác định các nội dung/phần kiến thức giao nhau giữa các môn, từ đó xây dựng thành các chủ đề dạy học liên môn.

1.3.2.4. Tích hợp xuyên môn Mức độ tích hợp xuyên môn (hay hòa trộn) mức độ cao nhất của dạy học tích hợp. Việc dạy học xuất phát từ các vấn đề/ ngữ cảnh cuộc sống thực và có ý nghĩa đối với HS mà không xuất phát từ các khoa học tương ứng với môn học, từ đó xây dựng thành các môn học mới khác với môn học truyền thống. Điều quan tâm nhất ở đây là sự phù hợp đối với HS. Điểm khác duy nhất so với liên môn là ở chỗ chúng bắt đầu bằng ngữ cảnh cuộc sống thực và sở thích của HS. Ở mức độ này, tiến trình dạy học là tiến trình “không môn học”, có nghĩa, nội dung kiến thức trong bài học không thuộc riêng về một môn học nhưng lại thuộc về nhiều môn học khác nhau, do đó, các nội dung thuộc chủ đề tích hợp sẽ không cần dạy ở các môn học riêng rẽ. Mức độ tích hợp này dẫn đến sự hợp nhất kiến thức của hai hay nhiều môn học.

Trong quá trình thiết kế, sẽ có những chủ đề, trong đó, các năng lực cần hình thành được thể hiện xuyên suốt qua toàn bộ các nội dung của chủ đề mà không phải

9

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

chỉ là một nội dung nào đó của chủ đề. Các năng lực này chính là các năng lực được hình thành xuyên môn học. Ví dụ, với các môn khoa học tự nhiên, đó là năng lực thực hiện các phép đo và sử dụng công cụ đo, năng lực khoa học. Ở mức độ này, cần sự hợp tác của các giáo viên đến từ các môn học khác nhau. Để lựa chọn và xây dựng nội dung học, giáo viên phải có hiểu biết sâu sắc về chương trình và đặt chương trình các môn học cạnh nhau để so sánh, để tôn trọng những đặc trưng nhằm dẫn học sinh đạt tới mục tiêu dạy học xác định. Việc phân tích mối quan hệ giữa các môn học khác nhau trong chủ đề cũng như sự phát triển các kiến thức trong cùng môn học phải đảm bảo nguyên tắc tích hợp và hợp tác.

Việc triển khai các nội dung dạy học thành các dự án để áp dụng phương pháp dạy học dự án là sự thể hiện rõ nét của quan điểm tích hợp xuyên môn.

1.4. Các nguyên tắc lựa chọn nội dung tích hợp 1.4.1. Nguyên tắc thực tiễn Các chủ đề được chọn phải gắn liền với thực tiễn như các sự vật, hiện tượng quanh ta,… nhằm bổ sung kiến thức thường ngày dưới góc độ khoa học và tạo hứng thú cho học sinh học tập hình thành được nhiều kiến thức và kĩ năng. Từ đó, người học có thể vận dụng kiến thức đã học để giải thích, giải quyết các vấn đề trong thực tiễn.

1.4.2. Nguyên tắc chính xác khoa học Các chủ đề được chọn phải gắn liền với cuộc sống xung quanh học sinh, tuy nhiên các chủ đề phải mang tính chính xác khoa học, nội dung phải có vấn đề từ đó học sinh tự tìm hiểu rồi giải quyết các vấn đề đặt ra.

1.4.3. Nguyên tắc có tính chọn lọc cao Việc chọn các chủ đề phải đảm bảo tính hệ thống và chọn lọc cao, cần đưa các nội dung kiến thức trọng tâm, tránh việc trình bày kiến thức lan man, nặng nề về mặt lí thuyết nhưng nhẹ về mặt kỹ năng, đặc biệt là chưa tiếp cận theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực của người học.

Tăng cường hợp tác với giáo viên khác cùng môn, các môn “liên quan” để trong quá trình dạy học không đồng nhất các môn “liên quan” nhưng cũng không biệt lập, tách rời các môn quá xa; tích hợp sao cho kiến thức vừa đủ để học sinh tiếp thu, tránh trùng lặp, nặng nề nhưng cũng không nên biến giờ học môn hóa thành môn Toán, Lý, Sinh hay ngược lại cũng không thể xem nhẹ, bỏ qua hay không nhắc

10

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

tới.

1.4.4. Nguyên tắc vừa sức và tạo hứng thú học tập cho người học Chúng ta cần lựa chọn các chủ đề dạy học tích cực nhằm khai thác, vận dụng các kiến thức để phát hiện và giải quyết các vấn đề một cách chủ động sáng tạo; đảm bảo có được sự hợp tác, gắn liền với thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui và hứng thú cho học sinh. Kiến thức phải phù hợp với năng lực, thời gian và điều kiện cơ sở vật chất, các thiết bị dạy học hiện nay…

1.5. Qui trình để xây dựng chủ đề tích hợp Theo tác giả Nguyễn Văn Biên, qui trình tổ chức DHTH có thể qua 7 bước như sau: [4]

Hình 1.3. Qui trình tổ chức dạy học tích hợp Bước 1. Lựa chọn chủ đề Các chủ đề tích hợp thường sẽ được đưa ra hoặc gợi ý trong chương trình. Tuy nhiên giáo viên cũng có thể tự xác định chủ đề tích hợp cho phù hợp với hoàn cảnh địa phương, trình độ học sinh. Để xác định chủ đề cần: - Rà soát các môn học qua khung chương trình hiện có; các chuẩn kiến thức, kĩ năng; chuẩn năng lực để tìm ra các các nội dung dạy học gần giống nhau, có liên quan chặt chẽ với nhau trong các môn học của chương trình hiện hành.

- Tìm ra những nội dung giáo dục liên quan đến các vấn đề thời sự của địa phương, đất nước để xây dựng chủ đề/bài học gắn với thực tế, có tính phổ biến, gắn với vốn kinh nghiệm của học sinh và phù hợp trình độ nhận thức của họ.

- Đọc thêm sách chuyên ngành ở bậc đại học, ví dụ các quyển sách về: Thổ

11

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

nhưỡng; Khí quyển tầng thấp; Vật lí y sinh; Năng lượng tái tạo… qua đó có thể tìm được thêm nguồn thông tin tham khảo cũng như cơ sở khoa học của chủ đề bởi vì bản thân các nội dung chuyên ngành này cũng đã mang tính tích hợp.

Khi lựa chọn chủ đề, giáo viên cần phải trả lời các câu hỏi: •

Tại sao lại phải tích hợp?

•

Tích hợp nội dung nào là hợp lí? Các nội dung cụ thể đó là gì? Thuộc các môn học, bài học nào trong chương trình?

•

Lô gic và mạch phát triển các nội dung đó như thế nào?

•

Thời lượng cho bài học tích hợp dự kiến là bao nhiêu?.

Từ đó, xác định (đặt tên) cho chủ đề/bài học. Tên chủ đề/bài học làm sao phải phản ánh được, phủ được nội dung của chủ đề/bài học và hấp dẫn học sinh.

Bước 2. Xác định các vấn đề (câu hỏi) cần giải quyết trong chủ đề Đây là bước định hướng các nội dung cần được đưa vào trong chủ đề. Các vấn đề này là những câu hỏi mà thông qua quá trình học tập chủ đề học sinh có thể trả lời được.

Bước 3: Xác định các kiến thức cần thiết để giải quyết các vấn đề Dựa trên ý tưởng chung và việc giải quyết các vấn đề mà chủ đề đặt ra, giáo viên sẽ xác định được kiến thức cần đưa vào trong chủ đề. Các kiến thức này có thể thuộc một môn học hoặc nhiều môn học khác nhau. Các nội dung chủ đề đưa ra cần dựa trên các mục tiêu đã đề ra, tuy nhiên cần có tính gắn kết với nhau. Để thực hiện tốt việc này, có thể phối hợp các giáo viên bộ môn có liên quan đến chủ đề cùng xây dựng các nội dung nhằ m đảm bảo tính chính xác khoa ho ̣c và sự phong phú của chủ đề. Đối với nhiều chủ đề tích hợp việc xác định mục tiêu và xây dựng nội dung chủ đề đôi khi diễn ra đồng thời (cách tiếp cận hỗn hợp).

Ví dụ: Chủ đề Thời tiết với đối tượng học sinh THCS có thể đưa ra các nội dung sau: - Thời tiết và các thông số thời tiết - Cách xác định các thông số thời tiết - Sự khác biệt thời tiết ở các khu vực - Sự ảnh hưởng của thời tiết tới con người và sinh vật Bước 4: Xây dựng mục tiêu dạy học của chủ đề

12

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

Để xác định mục tiêu chủ đề tích hợp cần rà soát xem kiến thức cần dạy, kĩ năng cần rèn luyện thông qua chủ đề tích hợp ở từng môn là những kiến thức, kĩ năng nào. Đồng thời căn cứ vào cấu trúc các năng lực chung và năng lực chuyên biệt của môn khoa học tự nhiên để xác định các năng lực của học sinh (đặc biệt là các năng lực xuyên môn) có thể được hình thành và phát triển thông qua chủ đề.

Việc xác định mục tiêu này đôi khi diễn ra đồng thời với việc xác định các nội dung, các hoạt động học tập của chủ đề tích hợp (cách tiếp cận hỗn hợp).

Mục tiêu chủ đề tích hợp sẽ quyết định xem chủ đề đó tích hợp kiến thức, kĩ năng của môn nào. Nếu trong mục tiêu chỉ có những kiến thức học sinh đã được học, những kĩ năng đã thành thục của một môn nào đó thì không thể coi có sự tích hợp của môn này vào trong chủ đề.

Sau khi xác định mục tiêu cho phép giáo viên có thể hoàn thành bảng 1.1 sau: Địa chỉ tích hợp

(Bài,

mục)

Nội dung tiếp cận tích hợp

Mục tiêu dạy học

Lĩnh vực/môn tích hợp

Bước 5: Xây dựng nội dung các hoạt động dạy học của chủ đề Ở bước này cần làm rõ: Chủ đề có những hoạt động nào, từng hoạt động đó thực hiện vai trò gì trong việc đạt được mục tiêu toàn bài học?

Có thể chia hoạt động theo vấn đề cần giải quyết hoặc theo cấu trúc nội dung của chủ đề. Mỗi nội dung nhỏ, hoặc một vấn đề cần giải quyết của chủ đề có thể được xây dựng thành một hoặc vài hoạt động dạy học khác nhau. Ứng với mỗi hoạt động, giáo viên cần thực hiện các công việc sau: - Xác đinh ̣ mục tiêu hoạt động - Xây dựng nội dung học dưới dạng các tư liệu học tập: phiếu học tập,...

- Chuẩn bị phương tiện, thiết bị dạy học cho hoạt động - Dự kiến nguồn nhân, vật lực để tổ chức hoạt động - Lập kế hoạch tổ chức hoạt động dạy học - Xây dựng công cụ đánh giá mục tiêu hoạt động.

- Dự kiến thời gian cho mỗi hoạt động.

13

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

Bảng dưới đây là một số gợi ý các tư liệu cần thiết để tổ chức các loại hình hoạt động học tập đặc thù của khoa học tự nhiên.

Bảng 1.2. Gợi ý các tư liệu cần thiết để tổ chức hoạt động học của học sinh Hoạt động

Tư liệu cần chuẩn bị

Tiến hành thí - Thiết bị thí nghiệm nghiệm

- Báo cáo thí nghiệm: yêu cầu, ảnh chụp, ảnh vẽ, các bảng số liệu…

- Phiếu trợ giúp và đáp án gợi ý

Thu thập số - Yêu cầu thu thập số liệu thực tế liệu thực tế

- Phiếu điều tra - Hướng dẫn cách xử lí số liệu điều tra

Đọc văn bản

- Câu hỏi định hướng - Yêu cầu báo cáo - Văn bản (đoạn văn, thơ, bản đồ tư duy, hình vẽ, đồ thị, bảng biểu…)

Xây dựng văn - Yêu cầu về dạng văn bản cần xây dựng: bản Bước 6: Lập kế hoạch dạy học chủ đề Dựa trên các nội dung (nhiệm vụ) đã xây dựng ở bước 5, giáo viên lập kế hoạch dạy học tích hợp chủ đề đã xây dựng. Mẫu kế hoạch dạy học cụ thể gồm các nội dung cơ bản sau: Bảng 1.3. Lập kế hoạch dạy học chủ đề Thời gian Tiết 1

Tiến

trình

dạy học

Hoạt động của học sinh

Hỗ trợ của giáo viên

Kết quả/ sản phẩm dự kiến/ ghi bảng

Hoạt động

Xem các video,

Cho HS xem

Báo cáo của các

khởi động

nhận nhiệm vụ

phần mềm mô

nhóm đề xuất giải

giải quyết vấn

phỏng, hình

thích các hiện

đề

ảnh…

tượng.

Làm rõ nhiệm vụ học tập

14

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

Tiết 2, 3, Hoạt động

Học sinh làm Giao nhiệm vụ

Báo cáo kết quả

4

hình thành

việc cá nhân và trực tiếp hoặc

của các nhóm khi

kiến thức

làm việc nhóm

tìm hiểu các nội

phiếu học tập

đọc tài liệu Tiết 5

dung

Hoạt động

Nhận nhiệm

Giao nhiệm vụ

luyện tập và

vụ theo tài liệu trực tiếp hoặc

giao nhiệm

học tập

Báo cáo kết quả của các nhóm.

phiếu học tập

vụ về nhà Bước 7: Tổ chức dạy học và đánh giá Sau khi tổ chức dạy học chủ đề, giáo viên cũng cần đánh giá các mặt như: - Tính phù hợp thực tế dạy học với thời lượng dự kiến - Mức độ đạt được mục tiêu học tập qua đánh giá các hoạt động học tập.

- Sự hứng thú của học sinh với chủ đề, thông qua quan sát và qua phỏng vấn.

- Mức độ khả thi với điều kiện cơ sở vật chất.

Việc đánh giá tổng thể chủ đề giúp giáo viên điều chỉnh, bổ sung chủ đề cho phù hợp hơn. Mặt khác, đánh giá học sinh cho phép giáo viên có thể biết được mục tiêu dạy học đề ra có đạt được hay không. Mục tiêu dạy học có thể được thực hiện thông qua các hoạt động dạy học và thông qua các công cụ đánh giá. Ví dụ: Bảng 1.4. Minh họa các công cụ đánh giá tương ứng từng loại mục tiêu Công cụ

Mục tiêu dạy học

Minh chứng/Sản phẩm

Nêu được khái niệm …

Nêu được khái niệm …

Phân tích được mối quan hệ

Trình bày được mối quan hệ Nhiệm vụ

đánh giá Câu hỏi

giữa các khái niệm trong nhiệm vụ Chứng minh được …

…

…

Sử dụng CNTT để làm …

Các sản phẩm

Dự án

Hợp tác với bạn trong …

…

…

15

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

1.6. Định hướng các phương pháp và kỹ thuật dạy học áp dụng cho DHTH 1.6.1. Dạy học dự án (DHDA) 1.6.1.1. Khái niệm Dự án là một dự định, một kế hoạch cần được thực hiện trong điều kiện thời gian, phương tiện tài chính, nhân lực, vật lực xác định nhằm đạt được mục đích đã đề ra. Dự án có tính phức hợp, tổng thể, được thực hiện trong hình thức tổ chức dự án chuyên biệt.

Dạy học theo dự án là một hình thức dạy học, trong đó người học thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, tạo ra các sản phẩm có thể giới thiệu. Nhiệm vụ này được người học thực hiện với tính tự lực cao trong toàn bộ quá trình học tập. Làm việc nhóm là hình thức làm việc cơ bản của DHDA. DHDA là phương pháp dạy học quan trọng để thực hiện quan điểm dạy học lấy HS làm trung tâm, nhằm khắc phục nhược điểm của dạy học truyền thống coi thầy giáo là trung tâm.

1.6.1.2. Quy trình tổ chức của dạy học dự án - Xác định chủ đề và mục đích của dự án: Gồm hai giai đoạn là đề xuất sáng kiến và thảo luận về sáng kiến.

- Xây dựng kế hoạch thực hiện: Xác định những công việc cần làm, thời gian dự kiến, vật liệu, kinh phí, phương pháp tiến hành và phân công công việc trong nhóm.

- Thu thập thông tin.

- Thực hiện dự án: Thực hiện công việc theo kế hoạch đã đề ra cho nhóm và cá nhân.

- Trình bày sản phẩm dự án: Dưới dạng thu hoạch, báo cáo, bài báo, qua hoạt động thực hành và được giới thiệu trong nhà trường hay ngoài xã hội.

- Đánh giá dự án: GV, HS hoặc từ bên ngoài đánh giá quá trình thực hiện và kết

quả cũng như kinh nghiệm đạt được.

Việc phân chia các giai đoạn trên đây chỉ mang tính chất tương đối. Giai đoạn

4 và 5 thường được mô tả chung thành một giai đoạn. Khi đó tiến trình dự án có thể được mô tả theo 4 giai đoạn: xác định chủ đề và mục tiêu dự án; lập kế hoạch; thực hiện; đánh giá dự án.

16

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

1.6.2. Phương pháp dạy học “Bàn tay nặn bột” 1.6.2.1. Khái niệm LAMAP là một phương pháp dạy học vận dụng tiếp cận tìm tòi- khám phá một cách hiệu quả. Tìm tòi- khám phá khoa học đề cập tới những con đường, cách thức khác nhau, trong đó các nhà khoa học nghiên cứu thế giới tự nhiên và đề xuất các cách giải thích dựa trên bằng chứng thu thập được từ công việc của mình. Tìm tòi- khám phá cũng đề cập đến các vấn đề của người học, trong đó họ phát triển các kiến thức và nhận thức được cách thức phát triển các kiến thức đó. Trong cách tiếp cận này, tìm tòi là con đường, là tiến trình, còn khám phá là điểm đến, là kết quả.

Tiếp cận tìm tòi- khám phá trong dạy học nhấn mạnh việc học sinh tự mình phát hiện tri thức mới thông qua điều tra, khảo sát, tìm tòi, làm thực nghiệm dưới sự định hướng của giáo viên.

1.6.2.2. Các pha của tiến trình Lamap Pha 1: Làm nảy sinh vấn đề.

Giáo viên chon một đề tài, một thí nghiệm hay miêu tả tình huống. Các tình huống này phải thách thức kiến thức người học, kích thích hoạt động sao cho nãy sinh vấn đề.

Pha 2: Đề suất các dự đoán – giả thuyết.

Học sinh làm việc cá nhân, làm việc nhóm, sau đó làm việc cả lớp để trao đổi, tranh luận những giả thuyết của mình và của bạn nhằm cùng nhau tìm câu trả lời cho vấn đề cần giải quyết.

Trong pha này, khuyến khích học sinh suy nghĩ, phát vấn, giáo viên cần chú ý tới những kinh nghiệm của học sinh, trong đó có thể tìm ẩn những mâu thuẫn với giả thuyết và khuyến khích học sinh thể hiện.Việc trao đổi, tranh luận đi đến những cách thức các dự đoán, giả thuyết của học sinh.

Pha 3: Thực hiện các nghiên cứu.

Học sinh đề xuất các phương án thí nghiệm, tiến hành thực nghiệm hoặc cũng có thể tìm kiếm thông tin, xây dựng các mô hình… từ việc phân tích các dữ liệu, học sinh có thể kiểm chứng được những giả thuyết của mình là đúng hay sai và tìm cách lý giả.

- Như vậy, không chỉ quan sát và thao tác, điều quan trọng là suy nghĩ về những kết quả từ quan sát, thao tác và đối chiếu giữa cái có được từ suy luận với cái

17

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

có được từ thực nghiệm.

Pha 4: Lập luận trao đổi xung quanh các kết quả. Hợp thức hóa kiến thức.

Trong pha này học sinh làm việc chung cả lớp, trao đổi ý kiến đi đến kết quả chung dưới sự hướng dẫn của giáo viên.

