Xây dựng hệ thống bài tập để rèn luyện kĩ năng sử dụng ngôn ngữ hóa học cho học sinh trường

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com -1-

MỤC LỤC Trang

Ơ

Lời cam đoan ........................................................................................................... ii

N

Trang phụ bìa ........................................................................................................... i

N

H

Lời cảm ơn ............................................................................................................. iii

.Q

Đ

1.1. Vị trí vai trò của hóa học ở trường phổ thông ................................................... 7

G

1.2. Ngôn ngữ hóa học............................................................................................. 8

H Ư

N

1.2.1. Lịch sử của ngôn ngữ hóa học...................................................................... 8 1.2.2. Các dạng của ngôn ngữ hóa học ................................................................. 12

TR ẦN

1.2.3. Kĩ năng sử dụng ngôn ngữ hóa học ............................................................ 17 1.3. Bài tập hóa học ............................................................................................... 17

B

1.3.1. Khái niệm .................................................................................................. 17

10 00

1.3.2. Tác dụng của BTHH ................................................................................. 18 1.3.3. Phân loại BTHH ........................................................................................ 18

Ó

A

Chương 2 MỘT SỐ BÀI TẬP RÈN LUYỆN KĨ NĂNG SỬ DỤNG NGÔN NGỮ

H

HOÁ HỌC CHO HỌC SINH PHỔ THÔNG

Í-

2.1 Một số bài tập rèn luyện kĩ năng sử dụng ngôn ngữ hoá học Trung học cơ sở .. 20

-L

2.1.1. Chất .......................................................................................................... 20

ÁN

2.1.2. Nguyên tử .................................................................................................. 20

D

IỄ N

Đ

ÀN

TO

2.1..3. Nguyên tố hoá học .................................................................................... 21 2.1.4. Đơn chất, hợp chất, phân tử ....................................................................... 21

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

Chương 1 TỔNG QUAN CƠ SỞ LÍ LUẬN

TP

MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 4

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

Danh mục các cụm từ viết tắt .................................................................................. 3

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

Mục lục ................................................................................................................... 1

2.1.5. Công thức hoá học, Hoá trị ....................................................................... 23 2.1.6. Phản ứng hoá học và phương trình hoá học ................................................ 24 2.1.7. Định luật bảo toàn khối lượng – mol .......................................................... 27 2.1.8. Bài tập định lượng ..................................................................................... 27 2.2. Một số bài tập rèn luyện kĩ năng sử dụng ngôn ngữ cho học sinh trung học phổ thông .................................................................................................................... 37

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com -2-

2.2.1. Nguyên tử, nguyên tố hóa học.................................................................... 37 2.2.2. Đơn chất- Hợp chất ................................................................................... 39

Ơ

2.2.4. Định luật tuần hoàn .................................................................................... 53

N

2.2.3. Phản ứng hoá học và phương trình hóa học ................................................ 47

N

H

2.2.5. Sự điện li ................................................................................................... 54

.Q

Chương 3 THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

3.1.1. Qua dự giờ ................................................................................................. 65

G

Đ

3.1.2. Qua quan sát tập ........................................................................................ 65

N

3.2. Thông qua phiếu hỏi ý kiến, điều tra ............................................................... 65

H Ư

3.2.1. Qua phiếu điều tra HS THCS ..................................................................... 65

TR ẦN

3.2.2. Qua phiếu điều tra HS THPT ..................................................................... 67 3.2.3. Qua phiếu hỏi ý kiến GV ........................................................................... 71 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT .................................................................................. 74

10 00

B

TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 76

TO

ÁN

-L

Í-

H

Ó

A

PHỤ LỤC

D

IỄ N

Đ

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

3.1. Thông qua dự giờ, quan sát ............................................................................. 65

ÀN

http://daykemquynhon.ucoz.com

2.2.7. Bài tập định lượng ..................................................................................... 56

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

2.2.6. Liên kết hoá học ........................................................................................ 55

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com -3-

DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT

N

BT: Bài tập

H

Ơ

BTHH: Bài tập hóa học

U Y

CTCT: Công thức cấu tạo

.Q TP

CTTB: Công thức trung bình

ẠO

GV: Giáo viên

Đ

HS: Học sinh

PP: Phương pháp

N

H Ư

NLTD: Năng lực tư duy

G

NC: Nâng cao

TR ẦN

PTHH: Phương trình hóa học SGK: Sách giáo khoa

B

SGK HH: Sách giáo khoa hóa học

10 00

THCS: Trung học cơ sở

D

IỄ N

Đ

ÀN

TO

ÁN

-L

Í-

H

Ó

A

THPT: Trung học phổ thông

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

CTPT: Công thức phân tử

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

CB: Cơ bản

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com -4-

MỞ ĐẦU Luật giáo dục 2005 điều (28.2) đã đưa ra mục tiêu chung của giáo dục là: “…phát

H

Ơ

huy tính cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh phù hợp với đặc điểm của

N

1. Lí do chọn đề tài

U Y

nhóm, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức thực tiễn”. Trong quá trình dạy học ở

.Q

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

ẠO

môn, trong đó có bộ môn hóa học. Hóa học là môn khoa học thực nghiệm, tức là

Đ

một môn học cần phải nắm vững cả lí thuyết và thực hành. Để học tốt môn hóa học,

G

để vận dụng tốt những kiến thức hóa học vào thực tiễn cuộc sống thì chúng ta cần

H Ư

N

phải nắm vững, phải thường xuyên rèn luyện kĩ năng sử dụng ngôn ngữ hóa học thông qua các dạng bài tập hóa học. Giải bài tập hóa học không những có tác dụng

TR ẦN

rèn luyện tính tích cực, tự lực, trí thông minh, sáng tạo cho học sinh, giúp học sinh hứng thú học tập mà nó còn có tác dụng rèn luyện kĩ năng, vận dụng, đào sâu mở

B

rộng kiến thức và rèn kĩ năng sử dụng ngôn ngữ hóa học. Thông qua việc giải bài THCS, THPT.

Ó

A

Xuất phát từ cơ sở thực tế trên, chúng tôi quyết định chọn đề tài: “ Xây dựng hệ

Í-

H

thống bài tập để rèn luyện kĩ năng sử dụng ngôn ngữ hóa học cho học sinh

-L

trường phổ thông”.

ÁN

2. Mục tiêu nghiên cứu

TO

Hệ thống bài tập để rèn luyện kĩ năng sử dụng ngôn ngữ hóa học cho học sinh

trường phổ thông.

Đ IỄ N D

10 00

tập hóa học mà ta có thể biết được khả năng sử dụng ngôn ngữ hóa học của học sinh

3. Nhiệm vụ nghiên cứu

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

TP

sinh thông qua việc vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn đời sống ở mỗi bộ

ÀN

http://daykemquynhon.ucoz.com

trường phổ thông, nhiệm vụ quan trọng của giáo dục là phát triển tư duy cho học

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

từng lớp học, môn học bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo

- Nghiên cứu cơ sở lí luận của đề tài, cơ sở việc rèn luyện kĩ năng sử dụng ngôn ngữ hóa học.

- Nghiên cứu các dạng của ngôn ngữ hóa học, phân tích đề bài và đưa ra một số bài tập ở phổ thông có khả năng rèn luyện ngôn ngữ hóa học.

- Nghiên cứu thực nghiệm: dự giờ, xem tập, bài kiểm tra, trao đổi với giáo viên.

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com -5-

4. Đối tượng và khách thể - Ngôn ngữ hóa học và bài tập hóa học - Sách giáo khoa lớp 8, 9, 10, 11, 12 và các tài liệu có liên quan

Ơ

N

- Quá trình dạy và học môn hóa ở trường THCS, THPT

U Y

- Nghiên cứu lý luận: để thu thập, tổng hợp cơ sở lí luận của đề tài.

.Q

6. Triển vọng của đề tài

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

bài tập. Nghiên cứu có thể làm tham khảo cho GV trung học trong dạy học hóa học

G

Đ

phổ thông.

N

7. Lịch sử vấn đề nghiên cứu

H Ư

Ngôn ngữ hóa học rất quan trọng trong việc hiểu và học môn hóa học vì thế đã có

TR ẦN

rất nhiều công trình nghiên cứu, sách giáo khoa, sách tham khảo bàn về ngôn ngữ hóa học trong nhiều khía cạnh khác nhau. Có thể điểm qua một số công trình nghiên cứu sau:

10 00

B

* B.N.KONAREV(1985), Các định luật và ngôn ngữ hóa học, Nhà xuất bản Giáo dục.

A

Trong tài liệu này đã trình bày về lịch sử phát triển của các kí hiệu hóa học. Bên

H

Ó

cạnh đó tài liệu còn đề cập đến cách biểu diễn của phản ứng từ các từ ngữ đến kí

Í-

hiệu hóa học, đưa ra qui tắc của danh pháp hóa học vô cơ bằng tiếng nga.

-L

* Hóa học và ứng dụng. Tạp chí của hội hóa học VN – ISSNO866 – 7004.

ÁN

Số 12 (72/2007).

Trong tạp chí này đã đưa ra cách gọi tên và kí hiệu của các nguyên tố hóa học.

D

IỄ N

Đ

ÀN

Nội dung nghiên cứu trong đề tài này đã được sự đồng thuận cao trong các cuộc thảo luận và đã đưa ra những qui tắc chung để gọi tên và viết kí hiệu các nguyên tố

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

Đề tài nghiên cứu rèn luyện kĩ năng sử dụng ngôn ngữ hóa học thông qua hệ thống

TO

http://daykemquynhon.ucoz.com

- Thực nghiệm sư phạm: qua phiếu khảo sát, dự giờ, phỏng vấn, dạy mẫu…

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

H

5. Phương pháp nghiên cứu

mà đến nay còn sử dụng. * Trần Quốc Sơn (2000), Vấn đề thuật ngữ và danh pháp hóa học hữu cơ, Nhà xuất bản Giáo dục. Đây là một tham luận nói lên tính cấp bách của việc sử dụng thuật ngữ và danh pháp hóa học hữu cơ, đề cập đến tình hình, cách phiên chuyển và tình hình chung để phiên chuyển các thuật ngữ.

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com -6-

Sau khi điểm qua các công trình nghiên cứu ngôn ngữ hóa học ta thấy vấn đề này có nhiều tác giả quan tâm. Tuy nhiên việc đi sâu nghiên cứu về hệ thống bài tập để

Ơ

thành một đề tài độc lập. Hi vọng dưới sự kế thừa tiếp thu các đề tài nghiên cứu

N

rèn luyện kĩ năng sử dụng ngôn ngữ hóa học thì chưa có công trình nào nghiên cứu

.Q

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

D

IỄ N

Đ

ÀN

TO

ÁN

-L

Í-

H

Ó

A

10 00

B

TR ẦN

H Ư

N

G

Đ

ẠO

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

U Y

năng ngôn ngữ hóa học cho học sinh thông qua hệ thống bài tập.

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

H

trước đây chúng tôi sẽ phát huy nghiên cứu sâu hơn, kĩ hơn về việc rèn luyện kĩ

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com -7-

Chương 1: TỔNG QUAN CƠ SỞ LÍ LUẬN 1.1. Vị trí vai trò của hóa học ở trường phổ thông

Ơ

biến cơ bản về phát triển Giáo dục và Đào tạo “ đã xác định rõ: ưu tiên hàng đầu

N

- “Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ X đề ra nhiệm vụ “ Tạo được chuyển

N

H

cho chất lượng dạy và học,…phát huy khả năng sáng tạo và độc lập suy nghĩ của

.Q

Đ

- Hóa học có vai trò to lớn trong sản xuất, đời sống, trong công cuộc xây dựng và

G

bảo vệ tổ quốc. Hóa học cũng có vai trò quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu

H Ư

N

đào tạo của trường trung học phổ thông.Việc xác định mục tiêu đào tạo của hóa học trong nhà trường có vai trò quyết định đối với chất lượng dạy học môn học. Muốn

TR ẦN

xác định đúng mục tiêu môn hóa học, cần xuất phát đường lối xây dựng chủ nghĩa xã hội Việt Nam, mục tiêu của nền giáo dục Việt Nam, mục tiêu của trường phổ

B

thông trong giai đoạn mới, những đặc trưng của khoa học hóa học.

10 00

- Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẫm mĩ và các kĩ năng cơ bản nhằm hình thành nhân cách con

Ó

A

người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân, chuẩn

H

bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng

Í-

và bảo vệ tổ quốc.

-L

- Giáo dục Trung học Cơ sở nhằm giúp học sinh củng cố và phát triển những kết

ÁN

quả của giáo dục tiểu học, tiếp tục hình thành cho học sinh những cơ sở nhân cách

Đ

ÀN

TO

của con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, trình độ học vấn phổ thông cơ sở và những hiểu biết ban đầu về kĩ thuật và hướng nghiệp để tiếp tục học trung học phổ

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

sống của thế hệ trẻ Việt Nam hiện đại.”

IỄ N D

TP

cộng đồng, của dân tộc, trau dồi cho học sinh, sinh viên bản lĩnh, phẩm chất và lối

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

liệt xây dựng đất nước giàu mạnh, gắn liền lập nghiệp bản thân với tương lai của

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

học sinh, sinh viên. Coi trọng bồi dưỡng cho học sinh, sinh viên khát vọng mãnh

thông, trung học chuyên nghiệp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động.

- Trên nền tảng những kiến thức và kĩ năng thu được mà hình thành và phát triển các năng lực chủ yếu đáp ứng yêu cầu phát triển con người Việt Nam trong thời kì công nghiệp hóa hiện đại hóa:

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com -8-

+ Năng lực hành động có hiệu quả mà một trong những thành phần quan trọng là năng lực tự học, tự giải quyết vấn đề. Mạnh dạn trong suy nghĩ, hành động trên cơ

Ơ

+ Năng lực thích ứng với những thay đổi trong thực tiễn để có thể chủ động, linh

N

sở phân biệt được đúng sai.

U Y

trường thiên nhiên, gia đình và cộng đồng xã hội.

.Q

trách nhiệm với bản thân, gia đình và cộng đồng xã hội.

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

không ngừng rèn luyện bản thân, có khả năng tự đánh giá và phê phán trong phạm

G

Đ

vi môi trường hoạt động và trải nghiệm của bản thân.

H Ư

nhiệm vụ lớn trong việc đào tạo nguồn nhân lực:

N

- Hóa học là một trong những môn học then chốt ở bậc trung học và đại học, có ba

TR ẦN

+ Đào tạo nghề có chuyên môn hóa học phục vụ cho việc phát triển kinh tế xã hội, đặc biệt cho sự hóa học hóa đất nước.

10 00

một bộ phận hóa học hỗ trợ.

B

+ Góp phần vào việc đào tạo chung cho nguồn nhân lực, coi học vấn hóa học như + Góp phần phát triển nhân cách, giúp cho thế hệ công dân tương lai có ý thức về

A

vai trò của hóa học trong đời sống, sản xuất, khoa học của xã hội hiện đại, hình

H

Ó

thành các giá trị tư tưởng, đạo đức, lối sống phù hợp với mục tiêu giáo dục chung

Í-

và thích hợp với trình độ lứa tuổi của học sinh. [7], [9]

-L

1.2. Ngôn ngữ hóa học

ÁN

1.2.1. Lịch sử của ngôn ngữ hóa học Sự phát triển những kiến thức hóa học được phản ánh trong lịch sử các kí hiệu

D

IỄ N

Đ

ÀN

hóa học.

1.2.1.1. Thời giả kim

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

+ Năng lực tự khẳng định, biểu hiện ở tinh thần phấn đấu học tập và lao động,

TO

http://daykemquynhon.ucoz.com

+ Năng lực giao tiếp, ứng xử với lòng nhân ái, có văn hóa và thể hiện tinh thần

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

H

hoạt và sáng tạo trong học tập, lao động, sinh sống cũng như hòa nhập với môi

Các nhà hóa học giả kim muốn tạo cho hình tượng các chất hóa học một ý nghĩa bí ẩn, mã hóa chúng bằng những kí hiệu, đồng thời đôi khi họ biểu diễn cùng một chất theo các cách khác nhau. Vì các chất mới được tìm ra ngày càng nhiều, nên số lượng kí hiệu ngày một tăng lên.

Các kí hiệu hóa học của các nhà hóa học giả kim có những hình rất kì quặc.

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com -9-

Vào thời đó người ta biết được bảy hành tinh và bảy kim loại, do đó các nhà hóa học giả kim cho rằng mỗi kim loại tương ứng với một hành tinh, hành tinh này điều khiển số phận của kim loại trên trái đất. Vì vậy, nguyên tố cũng được biểu diễn

Ơ

N

bằng kí hiệu của các hành tinh đó.

U Y

mà còn biểu diễn các chất nữa.

.Q

Đầu thế kỉ XVIII trong hóa học giả kim người ta tính được gần 4000 kí hiệu và

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

sang những kí hiệu đơn giản. Nhờ những kí hiệu hóa học giả kim người ta đã biểu

G

Đ

diễn thành phần định tính của các phân tử ngay cả trong hóa học cuối thế kỉ XVIII.

N

Ở thế kỉ XVIII người ta đã nhiều lần thử hoàn thiện các kí hiệu hóa học. Nhưng

H Ư

đến đầu những năm 1780 các nhà bác học không cố gắng tìm qui tắc cấu tạo công

TR ẦN

thức của các hợp chất phản ánh thành phần định tính và định lượng của chúng nữa.

Và đến năm 1782 nhà hóa học Pháp Mo-Vô(1737-1816) lập ra danh pháp trên cơ sở thuyết Phlogiston). Cũng trong thời gian đó A.La-voa-di-e đã chứng minh thuyết

10 00

B

oxi của sự cháy.Trong những năm 1786-1787 hệ thống danh pháp mới ra đời: “Thí nghiệm về danh pháp hóa học” công bố năm 1787 trong công trình này các tác giả

A

đề nghị gọi các hợp chất của oxi với các nguyên tố khác là “oxit”, gọi muối theo

H

Ó

axit của nó (Ví dụ: muối của axit sunfuric được gọi là “sunfat”, muối của axit nitric

Í-

được gọi là “nitrat”. Các oxit axit (“các axit” theo định nghĩa của các tác giả hệ

-L

thống danh pháp) được gọi theo gốc với đuôi “ic” (theo ý kiến của La-voa-di-e các

ÁN

axit gồm có oxi mang tính axit và “gốc” _sunfu, nitơ, photpho…); sunfuric, nitric, photphoric. Nếu cùng một gốc mà tạo thành một số “axit”, thì phải thay đổi “đuôi”:

D

IỄ N

Đ

ÀN

axit ít oxi hơn thì thêm đuôi “ơ”, axit nhiều oxi hơn thì thêm đuôi “ic”.Ví dụ axit

sunfurơ và axit sunfuric.

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

việc sử dụng chúng ngày một trở nên khó khăn. Một số nhà bác học đã thử chuyển

TO

http://daykemquynhon.ucoz.com

1.2.1.2. Thế kỉ XVIII

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

H

Các nhà hóa học giả kim dùng kí hiệu không những để biểu diễn các nguyên tố,

Bài báo của nhà vật lí Pháp Ga-sen-frat và nhà hóa học P.Adet về hệ thống các kí hiệu hóa học mà họ lập ra theo đề nghị của La-voa-di-e đã được phủ định vào “Cách gọi tên hóa học” Đối với mỗi loại chất Ga-sen-frat và P.Adet đề nghị một kí hiệu chung, như các nguyên tố được kí hiệu bằng đường thẳng: • Oxi

, nitơ

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 10 -

• Kiềm

tam giác đỉnh lên trên

• Oxit

tam giác đỉnh xuống dưới vòng tròn

H

U Y

1.2.1.3. Thế kỉ XIX

.Q

Đ

Thời kì các kí hiệu hóa học mới được bắt đầu cùng với sự xuất hiện thuyết

G

nguyên tử của Đan-Tôn. Từ 1803 nhà bác học Anh đã đưa ra kí hiệu hóa học mới

N

Ông biểu diễn các nguyên tố hóa học bằng các vòng tròn với các chấm, gạch hoặc

H Ư

chữ cái ở bên trong.

TR ẦN

Khi biểu diễn phân tử của chất Đan-Tôn không những chỉ rõ chất gồm những nguyên tố nào, mà còn cho biết có bao nhiêu nguyên tử của mỗi nguyên tố trong

B

phân tử. Ví dụ:

10 00

• Cacbon (II) oxit • Cacbon (IV) oxit

Ó H

• Khí sunfurơ

A

• Nitơ (II) oxit

-L

Í-

Công thức của Đan-Tôn phản ánh thành phần định tính và thành phần định lượng của các chất.

ÁN

Các kí hiệu của Đan - Tôn đơn giản hơn nhiều so với các kí hiệu của hoá học giả

Đ

ÀN

TO

kim, tuy nhiên chúng không thuận lợi cho việc in ấn. Năm 1813, Bec-ze-li-uyt công

bố hệ thống các kí hiệu hoá học của mình, năm sau xuất bản công trình của ông “ về

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

hóa học hiện đại.

IỄ N D

TP

uyt sử dụng, bằng những công trình của mình các ông đã đặt cơ sở cho ngôn ngữ

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

Những qui tắc cấu tạo danh pháp hóa học mới đã được Đan-Tôn và Bec-zê-li-

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

viết các công thức, ngoài ra cùng một chữ có thể kí hiệu những chất khác nhau.

Ơ

Nhưng danh pháp này không được sử dụng rộng rãi, vì không thuận lợi cho việc

N

• Kim loại

nguyên nhân của các tỉ lệ hoá học và về một số vấn đề có liên quan, cùng với cách thức đơn giản diễn đạt chúng”.

“Các kí hiệu hoá học phải là các chữ cái, Bec-ze-li-uyt coi như vậy, để giải thích những điều được viết ra, chứ không phải làm cho cuốn sách xấu đi” Vì vậy, ông quyết định sử dụng những chữ đầu tên gọi Latin của các đơn chất để biểu diễn kí

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 11 -

hiệu hoá học của các nguyên tố. Kí hiệu hoá học chỉ phản ánh một trong số các nguyên tử của nguyên tố.

Ơ

Bec-ze-li-uyt không lấy một chữ (nếu chữ đầu giống nhau), mà lấy hai chữ, do đó

N

Ví dụ: Antimon Stibium được kí hiệu là Sb,… Khác với những người đi trước,

U Y

Các kí hiệu hiện nay của các nguyên tố hoá học đã xuất hiện như thế .

.Q

ẠO

chắc vào hoá học.

