XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP CÓ SỬ DỤNG HÌNH VẼ THIẾT KẾ BẰNG PHẦN MỀM EDRAW MAX TRONG DẠY HỌC PHẦN

SỬ DỤNG HÌNH VẼ TRONG DẠY HỌC HOÁ HỌC

vectorstock.com/20554239

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection

XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP CÓ SỬ DỤNG HÌNH VẼ THIẾT KẾ BẰNG PHẦN MỀM EDRAW MAX TRONG DẠY HỌC PHẦN “PHI KIM” SGK HOÁ HỌC 10 CƠ BẢN WORD VERSION | 2017 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM

Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA HÓA HỌC

======

VŨ THỊ NGỌC

XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP CÓ SỬ DỤNG HÌNH VẼ THIẾT KẾ BẰNG PHẦN MỀM EDRAW MAX TRONG DẠY HỌC PHẦN “PHI KIM” SGK HOÁ HỌC 10 CƠ BẢN KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Hóa học vô cơ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học

ThS. HOÀNG QUANG BẮC

HÀ NỘI - 2017

LỜI CẢM ƠN Sau một thời gian học tập tại khoa Hoá học trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội 2, bằng sự nỗ lực, cố gắng của bản thân và sự giúp đỡ tận tình của Thầy, Cô và bạn bè tôi đã hoàn thành khoá luận tốt nghiệp này. Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Thầy giáo: ThS. Hoàng Quang Bắc đã tận tình hƣớng dẫn và giúp đỡ, có những góp ý chuyên môn vô cùng quý báu cũng nhƣ luôn quan tâm, động viên tôi trƣớc những khó khăn khi thực hiện khoá luận.

Tôi xin chân thành cảm ơn Quý Thầy, Cô giáo khoa Hoá học trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội 2 đã đào tạo và hƣớng dẫn để tôi có đủ điều kiện làm khoá luận này.

Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn đối với gia đình, những ngƣời đã luôn ủng hộ, thƣờng xuyên động viên, tạo mọi điều kiện để tôi hoàn thành đƣợc khoá luận này.

Trong quá trình nghiên cứu và làm khoá luận tốt nghiệp do trình độ lý luận cũng nhƣ kinh nghiệm còn hạn chế nên không tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy, tôi rất mong nhận đƣợc sự đóng góp ý kiến của các Thầy giáo, Cô giáo và các bạn để khoá luận của tôi đƣợc hoàn thiện và mang lại hiệu quả cao hơn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Hà Nội, ngày 10 tháng 05 năm 2017 Sinh viên

Vũ Thị Ngọc

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT NỘI DUNG

VIẾT TẮT

BT

Bài tập

BTHH

Bài tập hoá học

CN

Công nghiệp

Dd

Dung dịch

ĐKTC

Điều kiện tiêu chuẩn

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

Mn

Màng ngăn

NXB

Nhà xuất bản

PTN

Phòng thí nghiệm

PTHH

Phƣơng trình hoá học

PƢ

Phản ứng

SBT

Sách bài tập

SGK

Sách giáo khoa

THPT

Trung học phổ thông

TN

Thí nghiệm

MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................ 1 2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 2 3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu .............................................................. 2 4. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 2 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 2 6. Phƣơng pháp nghiên cứu............................................................................... 3 7. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 3 8. Cái mới của đề tài.......................................................................................... 3 NỘI DUNG ....................................................................................................... 4 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI........................ 4 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu ............................................................... 4 1.1.1. Một số tài liệu đã xuất bản ...................................................................... 4 1.1.2. Một số luận án, luận văn thạc sĩ, khoá luận tốt nghiệp ........................... 4 1.2. Phƣơng tiện trực quan trong dạy học hoá học ........................................... 6 1.2.1. Khái niệm ................................................................................................ 6 1.2.2. Phân loại phƣơng tiện trực quan ............................................................. 7 1.2.2.1. Nhóm thí nghiệm trong nhà trƣờng ..................................................... 7 1.2.2.2. Nhóm đồ dùng trực quan...................................................................... 7 1.2.2.3. Nhóm phƣơng tiện kỹ thuật ................................................................. 7 1.2.3. Vai trò của phƣơng tiện trực quan .......................................................... 7 1.2.4. Sử dụng phƣơng tiện trực quan trong dạy học hoá học .......................... 8 1.2.4.1. Sử dụng đúng lúc ................................................................................. 8 1.2.4.2. Sử dụng đúng chỗ................................................................................. 8 1.2.4.3. Sử dụng đủ cƣờng độ ........................................................................... 9 1.3. Bài tập hoá học ........................................................................................... 9

1.3.1 Khái niệm về bài tập, BTHH ................................................................... 9 1.3.2. Tác dụng của bài tập hoá học ................................................................ 10 1.3.2.1. Ý nghĩa trí dục .................................................................................... 10 1.3.2.2. Ý nghĩa phát triển ............................................................................... 11 1.3.2.3. Ý nghĩa giáo dục ................................................................................ 11 1.3.3. Phân loại BTHH .................................................................................... 11 1.3.3.1. Phân loại BTHH dựa vào nội dung .................................................... 11 1.3.3.2. Phân loại BTHH dựa trên hình thức .................................................. 12 1.3.3.3. Phân loại BTHH theo mức độ nhận thức ........................................... 12 1.3.4. Sử dụng bài tập hoá học trong dạy học hoá học ................................... 12 1.3.4.1. Lựa chọn bài tập ................................................................................. 12 1.3.4.2. Chữa bài tập ....................................................................................... 13 1.3.5. Xây dựng BTHH mới ............................................................................ 13 1.4. Bài tập hoá học có sử dụng hình vẽ ......................................................... 14 1.4.1. Khái niệm .............................................................................................. 14 1.4.2. Phân loại bài tập có sử dụng hình vẽ .................................................... 14 1.4.3. Vai trò của bài tập hoá học có sử dụng hình vẽ .................................... 14 Chƣơng 2. CƠ SỞ XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP HOÁ HỌC CÓ SỬ DỤNG HÌNH VẼ BẰNG PHẦN MỀM EDRAW MAX NHÓM HALOGEN VÀ OXI – LƢU HUỲNH LỚP 10 ................................................................. 16 2.1. Nguyên tắc xây dựng hệ thống BTHH có sử dụng hình vẽ ..................... 16 2.2. Quy trình xây dựng hệ thống bài tập có sử dụng hình vẽ ........................ 17 2.3. Giới thiệu về phần mềm Edraw Max ....................................................... 19 2.3.1. Giới thiệu chung .................................................................................... 19 2.3.2. Phần mềm Edraw Max trong thiết kế hình vẽ thí nghiệm hoá học ....... 19 2.3.3. Quy trình vẽ hình sử dụng phần mềm Edraw Max ............................... 20 2.4. Kiến thức trọng tâm của chƣơng Nhóm Halogen và chƣơng Oxi – Lƣu huỳnh. .............................................................................................................. 22

2.4.1. Kiến thức trọng tâm chƣơng Nhóm Halogen ........................................ 22 2.4.1.1. Khái quát chung ................................................................................. 22 2.4.1.2.Các đơn chất halogen .......................................................................... 23 2.4.1.3. Các hợp chất của halogen .................................................................. 24 2.4.2. Kiến thức trọng tâm chƣơng Oxi – Lƣu huỳnh..................................... 25 2.4.2.1. Oxi ...................................................................................................... 25 2.4.2.2. Lƣu huỳnh .......................................................................................... 27 Chƣơng 3: KẾT QUẢ ..................................................................................... 31 3.1. Hệ thống bài tập chƣơng Halogen ........................................................... 34 3.1.1. Mức độ nhận biết .................................................................................. 34 3.1.2. Mức độ thông hiểu ................................................................................ 39 3.1.3. Mức độ vận dụng .................................................................................. 45 3.2. Hệ thống bài tập về chƣơng Oxi – Lƣu huỳnh......................................... 52 3.2.1. Mức độ nhận biết. ................................................................................. 52 3.2.2. Mức độ thông hiểu ................................................................................ 56 3.2.3. Mức độ vận dụng .................................................................................. 63 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 71 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 73 PHỤ LỤC

MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng ta đã khẳng định: “Phát triển giáo dục và đào tạo cùng với phát triển khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu” và đồng thời cũng nhấn mạnh: “Đổi mới căn bản toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hƣớng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá, dân chủ hoá và hội nhập quốc tế hoá”. Do đó, trong những năm gần đây, ngành Giáo dục và Đào tạo nƣớc ta đang tiến hành công cuộc đổi mới toàn diện để hƣớng tới một nền giáo dục tiến bộ, hiện đại, hoà nhập với xu hƣớng của các quốc gia khác trong khu vực và trên thế giới.

Nói riêng về môn Hoá học – môn khoa học thực nghiệm – là môn học mà chúng ta cần áp dụng rất nhiều vào thực tiễn đời sống. Vì vậy, HS cần phải rèn luyện kĩ năng thực hành, có vốn kiến thức về sản xuất hoá học ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trƣờng. Do đó, trong quá trình dạy học bên cạnh việc cung cấp cho HS các kiến thức về lí thuyết căn bản, các phƣơng pháp giải bài tập còn phải rèn luyện kĩ năng thực hành cho HS. Bởi lẽ, giai đoạn các em HS thực hành đƣợc coi là bƣớc trung gian để các em có thể chuyển hoá những kiến thức lí thuyết đã học đến gần hơn với thực tế. Ngoài ra, làm thực hành còn để kiểm nghiệm lại các kiến thức lí thuyết đã đƣợc học đồng thời cũng giúp các em HS nhớ đƣợc các kiến thức lí thuyết tốt hơn.

Tuy nhiên, vì lí do nào đó mà không phải lúc nào ngƣời thầy cũng dạy đƣợc cho các em HS theo kiểu “học đi đôi với hành”. Do đó, những BTHH có sử dụng hình vẽ sẽ là ngôn ngữ diễn tả ngắn gọn nhƣng rất hiệu quả bản chất của thực tiễn hoá học. BTHH đƣợc coi là phƣơng tiện cơ bản để dạy học và vận dụng kiến thức hoá học để giải quyết các nhiệm vụ học tập, các vấn đề thực tiễn sản xuất có liên quan đến hoá học. Trong dạy học hoá học, bài tập vừa là mục đích, vừa là nội dung và cũng là phƣơng pháp dạy học có hiệu quả cao. BTHH đƣợc xây dựng từ dễ đến khó để phù hợp với mọi đối tƣợng HS. 1

Tuy nhiên, những bài tập hoá học có sử dụng hình vẽ trong chƣơng trình hoá học phổ thông hiện nay còn rất ít và cũng chƣa đƣợc nhiều GV sử dụng.

Trong khi đó, hiện nay trong các đề thi trung học phổ thông quốc gia chung có ra dạng bài tập có hình vẽ. Vì thế, vấn đề là làm thế nào để GV và HS sử dụng ngày càng nhiều và có hiệu quả những bài tập hoá học có hình vẽ?

Xuất phát từ những lí do đó, với mong muốn góp phần nâng cao chất lƣợng học tập của HS cũng nhƣ cải thiện phƣơng pháp dạy học đặc thù của bộ môn nên tôi đã lựa chọn đề tài: “Xây dựng hệ thống bài tập có sử dụng hình vẽ thiết kế bằng phần mềm Edraw Max trong dạy học phần “Phi kim” SGK hoá học 10 cơ bản” làm đề tài nghiên cứu.

2. Mục đích nghiên cứu Xây dựng đƣợc hệ thống các bài tập có sử dụng hình vẽ bằng phần mềm Edraw Max trong dạy học phần phi kim SGK hoá học 10 cơ bản làm phong phú thêm hệ thống bài tập. Góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học bộ môn, phát triển tƣ duy nhận thức, năng lực của HS. 3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu: Xây dựng và sử dụng BTHH có sử dụng hình vẽ lớp 10 THPT chƣơng trình cơ bản.

Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học hoá học ở trƣờng phổ thông.

4. Phạm vi nghiên cứu Xây dựng hệ thống BTHH có sử dụng hình vẽ phần phi kim lớp 10 cơ bản (các chƣơng 5, 6).

5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Đọc và nghiên cứu các tài liệu có liên quan đến đề tài.

- Tìm hiểu hệ thống lí luận về bài tập hoá học, phƣơng tiện trực quan, bài tập có sử dụng hình vẽ.

- Nghiên cứu cấu trúc chƣơng trình, nội dung kiến thức về chƣơng “Nhóm Halogen” và “Oxi – Lƣu huỳnh” lớp 10 cơ bản.

2

- Tuyển chọn và xây dựng hệ thống BTHH có sử dụng hình vẽ chƣơng “Nhóm Halogen” và “Oxi – Lƣu huỳnh” bằng phần mềm Edraw Max SGK hoá học lớp 10 cơ bản.

6. Phƣơng pháp nghiên cứu Phƣơng pháp nghiên cứu lí thuyết - Nghiên cứu kĩ những cơ sở lí luận về bài tập và cấu trúc chƣơng trình, nội dung kiến thức phần hoá vô cơ: Nhóm halogen và oxi – lƣu huỳnh theo chƣơng trình hoá học 10 cơ bản để xây dựng câu hỏi, lựa chọn hệ thống BTHH theo định hƣớng phát triển của BTHH phổ thông.

- Thu thập tài liệu và truy cập thông tin trên internet có liên quan đến đề tài.

- Phƣơng pháp phân tích, tổng hợp các nguồn tài liệu đã thu thập.

7. Giả thuyết khoa học - Nếu xây dựng đƣợc hệ thống câu hỏi có sử dụng hình vẽ có chất lƣợng tốt, bám sát nội dung chƣơng trình sẽ góp phần làm phong phú hệ thống BTHH. Và nếu phối hợp với phƣơng pháp giảng phù hợp sẽ góp phần nâng cao chất lƣợng, hiệu quả của quá trình dạy và học môn Hoá học ở trƣờng phổ thông, đặc biệt là trong chƣơng “Nhóm Halogen” và “Oxi – Lƣu huỳnh” lớp 10 cơ bản.

- Nếu hệ thống câu hỏi đƣợc giới thiệu trên internet để các GV và HS trong cả nƣớc tham khảo thì sẽ làm tăng thêm tính thực tiễn của đề tài.

8. Cái mới của đề tài - Tuyển chọn và xây dựng hệ thống BTHH có sử dụng hình vẽ chƣơng “Nhóm halogen” và “Oxi – Lƣu huỳnh” hoá học 10 cơ bản bằng phần mềm Edraw Max theo xu hƣớng phát triển của BTHH hiện nay, phân chia BTHH theo mức độ từ dễ đến khó phù hợp với từng đối tƣợng HS. - Đề xuất phƣơng thức sử dụng bài tập có hình vẽ để nâng cao hiệu quả dạy học của môn Hoá học nói chung và Hoá học lớp 10 nói riêng.

3

NỘI DUNG Chƣơng 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu Bài tập có sử dụng hình vẽ hiện nay còn rất ít, chỉ có một số ít công trình nghiên cứu về loại bài tập này. Tôi xin giới thiệu một vài công trình có liên quan đến đề tài nhƣ sau: 1.1.1. Một số tài liệu đã xuất bản -“Bài tập lí thuyết và thực nghiệm hoá học – tập 1 – hoá học vô cơ ”– của tác giả Cao Cự Giác (2009), NXB Giáo dục.

Tác phẩm gồm 7 chƣơng viết về các bài tập lí thuyết và thực nghiệm hoá học vô cơ. Đặc biệt là ở chƣơng số 7, tác giả đã viết về “Bài tập hoá học thực nghiệm có sử dụng các hình vẽ mô phỏng thí nghiệm”. Trong chƣơng này, tác giả đã đƣa ra 35 bài tập có sử dụng hình vẽ để giúp đọc giả thấy đƣợc việc khai thác các bài tập hoá học có sử dụng hình vẽ mô phỏng thí nghiệm là việc rất cần thiết để rèn luyện kĩ năng thực hành và tăng cƣờng tính thực tiễn của môn học.

1.1.2. Một số luận án, luận văn thạc sĩ, khoá luận tốt nghiệp 1. Luận văn thạc sĩ giáo dục học “Một số biện pháp nâng cao chất lượng rèn luyện kiến thức – kĩ năng thí nghiệm trong chương trình hoá học 10 nâng cao cho học sinh theo hướng dạy học tích cực” – của tác giả Đỗ Thị Bích Ngọc (2009), trƣờng Đại học Sƣ phạm thành phố Hồ Chí Minh.

Trong luận văn này, tác giả đã nêu ra 5 biện pháp nâng cao chất lƣợng, kĩ năng thí nghiệm cho HS, trong đó có hai biện pháp đáng chú ý là: - Sử dụng bài tập có hình vẽ, đồ thị theo hƣớng phát huy tính tích cực cho HS.

4

- Sử dụng đề kiểm tra có hình vẽ, bài tập thực nghiệm và bài tập thực tiễn để rèn luyện kĩ năng thí nghiệm cho HS. Với hai biện pháp đó, tác giả đã đề xuất 34 bài tập và 10 đề kiểm tra có sử dụng hình vẽ, đồ thị thuộc chƣơng trình hoá học 10 nâng cao.