Học sinh tiếp nhận và tái cấu trúc kiến thức, học sinh vận hành những kiến thức thu được để làm chủ kiến thức và kĩ năng mới, đồng thời qua đó lại có thể nảy sinh vấn đề mới, bắt đầu tiến hành nghiên cứu mới.

1.6.3. Phương pháp dạy học theo góc 1.6.3.1. Khái niệm - Dạy học theo góc là một hình thức tổ chức dạy học, trong đó HS thực hiện các nhiệm vụ độc lập, chuyên biệt tại các vị trí cụ thể trong không gian lớp học nhằm học thoải mái, học sâu.

- Với quan niệm trên, đặc trưng của dạy học theo góc trong môn Hóa học là sự học thoải mái, học sâu, nhiệm vụ học tập cần có tính độc lập và chuyênbiệt.

1.6.3.2. Quy trình tổ chức dạy học theo góc

Để tổ chức một tiết học áp dụng dạy học theo góc GV cần thực hiện theo các bước sau: - Giai đoạn 1: Chọn nội dung, xác định sơ bộ số góc, tên góc.

- Giai đoạn 2: Thiết kế kế hoạch bài học + Bước 1: Xác định mục tiêu bài học + Bước 2: Chuẩn bị các phương tiện dạy học + Bước 3: Thiết kế nhiệm vụ các góc + Bước 4: Thiết kế hỗ trợ các góc + Bước 5: Thiết kế tiến trình dạy học cụ thể + Bước 6: Thiết kế nội dung trình bày bảng - Giai đoạn 3: Thực hiện dạy học + Bước 1: Bố trí không gian lớp học + Bước 2: Đặt vấn đề học tập + Bước 3: Giới thiệu góc và giao nhiệm vụ học tập + Bước 4: Lập nhóm (góc) học tập + Bước 5: Tổ chức học tập tại các góc 18

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

+ Bước 6: Tổ chức đánh giá kết quả và củng cố 1.6.4. Phương pháp giải quyết vấn đề 1.6.4.1. Khái niệm Dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề là phương pháp dạy học đặt ra trước HS các vấn đề nhận thức có chứa đựng mâu thuẫn giữa cái đã biết và cái chưa biết, chuyển HS vào tình huống có vấn đề, kích thích họ tự lực, chủ động và có nhu cầu mong muốn giải quyết vấn đề.

1.6.4.2. Quy trình thực hiện - Xác định, nhận dạng vấn đề/tình huống; - Thu thập thông tin có liên quan đến vấn đề/tình huống đặt ra; - Liệt kê các cách giải quyết có thể có; - Phân tích, đánh giá kết quả mỗi cách giải quyết (tích cực, hạn chế, cảm xúc, giá trị); - So sánh kết quả các cách giải quyết; - Lựa chọn cách giải quyết tối ưu nhất; - Thực hiện theo cách giải quyết đã lựa chọn; - Rút kinh nghiệm cho việc giải quyết những vấn đề, tình huống khác.

1.6.5. Một số kỹ thuật dạy học tích cực 1.6.5.1. Kỹ thuật khăn trải bàn - HS được chia thành các nhóm nhỏ từ 4 đến 6 người. Mỗi nhóm sẽ có một tờ giấy A0 đặt trên bàn, như là một chiếc khăn trải bàn.

- Chia giấy A0 thành phần chính giữa và phần xung quanh, tiếp tục chia phần xung quanh thành 4 hoặc 6 phần tuỳ theo số thành viên của nhóm (4 hoặc 6 người.)

- Mỗi thành viên sẽ suy nghĩ và viết các ý tưởng của mình (về một vấn đề nào đó mà GV yêu cầu) vào phần cạnh “khăn trải bàn” trước mặt mình. Sau đó thảo luận nhóm, tìm ra những ý tưởng chung và viết vào phần chính giữa “khăn trải bàn” 1.6.5.2. Kỹ thuật 5W1H 5W1H là 6 từ dùng để hỏi trong tiếng Anh: What (cái gì), Where (ở đâu), When (khi nào), Who (là ai), Why (tại sao), How (thế nào).

Kỹ thuật này thường được dùng cho các trường hợp khi cần có thêm ý tưởng mới, hoặc xem xét nhiều khía cạnh của vấn đề, chọn lựa ý tưởng để phát triển.

19

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

1.6.5.3. Kỹ thuật sơ đồ tư duy

Sơ đồ tư duy là một sơ đồ nhằm trình bày một cách rõ ràng những ý tưởng hay kết quả làm việc của cá nhân/nhóm về một chủ đề.

- Viết tên chủ đề/ ý tưởng chính ở trung tâm.

- Từ chủ đề/ ý tưởng chính ở trung tâm, vẽ các nhánh chính, trên mỗi nhánh chính viết một nội dung lớn của chủ đề hoặc các ý tưởng có liên quan xoay quanh ý tưởng trung tâm nói trên.

- Từ mỗi nhánh chính vẽ tiếp các nhánh phụ để viết tiếp những nội dung thuộc nhánh chính đó.

- Tiếp tục như vậy ở các tầng phụ tiếp theo.

1.6.5.4. Kỹ thuật KWL (K: Known – Những điều đã biết; W: want to know – Những điều muốn biết; L: Learned – Những điều đã học được) Kỹ thuật này nhằm giúp người học liên hệ các kiến thức liên quan đến bài học, các kiến thức muốn biết và các kiến thức học được sau bài học.

1. 7. Kiểm tra đánh giá trong dạy học tích hợp 1.7.1. Mục tiêu của kiểm tra đánh giá Đánh giá trong giáo dục là quá trình thu thập thông tin để xác định mức độ đạt được các mục tiêu giáo dục đề ra và đưa ra quyết định tác động vào quá trình giáo dục nhằm tạo ra hiệu quả giáo dục cao nhất. Kiểm tra là kĩ thuật thu thập thông tin cần thiết cho mục tiêu đánh giá.` 1.7.2. Các loại kiểm tra đánh giá 1.7.2.1. Đánh giá kết quả và đánh giá quá trình Đánh giá kết quả diễn ra vào cuối học kì hoặc cuối khóa học nhằm cung cấp thông tin về kết quả học tập của học sinh so với mục tiêu giáo dục của mỗi giai đoạn. Nó là cơ sở để phân loại, lựa chọn học sinh, phân phối học sinh vào các chương trình kiểm tra thích hợp, được lên lớp hay thi lại, cấp chứng chỉ, văn bằng tốt nghiệp cho học sinh và đưa ra những nhận xét tổng hợp về toàn bộ quá trình học tập của HS... Tuy nhiên, nó không thể góp phần vào việc cải thiện kết quả học tập của học sinh trong giai đoạn học tập được đánh giá. Tất nhiên nó vẫn có thể góp phần vào việc cung cấp thông tin làm cơ sở cho việc cải tiến giai đoạn học tập này

20

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

trong tương lai, cho những lớp học sinh kế tiếp. Đánh giá quá trình là hoạt động đánh giá diễn ra trong tiến trình thực hiện hoạt động giảng dạy môn học/ khoá học, cung cấp thông tin phản hồi cho GV nhằm mục tiêu cải thiện hoạt động hướng dẫn, giảng dạy. Đánh giá quá trình thường được thực hiện trong quá trình giảng dạy môn học hay khoá học/ lớp học. Đánh giá quá trình, còn được gọi là "Đánh giá giáo dục" được thực hiện để hỗ trợ cho việc nâng cao chất lượng dạy và học. Đánh giá quá trình có thể do GV hoặc đồng nghiệp hay do người học cùng thực hiện, cung cấp thông tin phản hồi về hoạt động học tập của người học và không nhất thiết được sử dụng cho mục đích xếp hạng, phân loại.

1.7.2.2. Đánh giá theo chuẩn và đánh giá theo tiêu chí - Đánh giá theo tiêu chí, người học được đánh giá dựa trên các tiêu chí đã định rõ về thành tích, thay vì được xếp hạng trên cơ sở kết quả thu được. Khi đánh giá theo tiêu chí, chất lượng thành tích không phụ thuộc vào mức độ cao thấp về năng lực của người khác mà phụ thuộc chính mức độ cao thấp về năng lực của người được đánh giá so với các tiêu chí đã đề ra. Thông thường, đánh giá theo tiêu chí dùng để xác lập mức độ năng lực của một cá nhân.

- Đánh giá theo chuẩn là hình thức đánh đưa ra những nhận xét về mức độ cao thấp trong năng lực của cá nhân so với những người khác cùng làm bài thi. Đây là hình thức đánh giá kết hợp với đường cong phân bố chuẩn, trong đó giả định rằng một số ít sẽ làm bài rất tốt, một số rất kém, số còn lại nằm ở khoảng giữa được đánh giá trung bình. Bài kiểm tra IQ là ví dụ rõ nhất về đánh giá theo chuẩn, hay cách xếp loại học tập của HS ở nước ta hiện nay cũng là cách đánh giá theo chuẩn.

- Khác với đánh giá theo tiêu chí, đánh giá theo chuẩn thường tạo nên mối quan hệ căng thẳng giữa HS với nhau, làm giảm đi tính hợp tác trong học tập. Đánh giá theo chuẩn thường sử dụng các câu hỏi trắc nghiệm khách quan vì thế khó có thể đánh giá được một số năng lực của HS, ví dụ như: + Vận dụng (giải thích, dự đoán, tính toán, đề ra giải pháp, đánh giá giải pháp) kiến thức hóa học vào các tình huống thực tiễn. + Mô tả được các hiện tượng tự nhiên bằng ngôn ngữ vật lí và chỉ ra các quy luật vật lí trong hiện tượng đó. + Thu thập, đánh giá, lựa chọn và xử lí thông tin từ các nguồn khác nhau để giải quyết vấn đề trong học tập hóa học.

21

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

+ Vận dụng sự tương tự và các mô hình để xây dựng kiến thức hóa học. + Đề xuất được giả thuyết; suy ra các hệ quả có thể kiểm tra được. + …v…v…

1.7.2.3. Tự suy ngẫm – tự đánh giá - Tự đánh giá là quá trình học sinh đánh giá hoạt động và kết quả đạt được của bản thân mình, học sinh không chỉ tự đánh giá mà còn có thể được tham gia vào quá trình xác định các tiêu chí đánh giá thế nào là một thành quả tốt. Tự đánh giá có mối liên hệ chặt chẽ với một trong những mục tiêu chính của giáo dục: Học tập theo định hướng của bản thân.

- Ưu điểm và hạn chế của tự đánh giá: Tự đánh giá giúp người học nhận thức sâu sắc hơn về những gì mình đã học, đã tiến bộ và những gì cần cố gắng, học sinh biết chịu trách nhiệm trước kết quả học tập của mình, tự tin hơn về những gì các em có thể làm được, rèn luyện được cách tự học cho học sinh. Tuy nhiên không phải lúc nào các em cũng có khả năng thực hiện việc tự đánh giá.

1.7.2.4. Đánh giá đồng đẳng - Đánh giá đồng đẳng là người học tham gia vảo việc đánh giá sản phẩm, công việc của những người cùng học khác. Họ phải nắm rõ những nội dung mà họ dự kiến sẽ đánh giá trong sản phẩm công việc của bạn học. Đây chính là quá trình từng học sinh trong lớp học cùng tham gia một hoạt động/chương trình học tập đánh giá lẫn nhau.

- Học sinh quan sát các bạn trong quá trình học tập, vì vậy, thông tin mà các em có về hoạt động của nhau mang tính chi tiết, cụ thể hơn là thông tin thầy cô thu được. Đánh giá đồng đẳng không tập trung vào đánh giá tổng kết cuối kì mà nhằm mục đích hỗ trợ học sinh trong suốt quá trình học tập của các em. Điều này có nghĩa là học sinh sẽ đánh giá lẫn nhau dựa trên các tiêu chí đã được định trước. Các tiêu chí này sẽ do giáo viên tự xác định hoặc do thầy và trò cùng thống nhất xác định và phải thực hiện bằng những ngôn từ cụ thể, phù hợp với khả năng nhận thức của học sinh.

- Ưu điểm và hạn chế của đánh giá đồng đẳng: Qua đánh giá hoạt động, sản phẩm học tập của bạn, học sinh có thể học hỏi những điểm hay hoặc rút kinh nghiệm từ những chưa tốt của bạn; hình thành khả năng tự chịu trách nhiệm với những nhận xét, đánh giá của mình về bạn học; thông qua việc đánh giá bạn học,

22

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

học sinh hình thành rõ ràng hơn trong bản thân mình các yêu cầu về học tập, về cách ứng xử với người khác, từ đó, điều chỉnh hay phát triển hành vi, thái độ của bản thân. Tuy nhiên đánh giá đồng đẳng phụ thuộc rất nhiều vào cảm tính của học sinh; khó thu thập được thông tin về những học sinh nhút nhát, ít được bạn chú ý.

1.7.2.5. Đánh giá qua thực tiễn - Đánh giá qua thực tiễn đưa ra cho HS những thách thức thực tế và thường được đánh giá thông qua năng lực thực hiện các nhiệm vụ trong thực tiễn. Trong dạy học hóa học sử dụng hình thức đánh giá này đánh giá được một số năng lực của HS như: + Sử dụng được kiến thức hóa học, kĩ năng … để thực hiện các nhiệm vụ học tập. + Vận dụng kiến thức hóa học, kĩ năng vào các tình huống thực tiễn (giải thích, dự đoán, tính toán, đề ra giải pháp, thực hiện giải pháp, đánh giá giải pháp…). + Thu thập, đánh giá, lựa chọn và xử lí thông tin từ các nguồn khác nhau để giải quyết vấn đề trong học tập hóa học. + Thu thập, đánh giá, lựa chọn và xử lí thông tin từ các nguồn khác nhau để giải quyết vấn đề trong học tập hóa học. + Lựa chọn và sử dụng các công cụ toán học phù hợp trong học tập hóa học. + So sánh và đánh giá được - dưới khía cạnh hóa học - các giải pháp kĩ thuật khác nhau về mặt kinh tế, xã hội và môi trường. + Sử dụng được kiến thức hóa học để đánh giá và cảnh báo mức độ an toàn của thí nghiệm, của các vấn đề trong cuộc sống và của các công nghệ hiện đại. + Nhận ra được ảnh hưởng của hóa học lên các mối quan hệ xã hội và lịch sử.

- Đánh giá qua thực tiễn giúp đánh giá một tập hợp các kĩ năng. Đây là hình thức đánh giá khả năng học tập của HS đáng tin cậy bởi vì nó không phụ thuộc vào một phương pháp đánh giá duy nhất, mặt khác HS được đánh giá rất nhiều kĩ năng qua các tình huống khác nhau. Đánh giá qua thực tiễn cho thấy có điểm mạnh và điểm yếu của mỗi cá nhân..Hình thức đánh giá này mang tính chất đánh giá quá trình nên thúc đẩy việc học của HS có động lực và hiệu quả.

1.7.3. Đánh giá năng lực giải quyết vấn đề Hình thành năng lực giải quyết vấn đề là mục tiêu trọng tâm nhất của DHTH.

23

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

Vì vậy kiểm tra đánh giá trong DHTH cần quan tâm đến đánh giá năng lực giải quyết vấn đề. Sau đây là các biểu hiện và các tiêu chí đánh giá năng lực này. * Biểu hiện của năng lực giải quyết vấn đề Theo chuẩn đánh giá năng lực học sinh cấp THCS của Bộ GD & ĐT, năng lực giải quyết vấn đề có các biểu hiện sau đây (theo mức độ từ thấp đến cao): + Phát hiện được vấn đề cần giải quyết + Tích cực, tự lực lựa cho ̣n các nguồ n tài liệu đo ̣c phù hơ ̣p liên quan đến vấn đề; Tìm kiế m, cho ̣n lo ̣c và ghi chép đươ ̣c thông tin cầ n thiế t, phân tích, tóm tắ t những thông tin thu thập được về vấn đề cần giải quyết... Độc lập trong suy nghi ̃ để hình thành ý tưởng về giải pháp cho vấn đề dựa trên các nguồ n thông tin đã cho; chủ động nêu ý kiế n về các ý tưởng mới và biết tôn trọng ý kiến trái chiều... + Đề xuấ t một hoặc nhiề u giải pháp khả thi; so sánh và bình luận về các giải pháp đề xuấ t; lựa cho ̣n đươ ̣c giải pháp phù hơ ̣p. + Lập kế hoạch giải quyết vấn đề + Suy nghi ̃ và khái quát hóa vấn đề đã giải quyết thành kiế n thức mới của bản thân; Áp du ̣ng tiế n trình đã biế t vào giải quyế t tình huố ng tương tự với những điề u chin ̉ h hơ ̣p lý... * Tiêu chí đánh giá năng lực giải quyết vấn đề: Để đánh giá được tương năng lực học sinh, người ta phải xây dựng bộ tiêu chí đánh giá. Sau đây là các tiêu chí sử dụng để đánh giá năng lực giải quyết vấn đề của học sinh: Bảng 1.5. Các tiêu đánh giá năng lực giải quyết vấn đề Năng lực Xác định tình huống vấn đề

Mức 1 Chưa xác định được tình huống có vấn đề.

Đưa ra giả

Chưa đưa ra được

thuyết

giả thuyết.

Mức 2

Mức 3

Xác định được tình

Xác định tình

huống có vấn đề

huống có vấn đề

nhưng phát biểu

và phát biểu được

còn chưa rõ ràng.

tình huống.

Đưa ra giả thuyết

Đưa ra giả thuyết

chưa phù hợp với vấn phù hợp với vấn đề.

24

đề.

Khóa luận tốt nghiệp

Lập kế hoạch

GVHD : Th.S Phan Văn An

Lập được kế hoạch Chưa lập được kế

nhưng kế hoạch

Lập được kế hoạch

hoạch GQVĐ.

chưa khoa học, rõ

khoa học, rõ ràng.

ràng.

Thực hiện giải pháp GQVĐ

Chưa thực hiện

Thực hiện giải pháp

được giải pháp giải

nhưng chưa hiệu

quyết vấn đề.

quả.

Chưa đánh giá giải Đánh giá giải pháp GQVĐ

pháp GQVĐ Chưa đề xuất được các vấn đề mới.

Thực hiện giải pháp hiệu quả.

Đánh giá sự đúng

Đánh giá sự đúng

đắn và phù hợp của

đắn và phù hợp

giải pháp nhưng

của biện pháp giải

chưa so sánh và tối

quyết, so sánh và

ưu hóa biện pháp

tối ưu hóa biện

GQVĐ.

pháp GQVĐ.

Chưa đề xuất được vấn đề mới

25

Đề xuất được vấn đề mới

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

CHƯƠNG 2: XÂY DỰNG MỘT SỐ CHỦ ĐỀ DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC CẤP THCS 2.1. Chuẩn năng lực của HS cấp THCS của Việt Nam 2.1.1. Năng lực tự học - Xác định được nhiệm vụ học tập một cách tự giác, chủ động; tự đặt được mục tiêu học tập để đòi hỏi sự nỗ lực phấn đấu thực hiện.

- Lập và thực hiện kế hoạch học tập nghiêm túc, nề nếp; thực hiện các cách học: hình thành cách ghi nhớ của bản thân; phân tích nhiệm vụ học tập để lựa chọn được các nguồn tài liệu đọc phù hợp: các đề mục, các đoạn bài ở sách giáo khoa, sách tham khảo, internet; lưu giữ thông tin có chọn lọc bằng ghi tóm tắt với đề cương chi tiết, bằng bản đồ khái niệm, bảng, các từ khóa; ghi chú bài giảng của GV theo các ý chính; tra cứu tài liệu ở thư viện nhà trường theo yêu cầu của nhiệm vụ học tập.

- Nhận ra và điều chỉnh những sai sót, hạn chế của bản thân khi thực hiện các nhiệm vụ học tập thông qua lời góp ý của GV, bạn bè; chủ động tìm kiếm sự hỗ trợ của người khác khi gặp khó khăn trong học tập.