Các công thức của các hợp chất được viết một cách dễ dàng khi áp dụng các kí

G

Đ

hiệu bằng chữ. Bec-ze-li-uyt kí hiệu số nguyên tử trong phân tử bằng chữ số đặt ở

N

bên trái kí hiệu nguyên tố, chỉ số ấy chỉ nguyên tử của nguyên tố ở bên phải nó

H Ư

trước kí hiệu tiếp theo. Ông thường thay kí hiệu của oxi bằng dấu chấm ở trên các kí

TR ẦN

hiệu, số lượng các chấm tương ứng với số nguyên tử oxi. Về sau trong các hợp chất phức tạp Bec-ze-li-uyt đưa ra hệ số chỉ số nguyên tử trong phân tử và đặt nó ở bên phải phía trên kí hiệu nguyên tố.

10 00

B

Nếu cần kí hiệu hai nguyên tử của nguyên tố, Bec-ze-li-uyt đặt ra một gạch theo chiều ngang kí hiệu.

A

Năm 1834 nhà hóa học Đức danh tiếng Li-bic(1830-1873) đề nghị sử dụng các

H

Ó

chỉ số (các chữ số ở dưới dòng) để chỉ số lượng nguyên tử của nguyên tố trong phân

Í-

tử và viết chúng ở bên phải phía dưới kí hiệu nguyên tố. Công thức của các hợp chất

-L

hoá học có dạng quen thuộc đối với chúng ta.

ÁN

Còn phản ứng giữa các chất được biểu diễn: ở thời kì hoá học giả kim chủ yếu sử

TO

dụng các hình vẽ, La-voa-di-ê đã dùng các từ ngữ để viết phản ứng hoá học đầu tiên

D

IỄ N

Đ

ÀN

cho định luật bảo toàn khối lượng của các chất.

“Nước quả nho” = “axit cacbonic” + “rượu”

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

TP

mới được phổ biến khá nhanh trong giới khoa học và đã thâm nhập một cách vững

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

Các nhà bác học đã đánh giá đúng mức đề nghị của Bec-ze-li-uyt những kí hiệu

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

H

phân biệt được những nguyên tố mà tên gọi được bắt đầu bằng cùng một chữ cái.

Năm 1862 Đu-ma đã viết phương trình phản ứng đầu tiên bằng các kí hiệu hoá học.

Năm sau nhà hoá học Pháp Tê-na (1777-1875) trong cuốn sách giáo khoa về hoá học của mình ông cũng đưa ra các phương trình hoá học.

Mặc dù có sự phổ biến rộng rãi các kí hiệu mới trên thế giới, ở nước Nga chúng không phải đã thông dụng ngay. Chỉ khi đến năm 1824 trong “Tạp chí mới về lịch

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 12 -

sử tự nhiên, vật lí học, hoá học và những tin tức về kinh tế” mới đăng một bài báo của một bác sĩ và nhà truyền bá những kiến thức y học Za-sê-pin “Về các định luật ái lực hoá học của Bec-ze-li-uyt” , trong đó có đưa ra kí hiệu của các nguyên tố hoá

Ơ

N

học, khối lượng nguyên tử của chúng và công thức của một số hợp chất.

N

H

Ở nước Nga Het (18-02-1885), nhà bác học danh tiếng phát minh ra định luật

.Q

hoá học lí thuyết” (1831-1833) ông đưa ra công thức và phương trình phản ứng

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

phương trình trong số chúng không giống với công thức và phương trình hiện nay.

G

Đ

Năm 1869 xuất bản tập đầu cuốn “Cơ sở hoá học” của Men-de-le-ep, trong đó

TR ẦN

1.2.1.4. Thế kỉ XX

H Ư

bằng tính từ, gồm tên gọi axit và kim loại.

N

trình bày một cách rộng rãi các công thức hoá học hiện đại. Ở đó tác giả gọi muối

Năm 1959 xuất bản “Các qui tắc cuối cùng của danh pháp hóa học vô cơ” của tiểu ban hoá vô cơ thuộc Hội hoá học lí thuyết và thực hành quốc tế. Những qui tắc

10 00

B

này được các nhà hoá học Xô Viết Ne-cra-xôp và Lu-chin-xki sử dụng để lập các qui tắc của danh pháp hoá học vô cơ bằng tiếng Nga. Ne-cra-xôp đã đưa ra đề nghị

A

độc đáo, trong tên gọi các chất cần phản ánh những đặc điểm về cấu tạo của chúng.

H

Ó

Điều đó cho phép đọc “một cách trực tiếp” công thức của các chất kiểu: magiê oxit

Í-

MgO, kali nitrat KNO3,…Theo hệ thống của Lu-chin-xki đọc công thức “ngược”

-L

với viết oxit magie MgO, nitrat kali KNO3,… [ 8 ]

ÁN

1.2.2. Các diễn đạt ngôn ngữ hóa học 1.2.2.1. Nguyên tử, nguyên tố, phân tử

D

IỄ N

Đ

ÀN

- Nguyên tử: Là hạt vĩ mô không thể phân chia được nữa trong phản ứng hóa học - Nguyên tố: Là tập hợp những nguyên tử có cùng điện tích hạt nhân

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

không những của các chất vô cơ, mà còn của các chất hữu cơ. Nhiều công thức và

TO

http://daykemquynhon.ucoz.com

dựa trên thuyết nguyên tử - phân tử. Trong cuốn sách giáo khoa “Những cơ sở của

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

tổng nhiệt lượng không đổi, là người đầu tiên đã áp dụng các phương trình hoá học

- Phân tử: Là các hạt nhỏ nhất của một chất có thể tồn tại độc lập và còn mang những tính chất hóa học đặc trưng của chất đó 1.2.2.2. Đơn chất là chất tạo thành bởi một nguyên tố hóa học Qui tắc gọi tên các nguyên tố hoá học: - Qui tắc 1: Giữ tên Việt và Hán Việt của 10 nguyên tố: bạc, vàng, nhôm, đồng, sắt, thuỷ ngân, chì, thiếc, lưu huỳnh, kẽm.

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 13 -

- Qui tắc 2: Chấp nhận các phụ âm F, Z, P, W, K, G. Phụ âm e vẫn viết như vậy đọc như “Xe”.

Ơ

(chuyển thành yb), chấp nhận các vần ngược không gây khó khăn cho việc đọc (ar,

N

- Qui tắc 3: Trừ các vần ngược al (chuyển thành an), ol (chuyển thành on), yb

N

H

er, or, os, af, ad, od).

.Q

số phụ âm và nguyên âm liền nhau ở âm tiết đầu cũng như ở giữa hai âm tiết.

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

đuôi i hoặc bỏ, nếu dạng đó được coi là phổ biến hơn, trừ hai nguyên tố là Cm

G

Đ

(Curium) và Tm (Thulium).

N

- Qui tắc 6: Một phụ âm viết hai lần liền nhau thì bỏ một.

H Ư

- Qui tắc 7: Thay phụ âm Đ bằng phụ âm D, các nguyên âm Y giữ nguyên, trừ

TR ẦN

trường hợp phụ âm H đứng sau C mà không tạo vần tiếng Việt thì bỏ H đi, nếu H đứng sau T thì vẫn giữ nguyên. [ 29 ] a. Kim loại

10 00

B

Nhóm những nguyên tố mà dạng đơn chất là chất rắn trong điều kiện thông thường (trừ thủy ngân gali va xexi ở thể lỏng) có ánh kim, dẫn điện và nhiệt.

A

b. Phi kim

H

Ó

Nhóm những nguyên tố không tạo thành ion dương và dạng đơn chất là những

Í-

chất dẫn điện và nhiệt rất kém.

-L

1.2.2.3. Hợp chất là chất cấu tạo từ hai hay nhiều nguyên tố hóa học

ÁN

a. Hợp chất vô cơ

* Tên axit : Phân tử axit gồm có một hay nhiều nguyên tử hiđrô liên kết với gốc

D

IỄ N

Đ

ÀN

axit, các nguyên tử hiđrô này có thể thay thế bằng các nguyên tố kim loại.

- Axit không có oxi:

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

- Qui tắc 5: Thống nhất thay các đuôi ium (icum) hoặc um trong tên Latin bằng

TO

http://daykemquynhon.ucoz.com

chứa đủ các kí tự cấu thành kí hiệu nguyên tố đó, có trường hợp phải chấp nhận một

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

- Qui tắc 4: Trừ 10 nguyên tố có tên Việt và Hán Việt ở trên, tên các nguyên tố nên

Tên axit : Axit + tên phi kim + hiđric - Axit có oxi: + Có nhiều nguyên tử oxi : Tên axit : Axit + tên phi kim + ic + Axit có ít nguyên tử oxi: Tên axit : Axit +tên phi kim +ơ

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 14 -

* Tên bazơ: Phân tử bazơ gồm một nguyên tử kim loại liên kết một hay nhiều nhóm hiđrôxit (- OH)

Ơ

* Tên muối: Phân tử muối gồm một nguyên tử kim loại liên kết một hay nhiều

N

Tên bazơ : Tên kim loại (kèm hoá trị nếu kim loại có nhiều hóa trị) + hiđroxit

N

H

gốc axit

.Q ẠO

Tên oxit bazơ: Tên kim loại ( kèm theo hóa trị) + oxit Tên oxit axit: Tên phi kim + oxit

G

Đ

Có tiền tố chỉ số nguyên tử phi kim

N

Có tiền tố chỉ số nguyên tử oxi

H Ư

b. Hợp chất hữu cơ

TR ẦN

- Hiđrocacbon là những hợp chất hữu cơ đơn giản nhất chỉ gồm cacbon và hiđrô.

Các hiđrocacbon được chia ra thành hiđrocacbon no, không no, vòng no và thơm.

10 00

- Dẫn xuất hiđrocacbon

B

Kí hiệu: CxH2X + 2 – 2a + 2k với a ≥ k và a = số liên kết π + số vòng + Dẫn xuất halogen: khi thay thế một hay nhiều nguyên tử hiđro trong phân tử

A

hiđrocacbon bằng các nguyên tử halogen (Hal: F, Cl, Br, I) ta được các dẫn xuất

H

Ó

halogen.

Í-

Kí hiệu: CxH2x + 2 – 2a X2a với x là các dẫn xuất halogen (anken khi a = 1, ankin,

-L

ankađien a = 2)

ÁN

+ Ancol : là những hợp chất hữu cơ mà phân tử có nhóm hiđroxyl

TO

(- OH) liên kết trực tiếp với nguyên tử cacbon no.

D

IỄ N

Đ

ÀN

Nhóm chức ancol là: - OH

Kí hiệu:

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

TP

Tên oxit: Tên nguyên tố + oxit

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

* Tên oxit : Là hợp chất của hai nguyên tố, trong đó có một nguyên tố là oxi

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

Tên muối: Tên kim loại (kèm hoá trị nếu kim loại có nhiều hóa trị) + tên gốc axit

* Ancol đơn chức: CxHyO và CxHyOH * Ancol no đơn chức: CxH2x + 2 O và CxH2x +1OH * Ancol đơn chức bậc 1: CxHyCH2OH * Ancol no đa chức : CxH2x +2 Ok k ≤ x + Phenol : là những hợp chất hữu cơ mà phân tử có nhóm hiđroxyl (- OH) liên kết trực tiếp với nguyên tử cacbon của vòng benzen

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 15 -

Kí hiệu phenol và đồng đẳng CxH2x – 6O (x ≥ 6) + Anđehit và xeton: - Anđehit là những hợp chất hữu cơ mà phân tử có nhóm - CHO liên kết trực tiếp

Ơ

N

với hai nguyên tử cacbon hoặc nguyên tử hiđro

.Q

H

* Anđehit đơn chức CxHyCHO

ẠO

* Anđêhit đa chức CxHy (CHO)k với k ≥ 2

Đ

- Xeton là những hợp chất hữu cơ mà phân tử có nhóm (= C = O) liên kết trực tiếp

N

G

với hai nguyên tử cacbon.

H Ư

Nhóm chức xeton là: =CO

R

C

TR ẦN

Kí hiệu: R'

B

O

10 00

+ Axitcacboxylic là những hợp chất hữu cơ mà phân tử có nhóm cacboxyl (-COOH) liên kết trực tiếp với nguyên tử cacbon hoặc nguyên tử hiđro.

Ó

A

Nhóm chức axit cacboxylic là: - COOH

H

Kí hiệu:

Í-

* Axit đơn chức: CxHyCOOH

-L

* Axit đa chức: CxHy(COOH)k với k ≥ 2

ÁN

+ Este : Khi thay nhóm OH ở nhóm cacboxyl của axit cacboxylic bằng nhóm OR

TO

thì được este.

D

IỄ N

Đ

ÀN

Nhóm chức este là: - COO -

Kí hiệu: RCOOR1

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

TP

Kí hiệu:

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

C

U Y

O

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

H

Nhóm chức anđehit: - CHO

1.2.2.4. Các khái niệm khác - Nhiệt độ: Là thước đo động năng trung bình của phân tử Ε=

2 kT ( k: là hằng số Boltzmann = R/N ) 3

- Nồng độ mol của dung dịch: Cho biết số mol chất tan trong một lít dung dịch

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 16 -

n ( mol/l) V

CM =

- Xúc tác: Là cho thêm vào một phản ứng hóa học xác định, có tác dụng làm tăng

Ơ

N

tốc độ phản ứng. Lượng chất xúc tác không đổi sau phản ứng.

H

- Tốc độ phản ứng:

.Q

Đ

sản phẩm trong một đơn vị thời gian

N

G

- Cân bằng hóa học: Là trạng thái phản ứng thuận nghịch khi tốc độ phản ứng

H Ư

thuận bằng tốc độ phản ứng nghịch - Trạng thái

TR ẦN

+ Trạng thái khí + Trạng thái lỏng

10 00

B

+ Trạng thái rắn 1.2.2.5. Phản ứng hóa học - Phản ứng trao đổi

Ó

A

AgNO3 + NaCl → AgCl ↓ + NaNO3

Í-

H

H2SO4 + Ba(OH)2 → BaSO4 ↓ + H2O

-L

- Phản ứng phân hủy 0

0

t 2KNO3  → 2KNO2 + O2

TO

ÁN

t Cu(OH)2  → CuO + H2O

Đ

ÀN

- Phản ứng hóa hợp CaO + CO2 → CaCO3

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

TP

ẠO

Tốc độ phản ứng là độ biến thiên nồng độ của một trong các chất phản ứng hoặc

IỄ N D

1 d [ A] 1 d [ B] 1 d [C ] 1 d [ D] =− = = α dt β dt γ dt δ dt

V =−

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

Tốc độ V của phản ứng được định nghĩa bằng hệ thức

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

N

αA + β B → γ C + δD

2Fe + 3Cl2 → 2FeCl3 - Phản ứng thế Fe + CuSO4 → FeSO4 + Cu Zn + Cu(NO3)2 → Zn(NO3)2 + Cu - Phản ứng oxi hóa khử Fe2O3 + CO → Fe + CO2

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 17 -

Cu + 4HNO3 → Cu(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O 1.2.3. Kĩ năng sử dụng ngôn ngữ hóa học

Ơ

năng còn được hiểu như là hệ thống các thao tác, cách thức hoạt động: “kĩ năng là

N

- Kĩ năng là khả năng vận dụng những kiến thức thu nhận được vào thực tế. Kĩ

N

H

tổng hợp những thao tác, cử chỉ phối hợp hài hòa, hợp lí nhằm đảm bảo cho hành

.Q

Ví dụ: Đất đèn thường dùng để giấm trái cây, vì sao? [ 30 ]

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

khí tạo thành khí C2H2. Khí C2H2 có tác dụng kích thích trái cây mau chín. Ngoài ra,

G

Đ

phản ứng giữa đất đèn với hơi nước là phản ứng tỏa nhiệt cũng góp phần giúp trái

N

cây mau chín.

H Ư

1.3. Bài tập hóa học

TR ẦN

1.3.1. Khái niệm

Trong dạy học hóa học ở trường phổ thông, BTHH là một trong những phương

B

pháp dạy học quan trọng để nâng cao chất lượng dạy học bộ môn, cũng là phương

10 00

pháp học tập tích cực đối với học sinh. BTHH cung cấp cho học sinh kiến thức, con đường lĩnh hội kiến thức và làm cho học sinh “vui sướng” khi phát hiện ra lời giải,

A

đáp số. BTHH còn làm cho học sinh thích thú, ham thích học hóa học. Đặc biệt,

H

Ó

BTHH là phương tiện tốt nhất để kích thích khả năng tư duy rèn luyện ngôn ngữ

Í-

hoá học cho học sinh. Vậy BTHH là gì?

-L

Theo M.V Zueva: “BTHH là một dạng bài gồm những bài toán, những câu hỏi

ÁN

hoặc đồng thời cả bài toán và câu hỏi, mà trong khi hoàn thành chúng, HS nắm vững được một tri thức hay kĩ năng nhất định hoặc hoàn thiện chúng”.

D

IỄ N

Đ

ÀN

BTHH bao gồm cả định tính, định lượng và trắc nghiệm. Muốn giải được những

bài tập hóa học này, HS cần phải có khả năng suy luận, lập luận chặt chẽ, có trí

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

Vì: Khi để đất đèn ngoài không khí, nó có thể tác dụng với hơi nước trong không

TO

http://daykemquynhon.ucoz.com

những điều kiện thay đổi”

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

động đạt kết quả cao với sự tiêu hao năng lượng tinh thần, cơ bắp ít nhất trong

tưởng tượng hóa học, biết cách kiểm chứng và sáng tạo dựa vào các kiến thức đã học như: các khái niệm, định luật, học thuyết, hiện tượng hóa học, phép toán, … từ đó đề ra cách giải tối ưu. Để HS làm được điều trên, GV hóa học ở trường Phổ Thông cần nắm vững kĩ năng vận dụng BTHH như: xác định đúng dạng bài tập hóa học, lựa chọn cách giải phù hợp với HS… mà không làm quá tải hay nặng nề kiến thức của HS.

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 18 -

1.3.2. Tác dụng của BTHH BTHH có vai trò to lớn trong việc thực hiện các nhiệm vụ trí dục, đức dục và giáo dục kĩ thuật tổng hợp.

Ơ

N

1.3.2.1. Tác dụng trí dục

U Y

chất,… đã học.

.Q

không làm nặng nề khối lượng kiến thức của HS.

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

hóa kiến thức đã học một cách có hiệu quả.

G

Đ

- BTHH thúc đẩy thường xuyên sự rèn luyện các kĩ năng, kĩ xảo (ngôn ngữ hóa

N

học…) cần thiết về hóa học.

H Ư

- BTHH tạo điều kiện cho HS phát triển NLTD. Khi giải BTHH, HS phải hiểu rõ

TR ẦN

ngôn ngữ hóa học và sử dụng các thao tác tư duy như: phân tích, tổng hợp, so sánh, khái quát hóa, hệ thống hóa, suy luận,…

1.3.2.2. Tác dụng đức dục

10 00

B

Khi giải BTHH, HS được rèn luyện các phẩm chất, nhân cách: tính kiên nhẫn, tính trung thực, tính khoa học và độc lập, sáng tạo khi xử lí các tình huống bài tập.

A

Việc tự giải các BTHH thường xuyên giúp HS rèn luyện tinh thần kỉ luật, tính tự

H

Ó

kiềm chế, cách suy nghĩ độc lập và trình bày chính xác khoa học.

Í-

1.3.2.3. Tác dụng giáo dục kĩ thuật tổng hợp

-L

Các BTHH có nội dung về những vấn đề kĩ thuật hóa học, sản xuất hóa học, thực

ÁN

tiễn hóa học,… sẽ lôi cuốn HS suy nghĩ về hóa học, làm HS ngày càng yêu thích học hóa học.

D

IỄ N

Đ

ÀN

1.3.2.4. Tác dụng diễn đạt ngôn ngữ hóa học Thông qua BTHH các khái niệm được mở rộng như kết tủa, bay hơi, hóa trị,...

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

- BTHH có tác dụng cũng cố kiến thức đã học một cách thường xuyên và hệ thống

TO

http://daykemquynhon.ucoz.com

- BTHH giúp HS đào sâu, mở rộng sự hiểu biết một cách sinh động, phong phú và

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

H

- BTHH có tác dụng giúp cho HS hiểu sâu hơn các kiến thức về khái niệm, tính

BTHH thúc đẩy thường xuyên sự rèn luyện các kĩ năng, kĩ xảo (ngôn ngữ hóa học…) cần thiết về hóa học.

1.3.3. Phân loại BTHH Hiện nay, BTHH được phân chia theo nhiều cách khác nhau chủ yếu dựa vào các cơ sở sau: - Dựa vào chủ đề (chương, mục, bài,…)

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 19 -

- Dựa vào khối lượng kiến thức (Bài tập đơn giản, bài tập phức tạp,..)

- Dựa vào nội dung bài tập (bài tập về nồng độ, bài tập về hiệu suất,..)

- Dựa vào mục đích dạy học (bài tập nghiên cứu tài liệu mới, bài tập cũng cố hoàn

Ơ

N

thiện kiến thức,...)

U Y

tập thực nghiệm,…)

.Q

- Dựa vào đặc điểm bài tập.

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

- Dựa vào mối liên hệ kiến thức đã học vào thực tế,…

N

phức hợp nhiều yêu cầu,…nên rất khó tách riêng ra.

G

Đ

Các cơ sở trên chưa có ranh giới rõ rệt, có những bài tập chứa nhiều nội dung,

H Ư

Hiện nay, trong SGK hóa học phổ thông các bài tập thể hiện với các hình thức là:

TR ẦN

- Bài tập trắc nghiệm tự luận: là bài tập khi làm HS phải viết câu trả lời, phải lí giải, lập luận chứng minh bằng ngôn ngữ của chính mình. + Bài tập lí thuyết

10 00

B

+ Bài tập thực nghiệm: là những bài tập cần vận dụng những kiến thức lí thuyết để giải quyết các vấn đề thực nghiệm. Bài tập thực nghiệm là những bài tập vừa

A

mang tính chất lí thuyết vừa mang tính chất thực nghiệm.

H

Ó

++Tính chất lí thuyết: phải nắm vững lí thuyết và vận dụng lí thuyết để

Í-

vạch ra phương án cần giải quyết (có thể kèm theo tính toán)

-L

++Tính chất thực nghiệm: vận dụng kĩ năng, kĩ xảo thực hành để thực hiện các

ÁN

phương án đã vạch ra.