2. Luận văn thạc sĩ giáo dục học “Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập hoá học phần hoá phi kim lớp 10 THPT theo hướng dạy học tích cực” – của tác giả Trƣơng Đình Huy (2011), trƣờng Đại học Sƣ phạm thành phố Hồ Chí Minh.

Luận văn gồm 3 chƣơng: - Chƣơng 1: Cơ sở lí luận của đề tài - Chƣơng 2: Hệ thống BTHH phi kim lớp 10 THPT và phƣơng pháp sử dụng chúng trong dạy học theo hƣớng dạy học tích cực - Chƣơng 3: Thực nghiệm sƣ phạm Trong công trình nghiên cứu này tác giả đã: - Nghiên cứu, tổng quan hệ thống cơ sở lí luận về hoạt động nhận thức tích cực và dạy học tích cực. Phân tích những nội dung mới và khó trong phần hoá phi kim lớp 10 làm cơ sở cho việc xây dựng lựa chọn bài tập hoá học và đề xuất phƣơng pháp sử dụng bài tập trong dạy học.

- Xây dựng và lựa chọn hệ thống BTHH phần hoá học phần hoá phi kim lớp 10 theo xu hƣớng phát triển của BTHH hiện nay và dạy học tích cực nhằm tích cực hoá hoạt động của HS. - Nghiên cứu phƣơng pháp sử dụng hệ thống bài tập này trong việc xây dựng kế hoạch bài dạy theo hƣớng dạy học tích cực.

3. Khoá luận tốt nghiệp đại học: “Sử dụng bài tập hoá học phần phi kim – chương trình hoá học 10 nâng cao nhằm phát triển năng lực vận dụng trí thức vào thực tiễn của học sinh trung học phổ thông” – của tác giả Lê Quỳnh Trang (2016), Khoá luận gồm 3 chƣơng: 5

Chƣơng 1: Cơ sở lí luận của đề tài.

Chƣơng 2: Thực trạng việc sử dụng BTHH để phát triển năng lực vận dụng trí thức vào thực tiễn của HS ở một số trƣờng THPT tại thành phố Tuyên Quang – tỉnh Tuyên Quang.

Chƣơng 3: Sử dụng BTHH phần phi kim – chƣơng trình Hoá học 10 nâng cao nhằm phát triển năng lực vận dụng trí thức vào thực tiễn của HS THPT. Qua việc tìm hiểu và nghiên cứu các công trình có cùng hƣớng nghiên cứu này, chúng tôi rút ra đƣợc nhiều bài học trong quá trình thực hiện khóa luận của mình. Chúng tôi nhận thấy rằng việc nghiên cứu hay xây dựng lên các bài tập hoá học có sử dụng hình vẽ trong dạy học hóa học đã và đang thu hút đƣợc sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu, nhất là trong nhƣng năm gần đây. Với mong muốn góp phần nâng cao chất lƣợng dạy và học bộ môn hóa học ở trƣờng THPT, cũng nhƣ tạo ra một môi trƣờng học tập trao đổi kiến thức cho học sinh tôi quyết định chọn đề tài “Xây dựng hệ thống bài tập có sử dụng hình vẽ thiết kế bằng phần mềm Edraw Max trong dạy học phần “Phi kim” SGK hoá học 10 cơ bản”.

1.2. Phƣơng tiện trực quan trong dạy học hoá học 1.2.1. Khái niệm [2, 12] Phƣơng tiện dạy học là những đối tƣợng vật chất (sách vở, đồ dùng, máy móc, thiết bị,…) dùng để dạy học.

Phƣơng tiện trực quan trong dạy học hoá học là những đối tƣợng vật chất bao gồm mọi dụng cụ, đồ dùng, thiết bị kĩ thuật từ đơn giản đến phức tạp dùng trong dạy học với tƣ cách là mô hình đại diện cho sự vật, hiện tƣợng, là nguồn phát ra thông tin sự vật hiện tƣợng đó. Tất cả các đối tƣợng nghiên cứu đƣợc tri giác trực tiếp nhờ các giác quan. Phƣơng tiện trực quan đƣợc sử dụng làm “nguồn” chủ yếu dẫn đến kiến thức mới, lời của GV chỉ đóng vai trò tổ

6

chức, hƣớng dẫn sự tri giác các tài liệu trực quan và khái quát hoá các kết quả quan sát.

1.2.2. Phân loại phương tiện trực quan [2] Tuỳ theo cơ sở mà có nhiều cách phân loại khác nhau, ở đây chúng tôi phân chia phƣơng tiện trực quan trong nhà trƣờng gồm ba nhóm: 1.2.2.1. Nhóm thí nghiệm trong nhà trường - Các thiết bị, dụng cụ, thí nghiệm, hoá chất.

1.2.2.2. Nhóm đồ dùng trực quan Bao gồm: - SGK và các tài liệu tham khảo: SGK (dùng cho HS và GV); sách giáo viên; sách tham khảo; sách tra cứu, các tài liệu hƣớng dẫn; tạp chí chuyên đề; sách báo các loại; thƣ viện điện tử; các thông tin trên mạng internet, …

- Các đồ dùng dạy học: Bảng các loại (bảng đen, bảng gấp, bảng di động, bảng nỉ, …); tranh ảnh, hình vẽ, sơ đồ, biểu bảng, bản đồ, đồ thị; mô hình; mẫu vật.

1.2.2.3. Nhóm phương tiện kỹ thuật Bao gồm các máy dạy học và phƣơng tiện nghe nhìn: Máy chiếu hình và bản trong; máy ghi âm; tivi; máy vi tính; máy ảnh; video cassete …

1.2.3. Vai trò của phương tiện trực quan [6] Phƣơng tiện dạy học có vai trò quan trọng trong quá trình dạy học, nó thay thế cho những sự vật, hiện tƣợng, các quá trình xảy ra trong thực tiễn mà GV và HS không thể tiếp cận trực tiếp đƣợc. Phƣơng tiện dạy học giúp cho HS phát huy tối đa các giác quan trong quá trình tiếp thu kiến thức, do đó HS dễ dàng tái hiện kiến thức và vận dụng kiến thức vào thực tế.

Phƣơng tiện trực quan trong dạy học hoá học có vai trò quan trọng sau đây: - Cung cấp cho HS các kiến thức một cách chắc chắn và chính xác giúp HS nhớ lâu hơn.

7

- Giúp cho việc giảng dạy của GV trở nên cụ thể hơn, giúp HS dễ dàng tiếp thu sự vật, hiện tƣợng và các quá trình phức tạp mà bình thƣờng HS khó nắm vững đƣợc.

- Giúp GV tiết kiệm thời gian.

- Dễ dàng gây đƣợc cảm tình và sự chú ý của HS, giúp cho bài giảng hấp dẫn, HS hứng thú học tập.

- Giúp cho lớp học sinh động.

- Giúp GV có thể kiểm tra một cách khách quan khả năng tiếp thu kiến thức cũng nhƣ sự hình thành kĩ năng, kĩ xảo của HS. 1.2.4. Sử dụng phương tiện trực quan trong dạy học hoá học [6] Có ba nguyên tắc sử dụng phƣơng tiện trực quan trong dạy học hoá học: 1.2.4.1. Sử dụng đúng lúc - Trình bày phƣơng tiện lúc cần thiết, lúc HS mong muốn nhất đƣợc quan sát, gợi nhớ trong trạng thái tâm sinh lí thuận lợi nhất.

- Theo đúng trình tự bài giảng, đúng nội dung và phƣơng pháp dạy học.

- Phân biệt thời điểm sử dụng của từng phƣơng tiện dạy học.

- Cần cân đối và bố trí lịch sử sử dụng phƣơng tiện hợp lí, đúng lúc, thuận lợi nhằm tăng hiệu quả sử dụng.

1.2.4.2. Sử dụng đúng chỗ - Tìm vị trí để giới thiệu phƣơng tiện trên lớp học hợp lí nhất, giúp HS có thể sử dụng nhiều giác quan nhất để tiếp xúc với phƣơng tiện một cách đồng đều ở mọi vị trí.

- Tìm vị trí lắp đặt sao cho toàn lớp có thể quan sát rõ ràng.

- Đảm bảo các yêu cầu về chiếu sáng, thông gió và các yêu cầu kĩ thuật khác.

- Các phƣơng tiện phải đƣợc giới thiệu ở vị trí an toàn cho cả GV và HS. 8

- Đối với các phƣơng tiện đƣợc lƣu giữ tại nơi bảo quản, phải sắp xếp ngăn nắp, trật tự để khi cần lấy không mất nhiều thời gian và công sức.

- Phải bố trí chỗ cất phƣơng tiện dạy học tại lớp sau khi dùng để không phân tán tƣ tƣởng HS. 1.2.4.3. Sử dụng đủ cường độ - Phù hợp nội dung và phƣơng pháp giảng dạy, phù hợp trình độ tiếp thu và lứa tuổi của HS. - Tuỳ từng loại phƣơng tiện có mức độ sử dụng tại lớp khác nhau. Nếu kéo dài việc trình diễn phƣơng chúng tiện hoặc dùng lặp quá nhiều lần trong một buổi giảng, hiệu quả của sẽ giảm sút.

1.3. Bài tập hoá học 1.3.1 Khái niệm về bài tập, BTHH Có nhiều khái niệm về bài tập đã đƣợc đề cập đến.

Trong giáo dục, theo “ Từ điển Tiếng việt” do Hoàng Phê chủ biên, thuật ngữ “Bài tập” có nghĩa là “bài tập cho HS làm để vận dụng những điều đã học”.

Theo Thái Duy Tuyên “Bài tập là một hệ thông tin xác định bao gồm những điều kiện và những yêu cầu đƣợc đƣa ra trong quá trình dạy học, đòi hỏi ngƣời học một lời giải đáp mà lời giải đáp này về toàn bộ hoặc từng phần không có sẵn ở thời điểm bài tập đƣợc đặt ra”. [14] Từ những quan niệm trên có thể hiểu rằng: Bài tập là một hệ thống thông tin đƣợc đƣa ra một cách có vấn đề, đòi hỏi HS phải sử dụng những kiến thức đã có bằng cách lập luận hay tính toán để giải quyết vấn đề.

BTHH là phƣơng tiện chính và hết sức quan trọng dùng để rèn luyện khả năng vận dụng kiến thức cho HS. Là nhiệm vụ học tập mà GV đặt ra cho ngƣời học, buộc ngƣời học phải vận dụng các kiến thức, năng lực của mình để giải quyết các nhiệm vụ đó nhằm chiếm lĩnh tri thức, kỹ năng một cách tích cực, hứng thú và sáng tạo. Về mặt lí luận dạy học hoá học, bài tập bao gồm cả 9

câu hỏi và bài toán mà khi hoàn thành chúng HS nắm đƣợc hay hoàn thiện một tri thức hay một kĩ năng nào đó, bằng cách trả lời miệng hay trả lời viết kèm theo thực nghiệm. [12] Để giải quyết đƣợc những vấn đề này, HS phải biết suy luận logic dựa vào những kiến thức đã học, phải sử dụng những hiện tƣợng hóa học, những khái niệm, định luật, học thuyết, phép toán, cách tƣ duy sáng tạo và phƣơng pháp nhận thức khoa học. Bài tập và lời giải là nguồn tri thức mới cho HS trong hoạt động nhận thức.

1.3.2. Tác dụng của bài tập hoá học [11] Việc dạy học không thể thiếu bài tập. Sử dụng bài tập để luyện tập là một biện pháp hết sức quan trọng để nâng cao chất lƣợng dạy học, nó là phƣơng tiện giúp ngƣời thầy hoàn thành các chức năng: giáo dƣỡng, giáo dục và phát triển dạy học.

Bài tập hoá học có những ý nghĩa, tác dụng to lớn về nhiều mặt. Cụ thể là: 1.3.2.1. Ý nghĩa trí dục Thông qua việc giải bài tập hoá học giúp HS: - Hình thành các khái niệm hoá học.

- Làm chính xác hoá, hiểu đúng, hiểu sâu các khái niệm hoá học.

- Củng cố, đào sâu và mở rộng kiến thức một cách sinh động, phong phú, hấp dẫn. Chỉ khi vận dụng đƣợc các kiến thức vào việc giải bài tập, HS mới nắm đƣợc kiến thức một cách sâu sắc.

- Ôn tập, hệ thống hoá kiến thức một cách tích cực nhất.

- Rèn luyện các kĩ năng hoá học nhƣ cân bằng phƣơng trình phản ứng, tính toán theo các công thức hoá học và phƣơng trình hoá học… Nếu là bài tập thực nghiệm sẽ rèn các kĩ năng thực hành, góp phần vào việc giáo dục kĩ thuật tổng hợp cho HS.

10

- Rèn luyện khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn đời sống, lao động sản xuất và bảo vệ môi trƣờng.

- Rèn luyện kĩ năng sử dụng ngôn ngữ hoá học và các thao tác tƣ duy.

1.3.2.2. Ý nghĩa phát triển Thông qua giải BTHH, phát triển ở HS các năng lực tƣ duy logic, giải quyết vấn đề, nhận thức, biện chứng, khái quát, độc lập, thông minh và sáng tạo.

1.3.2.3. Ý nghĩa giáo dục - Rèn luyện đức tính chính xác, kiên nhẫn, trung thực và lòng say mê khoa học hoá học.

- BTHH là nguồn tạo hứng thú học tập cho HS. - Bài tập thực nghiệm còn có tác dụng rèn luyện văn hoá lao động (lao động có tổ chức, có kế hoạch, gọn gàng, ngăn nắp, sạch sẽ nơi làm việc).

- Giáo dục kĩ thuật tổng hợp và hƣớng nghiệp, dạy nghề cho HS. 1.3.3. Phân loại BTHH [10] Có nhiều cách để phân loại BTHH, tuỳ theo việc lựa chọn cơ sở để phân loại. Có thể phân loại BTHH dựa vào một số cách sau: 1.3.3.1. Phân loại BTHH dựa vào nội dung - Bài tập định tính: là các dạng bài tập nhận thức có sự liên hệ với sự quan sát, giải thích các hiện tƣợng hoá học, sự điều chế các chất cụ thể, xác định thành phần hoá học các chất và phân biệt chúng, tách hỗn hợp, trắc nghiệm.

- Bài tập định lƣợng: là dạng bài tập hoá học có tính chất hoá học (cần dùng các kĩ năng toán học để giải) và tính chất hoá học (cần đúng kiến thức hoá học). Bài toán hoá học có liên quan đến dung dịch.

- Bài tập thực nghiệm: là dạng bài tập có liên quan đến các kĩ năng thực hành nhƣ: quan sát thí nghiệm, mô tả hiện tƣợng và giải thích, điều chế chất,

11

làm thí nghiệm nghiên cứu về tính chất của các chất, nhận biết, tách các chất……

1.3.3.2. Phân loại BTHH dựa trên hình thức - Bài tập tự luận: là loại bài tập khi làm bài, học sinh phải tự viết câu trả lời, học sinh phải tự trình bày, lí giải, chứng minh bằng ngôn ngữ của mình.

- Bài tập trắc nghiệm khách quan: là loại bài tập khi làm học sinh chỉ phải chọn một câu trả lời trong số các câu trả lời đã đƣợc cung cấp. Do không phải viết câu trả lời nên thời gian dành cho việc đọc, suy nghĩ và chọn câu trả lời chỉ từ 1 – 2 phút.

1.3.3.3. Phân loại BTHH theo mức độ nhận thức Có thể phân loại BTHH ở các mức độ: Nhận biết – Thông hiểu – Vận dụng.

Trên thực tế có nhiều cách phân loại BTHH, nhƣng sự phân loại BTHH chỉ mang tính chất tƣơng đối, vì giữa cách phân loại không có ranh giới rõ nét, sự phân loại thƣờng theo một mục đích nhất định nào đó.

1.3.4. Sử dụng bài tập hoá học trong dạy học hoá học [6] 1.3.4.1. Lựa chọn bài tập Hiện nay, ngoài SGK và SBT còn có rất nhiều sách tham khảo về BTHH ở trƣờng phổ thông. Tuy nhiên, tuỳ theo từng điều kiện cụ thể mà GV cần lựa chọn các BT cho thích hợp. Khi chọn BT cần chú ý đến các yếu tố sau: - Căn cứ trên khối lƣợng kiến thức HS nắm đƣợc để lựa chọn BT phù hợp với trình độ HS. - Qua việc giải BT của HS có thể đánh giá đƣợc chất lƣợng học tập, phân loại đƣợc HS, kích thích đƣợc toàn lớp học.

- Căn cứ vào chƣơng trình giảng dạy, nên xây dựng một ngân hàng BT phù hợp với mức độ của từng khối lớp.

12

- Nên chọn các BT có nội dung gắn hoá học với các môn học khác, với thực tiễn. BT có nhiều cách giải đòi hỏi HS phải suy luận thông minh để có cách giải nhanh nhất, sẽ tạo hứng thú, nâng cao chất lƣợng giải bài tập.