2.1.2. Năng lực giải quyết vấn đề - Phân tích được tình huống trong học tập; phát hiện và nêu được tình huống có vấn đề trong học tập.

- Xác định được và biết tìm hiểu các thông tin liên quan đến vấn đề; đề xuất được giải pháp giải quyết vấn đề.

- Thực hiện giải pháp giải quyết vấn đề và nhận ra sự phù hợp hay không phù hợp của giải pháp thực hiện.

2.1.3. Năng lực sáng tạo - Đặt câu hỏi khác nhau về một sự vật, hiện tượng; xác định và làm rõ thông tin, ý tưởng mới; phân tích, tóm tắt những thông tin liên quan từ nhiều nguồn khác nhau.

- Hình thành ý tưởng dựa trên các nguồn thông tin đã cho; đề xuất giải pháp cải tiến hay thay thế các giải pháp không còn phù hợp; so sánh và bình luận được về các giải pháp đề xuất.

- Suy nghĩ và khái quát hoá thành tiến trình khi thực hiện một công việc nào đó; tôn trọng các quan điểm trái chiều; áp dụng điều đã biết vào tình huống tương

26

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

tự với những điều chỉnh hợp lý.

- Hứng thú, tự do trong suy nghĩ; chủ động nêu ý kiến; không quá lo lắng về tính đúng sai của ý kiến đề xuất; phát hiện yếu tố mới, tích cực trong những ý kiến khác.

2.1.4. Năng lực tự quản lý - Nhận ra được các yếu tố tác động đến hành động của bản thân trong học tập và trong giao tiếp hàng ngày; kiềm chế được cảm xúc của bản thân trong các tình huống ngoài ý muốn.

- Ý thức được quyền lợi và nghĩa vụ của mình; xây dựng và thực hiện được kế hoạch nhằm đạt được mục đích; nhận ra và có ứng xử phù hợp với những tình huống không an toàn.

- Tự đánh giá, tự điều chỉnh những hành động chưa hợp lý của bản thân trong học tập và trong cuộc sống hàng ngày.

- Đánh giá được hình thể của bản thân so với chuẩn về chiều cao, cân nặng; nhận ra được những dấu hiệu thay đổi của bản thân trong giai đoạn dậy thì; có ý thức ăn uống, rèn luyện và nghỉ ngơi phù hợp để nâng cao sức khoẻ; nhận ra và kiểm soát được những yếu tố ảnh hưởng xấu tới sức khoẻ và tinh thần trong môi trường sống và học tập.

2.1.5. Năng lực giao tiếp - Bước đầu biết đặt ra mục đích giao tiếp và hiểu được vai trò quan trọng của việc đặt mục tiêu trước khi giao tiếp; - Khiêm tốn, lắng nghe tích cực trong giao tiếp; nhận ra được bối cảnh giao tiếp, đặc điểm, thái độ của đối tượng giao tiếp; - Diễn đạt ý tưởng một cách tự tin; thể hiện được biểu cảm phù hợp với đối tượng và bối cảnh giao tiếp.

2.1.6. Năng lực hợp tác - Chủ động đề xuất mục đích hợp tác khi được giao các nhiệm vụ; xác định được loại công việc nào có thể hoàn thành tốt nhất bằng hợp tác theo nhóm với quy mô phù hợp; - Biết trách nhiệm, vai trò của mình trong nhóm ứng với công việc cụ thể; phân tích nhiệm vụ của cả nhóm để nêu được các hoạt động phải thực hiện, trong đó tự đánh giá được hoạt động mình có thể đảm nhiệm tốt nhất để tự đề xuất cho nhóm

27

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

phân công; - Nhận biết được đặc điểm, khả năng của từng thành viên cũng như kết quả làm việc nhóm; dự kiến phân công từng thành viên trong nhóm các công việc phù hợp; - Chủ động và gương mẫu hoàn thành phần việc được giao, góp ý điều chỉnh thúc đẩy hoạt động chung; chia sẻ, khiêm tốn học hỏi các thành viên trong nhóm; - Biết dựa vào mục đích đặt ra để tổng kết hoạt động chung của nhóm; nêu mặt được, mặt thiếu sót của cá nhân và của cả nhóm.

2.1.7. Năng lực sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông - Sử dụng đúng cách các thiết bị ICT để thực hiện các nhiệm vụ cụ thể; nhận biết các thành phần của hệ thống ICT cơ bản; sử dụng được các phần mềm hỗ trợ học tập thuộc các lĩnh vực khác nhau; tổ chức và lưu trữ dữ liệu vào các bộ nhớ khác nhau, tại thiết bị và trên mạng.

- Xác định được thông tin cần thiết để thực hiện nhiệm vụ học tập; tìm kiếm được thông tin với các chức năng tìm kiếm đơn giản và tổ chức thông tin phù hợp; đánh giá sự phù hợp của thông tin, dữ liệu đã tìm thấy với nhiệm vụ đặt ra; xác lập mối liên hệ giữa kiến thức đã biết với thông tin mới thu thập được và dùng thông tin đó để giải quyết các nhiệm vụ học tập và trong cuộc sống.

2.1.8. Năng lực sử dụng ngôn ngữ - Nghe hiểu nội dung chính hay nội dung chi tiết các bài đối thoại, chuyện kể, lời giải thích, cuộc thảo luận; nói chính xác, đúng ngữ điệu và nhịp điệu, trình bày được nội dung chủ đề thuộc chương trình học tập; đọc hiểu nội dung chính hay nội dung chi tiết các văn bản, tài liệu ngắn; viết đúng các dạng văn bản về những chủ đề quen thuộc hoặc cá nhân ưa thích; viết tóm tắt nội dung chính của bài văn, câu chuyện ngắn; - Phát âm đúng nhịp điệu và ngữ điệu; hiểu từ vựng thông dụng được thể hiện trong hai lĩnh vực khẩu ngữ và bút ngữ, thông qua các ngữ cảnh có nghĩa; phân tích được cấu trúc và ý nghĩa giao tiếp của các loại câu trần thuật, câu hỏi, câu mệnh lệnh, câu cảm thán, câu khẳng định, câu phủ định, câu đơn, câu ghép, câu phức, câu điều kiện;

28

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

2.1.9. Năng lực tính toán - Sử dụng được các phép tính (cộng, trừ, nhân, chia, luỹ thừa, khai căn) trong học tập và trong cuộc sống; hiểu và có thể sử dụng các kiến thức, kĩ năng về đo lường, ước tính trong các tình huống quen thuộc.

- Sử dụng được các thuật ngữ, kí hiệu toán học, tính chất các số và của các hình học; sử dụng được thống kê toán học trong học tập và trong một số tình huống đơn giản hàng ngày; hình dung và có thể vẽ phác hình dạng các đối tượng, trong môi trường xung quanh, nêu được tính chất cơ bản của chúng.

- Hiểu và biểu diễn được mối quan hệ toán học giữa các yếu tố trong các tình huống học tập và trong đời sống; bước đầu vận dụng được các bài toán tối ưu trong học tập và trong cuộc sống; biết sử dụng một số yếu tố của lôgic hình thức để lập luận và diễn đạt ý tưởng.

- Sử dụng được các dụng cụ đo, vẽ, tính; sử dụng được máy tính cầm tay trong học tập cũng như trong cuộc sống hàng ngày; bước đầu sử dụng máy vi tính để tính toán trong học tập.

2.2. Một số chủ đề tích hợp liên môn theo định hướng phát triển năng lực 2.2.1. Chủ đề 1: Nhiên liệu hóa thạch – Hiện tại và tương lai 1. Lí do lựa chọn đề tài Nhiên liệu hóa thạch là nguồn năng lượng quan trọng nhất cho đến hiện nay ở Việt Nam cũng như nhiều nước trên thế giới, nó cung cấp trên 80% năng lượng sơ cấp. Ở Việt Nam, nhiên liệu hóa thạch là một trong những nguồn năng lượng chính, đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy nền kinh tế phát triển.

Tuy nhiên, hiện nay trữ lượng các nguồn nhiên liệu hóa thạch đã đến mức giới hạn và suy giảm trong thời gian tới. Vấn đề an ninh năng lượng bị đe dọa khi chúng ta phải đối diện với nguy cơ cạn kiệt nguồn nhiên liệu này trong tương lai không xa, Để phát triển bền vững cần đảm bảo an ninh năng lượng. Khai thác và sử dụng hiệu quả các nguồn nhiên liệu hóa thạch, phát triển năng lượng tái tạo, đồng thời bảo vệ được môi trường trong lành là nhiệm vụ đảm bảo an ninh năng lượng. Vì vậy, việc giáo dục cho học sinh vấn đề mang tính thời sự này là vô cùng cần thiết. Với mục tiêu giúp học sinh vận dụng những kiến thức đã học một cách khoa học, áp dụng những kiến thức đó vào thực tiễn. Tôi đã xây dựng chủ đề “Nhiên liệu hóa thạch – hiện tại và tương lai” tích hợp nội dung các môn học Hóa học, Vật lí, Sinh học để

29

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

dạy học lớp 9 THCS. 2. Xác định các vấn đề (câu hỏi) cần giải quyết

3. Thiết kế sơ bộ nội dung chủ đề Bảng 2.1. Thiết kế sơ bộ nội dung chủ đề Nhiên liệu hóa thạch – Hiện tại và tương lai

Tên bài học

Thời lượng (dự kiến)

Mục tiêu

Nội dung

- Kiến thức: NHIÊN LIỆU HÓA THẠCH – HIỆN TẠI VÀ TƯƠNG LAI

1. Nhiên liệu hóa + Nêu được thạch là gì khái niệm về nhiên liệu hóa 2. Nhiên thạch, an ninh liệu hóa năng lượng, thạch các dạng được phân nhiên liệu hóa thành thạch. những loại + Trình bày nào? được tình 30

Đóng góp của các môn vào bài học

Khái niệm - Tài liệu nhiên liệu hóa internet thạch

- Than - Dầu mỏ - Khí đốt

- Mục I, II , bài 40: Dầu mỏ và khí thiên nhiên, chương IV, hóa 9 - Bài 36: Metan, hóa

Khóa luận tốt nghiệp

4 TIẾT

GVHD : Th.S Phan Văn An

hình khai thác nhiên liệu hóa thạch ở Việt Nam và trên Thế Giới. + Trình bày được cách sử dụng nhiên liệu an toàn, hiệu quả, giảm thiểu ô nhiễm môi trường. + Nêu được tính chất và ứng dụng của metan. Ứng dụng của hidro.

9 - Nhiên liệu hóa thạch được khai thác ở đâu?

- Mục III, bài 40: Dầu mỏ và khí thiên nhiên, chương IV, - Nhiên liệu hóa 9.

3. Khai hóa thạch được thác nhiên khai thác bằng - Tài liệu liệu hóa cách nào? tham khảo thạch - Khai thác nhiên liệu hóa thạch ảnh hưởng như thế nào đến môi trường

- Kỹ năng: 4. Ứng + Ứng dụng dụng của sử dụng hợp nhiên liệu lý các nguồn hóa thạch nhiên liệu trong đời sống. + Nhận biết được sự ảnh hưởng của nhiên liệu hoá thạch đối với đời sống nhân loại.

- Trong sống.

- Trong xuất

- Bài 61: Sản xuất điện năng – Nhiệt điện thủy đời và điện, vật lý 9. sản

- Đối với than 5. Sử dụng đá. nhiên liệu - Đối với dầu hóa thạch mỏ. hiệu quả, - Đối với khí + Kỹ năng an toàn. đốt. vận dụng kiến 31

- Tài liệu tham khảo trên internet - Mục 1, bài 54: Ô nhiễm môi trường, chương III, sinh học 9.

- Mục III,

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

thức đã học nhằm bảo vệ môi trường, sức khoẻ cộng đồng.

bài 41: Nhiên liệu, chương IV, hóa 9.

Tài liệu An ninh năng tham khảo trên lượng là gì? internet

+ Kỹ năng hợp tác làm việc làm bài nhóm, đặt câu hỏi, tìm tòi trên sách báo…

Tình hình an ninh năng lượng hiện nay ở Việt Nam.

+ Rèn kỹ năng thu thập và xử lý thông tin.

Tài liệu tham khảo trên internet - Mục , bài 31, chương V, hóa 8.

- Tài liệu tham khảo trên internet

- Thái độ: + Ý thức tiết An ninh kiệm, sử dụng năng hợp lý các lượng nguồn nhiên liệu hoá thạch. + Ý thức vận dụng kiến thức đã học để giải quyết, suy nghĩ, tìm tòi ra những cái mới. + Có thái độ tích cực trong học tập, tin tưởng vào tri thức khoa 32

Cần làm gì để đảm bảo an ninh năng lượng

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

học, có niềm say mê, hứng thú với môn học.

Bảng 2.2. Các năng lực hướng tới và kỹ năng thành phần của chủ đề Nhiên liệu hóa thạch – Hiện tại và tương lai STT

Tên năng

Các kỹ năng thành phần

lực

Năng lực - Kỹ năng làm việc nhóm ở nhà.

1

tự học

- Kỹ năng tìm kiếm thông tin mở rộng.

Năng lực - Kỹ năng phân tích các giải pháp về các tình huống trong học giải quyết tập và thực tế.

2

vấn đề và sáng tạo

- Kỹ năng xác định được các tình huống có vần đề và tìm ra các giải pháp hiệu quả, sáng tạo.

Năng lực - Phát triển ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết thông qua trình bày, giao tiếp tranh luận, thảo luận về cách sử dụng NLHT à tình hình ANNL ở 3

(ngôn ngữ)

Việt Nam. - Phát triển khả năng phân tích thuật ngữ liên quan đến NLHT.

Năng lực - Thảo luận về sự phân bố NLHT như thế nào ở Việt Nam. hợp tác 4

- Thảo luận để tìm ra các ảnh hưởng của việc khai thác NLHT, ứng dụng,...

Năng lực - Sử dụng internet để tìm sự phân bố nhiên liệu ở Việt Nam như 5

công nghệ

thế nào.

- Thu thập thông tin về các cách khai thác, ứng dụng nhiêu liệu hóa

thông tin

33

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

và truyền thạch ở Việt Nam và trên thế giới. thông

- Giới thiệu được với mọi người về nguyên nhân và cách bảo vệ môi trường.

- Tìm kiếm thông tin về an ninh năng lượng

4. Thông tin trợ giúp giáo viên a. Khái niệm nhiên liệu hóa thạch: Nhiên liệu hóa thạch là các loại nhiên liệu được tạo thành bởi quá trình phân hủy kỵ khí của các sinh vật chết bị chôn vùi cách đây hơn 300 triệu năm. Các nguyên liệu này chứa hàm lượng cacbon và hydrocacbon cao. b. Than đá - Đặc điểm – Lĩnh vực ứng dụng – Năng suất tỏa nhiệt của than mỏ: + Than mỏ: Gồm than gầy, than mỡ, than non, than bùn. + Than gầy: Là loại than già nhất, chứa trên 90% cacbon, khi cháy tỏa ra rất nhiều nhiệt, nên được làm nhiên liệu trong nhiều ngành công nghiệp. + Than mỡ và than non: chứa ít cacbon hơn than gầy. Than mỡ được dùng để luyện than cốc. + Than bùn: là loại than trẻ nhất được tạo thành ở đáy các đầm lầy. Than bùn được dùng làm chất đốt tại chỗ và dùng làm phân bón. + Hàm lượng cacbon có trong than gầy là lớn nhất và hàm lượng cacbon trong than bùn là nhỏ nhất. + Năng suất tỏa nhiệt của than gầy, than mỡ, than hoa, than bùn lần lượt là 40000 kJ/kg; 35000 kJ/kg; 300000 kJ/kg; 25000 kJ/kg.

- Tình hình sản xuất than ở các nước trên thế giới: Ước tính chung trên thế giới, than còn sử dụng được trong khoảng thời gian 150 – 200 năm. Trong đó, Trung Quốc là quốc gia có sản lượng than lớn nhất thế giới (khoảng 1,4 tỉ tấn/ năm) - Tình hình sản xuất than ở Việt Nam: Nước ta có nhiều mỏ than, tập trung nhiều nhất ở các tình phía Bắc, nhất là tỉnh Quảng Ninh (chiếm 90% trữ lượng than cả nước). Mỗi năm khai thác khoảng 15 – 20 triệu tấn. Phần lớn than được khai thác lộ thiên, còn lại là khai thác hầm lò.

34

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

Theo Bộ Công thương đánh giá (8/2007), ở Việt Nam trữ lượng than chỉ còn 3,8 tỉ tấn. Nguồn năng lượng tự nhiên này có thể còn cạn kiệt và hết trước thế giới một vài chục năm.

Các số liệu dự báo trên chưa thể hoàn toàn chính xác, việc tiếp tục thăm dò có thể phát hiện ra nhiều nguồn than mới.

- Sản xuất than tác động tới môi trường Sản xuất than đòi hỏi một lượng nước lớn, đồng nghĩa với việc ảnh hưởng tới nguồn nước mà con người và thiên nhiên sử dụng. Nước tiếp xúc với than trong quá trình khai thác, làm sạch, lưu trữ hoặc sản xuất năng lượng sẽ thu thập các kim loại nặng như chì và asen. Nước bị nhiễm bẩn này khi ra ngoài môi trường có thể gây nhiễm độc nguồn nước ngầm hoặc nguồn nước bề mặt gần đó.

- Ô nhiễm không khí Quá trình đốt cháy than trong nhà máy nhiệt điện tạo ra tro bay, khói bụi và các khí gây hiệu ứng nhà kính, các chất ô nhiễm độc hại khác, bao gồm cacbon đioxit, lưu huỳnh đioxit và nitơ oxit,…

- Một số tác động khác Khai thác than sâu trong lòng đất phải xây dựng các hầm lò, phải phá rừng, bóc lớp đất đá, khai thác lộ thiên phải làm đường cho các phương tiện khai thác, vận chuyển đi lại với quy mô lớn dẫn đến các vấn đề về môi trường sinh thái. Nổ khí metan ở các hầm lò khai thác than cũng là nguy cơ tiềm ẩn đe dọa tính mạng công nhân khai thác than.

Chất gây ô nhiễm tạo ra trong quá trình khai thác than cũng góp phần gây mưa axit. Hiện nay đốt cháy than đá tạo ra tro, một chất thải rắn có chứa oxi và oxit kim loại. Hiện nay nhiều mỏ bị bỏ rơi vẫn còn chứa các chất nhiễm có hại và tiếp tục gây ô nhiễm đất và nguồn nước gần đó.

Dù bị coi là nguồn năng lượng gây ô nhiễm nhất, nhưng lại có giá thành thấp nên than đá vẫn là nguồn năng lượng hàng đầu của thế giới. Nhu cầu tiêu thụ sẽ tăng thêm 25% từ nay đến cuối năm 2020.

- Cách sử dụng nhiên liệu tiết kiệm, hiệu quả Khi nhiên liệu cháy không hoàn toàn sẽ gây ra lãng phí gây ô nhiễm môi trường. Việc sử dụng nhiên liệu tiết kiệm, hiệu quả là việc áp dụng các biện pháp quản lý và kĩ thuật nhằm giảm tổn thất, giảm mức tiêu thụ năng lượng của phương

35

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

tiện, thiết bị mà vẫn đảm bảo nhu cầu, mục tiêu đề ra đối với quá trình sản xuất và đời sống. Để sự dụng nhiên liệu một cách hiệu quả, chúng ta cần: + Cung cấp đủ oxi hoặc không khí cho quá trình khí như thổi không khí vào lò, xây ống khí để hút gió. + Tăng diện tích tiếp xúc của nhiên liệu với không khí hoặc oxi bằng cách đập nhỏ than khi đốt. + Điều chỉnh lượng nhiên liệu để duy trì sự cháy ở mức độ cần thiết phù hợp với nhu cầu sử dụng nhằm tận dụng nhiệt lượng do sự cháy tạo ra. b. Dầu mỏ - Khái niệm, cách khai thác, các sản phẩm chế biến từ dầu mỏ: + Khái niệm: Dầu mỏ là chất lỏng sánh màu nâu đen, không tan trong nước và nhẹ hơn nước. Trong tự nhiên, dầu mỏ tập trung thành các vùng lớn, ở sâu trong lòng đất, tạo thành các mỏ dầu. + Cách khai thác: Người ta khoan những lỗ khoan xuống lớp dầu lỏng (còn gọi là giếng dầu). Khi khoan trúng lớp dầu lỏng, dầu sẽ tự phun lên do áp suất cao của khí dầu mỏ. Khi lượng dầu lỏng thì áp suất khí cũng giảm, người ta phải dùng bơm hút dầu lên. + Các sản phẩn chế biến từ dầu mỏ: Khi chưng cất dầu mỏ, các sản phẩm được tách ra ở những khoản nhiệt độ khác nhau. Quá trình này diễn ra trong tháp chưng cất phân đoạn. Sản phẩm dầu mỏ chủ yếu là dầu hỏa, điezen, xăng nhiên liệu, dầu bôi trơn, nhựa đường,...