- Bài tập trắc nghiệm khách quan: là bài tập khi làm HS chỉ phải đọc, suy nghĩ để

D

IỄ N

Đ

ÀN

chọn đáp án đúng trong số các phương án đã cho sẵn. Thời gian làm một bài trắc nghiệm rất ngắn, chỉ khoảng 1-2 phút. Bài tập trắc nghiệm có 4 dạng chính: bài tập

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

- Dựa vào phương pháp hình thành kĩ năng, kĩ xảo khi giải bài tập.

TO

http://daykemquynhon.ucoz.com

- Dựa vào phương pháp giải hay hình thức giải.

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

H

- Dựa vào hình thức hoạt động của học sinh khi làm bài tập (bài tập lí thuyết, bài

điền khuyết, bài tập đúng sai, bài tập ghép đôi và bài tập nhiều lựa chọn.

Tùy theo tính chất của các dạng bài tập trên mà người ta còn chia nhỏ ra thành bài tập định tính (không có tính chất tính toán), bài tập đinh lượng (có tính toán) và bài tập hỗn hợp (có sự kết hợp giữa định tính và định lượng).

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 20 -

Chương 2: RÈN LUYỆN KĨ NĂNG SỬ DỤNG NGÔN NGỮ HOÁ HỌC CHO HỌC SINH PHỔ THÔNG

Ơ

N

QUA BÀI TẬP HÓA HỌC

H

2.1 Bài tập rèn luyện kĩ năng sử dụng ngôn ngữ hoá học cho học sinh THCS

U Y

ẠO

Giải

G

H Ư

- Ba vật làm chất dẻo: nilon, bánh xe, thau nhựa

N

- Ba vật làm bằng thủy tinh: ly, bình hoa, chén

Đ

- Ba vật làm bằng nhôm: thau, nồi, cửa.

TR ẦN

Bài tập 2: Trong thân cây mía gồm các chất: đường, nước, xenlulozơ, …; khí quyển gồm có các chất: khí nitơ, khí oxi, …; trong nước biển có chất muối ăn; đá vôi có thành phần chính: canxi cacbonat.

10 00

B

Bài tập 3: Trong các vật thể sau: vật thể nào là vật thể tự nhiên, vật thể nhân tạo: cây cỏ, sông suối, nhà ở, sách vở, quần áo, động vật, phương tiện vận chuyển.

A

Phân tích

Ó

Vật thể tự nhiên: cây cỏ, sông suối, động vật

Í-

H

Vật thể nhân tạo: nhà ở, sách vở, quần áo, phương tiện vận chuyển.

-L

→ Thông qua bài tập về chất giúp cho học sinh phân biệt được đâu là chất, đâu là

ÁN

vật thể: vật thể tự nhiên, vật thể nhân tạo…Nhằm giúp học sinh biết chất là như thế

TO

nào và có sự nhìn nhận các vật thể xung quanh một cách chính xác hơn.

Đ

ÀN

2.1.2. Nguyên tử

- Khái niệm: Nguyên tử là hạt vô cùng nhỏ trung hoà về điện. Nguyên tử gồm hạt

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

TP

Bài tập 1: Hãy kể tên 3 vật thể được làm bằng nhôm, thuỷ tinh, chất dẻo.

IỄ N D

.Q

có những tính chất vật lí và hóa học nhất định.

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

- Khái niệm: Chất có khắp nơi ở đâu có vật thể là ở đó có chất. Mỗi chất tinh khiết

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

2.1.1. Chất

nhân mang điện tích dương và vỏ tạo bởi một hay nhiều electron mang điện tích âm.

Ví dụ: Nguyên tử sắt Fe, nguyên tử oxi là O, nguyên tử đồng là Cu, nguyên tử nhôm là Al Trong 1 mol nguyên tử sắt có 6.1023 nguyên tử sắt.

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 21 -

2.1.3. Nguyên tố hoá học - Khái niệm: Nguyên tố hoá học là tập hợp những nguyên tử cùng loại, có cùng số

Ơ

Ví dụ: Nguyên tố hóa học oxi là tập hợp tất cả những nguyên tử O cùng loại, có

N

proton trong hạt nhân.

N

H

cùng số proton 8 trong hạt nhân

Lớp 8

24. Tính chất của oxi

4

Lớp 8

31. Tính chất – ứng dụng của hiđro

5

Lớp 9

18. Nhôm

2

Lớp 9

19. Sắt

2

Lớp 9

26. Clo

Lớp 9

27. Cacbon

Trang

TP

81

59 77

3

82

H Ư

N

3

Bài tập 1: Viết ra năm nguyên tố là các chất rắn ?

B

Viết ra năm nguyên tố là các chất khí ?

10 00

- Năm nguyên tố là các chất rắn : Al, Fe, C, Cu, Ag - Năm nguyên tố là các chất khí : Cl, O, N, H, He

A

Bài tập 2: Có bao nhiêu nguyên tố hóa học trong dãy chất sau: Cl2, H2, Fe, H2O,

H

Ó

KMnO4, NaCl, khí nitơ.

Í-

Có 8 nguyên tố hóa học: Cl, H, Fe, O, K, Mn, Na, N

-L

2.1.4. Đơn chất, hợp chất, phân tử

ÁN

2.1.4.1. Đơn chất

TO

Khái niệm: Đơn chất là những chất được tạo nên từ một nguyên tố hoá học

D

IỄ N

Đ

ÀN

Ví dụ: Đơn chất Natri được tạo nên từ một nguyên tố hóa học là Na Đơn chất Kali được tạo nên từ một nguyên tố hóa học là K

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

55

G

Đ

ẠO

105

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

Chương

U Y

Bài

.Q

SGK

TR ẦN

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

* Ở chương trình trung học cơ sở nguyên tố hoá học được học ở các bài như:

Đơn chất Lưu huỳnh được tạo nên từ một nguyên tố hóa học là S Đơn chất Cacbon được tạo nên từ một nguyên tố hóa học là C

2.1.4.2. Hợp chất Khái niệm: Hợp chất là những chất tạo nên từ 2 nguyên tố hoá học trở lên Ví dụ: Hợp chất HCl gồm hai nguyên tố hóa học Cl và H Hợp chất Na2CO3 gồm ba nguyên tố hóa học Na, C và O

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 22 -

Hợp chất CaHPO4 gồm bốn nguyên tố hóa học Ca, P, O và H *Ở chương trình THCS hợp chất được học ở các bài như: Chương

Trang

28. Không khí – sự cháy

4

95

Lớp 8

36. Nước

5

121

Lớp 8

40. Dung dịch

6

135

Lớp 9

Dẫn xuất của Hiđro cacbon.Polime

5

Lớp 9

20. Hợp kim: Gang, thép

2

Lớp 9

28. Các oxit của cacbon

3

Lớp 9

30. Silic. Công nghiệp silicat

Lớp 9

Hiđrocacbon. Nhiên liệu

.Q

136 85 92

4

106

Đ

3

N H Ư TR ẦN

2.1.4.3. Phân tử

Khái niệm: Phân tử là hạt đại diện cho chất, gồm 1 số nguyên tử liên kết với nhau

B

và thể hiện đầy đủ tính chất hoá học của chất.

10 00

Ví dụ:

+ Oxi có hai nguyên tử O liên kết nhau, phân tử O2

A

+ H2O có hạt hợp thành gồm 2H liên kết với 1O, phân tử H2O

H

Ó

+ Muối ăn có hạt hợp thành gồm 1Na liên kết với 1Cl, phân tử NaCl

Í-

Bài tập 1: Hãy viết công thức phân tử của năm đơn chất, năm hợp chất và năm

-L

phân tử mà em biết ?

ÁN

- Năm đơn chất: P, Mg, Zn, C, Pb

TO

- Năm hợp chất: H2SO4, Fe2O3, Ba(OH)2, AlCl3, N2O5

D

IỄ N

Đ

ÀN

- Năm phân tử: N2, O2, CH3COOH, I2, HNO3

Bài tập 2: Cho dãy sau: O2, Na, H2O, Cl2, Ca, Al, H2SO4, C2H2, C2H4. Hãy chỉ

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

TP

61

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

H

Ơ

N

Lớp 8

U Y

Bài

G

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

SGK

chất nào là đơn chất, hợp chất, phân tử ?

- Đơn chất: Na, Ca, Al, O2, Cl2 - Hợp chất: H2O, H2SO4, C2H2, C2H4 - Phân tử: O2, H2O, Cl2, H2SO4, C2H2, C2H4 + Những sai sót của HS khi học các khái niệm đơn chất, hợp chất, phân tử: phân biệt nhầm đơn chất với phân tử và hợp chất với phân tử.

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 23 -

→ Thông qua nội dung trên giúp cho HS biết, hiểu và phân biệt chính xác các đơn chất, hợp chất, phân tử. Từ đó giúp các em học tốt hơn các nội dung lý thuyết tiếp

N

theo và giải các bài tập có liên quan được chính xác và tốt hơn.

Ơ

2.1.5. Công thức hoá học, hóa trị

N

H

2.1.5.1. Công thức hóa học

++ Kim loại: Cu, Zn, Al

G

Đ

++ Phi kim: S, H2, C,…

N

+ Hợp chất: H2O, NaCl, CaCO3

H Ư

Hợp chất CaCO3 gồm các phân tử CaCO3, trong phân tử CaCO3 gồm các

TR ẦN

nguyên tố canxi (một nguyên tử), nguyên tố cacbon (một nguyên tử) và nguyên tố oxi (ba nguyên tử). Số 3 ở nguyên tố oxi là chỉ số.

Hợp chất H2O gồm các phân tử H2O, trong phân tử H2O gồm các nguyên tố

10 00

B

hiđro (hai nguyên tử) và nguyên tố oxi (một nguyên tử). Số 2 ở nguyên tố hidro là chỉ số

A

Hợp chất NaCl gồm các phân tử NaCl, trong phân tử NaCl gồm các nguyên tố

H

Ó

natri (một nguyên tử) và nguyên tố clo (một nguyên tử).

Í-

2.1.5.2. Hoá trị

-L

- Khái niệm: Hoá trị của nguyên tố (hay nhóm nguyên tử) là con số biểu thị khả

ÁN

năng liên kết của nguyên tử (hay nhóm nguyên tử), được xác định theo hoá trị của

TO

H chọn làm đơn vị và hoá trị của O là 2 đơn vị.

D

IỄ N

Đ

ÀN

Bài tập: Lập công thức hoá học của hợp chất tạo bởi lưu huỳnh hoá trị VI và oxi.

Phân tích

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

+ Đơn chất:

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

.Q TP

Ví dụ:

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

chất) hay hai, ba… kí hiệu (hợp chất) và chỉ số ở trong mỗi kí hiệu

U Y

- Khái niệm: Công thức hoá học dùng biểu diễn chất, gồm 1 kí hiệu hoá học (đơn

Để giải bài tập lập công thức phân tử của các hợp chất bước đầu tiên phải gọi công thức chung của hợp chất tạo bởi lưu huỳnh hóa trị VI và oxi hóa trị II. Gọi x là số hóa trị của oxi y là số hóa trị của lưu huỳnh Công thức chung SxOy

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 24 -

HS phải nhớ lại qui tắc hoá trị x × VI = y × II

N

x=?

Ơ

Chọn

x II 1 = = y VI 3

N

H

y=?

U Y

CTHH ?

.Q

Ví dụ: Phương trình hóa học của sắt tác dụng với lưu huỳnh được biểu diễn

G

Đ

Sắt + lưu huỳnh Sắt sunfua

N

2.1.6.1. Phương trình chữ

H Ư

a. Dạng đầy đủ

TR ẦN

Bài tập 1: Hãy viết các phương trình hoá học xảy ra giữa các chất sau dưới dạng công thức phân tử:

a. Kẽm + dung dịch bạc nitrat → kẽm nitrat + bạc

10 00

B

b. Canxi + clo → canxi clorua Phân tích

A

Để viết được các phương trình hóa học trên HS cần xác định được kẽm,

H

Ó

canxi, clo, bạc, canxi clorua, bạc nitrat, kẽm nitrat là đơn chất (phi kim, kim loại),

Í-

hợp chất (axit, bazơ, muối) dựa vào dạng xác định được và cách gọi tên của từng

-L

dạng để viết công thức phân tử kết hợp với hóa trị hoàn thành được phương trình

ÁN

phản ứng, cân bằng phản ứng.

TO

Bài tập 2: Hãy viết các phương trình hoá học xảy ra giữa các chất sau dưới dạng

D

IỄ N

Đ

ÀN

công thức phân tử: a. Lưu huỳnh + oxi → lưu huỳnh đioxit

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

Phương trình hoá học biểu diễn ngắn gọn phản ứng hoá học.

TP

- Khái niệm: Phản ứng hoá học là quá trình biến đổi chất này thành chất khác.

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

2.1.6. Phản ứng hoá học và phương trình hoá học

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

Chuyển thành tỉ lệ :

b. Bột sắt + bột lưu huỳnh → sắt sunfua Phân tích HS cần xác định lưu huỳnh, oxi, sắt, lưu huỳnh đioxit, sắt sunfua, chất nào là kim loại, phi kim, axit, muối sau đó dựa vào dạng xác định được, cách gọi tên của từng dạng để viết công thức phân tử, hoàn thành phương trình phản ứng, cân bằng phản ứng.

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 25 -

→ Thông qua dạng bài tập này giúp cho các em có thể nhớ lại kiến thức đã học đồng thời rèn luyện kĩ năng từ tên gọi viết công thức phân tử của các chất, phân biệt được hợp chất kim loại, phi kim, axit, bazơ, muối, khả năng viết phương trình, cân

Ơ

N

bằng hóa học và tránh những lỗi thường mắc phải khi viết công thức phân tử.

N

H

b. Dạng điền khuyết

.Q ẠO

b. Magie oxit + axit nitric → ……… +………

Phân tích

G

Đ

Để hoàn thành bài tập này HS cần nhớ lại tính chất của một kim loại (sắt), oxit

N

kim loại (magie oxit) khi tác dụng với axit, hóa trị của các chất để có thể viết sản

H Ư

phẩm một cách chính xác.

TR ẦN

→ Công thức phân tử của các chất trong phương trình, hoàn thành phương trình phản ứng, cân bằng phản ứng.

Bài tập 2: Hãy chọn các chất thích hợp điền vào các sơ đồ phản ứng sau và viết

10 00

B

phương trình phân tử của các phản ứng. a. Đồng (II) oxit + ………. → đồng (II) clorua + …………….

A

b. Bari clorua + ………. → ………… + axit clohiđric

H

Ó

Phân tích

Í-

HS cần nhớ lại tính chất của một oxit kim loại (đồng (II) oxit) khi tác dụng với

-L

chất nào để tạo ra muối. Tính chất của muối (bari clorua) tác dụng với chất nào để

ÁN

tạo thành một axit để có sự lựa chọn chất thích hợp từ tên gọi viết công thức phân tử

TO

của các chất trong phương trình, hoàn thành phương trình phản ứng, cân bằng phản

D

IỄ N

Đ

ÀN

ứng.

→ Thông qua dạng bài tập này giúp cho học sinh nhớ lại tính chất đặc trưng của

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

TP

a. Sắt + axit clohiđric → …….. + ………..

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

phương trình phân tử của các phản ứng.

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

Bài tập 1: Hãy chọn các chất thích hợp điền vào các sơ đồ phản ứng sau và viết

một axit, oxit để từ đó có thể chọn một cách chính xác, rèn luyện, củng cố khái niệm, viết phương trình phản ứng, cách xác định số oxi hóa, cân bằng hóa học 2.1.6.2. Phương trình phân tử a. Dạng đầy đủ Bài tập 1: Hãy gọi tên chất trong phản ứng sau: Fe + CuSO4 →

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

FeSO4 + Cu www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 26 -

Phân tích Muốn hoàn thành bài tập này đòi hỏi HS cần nhớ lại các kiến thức như: cách gọi tên, xác định hóa trị của các chất trong hợp chất để từ đó có cách gọi tên chính xác.

Ơ

N

Tránh các lỗi sai vừa gọi kí hiệu vừa gọi tên.

(6)

(4)

H2SO3

Na2SO3

SO2

Đ

ẠO

Na2SO3

G

Phân tích

H Ư

N

Để hoàn thành mỗi biến đổi trong sơ đồ phản ứng. HS cần nắm rõ tính chất của các chất ở đầu mỗi phản ứng và sau phản ứng để từ đó có thể chọn các chất thích

TR ẦN

hợp để phù hợp với mỗi biến đổi trong sơ đồ. Rèn luyện cho HS cách tư duy logic, hệ thống hóa các kiến thức đã học một cách sâu sắc.

B

→ Thông qua dạng bài tập này giúp cho HS rèn luyện viết phương trình hoá học,

10 00

hoá trị, cân bằng hoá học, tính chất của hợp chất và đơn chất. b. Dạng điền khuyết

Ó

A

Bài tập 1: Hãy chọn chất thích hợp điền vào sơ đồ phản ứng sau:

Í-

Phân tích

H

….+ CO2 Na2CO3 + H2O

-L

HS cần nhớ lại kiến thức đã học chất gì tác dụng với CO2 tạo thành muối vào

ÁN

nước. Mà muối đã cho là muối trung hòa (Na2CO3) từ đó để có thể chọn chất thích

TO

hợp điền vào phương trình.

IỄ N

Đ

ÀN

- Cách điền đúng

D

(5)

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

(3)

SO2

.Q

(1)

S

CaSO3

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

(2)

U Y

Viết phương trình hoá học cho mỗi biến đổi sau:

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

H

Bài tập 2: ( BT 1 – Trang 11 – SGK HH 9)

NaOH + CO2 Na2CO3 + H2O - Cách điền sai Na2O + CO2 Na2CO3 + H2O NaO2 + CO2 Na2CO3 + H2O Bài tập 2: (BT 3 – Trang 27 – SGK HH 9)

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 27 -

Có những chất sau: Zn, Zn(OH)2, NaOH, Fe(OH)3, CuSO4, NaCl, HCl. Hãy chọn những chất thích hợp điền vào sơ đồ phản ứng sau và lập phương trình hoá học. b. H2SO4 + …….. → Na2SO4 + H2O

c. H2SO4 + …….. → ZnSO4 + H2O

d. NaOH + …….. → NaCl + H2O

Ơ

U Y

Phân tích

.Q

ẠO

có sự suy luận và lựa chọn các một cách thích hợp.

→ Thông qua dạng bài tập này rèn cho HS viết phương trình hoá học, tính chất hợp

N

2.1.7.1. Định luật bảo toàn khối lượng

H Ư

2.1.7. Định luật bảo toàn khối lượng – Mol

G

Đ

chất, cân bằng hoá học, hoá trị, chất xúc tác (nếu có), điều kiện để phản ứng xảy ra.

TR ẦN

- Định luật: “Trong cùng một phản ứng hoá học, tổng khối lượng của các sản phẩm bằng tổng khối lượng các chất tham gia phản ứng” Ví dụ: Phản ứng aA + bB cC + dD

10 00

B

Biết mA, mB, mC tìm mD mD = mA + mB - mC

A

2.1.7.2. Mol

Í-

Ví dụ:

H

Ó

Khái niệm: Mol là khối lượng chất chứa N (6.1023) nguyên tử hoặc phân tử chất đó.

-L

+ Một mol nguyên tử sắt là 1 lượng sắt có chứa N nguyên tử sắt

ÁN

+ Một mol phân tử nước là lượng nước có chứa N phân tử H2O

TO

2.1.8. Bài tập định lượng

D

IỄ N

Đ

ÀN

2.1.8.1. Bài tập về khối lượng

Bài tập 1: (Bài 5 – Trang 54 – SGKHH 9)

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

TP

bazơ, muối, kim loại, phi kim) trước vào sau phản ứng và các dữ kiện của đề bài để

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

HS cần hệ thống lại các kiến thức đã học như: hóa trị, tính chất của các chất (axit,

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

H

e. ……..+ CO2 → Na2CO3 + H2O

N

a. ………→ Fe2O3 + H2O

Cho 10,5g hỗn hợp 2 kim loại Cu, Zn và dung dịch H2SO4 loãng dư, người ta thu được 2,24 l khí (đktc). a) Viết phương trình hoá học b) Tính khối lượng chất rắn còn lại sau phản ứng Phân tích

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 28 -

HS cần nắm rõ các dữ kiện của đề bài, hóa trị của các chất, các công thức có liên quan, cân bằng phản ứng, kê số mol, hoàn thành các yêu cầu của bài toán.

Theo đề bài ta có:

Ơ

N

Cu, Zn + H2SO4, l Chỉ có Zn tác dụng

U Y

Khí thu được là H2

1

0,1

0,1

0,1

0,1

mCu = 10,5 – 6,5 = 4g

.Q

TR ẦN

mZn = 0,1.65 = 6,5g

G

1

N

1

H Ư

1

Đ

Zn + H2SO4 ZnSO4 + H2

Bài tập 2: Dùng 2,5 kg glucozơ có lẫn 10% tạp chất để lên men thành rượu

10 00

B

etylic.Tính khối lượng rượu tạo thành biết rượu sinh ra hao hụt 20%.

Phân tích

Ó

H

rượu etylic.

A

- Glucozơ sử dụng có lẫn 10% tạp chất ⇒ Chỉ có 90% glucozơ lên men thành

Í-

- Rượu sinh ra bị hao hụt hết 20% ⇒ Sau phản ứng chỉ thu được 80% rượu etylic.

-L

Thông qua dạng bài tập này rèn cho các em được tính chất hợp chất, đơn chất,

ÁN

khái niệm nồng độ, so sánh số mol tìm ra sản phẩm, viết phương trình hóa học, xác

TO

định hóa trị, xác định công thức cấu tạo của hợp chất hữu cơ, có công thức liên

Đ

ÀN

quan... khả năng phân tích bài toán dựa vào dữ kiện bài toán, liên hệ thực tế, áp

IỄ N D

2,24 = 0,1(mol ) 22,4

dụng qui tắc tam xuất, công thức tính hiệu suất, ...

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

2

ẠO

b) n H =

TP

Zn + H2SO4 ZnSO4 + H2

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

a) Phương trình phản ứng

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

H

H2SO4, l dư Zn phản ứng hết

2.1.8.2. Bài tập về phần trăm Bài tập 1: ( BT 7 – Trang 69 – SGK HH 9 ) Cho 0,83g hỗn hợp gồm nhôm và sắt tác dụng với dung dịch H2SO4 loãng dư. Sau phản ứng thu được 0,56 lít khí ở đktc. a. Viết phương trình hoá học.

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 29 -

b. Tính thành phần phần trăm theo khối lượng của mỗi kim loại trong hỗn hợp đầu.