- Sau mỗi bài giảng, cần rèn luyện cho HS có thói quen làm hết các BT có trong SGK. 1.3.4.2. Chữa bài tập - Khi chú trọng tới chất lƣợng: giáo viên nên chữa bài kiểm tra viết, chữa các bài tập chọn lọc điển hình. + Chữa chi tiết, trình bày rõ ràng, chính xác, nên kết hợp chữa các lỗi điển hình mà HS đã mắc phải. + Hƣớng dẫn cho HS cách phân tích BT, nên có ví dụ về bài làm của HS từ việc phân tích sai dẫn đến giải sai. + Cần lựa chọn các bài điển hình, các dạng BT bắt buộc.

- Khi chú trọng tới số lƣợng: HS phổ thông rất cần phải chữa nhiều BT, kiểm tra để khuyến khích HS học tập, đánh giá kịp thời chất lƣợng dạy học.

GV có thể tiến hành theo các hình thức sau: + Tiến hành vào đầu hoặc cuối giờ học, kiểm tra một lúc nhiều HS. + Kiểm tra trắc nghiệm. + Các dạng BT cơ bản.

1.3.5. Xây dựng BTHH mới [11] Các xu hƣớng hiện nay: - Loại bỏ những bài tập có nội dung trong hoá học nghèo nàn nhƣng lại cần đến những thuật toán phức tạp để giải (hệ nhiều ẩn nhiều phƣơng trình, bất phƣơng trình, phƣơng trình bậc 2, cấp số cộng, cấp số nhân…)

- Loại bỏ những bài tập có nội dung lắt léo, giả định rắc rối, phức tạp, xa rời hoặc phi thực tiễn hoá học.

- Tăng cƣờng sử dụng bài tập thực nghiệm.

- Tăng cƣờng sử dụng bài tập trắc nghiệm khách quan.

13

- Xây dựng bài tập mới về bảo vệ môi trƣờng và phòng chống ma tuý.

- Xây dựng bài tập mới để rèn luyện cho HS năng lực phát hiện vấn đề và giải quyết vấn đề.

- Đa dạng hoá các loại hình bài tập nhƣ bài tập bằng hình vẽ, bài tập vẽ sơ đồ, đồ thị, bài tập lắp dụng cụ thí nghiệm….

- Xây dựng những bài tập có nội dung hoá học phong phú, sâu sắc, phần tính toán đơn giản nhẹ nhàng.

- Xây dựng và tăng cƣờng sử dụng bài tập thực nghiệm định lƣợng.

1.4. Bài tập hoá học có sử dụng hình vẽ 1.4.1. Khái niệm - Hiện nay, chƣa có tài liệu nào định nghĩa chính xác về bài tập có sử dụng hình vẽ.

- Theo tôi, bài tập có sử dụng hình vẽ là dạng bài tập phải dựa vào hình vẽ để có thể giải đƣợc bài tập đó.

- Bài tập bằng hình vẽ là một loại hình bài tập mới cần chú ý xây dựng.

1.4.2. Phân loại bài tập có sử dụng hình vẽ Trong khoá luận này, tôi chia bài tập có sử dụng hình vẽ theo ba mức độ: - Mức độ nhận biết.

- Mức độ thông hiểu.

- Mức độ vận dụng.

1.4.3. Vai trò của bài tập hoá học có sử dụng hình vẽ [1] Hiện nay, BT bằng hình vẽ còn quá ít do vậy cũng ít đƣợc sử dụng.

Muốn tạo ta BT bằng hình vẽ cần dựa vào nội dung và cách tiến hành các thí nghiệm hóa học để sáng tạo. Đây là dạng BT mang tính trực quan, sinh động gắn liền với kiến thức và kĩ năng thực hành hoá học, BT có sử dụng hình vẽ có tác dụng: - Mô tả, thay thế những thí nghiệm khó, phức tạp hoặc điều kiện thực tế không thế tiến hành đƣợc từ đó giúp HS dễ tái hiện và vận dụng kiến thức.

14

- Giúp HS hình dung đƣợc những vật quá nhỏ bé hoặc quá lớn, hoặc không thể đến gần HS để tiếp thu và nhớ lâu.

- Giúp HS rèn luyện kĩ năng vẽ hình.

- Giúp HS phát triển kĩ năng quan sát, phân tích, tổng hợp, suy đoán.

- Rèn luyện năng lực quan sát cho HS, là cơ sở để HS tƣ duy.

- Kiểm tra kiến thức kĩ năng thực hành của HS. - Giúp GV tiết kiệm thời gian do không phải mô tả, giải thích dài dòng.

- Gây chú ý cho HS. - Bài giảng hấp dẫn, HS hứng thú học tập làm cho lớp học sinh động, nâng cao hiệu quả của HS.

15

Chƣơng 2 CƠ SỞ XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP HOÁ HỌC CÓ SỬ DỤNG HÌNH VẼ BẰNG PHẦN MỀM EDRAW MAX NHÓM HALOGEN VÀ OXI – LƢU HUỲNH LỚP 10 2.1. Nguyên tắc xây dựng hệ thống BTHH có sử dụng hình vẽ - Hệ thống bài tập phải góp phần thực hiện mục tiêu môn học.

Bài tập là một phƣơng tiện để tổ chức các hoạt động của học sinh nhằm khắc sâu, vận dụng và phát triển hệ thống kiến thức lí thuyết đã học, hình thành và rèn luyện các kĩ năng cơ bản.

Mục tiêu của hoá học ở trƣờng THPT (đối với ban cơ bản), cung cấp cho HS hệ thống kiến thức, kĩ năng phổ thông, cơ bản, hiện đại, thiết thực, có nâng cao về hoá học và gắn với đời sống. Nội dung chủ yếu bao gồm cấu tạo chất, sự biến đổi các chất, những ứng dụng và những tác hại của các chất trong đời sống, sản xuất và môi trƣờng.

- Hệ thống bài tập cần phải bám sát nội dung bài học.

Căn cứ vào mục tiêu của chƣơng, bài và từng nội dung trong bài để xây dựng, lựa chọn bài tập cho phù hợp với mục tiêu đó.

- Hệ thống bài tập phải đảm bảo tính chính xác, khoa học.

Khi xây dựng nội dung của bài tập phải có sự chính xác về kiến thức hoá học, bài tập, cho đủ các điều kiện, không đƣợc dƣ hay thiếu. Các bài tập không đƣợc mắc sai lầm về mặt thiếu chính xác trong cách diễn đạt, nội dung thiếu logic chặt chẽ. Vì vậy giáo viên khi ra bài tập cần nói, viết một cách logic chính xác và đảm bảo tính khoa học về mặt ngôn ngữ hoá học.

- Hệ thống bài tập phải đảm bảo tính đa dạng, tính hệ thống.

Các bài tập đƣợc sắp xếp theo từng dạng bài tập theo thứ tự hình vẽ.

Toàn bộ hệ thống bài tập đều nhằm giúp HS nắm vững kiến thức, hình thành và phát triển hệ thống kĩ năng cơ bản.

16

- Hệ thống bài tập đảm bảo tính vừa sức.

Hệ thống bài tập phải xây dựng từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp: Đầu tiên là những bài tập có hình vẽ vận dụng theo mức đơn giản, sau đó là những bài tập phức tạp hơn, sau đó đòi hỏi các dạng bài tập vận dụng, sáng tạo. Từng chƣơng, từng bài, mức độ khó tăng dần theo trình độ phát triển của HS. - Hệ thống bài tập phải củng cố kiến thức cho HS. Sự nắm vững kiến thức có thể phân biệt ở ba mức độ: Biết, hiểu, vận dụng. HS nắm vững kiến thức hoá học một cách chính xác khi họ đƣợc hình thành kĩ năng, kĩ xảo vận dụng và chiếm lĩnh kiến thức thông qua nhiều dạng bài tập khác nhau.

- Hệ thống bài tập phải đảm bảo tính sƣ phạm.

Các kiến thức bên ngoài khi đƣa vào làm bài tập đều phải qua khâu xử lí sƣ phạm để phù hợp với phƣơng pháp giảng dạy và thúc đẩy khả năng tiếp thu của HS. - Các hình vẽ đúng quy chuẩn, có tính thẩm mĩ, có đƣờng nét cân đối, hài hoà.

- Hệ thống bài tập phải phát huy tính tích cực nhận thức, năng lực vận dụng sáng tạo của HS. Tuỳ theo trình độ HS mà xây dựng hệ thống bài tập cho phù hợp với khả năng của HS. Bài tập từ dễ đến khó, nếu thấy HS đã đạt mức độ dễ thì nâng dần lên mức độ cao hơn.

2.2. Quy trình xây dựng hệ thống bài tập có sử dụng hình vẽ Bước 1: Xác định cấu trúc hệ thống bài tập.

- Bài tập về nhóm halogen.

- Bài tập về oxi – lƣu huỳnh. Ở mỗi nhóm các bài tập đƣợc xây dựng gồm các bài tập có sử dụng hình vẽ, đƣợc sắp xếp theo mức độ từ dễ đến khó gồm ba mức độ: 17

- Mức độ 1: Mức độ “Nhận biết” là mức độ thấp nhất, ở mức độ này HS chỉ cần nắm vững các kiến thức cơ bản, không đòi hỏi tƣ duy logic nhiều, HS nhớ kiến thức một cách máy móc. HS chỉ cần ghi nhớ cách bố trí các thí nghiệm, các bƣớc tiến hành thí nghiệm, các hiện tƣợng thí nghiệm đơn giản, nhận biết các chất đơn giản.

- Mức độ 2: Mức độ “Thông hiểu” là mức độ này đòi hỏi khả năng thấu hiểu đƣợc ý nghĩa kiến thức, giải thích đƣợc nội dung kiến thức, diễn đạt theo ý hiểu của mình. Đòi hỏi HS những kiến thức về các hiện tƣợng thí nghiệm phức tạp, tại sao lại phải tiến hành thí nghiệm theo các bƣớc.

- Mức độ 3: Mức độ “Vận dụng” là mức độ đòi hỏi HS phải nắm chắc kiến thức, có sự so sánh, phân tích để giải quyết các vấn đề có liên quan, khả năng sử dụng thông tin và biến đổi kiến thức từ dạng này sang dạng khác, vận dụng vào tình huống mới trong thực tiễn. Ngoài ra, HS phải khái quát đƣợc các số liệu thu đƣợc, sử dụng chúng trong điều kiện phức tạp hơn, có sự sáng tạo, tƣ duy logic.

Bước 2: Hệ thống đƣợc các kiến thức trọng tâm của từng chƣơng.

- Nghiên cứu các kiến thức trọng tâm của chƣơng, bài, từng nội dung trong bài để định hƣớng cho việc thiết kế bài tập.

- Nghiên cứu kĩ nội dung SGK, SBT, các tài liệu tham khảo và các vấn đề có liên quan đến nội dung đó.

- Nghiên cứu đặc điểm, trình độ nhận thức của HS để thiết kế BT cho phù hợp.

Bước 3: Thu thập thông tin để xây dựng hệ thống bài tập.

- Các BT trong SGK, SBT hoá học trung học phổ thông.

- Bài tập trong các sách tham khảo, báo, tạp chí,…

- Các thông tin trên mạng internet,…

Bước 4: Tiến hành soạn thảo.

- Soạn từng bài tập.

18

- Xây dựng các phƣơng án để giải bài tập.

- Dự kiến những tình huống, những sai lầm HS có thể xảy ra trong quá trình HS giải BT và cách khắc phục.

- Sắp xếp các BT theo ba mức độ: nhận biết, thông hiểu, vận dụng.

Bước 5: Lấy ý kiến của các chuyên gia và chỉnh sửa.

2.3. Giới thiệu về phần mềm Edraw Max 2.3.1. Giới thiệu chung Edraw Max là một phần mềm dành cho các sinh viên, giảng viên và các nhân viên kĩ thuật thiết kế các mô hình, đồ hình, sơ đồ tuyệt đẹp đáp ứng đƣợc các nhu cầu cao về mặt thẩm mỹ.

Edraw Max có thể tạo ra các biểu đồ chuyên nghiệp, biểu đồ tổ chức, sơ đồ mạng, các bài thuyết trình kinh doanh, xây dựng kế hoạch, bản đồ tâm trí, thiết kế thời trang, công việc, cấu trúc chƣơng trình, sơ đồ thiết kế web, sơ đồ kỹ thuật điện, bản đồ hƣớng dẫn, sơ đồ cơ sở dữ liệu và nhiều hơn nữa. Edraw Max cho phép bạn tạo ra một loạt các sơ đồ sử dụng các mẫu, hình dạng và các công cụ vẽ trong khi làm việc trong một môi trƣờng văn phòng.

2.3.2. Phần mềm Edraw Max trong thiết kế hình vẽ thí nghiệm hoá học Trong Edraw Max có rất nhiều mẫu dụng cụ sẵn có với hình thức thẩm mỹ cao. Số lƣợng hình vẽ dụng cụ có sẵn trong Edraw Max rất nhiều, đủ để chúng ta miêu tả tất cả các dụng cụ thƣờng dùng trong phòng thí nghiệm nhƣ: đèn cồn, giá thí nghiệm, bình cầu có nhánh…

Chỉ với thao tác đơn giản là kéo dụng cụ, thiết bị… từ cột bên trái màn hình sao cho phù hợp với thí nghiệm đặt sang trang vẽ bên phải sau đó group hoặc ungroup và các nút lệnh, hình vẽ trên thanh công cụ, chúng ta có thể tự 19

biên ra rất nhiều hình vẽ dụng cụ, bộ dụng cụ đẹp mắt. Có thể đổ màu cho các dung dịch, chất rắn, hiện tƣợng phản ứng xảy ra. Ngoài ra chúng ta cũng có thể ghi chú tên chất, tên thí nghiệm ngay trên trang vẽ.

Edraw Max cho phép xuất ra Word, Powerpoint dƣới dạng hình ảnh vì vậy khi điều chỉnh kích thƣớc sẽ không bị vỡ hình, tuỳ theo mục đích ngƣời sử dụng.

2.3.3. Quy trình vẽ hình sử dụng phần mềm Edraw Max Ví dụ: Thiết kế bài tập có sử dụng hình vẽ trong phần điều chế oxi trong phòng thí nghiệm. Để có thể vẽ hình ảnh minh họa cho các thí nghiệm hóa học chúng ta cần thực hiện các bƣớc sau: Bƣớc 1: Khởi động Edraw Max và mở trang vẽ - Cách 1: Double click vào biểu tƣợng

trên màn hình Desktop.

- Cách 2: Nhấn chuột vào Start/ Program/ Edraw Max. Sau khi khởi động Edraw Max cửa sổ ứng dụng mở ra.

Cách mở file chứa dụng cụ mẫu: Vào File/ Science/ Chemical Experiment of Middel School. Kéo các dụng cụ thí nghiệm từ bên trái màn hình đặt sang bên phải trang vẽ, thiết kế sao cho phù hợp với thí nghiệm.

20

Bƣớc 2: Chọn dụng cụ thí nghiệm từ bên trái màn hình đặt sang trang vẽ bên phải, lắp ghép các dụng cụ.

Bƣớc 3: Lắp ghép, hoàn chỉnh mô phỏng thí nghiệm.

Bƣớc 4: Lƣu và xuất ra file JPG File/ Save As (Ctrl + Shift + S) / Save As Type chọn JPEG File Interchange Fomat (*.jpg) / Save.

21

- Do phần mềm Edraw Max là phần mềm tạo sơ đồ, biểu đồ, lƣợc đồ chuyên nghiệp, dễ dàng và nhanh chóng nhất với rất nhiều mẫu, ví dụ có sẵn để lựa chọn nên tôi đã sử dụng phần mềm này trong việc thiết kế hệ thống BTHH có sử dụng hình vẽ.

2.4. Kiến thức trọng tâm của chƣơng Nhóm Halogen và chƣơng Oxi – Lƣu huỳnh.

2.4.1. Kiến thức trọng tâm chương Nhóm Halogen 2.4.1.1. Khái quát chung * Cấu tạo nguyên tử và phân tử của các halogen, sự biến đổi đại lượng vật lí - Cấu hình chung lớp ngoài cùng của nhóm VIIA (nhóm halogen): ns2np5, phân tử gồm 2 nguyên tử, liên kết là cộng hóa trị không cực.

- Đi từ flo đến iot ta thấy: + Nhiệt độ nóng chảy, nhiệt độ sôi, bán kính nguyên tử tăng dần. + Độ âm điện giảm dần.

Bảng thống kê các đại lƣợng vật lí và tính chất của nhóm VIIA Nguyên tố halogen

Flo

Cấu hình e ngoài 2s22p5

Clo

Brom

Iot

3s23p5

4s24p5

5s25p5

cùng Cấu tạo phân tử

F–F

Cl – Cl

Br – Br

I–I

Trạng thái tập hợp

Khí

Khí

Lỏng

Rắn

Màu sắc

Lục nhạt

Vàng lục

Nâu đỏ

Đen tím

Độ âm điện

3,98

3,16

2,96

2,66

Số oxi hoá

–1

–1, +1, +3, –1, +1, +3, –1, +1, +3, +5, +7

* Tính chất hoá học chung

22

+5, +7

+5, +7

- Tính chất hoá học chung của nhóm halogen là tính oxi hoá mạnh, halogen oxi hoá đƣợc hầu hết kim loại, phi kim và nhiều hợp chất.

X + 1e   X -1 ns 2 np5   ns 2 np6 - Tính oxi hóa giảm dần từ flo đến iot. Flo chỉ có tính oxi hoá còn clo, brom, iot có cả tính oxi hoá và tính khử.