- Tình hình khai thác và chế biến dầu mỏ ở các nước trên thế giới: Ước tính chung trên thế giới nguồn dầu mỏ thương mại còn dùng được khoảng 60 năm, trong đó Arập Xê – út là quốc gia đứng đầu thế giới về trữ lượng dầu mỏ với 264,5 tỉ thùng.

- Tình hình khai thác và chế biến dầu mỏ ở Việt Nam Dầu mỏ ở nước ta tập trung chủ yếu ở thềm lục địa phía Nam. Ngày 3/7/1980 đã diễn ra lễ kí hiệp định hợp tác Việt – Xô về thăm dò và khai thác dầu khí ở thềm lục địa phía Nam – Việt Nam. Bạch Hổ là mỏ dầu lớn nhất trên thềm lục địa nước ta. Mỏ có trữ lượng khoảng 300 triệu và được khai thác thương mại từ giữa năm 1986.

Nhà máy lọc dầu Dung Quất được đưa vào sử dụng từ năm 2009 – 2010 cũng

36

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

mới chỉ cung cấp được khoảng trên 5 triệu tấn xăng, dầu cho giao thông vận tải trong tổng số nhu cầu 15 – 17 triệu tấn. Hằng năm nước ta vẫn phải nhập khẩu khoảng 10 triệu tấn xăng dầu.

Theo Bộ Công thương đánh giá, trữ lượng dầu mỏ nước ta còn khoảng 2,3 tỉ tấn. Tuy nhiên, nguồn năng lượng tự nhiên này có thể cạn kiệt và hết trước thế giới một vài chục năm. Điều đó cho thấy an ninh năng lượng ở Việt Nam đang trở thành vấn đề cấp bách, mặc dù các số liệu dự báo trên chưa hoàn toàn chính xác và việc tiếp tục thăm dò có thể phát hiện thêm các mỏ dầu mới. Đứng trước hiện trạng như hiện nay chúng ta cần sử dụng có hiệu quả và tiết kiệm loại nhiên liệu này. Thời điểm cuối năm 2014 – đầu năm 2015 giá dầu mỏ thế giới sụt giảm từ trên 100 USD/thùng về mức 40 – 50 USD/thùng.

Theo đề nghị của nhiều chuyên gia, Việt Nam nên dừng khai thác dầu mỏ ở nơi có chi phí khai thác cao, dành quỹ dự trữ quốc gia mua thêm dầu mỏ dự trữ.

- Cách sử dụng nhiêu liệu tiết kiệm, hiệu quả: Để sử dụng nhiên liệu lỏng một cách hiệu quả, cần trộn đều nhiên liệu lỏng với không khí. Ví dụ: khi dùng bếp dầu, đèn cồn trong phòng thí nghiệm chú ý không vặn bấc bếp dầu, bấc đèn cồn lên quá cao. Ngọn lửa bếp gas khi nấu nướng cũng không nênđể trùm lửa ra khỉ đáy nồi, chảo,… c. Khí thiên nhiên - Sự hình thành khí thiên nhiên: Khí thiên nhiên được tạo ra từ sinh vật phù du các vi sinh vật sống dưới nước bao gồm tảo và động vật nguyên sinh. Khi các vi sinh vật này chết đi và tích tụ trên đáy đại dương, chúng dần bị vùi lấp và xác của chúng được nén dưới các lớp trầm tích. Trải qua hàng triệu năm, áp suất và nhiệt do các lớp trầm tích chồng lên nhau tạo nên trên các loài sinh vật đã chuyển hóa hóa học các chất hữu cơ này thành khí thiên nhiên.

- Cách khai thác khí thiên nhiên + Người ta tiến hành khoan xuống mỏ khí. Nếu giếng khoan đi vào lớp đá xốp có chứa trữ lượng đáng kể khí thiên nhiên, áp lực bên trong lớp đá xốp có thể ép khí thiên nhiên tự phun lên bề mặt. + Nhìn chung, áp lực khí thường giảm sút dần sau một thời gian khai thác và người ta phải dùng bơm hút khí lên. + Thành phần chủ yếu của khí thiên nhiên là khí metan (khoảng 95%), hàm

37

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

lượng trong khí metan trong khí mỏ dầu khoảng 75%. Khí lò cốc, khí lò cao có thành phần chủ yếu là CO. Khí than có thành phần chính là khí CO và H2.

- Tình hình khai thác khí thiên nhiên ở các nước trên thế giới + Trữ lượng khí thiên nhiên trên thế giới tổng cộng vào khoảng 150 tỉ tỉ m3. + Nga là quốc gia có trữ lượng khí thiên thiên lớn nhất thế giới với 48 tỉ tỉ m3. + Ước tính chung trên thế giới khí thiên nhiên còn được sử dụng khoảng 80 năm.

- Tình hình khai thác khí thiên nhiên ở Việt Nam: Hiện nay nước ta đã khai thác dầu và khí đốt ở các mỏ: Bạch Hổ, Đại Hùng, Rạng Đông,… tính đến 31/12/2004 có 27 mỏ khí được phát hiện, chủ yếu ở thềm lục địa phía nam biển đông. Từ nguồn khí thiên nhiên, Việt Nam đã xây dựng hai cụm Khí- Điện- Đạm ở Phú Mĩ - Bà Rịa và Cà Mau. - Ứng dụng của khí thiên nhiên: Năng suất tỏa nhiệt của nhiên liệu khí khoảng 60000 kj/kg, lớn hơn so với nhiên liệu rắn và dầu mỏ, khí cháy nhiên liệu khí ít gây độc hại đến môi trường. Nhiên liệu khí được dùng trong sinh hoạt và trong công nghiệp.

- Cách sử dụng nhiên liệu khí tiết kiệm, hiệu quả: + Cung cấp đủ oxi hoặc không khí cho quá trình cháy như thổi ống khí vào lò, xây ống khói cao để hút gió. + Tăng diện tích tiếp xúc của nhiên liệu với không khí hoặc oxi bằng cách trộn đều nhiên liệu khí với không khí. + Điều chỉnh lượng nhiên liệu để duy trì sự cháy ở mức độ cần thiết, phù hợp với nhu cầu sử dụng nhằm tận dụng nhiệt lượng do sự cháy tạo ra. Ví dụ khi sử dụng gas ở gia đình nên để ngọn lửa ở mức vừa phải, khi dùng xong phải khóa bình gas để đảm bảo an toàn. + Theo các nhà khoa học Việt Nam cần có chiến lược về khoáng sản, năng lượng biển một cách hợp lí, đề phù hợp với chiến lược phát triển bền vững biển và hải đảo đến năm 2020, tầm nhìn 2030. d. An ninh năng lượng - Khái niệm ANNL: ANNL là sự đảm bảo cung cấp đầy đủ năng lượng dưới nhiều dạng khác nhau, sạch và rẻ.

- Giải pháp cho việc đảm bảo ANNL: Sử dụng các nguồn năng lượng “sạch”

38

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

+ Hiđro – nguồn nhiên liệu vô tận và thân thiện với môi trường: Khí hiđro khi cháy sinh ra một lượng nhiệt lớn hơn nhiều lần so với cùng lượng nhiên liệu khác. Hiđro là nguồn nhiên liệu an toàn, không thể gây bất cứ sự cố môi trường nào cho con người.

Hiđro được sản xuất từ nước và năng lượng mặt trời, vì vậy hiđro thu được còn gọi là hiđro nhờ năng lượng mặt trời. Nước và ánh nắng mặt trời có vô tận và khắp nơi trên hành tinh. Năng lượng mặt trời được thiên nhiên ban cho hào phóng và vĩnh hằng, khoảng 3x1024 J/ngày, tức khoảng 104 lần năng lượng toàn thế giới tiêu thụ hằng năm. Vì vậy, hiđro nhờ năng lượng mặt trời là nguồn nhiên liệu vô tận, sử dụng từ thế kỷ này qua thế kỷ khác bảo đảm an toàn năng lượng cho loài người mà không sợ cạn kiệt, không thể có khủng hoảng năng lượng và bảo đảm độc lập về năng lượng cho mỗi quốc gia, không một quốc gia nào độc quyền sở hữu hoặc tranh giành nguồn năng lượng hiđro như từng xảy ra với năng lượng hóa thạch.

Hiđro dùng làm nhiên liệu cho động cơ tên lửa, có thể làm nhiên liệu cho động cơ ô tô thay cho xăng, dùng trong đèn xì oxi-hiđro để hàn cắt kim loại. Ngoài ra, Hiđro được sử dụng để sản xuất điện thay nhiên liệu hóa thạch, thực hiện trong các pin nhiên liệu. + Năng lượng Mặt trời Là nguồn năng lượng phong phú, thân thiện với môi trường, có thể áp dụng ở bất cứ nơi nào có ánh sáng Mặt Trời. Chi phí thực hiện nguồn năng lượng này hiện đang được giảm nhanh chóng và dự kiến sẽ tiếp tục giảm trong những năm tiếp theo. Tuy nhiên nó bị giới hạn là phụ thuộc vào thời tiết và chỉ hoạt động vào ban ngày. Để tạo được một nguồn điện lớn cần phải có một khu vực rộng lớn để đặt các tấm pin mặt trời, nhưng các tấm pin này cũng rất dễ bị hư hỏng… + Năng lượng gió Là nguồn năng lượng thân thiện với môi trường, tua – pin gió chiếm ít không gian hơn nên vùng đất xung quanh sẽ được sử dụng cho nhiều mục đích. Năng lượng gió là một nguồn tài nguyên tuyệt vời để tạo ra năng lượng tại các địa điểm xa như các vùng miền núi, nông thôn và hải đảo. Khi kết hợp với năng lượng Mặt Trời, nguồn năng lượng này sẽ tạo được một lượng điện ổn định. Tuy nhiên, yếu tố gió không đáng tin cậy, lượng điện sản xuất ra rất thấp, hoạt động của tua-bin gió

39

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

gây ra tiếng ồn, chi phí đầu tư lớn. + Năng thủy điện Là nguồn năng lượng sạch, tạo được nguồn điện rất lớn cho nhu cầu an ninh năng lượng, góp phần phòng chống lũ cho vùng hạ lưu, thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội cho vùng núi, vùng dân tộc thiểu số. Tuy nhiên việc khai thác thủy điện sẽ làm mất rừng, mất diện tích đất canh tác, làm thay đổi chế độ thủy văn, dòng chảy các lưu vực sông, mất nguồn nước ngọt cho sinh hoạt và sản xuất, ảnh hưởng đến hệ sinh thái trên sông, tình trạng tái định cư dẫn đến đời sống khó khăn đối với những người dân buộc phải di dời ra khỏi khu vực xây nhà máy… + Năng lượng sinh học Là một nguồn năng lượng được tạo ra từ các nguồn như: gỗ, các sản phẩm nông nghiệp và rác thải động, thực vật. Việc phát triển các loại cây trồng để tạo năng lượng sinh học có tác dụng làm giảm lượng cacbon đioxit và tạo ra lượng oxi đáng kể cho môi trường, giúp làm giảm sự nóng lên của Trái Đất. Quá trình tạo năng lượng sinh học từ chất thải sẽ loại bỏ đi các bãi chôn xử lý rác, giúp tạo ra được nguồn năng lượng có ích từ những rác thải. Tuy nhiên chi phí xây dựng công trình là rất cao và nhà máy khí sinh học còn tạo ra mùi khó chịu cho môi trường…

5. Xây dựng nội dung hoạt động dạy học của chủ đề Nội dung 1: Xây dựng ý tưởng dự án Mục tiêu dạy học: - Xác định chủ đề “Nhiên liệu hóa thạch – Hiện tại và tương lai” - Xác định các vấn đề cần giải quyết.

Hoạt động: Tình huống: Bố đang xem ti vi, Tèo vừa đi học về.

Tèo: Bố ơi, bố cho con xem hoạt hình Tom and Jerry đi ạ!

Bố: Chờ bố xem xong chương trình này đã, sắp xong rồi.

Tèo: Bố lúc nào cũng thế, mà sao bố cứ quan tâm những vấn đề của thiên hạ thế nhỉ! Con thấy than với xăng dầu ngày nào người ta cũng chở phát loạn ở ngoài đường thế kia thì bố sợ gì hết mà lúc nào cũng thấy bố xem mấy chương trình nào là nguồn năng lượng có nguy cơ bị cạn kiệt rồi lại là An ninh năng lượng,…Bố cho com xem Tom And Jerry đi bố!

Bố: Ôi, con của bố còn nhỏ quá, có thể con chưa hiểu hết đâu, để bố nói cho con

40

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

nghe nhé! Nếu với mức độ khai thác như hiện nay thì dầu mỏ chỉ còn 34 năm, khí thiên nhiên còn 63 năm, than đá chỉ còn có 4 năm. Điều này đồng nghĩa với việc một ngày nào đó không xa, bố, tèo của bố và tất cả mọi người sẽ sống trong tình trạng không có điện, không có gas, than. Không thể nấu được bữa cơm, không quạt, không điều hòa nhiệt độ, không internet, không điện thoại. Xe không thể chạy được vì không có xăng, trong bệnh viện bác sĩ không mổ cho bệnh nhân được vì thiếu ánh sáng. Xã hội bị rối loạn.

Tèo: Ồ! Nghiêm trọng đến thế à bố!

- GV chiếu bảng trữ lượng những năng lượng không tái tạo cho HS quan sát. Qua bảng trữ lượng có thể thấy rằng trong tương lai không xa Việt Nam sẽ phải nhập khẩu than đá, dầu mỏ và khí đốt. Nghiêm trọng hơn an ninh năng lượng của đất nước sẽ bị đe dọa.

Năng lượng

Khí tự nhiên

Dầu thô (Mt)

Than đá (Mt)

(Gm3) Thế giới Trữ lượng

159 644

176 462

847 488

Khai thác

3 898

2 834

5 901

Số năm khai thác

41

62

144

còn lại Việt Nam Trữ lượng

413

365

150

Khai thác

19

4

35

Từ đó xác định chủ đề “Nhiên liệu hóa thạch – hiện tại và tương lai”. GV sử dụng kĩ thuật 5W1H cùng HS xây dựng chủ đề dự án:

41

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

WHAT than đá, dầu mỏ, khí đốt, các nhiên liệu sạch, tình hình an ninh năng lượng ở Việt Nam.

WHERE Ở Việt Nam.

WHEN Hiện tại và tương lai của nhiên liệu hóa thạch và ANNL.

WHO HS lớp 9.

WHY hiểu rõ về tình hình ANNL→ HS có ý thức về việc sử dụng NL tiết kiệm, an toàn, hiệu quả.

HOW Tìm hiểu về nhiên liệu hóa thạch: than đá, dầu mỏ, khí đốt.

Nội dung 2: Nhiên liệu hóa thạch là gì, phân loại nhiên liệu hóa thạch. An ninh năng lượng.

Mục tiêu dạy học: - Nêu được khái niệm nhiên liệu hóa thạch và an ninh năng lượng.

- Phân loại nhiên liệu hóa thạch.

- Hiểu được khái niệm ANNL và tình hình an ninh năng lượng hiện nay ở Việt Nam. Hoạt động: - GV chia lớp thành 5 nhóm. GV phát phiếu học tập, hình ảnh cho HS thảo luận theo kĩ thuật “khăn trải bàn”.

42

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

PHIẾU HỌC TẬP Mục tiêu: Tìm hiểu về khái niệm, phân loại nhiên liệu hóa thạch và tình hình an ninh năng lượng ở Việt Nam. Hình thức: Thảo luận nhóm Thời gian: 10 phút.

Yêu cầu: 1. Sử dụng internet kết hợp với SGK để tìm hiểu nhiên liệu hóa thạch là gì?

2. Dựa vào những bức hình em có thể phân nhiên liệu hóa thạch thành những loại nào?

- Sau khi các nhóm thảo luận và trình bày kết quả GV nhận xét và rút ra kết luận.

- GV chiếu video “Câu chuyện năng lượng” và dẫn dắt đến vấn đề “An ninh năng lượng” và giải thích khái niệm an ninh năng lượng và tình hình an ninh năng lượng hiện nay ở Việt Nam. Nội dung 3: Lập kế hoạch thực hiện dự án Mục tiêu dạy học - Chia nhóm.

- Phân công nhiệm vụ cho từng nhóm.

- Dự kiến sản phẩm của dự án.

Hoạt động Hoạt động 1: Chia nhóm: Mỗi nhóm gồm 7 bạn. Trong đó gồm: - 1 nhóm trưởng (Nhiệm vụ: Tìm hiểu trước các dự án, phân công công việc cho các bạn trong nhóm. Theo dõi tiến độ làm việc của các thành viên trong nhóm và đánh giá chung…)

- 1 thư ký (nhiệm vụ: chuẩn bị tài liệu, phiếu học tập, tổng hợp ý kiến của các thành viên trong nhóm,…)

- 5 thành viên.

Hoạt động 2: Phân công nhiệm vụ cho từng nhóm Bảng phân vai, phân công nhiệm vụ và dự kiến sản phẩm của dự án

43

Khóa luận tốt nghiệp

Nhóm 1

GVHD : Th.S Phan Văn An

Nhiệm vụ

Phân vai Kĩ

sư

Sản phẩm dự kiến

tập Tìm hiểu về than đá, đề xuất Bài thuyết trình hoặc một

đoàn than – các biện pháp khai thác, sử câu chuyện, vở kịch có khoáng

sản dụng than đá tiết kiệm, hiệu liên quan đến nội dung

Việt Nam

quả gắn với bảo vệ môi tìm hiểu về than đá trường

2

Kĩ

sư

nhà Tìm hiểu về dầu mỏ: Tính Một đoạn video mô phỏng

máy lọc dầu chất vật lí; Trạng thái tự cuộc họp của các kĩ sư Dung Quất

nhiên; Cách khai thác; Các tìm hiểu về dầu mỏ. sản phẩm chế biến từ dầu mỏ, ứng dụng; Tình hình khai thác và chế biến dầu mỏ ở Việt Nam; Tác động của việc sử dụng dầu mỏ; Cách sử dụng nguồn năng lượng này tiết kiệm, hiệu quả.

3

Trung

tâm Tìm hiểu về khí thiên nhiên: Bài thuyết trình hoặc một

nghiên

cứu Thành phần chủ yếu của khí câu chuyện, vở kịch có

và phát tiển thiên nhiên; Trạng thái tồn liên quan đến nội dung sản phẩm dầu tại; Ứng dụng của khí thiên tìm hiểu về than đá khí

nhiên; Tình hình khai thác và chế biến khí thiên nhiên ở Việt Nam;

Cách sử dụng

nguồn năng lượng này tiết kiệm, hiệu quả.

4

Tổ

chức Tìm hiểu về các dạng năng Tổ chức một buổi họp dân

thuộc

Qũy lượng tái tạo: Năng lượng phố tuyên truyền về việc

bảo vệ môi Mặt Trời; Năng lượng gió; đảm bảo an ninh năng trường

Việt Năng lượng thủy điện; Năng lượng quốc gia và khuyến

44

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

lượng sinh học.