Phân tích

H

n V

U Y

ẠO

Fe+ H2SO4 → FeSO4 + H2↑

Đ

Do có khối lượng hai kim loại chung và tạo khí có số mol chung nên phải lập hệ

N

G

tìm đuợc số mol từng kim loại.

H Ư

Có số mol từng kim loại tìm khối lượng từng kim loại nên tính thành phần phần

% Al =

TR ẦN

trăm mỗi kim loại theo công thức sau:

m Al m . 100% và % Fe = Fe . 100% m hh mhh

10 00

B

Bài tập 2: ( BT 5 – Trang 87 – SGK HH 9)

Hãy xác định thành phần phần trăm về thể tích của mỗi khí trong hỗn hợp CO và

A

CO2 biết các số liệu thực nghiệm sau:

Ó

- Dẫn 16 lít hỗn hợp CO và CO2 qua nước vôi trong dư thu được khí A

Í-

H

- Đốt cháy A cần 2 lít khí oxi. Các thể tích khí đo được trong cùng điều kiện nhiệt

-L

độ và áp xuất.

ÁN

Phân tích

TO

Dẫn 16 lít hỗn hợp CO và CO2 qua nước vôi trong dư thu được khí A là khí CO vì

Đ

ÀN

Ca(OH)2 không tác dụng với CO, HS nhớ lại tính chất của CO và CO2.

Do ở cùng điều kiện nhiệt độ và áp xuất nên tỉ lệ thể tích bằng tỉ lệ số mol.

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

TP

2Al + 3H2SO4 → Al2(SO4)3 + 3H2↑

IỄ N D

.Q

ứng.

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

Do Al và Fe đều có thể tác dụng với H2SO4 loãng nên ta có hai phương trình phản

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

Tính số mol của khí bằng công thức: C M =

Ơ

N

Dựa vào dữ kiện của đề bài ta có:

Muốn viết phương trình phản ứng xảy ra, đòi hỏi HS tính chất của các chất tham gia phản ứng, hóa trị, cân bằng phản ứng hóa học.

Tính số mol của oxi bằng công thức n =

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

m ( mol) M

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 30 -

Kê vào phương trình phản ứng tìm số mol CO2 tác dụng với nước vôi trong và tìm thể tích của CO và CO2. Tính % V của CO và CO2 HS phải nhớ lại công thức tính % về thể tích.

H

Ơ

N

VCO2 VCO . 100% và %VCO2 = . 100% Vhh Vhh

N

% VCO =

.Q

ẠO

2.1.8.3. Bài tập về thể tích

G

Đ

Bài tập 1: ( BT 3 – Trang 116 – SGK HH 9 )

N

Đốt cháy hoàn toàn 11,2 lít khí metan (đktc). Hãy tính thể tích khí O2 cần dùng và

H Ư

thể tích khí cacbonic tạo thành. Biết thể tích các khí đo ở (đktc).

TR ẦN

Phân tích

Muối làm được bài tập này HS cần phải biết metan là một ankan và có công thức

B

như thế nào? và khi đốt cháy metan tạo ra CO2 và H2O

10 00

Từ đề bài tính được số mol 11,2 lít khí metan (đktc) bằng công thức n =

V 22,4

A

Viết phương trình hoá học, cân bằng phương trình hóa học

H

Ó

CH4 + 2 O2 → CO2 + 2H2O

Í-

Kê số mol của mêtan tìm số mol của CO2 và của O2 bằng qui tắc tam xuất V → V = n x 22,4 (lít) 22,4

TO

ÁN

n=

-L

Tìm được thể tích O2 và CO2 ở (đktc) cần nhớ lại công thức tính V theo (đktc) là

Đ

ÀN

Bài tập 2: (BT 5 – Trang 91 – SGK HH 9)

Hãy tính thể tích khí CO2 (đktc) tạo thành để dập tắt đám cháy nếu trong bình chứa

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

trình dựa vào phương trình phản ứng.

IỄ N D

TP

hợp, viết phương trình phản ứng, hoá trị, cân bằng hoá học, cách lập hệ phương

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

hiểu và vận dụng khái niệm nồng độ phần trăm, tính phần trăm mỗi chất trong hỗn

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

→ Thông qua dạng bài tập này giúp HS ôn lại tính chất của hợp chất, đơn chất,

cháy có dung dịch chứa 980 gam H2SO4 tác dụng hết với dung dịch NaHCO3.

Phân tích Để giải bài tập này đòi hỏi HS, nhớ lại tính chất của NaHCO3, H2SO4 khi chứa trong bình chứa cháy NaHCO3 tác dụng hoàn toàn với H2SO4 tạo ra khí CO2 để dập tắt dám cháy.

Theo đề bài ta có 980 gam H2SO4 tính số mol của H2SO4 bằng công thức

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 31 -

n=

m (mol) M

Viết phương trình hoá học

Ơ

N

2NaHCO3 + H2SO4 → Na2SO4 + 2CO2 + 2H2O

H

Kê số mol của H2SO4 vào phương trình tìm số mol của CO2 tính được thể tích

H Ư

2.1.8.4. Bài tập tìm nguyên tố hóa học, hợp chất

N

toán.

G

Đ

trình phản ứng, cân bằng hoá học, hoá trị, biết cách lập luận dựa vào dữ kiện bài

Bài tập 1: Cho 10,8 g kim loại M hóa trị (III) tác dụng với clo dư thì thu được

TR ẦN

53,4 g muối. Hãy xác định kim loại M đã dùng.

Phân tích

B

Kim loại M có hóa trị (III) nên công thức muối với Clo là MCl3

10 00

→ M có khối lượng là M → MCl3 : M + 3.33,5 (1) Theo đề bài ta có : mM = 10,8g

(2)

Ó

A

m MCl3 = 53,4 g

2 M M 2 M MCl3 = mM m MCl3

ÁN

-L

Í-

H

Từ (1) và (2) ta lập tỉ lệ:

TO

→ M = ? → Tên kim loại ?

Đ

ÀN

Bài tập 2: Đốt cháy 2,1g HCHC X thu được 6,6g CO2 và 2,7g H2O. Tìm CTPT

của X biết X nặng hơn metan là 1,75 lần.

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

ẠO

HS rèn được khái niệm về thể tích ở (đktc), các công thức có liên quan, viết phương

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

TP

→ Thông qua dạng bài tập này rèn luyện tính chất của hợp chất, đơn chất. Giúp

IỄ N D

V → V = n . 22,4 (mol) 22,4

.Q

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

n=

U Y

N

CO2 ở đktc

Phân tích Để giải được bài toán này đòi hỏi HS phải nhớ lại khi đốt cháy một hợp chất hữu cơ tạo ra khí CO2 và H2O. Nhớ lại công thức tỉ khối hơi của d M x M = 1,75 lần CH 4

Tính trực tiếp để tìm ra CTPT của X.

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 32 -

MX=1,75.16= ? g X cháy sinh ra CO2 và H2O ⇒ X gồm C, H và có thể có O. mC = nCO2 .12 = ?

Ơ

N

mH = nH 2O .2 = ?

U Y

→ Thông qua dạng bài tập này rèn cho HS tính chất của đơn chất, hợp chất, viết

G

Đ

phương trình hoá học, cân bằng hoá học x, y, hoá trị, lập tỉ lệ dựa vào phương trình

N

hoá học. Áp dụng công thức chính xác từ dữ liệu đề bài tìm số mol, rèn luyện qui

H Ư

tắc tam xuất khi kê số mol lên phương trình phản ứng, cách tính M của hợp chất,

TR ẦN

viết công thức hợp chất hữu cơ.

2.1.8.5. Bài tập về hiệu suất, nồng độ a. Bài tập về hiệu suất

10 00

B

Bài tập 1: Cho 22,4 l khí etilen (đktc) tác dụng với nước có axit sunfuric làm xúc tác, thu được 13,8 g rượu etylic. Hãy tính hiệu suất của phản ứng cộng nước của

A

etilen.

H

Ó

Phân tích

Í-

Theo đề bài Vetilen = 22,4 l

-L

V ở dktc 22,4

TO

ÁN

→ n etilen từ công thức n =

C2H4 + H2O HSO → CH3CH2OH 2

4

Đ

ÀN

Dựa vào phương trình từ etilen → nC H OH = ?

2

5

Nghĩa là etilen phản ứng hết với nước tạo ra 1 mol rượu

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

TP ẠO

Vậy công thức phân tử của X ?

IỄ N D

.Q

12 x y M = = X ⇒ x = ?; y = ? mC mH mX

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

Gọi công thức phân tử của X là CxHy, ta có:

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

H

Ta có: mC + mH = ? = mX ⇒ X chỉ gồm C và H

Theo lý thuyết 1mol rượu → Số gam rượu trên lý thuyết Theo thực tế lượng rượu thu được là 13,8g theo đề bài Muốn tính hiệu suất đòi hỏi HS phải nhớ lại khái niệm hiệu suất của phản ứng.

H% =

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

mtt .100 mlt

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 33 -

Bài tập 2: (BT 22.10 – Trang 26 – BT HH 9) Người ta dùng quặng boxit để sản xuất nhôm. Hàm lượng Al2O3 trong quặng là 40%. Để có được 4 tấn nhôm nguyên chất cần bao nhiêu tấn quặng ? Biết rằng hiệu

Ơ

N

suất của quá trình sản xuất là 90%.

.Q

? x tấn

4 tấn

N H Ư

Áp dụng qui tắc tam xuất

Đ

4.27 tấn

G

2.102 tấn

ẠO

dpnc 2 Al2O3  → 4 Al + 3O2 criolit

TR ẦN

→ x=?

Nhưng do H%=90% nên 7,55 tấn Al2O3 chỉ chiếm 90% khối lượng phải dùng x .100 = ?

90

10 00

B

→ moxit phai dun =

→ mquang boxit =

moxit .100 = ?

40

Ó

A

→ Thông qua dạng bài tập về hiệu suất rèn cho HS xác định được khái niệm về

H

hiệu suất, công thức tính, và rèn luyện viết CTPT, phương trình hóa học,…có khả

-L

Í-

năng phân tích bài toán dựa vào dữ kiện của đề bài và giải các bài tập khác có nội

ÁN

dung liên quan đến hiệu suất. b. Bài tập về nồng độ

Đ

ÀN

TO

Bài tập 1:

Cho 1,6 (g) đồng (II) oxit tác dụng với 100 (g) dung dịch axit sunfuric có nồng độ

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

Viết phương trình phản ứng

IỄ N D

mtt .100 mlt

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

H% =

U Y

Áp dụng công thức:

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

H

Phân tích

20 %. a) Viết phương trình hóa học b) Tính nồng độ phần trăm của các chất có trong dung dịch sau khi phản ứng kết thúc.

Phân tích

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 34 -

Để giải được bài toán này đòi hỏi phải biết được công thức đồng (II) oxit là công thức như thế nào và có tính chất gì ? có tác dụng với H2SO4 không ? khái niệm về nồng độ, nồng độ phần trăm.

Ơ

N

Yêu cầu bài toán ⇔ % Achất sau phản ứng = ?

H Ư

N

Theo đề bài :

TR ẦN

nCuO = ? → Chất nào phản ứng hết, chất nào dư nH 2 SO4 Áp dụng các công thức để tính theo yêu cầu bài toán.

B

Bài tập 2:

10 00

Trong 800 ml của một dung dịch có chứa 8 (g) NaOH .Hãy tính nồng độ mol của dung dịch này.

H

Ó

A

Phân tích

n → n =?

V

-L

Í-

Yêu cầu bài toán ⇔ CM NaOH =

ÁN

Theo đề bài, ta có: mNaOH = 8 (g) → nNaOH = ?

Đ

ÀN

TO

VNaOH = 800 (ml) = 0,8 (l) → CM ?

→ Thông qua dạng bài tập này giúp cho HS nắm được chính xác khái niệm về

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

G

Đ

nCuO =1 nH 2 SO4

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N .Q TP ẠO

Theo pt: CuO + H2SO4 → CuSO4 + H2O

IỄ N D

mH 2 SO4 = ? → nH 2 SO4 = ?

Lập luận:

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

mddH 2 SO4 = 100( g )

→

U Y

C % H 2SO4 = 20%

H

Theo đề bài, ta có: mCuO =1,6 (g) → nCuO = ?

nồng độ, biết phân biệt các dạng nồng độ, mối liên quan và công thức tính của chúng, đồng thời cũng rèn được CTPT, tên của đơn chất, hợp chất, viết phương trình hóa học, biết lập luận dựa vào dữ kiện đề bài để so sánh tìm ra cách giải đúng với yêu cầu bài toán,…

2.1.8.6. Bài tập thực tiễn, nhận biết, tách, tinh chế hay điều chế a. Bài tập thực tiễn

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 35 -

Bài tập 1: Muốn dập tắt ngọn lửa do xăng dầu cháy, người ta thường trùm vải dày hoặc phủ cát lên ngọn lửa, mà không dùng nước. Giải thích vì sao?

Ơ

N

Phân tích

N

H

Không dùng nước vì xăng dầu không tan trong nước, nhẹ hơn nước, nổi lên trên

.Q ẠO

Bài tập 2: (BT 6 – Trang 51 - SGK HH 8)

Khi than cháy trong không khí xảy ra phản ứng hóa học giữa than và khí oxi

G

Đ

a) Hãy giải thích vì sao cần đập vừa nhỏ than trước khi đưa vào bếp lò, sau đó,

N

dùng que lửa châm rồi quạt mạnh đến khi than bén cháy thì thôi.

H Ư

b) Ghi lại phương trình phân tử của phản ứng, biết rằng sản phẩm là khí cacbon

TR ẦN

đioxit.

Phân tích

Đập vừa nhỏ than (nếu quá nhỏ, các mảnh than xếp khít nhau sẽ hạn chế việc

10 00

B

thoát khí) để tăng bề mặt tiếp xúc của than với khí oxi (trong không khí). Dùng que lửa châm để nâng nhiệt độ của than (hay làm nóng than), quạt mạnh để thêm đủ khí

A

oxi. Khi than bén cháy là đã có phản ứng hóa học xảy ra.

H

Ó

Phương trình hóa học:

Í-

C + O2 → CO2

-L

→ Thông qua dạng bài tập này rèn luyện cho HS lí thuyết đã được học, có khả

ÁN

năng phân tích chọn lọc kiến thức phù hợp đề giải thích các hiện tượng trong thực

TO

tế, từ đó các em HS sẽ thấy được ứng dụng quan trọng của môn hóa học, hình thành

D

IỄ N

Đ

ÀN

thế giới quan khoa học đúng đắn cho HS. Đồng thời cũng rèn luyện được cách viết CTPT, cách gọi tên, viết phương trình hóa học,…

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

TP

dập tắt sự cháy.

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

lên ngọn lửa để cách li ngọn lửa với không khí. Đó là một trong hai biện pháp để

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

nên vẫn cháy, có thể làm cho đám cháy lan rộng. Thường trùm vải dày hoặc phủ cát

b. Bài tập nhận biết, tách, tinh chế hay điều chế Bài tập 1: Bằng phương pháp hóa học hãy: a. Loại bỏ rượu etylic có lẫn axit axetic. b. Tách riêng rượu etylic và axit axetic.

Phân tích

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 36 -

Bài tập này yêu cầu HS phải biết dựa vào các chất đề cho để lập luận tìm ra cách giải quyết. Đòi hỏi HS phải biết tính chất của từng chất như rượu etylic và axit axetic. Bài toán tách HS biết cho chất nào vào một trong hai chất phản ứng tạo kết tủa loại chất còn lại bằng

Ơ

N

cách lọc, chiết sau đó hoàn nguyên chất vừa phản ứng lại.

N

H

a. Để loại bỏ rượu etylic ra khỏi axit axetic thì cần dùng phương pháp tách bỏ

.Q

2CH3COOH + Ba(OH)2 → (CH3COO)2Ba + 2H2O

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

này tác dụng với axit sunfuric, ta sẽ thu được axit axetic.

G

Đ

b. Tiến hành như câu a sẽ thu được axit axetic còn rượu thì khi đun nóng cho

H Ư

Bài tập 2:

N

rượu bay hơi đi thì ta phải ngưng tụ lại.

TR ẦN

Có 4 lọ không nhãn, mỗi lọ đựng một dung dịch không màu sau: NaCl, Ba(OH)2, NaOH, Na2SO4. Chỉ được dùng quì tím, làm thế nào nhận biết dung dịch trong mỗi lọ bằng phương pháp hóa học? Viết các phương trình hóa học.

10 00

B

Phân tích

Đây là một bài tập nhận biết là loại bài tập đòi hỏi HS phải có sự kết hợp thực tế

A

trong phòng thí nghiệm và lý thuyết học trên lớp.

H

Ó

- Cho quì tím vào từng mẩu thử của các dung dịch trên, rồi chia làm hai nhóm:

Í-

+ Nhóm I : Quì tím đổi màu thành xanh: Ba(OH)2, NaOH

-L

+ Nhóm II: Quì tím không đổi màu: Na2SO4 , NaCl

ÁN

- Phân biệt các chất trong các nhóm: Lấy từng chất của nhóm I đổ vào từng chất của nhóm II, ta thấy có hai chất đổ vào nhau có kết tủa trắng là Na2SO4 và Ba(OH)2

D

IỄ N

Đ

ÀN

hai chất còn lại không phản ứng là: NaOH, NaCl Ba(OH)2 + Na2SO4 → BaSO4 + 2NaOH

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

Đun cho rượu bay hơi đi, còn lại muối (CH3COO)2Ba không bay hơi. Cho muối

TO

http://daykemquynhon.ucoz.com

cho Ba(OH)2 (hay Ca(OH)2) vào hỗn hợp trên:

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

rượu. Rượu dễ bay hơi nên có thể loại bỏ rượu etylic ra khỏi axit axetic bằng cách

Bài tập 3: Khí CO được dùng làm chất đốt trong công nghiệp, có lẫn tạp chất là các khí SO2 và CO2. Làm thế nào có thể loại bỏ được những tạp chất ra khỏi CO bằng hóa chất rẻ tiền nhất? Viết các phương trình hóa học.

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 37 -

Phân tích Cho hỗn hợp khí CO, CO2, SO2 lội từ từ qua dung dịch Ca(OH)2, CO2 và SO2 tác dụng với Ca(OH)2 tạo chất không tan CaCO3 và CaSO3 còn lại khí CO không tác

Ơ

N

dụng thoát ra.

U Y

CO2 + Ca(OH)2 →CaCO3 + H2O

.Q

⇒ Thông qua dạng bài tập này giúp cho các em HS nhớ lại kiến thức đã học như

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

Đồng thời cũng rèn luyện cho HS viết phương trình, cách đọc tên, viết CTPT,….

N

2.2.1. Nguyên tử, nguyên tố hóa học

H Ư

Ở chương trình THPT thì nội dung học được đi sâu hơn, tìm hiểu một cách chi

TR ẦN

tiết hơn và còn mở rộng kiến thức hơn so với chương trình THCS, vì vậy mà bài tập cũng đa dạng hơn và mức độ của bài tập cũng khó hơn, do đó ngôn ngữ hóa học

- Hạt nhân nguyên tử

10 00

2.2.1.1. Nguyên tử

B

cũng đa dạng và phong phú hơn, cụ thể là:

A

+ Proton: điện tích 1+ , khối lượng 1u

H

Ó

+ Nơtron: điện tích 0, khối lượng 1u

Í-

- Vỏ nguyên tử : electron: địên tích 1-, khối lượng 5,5. 10-4 u

-L

- Kích thước khối lượng nguyên tử

ÁN

+ Nguyên tử nhỏ nhất là nguyên tử hidro

TO

+ 1 u bằng

Đ IỄ N D

G

Đ

2.2. Bài tập rèn luyện kĩ năng sử dụng ngôn ngữ cho học sinh THPT

1 khối lượng của một nguyên tử đồng vị cacbon 12

- Cấu trúc vỏ nguyên tử

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

về tính chất lí học, hóa học,…khả năng tư duy, suy luận, so sánh , phân tích để giải.

ÀN

http://daykemquynhon.ucoz.com

SO2+ Ca(OH)2 →CaSO3 + H2O

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

H

Phương trình hóa học:

+ Obitan nguyên tử: Obitan nguyên tử là khu vực không gian xung quanh hạt nhân mà tại đó xác xuất có mặt (xác xuất tìm thấy) electron khoảng 90%. + Lớp electron: gồm các electron có năng lượng gần bằng nhau Kí hiệu: n = 1 K Số Obitan :

2 3

4

5

6

7

L M N O P Q

n2

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 38 -

+ Phân lớp electron: Gồm các electron có năng lượng gần bằng nhau s

Số Obitan

1

p

d

3

f 5 7

Ơ

N

2.2.1.2. Nguyên tố hoá học: là những nguyên tử có cùng điện tích hạt nhân

N

H

- Điện tích hạt nhân:( Z+): Z= số p = số e

U Y

- Số khối (A): A= Z + N

.Q

- Nguyên tử khối: nguyên tử khối của một nguyên tử cho biết khối lượng của một

G

Đ

nguyên tử đó nặng gấp bao nhiêu lần đơn vị khối lượng nguyên tử.

H Ư

a A+b B 100

TR ẦN

A=

N

- Nguyên tử khối trung bình

Bài tập 1: Nguyên tử của một nguyên tố có tổng số hạt p, n, e là 115. Số hạt mang điện nhiều hơn số hạt không mang điện là 25. Hãy xác định nguyên tố đó.

10 00

B

Phân tích

Ta có P + N + E = 115 (1) P = E (2)

A

mà

Ó

Thay (2) vào (1).

Í-

H

2E + N = 115 (3)

-L

Mặt khác 2E – N = 25 (4)

Đ

ÀN

TO

ÁN

Giải (3) và (4) ta được: E = 35, N = 45 Mà A = E + N = 35 + 45 = 80 ⇒ Nguyên tố đó là Br

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

khác nhau.

IỄ N D

TP

cùng số proton nhưng khác nhau về số nơtron, do đó số khối A của chúng cũng

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

- Đồng vị: Các đồng vị của cùng một nguyên tố hoá học là những nguyên tử có

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

Kí hiệu:

⇒ Thông qua bài tập này giúp học sinh nhớ lại khái niệm nguyên tố, mối liên hệ

giữa p, n, e và số khối A, dựa vào nguyên tử khối để xác định tên kim loại. Hay nếu đề bài có yêu cầu dự đoán tính chất hóa học, ví trí của nguyên tố đó trong bảng hệ thống tuần hoàn thì học sinh biết cách liên hệ từ E (Z) để viết cấu hình electron dựa vào lớp electron, phân lớp electron, sự phân bố electron và đặc điểm electron lớp ngoài cùng để giải theo yêu cầu.