2.4.1.2.Các đơn chất halogen * Tính chất hoá học của các halogen Halogen Flo

Clo

Brom

Iot

Phản ứng Tác dụng Oxi hoá đƣợc tất Oxi hoá đƣợc Oxi hoá đƣợc Oxi hoá đƣợc với kim cả các kim loại hầu hết các kim nhiều kim loại nhiều kim loại loại

tạo

ra

muối loại tạo ra muối tạo

florua.

clorua, PƢ cần bromua,

2Fe + 3F2  

đun nóng.

2FeF3

muối tạo muối iotua.

PƢ PƢ chỉ xảy ra

cần đun nóng.

khi đun nóng

t 2Fe + 3Cl2  

t 2Fe + 3Br2  

hoặc có chất xt.

2FeCl3

2FeBr3

H2O 2Al + 3I 2  

o

o

2AlI3

Tác dụng Trong bóng tối, Cần với hiđro ở to rất thấp.

chiếu Cần to cao.

Cần to cao hơn.

sáng.

300 C Br2 + H 2  

  I2 + H 2  

-250 C F2 + H 2  

as Cl2 + H 2  

2HBr

2HI

2HF

2HCl

o

o

450o C

Phản ứng thu

Phản ứng cũng PƢ nổ khi chiếu Gây nổ khi trộn nhiệt, toả nhiệt nhƣng sáng ở to theo tỉ lệ 1:1 về nghịch. số mol và chiếu không gây nổ. thƣờng.

23

thuận

sáng mạnh.

Tác dụng Phân huỷ mãnh Phản với nƣớc

ứng Phản

liệt nƣớc ở ngay không

ứng

hoàn nhiệt

độ phản ứng.

to thƣờng.

toàn

2F2 + 2H 2O  

thƣờng.

hơn clo.

4HF + O2

  Cl2 + H 2O  

  Br2 + H 2O  

HCl + HClO

HBr + HBrO

ở

to thƣờng,

ở Hầu nhƣ không

chậm

* Phương pháp điều chế các đơn chất halogen - F2: điện phân hỗn hợp KF + HF (không có mặt nƣớc)

2HF   H2 + F2 - Cl2: + Trong PTN: Cho axit HCl đặc tác dụng với các chất oxi hoá mạnh nhƣ MnO2, KMnO4, KClO3,…. t MnO2 + 4HCl   MnCl2 + Cl2  + 2H 2 O o

t 2KMnO4 + 16HCl   2MnCl2 + 5Cl2  + 2KCl + 8H 2O o

+ Trong CN: Điện phân dd NaCl có màng ngăn. mn 2NaCl + 2H2O   2NaOH + H2  + Cl2 

- Br2, I2: + Trong PTN: Dùng chất oxi hoá mạnh nhƣ MnO2 oxi hoá ion I - , Br trong môi trƣờng axit H2SO4. + Trong CN: Br2: Dùng Cl2 oxi hoá NaBr (có trong nƣớc biển) thành Br2.

Cl2 + 2NaBr   2NaCl + Br2 I2: Sản xuất I2 từ rong biển.

2.4.1.3. Các hợp chất của halogen * Các hiđro halogenua (HF, HCl, HBr, HI) Đều là các chất khí, dễ tan trong nƣớc tạo thành dung dịch axit.

24

* Các axit halogenhiđric Theo dãy: HF – HCl – HBr – HI Tính axit tăng, tính khử tăng.

- Trừ HF là axit trung bình, còn lại đều là axit mạnh. Chúng mang đầy đủ tính chất của một axit.

- Nhận biết các ion halogenua: Dùng AgNO3 làm thuốc thử:

NaF + AgNO3   không tác dụng NaCl + AgNO3   AgCl  + NaNO3 (màu trắng)

NaBr + AgNO3   AgBr  + NaNO3 (màu vàng nhạt)

NaI + AgNO3   AgI  + NaNO3 (màu vàng) 2.4.2. Kiến thức trọng tâm chương Oxi – Lưu huỳnh.

2.4.2.1. Oxi * Đơn chất O2 - Tính chất vật lí: + Là chất khí, không màu, không mùi, không vị. + Hơi nặng hơn không khí, ít tan trong nƣớc.

- Tính chất hoá học: + Các số oxi hoá có thể có của oxi là: 0, –2. Oxi thể hiện tính oxi hoá mạnh đặc biệt là khi ở nhiệt độ cao hoặc khi có mặt chất xúc tác. + Tác dụng với hầu hết kim loại (trừ Ag, Au, Pt) t 2Mg + O2   2MgO o

25

+ Khi đun nóng oxi hoá đƣợc nhiều phi kim (trừ halogen) tạo oxit axit hoặc oxit không tạo muối t C + O2   CO2 o

t 2H 2 + O2   2H 2O o

+ Tác dụng với hợp chất có tính khử t 2CO + O2   2CO2 o

t CH 4 + 2O2   CO2 + 2H 2 O o

+ Điều chế - Trong PTN: Nhiệt phân các hợp chất chứa oxi, kém bền bởi nhiệt: t 2KMnO4   K 2 MnO4 + MnO2 + O2  o

MnO2 ,t 2KClO3   2KCl + 3O2  o

- Trong CN: + Chƣng cất phân đoạn không khí lỏng ở -183oC. + Điện phân nƣớc có mặt chất điện li trơ (H2SO4, NaOH,…)

2H2O   2H2  + O2  * Ozon và hiđro peoxit - Ozon (O3) + Tính chất vật lí - Ở nhiệt độ thƣờng, khí ozon có màu xanh nhạt, mùi đặc trƣng. + Tính chất hoá học - Ozon có tính oxi hoá mạnh hơn oxi do phân tử kém bền:   O2 + O O3   hv

- Ozon oxi hoá hầu hết các kim loại (trừ Au, Pt), phi kim và hợp chất có tính khử. O3 có thể oxi hoá đƣợc bạc và muối iotua: O3 + 2Ag   Ag 2O + O2 O3 + 2KI + H 2O   I2 + 2KOH + O2 (*)

26

Dùng phản ứng (*) để nhận biết O3 bằng giấy tẩm hồ tinh bột không màu  hoá xanh I2.

- Hiđro peoxit (H2O2) Số oxi hoá của nguyên tố oxi trong H2O2 là -1, đây là số oxi hoá trung gian của nguyên tố oxi.

H2O2 vừa có tính oxi hoá và vừa có tính khử.

- Tính khử yếu:

5H2O2 + 2KMnO4 + 3H2SO4   K 2SO4 + 2MnSO4 + 5O2  + 8H2O - Tính oxi hoá mạnh: PbS + 2H 2O2   PbSO4 + 4H 2O H 2O2 + 2KI + H 2SO4   K 2SO4 + I2 + 2H 2O

- H2O2 kém bền, dễ bị phân huỷ khi có xúc tác: MnO2 2H2O2   2H2O + O2

2.4.2.2. Lưu huỳnh * Đơn chất + Tính chất vật lí: Cấu tạo phân tử của lƣu huỳnh phụ thuộc theo nhiệt độ. + Tính chất hoá học: Các số oxi hoá có thể có của S là: -2, 0, +2, +4, +6.  S vừa có tính oxi hoá, vừa có tính khử.

S-2 - Tính oxi hoá : S + 2e  + Tác dụng với nhiều kim loại (trừ Au, Pt): t Fe + S   FeS o

t 2Cu + S   Cu 2S o

+Tác dụng với hầu hết phi kim (trừ N2 và I2): t S + H2   H2S o

- Tính khử:

27

t S + O2   SO2 o

t S + 3F2   SF6 o

* Hiđro sunfua – Axit sunfuhiđric (H2S) - Hiđro sunfua là chất khí không màu, mùi trứng thối, tan ít trong nƣớc tạo thành dung dịch axit sunfuhiđric (axit rất yếu). Dung dịch axit H2S không làm đổi màu quỳ.

- Hiđro sunfua có tính khử mạnh: 2H2S + O2 (thiếu)

 

2H2O + 2S

2H2S + 3O2 (dƣ)

 

2H2O + 2SO2

4Cl2 + H2S + 4H2O

 

H2SO4 + 8HCl

- Axit H2S là một axit rất yếu: + Tác dụng với bazơ: H 2S + NaOH   NaHS + H 2 O H 2S + 2NaOH   Na 2S + 2H2 O

 FeCl2 + H2S  - Điều chế: FeS + HCl  * Lưu huỳnh đioxit SO2 – Axit sunfurơ H2SO3 - SO2 là chất khí, không màu, là một oxit axit, tan trong nƣớc tạo thành   H2SO3 dung dịch axit sunfurơ: SO2 + H2O  

- SO2 tác dụng với bazơ sản phẩm có thể là muối trung hoà, muối axit hoặc cả hai muối tuỳ thuộc vào tỉ lệ số mol.

SO2 + NaOH   NaHSO3 SO2 + 2NaOH   Na 2SO3 + H 2 O

+ SO2 có tính khử mạnh:

SO2 + Cl2 + 2H2O   H2SO4 + 2HCl + SO2 có tính oxi hoá:

SO2 + 2H2S   3S  + 2H2O 28

- Điều chế SO2: + Trong PTN:

Na 2SO3 + H2SO4   Na 2SO4 + SO2  + H2O + Trong công nghiệp: t  SO2 Đốt cháy lƣu huỳnh: S + O2  o

Đốt quặng sunfua kim loại, nhƣ pirit sắt (FeS2): t 4FeS2 + 11O2   2Fe2O3 + 8SO2 o

* Lưu huỳnh trioxit – Axit sunfuric + Lưu huỳnh trioxit (SO3) - Ở điều kiện thƣờng, SO3 là chất lỏng, không màu, tan vô hạn trong nƣớc và trong axit sunfuric.

SO3 + H 2O   H 2SO4 nSO3 + H 2SO4   H 2SO4 .nSO3

- SO3 là oxi axit, tác dụng mạnh với oxi bazơ và bazơ tạo thành muối sunfat.

Na 2O + SO3   Na 2SO4 SO3 + NaOH   NaHSO4 SO3 + 2NaOH   Na 2SO4 + H 2 O

+ Axit sunfuric (H2SO4) - Tính chất vật lí: Là chất lỏng sánh nhƣ dầu, không màu, không bay hơi, rất háo nƣớc.

- Axit sunfuric loãng mang đầy đủ tính chất của một axit: + Làm quỳ tím chuyển sang đỏ. + Tác dụng với kim loại hoạt động, giải phóng H2.

Zn + H2SO4   ZnSO4 + H2  + Tác dụng với bazơ và oxit bazơ 29

CuO + H 2SO4   CuSO4 + H 2  2Al(OH)3 + 3H 2SO4   Al2 (SO4 )3 + 6H 2O

+ Tác dụng với muối

H2SO4 + BaCl2   BaSO4  + 2HCl - Axit sunfuric đặc có một số tính chất hoá học đặc trƣng: + Tính oxi hoá mạnh: tác dụng hầu hết các kim loại (trừ Au, Pt), nhiều phi kim và các chất khử khác.

VD: 2Fe+ 6H2SO4 (đặc) S + 2H2SO4 (đặc)

 

 

Fe2(SO4)3 + 3SO2  +6H2O

3 SO2  +2H2O

+ Tính háo nƣớc: CuSO4.5H2O

H 2 SO4  

CuSO4 + 5H2O (trắng)

(xanh)

C + 2H2SO4   CO2 + 2SO2 + 2H2O - Sản xuất axit sunfuric +O2 (FeS2 ,S)   SO2  SO3   H2SO4 V O ,t o 2

5

30

Chƣơng 3: KẾT QUẢ Trên cơ sở xác định hệ vấn đề thực tiễn, với mục tiêu là sự nắm vững kiến thức của học sinh, chiếm lĩnh kiến thức, phù hợp với từng đối tƣợng HS thì tôi đã xây dựng đƣợc hệ thống BTHH ở 3 mức độ:  Mức độ nhận biết: Ở mức độ này, tôi đã xây dựng đƣợc 28 bài tập gồm các nội dung chính sau: - Nêu đƣợc tính chất vật lí của các đơn chất, hợp chất của nhóm halogen và oxi – lƣu huỳnh.

- Nêu đƣợc tính chất hoá học, sự biến đổi tính chất hoá học của các đơn chất halogen, oxi, lƣu huỳnh.

- Nêu đƣợc tính chất hoá học, sự biến đổi tính chất hoá học của các hợp chất trong nhóm halogen và oxi – lƣu huỳnh - Các thao tác tiến hành các thí nghiệm đơn giản, cách bố trí các dụng cụ thí nghiệm.

- Mô tả và nhận biết đƣợc các hiện tƣợng TN đơn giản.  Mức độ thông hiểu: Ở mức độ này tôi xây dựng đƣợc 37 bài tập, gồm các nội dung sau: - Viết đƣợc các phƣơng trình hoá học chứng minh tính chất hoá học cơ bản của các halogen là tính oxi hoá mạnh (tác dụng với kim loại, hiđro), trong đó thì clo, brom và iot còn thể hiện tính khử.

- Viết đƣợc các phƣơng trình hoá học chứng minh tính chất hoá học cơ bản của oxi và ozon đều có tính oxi hoá mạnh (oxi hoá đƣợc hầu hết các kim loại, phi kim, nhiều hợp chất), tính chất hoá học của lƣu huỳnh (vừa thể hiện tính oxi hoá, vừa thể hiện tính khử) nhƣ tác dụng với kim loại, tác dụng với phi kim.

- Viết đƣợc phƣơng trình điều chế các halogen, oxi, lƣu huỳnh trong phòng thí nghiệm và trong công nghiệp.

31

- Viết đƣợc các PTHH chứng minh tính chất hoá học của flo, brom, iot và tính oxi hóa giảm dần từ flo đến iot.

- Nêu đƣợc tính chất của khí hiđro halogenua (tan rất nhiều trong nƣớc tạo thành dung dịch axit halogenhiđric).

- Viết đƣợc các phƣơng trình hóa học thể hiện tính chất hóa học và điều chế dung dịch axit halogenhiđric.

- Phân biệt đƣợc các halogen, axit halogenhiđric và muối halogenua với dung dịch axit và muối khác.

- Nêu đƣợc tính chất hoá học của H2S (tính axit yếu, tính khử mạnh) và SO2 (vừa có tính oxi hoá, vừa có tính khử), H2SO4 là axit mạnh (làm đổi màu chỉ thị, tác dụng với kim loại, bazơ, oxit bazơ…)

- Nêu đƣợc tính chất đặc trƣng của H2SO4 đặc, nóng là tính oxi hoá mạnh (oxi hoá hầu hết các kim loại, nhiều phi kim và hợp chất) và tính háo nƣớc.

- Cân bằng các phƣơng trình phản ứng hoá học.

- Nhận biết đƣợc các hiện tƣợng thí nghiệm phức tạp, giải thích đƣợc một số thí nghiệm.  Mức độ vận dụng: Mức độ này tôi đã xây dựng đƣợc 29 bài tập, gồm các nội dung: - Dự đoán tính chất hóa học của các halogen, oxi, ozon, lƣu huỳnh.

- Viết đƣợc các PTHH chứng minh tính chất oxi hoá mạnh của các nguyên tố halogen, quy luật biến đổi tính chất của các nguyên tố trong nhóm.

- Tính thể tích khí clo ở điều kiện tiêu chuẩn tham gia hoặc tạo thành trong phản ứng.

- Tính khối lƣợng brom, iot và một số hợp chất tham gia hoặc tạo thành trong phản ứng.

- Viết đƣợc các PTHH chứng minh tính chất hoá học của axit halogenhiđric.

32

- Tính thể tích hoặc khối lƣợng dung dịch chất tham gia hoặc tạo thành sau phản ứng.

- Tính nồng độ hoặc thể tích của axit halogenhiđric tham gia hoặc tạo thành trong phản ứng. Phân biệt đƣợc các axit halogenhiđric.

- Viết đƣợc các PTHH chứng minh tính chất oxi hoá mạnh của oxi ozon, phƣơng trình hoá học phân biệt oxi với ozon, tính chất của lƣu huỳnh, giải thích các hiện tƣợng thí nghiệm phức tạp.

- Giải các bài tập liên quan đến tính thể tích, khối lƣợng của hợp chất của lƣu huỳnh.

- Vận dụng các kiến thức về các hợp chất để làm các dạng bài tập tổng hợp.

- Dựa vào tính chất của các chất, dựa vào hình vẽ để tìm ra các chất đó.

- Giải thích đƣợc các hiện tƣợng thí nghiệm phức tạp, một số hiện tƣợng TN liên quan đến thực tiễn.