Nam VEPF 5

Viện

khích sử dụng năng lượng

năng Tìm hiểu về khái niệm an

lượng

tái tạo.

ninh năng lượng; Tình hình an ninh năng lượng ở Việt Nam hiện nay và tương lai; Các giải pháp để đảm bảo an ninh năng lượng ở Việt Nam; Cách sử dụng nhiên liệu tiết kiệm, an toàn, hiệu quả.

Các nhóm tự phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên, lập kế hoạch thực hiện dự án và nộp lại cho GV. Nội dung 3: Thực hiện dự án Mục tiêu dạy học: Hoàn thành dự án.

Hoạt động: Các nhóm thực hiện dự án như kế hoạch đã lập. GV hỗ trợ HS trong quá trình thực hiện dự án.

Nội dung 4: Trình bày sản phẩm và đánh giá Mục tiêu dạy học: - Trình bày sản phẩm của các tiểu chủ đề, thảo luận chung cả lớp.

- Đánh giá kết quả dự án.

Hoạt động: - Các nhóm lần lượt lên trình bày sản phẩm của nhóm mình, các nhóm còn lại chú ý lắng nghe để thảo luận chung cả lớp.

- Sau phần trình bày, các nhóm tự cho điểm nhau.

6. Lập kế hoạch dạy học chủ đề Bảng 2.3. Kế hoạch dạy học chủ đề Nhiên liệu hóa thạch – Hiện tại và tương lai Thời

Tiến trình

gian

dạy học

Tiết

Hoạt động của HS

Kết quả/ sản phẩm dự kiến

Khơi động - Lắng nghe, xem cho chủ đề video,

Hỗ trợ của GV

hoạt

Chuẩn

động chuyện,

45

bị

câu Xác định được

bảng

trữ chủ đề NLHT

Khóa luận tốt nghiệp

1

GVHD : Th.S Phan Văn An

(nội dung 1, nhóm để xác định lượng nội dung 2)

các

năng và ANNL, xác

các vấn đề cần giải lượng không tái tạo, định các vấn quyết.

video, phiếu học tập. đề - Hỗ trợ HS trong quá trình thảo luận

cần

giải

quyết của chủ đề.

nhóm.

Tiết

Thực

hiện Học sinh làm việc cá Giao nhiệm vụ trực Báo cáo kết

2

dự án

nhân và làm việc tiếp hoặc phiếu học quả của các nhóm đọc tài liệu, tập.

nhóm khi tìm

tìm hiểu, thực hiện

hiểu các nội

thí nghiệm

dung theo từng giai đoạn.

Tiết

Trình

3, 4

sản dự

bày Trình bày sản phẩm Hướng dẫn đánh giá Bài trình bày phẩm dự án

án

của các nhóm

nhóm

và

đánh giá 7. Thiết kế nội dung kiểm tra, đánh giá Bảng2.4. Các tiêu chí đánh giá sản phẩm dự án Các tiêu chí đánh giá

Thang điểm

Nội dung và thuyết trình 1. Thuyết trình hấp dẫn

20

2. Tính chính xác, khoa học, logic

10

3. Tính thực tiễn

5

4. Tính phù hợp giữ hình ảnh và nội dung.

5

5. Tính thời sự

5

46

Điểm

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

6. Đảm bảo đúng mục tiêu chủ đề dự án

5

7. Trọng tâm, cô đọng

5

8. Tư liệu phong phú về năng lượng

5

Biểu hiện năng lực sáng tạo 1. Biểu hiện năng lực sáng tạo:

30

- Biết phát hiện vấn đề để chọn chủ đề sự án.

- Tạo nhiều ý tưởng nghiên cứu từ chủ đề dự án.

- Biết tự lập kế hoạch.

2. Biểu hiện năng lực sáng tạo khi thực hiện kế hoạch:

50

- Thu nhập thông tin từ nhiều nguồn khác nhau.

- Có sự sáng tạo khi gặp khó khăn.

- Linh hoạt khi vận dụng kiến thức đã học vào trong thực tiễn - Đề xuất được các biện pháp hiệu quả, khả thi để tiết kiệm năng lượng.

3. Biểu hiện năng lực sáng tạo khi báo cáo kết quả: trình bày 20 báo cáo dễ hiểu, hấp dẫn sáng tạo.

Hình thức trình bày (đối với bài power point) 1. Màu sắc tương phản giữa mà chữ và nền

5

2. Cỡ chữ, kiểu chữ, chính tả

5

3. Chất lượng, số lượng hình ảnh

5

4. Nền đảm bảo tính hình ảnh

5

5. Bố cục hợp lí

10

47

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

6. Âm thanh phù hợp

5

7. Hiệu ứng trình chiếu hợp lí

5

Tổng điểm 2.2.2. Chủ đề 2: Không khí quanh em 1. Lí do lựa chọn đề tài: Không khí là một dạng vật chất vô cùng gần gũi với cuộc sống của con người.

Không khí có ở mọi nơi trên Trái Đất và có vai trò quan trọng đối với cuộc sống con người. Không có không khí chúng ta không thể thở, không thể xảy ra sự cháy,… đồng nghĩa với việc không thể tồn tại sự sống. Tuy nhiên, hiện nay môi trường không khí bị ô nhiễm rất nghiêm trọng, gây những tác động đáng kể đến đời sống con người. Vì vậy, việc giáo dục cho học sinh có những hiểu biết về tầm quan trọng của không khí đối với cuộc sống con người cũng như có ý thức bảo vệ và tuyên truyền, vận động những người xung quanh cùng nhau bảo vệ bầu không khí trong sạch là hết sức cần thiết. Với mục tiêu đó, tôi đã xây dựng chủ đề “Không khí quanh em” tích hợp nội dung các môn học Hóa học, Vật lí, Sinh học để dạy học lớp 8 THCS. 2. Xác định các vấn đề cần giải quyết

48

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

3. Thiết kế sơ bộ nội dung chủ đề: Bảng 2.5. Thiết kế sơ bộ nội dung chủ đề “Không khí quanh em”

Đóng góp Thời

của

Tên bài

lượng

học

(dự

môn

kiến)

vào

Mục tiêu

các

Nội dung

bài học * Kiến thức:

- Khái

- Chỉ ra được các thành phần

niệm

của không khí.

và

- Mô tả được phần trăm các loại khí: oxi, cacbonic, nitơ trong không khí.

sự

tồn tại 1.

Thành phần

của không khí.

KHÔNG

- Kể được các tính chất của của

KHÍ

khí oxi và khí CO2, xác định không

-

được khí oxi và khí cacbonic khí

Không

dựa vào tính chất của chúng.

khí bao

QUANH EM 5 TIẾT

gồm - Lựa chọn được cách nhận

những

biết khí oxi và khí cacbonic.

gì?

Bài 28: Không khí – sự cháy (Hóa 8) Bài 9: Áp suất khí quyển (Lý 8)

- Mô tả được quá trình hô hấp trong các sinh vật sống, chỉ ra 2. được năng lượng, khí cacbonic Tính

- Tính Bài

và nước là sản phẩm của quá chất của

cách

Tính

nhận

chất

49

chất và 24:

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

trình hô hấp.

- Nêu được khái niệm sự cháy,

khí

biết oxi của

oxi

oxi (hóa

chỉ ra rang khí oxi cần cho sự

8)

cháy.

- Liệt kê được các sản phẩm

Bài

của sự cháy, thực hiện được

23:

thí nghiệm khảo sát sự cháy.

Cây có hô

- Giải thích được ô nhiễm 3. Khí - Quá hấp không khí là gì, kể tên được oxi trình hô không một số chất ô nhiễm, các cần hấp của (sinh nguồn gây ô nhiễm.

- Mô tả được tác động của ô nhiễm không khí, đưa ra được các giải pháp giúp hạn chế và khắc phục ô nhiễm không khí.

cho

động

quá

thực

trình

6) Bài

vật.

21:

hô

hoạt

hấp

động

- Mô tả được cuộc sống của

hô hấp

chúng ta sẽ ra sao nếu không

(sinh

có bầu không khí trong lành.

8) Sự Bài

-

* Kĩ năng: - Thực hiện được các thí 4. Khí nghiệm xác định: Phần tram oxi oxi trong không khí, không khí cần cho sự

chứa hơi nước.

- Thực hiện được các thí nghiệm chứng minh các sinh

50

cháy

cháy

28:

xảy ra Không như thế khí – nào.

-

Sản

phẩm kết

Sự cháy (hóa 8).

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

vật sống lấy oxi và thải khí

thúc sự

cacbonic.

cháy

- Thực hiện được các thí

-

nghiệm tìm hiểu tính chất của

quan

khí oxi và khí cacbonic; Tìm

trọng

hiểu vai trò của oxi đối với sự

của sự

cháy và sản phẩm của sự cháy.

cháy

- Rèn các kĩ năng nghiên cứu

-

khoa học: Kĩ năng đặt câu hỏi,

nhiễm

Tầm

Ô Bài 54,

xây dựng giả thuyết, xác định 5. Ô không 55: Ô phương pháp thực hiện, quan nhiễm khí là nhiễm sát hiện tượng trong các thí không gì? môi nghiệm, đưa ra những giải khí và trường thích và kết luận.

(Sinh tầm Nguyên quan nhân và 9) * Thái độ: trọng hậu quả - Rèn luyện tư duy nghiên cứu của của ô khoa học thông qua thực hiện việc nhiễm các hoạt động , các thí nghiệm. giữ không - Biết cách bảo vệ sứa khỏe gìn khí. cho cá nhân và những người bầu xung quanh: Giữ gìn bầu không không khí trong lành, bảo vệ khí môi trường sống.

trong

- Xây dựng được các thói quen

lành

- Cách khắc phục ô nhiễm không

tốt trong học tập và trong đời

khí và

sống: không hút thuốc lá,

biện

51

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

không vứt rác bừa bãi…

- Ứng dụng được các hoạt động liên quan đến vai trò của khí oxi với sự cháy: Làm thế nào để dập cháy nhanh, không thắp nến, đốt than, đốt nến

pháp giữ bầu không khí trong lành.

trong phong kín.

Bảng 2.6. Các năng lực hướng tới và kỹ năng thành phần của chủ đề “Không khí quanh em”

Các kỹ năng thành phần

Tên

STT

năng lực 1

Năng lực - Kỹ năng xác định mục tiêu học tập chuyên đề. tự học

- Kỹ năng lập kế hoạch và thực hiện kế hoạch học tập cá nhân và nhóm.

2

Năng lực - Kỹ năng xác định được các tình huống có vấn đề và giải giải

quyết tình huống.

quyết vấn đề

- Kỹ năng phân tích các giải pháp về các tình huống trong học tập và thực tế: Khi gặp đám cháy cần làm gì để dập tắt nhanh? Làm thế nào để giảm ô nhiễm môi trường?

3

Năng lực - Kỹ năng đặt câu hỏi về chủ đề học tập: Không khí gồm tư

duy những gì? Không khí có vai trò gì đối với đời sống sinh vật,

sáng tạo

với con người? Vì sao không khí bị ô nhiễm - Đề suất các ý tưởng là thế nào để cải thiện bầu không khí tại trường học và nơi ở.

52

Khóa luận tốt nghiệp

4

GVHD : Th.S Phan Văn An

Năng lực - Kỹ năng quản lí nhóm: Lắng nghe, phản hồi tích cực, phân quản lí

công nhiệm vụ học tập.

- Quản lí bản thân: Nhận thức được các yếu tố tác động đến bản thân trong quá trình học tập hay thực hiện nhiệm vụ được phân công.

5

Năng lực - Xác định đúng các hình thức trình bày của các nhiệm cụ giao tiếp

học tập.

- Kỹ năng giao tiếp hiệu quả, thực hiện được nhiệm vụ học tập.

6

Năng lực - Kỹ năng làm việc nhóm hiệu quả hợp tác

7

Năng lực - Tìm kiếm thông tin trên mang internet về mức độ ô nhiễm sử dụng bầu không khí, các cách để dập tắt đám cháy nhanh.

CNTT và truyền thông

8

- Kỹ năng sử dụng các công cụ hỗ trợ thuyết trình như power point.

- Khả năng truyển thông khoa học

Năng lực Sử dụng thông tin khoa học hợp lý, các thuật ngữ khoa học sử dụng một cách chính xác. ngôn ngữ

4. Thông tin trợ giúp giáo viên: 4.1. Thành phần không khí 4.1.1. Khái niệm và sự tồn tại của không khí: - Trái Đất được bao quanh bởi một lớp khí dày được gọi là khí quyển (không khí).

- Chúng ta có thể cảm nhận được không khí khi nó di chuyển, ví dụ: gió.

- Không khí có mặt ở khắp mọi nơi.

53

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

- Không khí là nguồn tài nguyên quan trọng. Nó không màu, không mùi, không vị.

- Không khí có khối lượng và gây ra áp suất.

4.1.2. Thành phần của không khí Không khí là một hỗn hợp gồm nhiều loại khí và các vật chất khác như các vi sinh vật và bụi bẩn. Thành phần của không khí được thể hiện như sau:

Thành phần

Phần trăm (%)

Khí nitơ

78

Khí oxi

21

Khí cacbonic

0,03

Khí trơ và các chất khác

0,97

Hơi nước

Biến động

Khí thải và vi sinh vật

Biến động

4.2. Không khí cần cho sự sống: 4.2.1. Quá trình hô hấp: 1. Khí oxi cần cho quá trình hô hấp của tất cả các sinh vật sống.

2. Hô hấp là sự oxi hóa các phân tử glucose và tạo ra các sản phẩm là khí cacbonic, nước và năng lượng. Phương trình hóa học đơn giản nhất của quá trình hô hấp được viết như sau: Glucozơ + Khí oxi → Khí cacbonic + nước + Năng lượng 3. Năng lượng đó được sử dụng cho mọi hoạt động và các quá trình sống trong cơ thể.

4. Sinh vật sống hô hấp: - Hít vào khí oxi và thải ra khí cacbonic.

- Oxi hóa thức ăn để giải phóng năng lượng.

5. Cơ thể người lấy oxi dùng cho quá trình hô hấp nhờ phổi.

6. Các khí thải được đưa ra ngoài qua phổi.

7. Khí thải có hàm lượng oxi thấp hơn khí hít vào.

4.2.2. Khí hít vào và khí thở ra

54

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

- Các cơ quan trong hệ hô hấp giúp thực hiện quá trình trao đổi khí cho cơ thể.

- Khí thở ra chứa nhiều cacbonic, nhiều hơi nước và ít khí oxi hơn không khí bình thường (khí mà ta hít vào) - Khí thở ra ấm hơn khí hít vào. Nhiệt độ của khí thở ra bằng với nhiệt độ của cơ thể (370C). Nhiệt độ của khí hít vào bằng vơi nhiệt độ của môi trường xung quanh.

4.3. Tính chất của khí oxi và khí cacbonic: 4.3.1. Khí oxi - Tính chất vật lí: + Khí oxi là chất khí không màu, không mùi, không vị. + Ít tan trong nước. + Nặng hơn không khí. + Oxi hóa lỏng ở -1830C, oxi lỏng có màu xanh nhạt.

- Tính chất hóa học: Khí oxi là một đơn chất phi kim rất hoạt động, đặc biệt ở nhiệt độ cao, dễ dàng tham gia phản ứng hóa học với nhiều phi kim, nhiều kim loại và hợp chất. Trong các hợp chất hóa học, nguyên tố oxi có hóa trị II. + Tác dụng với phi kim: S, P, C,… t0

S + O2 → SO2 t0

4P + 5O2 → 2P2 O5 t0

C + O2 → CO2 t0

+ Tác dụng với kim loại: 3Fe + 2O2 → Fe3 O4 t0

+ Tác dụng với hợp chất: CH4 + 2O2 → CO2 + 2 H2 O 4.3.2. Khí cacbonic - CTPT: CO2 - Tính chất vật lí: CO2 là chất khí không màu, không mùi, nặng hơn không khí, không duy trì sự sống và sự cháy.

- Tính chất hóa học: + Tác dụng với H2O: CO2 + H2 O ⇌ H2 CO3 + Tác dụng với dung dịch bazơ: CO2 + 2NaOH → Na2CO3 + H2O + Tác dụng với oxit bazơ: CO2 + CaO → CaCO3

55

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

4.4. Khí oxi cần cho sự cháy 4.4.1. Sự cháy và sản phẩm của sự cháy - Sự cháy là phản ứng hóa học của một chất với oxi để giải phóng ra nhiệt và ánh sáng.

- Các nhiên liệu hóa thạch dễ dàng bị oxi hóa bởi oxi để giải phóng ra năng lượng nhiệt và năng lượng ánh sáng.

- Các nhiên liệu hóa thạch được chia thành 3 nhóm: + Than cacbon. + Các khí hidrocacbon tự nhiên (Ví dụ: khí metan, khí etan,…) + Các hợp chất hữu cơ,…

- Sự cháy có thể xảy ra nếu có mặt tất cả các yếu tố: Khí oxi, nhiên liệu, nhiệt.

- Sự cháy xảy ra khi nhiên liệu được đốt nóng cho đến khi đạt đến nhiệt độ cháy do sự có mặt của oxi.

- Các nhiên liệu khác nhau có nhiệt độ cháy khác nhau. Nhiên liệu có nhiệt độ cháy thấp dễ bị cháy hơn nhiên liệu có nhiệt độ cháy cao.

- Sự cháy trong diện tích rộng sẽ kéo dài hơn trong diện tích hẹp do có nhiều oxi hơn.

- Sản phẩm của sự cháy phụ thuộc vào chất được đốt cháy.

4.4.2. Tầm quan trọng của sự cháy Sự cháy có tác động đến các hoạt động thường ngày của chúng ta và nó được sử dụng cho một vài quá trình: - Đun nấu - Sưởi ấm.

- Thắp sáng.

- Nhiên liệu động cơ trong máy móc và phương tiện giao thông.

4.5. Ô nhiễm không khí 4.5.1. Ô nhiễm không khí là gì?

- Ô nhiễm không khí xảy ra khi có mặt các yếu tố lạ trong bầu không khí, gây hại cho các sinh vật và làm giảm chất lượng bầu không khí.

- Các yếu tố lạ này được gọi là chất gây ô nhiễm.

- Các hoạt động của con người gây ra tình trạng ô nhiễm không khí.

- Các nguồn gây ô nhiễm không khí có thể là: đốt cháy nhiên liệu, đốt rác thải, đốt

56

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

các sản phẩm nông nghiệp ngoài tự nhiên, khói của các nhà máy, bụi bẩn từ các công trình xây dựng, khói thuốc lá,…

4.5.2. Nguyên nhân và hậu quả của ô nhiễm không khí

Chất gây ô

Nguồn gây ô nhiễm

Hậu quả

nhiễm Khí độc

- Khói thuốc lá

- Ảnh hưởng đến hệ hô hấp.

- Cháy rừng

- Gây sương mù và giảm ánh sáng

- Đốt rác - Đốt cháy nhiên liệu Thuốc trừ sâu

- Chất hóa học

- Ngộ độc thực phẩm

- Thuốc diệt cỏ

- Có thể gây đột biến cho đời sau

- Thuốc diệt côn trùng Chì

Khí NO

- Đốt cháy nhiên liệu trong các - Gây đột biến hoặc dị dạng phương tiện giao thông

cho trẻ em khi sinh ra

- Đốt cháy nhiên liệu

- Gây mưa axit

- Đốt rác, cháy rừng

- Gây hại cho phổi - Ảnh hưởng đến thị lực.

- Giảm quang hợp ở cây xanh

Bụi

- Gây hại cho sức khỏe (ví dụ:

- Khai thác mỏ

ung thư phổi,…)

- Công trình xây dựng

- Giảm sự tiếp nhận ánh sáng

- Giao thông

Mặt Trời.