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 39 -

Bài tập 2: Một nguyên tố gồm 2 đồng vị có số nguyên tử tỉ lệ với nhau lần lượt là 27:33. Hạt nhân đồng vị thứ nhất chứa 35p và 44n. Hạt nhân đồng vị thứ hai chứa nhiều hơn nơtron. Hãy tính nguyên tử khối trung bình của nguyên tố đó.

Ơ

N

Phân tích

U Y

NI =44

.Q N

G

A= ?

⇒

H Ư

Với a: b = 27: 33

TR ẦN

⇒ Giúp học sinh nhớ lại khái niệm đồng vị, mối liên hệ giữa p, n và số khối, công

thức tính nguyên tử khối trung bình.

2.2.2. Đơn chất- Hợp chất

10 00

B

2.2.2.1. Đơn chất a. Kim loại

A

Ngôn ngữ hóa học được diễn đạt như sau:

H

Ó

+ Tính chất vật lí đặc trưng của một kim loại: tính dẫn điện, dẫn nhiệt, tính dẻo,

Í-

ánh kim, nhiệt độ nóng chảy, khối lượng riêng, tính cứng.

-L

+ Tính chất hóa học đặc trưng của kim loại là tính khử (dễ bị oxi hóa thành ion

ÁN

dương) như: tác dụng với phi kim, axit, muối, nước.

TO

+ Cặp oxi hóa – khử của kim loại (Mn+/M), dãy thế điện cực chuẩn của kim loại.

Đ

ÀN

+ Nguyên tắc và phản ứng chung để điều chế các kim loại.

* Ở chương trình THPT đơn chất kim loại được học ở các bài như: SGK

Lớp 12

Bài

Chương

Trang

Bài 33: Nhôm

6

171

Bài 38: Crôm

7

188

Bài 40: Sắt

7

195

Bài 43: Đồng

7

209

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

aA + bB 100

Đ

A=

ẠO

Dựa vào công thức trung bình:

IỄ N D

TP

Mặt khác: AII = AI + 2 ⇒ AII = ?

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

⇒ AI = ?

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

H

Theo đề bài ta có ZI = 35

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 40 -

Bài tập 1: Hãy giải thích vì sao kim loại kiềm có khối lượng riêng nhỏ, nhiệt độ nóng chảy và nhiệt độ sôi thấp.

Ơ

Để giải được dạng bài tập này yêu cầu học sinh nắm vững về sự liên kết, bán kính

N

Phân tích

N

H

nguyên tử, cấu tạo mạng tinh thể.

.Q

Bài tập 2: (BT 5 – Trang 161 – SGK HH 12 NC )

G

Đ

Năng lượng ion hóa và thế điện cực chuẩn của các kim loại kiềm thổ liên quan

H Ư

Phân tích

N

như thế nào đến tính khử của kim loại này?

TR ẦN

- Năng lượng ion hóa ảnh hưởng tới tính khử của kim loại kiềm thổ: năng lượng ion hóa của kim loai kiềm thổ nhỏ nên tính khử mạnh 2+

M

ảnh hưởng đến tính khử của kim loại kiềm thổ, Ε0M

B

- Thế điện cực chuẩn Ε0M

2+

M

10 00

của kim loại kiềm thổ có giá trị rất âm nên kim loại kiềm thổ có tính khử mạnh → Thông qua dạng bài tập về kim loại rèn cho HS phân biệt và hiểu được tính chất

Ó

A

của kim loại kiềm và kim loại kiềm thổ. So sánh được độ mạnh yếu của các kim

H

loại trong cùng một nhóm và mối quan hệ giữa các đại lượng như: bán kính nguyên

-L

Í-

tử, năng lượng ion hóa, thế điện cực chuẩn đến tính chất của các kim loại. Rèn

ÁN

luyện được kỹ năng viết phản ứng giữa các chất và khả năng hệ thống lại các kiến

TO

thức đã học một cách mạch lạc chính xác.

Đ

ÀN

b. Phi kim

Ngôn ngữ hóa học được diễn đạt như sau:

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

loại trong mạng tinh thể kim loại kiềm kém bền vững

IỄ N D

TP

Nhiệt độ nóng chảy và nhiệt độ sôi của các kim loại kiềm thấp là do liên kết kim

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

kiềm có bán kính lớn và do cấu tạo mạng tinh thể của chúng kém đặc khít

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

Khối lượng riêng của các kim loại kiềm nhỏ là do nguyên tử của các kim loại

+ Tính chất vật lí: số hiệu nguyên tử, cấu hình electron lớp ngoài cùng, bán kính nguyên tử, năng lượng liên kết, độ âm điện, trạng thái tập hợp của đơn chất, màu sắc, nhiệt độ nóng chảy, nhiệt độ sôi. + Tính chất hóa học đặc trưng của phi kim là tính oxi hóa. + Phân tích được sự giống nhau và khác nhau về tính chất của các phi kim trong cùng một nhóm và các nhóm khác nhau.

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 41 -

Bài 35: Brom

5

140

Bài 36: Iôt

5

143

Bài 41: Oxi

6

158

Bài 42: Ozon và Hidro….

6

Bài 43: Lưu huỳnh

6

Bài 10: Nitơ

2

Bài 14: Photpho

2

Bài 20: Cacbon

3

78

3

89

TP

163

59

TR ẦN

H Ư

37

Bài tập 1: Hãy giải thích vì sao oxi là phi kim có tính oxi hóa mạnh. Lấy ví dụ

B

minh họa?

10 00

Phân tích

Vì oxi oxi hóa được nhiều kim loại, phi kim, hidro và nhiều hợp chất o

o

t + O2  → SO2

H

S

Ó

A

t 2Cu + O2  → 2 CuO

o

-L

Í-

t 2H2 + O2  → 2H2O o

ÁN

t C2H5OH + 3O2  → 2CO2 + 3 H2O

TO

Bài tập 2: ( BT 3 – Trang 139 – SGK HH 10 NC )

Đ

ÀN

Hãy kể ra hai phản ứng hóa học có thể minh họa cho nhận định: flo là một phi

kim mạnh hơn clo.

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

Đ

ẠO

168

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

137

N

5

Ơ

Bài 34: Flo

H

120

N

5

U Y

Bài 30: Clo

Bài 22: Silic

IỄ N D

Trang

G

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

Lớp 11

Bài

N

SGK

Lớp 10

Chương

.Q

* Ở chương trình THPT đơn chất phi kim được học ở các bài như:

Phân tích Yêu cầu học sinh nắm những tính chất của flo và clo để có thể đưa ví dụ minh họa một cách chính xác. + Flo đẩy được clo ra khỏi hợp chất của nó F2 + 2 NaCl → 2NaF + Cl2 + Flo oxi hóa được oxi từ số oxi hóa – 2 lên 0 trong phản ứng flo với nước

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 42 -

2F2 + 2H2O → 4HF + O2 → Thông qua dạng bài tập về phi kim giúp cho học sinh phân biệt và hiểu được

Ơ

nhóm. Rèn luyện được kĩ năng viết phản ứng giữa các chất và khả năng hệ thống lại

U Y

2.2.2.2. Hợp chất

.Q

a. Hợp chất vô cơ

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

Ở trung học cơ sở chỉ giới thiệu chung các khái niệm, công thức hóa học, phân loại những bài cụ thể như: Axit nitric và muối nitrat, axit photphoric và muối

G

Đ

photphat,… giúp học sinh hiểu rõ hơn về tính chất của các axit và muối một cách cụ

N

thể hơn. Đồng thời khái niệm về axit, bazơ, muối được mở rộng hơn so với chương

H Ư

trình hóa học ở THCS:

TR ẦN

Axit: là những chất khi tan trong nước phân li ra H+ Ví dụ: H2O → H+ + OHHCl → H+ + Cl-

10 00

B

Bazơ: Là những chất khi tan trong nước phân li ra ion OHVí dụ: NH3 + H2O →NH4+ + OH-

A

H2O → H+ + OH-

H

Ó

Muối: là hợp chất, khi tan trong nước phân li ra cation kim loại (hoặc cation

Í-

NH4+) và anion gốc axit.

-L

Ví dụ: (NH4)2SO4 → 2 NH4+ + SO42-

ÁN

* Ở chương trình THPT hợp chất vô cơ được học ở các bài như:

ÀN

TO

Lớp

Bài 31: Axit clohidric

Đ

Bài 32: Hợp chất có oxi của 10

clo Bài 44: Hidrosunfua Bài 45: Hợp chất có oxi của

D

IỄ N

Bài

lưu huỳnh 11

Bài 11: Amoniac và muối

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

Chương

Trang

5

126

5

131

6

174

6

178

2

41

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

và cách gọi tên của các axit, bazơ, muối nhưng ở trung học phổ thông thì đi vào

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

H

các kiến thức đã học một cách mạch lạc chính xác.

http://daykemquynhon.ucoz.com

N

tính chất của phi kim. So sánh được độ mạnh yếu của các phi kim trong cùng một

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 43 -

amoni Bài 12: Axit nitric và muối

2

49

2

63

Bài 16: Phân bón hoá học

2

67

Bài 21: Hợp chất của

3

83

Ơ

Bài 15: Axit photphoric và

của silic

G

Đ

Bài 29: Một số hợp chất 6

154

6

162

6

177

7

191

của sắt

7

199

Bài 42: Hợp kim của sắt

7

203

7

209

TR ẦN

Bài 31: Một số hợp chất

H Ư

kiềm

N

quan trọng của kim loại

quan trọng của kim loại

B

kiềm thổ

10 00

Bài 34: Một số hợp chất 12

quan trọng của nhôm

A

Bài 39: Một số hợp chất

H

Ó

của crôm

TO

ÁN

-L

Í-

Bài 41: Một số hợp chất

Bài 43: Đồng và một số

D

IỄ N

Đ

ÀN

hợp chất của đồng

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

89

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

.Q 3

ẠO

Bài 22: Silic và hợp chất

TP

cacbon

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

N

H

muối photphat

http://daykemquynhon.ucoz.com

N

nitrat

Bài tập 1: Hãy phân biệt và gọi tên các chất sau: HNO3, AlCl3, Fe2O3, N2O5, NH3, H2O, Ba(OH)2, NH4Cl. Phân tích Axit HNO3: Axit nitric

Bazơ H2O: Nước

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

Muối AlCl3: Nhôm

Oxit Fe2O5: Sắt (III)

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 44 -

NH3: Amoniac

clorua.

oxit

Ba(OH)2: Bari

NH4Cl: Amoni

N2O5: Đi nitơ

hidroxit

clorua

penta oxit

Ơ

N

H2O: Nước

U Y

CH3COONa, C2H5OH. Hãy chỉ ra các hợp chất vô cơ và gọi tên chúng.

.Q ẠO

Ca(OH)2: Canxi hiđroxit.

NH4NO3: Amoni nitrat.

G

Đ

→ Kết luận: Qua dạng bài tập này rèn cho học sinh khái niệm đơn chất, hợp chất,

H Ư

N

phân biệt hợp chất vô cơ, phân biệt các dạng hợp chất vô cơ, cách gọi tên. b. Hợp chất hữu cơ

TR ẦN

Hợp chất hữu cơ thông qua các dạng ngôn ngữ:

- Khái niệm hợp chất hữu cơ, phân biệt và xác định được các dạng của hợp chất

B

hữu cơ.

10 00

- Hiểu và phân biệt được đồng đẳng, đồng phân, danh pháp, tính chất vật lí, hóa học, cấu tạo của các dạng hiđrocacbon, dẫn xuất hiđrocacbon.

A

Ở chương trình trung học cơ sở chỉ giới thiệu tính chất của những bài cụ thể như:

H

Ó

Metan, etilen, axetilen, benzen…không giúp học sinh phân biệt đâu là hợp chất no,

Í-

không no, thơm.

-L

Ở trung học phổ thông thì trình bày tổng quát hơn về cấu tạo, danh pháp, tính

ÁN

chất của các hiđrocacbon no, không no, thơm…từ đó giúp học sinh phân biệt được

TO

đâu là hợp chất no, không no, thơm.

ÀN

* Ở chương trình THPT hợp chất hữu cơ được học ở các bài như:

D

IỄ N

Đ

Lớp

Bài

Chương

Trang

5

136

5

140

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

TP

NaNO3: Natri nitrat.

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

Phân tích

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

H

Bài tập 2: Cho các chất sau: NaHCO3, CH3COOH, Ca(OH)2, NH4NO3,

Bài 33: Ankan: Đồng đẳng Đồng phân- Danh pháp 11

Bài 34: Ankan: Cấu trúc phân tử và tính chất vật lí Bài 35: Ankan : Tính chất

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 45 -

dụng

5

144

Bài 36: Xicloankan

5

148

6

150

dụng

6

.Q

hoá học điều chế và ứng

Bài 41: Ankađien

6

TP

6

Bài 43: Ankin

6

175

7

H Ư

186

7

194

7

197

8

210

8

220

dụng

8

225

Bài 55: Phenol

8

230

Bài 58: Andehit, Xeton

9

238

9

248

G

ankylbenzen

và

N

Benzen

TR ẦN

46:

Đ

Tecpen

Bài 47: Stiren và Naphtalen

171

10 00

thiên nhiên

B

Bài 48: Nguồn hidrocacbon Bài 51: Dẫn xuất halogen

A

của hidrocacbon

H

Ó

Bài 53: Ancol: Cấu tạo-

Í-

Danh pháp và tính chất vật

Đ

ÀN

TO

ÁN

-L

lí

Bài 54: Ancol: Tính chất hoá học điều chế và ứng

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

166

Bài 42: Khái niệm về

IỄ N D

159

ẠO

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

hoá học điều chế và ứng

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

Bài 40: Anken: Tính chất

Bài

H N

Cấu trúc- Đồng phân

Ơ

N

Bài 39: Anken: Danh pháp-

Bài 60: Axit Cacboxylic: Cấu trúc danh pháp và tính chất vật lí Bài 61: Axit Cacboxylic:

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 46 -

Bài 2: Lipit

1

9

Bài 3: Chất giặc rửa

1

14

Bài 5: Glucôzơ

2

27

Bài 6 : Saccarozơ

2

34

Bài 7 : Tinh bột

2

.Q

Bài 8 : Xenlulozơ

2

Bài 11 : Amin

3

Bài 12 : Amino axit

3

Bài 13 : Peptit và Protein

3

69

4

91

TP

56

TR ẦN

63

Bài tập 1: Những chất nào sau đây là đồng đẳng, đồng phân của nhau, gọi tên

10 00

a. CH3 – CH = CH – CH3

B

chúng và cho biết chúng thuộc dãy đồng đẳng nào? c. CH3 – CH2 – CH2 – CH2 – CH3 d. CH2 = CH – CH3

e. CH3 – CH2 – CH – CH3

g. CH3 – CH2 – CH2 – CH2 – CH2 – CH3

A

b. CH2 = CH – CH2 – CH3

Í-

Phân tích

H

Ó

CH3

-L

Để giải được bài tập này HS cần nhớ lại kiến thức về hợp chất hữu cơ bao gồm các

ÁN

dãy đồng đẳng nào, điều kiện để nhận dạng chúng ra sao: ankan (trong phân tử chỉ

TO

chứa toàn liên kết δ ), anken (trong phân tử chỉ chứa một liên kết π ), …Đồng thời

D

IỄ N

Đ

ÀN

phải nhớ lại khái niệm đồng đẳng (hơn kém nhau một nhóm - CH2 -), khái niệm, cách viết và các loại đồng phân của từng dãy đồng đẳng (đồng phân cấu tạo, đồng

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

G

Đ

ẠO

46

H Ư

Bài 17 : Vật liệu Polime

40

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

4

N

1

Ơ

Bài 1: Este

H

252

N

9

U Y

và ứng dụng

N

12

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

Tính chất hoá học điều chế

phân lập thể), nhớ lại cách gọi tên thay thế đối với từng loại đồng đẳng (cách chọn mạch chính, đánh số).

Bài tập 2: Hãy sắp xếp các chất trên theo chiều nhiệt độ giảm dần.

C2H6, C2H5Cl, C2H5OH, (CH3)2O, CH3COOH Phân tích

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 47 -

Học sinh cần xác định được dạng của hợp chất hữu cơ (ankan, dẫn xuất halogen, ancol, ete, axit), để xác định được thì phải nhớ lại khái niệm của các dạng

Ơ

liên kết hiđro) để so sánh và sắp xếp các chất đã cho thành dãy theo chiều nhiệt độ

N

đó, nhớ lại tính chất vật lí mà đặc biệt là nhiệt độ sôi của các dạng đó (có xét đến

N

H

sôi giảm dần.

.Q

ẠO

2.2.3. Phản ứng hoá học và phương trình hóa học

Đ

2.2.3.1. Phản ứng hóa học

G

a. Phản ứng oxi hóa khử

N

- Định nghĩa: Phản ứng oxi hoá khử là phản ứng hoá học trong đó có sự chuyển

H Ư

electron giữa các chất phản ứng, hay phản ứng oxi hoá khử là phản ứng hoá học

TR ẦN

trong đó có sự thay đổi số oxi hoá của một số nguyên tố.

- Sự khử (quá trình khử): là làm cho chất đó nhận electron hay làm giảm số oxi hóa của chất đó. số oxi hóa của chất đó.

10 00

B

- Sự oxi hóa (quá trình oxi hóa): là làm cho chất đó nhường electron hay làm tăng

A

- Chất khử: là chất nhường electron hay là chất có số oxi hóa tăng sau phản ứng.

Í-

- Phân loại:

H

Ó

- Chất oxi hóa: là chất nhận electron hay là chất có số oxi hóa giảm sau phản ứng.

ÁN

biệt.

-L

+ Phản ứng oxi hóa khử thông thường: hai chất oxi hóa khử là hai phân tử riêng

TO

+ Phản ứng tự oxi hóa khử: nguyên tử oxi hóa và nguyên tử khử ở cùng một phân

D

IỄ N

Đ

ÀN

tử và không xác định được nguyên tử nào oxi hóa, nguyên tử nào khử. + Phản ứng nội oxi hóa khử: nguyên tử oxi hóa và nguyên tử khử ở cùng một phân

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

TP

đồng đẳng, đồng phân, cách gọi tên, tính chất vật lí, hóa học.

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

biệt được hợp chất hữu cơ, vô cơ, dạng của hợp chất hữu cơ, khái niệm và cách viết

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

→ Thông qua dạng bài tập này rèn cho HS khái niệm đơn chất, hợp chất, phân

tử và xác định được nguyên tử nào oxi hóa, nguyên tử nào khử.

Số oxi hoá Số oxi hoá của một nguyên tố trong phân tử là điện tích của nguyên tử nguyên tố đó trong phân tử, nếu giả định rằng liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử là liên kết ion.

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 48 -

Ở chương trình trung học cơ sở có giới thiệu về bài phản ứng oxi hóa – khử gồm các khái niệm: sự khử, sự oxi hóa, chất khử và chất oxi hóa, phản ứng oxi hóa – khử nhưng ở chương trình trung học phổ thông cũng nhắc lại các khái niệm trên nhưng

Ơ

N

có sự mở rộng hơn. Chẳng hạn như: Trung học phổ thông

- Sự khử: là sự tách oxi khỏi hợp chất.

- Sự khử (quá trình khử): là làm cho

.Q

oxi hóa của chất đó.

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

một chất.

cho chất đó nhường electron hay làm

G

Đ

tăng số oxi hóa của chất đó.

N

- Chất khử: là chất chiếm oxi của chất - Chất khử: là chất nhường electron hay là chất có số oxi hóa tăng sau phản ứng.

H Ư

khác.

TR ẦN

- Chất oxi hóa: là chất nhường oxi cho - Chất oxi hóa: là chất nhận electron chất khác.

hay là chất có số oxi hóa giảm sau phản

10 00

B

ứng

A

Bài tập 1: ( BT 4.12 – Trang 31 – SBT HH 10 NC )

H

Ó

Xác định chất oxi hóa và chất khử trong mỗi phản ứng dưới đây:

Í-

a. 5 H2C2O4 + 2 KMnO4 + 3H2SO4 → 2MnSO4 + K2SO4 + 10CO2 + 8H2O

-L

b. 3Cu + 8HNO3 → 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4 H2O

ÁN

c. 3Na2SO3 + K2Cr2O7 + 4H2SO4 → 3Na2SO4 + K2SO4 + Cr2(SO4)3 + 4H2O Phân tích

D

IỄ N

Đ

ÀN

Để giải được bài tập này học sinh cần nhớ lại khái niệm chất oxi hóa, chất khử và

xác định được số oxi hóa của nguyên tố có sự thay đổi số oxi hóa trước và sau phản

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

- Sự oxi hóa: là sự tác dụng của oxi với - Sự oxi hóa (quá trình oxi hóa): là làm

TO

http://daykemquynhon.ucoz.com

chất đó nhận electron hay làm giảm số

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

N

H

Trung học cơ sở

ứng dựa vào khái niệm để tìm ra chất oxi hóa, chất khử.

Bài tập 2: Hãy xác định số oxi hóa của nguyên tố có sự thay đổi số oxi hóa và chỉ ra chất nào là chất oxi hóa, chất nào là chất khử, quá trình oxi hóa, quá trình khử trong các phản ứng sau: SO2 + Br2 + 2 H2O → 2 HBr + H2SO4 SO2 + 2 Mg → S + 2MgO

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 49 -

Phân tích Để giải được bài tập này học sinh cần nhớ lại khái niệm chất oxi hóa, chất khử,

Ơ

nguyên tố trong phương trình phản ứng để xác định chất khử, chất oxi hóa và viết

N

quá trình oxi hóa, quá trình khử, cách tìm số oxi hóa để xác định số oxi hóa của các

N

H

các quá trình khử, quá trình oxi hóa.

.Q

ẠO

hoá - khử.

b. Phản ứng hóa hợp: Trong phản ứng hóa hợp, số oxi hóa của các nguyên tố

G

Đ

có thể thay đổi hoặc không thay đổi. Như vậy, phản ứng hóa hợp có thể là phản ứng 0

+1 −2

H Ư

0

N

oxi hóa khử hoặc không phải là phản ứng oxi hóa khử.

Ví dụ 1: 2 H 2 + O 2 → 2 H 2 O

TR ẦN

Số oxi hóa của hiđro tăng từ 0 lên + 1

Số oxi hóa của oxi giảm từ 0 xuống -2

B

Đây là phản ứng oxi hóa khử.

10 00

Ví dụ 2: +2 −2

+4 −2

+2 +4 −2

Ó

A

Ca O + C O 2 → Ca C O3

H

Số oxi hóa của tất cả các nguyên tố không thay đổi.