Với các tiêu chí đánh giá khả năng tƣ duy của học sinh nhƣ trên, trong quá trình dạy học nói chung và dạy học hoá học nói riêng mỗi giáo viên cần phải chú ý phối hợp nhiều hình thức dạy học cho phù hợp nhằm phát triển tƣ duy cho học sinh, trong đó việc sử dụng hệ thống các câu hỏi và bài tập hóa học trong giảng dạy hoá học ở trƣờng phổ thông là một hƣớng quan trọng. Do đó tôi đã xây dựng hệ thống bài tập sau:

33

3.1. Hệ thống bài tập chƣơng Halogen 3.1.1. Mức độ nhận biết Bài 1: Cho hình vẽ mô tả thí nghiệm điều chế và thu khí clo trong phòng thí nghiệm nhƣ sau:

Dd HCl đặc

Cl2

Cl2

Cl2

MnO2

Bông tẩm dd NaOH

(2)

(1)

Cl2 khô

Khí clo sinh ra thƣờng lẫn hơi nƣớc và khí hiđroclorua. Để thu đƣợc khí clo khô thì dung dịch (1) và dung dịch (2) lần lƣợt là: A. NaCl và H2SO4 đặc.

B. H2SO4 đặc và NaCl.

C. H2SO4 đặc và AgNO3.

D. NaOH và H2SO4 đặc.

Bài 2: Cho TN về tính tan của khí HCl nhƣ hình vẽ, trong bình ban đầu chứa khí HCl, trong nƣớc có nhỏ thêm vài giọt quỳ tím.

HCl

H2O có pha quỳ tím

Hiện tƣợng xảy ra trong bình khi cắm ống thủy tinh vào nƣớc: A. Nƣớc phun vào bình và chuyển sang màu đỏ 34

B. Nƣớc phun vào bình và chuyển sang màu xanh C. Nƣớc phun vào bình và vẫn có màu tím D. Nƣớc phun vào bình và chuyển thành không màu.

Bài 3: Cho hình vẽ mô tả quá trình điều chế axit clohiđric trong phòng thí nghiệm: HCl

H2SO4

Bông

NaCl

H2O

Phát biểu nào sau đây là không đúng: A. NaCl dùng ở trạng thái rắn.

B. H2SO4 phải đặc.

C. Phản ứng xảy ra ở nhiệt độ phòng.

D. Khí HCl thoát ra hòa tan vào nƣớc cất tạo thành dung dịch axit clohiđric.

Bài 4: Cho thí nghiệm iot tác dụng với hồ tinh bột:

Dd hồ tinh bột

Dd Iot

Nước

35

Dung dịch sau phản ứng có màu: A. Màu vàng

B. Màu tím

C. Màu xanh

D. Không màu

Bài 5: Cho hình vẽ điều chế khí clo và thử tính tẩy màu của clo ẩm.

Dd HCl đặc Giấy quỳ ẩm

KMnO4

Sắp xếp thứ tự thao tác hợp lí khi tiến hành thí nghiệm trên.

1. Lấy giá sắt kẹp ống nghiệm.

2. Đậy miệng ống nghiệm bằng nút cao su có kèm ống hút nhỏ giọt dung dịch HCl đặc vào ống nghiệm đựng KMnO4.

3. Lấy 1 lƣợng nhỏ KMnO4 cho vào ống nghiệm.

4. Kẹp một mảnh giấy màu ẩm ở miệng ống nghiệm.

5. Bóp nhẹ đầu cao su của ống hút cho 3 – 4 giọt dung dịch HCl đặc vào KMnO4.

A. 1, 3, 4, 2, 5.

B. 1, 2, 3, 5, 4.

C. 1, 5, 2, 3, 4.

D. 1, 2, 3, 4, 5.

36

Bài 6: Cho hình vẽ mô tả thí nghiệm giữa Hiđro và Clo trong PTN: Khoá K

Khí H2 Bình kíp

Khí Cl2 H2O

Sắp xếp thứ tự thao tác hợp lí khi tiến hành thí nghiệm trên.

1. Thử độ tinh khiết của khí H2, đốt cháy khí H2 ở đầu ống vuốt nhọn.

2. Đóng khoá bình kíp, mở khoá K. 3. Điều chỉnh ngọn lửa hiđro cháy ngoài không khí to và đều rồi đƣa vào bình khí clo. Đậy nút kín.

4. Thu khí clo vào bình kín và điều chế khí H2 bằng bình kíp.

5. Lắc đều bình khí sau phản ứng, cho một mẩu quỳ tím vào để xác định sản phẩm tạo thành.

6. Đóng khoá K, mở khoá bình kíp cho khí H2 đẩy không khí khỏi ống dẫn khí.

A. 1, 2, 3, 4, 5, 6.

B. 4, 6, 1, 2, 3, 5.

C. 4, 6, 1, 3, 2, 5.

D. 6, 4, 1, 3, 2, 5.

37

Bài 7: Cho hình vẽ mô tả thí nghiệm điều chế axit clohiđric trong phòng thí nghiệm.

HCl

Dung dịch Y

Bông

Chất rắn X

H2O

Chất rắn X và dung dịch Y phù hợp với thí nghiệm trên là A. NaSO4 và HCl đặc.

B. NaCl và H2SO4 dặc.

C. NaCl và H2SO4 loãng.

D. BaCl2 và NaOH.

Bài 8: Để điều chế khí clo trong phòng thí nghiệm, một HS lắp dụng cụ theo hình vẽ: Dd HCl đặc

Cl2

Cl2

Cl2

MnO2

Bông tẩm dd NaOH H2SO4 đặc

NaCl

Cl2 khô

Điểm không chính xác trong hệ thống trên là: A. Cách lắp ống dẫn khí đi vào và đi ra khỏi bình đựng dung dịch NaCl. B. Cách đậy bình thu khí bằng bông tẩm xút.

38

C. Cách lắp ống dẫn khí đi vào và đi ra khỏi bình đựng dung dịch H2SO4 đặc.

D. Cả A và C đều đúng.

3.1.2. Mức độ thông hiểu Bài 9: Cho hình vẽ mô tả quá trình điều chế axit clohiđric trong phòng thí nghiệm: HCl

H2SO4 đặc Bông NaCl răn

H2O

Phải dùng NaCl rắn, H2SO4 đặc và phải đun nóng vì: A. Khí HCl tạo ra có khả năng tan trong nƣớc rất mạnh.

B. Đun nóng để khí HCl thoát ra khỏi dung dịch C. Để phản ứng xảy ra dễ dàng hơn D. Cả 3 đáp án trên.

Bài 10: Khí hiđro clorua là chất khí tan rất nhiều trong nƣớc tạo thành dung dịch axit clohiđric. Trong thí nghiệm thử tính tan của khí hiđro clorua trong nƣớc, có hiện tƣợng nƣớc phun mạnh vào bình chứa khí nhƣ hình vẽ mô tả dƣới đây:

39

HCl

H2O có pha quỳ tím

Nguyên nhân gây nên hiện tƣợng đó là: A. Do khí HCl tác dụng với nƣớc kéo nƣớc vào bình.

B. Do HCl tan mạnh làm giảm áp suất trong bình.

C. Do trong bình chứa khí HCl ban đầu không có nƣớc.

D. Tất cả các nguyên nhân trên đều đúng.

Bài 11: Hình vẽ sau mô tả thí nghiệm điều chế khí Z: Dung dịch Y

Z

Z

Z

Chất rắn X

Bông tẩm dd NaOH H2SO4 đặc

NaCl

Z

Phƣơng trình hoá học điều chế khí Z là A. H2SO4 (đặc) + Na2SO3 (rắn)

 

SO2  + Na2SO4 + H2O.

t  CaCl2 + 2NH3  + 2H2O. B. Ca(OH)2 (dung dịch) + 2NH4Cl (rắn)  o

t  MnCl2 + Cl2  + 2H2O C. 4HCl (đặc) + MnO2  o

D. 2HCl(dung dịch) + Zn

  H2 

+ ZnCl2.

40

Bài 12: Cho hình vẽ mô tả thí nghiệm điều chế dung dịch X trong phòng thí nghiệm.

Khí X

H2SO4 đặc Bông NaCl răn Dung dịch X

H2O

Trong điều kiện thích hợp, dung dịch X có thể phản ứng đƣợc với mấy chất trong số các chất sau: Fe3O4, Na2CO3, NaHCO3, Cu, Al(OH)3, Al, K2O, dung dịch Pb(NO3)2, dung dịch AgNO3.

A. 6.

B. 7.

C. 8.

D. 9.

Bài 13: Cho hình vẽ mô tả thí nghiệm điều chế và thu khí clo trong phòng thí nghiệm nhƣ sau: Dd HCl đặc

Cl2

Cl2

Cl2

(1)

Bông tẩm dd NaOH H2SO4 đặc

NaCl

Cl2 khô

Cho các hoá chất: MnO2, KClO3, K2Cr2O7, Na2S, KMnO4, BaSO4, O2.

Số hoá chất có thể đƣợc dùng trong bình cầu (1) là: A. 4

B. 5

C. 6

D. 7 41

Bài 14: Trong các hình vẽ mô tả cách thu khí clo sau, hình vẽ nào đúng?

Cl2 Bông tẩm xút

Cl2 Hình 2

Hình 1 Cl2

Cl2 Dung dịch NaCl bão hoà

H2O Hình 3

Hình 4

Hướng dẫn: Dựa trên tính chất vật lí và hoá học của khí clo là: - Nặng hơn không khí và không tác dụng với không khí.

- Khả năng hòa tan, tác dụng với H2O. - Và khí clo là một khí độc, phải dùng bông tẩm NaOH để tránh sự phân tán của clo ra ngoài.

Từ đó học sinh thấy đƣợc rằng phƣơng pháp thu khí clo trong phòng thí nghiệm là phƣơng pháp đẩy không khí, đƣợc mô tả bằng hình 1.

Bài 15: Cho các hình vẽ mô tả cách thu khí HCl trong PTN: Khí HCl

Bông tẩm Dd NaOH

Khí HCl Hình 2

Hình 1 Khí HCl

Khí HCl

Dd NaCl bão hoà

H2O Hình 3

Hình 4

42

Hình vẽ nào mô tả đúng nhất cách thu khí HCl trong PTN? Hướng dẫn: Dựa vào tính chất vật lí và hoá học của khí HCl: - Nặng hơn không khí, không tác dụng với không khí.

- Tan nhiều trong nƣớc.

Từ đó có thể thấy rằng phƣơng pháp thu khí HCl trong phòng thí nghiệm là phƣơng pháp đẩy không khí, đƣợc mô tả bằng hình 2.

Bài 16: Cho hình vẽ mô tả thí nghiệm ngƣời ta dẫn khí clo mới điều chế từ MnO2 rắn với dung dịch HCl đậm đặc vào ống hình trụ có đặt một miếng giấy mầu.

Khoá K Cl2

Giấy màu Dd H2SO4

Nếu đóng khoá K và mở khoá K thì mẩu giấy màu sẽ nhƣ thế nào?

A. Đóng khoá K: giấy màu không mất màu, mở khoá K: giấy màu mất màu.

B. Đóng khoá K: giấy màu mất màu, mở khoá K: giấy màu không mất màu.

C. Đóng và mở khoá K: giấy màu không mất màu.

D. Đóng và mở khoá K: giấy màu mất màu.

43

Bài 17: Cho thí nghiệm: Dung dịch X

Dung dịch NaCl

(1)

Dung dịch X

Dung dịch X

Dung dịch NaBr

Dung dịch KI

(2)

(3)

Muốn nhận biết đƣợc 3 dung dịch trên thì dung dịch X là dung dịch nào? Viết PTHH của cảc phản ứng xảy ra, nêu hiện tƣợng?

Hướng dẫn: - Dd X là AgNO3.

- Phƣơng trình phản ứng:

AgNO3 + NaCl   AgCl  + NaNO3 (kết tủa màu trắng) AgNO3 + NaBr   AgBr  + NaNO3 ( kết tủa màu vàng nhạt) AgNO3 + KI   AgI  + KNO3 (kết tủa màu vàng)

44

3.1.3. Mức độ vận dụng Bài 18: Cho thí nghiệm nhƣ hình vẽ sau: Dd HCl đặc

X

X

X

KMnO4

Bông tẩm dd NaOH H2SO4 đặc

NaCl

X

Bìa cứng Khí X

Tạo 16,25 g muối

Khí X Fe

Nước

Giả sử hiệu suất của phản ứng là 100%. Cần bao nhiêu gam KMnO4 và bao nhiêu ml dung dịch HCl để điều chế đủ khí X tác dụng với sắt tạo 16,25g muối?

Hướng dẫn: Phƣơng trình hoá học của phản ứng:

3Cl2  2Fe   2FeCl3 0,1.3 mol 2

  0,1 mol

2KMnO4 + 16HCl   2KCl + 2MnCl2 + 5Cl2 + 8H 2 O 0,15.2 5

0,15.16   5

0,15

0,15.2 .158 = 9,48 g 3 0,15.16 5 = = 0,48 l =480 ml 1

m KMnO4 =

Vdd HCl

45

(mol)

Bài 19: Cho hình vẽ mô tả thí nghiệm clo tác dụng với hiđro nhƣ hình vẽ: Khí H2

Khoá K

Bình kíp

Khí Cl2 H2O

Khi kết thúc phản ứng, đóng khoá bình kíp và mở khoá K. Sau đó cho một mẩu quỳ tím vào trong bình, mẩu quỳ tím sẽ thay đổi nhƣ thế nào?

Hướng dẫn: Khi cho mẩu quỳ tím vào bình, quỳ tím chuyển màu đỏ và nếu khí clo dƣ thì quỳ tím mất màu do dung dịch axit HCl làm quỳ tím hoá đỏ, khi khí clo dƣ tan trong nƣớc có tính tẩy màu.

Bài 20: Một HS lắp sơ đồ điều chế khí clo trong PTN nhƣ sau: Dd HCl 15%

Cl2

MnO2

Cl2

Hãy phân tích những chi tiết chƣa đúng trong bộ dụng cụ thí nghiệm trên?

Hướng dẫn: - Bình thu khí Cl2 không đƣợc dùng nút cao su có thể thay thể bằng bông tẩm dung dịch NaOH để không khí dễ bị đẩy ra và NaOH dùng để xử lí Cl2 dƣ.

46

- Vì phản ứng xảy ra với axit đặc nên không dùng dd HCl 15% mà phải thay bằng dd HCl có nồng độ lớn hơn 30%.

- Để thu khí clo tinh khiết cần lắp thêm các bình rửa khí (loại khí HCl) và làm khô khí (hơi nƣớc).

- Ống dẫn phải đƣa xuống gần đáy bình để khí Cl2 đẩy hết không khí ra ngoài.

Bài 21: Hình vẽ sau mô tả thí nghiệm điều chế và thu khí clo trong PTN. Dd HCl đặc

Cl2

Cl2

Cl2

MnO2

Bông tẩm dd NaOH H2SO4 đặc

NaCl

Cl2 khô

1. Bình chứa NaCl, H2SO4 đặc, bông tẩm dung dịch NaOH có tác dụng gì?

2. Tính khối lƣợng MnO2 và thể tích dung dịch HCl 1M cần dùng để thu đƣợc 224ml khí Cl2 (đktc).

3. Khi dẫn khí clo vào ống nghiệm chứa dung dịch KI có chứa một ít hồ tinh bột sẽ có hiện tƣợng gì xảy ra? Giải thích và viết PTHH xảy ra (nếu có).

Hướng dẫn: 1, Bình chứa dd NaCl bão hòa để giữ khí HCl. Bình chứa dd H2SO4 đặc để giữ hơi nƣớc. Bông tẩm dung dịch NaOH có tác dụng hạn chế khí Cl 2 thoát ra. t  MnCl2 + Cl2 +2H2O (*) 2. PTHH: MnO2 + 4HCl  o

n Cl2 =

0,448 = 0,02 mol 22,4 0,08 = 0,08 l = 80 ml 1 = 87.0,02 = 1,74g

(*)  n HCl = 4n Cl2 = 4.0,02 = 0,08 mol  VHCl = (*)  n MnO2 = n Cl2 = 0,02mol  m MnO2

47

3. Hồ tinh bột hóa xanh do đó có thể sử dụng hồ tinh bột là thuốc thử để nhận ra I2: Cl2 + 2KI   2KCl + I2 Bài 22: Cho thí nghiệm Cl2 tác dụng với kim loại Na nhƣ hình vẽ:

Bìa cứng

Na

Cl2

Trong thí nghiệm trên có hiện tƣợng phụ là có khói đen, khói nâu tạo ra cùng khói trắng (NaCl). Hãy giải thích tại sao có hiện tƣợng đó và nêu cách khắc phục?

Hướng dẫn: - Nếu Na không lau sạch dầu hoả thì sẽ có khói đen tạo ra cùng khói trắng (NaCl).

- Muôi sắt không sạch, cũ còn có thêm khói nâu của FeCl3 tạo ra.

Cách khắc phục: - Cắt mẩu Na bằng đậu đen, lau sạch dầu hoả bằng giấy lọc.

- Làm sạch muôi sắt, sử dụng muôi sắt không bị han gỉ, còn mới.