57

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

- Khu công nghiệp và nhà máy Khí SO2

- Đốt cháy nhiên liệu hóa - Gây mưa axit thạch

- Gây ra các vấn đề cho hệ hô

- Các bãi rác lộ thiên

hấp và ung thư phổi

- Sản phẩm công nghiệp hóa học Khí CO

- Sản phẩm cháy không hoàn - Gây đau đầu toàn từ việc đốt cháy nhiên liệu của các phương tiện giao

- Gây hại cho não - Thậm chí có thể gây tử vong

thông - Khói thuốc Khí CO2

- Gây hiệu ứng nhà kính (hiện

- Đốt rác lộ thiên

tượng nóng lên toàn cầu)

- Đốt cháy nhiên liệu CFC

- Tủ lạnh và điều hòa không - Gây thủng tầng ozon khí

- Gây hại cho mắt và ung thư

- Các nhà máy, khu công da nghiệp 4.5.3. Hạn chế và khắc phục ô nhiễm không khí Các biện pháp giúp khắc phục và hạn chế ô nhiễm không khí 1. Rác thải: - Phân loại rác, khoanh vùng xử lý rác thải - Xây dựng nhà máy, khu tái chế rác thải 2. Phương tiện giao thông - Sử dụng nhiên liệu sạch: xăng không chì, điện,…

- Sử dụng các thiết bị giúp chuyển đổi khí thải thành cacbonic, nitơ và hơi nước.

- Sử dụng các phương tiện di chuyển công cộng thay cho các phương tiện cá nhân.

58

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

3. Nhà máy: - Sử dụng hệ thống lọc khí thải và chất thải trước khi thải ra môi trường.

- Hình thành các khu công nghiệp tập trung xa các khu dân cư.

- Các chất thải hóa học cần được xử lí thành các chất không độc hại trước khi thải ra môi trường 4. Giáo dục cộng đồng: - Công tác tuyên truyền: Thực hiện các chiến dịch tuyên truyền về phòng chống ô nhiễm không khí trong các trường học và trên các phương tiện truyền thông đại chúng.

- Cần giáo dục sớm cho học sinh về vấn đề bảo vệ môi trường.

- Cấm hút thuốc lá nơi công cộng,…

5. Xây dựng nội dung hoạt động của chủ đề Nội dung 1: Khởi động, giới thiệu chủ đề và hình thành các vấn đề cần giải quyết.

Mục tiêu hoạt động: - Tạo không khí vui vẻ trong lớp học, khơi gợi hứng thú của HS và chủ đề học tập.

- Xác định chủ đề học tập và xây dựng các tiểu chủ đề.

Hoạt động Hoạt động 1: Trò chơi “Em có thu được không khí?”

- GV đặt vấn đề : Theo em, chúng ta có thể thu được không khí không? Nếu được thì thực hiện việc này ở đâu? (Ở bất kì chỗ nào? Trong tủ? Trong cơ thể chúng ta? Ở ngoài sân?...)

- HS làm việc theo nhóm để đưa ra các giải pháp khác nhau và ghi lại (làm thế nào, với cái gì, ở đâu) - Sau khi thảo luận để đưa ra các giải pháp chung, HS thực hiện việc “thu” không khí. Các túi nilon hoặc các quả bóng được ghi tên HS và vị trí họ “thu nhận” không khí. Các nhóm thực hiện một bảng tổng kết: Không khí tồn tại xung quanh chúng ta, ở bất kì vị trí nào. Khi hít vào không khí đi vào trong cơ thể, khi thở ra không khí đi ra khỏi cơ thể. Chúng ta có thể “nhốt” không khí trong túi nilon, trong quả bóng, túi nilon và quả bóng phồng lên. Điều đó cho thấy có không khí bên trong.

- Từ hoạt động trên GV dẫn dắt HS đến chủ đề KHÔNG KHÍ QUANH EM Hoạt động 2. Xây dựng các tiểu chủ đề/ ý tưởng

59

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

- GV tổ chức cho học sinh phát triển ý tưởng, hình thành các tiểu chủ đề.

- GV gợi ý các câu hỏi giúp HS xác định nhiệm vụ cần thực hiện: + Bầu không khí em nơi em đang sống có những thành phần nào? Có gì khác so với những địa phương khác? + Sinh vật sử dụng không khí như thế nào? + Các hoạt động trong đời sống của con người có sử dụng không khí không? Sử dụng như thế nào? + Bầu không khí nơi em ở có bị ô nhiễm không? Nguyên nhân do đâu? + Hậu quả của tình trang ô nhiễm không khí ở địa phương em là gì? Ảnh hưởng như thế nào tới sức khỏe con người?

- HS hoạt động nhóm, chia sẻ các ý tưởng, cùng GV thống nhất các tiểu chủ đề nhỏ + Nhận biết về đặc tính của không khí: không khí gây ra áp suất. + Tìm hiểu về các thành phần có trong bầu không khí tại địa phương: đóng vai là các nhà khoa học, tiến hành các thí nghiệm khảo sát về thành phần không khí tại địa phương. + Nghiên cứu và so sánh tính chất hóa học của khí oxi và khí cacbonic. + Vai trò của không khí với sinh vật và đời sống con người: Không khí cần cho quá trình hô hấp; không khí cần cho sự cháy. + Các nguồn, các yếu tố gây ô nhiễm không khí tại địa phương: đóng vai là các cán bộ môi trường, điều tra về các tác nhân gây ô nhiễm không khí, các nguồn gây ô nhiễm không khí: bãi rác, nhà máy,… + Ảnh hưởng của sự ô nhiễm không khí tới cuộc sống của con người ở địa phương em. + Đề xuất các biện pháp ngăn chặn và kiểm soát ô nhiễm không khí, bảo vệ bầu không khí trong sạch.

Nội dung 2: Không khí gây ra áp suất và thành phần của không khí Mục tiêu dạy học: - Thực hiện được các thí nghiệm chứng minh không khí gây ra áp suất.

- Nêu được một số thành phần chính của không khí.

- Vẽ được biểu đồ thể hiện thành phần phần trăm các thành phần đó trong không khí.

- Thực hiện được một số thí nghiệm chứng minh được trong không khí có nước, bụi

60

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

bẩn.

- Thực hiện được thí nghiệm để xác định được tỉ lệ phần trăm khí oxi trong không khí.

Hoạt động: Hoạt động 1: Nhận biết đặc tính của không khí: không khí gây ra áp suất Thí nghiệm 1: Không khí có gây ra áp suất - Cách tiến hành: Hút bớt không khí trong vỏ hộp đựng sữa bằng giấy, ta thấy vỏ hộp bị bẹp theo nhiều phía.

- Yêu cầu: Hãy giải thích hiện tượng trên.

- Giải thích: Khi hút hết không khí trong hộp sữa ra, thì áp suất của không khí trong hộp nhỏ hơn áp suất từ bên ngoài, nên vỏ hộp chịu tác dụng của áp suất bên ngoài làm cho vỏ hộp bị bẹp theo nhiều phía. → Kết luận: Trái Đất và mọi vật trên Trái Đất đều chịu tác dụng của áp suất khí quyển theo mọi phương.

Hoạt động 2: Tìm hiểu quan điểm ban đầu của HS về các thành phần của không khí.

- GV yêu cầu HS liệt kê tất cả các vật chất có trong không khí: Hãy thử liệt kê tất cả những gì mà em nghĩ có trong không khí. (Theo em, trong không khí xung quanh ta có thể chứa những vật chất gì?)

- HS sử dụng kĩ thuật khăn trải bàn để thực hiện yêu cầu của GV

- GV tổng hợp lại tất cả những gì mà HS liệt kê như: khí oxi, khí cacbonic, bụi, vi khuẩn,…

Hoạt động 3: Thí nghiệm chứng minh trong không khí chứa hơi nước, bụi bẩn.

- GV hỏi HS: Căn cứ vào đâu mà các em có thể đoán được trong không khí có chứa các chất trên?

- HS trả lời. Thông qua câu trả lời của HS, GV dẫn dắt đến vấn đề cần giải quyết: Làm thế nào để chứng minh sự có mặt của các thành phần này trong không khí?

61

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

- GV yêu cầu các nhóm tìm các hiện tượng trong tự nhiên hoặc thiết kế thí nghiệm để chứng minh sự có mặt của nước, bụi bẩn, vi sinh vật.

- Các nhóm trình bày các ý tưởng về thí nghiệm. HS có thể nêu một số hiện tượng trong tự nhiên chứng minh trong không khí có hơi nước, bụi bẩn, vi sinh vật như: Vào buổi sáng thì thấy sương đọng trên lá; Đồ đạt trong nhà để lâu bị bụi bẩn bám vào; Tiếp xúc với người bị bệnh cảm cúm có thể bị lây cúm;…

- GV hướng dẫn HS thực hiện một số thí nghiệm chứng minh trong không khí có hơi nước, vi sinh vật, bụi bẩn: Thí nghiệm 2: Hơi nước có trong không khí - Mục tiêu: Chứng minh hơi nước có trong không khí - Vật liệu: 2 cốc uống nước bằng thủy tinh khô, vài cục nước đá - Tiến hành: + Cho vài cục nước đá vào một cốc. Cốc còn lại đổ nước đun sôi để nguội bình thường. + Sau 5 phút, quan sát hiện tượng xảy ra đối với 2 cốc trên.

- Hiện tượng: + Ở cốc thứ nhất: Lúc đầu thành ngoài của cốc thủy tinh khô. Sau đó có những giọt nước được tạo thành. + Ở cốc thứ hai: Thành ngoài của cốc vẫn khô.

- Câu hỏi: 1. Tại sao cốc thứ nhất lại có nước xuất hiện ra ngoài thành cốc? Có phải cốc bị nứt và nước trong cốc rỉ ra ngoài không?

2. Từ thí nghiệm trên em rút ra được điều gì?

- Giải thích hiện tượng: + Ở cốc thứ nhất: do nhiệt độ của thành cốc chứa nước đá thấp hơn nhiệt độ môi trường nên hơi nước trong không khí bao quanh thành cốc ngưng tụ tạo thành các giọt nước chứ không phải cốc bị nứt. + Ở cốc thứ hai: do nhiệt độ bên ngoài và bên trong cốc bằng nhau nên hơi nước không ngưng tụ, do đó ly nước vẫn khô như ban đầu. → Kết luận: Trong không khí chứa hơi nước.

Thí nghiệm 3: Bụi trong không khí - Mục tiêu: Chứng minh trong không khí có mặt bụi bẩn

62

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

- Cách tiến hành: Che tối phòng học và để một khe nhỏ cho tia nắng lọt vào phòng - Hiện tượng: có những hạt bụi bay lơ lững trong không khí. → Kết luận: Trong không khí có bụi.

Hoạt động 4: Xác định tỉ lệ phần trăm khí oxi trong không khí - GV đặt câu hỏi: Theo các em, trong số các thành phần của không khí mà các em đã nêu thì thành phần nào là quan trọng nhất?

- HS trả lời: Thành phần quan trọng nhất là khí oxi.

- GV làm nảy sinh vấn đề: Vậy làm thế nào để xác định được sự có mặt của khí oxi trong không khí và hơn nữa đo được tỉ lệ phần trăm của khí oxi trong không khí?

- HS thảo luận nhóm và đề xuất các thí nghiệm chứng minh sự có mặt và đo tỉ tệ phần trăm của oxi trong không khí.

- Các nhóm trình bày ý tưởng và thống nhất phương thức tiến hành thí nghiệm.

- GV có thể gợi ý cho HS tiến hành thí nghiệm xác định tỉ lệ phần trăm khí oxi trong không khí.

- Sau khi tiến hành thí nghiệm GV giới thiệu cho HS về thành phần phần trăm của một số chất khác trong không khí và yêu cầu HS vẽ biểu đồ hình tròn biểu diễn tỉ lệ phần trăm của các chất trong không khí.

Biểu đồ biểu diễn thành phần phần trăm của các chất trong không khí Khí nitơ Khí oxi Khí cacbonic Hơi nước, bụi và các chất khác Thí nghiệm 4: Xác định tỉ lệ phần trăm của khí oxi trong không khí.

- Mục tiêu: Xác định tỉ lệ phần trăm của khí oxi trong không khí.

- Dụng cụ: chậu thủy tinh, nến, keo dán, thước kẻ, một miếng phao.

- Cách tiến hành: + Dùng keo cố định nến vào miếng phao. + Chậu thủy tinh được đổ đầy nước và cây nến được được đặt lên bề mặt

63

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

nước như trong hình 2. + Úp ngược một bình thủy tinh ra bên ngoài cây nến vào trong chậu thủy tinh + Đo chiều cao của cột không khí trong bình thủy tinh bằng cm (x). + Bỏ bình thủy tinh ra, châm nến. + Quan sát ngọn nến đến khi nó tắt. + Đo mức nước trong bình thủy tinh khi ngọn nến tắt bằng cm (y) + Tính phần trăm oxi trong không khí trong bình thủy tinh: (x-y)*100/x - Hiện tượng: + Sau một vài phút, ngọn nến tắt + Mực nước trong bình thủy tinh dâng lên 1/5 so với thể tích không khí trong bình → Kết luận: + Nước dâng lên trong bình thay thế thể tích của khí oxi được sử dụng khi ngọn nến cháy + Phần trăm oxi trong không khí khoảng 20% Nội dung 3: Tính chất khí oxi và khí cacbonic Mục tiêu dạy học: - Xác định tính chất vật lí và tính chất hóa học của khí oxi và khí cacbonic.

- Thiết kế được một số thí nghiệm so sánh sự khác nhau về tính chất của khí oxi và khí cacbonic.

Hoạt động Hoạt động 1: Tìm hiểu về một số tính chất của khí oxi và khí.

- GV cho HS thảo luận nhóm, sử dụng SGK, internet để tìm hiểu về màu sắc, vị, khả năng tan trong nước, khả năng duy trì sự cháy, các tính chất hóa học của O 2 và CO2 theo mẫu sau:

Khí oxi

Khí cacbonic

CTPT Phân tử khối Tỉ khối hơi so với không khí

64

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

Màu sắc Mùi Vị Khả năng trong nước Khả năng duy trì sự cháy Tính chất hóa học

- HS thảo luận nhóm và trình bày kết quả của nhóm trước lớp.

Hoạt động 2: Thiết kế thí nghiệm chứng minh một số tính chất của khí O2 và CO2. Đặt vấn đề: Có 2 ống nghiệm, một ống chứa khí O2, một ống chứa khí CO2. Làm thế nào để phân biệt được 2 ống nghiệm trên.

Thí nghiệm 5: Khả năng hòa tan trong nước - Dụng cụ: cốc thủy tinh chứa đầy nước, 1 ống nghiệm chứa khí O 2, một ống nghiệm chứa khí CO2.

- Tiến hành: + Một cốc thủy tinh được đổ đầy nước + Một ống nghiệm chứa khí oxi được úp ngược vào cốc nước, sau đó tháo nắp ống nghiệm. + Sau 15 phút, đo mực nước trong ống nghiệm + Lặp lại từ bước 1 đến bước 3 với khí cacbonic

- Hiện tượng và kết luận:

65

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

Khí oxi

Khí cacbonic

- Nước dâng lên một chút trong ống - Nước dâng lên rất cao trong ống nghiệm.

nghiệm

- Khí oxi chỉ hòa tan một chút trong nước - Khí cacbonic tan trong nước Thí nghiệm 6: Ảnh hưởng lên tàn đóm đỏ và que đóm đang cháy - Dụng cụ: 1 ống nghiệm chứa khí O2, 1 ống nghiệm chứa khí CO2, diêm.

- Cách tiến hành: + Đốt cháy 1 que đóm + Đưa que đóm đang cháy vào ống nghiệm chứa khí oxi + Quan sát ngọn lửa của que đóm + Đốt một que đóm khác, sau đó thổi tắt, lặp lại bước 2 và bước 3 với que đóm tắt. + Lặp lại từ bước 1 đến bước 4 với khí cácbonic

- Hiện tượng và kết luận:

Khí oxi

Khí cacbonic

- Tàn đóm bùng cháy trở lại

- Tàn đóm tắt hoàn toàn

- Khí oxi là khí duy trì sựcháy

- Khí cacbonic không duy trì sự

- Que dóm đang cháy sẽ cháy mạnh cháy hơn

- Que đóm đang cháy sẽ vụt tắt

66

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

Thí nghiệm 7: Ảnh hưởng lên giấy quỳ - Dụng cụ: 1 ống nghiệm chứa khí O2, 1 ống nghiệm chứa khí CO2, giấy quỳ, nước cất.

- Cách tiến hành: + Lấy 1 mẩu giấy quỳ. + Làm ẩm giấy quỳ và đưa vào ống nghiệm chứa khí oxi. + Quan sát sự thay đổi của giấy quỳ. + Lặp lại từ bước 1 đến bước 3 với khí cacbonic.

- Hiện tượng và kết luận:

Khí oxi

Khí cacbonic

- Màu sắc của giấy quỳ không thay - Giấy quỳ chuyển sang màu đỏ. đổi

- Khí CO2 tác dụng với H2O tạo ra axit H2CO3 làm quỳ tím hóa đỏ.

CO2 + H2 O ⇌ H2 CO3

Thí nghiệm 8: Ảnh hưởng lên dung dịch Ca(OH)2.

- Dụng cụ: ống nghiệm chứa khí O2, ống nghiệm chứa khí CO2, dung dịch Ca(OH)2, ống dẫn khí.

- Cách tiến hành: + Thay nút bấc trên ống nghiệm chứa khí O2 và khí CO2 bằng nút bấc có ống dẫn khí. + Dẫn lần lượt từng khí vào ống nghiệm chứa dung dịch Ca(OH)2.

- Hiện tượng và kết luận:

67

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

Khí oxi

Khí cacbonic

- Không có hiện tượng gì.

- Nước vôi trong bị vẩn đục.

→ O2 không tác dụng với dung dịch → CO2 tác dụng với dung dịch Ca(OH)2

Ca(OH)2 tạo ra kết tủa CaCO3 màu trắng.

CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3↓ trắng + H2O

Hoạt động 3: Tổng kết kiến thức quan trọng về tính chất của khí O2 và khí CO2 - GV: Ngoài những tính chất của oxi mà chúng ta đã nghiên cứu qua các thí nghiệm, oxi còn tác dụng với nhiều kim loại, phi kim, hợp chất. GV chiếu 3 video thí nghiệm oxi tác dụng với Fe, với P và với CH4.

- HS quan sát, nêu hiện tượng và viết phương trình hóa học.

- GV tổng kết những kiến thức về tính chất của oxi và cacbonic.

Nội dung 4: Không khí và quá trình hô hấp của sinh vật Mục tiêu dạy học: - Nêu được các khái niện đơn giản về quá trình hô hấp, sự cần thiết của oxi cho quá trinh hô hấp.

- Nêu được các sản phẩm của quá trình hô hấp - Thực hiện các thí nghiệm để: + Chứng minh rằng các sinh vật sử dụng oxi và thải khí cacbonic trong quá trình hô hấp. + Nhận biết khí oxi trong khi hít vào và thở ra.

Hoạt động Hoạt động 1: Tìm hiểu vai trò của không khí đối với quá trình hô hấp của sinh vật.

- GV chiếu video “Hành trình giải cứu bé gái bị rơi xuống giếng khoan 12m” cho HS xem.

- Sau khi xem video, cả lớp thảo luận để trả lời các câu hỏi sau (GV lần lượt đặt

68

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

từng câu hỏi): + Trong quá trình giải cứu bé gái, lực lượng công an phòng cháy chữa cháy luôn tiếp một loại khí xuống cho bé Tú Anh (bé gái bị rơi xuống giếng), đó là khí gì? Vì sao phải duy trì việc làm đó đến khi cứu được bé gái ? + Tại sao chúng ta luôn cần phải hít thở? Quá trình đó được gọi là gì? Được thực hiện thông qua những cơ quan nào? + Khí oxi có vai trò như thế nào đối với cơ thể sống? + Làm thế nào để chứng minh được các sinh vật sống nói chung, con người nói riêng sử dụng oxi và giải phóng khí cacbonic trong quá trình hô hấp?