Í-

Đây không phải là phản ứng oxi hóa khử.

-L

c. Phản ứng phân hủy: Trong phản ứng phân hủy, số oxi hóa của các nguyên tố

ÁN

có thể thay đổi hoặc không thay đổi. Như vậy, phản ứng phân hủy có thể là phản

TO

ứng oxi hóa khử hoặc không phải là phản ứng oxi hóa khử.

ÀN

Ví dụ 1: +5 −2

0

2 K Cl O 3 → 2 K Cl + 3 O 2

Đ IỄ N D

−1

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

TP

học, cân bằng hóa học. Tạo điều kiện thuận lợi cho giải bài toán có phương trình oxi

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

khử, sự khử, sự oxi hóa, cách xác định số oxi hóa. Rèn luyện viết phương trình hóa

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

→ Thông qua dạng bài tập này rèn luyện cho học sinh khái niệm chất oxi hóa, chất

Số oxi hóa của oxi tăng từ -2 lên 0 Số oxi hóa của clo giảm từ + 5 xuống -1 Đây là phản ứng oxi hóa khử.

Ví dụ 2:

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 50 -

+2

−2 +1

+2 −2

+1

−2

Cu (O H ) 2 → Cu O + H 2 O

Số oxi hóa của tất cả các nguyên tố không thay đổi

Ơ

N

Đây không phải là phản ứng oxi hóa khử.

H

d. Phản ứng thế: Trong phản ứng thế, bao giờ cũng có sự thay đổi số oxi hóa

.Q

0

Đ

Số oxi hóa của bạc giảm từ + 1 xuống 0

G

Đây là phản ứng oxi hóa khử.

0

+1

+2

H Ư

N

Ví dụ 2: 0

TR ẦN

Zn + 2 H Cl → Zn Cl2 + H 2

Số oxi hóa của kẽm tăng từ 0 lên + 2

Số oxi hóa của hidro giảm từ + 1 xuống 0

10 00

B

Đây là phản ứng oxi hóa khử.

e. Phản ứng trao đổi: Trong phản ứng trao đổi, số oxi hóa của các nguyên tố

A

không thay đổi. Các phản ứng trao đổi không phải là phản ứng oxi hóa khử.

Ó

Ví dụ 1:

H

+1 +5 −2

+1

−1

+1

−1

+1 +5 −2

Í-

Ag N O3 + Na Cl → Ag Cl + Na N O3

-L

Số oxi hóa của tất cả các nguyên tố không thay đổi.

ÁN

Đây không phải là phản ứng oxi hóa khử.

Đ

ÀN

TO

Ví dụ 2: +1 −2 +1

+2

−1

+2

−1 +1

+1

−1

2 Na O H + Cu Cl2 → Cu (O H ) 2 + 2 Na Cl

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

Số oxi hóa của đồng tăng từ 0 lên + 2

IỄ N D

+2

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

+1

Cu + 2 Ag NO3 → Cu ( N O 3 ) 2 + 2 Ag

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

Ví dụ 1: 0

N

của các nguyên tố. Các phản ứng thế là những phản ứng oxi hóa khử.

Số oxi hóa của tất cả các nguyên tố không thay đổi. Đây không phải là phản ứng oxi hóa khử. f. Phản ứng tỏa nhiệt: Phản ứng tỏa nhiệt là phản ứng hóa học giải phóng năng lượng dưới dạng nhiệt.

Ví dụ: Phản ứng đốt cháy xăng dầu, cung cấp năng lượng để vận chuyển xe cộ, máy móc, …

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 51 -

g. Phản ứng thu nhiệt: Là phản ứng hóa học hấp thụ năng lượng dưới dạng nhiệt.

Ví dụ: Sản xuất vôi, người ta phải liên tục cung cấp năng lượng dưới dạng nhiệt

Ơ

N

để thực hiện phản ứng phân hủy đá vôi.

U Y

a. Phương trình phân tử

TP

(6)

(5)

Đ

CrCl3

G

CrCl3

N

Phân tích

H Ư

Để giải được bài tập này học sinh cần xác định được chất đầu và chất sản phẩm

TR ẦN

cần tạo ra là muối, bazơ, axit, phức chất và nhớ lại tính chất hóa học của từng dạng, chọn ra chất có phản ứng thích hợp (chú ý điều kiện xảy ra phản ứng) để điều chế ra

B

sản phẩm cần, viết phương trình và cân bằng phản ứng.

10 00

Bài tập 2: Viết phương trình hóa học cho những chuyển đổi sau: ( 4) ( 5) (1) ( 2) ( 3) C 4 H 4 → C 4 H 6 → PoliBu tan đien CH 3 COONa → CH 4 → C 2 H 2 →

Ó

A

Phân tích

H

Để giải được bài tập này học sinh cần xác định được chất đầu, sản phẩm cần tạo ra

Í-

thuộc dạng nào (ankan, anken, ankađien, polime,…) và nhớ lại tính chất hóa học,

-L

điều chế của từng dạng vừa xác định được nhằm tìm ra chất thích hợp viết phương

ÁN

trình phản ứng (cần chú ý điều kiện để phản ứng xảy ra) viết phương trình và cân

Đ

ÀN

TO

bằng phản ứng để hoàn thành chuỗi phản ứng đã cho. b. Phương trình chữ

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

(4) (1) ( 2) ( 3) Cr → CrCl 2 → Cr (OH ) 2 → Cr (OH ) 3 → Na[Cr (OH ) 4 ]

IỄ N D

.Q

Viết các phương trình hóa học cho những chuyển đổi sau:

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

Bài tập 1: ( BT 4 – Trang 222 – SGK HH 12 NC )

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

H

2.2.3.2. Phương trình hóa học

Bài tập 1: Tinh bột → glucozơ → ancol etylic → etylclorua → etilen → etilen glicol → axit oxalic → Kali oxalat Phân tích Để giải được bài tập này học sinh cần xác định được dạng hợp chất là hữu cơ, viết CTPT, CTCT từ tên gọi mà đề bài cho với nhớ lại tính chất hóa học để tìm ra

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 52 -

chất phản ứng thích hợp tạo ra sản phẩm theo yêu cầu, viết và cân bằng phản ứng (chú ý điều kiện để phản ứng xảy ra).

Bài tập 2: Chuỗi phản ứng sau:

Ơ

N

Oxi → axit nitric → axit photphoric→ canxi photphat → canxi đihiđrophotphat.

N

H

Phân tích

.Q

→ Thông qua dạng bài tập này rèn cho học sinh viết công thức cấu tạo, công thức

G

Đ

phân tử, cách gọi tên, cách tìm chất, cách viết phương trình hóa học, cân bằng phản

N

ứng.

H Ư

c. Phương trình ion, ion thu gọn dung dịch giữa các cặp chất sau:

10 00

b) Pb(OH)2 + NaOH

e) Cu(NO3)2 + H2O

B

a) MgSO4 + NaNO3

TR ẦN

Bài tập 1: Viết phương trình ion rút gọn của các phản ứng (nếu có) xảy ra trong

g) Ca(HCO3)2 + Ca(OH)2 h) Na2SO3 + HCl

d) Na2SO3 + H2O

i) Ca(HCO3)2 + HCl

A

c) Pb(NO3)2 + H2S

H

Ó

Phân tích

Í-

Để giải được bài tập này học sinh cần xác định được số oxi hóa của các nguyên tố,

-L

điều kiện để phản ứng xảy ra, viết phương trình ion rút gọn và cân bằng.

ÁN

Bài tập 2: Viết phương trình hóa học dưới dạng phân tử và ion rút gọn của phản

Đ

ÀN

TO

ứng trao đổi ion trong dung dịch để tạo thành từng kết tủa sau: a) Cr(OH)3 b) Al(OH)3

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

ứng (chú ý điều kiện để phản ứng xảy ra).

IỄ N D

TP

tìm ra chất phản ứng thích hợp tạo ra sản phẩm theo yêu cầu, viết và cân bằng phản

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

muối trung hòa, muối axit), viết được CTPT từ tên gọi, dựa vào tính chất hóa học để

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

Để giải được bài tập này học sinh cần xác định được dạng hợp chất là vô cơ (axit,

c) Ni(OH)2 Phân tích Để giải được bài tập này học sinh cần xác định được kết tủa ở dạng: bazơ, muối,… với nhớ lại tính chất hóa học, điều chế của dạng vừa xác định được để tìm ra phản ứng phù hợp, viết phương trình ở dạng phân tử, nhớ lại cách xác định số oxi hóa để

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 53 -

viết phương trình ion rút gọn (chú ý đến điều kiện để phản ứng trao đổi trong dung dịch xảy ra) và cân bằng.

Ơ

gọi tên, điều kiện để phản ứng trao đổi, phản ứng thủy phân xảy ra hay không. Đồng

N

→Thông qua phương trình dạng ion rèn luyện cho học sinh cách viết CTPT, cách

U Y

các chất điện li.

.Q

đến phương trình được thuận lợi, dễ dàng hơn, giúp cho học sinh có thể dựa vào

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

bài yêu cầu. Đối với dạng bài tập phương trình ion dạng khuyết rèn luyện cho học

G

Đ

sinh hình thành kĩ năng sàn lọc, lựa chọn kiến thức để đưa ra đáp án đúng nhất phù

N

hợp với yêu cầu của đề bài.

H Ư

2.2.4. Định luật tuần hoàn nhân và bằng tổng số electron.

TR ẦN

- Ô nguyên tố: số thứ tự của ô bằng số hiệu nguyên tử, bằng số đơn vị điện tích hạt - Chu kì: là dãy các nguyên tố mà nguyên tử của chúng có cùng số lớp electron,

10 00

B

được xếp theo chiều điện tích hạt nhân tăng dần. + Chu kì nhỏ: là các chu kì 1, 2, 3 chỉ gồm các nguyên tố s và nguyên tố p

A

+ Chu kì lớn: là các chu kì 4, 5, 6, 7 gồm các nguyên tố s, p, d, f.

H

Ó

- Nhóm: nhóm nguyên tố là tập hợp các nguyên tố mà nguyên tử có cấu hình

Í-

electron tương tự nhau, do đó có tính chất hóa học gần giống nhau và được xếp

-L

thành một cột.

ÁN

+ Nhóm A: số thứ tự của nhóm A bằng số electron lớp ngoài cùng. Nhóm A gồm

các nguyên tố s và p.

D

IỄ N

Đ

ÀN

+ Nhóm B: số thứ tự nhóm B bằng số electron hóa trị. Nhóm B gồm các nguyên

tố d và f.

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

những phương trình này để nhận biết, điều chế các chất, nội dung liên quan mà đề

TO

http://daykemquynhon.ucoz.com

Đồng thời khi viết phương trình ion thì sẽ giúp cho việc giải bài tập có liên quan

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

H

thời phương trình ion rút gọn còn cho biết bản chất của phản ứng trong dung dịch

- Năng lượng ion hóa: năng lượng ion hóa thứ nhất (I1) của nguyên tử là năng lượng tối thiểu cần để tách electron thứ nhất ra khỏi nguyên tử ở trạng thái cơ bản.

Năng lượng ion hóa thứ nhất của nguyên tử của các nguyên tố nhóm A biến đổi tuần hoàn theo chiều tăng của điện tích hạt nhân.

- Độ âm điện: của một nguyên tử đặc trưng cho khả năng hút e của nguyên tử đó khi tạo thành liên kết hóa học.

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 54 -

- Nội dung định luật: “Tính chất của các nguyên tố và đơn chất cũng như thành phần và tính chất của các hợp chất tạo nên từ các nguyên tố đó biến đổi tuần hoàn theo chiều tăng của điện tích hạt nhân nguyên tử.”

Ơ

N

Bài tập 1: (Trích BT 8 – Trang 39 – SGK 10 NC)

U Y

kripton ( Z = 36) và xác định vị trí của chúng trong bảng tuần hoàn.

.Q

STT ô = Số electron của nguyên tố

TR ẦN

→ Vị trí của nguyên tố trong bảng tuần hoàn

N

STT nhóm B = Số electron hóa trị

H Ư

STT nhóm A = Số electron lớp ngoài cùng

G

Đ

STT chu kì = Số lớp electron

Bài tập 2: (BT 8 – Trang 58 – SGK 10 NC)

Nguyên tố clo thuộc chu kì 3 và nhóm VII A, hãy cho biết về đặc điểm cấu hình

10 00

B

electron nguyên tử và tính chất hóa học cơ bản của clo.

Phân tích

Số lớp electron = STT chu kì

A

Dựa vào:

H

Ó

Số electron lớp ngoài cùng = STT nhóm A

Í-

Số electron hóa trị = STT nhóm B

ÁN

-L

Clo thuộc chu kì 3 → Số lớp electron Nhóm VII A → Số electron lớp ngoài cùng

Đ

ÀN

TO

→ Đặc điểm cấu hình electron nguyên tử.

Dựa vào số electron ngoài cùng → Tính chất hóa học cơ bản

⇒ Thông qua dạng bài tập này rèn cho học sinh các khái niệm liên quan đến định

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

Dựa vào cấu hình electron và qui tắc:

IỄ N D

TP

Dựa vào Z viết được cấu hình electron của selen, kripton

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

Phân tích

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

H

Viết cấu hình electron nguyên tử của các nguyên tố selen (Z = 34),

luật tuần hoàn: qui luật biến đổi tính chất kim loại, phi kim,…của các nguyên tố trong bảng hệ thống tuần hoàn. Từ đó có thể dựa vào những biến đổi tính chất của nguyên tố trong chu kì, nhóm để so sánh với các nguyên tố trong chu kì hoặc nhóm khác.

2.2.5. Sự điện li - Sư điện li: là quá trình phân li các chất trong nước ra ion còn gọi là sự điện li

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 55 -

- Chất điện li: Những chất tan trong nước phân li ra còn được gọi là những chất điện li. Ở chương trình trung học cơ sở không đề cập đến khái niệm sự điện li mà được

Ơ

N

nghiên cứu ở chương trình trung học phổ thông (lớp 11).

U Y

NaCl → Na + + Cl −

ẠO

và OH- gọi là sự điện li NaCl , HCl, NaOH.

Đ

Chất điện li là: NaCl, HCl, NaOH

N

G

2.2.6. Liên kết hoá học

H Ư

- Khái niệm: Liên kết hoá học là sự kết hợp giữa các nguyên tử tạo thành phân tử

TR ẦN

hay tinh thể bền vững hơn.

- Liên kết ion: là liên kết được tạo thành do lực hút tĩnh điện giữa các ion mang điện tích trái dấu. Liên kết ion chỉ được hình thành giữa một kim loại điển hình và

10 00

B

một phi kim điển hình.

- Liên kết cộng hóa trị: là liên kết hóa học được tạo nên bởi những cặp electron

A

góp chung.

H

Ó

+ Liên kết cộng hóa trị không cực: do hai nguyên tử cùng một nguyên tố phi kim.

-L

nhau.

Í-

+ Liên kết cộng hóa trị có cực: do hai nguyên tử của hai nguyên tố phi kim khác

ÁN

- Liên kết cho nhận: là liên kết hóa học được tạo nên khi cặp electron dùng chung

TO

được đơn phương cung cấp bởi một nguyên tử.

Đ

ÀN

- Liên kết kim loại: là liên kết hóa học được tạo nên bởi lực hút tĩnh điện giữa các

ion dương có trong mạng tinh thể kim loại với các electron tự do.

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

TP

Quá trình phân li NaCl thành Na+ và Cl-, HCl thành H+ và Cl-, NaOH thành Na+

IỄ N D

.Q

NaOH → Na + + OH −

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

HCl → H + + Cl −

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

H

Ví dụ: Sự điện li của NaCl, HCl và NaOH trong nước.

- Liên kết hidro: là liên kết hóa học liên phân tử, liên kết nguyên tử hidro của phân tử này với nguyên tử có độ âm điện lớn hơn như: F, O, N, …của phân tử khác.

- Qui tắc bát tử: “Theo qui tắc bát tử (8 electron) thì nguyên tử của các nguyên tố có khuynh hướng liên kết với các nguyên tử khác để đạt được cấu hình electron vững bền của các khí hiếm với 8 electron (hoặc 2 electron đối với heli) ở lớp ngoài cùng.

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 56 -

- Ion: Nguyên tử hoặc nhóm nguyên tử mang điện gọi là ion - Sự lai hóa: Sự lai hoá Obitan nguyên tử là sự tổ hợp “trộn lẫn” một số obitan trong một nguyên tử để được từng ấy obitan lai hoá giống nhau nhưng định hướng

Ơ

N

khác nhau trong không gian.

U Y

tố sau đây: Na và Cl.

.Q

Do đặc điểm cấu tạo nguyên tử và theo qui tắc bát tử, khi các nguyên tử Na và Cl

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

có cấu hình electron nguyên tử giống cấu hình electron nguyên tử của các khí hiếm

G

Đ

Ne và Ar. Các ion Na+ và Cl – được tạo thành có điện tích trái dấu hút nhau tạo nên

+ Cl

−

→

NaCl

TR ẦN

Bài tập 2: Mô tả liên kết hóa học trong phân tử CH4 theo thuyết lai hóa.

Phân tích

B

Công thức cấu tạo:

10 00

H C

H

A

H

Ó

H

H

Trong phân tử CH4 có 4 liên kết C – H tạo thành bởi 4 obitan hóa trị (mỗi obitan

-L

Í-

có một electron độc thân) của nguyên tử cacbon (1 obitan 2s và obitan 2p) xen phủ với 4 obitan 1s của 4 nguyên tử H. Như vậy, đáng lẽ trong phân tử CH4, phải có hai

ÁN

liên kết khác nhau là: 1 liên kết s-s và 3 liên kết p-s.Tuy nhiên, thực nghiệm cho

TO

biết 4 liên kết C-H trong phân tử CH4 giống hệt nhau có góc liên kết là 109o28’.

Đ IỄ N D

+

H Ư

Na

N

liên kết ion trong phân tử cũng như trong tinh thể NaCl.

2.2.7. Bài tập định lượng

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

tiếp xúc với nhau sẽ có sự nhường và nhận electrn để trở thành các ion Na+ và Cl-,

ÀN

http://daykemquynhon.ucoz.com

Phân tích

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

H

Bài tập 1: Hãy giải thích sự hình thành liên kết giữa các nguyên tử của các nguyên

2.2.7.1. Bài tập về xác định công thức cấu tạo, công thức phân tử Bài tập 1: Chất A là muối canxi halogenua. Cho dung dịch chứa 0,2g A tác dụng với lượng dư dung dịch bạc nitrat thì thu được 0,376g kết tủa bạc halogenua. Hãy xác định công thức chất A. Phân tích Đặt muối halogenua có CTPT: CaX2

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 57 -

Viết phương trình phản ứng: CaX2 + 2AgNO3 Ca(NO3)2 + 2AgX 40 + 2 M X 0,2

N

2(108 + M X ) 0,376

Ơ H

Ta có tỉ lệ:

ẠO

CTPT: CaX2

Đ

Bài tập 2: Hỗn hợp A gồm hai chất kế tiếp nhau trong dãy đồng đẳng của etilen.

N

H Ư

khối lượng bình chứa nước brom tăng thêm 7,7g.

G

Cho 3,36 lít (đktc) hỗn hợp khí trên phản ứng hoàn toàn với Br2 trong CCl4 thì thấy Hãy xác định công thức phân tử của 2 anken đó.

TR ẦN

Phân tích

A gồm 2 anken kế tiếp nhau trong dãy đồng đẳng axetilen

10 00

B

Đặt CTTB: C n H 2 n ( n < n < n+1) VA = 3,36(l ) → n A =

3,36 = ?(ml ) 22, 4

Ó

A

CCl4 Cn H 2 n + Br2  → Cn H 2 n Br2

ÁN

-L

Í-

H

Theo đề bài ta có khối lượng bình chứa brom tăng là khối lượng của A. ⇒ MA =

mA ⇒ 14n = 51,3 nA

⇒ n =?

Đ

ÀN

TO

Dựa và điều kiện ban đầu

CTCT 2 anken

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N U Y TP

MX Tìm được halogen.

IỄ N D

.Q

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

40 + 2 M X 2(108 + M X ) = 0,2 0,376

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

Mà

⇒ Khi làm bài tập dạng xác định CTPT, CTCT của đơn chất, hợp chất giúp cho

học sinh ôn lại CTPT, khái niệm nồng độ, thành phần phần trăm cách gọi tên, rèn luyện viết phương trình phản ứng, các công thức tính toán về số mol, nồng độ, tỉ khối, phần trăm,… so sánh tỉ lệ số mol, áp dụng qui tắc tam xuất để tính số mol dựa vào phương trình, dựa vào tỉ lệ số mol sản phẩm của phản ứng cháy hữu cơ để dự đoán dãy đồng đẳng nào,…

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 58 -

2.2.7.2. Bài tập phần trăm Bài tập 1: Cho 10 lít (đktc) hỗn hợp khí N2 và CO2 tác dụng với 2 lít dung dịch Ca(OH)2 nồng độ 0,02 mol/l, thu được 1g chất kết tủa.

Ơ U Y

Có 2 trường hợp:

.Q

a) Thiếu CO2:

ẠO

Theo đề bài ta có:

Đ

mCaCO3 = 1g ⇒ nCaCO3 = ?

G

Kê số mol CaCO3 vào phương trình tìm được số mol CO2

Vhh

H Ư

VCO2

.100

TR ẦN

⇒ %VCO2 =

N

⇒ VCO2 ⇒ V N 2 = Vhh − VCO2

⇒ %V N 2 = 100 − %VCO2

b) Dư CO2

10 00

B

CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3 + H2O CaCO3 + H2O + CO2 → Ca(HCO3)2

A

Tính số mol của Ca(OH)2, sau đó kê vào phương trình tìm được số mol của CO2

H

Ó

thể tích CO2 thể tích N2, tìm được % về thể tích của CO2 và N2.

Í-

Thông qua bài tập này rèn học sinh tính chất hóa học của hợp chất, viết phương

-L

trình hóa học, cân bằng hóa học, áp dụng được công thức tính số mol, qui tắc tam

ÁN

xuất kê số mol lên phương trình hóa học, tính thể tích và thành phần % theo thể tích

TO

của hỗn hợp khí.

D

IỄ N

Đ

ÀN

Bài tập 2: Cho 1,1 gam hỗn hợp bột sắt và bột nhôm tác dụng vừa đủ với 1,28g

bột lưu huỳnh.