48

Bài 23: Cho sơ đồ điều chế clo trong phòng thí nghiệm nhƣ sau: Dd HCl đặc

Cl2

Cl2

Cl2

MnO2

Bông tẩm dd NaOH H2SO4 đặc

NaCl

Cl2 khô

1. Tại sao có khí HCl và nƣớc lẫn trong quá trình điều chế?

2. Tại sao bình 1 lại đựng dung dịch NaCl bão hoà mà không dùng dung dịch khác?

Hướng dẫn: 1. Khí HCl và nƣớc lẫn trong quá trình điều chế vì dd HCl dùng là đậm đặc, dễ bay hơi nên tách ra khỏi dd tạo khí HCl lẫn vào sản phẩm. Khi đun nóng, H2O bay hơi một phần tạo hơi H2O, nên sản phẩm ngoài Cl2 còn có HCl và H2O. 2. Bình 1 lại đựng dd NaCl bão hoà mà không dùng dung dịch khác vì độ háo nƣớc của HCl > NaCl > Cl2. Khi dẫn hỗn hợp sản phẩm vào dd NaCl bão hoà thì HCl hoà tan làm tăng nồng độ Cl- tạo tinh thể NaCl.xH2O, làm giảm khả năng tan hoà tan của Cl2.

Bài 24: Cho thí nghiệm Clo tác dụng với kim loại đồng nhƣ hình vẽ: Dây đồng Bìa cứng

Dây đồng

Khí Cl2

49

1. Viết phƣơng trình phản ứng và giải thích thí nghiệm.

2. Tại sao phải nung dây đỏ dây đồng trƣớc khi cho phản ứng.

3. Thí nghiệm này có nhất thiết phải dùng khí clo khô không? Tại sao phải thu vào lọ khô.

Hướng dẫn: 1. Phƣơng trình phản ứng: t Cu + Cl2   CuCl2 o

Có dung dịch màu xanh tạo thành.

2. Phản ứng này cần nhiệt, nung nóng thì mới tạo ra muối.

3. Thí nghiệm nhất thiết phải dùng lọ khô, vì khi Clo ẩm thì Clo sẽ hoà tan trong nƣớc theo phƣơng trình:   HCl + HClO Cl2 + H2O  

Bài 25: Cho thí nghiệm so sánh hoạt động hoá học giữa clo, brom, iot.

Bóp mạnh quả bóp cao su của ống nghiệm chứa dung dịch HCl đặc vào ống nghiệm chứa KMnO4 rắn. Hơ nhẹ ngọn lửa đèn cồn chỗ có miếng bông tẩm dung dịch KI nhƣ hình vẽ sau:

HCl đặc

Bông tẩm dd KBr

Bông tẩm dd KI

KMnO4 NaOH

1.Nêu hiện tƣợng xảy ra trong ống hình trụ.

2.Nhận xét và rút ra kết luận và cho biết vai trò của dung dịch NaOH đặc.

50

Hướng dẫn: 1. Sau một thời gian ngắn, ở đoạn thứ nhất của ống hình trụ xuất hiện màu vàng lục của khí clo, đoạn thứ hai có màu nâu của brom.

2. Không tẩm quá nhiều dung dịch KBr và KI vào các núm bông để tránh hiện tƣợng dung dịch còn dƣ chảy theo thành ống thủy tinh hình trụ.

- Các núm bông phải đƣợc đặt vừa khít trong ống thủy tinh sao cho các khí clo, brom mới xuất hiện không dễ dàng lọt qua đƣợc.

- Các đầu ống dẫn khí đƣợc nhúng trong dung dịch chứa trong ống nghiệm có nhánh và cốc thủy tinh chỉ thấp hơn mặt dung dịch từ 3 đến 5mm.

- Dung dịch NaOH đặc chứa trong cốc thủy tinh dùng hoà tan lƣợng halogen còn dƣ để tránh độc hại cho giáo viên và học sinh.

Bài 26: Cho hình vẽ mô tả thí nghiệm ngƣời ta dẫn khí clo mới điều chế từ MnO2 rắn với dung dịch HCl đậm đặc vào ống hình trụ có đặt một miếng giấy mầu.

Khoá K Cl2

Giấy màu Dd H2SO4

Nếu đóng khoá K thì miếng giấy màu không mất màu, còn nếu mở khoá K thì miếng giấy màu mất màu. Giải thích hiện tƣợng của thí nghiệm.

Hướng dẫn: Dựa vào nguyên tắc của bình ta xem xét khí clo sau khi điều chế đi nhƣ thế nào. Nếu ta đóng khoá K thì khí clo ẩm sẽ đi qua dung dịch H2SO4 đặc qua 51

đây thì hơi nƣớc sẽ bị giữ lại, clo khô thì không có khả năng mất màu giấy màu.

Nếu mở khoá K thì khí clo đi qua khoá K, do trong khí còn có hơi nƣớc nên sẽ có phản ứng:   HCl + HClO Cl2 + H2O  

Mà HClO là một chất có tính oxi hoá mạnh, có khả năng tẩy màu nên làm giấy màu bị mất màu.

3.2. Hệ thống bài tập về chƣơng Oxi – Lƣu huỳnh 3.2.1. Mức độ nhận biết.

Bài 1: Ngƣời ta sử dụng sơ đồ sau đây để điều chế khí oxi trong PTN: (2)

(3)

(1)

(4)

Hãy cho biết (1), (2), (3), (4) lần lƣợt là những chất nào. Chọn đáp án đúng?

A. MnO2, H2O, O2, H2O2.

B. MnO2, H2O2, O2, H2O.

C. MnO2, HCl, O2, NaCl.

D. MnO2, HCl, O2, H2O2.

52

Bài 2: Cho hình vẽ mô tả thí nghiệm oxi tác dụng với natri.

Bìa cứng O2 Na

Cát

Hãy sắp xếp theo thứ tự hợp lý các thao tác khi làm thí nghiệm trên.

1. Đốt cháy natri trên ngọn lửa đèn cồn.

2. Cho 1 lƣợng nhỏ natri bằng hạt ngô vào muỗng lấy hoá chất.

3. Mở nắp lọ oxi.

4. Đƣa nhanh muỗng có natri đang cháy vào lọ đựng khí oxi có sẵn một lớp cát.

5. Khi cháy xong đậy nắp lọ lại.

6. Quan sát hiện tƣợng.

A. 1, 2, 3, 4, 5, 6.

B. 2, 1, 3, 4, 5, 6.

C. 2 ,1, 4, 3, 5, 6.

D. 2, 1, 3, 4, 6, 5.

Bài 3: Cho hình vẽ mô tả quá

Dung dịch X

trình điều chế khí SO2 trong phòng thí nghiệm từ dung dịch X và chất rắn Y:

Chất rắn Y

Dung dịch X và chất rắn Y trong

Lưới amiăng

thí nghiệm trên lần lƣợt là:

Bông tẩm dd NaOH

Khí SO2

53

A. H2SO4, Na2SO3

B. H2SO4, NaCl

C. HCl, Na2SO4

D. H2SO3, KCl

Bài 4: Cho hình vẽ mô tả quá trình điều chế khí Z trong phòng thí nghiệm nhƣ sau: Dung dịch X

Chất rắn Y Lưới amiăng

Bông tẩm dd NaOH

Khí Z

Khí Z đƣợc điều chế trong hình vẽ trên là khí nào?

A. CO2

B. SO2

C. Cl2

Bài 5: Cho thí nghiệm

bông tẩm xút

Dd H2SO4 98%

đinh sắt

Phƣơng trình phản ứng đúng của thí nghiệm trên là

 Fe2 (SO4 )3 + 3SO2 + 6H2O A. 2Fe + 6H2SO4   Fe2 (SO4 )3 + 3H2 B. 2Fe + 3H2SO4  54

D. O2

 FeSO4 + H2 C. Fe + H2SO4   Fe2 (SO4 )3 + FeSO4 + 4H2 D. 3Fe + 4H2SO4  Bài 6: Cho hình vẽ mô tả thí nghiệm oxi tác dụng với natri:

Bìa cứng

Na O2

Nước + Phenolphtalein

Sau khi phản ứng kết thúc, dung dịch sau phản ứng có màu gì?

A. Màu xanh.

B. Màu hồng.

C. Màu tím.

D. Không màu.

Bài 7: Cho hình vẽ mô tả thí nghiệm điều chế khí oxi trong PTN: KMnO4

Bông

O2

H2O

Sản phẩm tạo thành trong thí nghiệm trên là: A. KMnO4, MnO2, O2.

B. K2MnO4, MnO2, O2.

C. MnO2, O2, H2O.

D. K2MnO4, Mn2O7, O2

55

Bài 8: Cho hình vẽ: Bìa cứng

1

2

Mẩu que diêm

3

Điền tên đúng cho các kí hiệu 1, 2, 3 đã cho: A. 1: dây sắt, 2: khí oxi, 3: lớp nƣớc B. 1: mẩu than, 2: khí oxi, 3: lớp nƣớc C. 1: khí oxi, 2: dây sắt, 3: lớp nƣớc D. 1: lớp nƣớc, 2: khí oxi, 3: dây sắt 3.2.2. Mức độ thông hiểu Bài 9: Cho thí nghiệm nhƣ hình vẽ:

SO2

Khoá K

H2O có pha quỳ tím

Khi mở khoá K, hiện tƣợng quan sát đƣợc là: A. Nƣớc không màu phun vào trong bình cầu.

B. Nƣớc có màu xanh phun vào bình cầu.

C. Nƣớc có màu hồng phun vào bình cầu.

56

D. Không có hiện tƣợng gì xảy ra.

Bài 10: Cho hình vẽ mô tả thí nghiệm điều chế khí X trong phòng thí nghiệm nhƣ sau: Chất rắn

Khí X

H2O

Hình vẽ trên mô tả phản ứng nào sau đây: t A. 2Cu(NO3 )2   2CuO + 4NO2 + O2 o

t B. 2NH4Cl + CaO   2NH3  + CaCl2 + H2O o

xt:MnO   2KCl + 3O2  C. 2KClO3  2

D. Cả A và B Bài 11: Cho thí nghiệm nhƣ hình vẽ:

BaCl2

Hiện tƣợng xảy ra khi nhỏ vài giọt BaCl2 vào ống nghiệm là A. Có kết tủa vàng tạo ra.

HNO3 đặc

B. Có kết tủa trắng tạo ra.

Bột S

C. Có kết tủa đen tạo ra D. Không có hiện tƣợng gì

57

Bài 12: Cho phản ứng giữa Lƣu huỳnh với Hiđro nhƣ hình vẽ sau, trong đó ống nghiệm 1 tạo ra H2, ống nghiệm 2 dùng để nhận biết sản phẩm trong ống.

S bột H2

(1)

(2) H2SO4

Pb(NO3)2

Zn

Hãy cho biết hiện tƣợng quan sát đƣợc trong ống nghiệm 2 là: A. Dung dịch chuyển sang màu vàng do S tan trong nƣớc.

B. Có kết tủa trắng của PbS. C. Có kết tủa đen của PbS. D. Có kết tủa trắng và dung dịch màu vàng xuất hiện Bài 13: Cho thí nghiệm nhƣ hình vẽ sau: S bột H2

(1)

(2) H2SO4

Pb(NO3)2

Zn

Phản ứng xảy ra trong ống nghiệm nằm ngang là:  H2S A. H2 + S 

 ZnSO4 + H2 B. Zn + H2SO4 

 PbS  + 2HNO3 D. 2HCl + Pb(NO3 )2   PbCl2 + 2HNO3 C. H2S + Pb(NO3 )2 

58

Bài 14: Cho thí nghiệm oxi tác dụng với photpho nhƣ hình vẽ

P đỏ

Bìa cứng Quỳ tím

P cháy

Nước

Oxi

Khi cho nƣớc vào bình eclen, đƣa mẩu quỳ tím vào bình thì quỳ tím A. Chuyển sang màu hồng.

B. Chuyển sang màu xanh.

C. Bị mất màu.

D. Không hiện tƣợng

Bài 15: Cho hình vẽ mô tả thí nghiệm điều chế khí Z từ dung dịch X và chất rắn Y: Dung dịch X

Chất rắn Y Lưới amiăng

Khí Z

Hình vẽ trên minh hoạ cho phản ứng nào sau đây?

 ZnSO4 + H2 A. Zn + H2SO4 (l)   NaCl + NH3 + H2O B. NaOH + NH4Cl(r)   Ca(OH)2 + C2 H2 C. CaC2 + 2H2O  59

 Na 2SO4 + SO2 + H2O D. H2SO4 + Na 2SO3  Bài 16: Lƣu huỳnh đioxit có thể tham gia những phản ứng sau:

Dd SO2

Dd SO2

Dd H2S

Dd Br2 (1)

(2)

Câu nào sau đây diễn tả không đúng tính chất của các chất trong những thí nghiệm trên?

A. Phản ứng 1: SO2 là chất khử, Br2 là chất oxi hoá B. Phản ứng 2: SO2 là chất oxi hoá, H2S là chất khử C. Phản ứng 2: SO2 vừa là chất khử, vừa là chất oxi hoá D. Phản ứng 1: Br2 là chất oxi hoá, phản ứng 2: H2S là chất khử Bài 17: Cho hình vẽ sau: Dd H2SO4 đặc

Na2SO3 (tt) Lưới amiăng

Dd Br2

Cho biết phản ứng nào xáy ra trong bình cầu:

60

 2HBr + H2SO4 A. SO2 + Br 2 + 2H2O   Na 2SO4 + SO2 + H2O B. Na 2SO3 + H2SO4   2SO3 C. 2SO2 + O2   Na 2SO4 + 2HBr D. Na 2SO3 + Br2 + H2O  Bài 18: Cho phản ứng của oxi với sắt nhƣ hình vẽ sau:

Bìa cứng Dây sắt

O2 Mẩu que diêm

H2O

Vai trò của lớp nƣớc ở đáy bình là: A. Giúp cho phản ứng của sắt với oxi xảy ra dễ dàng hơn B. Hoà tan oxi để phản ứng với sắt trong nƣớc C. Tránh vỡ bình vì phản ứng toả nhiệt mạnh D. Cả 3 vai trò trên Bài 19: Cho thí nghiệm lƣu huỳnh tác dụng với oxi nhƣ sau:

O2

S

H2O

61

Nếu không có quỳ tím thì có thể dùng những chất nào dƣới đây để nhận ra sản phẩm cháy của lƣu huỳnh?

A. Dung dịch nƣớc brom

B. Dung dịch KMnO4

C. Cánh hoa hồng

D. Cả 3 chất trên

Bài 20: Một học sinh pha loãng dung dịch H2SO4 đặc nhƣ sau:

Dd H2SO4 đặc

H2O

Sau khi pha loãng, sờ tay vào ống nghiệm thì thấy nóng lên. Hiện tƣợng trên đƣợc giải thích là: A. Axit tan nhiều trong nƣớc.

B. Axit tan trong nƣớc và thu nhiệt.

C. Axit tan trong nƣớc và toả nhiệt.

D. Axit hấp thụ nƣớc nên toả nhiệt.

Bài 21: Cho hình vẽ:

HCl

FeS

62

Đốt cháy khí thoát ra trong điều kiện thiếu oxi thì phƣơng trình phản ứng nào đúng?

 2S + 2H2O A. 2H2S + O2   2SO2 + 2H2O B. 2H2S + 3O2   SO2 C. S + O2   Fe3O4 D. 3Fe + 2O2  3.2.3. Mức độ vận dụng Bài 22: Cho hình vẽ mô tả cách điều chế và nhận biết khí hiđro sunfua.

Dd HCl đặc

Giấy tẩm dd Pb(NO3)2

Giấy tẩm dd CuSO4

FeS

1. Viết PTHH của phản ứng điều chế khí hiđro sunfua.

2. Nêu hiện tƣợng xảy ra của TN đó, giải thích và viết PTHH của phản ứng.

3. Có thể thay dd HCl đặc bằng dung dịch H2SO4 đặc hay HNO3 đƣợc không? Giải thích?

4. Trong tự nhiên khí H2S có trong một số nƣớc suối, trong tia núi lửa và bốc ra từ xác chết của ngƣời và động vật, nhƣng vì sao lại không có sự tích tụ này trong không khí?

Hướng dẫn:  FeCl2 + H2S. 1. FeS + 2HCl đặc 

63

2. Hiện tƣợng: Khi cho dd HCl đặc vào ống nghiệm chứa FeS có khí H2S thoát ra tác dụng với dd Pb(NO3)2 và CuSO4 tạo kết tủa màu đen (PbS và CuS) nên ta thấy 2 miếng giấy tẩm có màu đen.

PTHH: H 2S + Pb(NO3 )2   PbS  + 2HNO3 H 2S + CuSO4   CuS  + H 2SO4

3. Do H2S có tính khử mạnh, nếu dùng H2SO4 đặc hay HNO3 là những chất oxi hóa mạnh thì những chất này sẽ tiếp tục oxi hóa H2S. Nếu dùng H2SO4 đặc hay HNO3: H2S + 3H2SO4   4SO2 + 4H2O H2S + 8HNO3   4NO2 + H2SO4 + 4H2O 4. Có nhiều nguồn phát sinh ra H2S nhƣ là xác động vật, cống rãnh, nhà máy…nhƣng chúng ta không bị ngộ độc vì chúng ít tích tụ trong tự nhiên vì H2S là một chất khử mạnh nó có thể tác dụng với oxi trong không khí.

2H2S + O2(KK)   2S  + 2H2O Bài 23: Thí nghiệm mô tả cách điều chế và nghiên cứu tính khử của H2S

HCl

Dd Br2

FeS

1. Nêu hiện tƣợng của ống nghiệm chứa Br2? Viết PTHH của phản ứng.

2. Có thể thay dd Brom bằng dd nào? Viết PTHH của phản ứng.

64

Hướng dẫn: 1. Dd Brom chứa trong ống nghiệm dần mất màu

4Br2 + H2S + 4H2O   H2SO4 + 8HBr 2. Có thể thay dd Bom bằng dd KMnO4/H2SO4, dd thuốc tím mất màu và có kết tủa.

5H2S + 2KMnO4 + 3H2SO4   2MnSO4 + 5S  + K 2SO4 + 8H2O Bài 24: Cho thí nghiệm nhƣ hình vẽ

200 ml Dd SO2 1M

250ml Dd NaOH 1M

1. Viết phƣơng trình hoá học của các phản ứng có thể xảy ra?

2. Tính khối lƣợng muối tạo thành sau phản ứng?

Hướng dẫn: 1. PTHH của các phản ứng: SO2 + NaOH   NaHSO3 SO2 + 2NaOH   Na 2SO3 + H 2 O

2. n NaOH = 0,25.1 = 0,25 mol Xét tỉ lệ: n NaOH 0,25 =  1,25 n SO2 0,2

Xảy ra 2 PT: 65

SO 2 + NaOH   NaHSO3 x

x

 

x

(mol)

SO 2 + 2NaOH   Na 2SO3 + H 2 O y

2y

 

y

(mol)

 x + y = 0,2  x = 0,15 mol    x + 2y = 0,25  y = 0,05 mol  m NaHSO3 = 0,15.104 = 15,6 g ; m Na 2SO3 = 0,05.126 = 6,3 g

Bài 25: Cho hình vẽ mô tả thí nghiệm điều chế oxi trong PTN. KMnO4

Bông

O2

H2O

Vì sao trong thí nghiệm trên, ngƣời ta phải tháo ống dẫn khí ra khỏi ống nghiệm rồi mới tắt đèn cồn?

Hướng dẫn: Khi ngừng thu khí phải tháo rời ống nghiệm rồi mới tắt đèn cồn để tránh hiện tƣợng nƣớc tràn vào ống nghiệm khi ngừng đun.

Bài 26: Cho thí nghiệm nhƣ hình vẽ: Khoá K S H2

H2S

Dd Pb(NO3)2

H2O

66

Mở khoá K để H2 từ bình điều chế khí đẩy không khí ra khỏi ống thuỷ tinh. Khoảng một phút sau, dùng đèn cồn hơ nhẹ dọc theo ống thuỷ tinh, rồi tập trung ngọn lửa vào chỗ S. Nêu hiện tƣợng xảy ra trong ống thuỷ tinh, trong ống nghiệm có nhánh, cốc nƣớc và giải thích.

Hướng dẫn: Trong ống thuỷ tinh lƣu huỳnh nóng chảy và tác dụng với hiđro tạo thành khói trắng, đó là hiđro sunfua.

PTHH:

H2 + S   H2S Dung dịch trong ống nghiệm có nhánh chuyển dần từ không màu sang màu đen, do tạo thành chì sunfua.

 PbS  + 2HNO3 PTHH: H2S + Pb(NO3 )2  Lƣợng H2S còn dƣ chuyển sang cốc thuỷ tinh và hoà tan trong nƣớc, đảm bảo an toàn.

Bài 27: Cho hình vẽ mô tả thí nghiệm: Bông tẩm dd NaOH và phenolphtalein

(1)

H2SO4 loãng

(2)

Cu

H2SO4 đặc

Cu

1. Nêu hiện tƣợng xảy ra ở 2 ống nghiệm?

2. Thí nghiệm nào dùng để nghiên cứu tính chất hoá học của axit H2SO4.

3. Vai trò của bông tẩm dung dịch NaOH là gì?

67

Hướng dẫn: 1. Hiện tƣợng: ống nghiệm (1) không hiện tƣợng, ống nghiệm (2) có sủi bọt khí. Bông tẩm dung dịch ở ống (1) không bị đổi màu hồng, bông tẩm dd ở ống (2) bị chuyển sang không màu do SO2 tác dụng với NaOH. PTHH: Cu + 2H2SO4 (đặc)   CuSO4 + SO2 + 2H2O 2. Thí nghiệm trên dùng để nghiên cứu tính oxi hóa mạnh của axit H2SO4 đặc và phản ứng của axit H2SO4 loãng với kim loại (H2SO4 chỉ tác dụng với các kim loại đứng sau H2 trong dãy hoạt động hóa học.

3. Bông tẩm NaOH để ngăn không cho SO2 ra ngoài.

Bài 28: Cho hình vẽ: H2 O2

Dd A

1. Nếu dung dịch A chứa KMnO4 và H2SO4, khi nhỏ dung dịch H2O2 vào sẽ có hiện tƣợng gì xảy ra? Giải thích, viết PTHH của phản ứng và cho biết vai trò của H2O2 trong phản ứng.

2. Nếu dung dịch A là KI thì sau khi nhỏ vài giọt H2O2, cần thêm hoá chất nào vào dung dịch A để nhận biết sản phẩm sinh ra của phản ứng (thêm quỳ tím hoặc dung dịch phenolphtalein hoặc hồ tinh bột). Giải thích, viết PTHH và cho biết vai trò của H2O2 trong phản ứng.

Hướng dẫn: 1. Nếu dd A chứa KMnO4 và H2SO4 thì có khí bay lên và dung dịch thuốc tím bị mất màu.

68

2KMnO4 + 3H2SO4 + 5H2O2   K 2SO4 + 2MnSO4 + 8H2O + 5O2 H2O2 đóng vai trò là chất khử.

 I2 + KOH 2. PTHH: H2O2 + 2KI  Cho hồ tinh bột vào dung dịch iot sẽ thấy xuất hiện màu xanh. Đun nóng, màu xanh biến mất, để nguội lại hiện ra.

H2O2 đóng vai trò chất oxi hoá.

Bài 29: Cho hình vẽ mô tả thí nghiệm điều chế oxi trong PTN:

KMnO4

Bông

O2

H2O

1. Phƣơng pháp thu khí ở trên dựa vào tính chất nào của oxi?

2. Nếu khí oxi có lẫn hơi nƣớc, có thể sử dụng chất nào sau đây để làm khô khí oxi?

A. H2SO4 đặc.

B. Al2O3.

C. Dd Ca(OH)2.

D. Dd HCl đặc.

3. Nếu các chất KMnO4 và KClO3 có khối lƣợng bằng nhau thì chất nào điều chế đƣợc nhiều oxi hơn. Giải thích bằng tính toán trên PTHH. Hƣớng dẫn: 1. Phƣơng pháp thu khí trên là phƣơng pháp đẩy nƣớc do oxi ít tan trong nƣớc.

2. A 3.Giả sử 2 chất có khối lƣợng bằng nhau là m (gam) 69

t  K2MnO4 + MnO2 + O2 (1) 2KMnO4  o

m 316

m 158 t 2KClO3   2KCl + 3O2 (2) o

m 122,5

3m 245

So sánh khối lƣợng O2 tạo ra ở (1) và (2) thì thấy

3m 245

>

m 316

Do đó nếu cùng khối lƣợng thì KClO3 tạo ra nhiều oxi hơn.

70

KẾT LUẬN Đối chiếu với mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài, chúng tôi đã giải quyết đƣợc những vấn đề lí luận và thực tiễn sau: - Nghiên cứu một số vấn đề về phƣơng tiện trực quan: khái niệm, phân loại, vai trò và việc sử dụng phƣơng tiện trực quan trong dạy học.

- Tìm hiểu một số vấn đề về bài tập hoá học: định nghĩa, phân loại, tác dụng của BTHH, việc sử dụng và phƣơng hƣớng xây dựng bài tập hoá học mới.

- Nghiên cứu về khái niệm, phân loại, vai trò của việc sử dụng bài tập có hình vẽ trong dạy học hoá học.

- Đƣa ra 9 nguyên tắc xây dựng bài tập có hình vẽ: phải góp phần thực hiện mục tiêu môn học, phải bám sát nội dung bài học, đảm bảo tính chính xác, khoa học, đảm bảo tính đa dạng, tính hệ thống, đảm bảo tính vừa sức, phải củng cố kiến thức cho HS, đảm bảo tính sƣ phạm, các hình vẽ theo quy chuẩn, có tính thẩm mĩ, có đƣờng nét cân đối, hài hoà, phải phát huy tính tích cực nhận thức, năng lực vận dụng sáng tạo của HS. - Quy trình xây dựng hệ thống BTHH gồm 5 bƣớc: + Xác định cấu trúc hệ thống bài tập + Phân tích mục tiêu dạy học + Thu thập thông tin để xây dựng hệ thống BTHH + Tiến hành soạn thảo + Lấy ý kiến của đồng nghiệp và chỉnh sửa - Tìm hiểu công dụng, các bƣớc của phần mềm Edraw Max, vẽ các hình vẽ đảm bảo đúng quy chuẩn bằng Edraw Max sau đó xuất sang Word.

- Nghiên cứu kĩ kiến thức trọng tâm chƣơng nhóm halogen và chƣơng oxi – lƣu huỳnh.

- Nêu đƣợc các mức yêu cầu cần đạt cho mỗi mức độ với các nội dung kiến thức cụ thể.

71

- Xây dựng đƣợc hệ thống 94 bài tập có sử dụng hình vẽ thiết kế bằng phần mềm Edraw Max của 2 chƣơng nhóm halogen và oxi – lƣu huỳnh.

- Các bài đƣợc phân dạng theo mức độ từ dễ đến khó bao gồm 3 mức độ: Nhận biết, thông hiểu, vận dụng trong đó có mức độ nhận biết có 28 bài, mức độ thông hiểu có 37 bài, mức độ vận dụng có 29 bài và phân tích đƣợc hƣớng làm các bài tập. Các bài tập phù hợp với từng đối tƣợng HS, giúp HS vận dụng kiến thức để giải các bài toán, kiến thức đƣợc phát triển và củng cố vững chắc, giúp HS thích thú, khắc sâu kiến thức, vận dụng kiến thức để giải thích các hiện tƣợng tự nhiên.

72

TÀI LIỆU THAM KHẢO [1]. Trịnh Văn Biều (2002), Lí luận dạy học hoá học, ĐHSP thành phố Hồ Chí Minh.

[2]. Trịnh Văn Biều (2003), Các phương pháp dạy học hiệu quả, ĐHSP thành phố Hồ Chí Minh.

[3]. Bộ giáo dục và đào tạo (2010), Sách giáo khoa Hoá học 10 cơ bản, NXB Giáo dục.

[4]. Bộ giáo dục và đào tạo (2008), Sách giáo viên Hoá học 10 cơ bản, NXB Giáo dục Hà Nội.

[5]. Nguyễn Cƣơng (CB) (2008), Thí nghiệm thực hành phương pháp dạy học hoá học – phương pháp dạy học hoá học tập 3, NXB Đại học Sƣ phạm.

[6]. Tô Xuân Giáp (1997), Phương tiện dạy học, NXB Giáo dục.

[7]. Đặng Thị Oanh – Nguyễn Thị Sửu (2014), Phương pháp dạy học môn Hoá học ở trường phổ thông, NXB Đại học Sƣ phạm.

[8]. Nguyễn Thị Sửu, Hoàng Văn Côi (2008), Thí nghiệm hoá học ở trường phổ thông, NXB khoa học và kỹ thuật Hà Nội.

[9]. Đặng Xuân Thƣ, Lê Kim Long (2009), Ôn tập hoá học 10, NXB Giáo dục.

[10]. Nguyễn Xuân Trƣờng (2003), Bài tập hoá học ở trường phổ thông, NXB Đại học Sƣ phạm.

[11]. PGS. TS. Nguyễn Xuân Trƣờng (2006), Sử dụng bài tập trong dạy học hoá học ở trường phổ thông, NXB Đại học Sƣ phạm.

[12]. PGS. TS. Nguyễn Xuân Trƣờng (2010), Phương pháp dạy học hoá học ở trường phổ thông, NXB Giáo dục Việt Nam. [13]. PGS. TS. Nguyễn Xuân Trƣờng – ThS. Quách Văn Long (2011), Ôn tập kiến thức và luyện giải nhanh bài tập trắc nghiệm hoá học THPT – Hoá vô cơ, NXB Hà Nội.

[14]. Thái Duy Tuyên (2007), Phương pháp dạy học truyền thống và đổi mới, NXB Giáo dục.

73

74

PHỤ LỤC Hệ thống bài tập chƣơng nhóm halogen Mức độ nhận biết Bài 1: Cho hình vẽ mô tả thí nghiệm điều chế và thu khí clo trong phòng thí nghiệm nhƣ sau: Dd HCl đặc

Cl2

Cl2

Cl2

MnO2

Bông tẩm dd NaOH H2SO4 đặc

NaCl

Cl2 khô

Vai trò của dung dịch NaCl là: A. Hòa tan khí clo.

B. Giữ khí SO2.

C. Giữ lại hơi nƣớc.

D. Giữ lại khí HCl.

Bài 2: Thử tính tan của khí X bằng cách úp ngƣợc bình đựng khí vào chậu nƣớc có pha sẵn vài giọt dung dịch quỳ tím.

Khí X

H2O có pha quỳ tím

Khí X là: A. NH3

B. O2

C. HCl

D. F2

Bài 3: Cho hình vẽ mô tả sự điều chế và thu khí clo trong phòng thí nghiệm nhƣ sau:

Dd HCl đặc

Cl2

Cl2

Cl2

MnO2

NaCl

Bông tẩm dd NaOH H2SO4 đặc

Cl2 khô

Vai trò của dung dịch H2SO4 đặc là: A. Giữ lại khí Clo. C. Giữ lại hơi nƣớc.

B. Giữ lại khí HCl. .

D. Cả B và C đều đúng.

Bài 4: Cho hình vẽ điều chế axit clohiđric trong phòng thí nghiệm.

Nếu sau phản ứng tạo muối axit và axit clohiđric thì nhiệt độ của phản ứng là: HCl

H2SO4

Bông

NaCl

H2O

A. to < 400oC. C. to > 250oC

B. to < 250oC. D. to > 400oC.

.

Bài 5: Hình vẽ sau mô tả thí nghiệm điều chế khí clo trong phòng thí nghiệm.

Dd HCl đặc

Cl2

Cl2

Cl2

MnO2

NaCl

Bông tẩm dd NaOH H2SO4 đặc

Cl2

Phát biểu đúng về thí nghiệm trên là: A. Bình 1 có tác dụng giữ khí HCl, bình 2 có tác dụng giữ hơi nƣớc, eclen thu đƣợc dung dịch nƣớc clo.

B. Bình 1 có tác dụng giữ khí HCl, bình 2 có tác dụng giữ hơi nƣớc, eclen thu đƣợc khí clo khô.

C. Bình 1 có tác dụng giữ hơi nƣớc, bình 2 có tác dụng giữ khí HCl, eclen thu đƣợc dung dịch nƣớc clo.

D. Bình 1 có tác dụng giữ hơi nƣớc, bình 2 có tác dụng giữ khí HCl, eclen thu đƣợc khí clo khô có lẫn SO2.

Bài 6: Cho thí nghiệm AgNO3 tác dụng với NaCl nhƣ hình vẽ: Dd AgNO3

NaCl

Kết tủa tạo ra trong phản ứng có màu gì?

A. Màu vàng.

B. Màu đỏ nâu.

C. Màu vàng nhạt.

D. Màu trắng.

Mức độ thông hiểu Bài 7: Hình vẽ sau mô tả thí nghiệm về tính tan của khí HCl trong nƣớc.

HCl

H2O có pha quỳ tím

Pha thêm quỳ tím vào nƣớc có tác dụng A. tạo ra áp lực nƣớc lớn hơn, đẩy nƣớc phun thành tia trong bình đựng HCl. B. nhận ra nƣớc tạo thành trong lọ đựng khí HCl. C. làm tăng độ hoà tan của HCl vào nƣớc.

D. chứng tỏ dung dịch tạo thành do HCl tan vào nƣớc và tạo thành dung dịch axit.

Bài 8: Hình vẽ sau mô tả thí nghiệm điều chế khí clo trong phòng thí nghiệm.

Dd HCl đặc

Cl2

Cl2

Cl2

MnO2

Bông tẩm dd NaOH H2SO4 đặc

NaCl

Cl2

Phát biểu nào sau đây không đúng: A. Dung dịch H2SO4 đặc có vai trò hút nƣớc, dung dịch NaCl có tác dụng giữ lại HCl khí.

B. Khí Clo thu đƣợc trong bình eclen là khí Clo khô.

C. Thay đổi vị trí của bình đựng dung dịch NaCl và dung dịch H 2SO4 đặc cho nhau không làm ảnh hƣởng đến thành phần khí clo thu đƣợc trong bình eclen.

D. Có thể thay MnO2 bằng KMnO4 hoặc KClO3.

Bài 9: Hình vẽ dƣới đây mô tả thí nghiệm điều chế khí hiđro halogenua: H2SO4 đặc

NaX

Bông tẩm dd NaOH

HX

Hai hiđro halogenua (HX) có thể điều chế theo sơ đồ trên là: A. HCl và HBr.

B. HF và HCl.

C. HF và HI.

D. HBr và HI.

Bài 10: Cho thí nghiệm so sánh tính khử của các ion halogen:

Dd FeCl3

Dd FeCl3

Dd KI

Dd NaBr

(2)

(1)

Hiện tƣợng xảy ra trong 2 ống nghiệm trên là: A. Ống nghiệm (1) dung dịch không màu, ống nghiệm (2) dung dịch có lục nhạt.

B. Ống nghiệm (2) dung dịch không màu, ống nghiệm (1) dung dịch có lục nhạt.

C. Ống nghiệm (1) dung dịch màu nâu đỏ, ống nghiệm (2) dung dịch có lục nhạt.

D. Ống nghiệm (1) dung dịch lục nhạt, ống nghiệm (2) dung dịch có màu nâu đỏ.

Bài 11:Ngƣời ta thu khí clo trong phòng thí nghiệm theo hình vẽ sau: Dd HCl đặc

Cl2

Cl2

Cl2

MnO2

NaCl

Vì sao có thể thu khí clo theo hình vẽ trên?

Bông tẩm dd NaOH H2SO4 đặc

Cl2 khô

A. Khí clo nặng hơn không khí và không tác dụng với không khí ở nhiệt độ thƣờng.

B. Khí clo nhẹ hơn không khí và không tác dụng với không khí ở nhiệt độ thƣờng.

C. Khí clo không tác dụng với không khí ở nhiệt độ thƣờng.

D. Khí clo ít tan trong nƣớc.

Mức độ vận dụng Bài 12: Cho thí nghiệm nhƣ hình vẽ: Dd chứa 1g HBr

Quỳ tím

Dd chứa 1g NaOH

Khi nhúng giấy quỳ tím vào dung dịch thu đƣợc thì giấy quỳ chuyển sang màu nào?

Hƣớng dẫn: Tính số mol của HBr và NaOH thì thấy nNaOH > nHCl nên sau phản ứng có môi trƣờng bazơ.

Bài 13: Cho thí nghiệm nhƣ hình vẽ:

Dd HCl đặc

X

X

X

MnO2 H2SO4 đặc

NaCl

25,4 g I2 Dd NaI

Tính khối lƣợng HCl bị oxi hoá bới MnO2?

Hướng dẫn: Phƣơng trình hoá học của phản ứng: Cl2 + 2NaI   2NaCl + I 2 0,05

 

0,05 (mol)

4HCl + MnO 2   MnCl2 + Cl2 + 2H 2O 0,05.4   0,05  m HCl = 0,05.4.36,5 = 7,3 g

(mol)

Bài 14: Cho hình vẽ: Giấy màu

Khí Cl2

Khí Cl2

H2O

H2SO4 đặc

(1)

(2)

1. Hãy cho biết hiện tƣợng gì sẽ xảy ra đối với mảnh giấy màu trong 2 ống nghiệm? Giải thích và viết PTHH (nếu có)?

2. Hình vẽ trên mô tả thí nghiệm nghiên cứu tính chất hoá học nào của khí clo.

Hướng dẫn: 1. Giấy màu trong ống (2) bị mất màu nhanh chóng.

Chú ý: Giấy màu trong ống (2) có nhúng nƣớc ẩm thì mất màu cáng nhanh.

Giấy màu trong ống (1) để lâu cũng bị mất màu.

2. Nghiên cứu tính tẩy màu của khí clo ẩm.

Bài 15: Cho hình vẽ mô tả thí nghiệm khí H2 cháy trong khí Cl2 nhƣ sau: Khoá A

Khoá K

Khí H2

Khí Cl2

Dd NaOH và phenolphtalein

Khi phản ứng kết thúc, đóng khoá A và mở khoá K sẽ có hiện tƣợng gì xảy ra? Giải thích và viết PTHH của phản ứng (nếu có).

Hướng dẫn: Dd NaOH + phenolphtalein có màu hồng. Khi kết thúc phản ứng, đóng khoá A và mở khoá K thì dung dịch trong cốc tràn vào bình, dung dịch bị mất màu để nhận ra HCl tạo ra.

Bài 16: Cho thí nghiệm clo tác dụng kim loại đồng nhƣ hình vẽ sau: Dây đồng Dây đồng Bìa cứng Khí Cl2 H2O

Xác định thời điểm cho nƣớc vào bình để đảm bảo kết quả thí nghiệm tốt nhất?

Hướng dẫn: Chỉ cho nƣớc vào bình clo khi bắt đầu tiến hành hơ nóng dây đồng. Không cho nƣớc vào bình quá lâu vì khí clo tan trong nƣớc.

Bài 17: Khí Clo đƣợc điều chế từ MnO2 và HCl đặc thƣờng lẫn HCl và hơi nƣớc, để thu đƣợc khí Clo khô, ngƣời ta lắp các thiết bị nhƣ hình vẽ dƣới đây.

Dd HCl đặc

Cl2

Cl2

Cl2

MnO2

(1)

Bông tẩm dd NaOH

(2)

Cl2

1. Hãy chọn chất nào trong bình (1) và bình (2) trong các chất lỏng sau: dd H2SO4 đặc, H2O, dd NaOH, dd KHCO3, dd K2CO3, dd NaCl bão hoà. Giải thích cách lựa chọn đó?

2. Vì sao lại có khí HCl lẫn trong khí Clo trong quá trình điều chế này?

Hướng dẫn: 1. Bình (1) chọn dd NaCl bão hòa để giữ lại khí HCl, bình (2) chọn dd H2SO4 đặc để giữ lại hơi nƣớc.

2. Khí HCl lẫn trong quá trình điều chế vì dd HCl dùng là đậm đặc, dễ bay hơi nên tách ra khỏi dd tạo khí HCl lẫn vào sản phẩm.

Hệ thống bài tập về chƣơng Oxi – Lƣu huỳnh Mức độ nhận biết

Bài 1: Bộ dụng cụ dƣới đây dùng để điều chế và mô tả tính khử của SO 2 thì dung dịch X có thể là dung dịch nào sau đây?

Dd H2SO4 đặc

Na2SO3 (tt) Lưới amiăng

Dd X

A. Dung dịch axit sunfuric

B. Dung dịch KMnO4

C. Dung dịch NaOH

D. Dung dịch HCl

Bài 2: Cho thí nghiệm nhƣ hình vẽ sau:

(1) H2SO4 đặc

Cu (2) Quỳ tím Nước

H2SO4 trong ống nghiệm 1 đóng vai trò là: A. Chất khử.

B. Chất oxi hoá

C. Vừa là chất khử, vừa là chất oxi hoá.

D. Môi trƣờng

Bài 3: Cho phản ứng của oxi với Na:

Bìa cứng

Na O2

Nước

Hiện tƣợng nào không xuất hiện trong phản ứng: A. Phản ứng toả nhiệt mạnh B. Ngọn lửa màu vàng rực C. Có kết tủa vàng tạo ra D. Na cháy sáng Bài 4: Cho hình vẽ mô tả thí nghiệm pha dung dịch axit X loãng bằng cách rót từ từ dung dịch axit đặc vào nƣớc: Axit đặc

H2O

Hình vẽ trên minh hoạ nguyên tắc pha chế axit nào sau đây?

A. HCl

C. HNO3

B. H3PO4

D. H2SO4

Bài 5: Cho thí nghiệm: Hiện tƣợng quan sát đƣợc là lƣu huỳnh.

A. tan, có khí màu nâu, mùi xốc thoát ra.

HNO3 đặc

B. tan, có khí không màu, mùi xốc thoát ra.

C. nóng chảy và bay hơi có màu vàng.

Bột S

D. không phản ứng.

O3

Bài 6: Cho thí nghiệm Hiện tƣợng quan sát đƣợc là A. Dung dịch có màu tím.

B. Dung dịch có màu xanh.

C. Dung dịch trong suốt.

D. Dung dịch có màu vàng nhạt.

Dd KI + Hồ tinh bột

Mức độ thông hiểu Bài 7: Cho thí nghiệm nhƣ hình vẽ sau: S bột H2

(1)

(2) H2SO4

Zn

Pb(NO3)2

Phản ứng xảy ra trong ống nghiệm 1 là:  H2S A. H2 + S   ZnSO4 + H2 B. Zn + H2SO4 

 PbS  + 2HNO3 C. H2S + Pb(NO3 )2   PbCl2 + 2HNO3 D. 2HCl + Pb(NO3 )2 

Bài 8: Cho thí nghiệm nhƣ hình vẽ sau: S bột H2

(1)

(2) H2SO4

Pb(NO3)2

Zn

Phản ứng xảy ra trong ống nghiệm 2 là:  H2S A. H2 + S   ZnSO4 + H2 B. Zn + H2SO4 

 PbS  + 2HNO3 C. H2S + Pb(NO3 )2   PbCl2 + 2HNO3 D. 2HCl + Pb(NO3 )2 

Bài 9: Cho thí nghiệm nhƣ hình vẽ sau:

(1) H2SO4 đặc

Cu (2) Quỳ tím Nước

Hiện tƣợng xảy ra trong ống nghiệm (1) là: A. Dung dịch từ màu xanh chuyển sang không màu, có bọt khí bay lên.

B. Dung dịch từ không màu chuyển sang màu xanh, có bọt khí bay lên.

C. Dung dịch có màu hồng, có bọt khí bay lên.

D. Dung dịch không màu, không có bọt khí thoát ra.

Bài 10: Cho phản ứng của oxi với Na. Phát biểu nào sau đây không đúng?

A. Na cháy trong oxi khi nung nóng B. Lớp nƣớc để bảo vệ bình thuỷ

Bìa cứng

tinh O2

C. Đƣa ngay mẩu Na rắn vào bình phản ứng

Na

D. Hơ cho Na cháy ngoài không khí

Nước

rồi mới đƣa nhanh vào bình.

Bài 11: Cho thí nghiệm nhƣ hình vẽ Nhận xét nào diễn tả không đúng tính chất của các chất trong chất trong thí nghiệm trên?

Dd SO2

A. Dung dịch KMnO4 bị mất màu B. Số oxi hoá của S thay đổi từ +4 lên +6 trong phản ứng.

C. SO2 là chất oxi hoá D. KMnO4 là chất oxi hoá.

Dd KMnO4

Bài 12: Cho thí nghiệm: Dd H2SO4 đặc

Na2SO3 (tt) Lưới amiăng

Dd Br2

Hiện tƣợng xảy ra trong bình eclen chứa dung dịch Br2 là A. Có kết tủa xuất hiện B. Dung dịch Br2 bị mất màu C. Vừa có kết tủa vừa mất màu dung dịch Br2 D. Không có phản ứng xảy ra Bài 13: Cho thí nghiệm lƣu huỳnh tác dụng với oxi nhƣ sau:

S

O2 H2O

Phát biểu nào sau đây không đúng?

A. Cho quỳ tím vào eclen, quỳ tím chuyển màu hồng.

B. Khi cho lƣu huỳnh đã đốt ngoài không khí vào eclen, lƣu huỳnh cháy sáng, ngọn lửa xanh tím.

C. Có kết tủa tạo ra sau phản ứng.

D. Sau phản ứng tạo axit H2SO3.

Bài 14: Ngƣời ta thu khí oxi khi điều chế trong PTN theo hình vẽ sau là vì: KMnO4

Bông

O2

H2O

A. Oxi nặng hơn không khí

B. Oxi nhẹ hơn không khí

C. Oxi nhẹ hơn nƣớc

D. Oxi rất ít tan trong nƣớc

Bài 15: Ngƣời ta sử dụng bông trong thí nghiệm sau đây có tác dụng gì?

KMnO4

Bông

O2

H2O

Hướng dẫn: Bông có tác dụng ngăn cản sự khuếch tán của KMnO4 sang bình thu khí O2 ảnh hƣởng tới màu sắc của khí oxi.

Bài 16: Cho thí nghiệm

O3

Hiện tƣợng quan sát đƣợc là: A. Dung dịch có màu tím.

B. Dung dịch có màu xanh.

C. Dung dịch trong suốt.

D. Dung dịch có màu vàng nhạt.

Dd KI + Hồ tinh bột

Mức độ vận dụng

Bài 17: Vì sao trong phản ứng điều chế oxi trong phòng thí nghiệm nhƣ hình vẽ sau thì cần lắp ống nghiệm KMnO4 miệng hơi chúc xuống?

KMnO4

Bông

O2

H2O

Hướng dẫn: Ống nghiệm hơi chúc xuống để hơi nƣớc trong quá trình đun nóng KMnO 4 không rơi xuống đáy ống nghiệm làm vỡ ống nghiệm.

Bài 18: Cho thí nghiệm nhƣ hình vẽ: 2,24 lít khí H2S

100 ml Dd KOH 1,6M

Tìm khối lƣợng muối thu đƣợc sau phản ứng?

Hướng dẫn: n H2S = 0,1 mol, n KOH = 0,16mol n KOH = 1,6 n H 2S H 2S + KOH   KHS + H 2O a

a

a

(mol)

H 2S + 2KOH   K 2S + 2H 2O b

2b

b

(mol)

 a+b = 0,1  a = 0,04 mol m KHS = 2,38 g    a+2b = 01,6 b = 0,06 mol  m K 2S = 6,6 g

Vậy khối lƣợng muối là: 2,38 + 6,6 = 9,48 g.

Bài 19: Khi điều chế oxi trong PTN có thể thu khí bằng hai cách sau. Cách nào thu đƣợc oxi tinh khiết hơn, giải thích?

(1)

(2)

Hướng dẫn: Dựa vào tính chất vật lí và hoá học của khí oxi là: - Nặng hơn không khí, không tác dụng với không khí.

- Tan ít trong nƣớc.

Phƣơng pháp 1: oxi thu đƣợc có thể có lẫn các khí có trong không khí (phƣơng pháp đấy không khí).

Phƣơng pháp 2: thu đƣợc oxi tinh khiết (phƣơng pháp đẩy nƣớc).

Bài 20: Cho hình vẽ:

Dd H2 SO4 đặc

H2 O

H2 O (1)

Dd H2 SO4 đặc

(2)

1. Trong 2 hình vẽ trên, hình vẽ nào mô tả cách pha loãng dung dịch H 2SO4 đúng? Giải thích?

2. Hãy nêu cách xử lí khi bị bỏng axit H2SO4 đặc.

Hướng dẫn: 1. Hình vẽ (1) mô tả cách pha loãng dung dịch H2SO4 đúng. Vì H2SO4 tan vô hạn trong nƣớc và toả rất nhiều nhiệt. Nếu ta rót nƣớc vào H 2SO4, nƣớc sôi đột ngột và kéo theo những giọt axit bắn ra xung quang gây nguy hiểm.

2. Cách xử lí khi bị bỏng axit: - Khi hóa chất còn lƣu trên da, cần loại bỏ nguyên nhân gây bỏng bằng cách rửa sạch hóa chất ra khỏi bề mặt da dƣới vòi nƣớc lạnh trong 15 phút trở lên.

Chú ý khi rửa dƣới vòi nƣớc, cần giữ tƣ thế sao cho không để axit chảy vào các vùng khác của cơ thế. Nếu hóa chất gây bỏng ở dạng bột nhƣ vôi, hãy chải sạch nó khỏi da trƣớc khi rửa.

- Không cởi quần áo ngƣời bị bỏng vì nhƣ thế rất dễ gây lột da. Các vùng hóa chất hoặc axit chỉ mới bám vào quần áo thì cần nhẹ nhàng cắt bỏ, không tiếp xúc bằng tay không.

- Che phủ vùng bị bỏng bằng băng gạc khô vô trùng hoặc quần áo sạch.

- Nhanh chóng đƣa nạn nhân đến bệnh viện hoặc gọi cấp cứu ngay.

Bài 21: Cho thí nghiệm nhƣ hình vẽ: Khí H2S

Dd KMnO4 + H2SO4

1. Nêu hiện tƣợng của thí nghiệm trên?

2. Hãy giải thích hiện tƣợng và viết PTHH của các phản ứng.

Hướng dẫn: 1. Màu của thuốc tím bị mất, có kết tủa vàng tạo ra.

2. Mn+7 trong KMnO4 trong môi trƣờng axit bị khử xuống Mn+2 không màu.

H2S là chất khử mạnh nên tạo ra S là chất kết tủa vàng.

2KMnO4 + 3H2SO4 + 5H2S   5S + K2SO4 + MnSO4 + 8H2O

Bài 22: Cho hình vẽ mô tả quá trình điều chế SO2 và nghiên cứu tính chất hoá học của SO2.

Dd X

Khí SO2

Chất rắn Y Lưới amiăng

Bông tẩm dd NaOH

Dd Z

1. X, Y là chất nào?

2. Nếu thí nghiệm trên dùng để nghiên cứu tính khử của SO2 thì dung dịch Z là dung dịch nào?

3. Nếu thí nghiệm trên dùng để nghiên cứu tính oxi hoá của SO 2 thì dung dịch Z là dung dịch nào?

4. Nếu dung dịch trên nghiên cứu tính chất tác dụng với bazơ của SO 2 thì dung dịch Z là dung dịch nào?

Hướng dẫn: 1. Y là dung dịch H2SO4, X là muối Na2SO3.

2. Z là chất oxi hóa. Vd nhƣ dung dịch Br2, dd KMnO4...

3. Z là chất khử nhƣ dung dịch H2S. 3. Z là dung dịch bazơ nhƣ NaOH.