Hoạt động 2: Chứng minh sinh vật sử dụng khí oxi và giải phóng khí cacbonic trong quá trình hô hấp.

- GV cung cấp thông tin : + Ta đã biết nếu để cốc nước vôi trong một thời gian thì trên mặt cốc đó sẽ xuất hiện một lớp ván trắng đục mỏng vì trong không khí có khí cacbonic. + Ta đã biết thiếu oxi thì không thể duy trì sự cháy.

- GV cung cấp cho HS những dụng cụ và yêu cầu HS thiết kế thí nghiệm + 2 cốc nước vôi, 2 chuông thủy tinh, 1 chậu cây, 2 tầm kính thủy tinh. (dùng cho thí nghiệm chứng minh quá trình hô hấp giải phóng khí CO2) + 1 cốc thủy tinh to, 1 túi giấy đen, 1 cây trồng trong cốc, diêm, đóm, tấm kính. (dùng cho thí nghiệm chứng minh oxi được tiêu thụ trong quá trình hô hấp) - HS thảo luận nhóm, sau đó thảo luận cả lớp để rút ra cách tiến hành thí nghiệm.

GV nhận xét và rút ra các cách tiến hành hiểu quả nhất.

- HS làm thí nghiệm vào thời gian ngoài giờ lên lớp. Kết quả được báo cáo vào giờ học tiếp theo.

- Sau khi các nhóm báo cáo kết quả thí nghiệm, GV tổ chức cho HS thảo luận và rút ra những kiến thức quan trọng (Trả lời các câu hỏi nêu ở phần đầu của nội dung và câu hỏi trong mỗi thí nghiệm) - GV đặt vấn đề: Chúng ta đã làm thí nghiệm để chứng minh quá trình hô hấp của thực vật cần O2 và giải phóng khí CO2. Vậy còn đối với động vật và con người thì sao?

- GV cho HS sử dụng internet để tìm hiểu về quá trình hô hấp của động vật và con người để trả lời các câu hỏi sau:

69

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

+ Tại sao chúng ta luôn cần phải hít thở? Quá trình đó được gọi là gì? Được thực hiện thông qua những cơ quan nào?

- Sau khi HS tìm hiểu và có câu trả lời, GV rút ra kết luận và chốt những kiến thức quan trọng: 1. Khí oxi cần cho quá trình hô hấp của tất cả các sinh vật sống.

2. Hô hấp là sự oxi hóa các phân tử glucose và tạo ra các sản phẩm là khí cacbonic, nước và năng lượng. Phương trình hóa học đơn giản nhất của quá trình hô hấp được viết như sau: Glucozơ + Khí oxi → Khí cacbonic + nước + Năng lượng 3. Năng lượng đó được sử dụng cho mọi hoạt động và các quá trình sống trong cơ thể.

4. Sinh vật sống hô hấp: - Hít vào khí oxi và thải ra khí cacbonic.

- Oxi hóa thức ăn để giải phóng năng lượng.

Thí nghiệm 9: Chứng minh quá trình hô hấp giải phóng khí CO2.

- Cách tiến hành: Lấy 2 cốc nước vôi trong giống nhau, đaẹt lên 2 tấm kính ướt rồi dùng 2 chuông thủy tinh A và B úp vào, trong chuông A có đặt một chậu cây. Cho tất cả các chuông thí nghiệm vào chỗ tối.

- Hiện tượng: Sau khoảng 6 giờ, thấy cốc nước vôi ở chuông A bị đục và trên mặt có một lớp váng trắng dày, cốc nước vôi ở chuông B vẫn còn trong và trên mặt chỉ có một lớp váng trắng rất mỏng.

- Câu hỏi: 1. Không khí trong 2 chuông đều có chất khí gì? Vì sao em biêt?

2. Vì sao trên mặt cốc nước vôi trong chuông A có lớp váng trắng đục dạy hơn?

3. Từ kết quả thí nghiệm 1 ta có thể rút ra được kết luận gì?

Thí nghiệm 10: Chứng minh khí oxi được tiêu thụ trong quá trình hô hấp.

- Cách tiến hành: Đặt chậu cây lên tấm kính thủy tinh sau đó úp cốc thủy tinh lên.

Dùng túi giấy đen bao kín cốc thủy tinh. Để yên trong 4 giờ. Bỏ túi giấy đen, đốt que đóm, mở hé miệng cốc, đưa que đóm đang cháy lên miệng cốc.

- Hiện tượng: Khi đưa que đóm vào miệng cốc, que đóm bị tắt.

- Câu hỏi: 1. Vì sao khi đưa que diêm vào miệng cốc thì que diêm bị tắt?

70

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

2. Từ kết quả thí nghiệm 2 rút ra được kết luận gì?

Nôi dung 5: Không khí cần cho sự cháy Mục tiêu dạy học: - Nêu được khái niệm sự cháy và sự cần thiết của oxi để duy trì sự cháy.

- Liệt kê được các sản phẩm của sự cháy.

- Thực hiện được thí nghiệm để tìm hiểu sự cháy.

Hoạt động: Hoạt động 1: Tìm hiểu về sự cháy và sản phẩm của sự cháy - GV sử dụng kĩ thuật KWL và yêu cầu HS điền vào 2 cột K và W. Trong lúc HS thực hiện GV có thể đặt những câu hỏi gợi ý để HS dễ dàng thực hiện nhiệm vụ: 1. Em thấy sự cháy xảy ra ở đâu? Biểu hiện của sự cháy là gì?

2. Theo em, để làm xuất hiện sự cháy cần có điều kiện gì?

3. Sự cháy tạo ra sản phẩm gì? Các em muốn biết thêm điều gì về sản phẩm của sự cháy?

- Sau khi cả lớp thảo luận về những điều đã biết và những điều muốn biết, GV hướng dẫn HS thực hiện thí nghiệm để khẳng định những điều các em đã biết và tìm câu trả lời cho những điều các em muốn biết.

Thí nghiệm 11: Xác định các sản phẩm chủ yếu của sự cháy.

- Dụng cụ: 2 bình thủy tinh có nắp đậy (1 bình to và 1 bình nhỏ), 1 cây nến được buộc bằng dây thép, nước vôi trong.

- Cách tiến hành: + Đổ nước vôi trong vào bình (1/5 bình). + Đốt nến, đưa nến vào bình và đậy nắp bình lại. + Sau khi nến tắt, quan sát thành bình và dùng tay chạm vào thành bình để kiểm tra nhiệt độ của thành bình. + Quan sát sự thay đổi của nước vôi trong ở đáy bình (nếu chưa rõ thì có thể lắc bình để hòa tan với nước vôi nhiều hơn).

- Kết quả: + Nến cháy một vài phút rồi tắt (hết oxi), bình to nến cháy lâu hơn bình nhỏ. + Thành bình nóng lên và có các giọt nước đọng lại trên thành bình. + Nước vôi dưới đáy bình vẫn đục.

- Kết luận:

71

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

+ Sự cháy là phản ứng hóa học của một chất với oxi để giải phóng ra nhiệt và ánh sáng. + Sản phẩm chủ yếu của sự cháy gồm khí cacbonic, nước, quang năng và nhiệt năng. + Các điều kiện để phát sinh sự cháy là: Chất cháy phải nóng lên đến nhiệt độ cháy; Phải có đủ khí oxi cho sự cháy.

- GV có thể đặt thêm một số câu hỏi giúp HS khắc sâu kiến thức và hoàn thành bảng KWL ở đầu hoạt động: 1. Sự cháy là gì?

2. Để xuất hiện sự cháy cần có những điều kiện nào? Trong thí nghiệm trên, cây nến đóng vai trò gì? Không khí quanh ta đóng vai trò gì? Sự cháy tạo ra những sản phẩm chủ yếu nào? Cách nhận biết từng loại sản phẩm đó?

3. Kể tên một số nhiên liệu có khả năng cháy được dùng trong các hoạt động hằng ngày?

4. Tại sao trong một không gian lớn sự cháy thường diễn ra lâu hơn trong một không gian nhỏ?

5. Tại sao để dập tắt một đám cháy nhỏ, người ta có thể dùng một tấm chăn để phủ lên nó?

- Kết luận: + Sự cháy là phản ứng hóa học của một chất với oxi để giải phóng ra nhiệt và ánh sáng. + Các nhiên liệu hóa thạch dễ dàng bị oxi hóa bởi oxi để giải phóng ra năng lượng nhiệt và năng lượng ánh sáng. + Sự cháy có thể xảy ra nếu có mặt tất cả các yếu tố: Khí oxi, nhiên liệu, nhiệt. + Sự cháy xảy ra khi nhiên liệu được đốt nóng cho đến khi đạt đến nhiệt độ cháy do sự có mặt của oxi. + Các nhiên liệu khác nhau có nhiệt độ cháy khác nhau. Nhiên liệu có nhiệt độ cháy thấp dễ bị cháy hơn nhiên liệu có nhiệt độ cháy cao. + Sự cháy trong diện tích rộng sẽ kéo dài hơn trong diện tích hẹp do có nhiều oxi hơn. + Sản phẩm của sự cháy phụ thuộc vào chất được đốt cháy.

72

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

Hoạt động 2: Tìm hiểu về tầm quan trọng và ảnh hưởng của sự cháy đến đời sống con người.

- GV cho HS thảo luận nhóm và hoàn thành phiếu học tập.

PHIẾU HỌC TẬP Mục tiêu: Tìm hiểu về tầm quan trọng và ảnh hưởng của sự cháy trong đời sống của con người.

Hình thức: Hoạt động nhóm 7 bạn.

Thời gian: 7 phút.

ND1: Bảng dưới đây mô tả một số nhiên liệu chúng ta thường dùng. Hoàn thành bảng dưới đây và điền thêm những nhiên liệu mà em biết.

STT Tên nhiên liệu 1

Than

2

Gas/ củi

3

Than

4

Xăng/ dầu

5

Nến

Mục đích sử dụng

6

ND2: Nêu một số ảnh hưởng không tốt của sự cháy đến đời sống con người. …………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………..

Nội dung 6: Ô nhiễm không khí và vấn đề bảo vệ bầu không khí trong sạch.

Mục tiêu hoạt động: - Nêu được khái niệm ô nhiễm không khí.

73

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

- Liệt kê được một số nguyên nhân gây ô nhiễm không khí và phân tích được những hậu quả của ô nhiễm không khí.

- Đề xuất được các cách thức để giữ bầu không khí trong sạch.

Hoạt động: Thực hiện dự án xây dựng giải pháp giữ bầu không khí trong lành.

- Đặt vấn đề: HS xem phim dự báo thời tiết – qua đó giúp HS xác định tình huống có vấn đề: Tại sao khi dự báo thời tiết, các em nghe thấy nhiệt độ của Đà Nẵng và một số thành phố khác luôn cao hơn hơn nhiệt độ của các vùng lân cận từ 1 đến 20C? Vậy bầu không khí ở địa phương em có gì đặc biệt.

- GV chia lớp thành 3 nhóm và giao nhiệm vụ cụ thể cho từng nhóm. GV hỗ trợ các nhóm bằng các câu hỏi gợi ý để các nhóm hiểu rõ nhiệm vụ và nêu được các sản phẩm dự kiến mà nhóm định hướng tới.

Nhóm Nhiệm

1

Câu hỏi định hướng

Gợi ý hình thức trình bày

vụ

và sản phẩm dự kiến

Tìm hiểu - Ô nhiễm không khí là gì?

- Bài trình bày power point

về thực

về các vấn đề trong theo bộ

trạng

ô

nhiễm

- Có những nguyên nhân nào gây ô nhiễm không

câu hỏi đinh hướng.

- Bảng điều tra về số người

khí?

không

sử dụng xe máy, số người sử tại - Thực trạng ô nhiễm dụng phương tiện công Đà Nẵng không khí ở Đà Nẵng hiện cộng, thói quen để xe máy nay như thế nào? Những nổ trong khi chờ đèn giao nguyên nhân nào gây nên thông của người dân Đà thực trạng đó?

Nẵng. khí

2

Tìm hiểu - Ô nhiễm không khí gây - Bài trình bày power point về

ảnh nên những hậu quả gì đối về ảnh hưởng của ô nhiễm

hưởng của

với tự nhiên và đời sống không khí đối với tự nhiên ô con người?

và đời sống con người.

74

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

nhiễm

- Ô nhiễm không khí gây - Vẽ một bức tranh mô tả về

không

nên những bệnh tật gì?

khí đến cuộc sống của người

một cuốc sống không có

- Những vấn đề toàn cầu

không khí sạch.

nào có nguyên nhân trực tiếp từ ô nhiễm không khí?

dân 3

Đề xuất - Những biện pháp nào - Thiết kế poster tuyên những

được sử dụng để hạn chế ô truyền về việc sử dụng xăng

biện

nhiệm không khí?

pháp

sinh học E5, tắt máy xe khi

- Là HS em có thể làm gì

ngăn chặn và kiểm

chờ đèn đỏ,…

để ngăn chặn và hạn chế ô - Thiết kế các biển báo cấm, các câu khẩu hiệu để dán ở

nhiễm không khí?

những nơi công cộng: không

soát tình trạng

hút thuốc lá ở nơi công

ô

cộng, không vứt rác,…

nhiễm không khí, bảo vệ

bầu

không khí trong sạch.

4. Lập kế hoạch dạy học chủ đề Bảng 2.7. Lập kế hoạch dạy học chủ đề “Không khí quanh em”

Thời Tiến trình gian

dạy học

Hoạt động của

Hỗ trợ của GV

Kết quả/ sản phẩm dự

HS

kiến

75

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

Tiết

Khởi động chủ Hoạt động nhóm, Tổ chức cho HS Xác

1

đề. Thực hiện thảo luận nhóm thảo luận nhóm, được chủ đề nội

dung

hoạt

đinh

1, và thảo luận cả có những câu hỏi “Không

động lớp, thiết kế thí gợi ý trong quá xung

1,2,3 của nội nghiệm và tiến trinh hành thí nghiệm.

dung 2.

HS

khí quanh

thảo ta”, tiến hành

luận nhóm để tìm được các thí ra cách tiến hành nghiệm thí nghiệm

chứng

minh

không

khí

gây

ra

áp

suất, sự tồn tại của hơi nước và bụi Tiết

Thực hiện hoạt -

Thảo

2

động 4 của nội nhóm

và

luận - Phát hiếu học - Tiến hành thảo tập, chiếu video, các

thí

dung 2, toàn luận cả lớp về gợi ý HS trong nghiệm

tìm

bộ nôi dung 3, những dự đoán quá trình thiết kế hiểu về tính giao nhiệm vụ và thiết kế các thí nghiệm. Nhận chất của O2 nội

dung

4 thí nghiệm cho xét kết quả trình và CO2.

chuẩn bị cho mỗi hoạt động

bày của của nhóm

tiết học tiếp

vầ chốt kiến thức

theo.

trọng tâm

Tiết

Báo cáo nội - Trình bày sản - Tổ chức thảo -

3

dung 4, thực phẩm của nhóm, luận nhóm, các bày của các

Bài

trình

hiện các hoạt thảo luận chung nhóm nhận xét nhóm về nội động của nội cả lớp.

bài trình bày của dung 4.

dung 5, giao

các nhóm khác.

nhiệm vụ nội

- Tiến hành thí

- Tiến hành

- Hỗ trợ HS trong thí 76

nghiệm

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

dung 6 chuẩn nghiệm.

quá trình làm thí nghiên

bị cho tiết học

nghiệm.

cứu

các sản phẩm

tiếp theo

của sự cháy.

Tiết

Báo cáo nội - Các nhóm báo - Tổ chức cho cả - Bài báo cáo

4

dung 6

cáo

sản

phẩm lớp thảo luận trao về ô nhiễm

của nhóm mình.

đổi.

không khí và giải pháp giữ bầu

không

khí

trong

lành.

Tiết

Kiểm tra, đánh - Làm bài kiểm - Phát bài kiểm Bài làm của

5

giá sau khi tìm tra

tra cho HS và HS

hiểu và nghiên

chấm bài

cứu chủ đề 5. Kiểm tra đánh giá chuyên đề Bảng 2.8. Mô tả đánh giá năng lực của chuyên đề

Nội dung

Nhận biết

Thành phần

-

Chỉ

của được

không khí

Năng lực

Các mức độ nhận thức Thông

Vận dụng

Vận dụng

hiểu

bậc thấp

bậc cao

ra - Giải thích các được

nhận thức

Tính - So sánh - Năng lực

tại được phầm thành phần tính

toán,

thành phần sao không trăm

các không khí đo lường.

của không khí là một loại

khi: tại

khí.

hỗn hợp.

oxi,

phương

cacbonic,

mình

nitơ trong các không khí.

77

phương

địa với địa

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

khác.

Tính

chất - Kể được - Xác định - Lựa chọn

của khí oxi tính

chất được

khí được chất

khí của khí oxi oxi và khí nhận

và

cacbonic

và

khí cacbonic

cacbonic

- Năng lực đưa ra các

biết

tiên đoán, dự đoán.

khí oxi và

dựa

vào khí

tính

chất cacbonic

- Năng lực thực

của chúng.

Không khí -

Mô

cần

cho được

quá

trình trình

tả - Giải thích quá được

- Đề xuất - Năng lực

sản

và

hô phẩm của

hô hấp của hấp sinh vật

nghiệm.

trong quá

hiện

các giả

thiết

biện pháp khoa học.

trình

giúp hệ hô

sinh hô hấp.

các

thực hình thành

hấp

vật sống.

mạnh.

khỏe

- Năng lực thực nghiệm.

Không khí - Nêu được

- Đưa ra

- Năng lực

cần cho sự khái niệm

được

giải quyết

cháy,

những giải

vấn

chỉ ra rằng

pháp giúp

thông qua

khí oxi cần

hạn chế và

môn

cho

khắc phục

học.

cháy

sự

sự

ô

cháy.

nhiễm

không khí. Ô

nhiễm -

Định

- Đề xuất

không khí nghĩa được

các

và vấn đề ô

pháp giữu

nhiễm

bảo vệ bầu không khí

gìn 78

biện bầu

đề

hóa

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

không khí là gì, kể trong lành

tên

được

một

số

chất

ô

không khí trong lành.

nhiễm, các nguồn gây ô nhiễm và các

ảnh

hưởng của ô

nhiễm

không khí đối với con người Câu hỏi kiểm tra đánh giá chuyên đề A. Câu hỏi trắc nghiệm 1. Phát biểu nào dưới đây không đúng về thành phần của không khí?

A. Khí nitơ – 78%

B. Khí oxi – 21%

C. Khí cacbonic- 4%

D. Hơi nước- dao động

2. Khí không màu, có tính axit và làm vẩn đục nước vôi trong là A. khí oxi

B. khí cacbonic

C. khí nitơ

D. khí hiếm

3. Chất nào dưới đây để nhận biết khí oxi điều chế trong phòng thí nghiệm?

A. Tàn đóm đỏ

B. Chỉ thị bicacbonat

C. Giấy quỳ ẩm

D. Dung dịch NaOH

4. Cho hình sau:

Hình ảnh trên mô tả thí nghiệm chứng minh không khí chứa thành phần nào dưới đây?

79

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

A. Bụi

B. Vi sinh vật

C. Hơi nước

D. Khí oxi

5. Quá trình hô hấp không tạo ra các sản phẩm nào trong các sản phẩm dưới đây?

A. Glucose

B. Khí cacbonic

C. Năng lượng

D. Nước

6. Nhận định đúng với tính chất của cả khí oxi và khí cacbonic là A. không có tác dụng lên giấy quỳ ẩm

B. duy trì sự cháy

C. không duy trì sự cháy

D. tan trong nước

7. Khí cacbonic làm quỳ tím chuyển thành màu A. đỏ

B. cam

C. vàng

D. xanh

8. Khi đốt cháy Fe trong khí O2 ở nhiệt độ cao sản phẩm thu được là A. Fe2O3

B. Fe3O4

C. CO2 và H2O

D. FeO

9. Nhận định nào dưới đây đúng khi nói về quá trình hô hấp của sinh vật?

A. Hô hấp là quá trình tiêu thụ khí CO2 và giải phóng khí O2 B. Hô hấp là quá trình tiêu thụ khí O2 và giải phóng khí CO2 C. Sản phẩm của quá trình hô hấp là nhiệt và ánh sáng.