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

CO2 + Ca(OH)2 CaCO3 + H2O

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

H

Phân tích

http://daykemquynhon.ucoz.com

N

Hãy xác định thành phần % theo thể tích của mỗi khí trong hỗn hợp ban đầu.

a) Viết phương trình của phản ứng đã xảy ra. b) Tính tỉ lệ phần trăm của sắt và nhôm trong hỗn hợp ban đầu theo lượng chất và khối lượng chất.

Phân tích Theo đề bài, ta có 1,28 g bột lưu huỳnh nS Viết phương trình hóa học:

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 59 -

O

t Fe + S → FeS O

t 2Al + 3S → Al2S3

Ơ

đó tính được khối lượng của Fe và Al, tính được phần trăm của sắt và nhôm trong

N

Ta có: mhh và nS ta lập được hệ phương trình tìm được số mol của Fe và Al. Từ

N

H

hỗn hợp .

G

kín không có không khí, được sản phẩm là hỗn hợp rắn A. Ngâm A trong dung dịch

H Ư

N

HCl dư, thu được hỗn hợp khí B

a. Hãy viết phương trình hóa học của các phản ứng.

TR ẦN

b. Xác định thành phần định tính và khối lượng các chất trong hỗn hợp A c. Xác định thành phần định tính và thể tích các chất trong hỗn hợp khí B ở đktc

B

Phân tích

10 00

Nung nóng một hỗn hợp gồm Al và S trong môi trường kín không có không khí o

t thì chỉ có phản ứng của 2Al + 3S → Al2S3

Ó

A

Theo đề bài ta có: mAl = 2,97 g → nAl

H

mS = 4,08 g → nS

-L

Í-

Kê số mol lên phương trình theo qui tắc tam xuất So sánh số mol → Al hết hay S hết. Nếu S hết thì Al dư và hỗn hợp rắn A gồm:

Đ

ÀN

TO

ÁN

Al2S3 và Al và cho A tác dụng HCl dư thì Al2S3 và Al đều phản ứng hết 2Al + 6 HCl → 2 AlCl3 + 3H2 ↑

(2)

Al2S3 + 6 HCl → 2 AlCl3 + 3H3S ↑ (3)

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

Đ

Bài tập 1: Đun nóng hỗn hợp gồm 2,97 gam Al và 4,08 gam S trong môi trường

IỄ N D

.Q

ẠO

2.2.7.3. Bài tập khối lượng

TP

hóa học, lập hệ phương trình và các công thức có liên quan.

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

chất, khái niệm nồng độ, viết phương trình phản ứng hóa học, cân bằng phản ứng

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

Thông qua bài tập dạng này giúp cho học sinh nhớ lại kiến thức về tính đơn

Thu được hỗn hợp khí B gồm H2 và H2S Từ số mol của Al đã phản ứng ở (1) và số mol đề bài cho tìm được số mol Al dư nAl dư = nAl đã cho – nAl (1) Từ số mol Al dư tìm được khối lượng Al dư trong hỗn hợp rắn A Từ phương trình hóa học (1) suy ra được số mol Al2S3 và tìm được khối lượng của Al2S3 trong hỗn hợp rắn A

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 60 -

Từ số mol dư của Al và số mol của Al2S3 kê vào phản ứng (2), (3) tìm được số mol H2 và H2S. Tính được V của H2 và H2S theo công thức

N

V → V = n.22.4 (l) 22,4

Ơ

n=

H

→ Thông qua bài tập dạng này rèn cho học sinh kiến thức về đơn chất, hợp chất

ẠO

Bài tập 2: ( BT 5 - Trang 129 - SGK HH 12 CB)

Đ

Cho một lượng hỗn hợp Mg – Al tác dụng với dung dịch HCl dư thu được 8,96 lít

N

G

H2. Mặc khác, cho lượng hỗn hợp như trên tác dụng với dung dịch NaOH dư thì thu

H Ư

được H2. Các thể tích khí đều đo ở đktc. Tính khối lượng của mỗi kim loại có lượng

TR ẦN

hỗn hợp đã dùng Phân tích

Hỗn hợp Mg, Al + HCl dư đều tác dụng được và có khí H2 bay lên

10 00

B

Mg + 2HCl → MgCl2 + H2 ↑ (1) Al + 3 HCl → AlCl3 + 3H2↑ (2)

A

Tiếp tục cho Mg và Al tác dụng với dung dịch NaOH dư thì chỉ có Al tác dụng

H

Ó

2Al + 2 NaOH + 2H2O → 2 NaAlO2 + 3H2 ↑ (3)

Í-

Theo đề bài ta có: Thể tích H2 ở (1) và (2) là 8,98 lít (đktc) và thể tích H2 ở (3) V 22,4

ÁN

-L

là 6,72 lít (đktc) → n =

TO

Từ số mol H2 ở phương trình phản ứng (3) kê lên phương trình tìm được số mol

Đ

ÀN

của Al từ số mol Al vừa tìm được tính được số mol H2 ở phản ứng (2) có số mol H2

ở (2) tìm số mol H2 ở (1) và số mol Mg

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

học, xác định số oxi hóa và cân bằng hóa học.

IỄ N D

TP

.Q

trong hỗn hợp khí B. Ngoài ra còn rèn luyện cho học sinh viết phương trình hóa

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

số mol dư ở trong hỗn hợp rắn A, áp dụng công thức hợp lí tìm ra thể tích mỗi khí

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

N

và tính chất hóa học của chúng. Tính được số mol của đơn chất Al, S và tính được

Tìm được khối lượng của Mg và Al → Bài tập này rèn luyện cho HS tính chất hóa học của Al nói riêng và kim loại nói chung. Áp dụng công thức tính số mol n =

V , kê số mol lên phương trình hóa 22,4

học, tìm được số mol của Mg và Al, áp dụng công thức tính khối lượng của Mg và

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 61 -

Al. Ngoài ra rèn luyện viết phương trình hóa học, cân bằng phản ứng hóa học, xác định số oxi hóa.

Ơ

Bài tập 1: A và B là hai dung dịch HCl có nồng độ khác nhau. Trộn lẫn 1 lít A với

N

2.2.7.4. Bài tập nồng độ

N

H

3 lít B ta được 4 lít dung dịch D. Để trung hòa 10 ml dung dịch D cần 15 ml NaOH

.Q

Viết phương trình hóa học:

G

Đ

HCl + NaOH NaCl + H2O (1)

0, 0015 =?

0, 01

→ CM D =

B

Ta có phương trình:

H Ư

0,1.15 =?

1000

TR ẦN

nHCl /10 mlD = nNaOH =

N

Từ (1) ta có:

10 00

HCl + AgNO3 AgCl + HNO3 (2) ⇒ n H C l /80 m l = n AgC l = → CME = ? M

H

Ó

A

Từ (2)

2, 87 = ? m ol 1 4 3, 5

Í-

Gọi nồng độ của A là x

-L

Gọi nồng độ của B là y

Đ

ÀN

TO

ÁN

Ta lập hệ phương trình

Giải hệ phương trình ta được x = ? và y = ?

Nồng độ của A,B,C,D.

Bài tập 2: Cho 3,9 g K tác dụng với 101,8 g H2O. Tính nồng độ mol và nồng độ

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

Phân tích

IỄ N D

TP

của các dung dịch A, B, C, D.

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

E tác dụng với dung dịch AgNO3 (lấy dư) thu được 2,78g kết tủa. Tính nồng độ mol

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

0,1 M. Trộn lẫn 3 lít A với 1 lít B, tạo được 4 lít dung dịch E. Cho 80 ml dung dịch

phần trăm của dung dịch KOH thu được. Biết khối lượng riêng của dung dịch KOH thu được là D = 1,056 g/ml.

Phân tích Viết phương trình hóa học: 2K + 2H2O 2KOH + H2 (*) Ta có:

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 62 -

3,9 = ? mol 39 1 mH 2O = 101,8 g (*) ⇒ nH 2 = nK = ? → mH 2 = ?

2 mdd = mK + mH 2O + mH 2 = ? g

Ơ

N

mK = 3,9 g ⇒ nK =

m =?

D n → CM = = ?

V m C % = ct .100 = ? % mdd

H N

G

thức liên quan giữa chúng. Đồng thời rèn luyện viết phương trình phản ứng, cách

H Ư

gọi tên, công thức phân tử, biết lập luận so sánh số mol của chất tham gia, vận dụng ôn lại các kiến thức có liên quan và các công thức tính để giải bài toán với nội dung

TR ẦN

liên quan đến yêu cầu bài toán, kĩ năng phân tích tư duy với bài toán đa dạng, đa phương trình.

B

2.2.7.5. Bài tập về hiệu suất

10 00

Bài tập 1 : ( BT 11- Trang 160 – SGK 11 CB) Khi tách hiđro của 66,25 kg etylbenzen thu được 52,00 kg stiren. Tiến hành phản

Ó

A

ứng trùng hợp toàn bộ stiren này thu được hỗn hợp A gồm polistiren và phần stiren

Í-

H

chưa tham gia phản ứng. Biết 5,2 (g) A vừa đủ làm mất màu của 60,00 (ml) dung

-L

dịch brom 0,15 (M).

ÁN

a) Tính hiệu suất của phản ứng tách hiđro của etylbenzen. b) Tính khối lượng stiren đã trùng hợp.

Đ

ÀN

TO

c) Polistiren có phân tử khối trung bình bằng 3,12.105. Tính hệ số trùng hợp

trung bình của polime.

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

Đ

dạng của nồng độ và phân biệt được các loại nồng độ, công thức tính mỗi loại, công

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N U Y .Q ẠO

→ Thông qua dạng bài tập này rèn cho HS khái niệm về nồng độ, các

IỄ N D

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

→ Vdd =

Phân tích C6H5C2H5 → C6H5C2H3 + H2 (1) n C6H5CH=CH2

xt,t° p

CH-CH2

(2) n

C6H5

a ) Theo đè bài, ta có: mC H C H = 66, 25 kg → nC H C H = ? mol 6

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

5 2

3

6

5 2

3

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 63 -

Dựa vào phương trình (1) ⇒ nC H C H = nC H C H 6

5 2

3

6

5 2

5

→ mC6 H5C2 H3 = ?( g )

N

mTT .100 = ? mLT

Ơ N U Y

VBr2 = 60 ml , CM Br = 0,15 M 2

N

H Ư

M Polistiren = 3,12.105

G

Đ

c) Theo phương trình (2)

TR ẦN

→ 104n = 3,12.105 →n=?

Bài tập 2 : ( BT 6 – Trang 169 – SGK 11 NC)

Nhiệt phân hỗn hợp butan, but - 1- en và but - 2 - en người ta thu được

10 00

B

buta - 1,3 - đien với hiệu suất 80% (theo số mol). Hãy tính khối lượng polibutađien thu được từ 1000 cm3 (270C, 1 atm) hỗn hợp khí trên, biết rằng phản ứng trùng hợp

A

đạt hiệu suất 90%.

H

Ó

Phân tích

Đ

ÀN

TO

ÁN

-L

Í-

Do đề bài không cho ở điều kiện tiêu chuẩn nên ta áp dụng công thức: nhh khí =

P.V =?

RT

nbuta-1,3-đien thu được =

nhh .80 =?

100

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

→ nC6 H 5C2 H 3 = ? → mC6 H 5C2 H 3 = ? → mPolistien = m A − mC6 H 5C2 H 3 = ?

TP

Viết phương trình phản ứng, kê số mol vào, dùng qui tắc tam xuất

IỄ N D

.Q

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

→ nBr2 = ?

http://daykemquynhon.ucoz.com

H

b) Theo đề bài khi cho a tác dụng với brom thì chỉ có stiren phản ứng

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

→ %H =

Do hiệu suất chỉ đạt 90% nên: nbuta-1,3-đien tham gia trùng hợp = ? mpoli butađien thu được = ? ⇒ Thông qua dạng bài tập về hiệu suất rèn cho các em kiến thức về hiệu suất của

phản ứng, công thức tính hiệu suất, tính số mol, phần trăm, khối lượng,.. và các

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 64 -

công thức liên quan nhằm hiểu rõ hơn bản chất của phản ứng, biết được phản ứng có xảy ra hoàn toàn hay không và để giải các bài toán khác có nội dung liên quan đến hiệu suất.

Ơ

N

2.2.7.6. Bài tập nhận biết, tách, tinh chế

N

H

Bài tập 1: ( BT 5 –Trang 25 – SGK HH 12 NC)

.Q ẠO

b) Fructozơ, glixerol, etanol.

Phân tích

G

Đ

Để giải được bài tập này học sinh cần viết được CTPT, CTCT từ tên gọi, xác định

N

dạng của từng chất kết hợp với tính chất hóa học đặc trưng của từng dạng và lựa

H Ư

chọn tìm ra phản ứng thích hợp, viết phương trình và cân bằng (ghi rõ hiện tượng

TR ẦN

nếu có).

Bài tập 2: ( BT 6 – Trang 223 – SGK HH 12 NC) Từ hỗn hợp Ag và Cu, hãy trình bày ba phương pháp hóa học tách riêng Ag và

10 00

B

Cu. Viết các phương trình hóa học.

Phân tích

A

Đối với bài tập dạng tách thì học sinh cần hiểu là phải tái tạo để thu lại chất

H

Ó

ban đầu.

Í-

Học sinh phải nhớ lại tính chất hóa học của Ag và Cu, tìm phản ứng để tách riêng

-L

chúng, sau đó phải dùng thêm một phản ứng khác để thu lại kim loại ban đầu.

ÁN

⇒ Thông qua dạng bài tập này rèn luyện cho HS viết CTPT, PTHH, nhớ lại kiến

TO

thức hóa học như về tính chất hóa học,...biết cách chọn lọc phản ứng và phân biệt tượng đặc trưng.

D

IỄ N

Đ

ÀN

được các dạng đơn chất hợp chất khác nhau bằng các phản ứng hóa học với các hiện

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

TP

a) Glucozơ, glixerol, etanol, axit axetic

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

bằng phương pháp hóa học.

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

Trình bày cách nhận biết các hợp chất trong dung dịch của mỗi dãy chất sau đây

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 65 -

Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 3.1. Qua dự giờ, quan sát tập

Ơ

Qua dự giờ các tiết dạy bài tập của giáo viên bộ môn ở trường phổ thông, chúng

N

3.1.1. Qua dự giờ

N

H

tôi nhận thấy:

.Q

trình giải các bài tập GV cũng nhắc nhở các lỗi sai mà HS thường mắc phải như:

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

Đ

- HS: đa số các HS làm được các bài tập trong sách giáo khoa đưa ra, hoặc thầy

G

cho thêm. Như vậy, khả năng sử dụng ngôn ngữ của HS thông qua bài tập khá cao. đọc, nghiên cứu đề bài chưa kĩ, hoặc không hiểu rõ đề bài cho gì, yêu cầu gì,…

TR ẦN

3.1.2. Qua quan sát tập

Qua kết quả quan sát tập bài tập của học sinh, chúng tôi thấy đa số các em làm bài

B

tập đầy đủ, tuy nhiên vẫn còn một số em không hoặc chưa làm bài tập đầy đủ. Phần

10 00

lớn các em làm bài tập thường mắc phải những lỗi sau: viết không đúng CTPT, không hoặc cân bằng phản ứng chưa đầy đủ, không viết được CTCT từ tên gọi,…

Ó

A

3.2. Qua phiếu điều tra, hỏi ý kiến

H

3.2.1. Thông qua phiếu điều tra học sinh THCS

Í-

Chúng tôi đã tiến hành khảo sát 20 phiếu ở HS lớp 9 và thu về 10 phiếu hợp lệ.

-L

Qua các phiếu thu về, chúng tôi nhận được kết quả như sau:

TO

ÁN

3.2.1.1. Phần trắc nghiệm

Đ IỄ N D

H Ư

N

Tuy nhiên vẫn còn một số HS chưa giải hết hoặc không giải được bài tập do các em

Câu

Đáp án

Số HS khảo sát

Số HS trả lời đúng Số lượng (HS)

Tỉ lệ (%)

Số HS trả lới sai Số lượng (HS)

Tỉ lệ (%)

1

A

10

8

80

2

20

2

D

10

10

100

0

0

3

D

10

4

40

6

60

4

B

10

7

70

3

30

5

A

10

9

90

1

10

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

cách viết CTPT, cách gọi tên, viết phương trình, cân bằng phương trình,…

ÀN

http://daykemquynhon.ucoz.com

có khả năng rèn luyện kĩ năng sử dụng ngôn ngữ hóa học cao. Đồng thời, trong quá

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

- GV: giải các bài tập điển hình, trọng tâm của bài, chương, đa số các bài tập đều

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com

6

B

10

7

70

3

30

7

C

10

10

100

0

0

Ơ

- Nhận xét chung: qua kết quả khảo sát chúng tôi thấy rằng khả năng phân tích so

N

- 66 -

N

H

sánh, hệ thống hóa các kiến thức (hóa trị, tính chất hoá học của các chất, khả năng

.Q

trắc nghiệm. Yêu cầu giáo viên tăng cường cho HS giải các dạng bài tập trắc

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

các dạng bài tập.

G

Đ

- Nhân xét riêng:

N

Câu 1: Có 80% HS trả lời đúng và 20% HS trả lời sai

H Ư

Thông qua câu 1 rèn cho HS được kĩ năng xác định hóa trị của các chất, viết công

TR ẦN

thức phân tử từ tên gọi.

Các lỗi sai là do không nắm rõ được hoá trị của oxi và sắt, không nắm rõ cách gọi

B

tên oxit kim loại, nhầm lẫn chỉ số của CTPT, …

10 00

Câu 2: Có 100% HS trả lời đúng thông qua câu này rèn cho HS được kĩ năng gọi tên của các chất từ công thức phân tử.

A

Câu 3: 40% HS trả lời đúng và 60% HS trả lời sai.

H

Ó

Thông qua câu này nhằm khảo sát xem khả năng nắm vững tính chất của HS như

Í-

thế nào? Đồng thời rèn cho HS khả năng suy luận, kĩ năng vận dụng các tính chất,

-L

khái niệm đã học.

ÁN

Các lỗi sai không nắm được yêu cầu đề, tính chất của các muối AlCl3, CuCl2 Câu 4: Phần lớn HS đều chọn đáp án đúng là 70% bên cạnh đó có một số em chọn

D

IỄ N

Đ

ÀN

đáp án sai là 30% Nhìn chung, các em đều nắm rõ tính hoá học của các chất SO2, CH4, C2H4. Bên

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

nghiệm để giúp cho các em HS rèn luyện được kĩ năng ngôn ngữ hoá học thông qua

TO

http://daykemquynhon.ucoz.com

thành đúng kết quả). Tuy nhiên còn một số HS không hoàn thành tốt các câu hỏi

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

viết phương trình …) của các đa số HS phát triển tốt (hơn 50% HS khảo sát hoàn

cạnh đó còn một số em chưa nắm vững tính chất đặc trưng của các chất dẫn đến chọn những đáp án chưa chính xác.

Câu 5 và câu 6 : Thông qua 2 câu này nhằm khảo sát xem khả năng viết phương trình, xác định hoá trị, khả năng suy luận của các em ra sao? Đồng thời rèn luyện cho HS kĩ năng viết phương trình dưới dạng phân tử và chữ.

Các lỗi sai: Không nắm rõ chất trước và sau phản ứng, do chưa đọc kĩ đề bài, …

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 67 -

Câu 7: 100% HS trả lời đúng → rèn cho HS nắm được trạng thái, tính chất của các khí trong tự nhiên.

3.2.1.2. Phần tự luận

1

10

9

9

10

3

30

7

10

10

2

20

8

90 70 80

G

Đ

- Nhận xét chung: Qua bảng kết quả trên cho ta thấy khả năng giải bài tập tự luận

N

của HS còn yếu, có rất ít HS trong số HS được khảo sát hoàn thành các bài giải. Do

H Ư

đó có thể nói khả năng vận dụng ngôn ngữ hoá học của các HS vào bài tập tự luận

TR ẦN

còn yếu.

- Nhận xét riêng

B

Câu 8: Các em HS chưa nắm rõ được tính chất và thành phần của axit (giấm

10 00

chanh), sữa bò (sữa đậu nành) nên không giải thích được hiện tượng dẫn đến kết tủa là do đâu?

A

Câu 9: Các lỗi sai là do HS không nắm rõ các phương pháp điều chế oxi, tính chất

H

Ó

vật lí của oxi (oxi nặng hơn không khí).

Í-

Câu 10: Các lỗi sai mắc phải

-L

+ Xác định sai công thức phân tử sắt (III) clorua

ÁN

+ Cân bằng phản ứng sai

TO

+ Không ghi đúng hoá trị của Ag

D

IỄ N

Đ

ÀN

+ Không xác định được chất nào là chất kết tủa + Không biết cách lập luận, kê số mol của chất nào vào phương trình.

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

10

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

8

N Ơ H

N

Tỉ lệ (%)

(HS)

U Y

(HS)

Số lượng

Tỉ lệ (%)

.Q

Số lượng

Số HS trả lới sai

TP

sát

Số HS trả lời đúng

ẠO

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

Câu

Số HS khảo

3.2.2. Thông qua phiếu điều tra học sinh THPT Chúng tôi đã tiến hành khảo sát 150 phiếu ở HS lớp 10 và thu về 105 phiếu hợp lệ.

Qua các phiếu thu về, chúng tôi nhận được kết quả như sau: 3.2.2.1. Phần trắc nghiệm Câu

Đáp án

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

Số HS khảo sát

Số HS trả lời đúng Số lượng Tỉ lệ (%)

Số HS trả lới sai Số lượng Tỉ lệ (%)

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com

2

C

105

104

99,05

1

0,95

3

D

105

89

84,76

16

15,23

4

A

105

103

98,10

2

1,90

5

B

105

75

71,44

20

29,56

6

B

105

100

95,24

6

4,76

7

B

105

98

93,34

7

8

A

105

43

40,95

9

B

105

73

69,52

10

B

105

102

97.14

11

C D

105

69

105

67

3

2,86

65,71

36

34,29

38

36,19

G

TR ẦN

Qua bảng thống kê ta thấy đa số HS đều nắm được các khái niệm về liên kết hoá học, liên kết cộng hoá trị, biết được liên kết nào là liên kết có cực và liên kết nào

B

không có cực, khái niệm số oxi hoá, xác định được số oxi hoá của nguyên tử trong

10 00

phân tử, tính chất đơn chất, hợp chất, gọi tên axit, xác định chất oxi hoá, chất khử trong phản ứng oxi hoá khử. Tuy nhiên vẫn có một số ít học sinh nhầm lẫn giữa các

Ó

A

khái niệm liên kết cộng hóa trị, liên kết ion, …. Và do đọc đề chưa kĩ.