D. Quá trình hô hấp chỉ xảy ra ở động vật và con người, không xảy ra ở thực vật.

10. Khí CO có nhiều trong không khí bị ô nhiễm có nguồn gốc A. từ khí xả động cơ ô tô hoặc xung quanh các lò đốt than B. trong không khí các khu rừng thông C. trong không khí các khu chợ D. trong không khí cách mặt đất 3 km 11. Chất ô nhiễm nào dưới đây làm thủng tầng ozon?

A. CFC

B. Bụi chì

C. Khí CO

D. Khói thuốc lá

12. Phát biểu nào dưới đây không đúng về tính chất của oxi?

A. Oxi duy trì sự cháy

B. Oxi là chất khí không mùi

C. Oxi có tính axit

D. Khí oxi tan trong nước

B. Câu hỏi tự luận: 1. Một bạn học sinh trong lớp nói rằng: nên đặt thật nhiều cây xanh trong nhà cả ngày và đêm để có thật nhiều khí oxi giúp quá trình hô hấp của chúng ta được tốt.

Theo em, bạn nói như vậy có đúng không? Nếu sai, em sẽ giải thích giúp bạn như thế nào?

80

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

Đáp án: Bạn HS đó đã nói sai. Vì nếu đặt cây xanh trong nhà vào bưởi tối, cây xanh sẽ xảy ra quá trình hô hấp, mà quá trình hô hấp lại sử dụng khí oxi và giải phóng khí cacbonic làm giảm lượng khí oxi và tăng lượng khí cacbonic trong không khí sẽ gây ảnh hưởng đến quá trình hô hấp của con người.

2. Theo em, một ngọn nến sẽ cháy nhiều hơn trong không khí hay trong khí oxi nguyên chất? Tại sao? Đáp án: Một ngọn nến sẽ cháy nhiều hơn trong khí oxi nguyên chất vì khí oxi cần cho sự cháy và khí oxi nguyên chất có hàm lượng oxi nhiều hơn so với hàm lượng oxi trong không khí nên cây nến sẽ cháy nhiều hơn.

3. Khi Lan đang giúp mẹ xào rau chuẩn bị cho bữa ăn tối, đột nhiên chảo rau của Lan bị bắt lửa và cháy do Lan để bếp gas lửa to quá. Nếu là Lan, lúc đó em sẽ xử lý tình huống như thế nào để dập lửa thật nhanh và không gây hỏa hoạ?

Đáp án: Cách xử lý là tắt bếp ngay và dùng nắp vung đậy lên chảo.

4. Bình chữa cháy:

+ Bình cứu hỏa CO2: Bình cứu hỏa loại này đạt hiệu quả cao nhất trong các đám cháy có nguyên nhân nhân từ chất láng (xăng, dầu, sơn,..), chất khí (metan, propane, butan, gas,…) hay các thiết bị điện. + Bình cứu hỏa loại bọt Foam: Sử dụng bình Foam các đám cháy có nguyên nhân do chất rắn (giấy, vải gỗ, rác thải,…), chất láng (xăng, dầu, …), chất khí (metan, propan, butan,…) + Bình cứu hỏa dạng bột: ưu điểm của bình là có khả năng chữa nhiều loại đám

81

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

cháy nhất, do vật liệu cấu tạo bình có nhiều dạng khác nhau. Căn cứ theo kí hiệu ghi trên thân bình, người dùng có thể thấy được công dụng cụ thể của chúng. Ví dụ như: Kí hiệu BC sẽ dập được các đám chất có liên quan tới chất láng, khí, điện. Kí hiệu ABC dập được cả ba loại đám cháy do chất rắn, láng, khí gây ra.

Em hãy nêu nguyên tắc dập lửa chung của các loại bình chữa cháy này? Đáp án: Nguyên tắc dập lửa chung của các loại bình chữa cháy này là ngăn sự tiếp xúc của khí oxi với vật thể cháy.

5. Vì sao buổi sớm, không khí trong thành phố lại bị ô nhiễm rất nặng? Đáp án: Mức độ trong lành của không khí được quyết định bởi thành phần các chất trong không khí, nhất là những chất độc hại đối với cơ thể con người. Ban ngày, ánh nắng Mặt Trời làm nhiệt độ không khí tăng cao, khói thải của các nhà máy, xe cộ và bụi đất cát do các loại xe cuốn lên bay lửng lơ trong không khí. Ðến khi Mặt Trời lặn, nhiệt độ không khí giảm dần. Qua một đêm, mặt đất mát dần, nhiệt lượng toả vào không trung cách mặt đất mấy trăm mét hình thành tầng không khí trên nóng dưới lạnh, giống như chiếc nồi áp xuống mặt đất. Lúc này khói thải của các nhà máy không thể bốc lên cao để toả vào tầng mây mà chỉ luẩn quẩn ở gần mặt đất với nồng độ mỗi lúc một đậm đặc. Nếu lúc này trên mặt đất lặng gió, độ ô nhiễm không khí sẽ càng tăng.

82

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 3.1. Mục đích thực nghiệm Mục đích của TNSP là kiểm tra tính đúng đắn của giả thuyết khoa học mà đề tài đặt ra đồng thời để kiểm nghiệm tính khả thi của việc xây dựng chủ đề dạy học tích hợp liên môn theo hướng phát triển năng lực HS bậc THCS, kết quả thực nghiệm sư phạm sẽ trả lời các câu hỏi: - Các mục tiêu, kiến thức, các bộ câu hỏi, quá trình thực hiện các tiểu nội dung theo chủ đề tích hợp liên môn, các tiêu chí đánh giá,… được xây dựng có phù hợp với trình độ nhận thức của HS bậc THCS hay không?

- Chất lượng học tập của HS khi học theo chủ đề tích hợp liên môn như thế nào?

- Phương pháp tổ chức dạy học có khả thi hiệu quả, từ đó nâng cao chất lượng của quá trình dạy học hay không?

Trả lời các câu hỏi trên nhằm nâng cao kiểm chứng giả thuyết khoa học. Nếu chưa thỏa mãn giả thuyết dự án cần phải kịp thời tìm ra những thiếu sót của khóa luận để từ đó điều chỉnh, bổ sung cho hiệu quả.

3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm Tôi tiến hành thực nghiệm sư phạm với nhiệm vụ cụ thể sau: - Khảo sát tình hình dạy học tích hợp, cách tổ chức dạy học, mức độ tổ chức, phương tiện hỗ trợ các hoạt động DHTH. Trên cơ sở đó điều chỉnh chủ đề tích hợp theo hướng phát triển năng lực HS cho phù hợp với trình độ nhận thức của HS bậc THCS. - Khảo sát tính khả thi và hiệu quả của chủ đề thông qua việc lấy ý kiến từ các chuyên gia, mà ở đây là các thầy cô giáo dạy tại các trường THCS ở tỉnh Quảng nam.

3.3. Tiến trình thực nghiệm 3.3.1. Đối tượng thực nghiệm 12 GV các trường THCS trong địa bàn tỉnh Quảng nam. Đối với thực nghiệm sư phạm được tiến hành ở 2 trường THCS Trần Cao Vân, Lê Đình Dương. Trường THCS Trần Cao Vân gồm 4 GV tổ Lý- Hóa- Sinh. Trường THCS Lê Đình Dương gồm 8 GV tổ Lý- Hóa- Sinh.

3.3.2. Thời gian tiến hành thực nghiệm 83

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

Việc khảo sát được thiện hiện trong khoảng thời gian từ 20/03 đến 10/04 năm 2018.

3.3.3. Các bước thực hiện Thực nghiệm sư phạm theo các bước sau: - Bước 1: Soạn phiếu tham dò ý kiến GV về dạy học tích hợp chủ đề:..

- Bước 2: Tiến hành khảo sát ý kiến GV về đề tài.

- Bước 3: Xử lí số liệu, thống kê, tổng hợp ý kiến của các chuyên gia, nhận xét kết quả từ đó lấy kinh nghiệm đề soạn chủ đề.

- Bước 4: Nhận xét kết quả của toàn khóa thực nghiệm và báo cáo kết quả.

3.3.4. Các phương pháp khảo sát thực nghiệm - Phương pháp chuyên gia: là phương pháp sử dụng trí tuệ của đội ngũ chuyên gia để xem xét nhận định bản chất của đối tượng, tìm ra một số giải pháp tối ưu.

- Phương pháp thống kê, xử lý số liệu.

3.4. Đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm Mục đích: Để đánh giả chủ đề DHTH theo hướng phát triển năng lực HS qua đề tài “KHÔNG KHÍ QUANH EM” và “NHIÊN LIỆU HÓA THẠCH – HIỆN TẠI VÀ TƯƠNG LAI” có khả thi với tình trạng giảng dạy tại trường THCS, phù hợp với trình độ nhận thức của HS bậc THCS hay không Qua các phiếu thăm dò ý kiến GV về DHTH ở trường THCS, tôi có kết quả sau: Câu 1: Tên đề tài có phù hợp với việc dạy học tích hợp liên môn hay không?

Có (12)

Không (0)

Câu 2: Tên đề tài có gây hứng thú với HS không?

Có (12)

Không (0)

Câu 3: Lý do chọn chủ đề có phù hợp với nội dung của chủ đề hay không?

Có (11)

Không (1)

Câu 4: Chủ đề gồm các tiểu nội dung như vậy có phù hợp không?

Có (11)

Không (1)

Câu 5: Các mục tiêu dạy học mà tôi đặt ra có phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh bậc THCS không?

84

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

Hoàn toàn phù hợp (5)

Một số phù hợp (1)

Đa số phù hợp (6)

Hoàn toàn không phù hợp (0)

Câu 6: Các thông tin mà tôi thu thập có phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh bậc THCS hay không?

Hoàn toàn phù hợp (6)

Một số phù hợp (1)

Đa số phù hợp (5)

Hoàn toàn không phù hợp (0)

Câu 7: Các kiến thức được đưa ra có giải quyết được các mục tiêu đặt ra không?

Hoàn toàn phù hợp (5)

Một số phù hợp (1)

Đa số phù hợp (6)

Hoàn toàn không phù hợp (0)

Câu 8: Các kiến thức được đưa ra có đảm bảo sự liên kết giữa các môn học hay không?

Hoàn toàn liên kết với nhau (6)

Một số liên kết với nhau (5)

Đa số liên kết với nhau (1)

Hoàn toàn không liên kết với nhau (0)

Câu 9: Các nội dung cần giải quyết được đặt ra có gây hứng thú với học sinh không?

Gây hứng thú (12)

Nhàm chán (0)

Câu 10: Bộ câu hỏi đưa ra trong việc giải quyết từng nội dung có phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh bậc THCS hay không?

Hoàn toàn phù hợp (4)

Một số phù hợp (1)

Đa số phù hợp (8)

Hoàn toàn không phù hợp (0)

Câu 11: Tiến hành thực hiện các bài tập về nhà có phù hợp với trình độ nhận thức của bậc THCS hay không?

Hoàn toàn phù hợp (5)

Một số phù hợp (1)

Đa số phù hợp (7)

Hoàn toàn không phù hợp (0)

Câu 12: Học sinh bậc THCS có thể làm ra sản phẩm theo yêu cầu hay không?

Hoàn toàn làm được (7)

Một số làm được (3)

Đa số làm được (2)

Hoàn toàn không làm được (0)

Câu 13: Việc phân bố thời gian các hoạt động có phù hợp chưa?

Hoàn toàn phù hợp (4)

Một số phù hợp (5)

Đa số phù hợp (3)

Hoàn toàn không phù hợp (0)

Câu 14: Các phiếu đánh giá các hoạt động nhóm và hoạt động cá nhân có đầy đủ các tiêu chí không?

85

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

Có (12)

Không (0)

Câu 15: Việc đánh giá học sinh thông qua phiếu học tập, các phiếu đánh giá và sản phẩm có giúp giáo viên biết được mức độ đáp ứng mục tiêu chủ đề dạy học của học sinh hay không?

Có (12)

Không (0)

Câu 16: Qua chủ đề này học sinh có hình thành và phát triển kiến thức hay không?

Có (12)

Không (0)

Câu 17: Tính khả thi của chủ đề này như thế nào?

Có thể thực hiện được(12)

Không thể thực hiện được (0)

Câu 18: Qua chủ đề này học sinh có áp dụng vào thực tiễn các kiến thức đã học được hay không?

Có thể thực hiện được(12)

Không thể thực hiện được (0)

Kết quả đánh giá tính khả thi của chủ đề được thể hiện ở bảng sau: Bảng 3.1. Kết quả đánh giá tính khả thi của chủ đề Câu hỏi

Hoàn toàn

Đa số phù

Một số phù

Hoàn toàn

phù hợp

hợp

hợp

không phù hợp

Câu 5

42%

50%

8%

0%

Câu 6

50%

42%

8%

0%

Câu 7

42%

50%

8%

0%

Câu 8

50%

8%

42%

0%

Câu 10

42%

58%

0%

0%

Câu 11

42%

58%

0%

0%

Câu 12

58%

17%

25%

0%

Câu 13

33%

25%

42%

0%

Sau khi tổng hợp ý kiến của các chuyên gia thì chủ đề tích hợp liên môn “KHÔNG KHÍ QUANH EM” và “NHIÊU LIỆU HÓA THẠCH – HIỆN TẠI VÀ TƯƠNG LAI” có những ưu điểm và hạn chế sau:

86

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

Ưu điểm: - Tên đề tài phù hợp với việc tích hợp liên môn - Đề tài gây được hứng thú cho học sinh.

- Có thể áp dụng vào chương trình dạy học tại THCS, mục tiêu và nội dung dạy học phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh bậc THCS. - HS tích lũy được chuẩn kiến thức thông qua chủ đề.

- HS sẽ phát triển được các năng lực như: sáng tạo, làm việc nhóm, biết cách tổ chức hoạt động, tiến hành nghiên cứu, tổng hợp thông tin và đánh giá trong hoạt động nhóm.

- Các kiến thức ở các bộ môn được liên kết lại vì thế sẽ giúp cho HS thấy được tầm quan trọng của mỗi môn học, đồng thời vận dụng kiến thức vào đời sống thực tiễn.

Tuy nhiên còn một số hạn chế sau: - Hệ thống SGK được biên soạn chưa thực sự có tính logic giữa các môn

học liên quan nên học sinh có nhiều khó khăn khi vận dụng kiến thức liên môn trong nhận thức.

- Một số giáo viên chỉ chuyên về một bộ môn, nên chỉ soạn chủ đề tích hợp, kiến thức rộng, chưa chuyên sâu. Cần phải kết hợp các tổ bộ môn lại với nhau.

- Vì thời gian nên chúng tôi không thể dạy học chủ đề liên môn theo hướng phát triển năng lực học sinh, Nếu có thể tổ chức dạy học tích hợp liên môn ở trường THCS với điều kiện đảm bảo yêu cầu về tính khoa học, khả thi, thì tôi tin rằng kết quả đánh giá sẽ chính xác hơn.

87

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

PHẦN 3: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 1. Kết luận Sau quá triǹ h thực hiê ̣n đề tài, đố i chiế u với mu ̣c tiêu và nhiê ̣m vu ̣ nghiên cứu, khóa luâ ̣n đã hoàn thành đầ y đủ các nhiê ̣m vu ̣ đã đề ra. Đó là: 1/ Nghiên cứu về cơ sở lí luận dạy học tích hợp và cụ thể hơn là dạy học tích hợp liên môn, các phương pháp dạy học tích cực được sử dụng trong dạy học tích hợp liên môn, các mức độ tích hợp và quan niệm về tích hợp hiện nay.

2/ Xây dựng được chủ đề dạy học THLM đó là chủ đề “Nhiên liệu hóa thạch – Hiện tại và tương lai”; “Không khí quanh em” theo các mục tham khảo ở tài liệu và gợi ý của giáo viên hướng dẫn.

3/ Đã tiế n hành TNSP bằng cách xin ý kiế n chuyên gia về DHTH. - Tiến hành xin ý kiến chuyên gia 12 GV thuộc 2 trường THCS trong địa bàn tỉnh Quảng Nam. - Qua các phiếu thăm dò ý kiến GV về DHTH ở 2 trường THCS. Những ý kiế n phản hồ i cho thấ y: Viê ̣c tổ chức dạy học các chủ đề tích hợp đã giúp tăng cường năng lực da ̣y ho ̣c của HS, tạo hứng thú ho ̣c tâ ̣p cho HS, góp phần hình thành chuẩn năng lực HS cấp THCS mà Bộ GD & ĐT ban hành.

- Kế t quả TNSP qua phiếu thăm dò của các chuyên gia 2 trường trên sau khi xử lý đã khẳ ng đinh ̣ sự đúng đắ n của giả thuyế t khoa ho ̣c, tin ́ h khả thi của đề tài.

Viê ̣c sử du ̣ng DHTH đã nâng cao năng lực tự ho ̣c, tự nghiên cứu, góp phầ n nâng cao chấ t lươ ̣ng da ̣y và ho ̣c ở trường THCS trong giai đoa ̣n hiê ̣n nay.

2. Kiến nghị - Dạy học tích hợp liên môn nên được áp dụng ở trường THCS, giúp giảm tải thời gian học cho HS và giúp HS vận dụng được các kiến thức đã học vào thực tế.

- Nên tiến hành các hoạt động ở các mức độ khác nhau tùy vào trình độ của từng lớp học và khả năng của người dạy để phát triển năng lực học sinh.

88

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD : Th.S Phan Văn An

TÀI LIỆU THAM KHẢO [1]. Tưởng Duy Hải, Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học hóa học THCS, Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam. [2]. Tưởng Duy Hải, Hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong các môn học lớp 9, Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam. [3]. TS. Lê Thanh Huy - TS. Phùng Việt Hải - ThS. Trần Thị Hương Xuân, (2015), Dạy học tích hợp khoa học tự nhiên ở bậc THPT, Trường Đại học Sư phạm Đà Nẵng.

[4]. Nguyễn Văn Biên, 2015, Qui trình xây dựng chủ đề tích hợp về khoa học

tự nhiên, Tạp chí khoa học, ĐHSP Hà Nội, số 60/02, tr. 61-66.

[5]. Nguyễn Thị Kim Dung, 2014, Dạy học tích hợp trong chương trình giáo dục phổ thông, Kỷ yếu Hội thảo dạy học tích hợp và dạy học phân hóa ở trường trung học đáp ứng yêu cầu đổi mới CT và SGK sau năm 2015, Trường ĐHSP TP. Hồ Chí Minh.

[6]. Võ Văn Duyên Em, 2014, Tích hợp trong dạy học bộ môn ở trường phổ thông, Kỷ yếu Hội thảo dạy học tích hợp và dạy học phân hóa ở trường trung học đáp ứng yêu cầu đổi mới CT và SGK sau năm 2015, Trường ĐHSP TP. Hồ Chí Minh.

[7]. Phùng Việt Hải, (2016), Tài liệu tập huấn chuyên đề dạy học tích hợp khoa học tự nhiên ở bậc THPT, Trường Đại học Sư phạm Đà Nẵng.

[8]. PGS.TS Đỗ Hương Trà ( chủ biên) - Nguyễn Văn Biên - Trần Khánh Ngọc Trần Trung Ninh - Trần Thị Thanh Thủy - Nguyễn Công Khanh - Nguyễn Vũ Bích Hiền, (2015), Dạy học tích hợp - Phát triển năng lực học sinh - Quyển 1 - Khoa học tự nhiên, NXB Đại học Sư phạm.

89