H

Câu 1: Thông qua bảng thống kê ta thấy, có 96,19 % HS chọn nguyên tố có Z =

-L

Í-

11 thuộc về nguyên tố s và có 3,81% HS cho nguyên tố có Z = 11 thuộc nguyên tố p. Nhìn chung hầu hết HS đều nhớ và hiểu thế nào là nguyên tố s, nguyên tố p, d và

ÁN

f nên có thể xác định chính xác nguyên tố có Z = 11 là nguyên tố s. Tuy nhiên, vẫn

Đ

ÀN

TO

có một số ít HS có sự nhầm lẫn giữa các khái niệm của nguyên tố s, p, d và f nên chọn đáp án không đúng là nguyên tố có Z = 11 thuộc về nguyên tố p.

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

30,48

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

32

Đ

59,05

N

TP

.Q

6,66

62

63,81

N

3,81

Ơ

105

H

96,19

(HS) 4

N

A

12

IỄ N D

1

(HS) 101

H Ư

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

- 68 -

Câu 2: Thông qua bảng thống kê ta thấy, có 99,05% HS chọn đáp án đúng và có 0,95% HS chọn đáp án sai. Nhìn chung, tất cả HS đều viết được cấu hình electron của nguyên tử lưu huỳnh ( z = 16) là 1s22s22p63s23p4, nhưng có một số HS cho rằng cấu hình electron 1s22s22p63s23p6 có sự nhầm lẫn khi phân bố các electron trên các phân lớp. Tóm lại, HS đều nắm được sự sắp xếp các lớp electron, kí hiệu của các phân lớp và sự phân bố các electron vào các phân lớp.Từ đó HS có thể viết được

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 69 -

chính xác cấu hình electron của nguyên tử và có thể dựa vào cấu hình electron xác định đuợc vị trí của nguyên tố trong bảng hệ thống tuần hoàn.

Ơ

chọn đáp án sai. Nhìn chung, có một phần lớn HS chọn liên kết hoá học trong NaCl

N

Câu 3: Qua bảng thống kê ta thấy, có 84,76% HS chọn đáp án đúng và 15,23% HS

N

H

được hình thành là do đặc điểm cấu tạo nguyên tử và theo qui tắc bát tử, khi các

.Q

Na → Na+ + e

ẠO

Cl + e → Cl-

G

Đ

Các ion Na+ và Cl- được tạo thành có điện tích trái dấu hút nhau tạo nên liên kết ion

H Ư

Na+ + Cl- → NaCl

N

trong phân tử cũng như trong tinh thể NaCl

TR ẦN

Tuy nhiên vẫn có một số ít có sự nhầm lẫn và hiểu chưa rõ về liên kết hoá học trong NaCl như: liên kết trong NaCl được hình thành do mỗi nguyên tử Na và Cl

10 00

ion trái dấu hút nhau.

B

góp chung 1e và do mỗi nguyên tử đó nhường hoặc nhận electron để trở thành các Câu 4: Thông qua bảng thống kê ta thấy có 98,10% HS chọn liên kết trong phân

A

tử N2 là liên kết cộng hoá trị không cực và có 1,9% HS cho rằng liên kết trong phân

H

Ó

tử N2 là liên kết ion. Nhìn chung, HS đều xác định được liên kết trong phân tử N2 là

Í-

liên kết cộng hóa trị không cực từ đây cho thấy HS đã nắm được khái niệm hoá học

-L

và biết được liên kết không phân cực là do phân tử N2 tạo nên từ hai nguyên tử của

ÁN

cùng một nguyên tố (có độ âm điện như nhau), nên các cặp electron chung không bị

TO

hút lệch về phía nguyên tử nào.

D

IỄ N

Đ

ÀN

Câu 5: Qua bảng thống kê ta thấy có 71,44% chọn đáp án đúng và 28,5% HS chọn

đáp án sai. Nhìn chung phần lớn HS đều nắm được thế nào là công thức e của phân

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

TP

tử của các khí hiếm Ne và Ar .

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

các ion Na+ và Cl-, có cấu hình electron nguyên tử giống cấu hình electron nguyên

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

nguyên tử Na và Cl tiếp xúc với nhau sẽ có sự nhường nhận electron để trở thành

tử, hiểu khái niệm của liên kết hoá học, qui tắc bát tử. Tuy nhiên, có một số HS có sự nhầm lẫn khi đọc không kĩ đề bài.

Câu 6: Qua bảng thống kê ta thấy, có 95,24% HS chọn đáp án đúng và có 4,76% chọn đáp án sai. Nhìn chung HS nắm vững khái niệm số oxi hoá, xác định đúng số oxi hoá của nguyên tử trong phân tử. Tuy nhiên, vẫn có một số ít HS chưa xác định chính xác số oxi hoá của nguyên tử trong phân tử

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 70 -

Câu 7: Qua bảng thống kê ta thấy có 93,34% HS chọn đáp án đúng và có 6,66% HS chọn đáp án sai. Nhìn chung đa số HS đều nắm được tính chất của đơn chất và hợp chất, viết phương trình hoá học, cân bằng phản ứng. Tuy nhiên, vẫn có HS chọn

Ơ

N

đáp án sai là do đọc chưa kĩ đề bài đưa ra.

N

H

Câu 8: Đây là câu mà HS trả lời sai nhiều nhất là do HS chưa hiểu rõ tính chất của

.Q

Câu 9: Qua bảng thống kê ta thấy có 69,5% chọn đáp án đúng và có 30,48% trả

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

có một số chưa nhớ được clorua vôi được tạo thành từ gốc nguyên tố nào.

G

Đ

Câu 10: Có 97,14% HS trả lời đúng và có 2.86% HS trả lời sai. Nhìn chung hầu

N

hết HS đều hiểu khái niệm phản ứng oxi hoá khử và khái niệm chất oxi hoá, chất

TR ẦN

xác định số oxi hoá không chính xác.

Câu 11: Có 65,71% HS trả lới đúng và có 34,29% HS trả lời sai. Nhìn chung HS đều biết được khí sunfurơ còn gọi là lưu huỳnh đioxit. Tuy nhiên vẫn có một số HS

10 00

B

có sự nhầm lẫn khí sufurơ là lưu huỳnh đioxit.

Câu 12: Có 63,81% HS chọn đáp án đúng và có 36,19% HS trả lời sai. Nhìn

A

chung HS nắm được tính chất của SO3 là ở nhiệt độ thường SO3 là chất lỏng. Tuy

H

Ó

nhiên vẫn có một số ít có sự nhầm lẫn ở nhiệt độ thường SO3 là chất khí.

-L

Í-

3.2.2.2. Phần tự luận Số lượng

Số HS trả lới sai Số lượng

sát

1

105

101

96,19

4

3,81

2

105

84

80

21

20

3

105

66

62,86

3

37,14

TO Đ

Số HS khảo

Số HS trả lời đúng

ÁN

Câu

IỄ N D

H Ư

khử. Tuy nhiên có một số HS chưa xác định được chất oxi hoá, chất khử do không

(HS)

Tỉ lệ (%)

(HS)

Tỉ lệ (%)

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

lời sai. Hầu như HS nắm được hợp chất clorua vôi cấu tạo như thế nào, nhưng vẫn

ÀN

http://daykemquynhon.ucoz.com

nguyên chất không phải là axit khi không có nước.

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

HCl nguyên chất có thể gọi là khí hiđroclorua không gọi là axit clohiđric vì HCl

Qua bảng thống kê trên ta thấy khả năng giải bài tập tự luận của HS tương đối cao.

HS có tính suy luận, so sánh, tư duy và vận dụng kiến thức vào bài tập và từ đó rèn cho HS khái niệm nồng độ, tính chất hợp chất, đơn chất, thành phần phần trăm trong hỗn hợp, so sánh số mol tìm ra sản phẩm, tìm ra tên kim loại. Tuy nhiên vẫn

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 71 -

có HS không giải được hoặc giải được nhưng ra kết quả sai là do nhiều nguyên nhân khác nhau, nhất ở câu 2 và câu 3 do HS đọc đề chưa kĩ, chưa phát hiện ra khi

Ơ

với AgNO3 và do HS chưa nắm rõ tính chất của hợp chất là khi lọc kết tủa đem ra

N

nhỏ từ từ dung dịch AgNO3 đến dư là cho muối natri halogenua phản ứng hoàn toàn

U Y

so sánh số mol tìm ra sản phẩm và do HS chưa đọc kĩ bài toán.

.Q

nghiệm chúng tôi nhận thấy rằng kĩ năng sử dụng ngôn ngữ hóa học của HS thông

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

hoặc không giải, hoặc có giải nhưng vẫn còn nhiều thiếu sót ở bài tập tự luận cao.Vì

G

Đ

vậy đòi hỏi giáo viên phải tăng cường cho HS giải bài tập, đặc biệt là bài tập tự luận

N

dưới dạng ngắn như bài tập trắc nghiệm để có thể thông qua đó rèn luyện kĩ năng sử

TR ẦN

3.2.3. Qua phiếu hỏi ý kiến giáo viên

H Ư

dụng ngôn ngữ cho HS, giúp các em học tốt môn hóa học hơn.

Chúng tôi đã tiến hành khảo sát ba giáo viên. Kết quả khảo sát như sau: Ý kiến trả lời

Số lượng

Tỉ lệ (%)

2

66,67

B. Không thích

0

00

C. Bình thường

0

00

hội được kiến thức, làm được bài tập.

1

33,33

A. Có

3

100

B. Không

0

00

C. Tùy bài

0

00

D. Ý kiến khác

0

00

A. Có

3

100

B. Không

0

00

C. Ý kiến khác

0

00

A. PP phân tích

0

00

B. PP so sánh

0

00

C. PP thảo luận

0

00

B

Câu

A

1

10 00

A. Thích

ÁN

-L

Í-

H

Ó

D. Ý kiến khác: Thích khi các em lĩnh

TO

2

Đ D

IỄ N

3

4

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

qua việc giải bài tập là tương đối cao. Tuy nhiên vẫn còn một số lượng HS giải sai,

ÀN

http://daykemquynhon.ucoz.com

⇒ Qua khảo sát sơ bộ HS khối lớp 9, 10 qua một số bài tập dạng tự luận và trắc

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

H

ánh sáng thì phân huỷ trở thành Ag và halogen. Ở câu 2 do sự nhầm lẫn của HS khi

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com

E. Tất cả các PP trên

3

100

F. Ý kiên khác

0

00

A. Vừa đủ

1

33,33

B. Nhiều

0

00

C. Ít

1

33,33 33,34

G

Đ

thông qua bài tập hoá học đạt hiệu quả thì bài tập sử dụng cần đạt được những yêu

N

cầu gì?

H Ư

Đây là câu hỏi dạng mở, qua khảo sát thu được kết quả như sau:

TR ẦN

Dựa vào kiến thức cơ bản, câu từ rõ ràng, chính xác, đầy đủ các dạng bài tập theo chuẩn kiến thức kĩ năng.

10 00

HS những kĩ năng nào?

B

Câu 7: Theo thầy (cô) việc cho HS giải bài tập chuỗi phản ứng thì rèn luyện cho Đây là câu hỏi dạng mở, qua khảo sát thu được kết quả như sau:

A

- Cách tìm chất.

H

Ó

- Viết phương trình hóa học và cân bằng phương trình hóa học.

Í-

Câu 8: Theo thầy (cô) việc cho HS giải bài tập nhận biết, tách chất, giải thích hiện

-L

tượng thì rèn luyện cho HS những kĩ năng nào?

ÁN

Đây là câu hỏi dạng mở, qua khảo sát thu được kết quả như sau:

TO

- Dựa vào tính chất khác nhau.

D

IỄ N

Đ

ÀN

- Phản ứng đặc trưng dễ nhận biết.

- Tách chất phải tái tạo được.

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

Câu 6: Theo thầy (cô) để rèn luyện kĩ năng sử dụng ngôn ngữ hoá học cho HS

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

1

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

bài tập cơ bản nhất

.Q

D. Ý kiến khác: chỉ cung cấp các dạng

http://daykemquynhon.ucoz.com

Ơ

00

H

0

U Y

5

D. PP tổng hợp

N

- 72 -

Câu 9: Theo thầy (cô) việc cho HS giải bài tập định lượng (tính khối lượng, phần trăm thể tích, phần trăm khối lượng, thể tích, nồng độ,….) thì rèn luyện cho HS những kĩ năng nào? Đây là câu hỏi dạng mở, qua khảo sát thu được kết quả như sau: Phương pháp giải từng dạng bài tập.

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 73 -

Câu 10: Theo thầy (cô) khi sử dụng bài tập để rèn luyện ngôn ngữ cho HS thì gặp phải những thuận lợi và khó khăn gì? Đây là câu hỏi dạng mở, qua khảo sát thu được kết quả như sau:

Ơ

N

- Làm nhiều sẽ quen dần.

U Y

Thí dụ: cô cạn, hiệu suất,…

.Q

- Hầu hết các bài tập hóa học dạng tự luận, trắc nghiệm đều có khả năng rèn luyện

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

từng đối tượng học sinh.

G

Đ

- Việc sử dụng bài tập hóa học để rèn luyện kĩ năng sử dụng ngôn ngữ hóa học

H Ư

N

cho học sinh còn phụ thuộc rất lớn vào khả năng và tính tích cực học tập của học sinh, HS chú ý và tích cực học sẽ rèn được kĩ năng sử dụng ngôn ngữ hóa học cao.

TR ẦN

- Để đảm bảo cho kĩ năng sử dụng ngôn ngữ của HS phát triển khi giải bài tập hóa

TO

ÁN

-L

Í-

H

Ó

A

10 00

B

học thì cần phải tăng cường cho HS giải bài tập trên lớp.

D

IỄ N

Đ

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

ngôn ngữ hóa học cho học sinh tùy thuộc vào khối lượng và mức độ của đề bài và

ÀN

http://daykemquynhon.ucoz.com

→ Qua kết quả khảo sát trên, chúng tôi có nhận xét chung

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

H

- Trước hết người thầy phải nắm vững ngôn ngữ hóa học.

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 74 -

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT 1. Kết luận

Ơ

dụng ngôn ngữ hóa học cho HS trường Phổ thông” chúng tôi đã hoàn thành so với

N

Sau thời gian nghiên cứu đề tài “xây dựng hệ thống bài tập để rèn luyện kĩ năng sử

U Y

sau:

.Q

ngôn ngữ hóa học: Lịch sử của ngôn ngữ hóa học? Các dụng ngôn ngữ hóa học? Kĩ

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

G

- Qua nghiên cứu chúng tôi đã xác định tất cả bài tập hóa học đều có khả năng rèn

H Ư

N

luyện kĩ năng sử dụng ngôn ngữ hóa học cho HS như: Cách gọi tên, viết đồng phân, viết công thức phân tử, viết công thức cấu tạo, tính nồng độ, khối lượng, viết

TR ẦN

phương trình hóa học…. Để rèn luyện kĩ năng sử dụng ngôn ngữ hóa học cho HS thông qua bài tập hóa học thì bài tập hóa học phải dựa vào kiến thức cơ bản, câu từ

B

rõ ràng, chính xác đầy đủ các dạng bài tập theo chuẩn kiến thức kĩ năng và tăng

10 00

thêm thời gian việc giải các bài tập trên lớp.

- Qua thực nghiệm, chúng tôi đã khảo sát, dự giờ, xem tập và thu nhận những ý

Ó

A

kiến nhận xét, đánh giá của giáo viên và kiến thức điều tra thực tế từ HS ở trường

H

THCS và các trường THPT. Đây là cơ sở để chúng tôi bổ sung và hoàn thiện đề tài.

Í-

Tuy nhiên do thời gian nghiên cứu còn hạn hẹp kinh nghiệm còn yếu do vậy các

-L

bài tập ví dụ nội dung chưa sâu sắc và đặc biệt là việc vận dụng vào thực tiễn để

ÁN

kiểm chứng kết quả nghiên cứu lại đòi hỏi nhiều thời gian nên kết quả thực nghiệm

TO

của đề tài chỉ là sơ bộ ban đầu, mang tính chủ quan. Nhưng theo chúng tôi, việc vận

Đ

dụng các kết quả trên của đề tài vào việc giảng dạy bài tập hóa học để rèn luyện kĩ

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

Đ

thông có khả năng rèn luyện ngôn ngữ hóa học?

IỄ N D

ẠO

năng sử dụng ngôn ngữ hóa học? Phân tích đề bài và đưa ra một số bài tập phổ

ÀN

http://daykemquynhon.ucoz.com

- Đã tìm hiểu và nghiên cứu về mặt lý luận của việc rèn luyện kĩ năng sử dụng

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

H

mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ đặt ra chúng tôi đã thực hiện được các công việc

năng sử dụng ngôn ngữ hóa học cho HS là cần thiết.

2. Đề xuất Qua quá trình nghiên cứu đề tài chúng tôi có một số ý kiến đề xuất như sau: - Đối với giáo viên: Giáo viên cần tăng cường cho HS giải bài tập hóa học nhằm rèn luyện cho HS kĩ năng sử dụng ngôn ngữ hóa học, giúp các em học tốt môn hóa học hơn. Cần xây dựng nhiều bài tập hóa học kích thích HS tìm tòi, suy nghĩ và

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 75 -

ham thích giải như: Bài tập thực tiễn liên quan đến cuộc sống… Nhằm gây hứng thú học tập, lòng say mê khoa học và hình thành thế giới quan khoa học đúng đắn cho

Ơ

- Đối với học sinh: Cần tập trung vào việc giải bài tập hơn trong giờ học các em cần

N

HS

N

H

tự bản thân giải các bài tập không được ỷ lại các bạn khá giỏi, nếu gặp khó khăn có

.Q

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

D

IỄ N

Đ

ÀN

TO

ÁN

-L

Í-

H

Ó

A

10 00

B

TR ẦN

H Ư

N

G

Đ

ẠO

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

quan trọng để rèn luyện kĩ năng sử dụng ngôn ngữ hóa học.

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

U Y

thể nhờ giáo viên hay các bạn khá giỏi gợi ý. Khi giải được nhiều bài tập là yếu tố

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 76 -

TÀI LIỆU THAM KHẢO Ngô Ngọc An (2008), Hóa học 12 Nâng cao, Nxb Quốc gia Hà Nội.

2.

Ngô Ngọc An (2008), Hóa học cơ bản và nâng cao 12,

N

1.

H

ẠO

Nxb Thanh Hóa.

Đ

6. Phạm Đức Bình, Sổ tay hóa học THPT, Nxb Đại Học Quốc Gia

G

Thành Phố Hồ Chí Minh.

H Ư

N

7. Nguyễn Cương (2007), Phương pháp dạy học hóa học ở trường Phổ thông và Đại học một số vấn đề cơ bản, Nxb Giáo Dục.

B.N. KONAVEV (1985), Các định luận và ngôn ngữ hóa học, Nxb Giáo Dục.

9.

Đặng Thị Oanh (2006), Những vấn đề đại cương của phương pháp dạy học

TR ẦN

8.

Đặng Thị Oanh (2006), Phương pháp dạy học các chương mục quan trọng

10 00

10.

B

hóa học. Hà Nội.

trong chương trình hóa học phổ thông, Hà Nội.

Ó

A

11. Đặng Xuân Thư (2006), Ôn tập hóa học 10, Nxb Giáo Dục.

H

12. Lê Xuân Trọng (2004), Bài tập hóa học 8, Nxb Giáo Dục.

-L

Í-

13. Lê Xuân Trọng (2007), Bài tập hóa học 9, Nxb Giáo Dục.

ÁN

14. Lê Xuân Trọng (2006), Bài tập hóa học 10 Nâng cao, Nxb Giáo Dục.

TO

15. Lê Xuân Trọng (2004), Hóa học 8, Nxb Giáo Dục.

Đ

ÀN

16. Lê Xuân Trọng (2005), Hóa học 9, Nxb Giáo Dục.

17. Lê Xuân Trọng (2006), Hóa học 10 Nâng cao, Nxb Giáo Dục.

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

TP

5. Nguyễn Thị Ngọc Ánh (2006), 450 bài tập trắc nghiệm hóa học 10,

IỄ N D

.Q

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

http://daykemquynhon.ucoz.com

Nxb Giáo dục.

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

4. Ngô Ngọc An (2008), Rèn luyện kĩ năng giải toán hóa học 11 tập 2,

N

Ngô Ngọc An, Nhận biết và tách chất ra khỏi hỗn hợp, Nxb Giáo Dục.

U Y

3.

Ơ

Nxb Đại Học Quốc Gia Hà Nội.

18. Lê Xuân Trọng (2007), Hóa học 11 Nâng cao, Nxb Giáo Dục.

19. Lê Xuân Trọng (2008), Hóa học 12 Nâng cao, Nxb Giáo Dục.

21. Nguyễn Xuân Trường (2006), Hóa học 10, Nxb Giáo Dục.

22. Nguyễn Xuân Trường (2008), Hóa học 11, Nxb Giáo Dục.

23. Nguyễn Xuân Trường (2008), Hóa học 12, Nxb Giáo Dục.

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

https://twitter.com/daykemquynhon https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon http://daykemquynhon.blogspot.com - 77 -

24. Nguyễn Xuân Trường (2005), Ôn tập kiến thức và luyện giải nhanh bài tập hóa học đại cương ở trường THPT tập 1, Nxb Đại Học Quốc Gia Thành Phố Hồ Nguyễn Xuân Trường (2005), Ôn tập kiến thức và luyện giải nhanh bài tập

Ơ

25.

N

Chí Minh.

U Y

Chí Minh.

.Q

thông, Nxb Giáo Dục.

TP

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định

Phổ thông, Nxb Đại Học Sư phạm. Hà Nội.

G

Đ

28. Huỳnh Văn Út (2006), 342 câu hỏi và bài tập trắc nghiệm Hóa học 10, Nxb

N

Đại học Sư phạm. Hà Nội.

H Ư

29. Tạp chí hóa học và ứng dụng số 12(72) năm 2007.

TO

ÁN

-L

Í-

H

Ó

A

10 00

B

TR ẦN

30. Tạp chí hóa học và ứng dụng số 8(92) năm 2009.

D

IỄ N

Đ

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/

ẠO

27. Nguyễn Xuân Trường (2006), Sử dụng bài tập trong dạy học hóa học ở trường

ÀN

http://daykemquynhon.ucoz.com

26. Nguyễn Xuân Trường (2005), Phương pháp dạy học hóa học ở trường phổ

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN

N

H

hóa học hữu cơ ở trường THPT tập 3, Nxb Đại Học Quốc Gia Thành Phố Hồ

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial