XÂY DỰNG CÁC BÀI HƯỚNG DẪN THÍ NGHIỆM (TN) THỰC HÀNH THUỘC CHƯƠNG I:” CHUYỂN HÓA VẬT CHẤT

LUẬN VĂN SIÊU CẤP CHANNEL

vectorstock.com/21693862

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection XÂY DỰNG CÁC BÀI HƯỚNG DẪN THÍ NGHIỆM (TN) THỰC HÀNH THUỘC CHƯƠNG I:” CHUYỂN HÓA VẬT CHẤT VÀ NĂNG LƯỢNG Ở THỰC VẬT” VÀ CHƯƠNG IV:” SINH SẢN” MÔN SINH HỌC LỚP 11 (NÂNG CAO) – THPT BẰNG PHƯƠNG PHÁP HIỆN THỰC ẢO (2018) PDF VERSION | 2018 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM

Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KHOA SINH – MÔI TRƯỜNG ----------

NGUYỄN CHÂU LINH

XÂY DỰNG CÁC BÀI HƯỚNG DẪN THÍ NGHIỆM (TN) THỰC HÀNH THUỘC CHƯƠNG I:” CHUYỂN HÓA VẬT CHẤT VÀ NĂNG LƯỢNG Ở THỰC VẬT” VÀ CHƯƠNG IV:” SINH SẢN” MÔN SINH HỌC LỚP 11 (NÂNG CAO) – THPT BẰNG PHƯƠNG PHÁP HIỆN THỰC ẢO

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

-1-

MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Ứng dụng tin học nói chung trong đó có phương thức truyền thông đa phương tiện (Multimedia) nói riêng vào trong công tác đổi mới phương pháp giảng dạy đối với nhiều môn học trong đó có môn Sinh học đã và đang được nhiều trường Trung học phổ thông (THPT) quan tâm.

Sinh học là một môn khoa học thực nghiệm. Do đó, việc thực hành trong giảng dạy môn Sinh học có vai trò rất là quan trọng. Thực hành giúp rèn luyện, phát huy năng lực hành động của học sinh (HS): mở rộng kiến thức đã học, củng cố, hệ thống, chuẩn hóa kiến thức, kỹ năng theo yêu cầu; rèn được tính cẩn thận, chính xác, khoa học, phát triển tư duy... Đặc biệt nội dung chương trình môn Sinh học 11 đi sâu vào cơ chế hoạt động của các quá trình sinh lý của cơ thể thực vật và động vật nên mang tính chất khái quát và trừu tượng khá cao. Nếu việc thực hành nội dung này được đầu tư tốt thì sẽ giúp HS hiểu và nắm bắt kiến thức đã học một cách chắc chắn, hoàn thiện hơn.

Số lượng bài thực hành trong chương trình Sinh học 11 tương đối nhiều. Mặc dù vậy nhưng không phải bài thực hành nào cũng được tiến hành hoặc tiến hành nhưng kết quả không như dự đoán lí thuyết. Hiện nay cơ sở vật chất ở một số trường THPT còn thiếu thốn như: thiếu dụng cụ, thiếu hóa chất, thiếu mẫu vật...hơn nữa chất lượng mẫu vật, hóa chất lại phụ thuộc vào thời điểm thực hành. Chính vì vậy nhiều giáo viên (GV) gặp rất nhiều khó khăn khi giảng dạy các tiết thực hành.

Chất lượng đào tạo ngày càng yêu cầu cao, thời gian thực hành có hạn, số lượng HS đông, trong lúc yêu cầu của bài thực hành là HS phải hiểu rõ yêu cầu, các bước tiến hành, có kỹ năng thao tác thành thạo. Vì vậy, phương pháp giảng dạy thực hành truyền thống khó đáp ứng được mục tiêu đề ra, mà đỏi hỏi phải có sự hỗ trợ của công nghệ thông tin (CNTT) trong việc dạy học các bài thực hành. Để hỗ trợ GV phổ thông giảng dạy các bài thực hành đặc biệt đối với GV một số trường không có đủ điều kiện để dạy các bài thực hành và giúp HS có thể học bất cứ lúc nào thông qua đĩa DVD, chúng tôi đã chọn đề tài “Xây dựng các bài hướng dẫn thí nghiệm (TN) thực hành thuộc chương I:” Chuyển hóa vật chất và năng -2-

lượng ở thực vật” và chương IV:” Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao) – THPT bằng phương pháp hiện thực ảo” .

2. Mục tiêu của đề tài Xây dựng các bài hướng dẫn TN thực hành thuộc chương I: “Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật” và chương IV: “Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao) – THPT bằng phương pháp hiện thực ảo nhằm nâng cao chất lượng dạy học các bài TN thực hành.

3. Nhiệm vụ nghiên cứu - Khảo sát về tình trạng dạy học các bài TN thực hành thuộc chương: “Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật” và chương IV: “Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao) – THPT để làm cơ sở thực tiễn xây dựng các bài TN thực hành hỗ trợ dạy học bằng phương pháp hiện thực ảo.

- Phân tích mục tiêu, nội dung kiến thức, cơ sở khoa học, dụng cụ, mẫu vật, hóa chất, cách tiến hành một số bài TN thực hành thuộc chương: “Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật” và chương IV: “Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao) – THPT. - Tiến hành các TN thực hành thuộc chương I: “Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật” và chương IV: “ Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao) – THPT và đề xuất phương án cải tiến.

- Xây dựng các đoạn phim hướng dẫn các TN thực hành thuộc chương I: “Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật” và chương IV: “ Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao) – THPT. - Sử dụng các đoạn phim vào thiết kế giáo án để hướng dẫn các bài TN thực hành thuộc chương I: “ Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật” và chương V: “Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao) – THPT. - Lưu trữ bộ tư liệu dưới dạng đĩa DVD.

-3-

-4-

Chương I: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1.

Tổng quan về tình hình nghiên cứu ứng dụng CNTT vào dạy học

1.1.1. Trên thế giới Trong những năm gần đây, các thành tựu của khoa học, đặc biệt là CNTT đang dần trở thành công cụ hữu ích đối với tất cả các lĩnh vực trong xã hội. CNTT đã làm thay đổi khá lớn đến hình thức, nội dung các hoạt động kinh tế, văn hoá và đời sống xã hội loài người. Ứng dụng của CNTT ngày càng trở nên đa dạng và phong phú. Đối với ngành giáo dục, việc ứng dụng CNTT lại càng có ý nghĩa đặc biệt. Đó là sự góp phần tích cực trong quá trình đào tạo nguồn nhân lực có khả năng đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa hướng tới nền kinh tế tri thức. Điều đó càng khẳng định, ứng dụng và phát triển tin học trong nhà trường đã và đang trở thành xu thế tất yếu.

Việc đổi mới phương pháp giảng dạy theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh lại càng nâng cao vai trò của CNTT thông qua việc sử dụng công cụ đa phương tiện. Nhờ các công cụ đa phương tiện của máy tính như : văn bản (text), đồ họa (graphic), hình ảnh (image), âm thanh (sound), hoạt cảnh (video), giáo viên sẽ xây dựng được bài giảng sinh động thu hút sự tập trung người học; dễ dàng thể hiện được các phương pháp sư phạm..., tăng khả năng tích cực chủ động tham gia học tập của người học.

Trong đó, việc sử dụng công cụ video vào dạy học có ý nghĩa quan trọng, đặc biệt trong việc trợ dạy học các bài TN thực hành. GV sử dụng video trong những trường hợp: khi nghiên cứu các vấn đề không thể làm thí nghiệm, mặc dù đó là những thí nghiệm rất đơn giản, do thiết bị sử dụng cồng kềnh, phức tạp, đắt tiền, không an toàn; hoặc khi nghiên cứu các quá trình diễn ra quá nhanh hoặc quá chậm; khi nghiên cứu các đối tượng, hiện tượng không thể quan sát, đo đạc trực tiếp được vì kích thước quá to hoặc quá nhỏ, khi nghiên cứu các hiện tượng diễn ra ở những nơi, những thời điểm không thể quan sát trực tiếp được; khi trình bày lịch sử phát triển của một vấn đề, một phát minh khoa học và sự tiến bộ của khoa học ký thuật.

Từ những năm 70 của thế kỉ XX, kỹ thuật video xuất hiện và nhanh chóng trở thành một loại phương tiện dạy học đạt hiệu quả. Ngày nay với tốc độ phát triển như vũ bão của ngành CNTT, thị trường đã xuất hiện nhiều phần mềm ứng dụng hỗ -5-

trợ để xây dựng phim có chất lượng cao và dễ sử dụng như: Avid Studio 1.1.0.2887 Retail + Content, Pinnacle Studio 15 HD Ultimate Collection 15.0.0.7593, Avid Liquid 7.2.1 VM, Corel Studio Pro X4…

1.1.2. Ở Việt Nam Nghị quyết Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ hai (khoá VIII) về định hướng chiến lược phát triển giáo dục và đào tạo trong thời kỳ mới đã yêu cầu ngành giáo dục phải “đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện đại vào quá trình dạy - học, bảo đảm điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh”.

Công nghệ thông tin chính là công cụ đắc lực hỗ trợ đổi mới nội dung, phương pháp giảng dạy, hỗ trợ đổi mới quản lý giáo dục nhằm nâng cao chất lượng phát triển giáo dục. Nhận thức rõ vai trò, tầm quan trọng của việc ứng dụng công nghệ thông tin vào quá trình dạy học, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã quyết định chọn năm học 2008-2009 làm năm học ứng dụng công nghệ thông tin nhằm thực hiện mục tiêu nâng cao chất lượng giáo dục theo định hướng “chuẩn hoá, hiện đại hoá” Cùng với xu thế hòa nhập toàn cầu và đổi mới phương pháp dạy học theo chỉ đạo trực tiếp của Bộ GD&ĐT, việc đưa CNTT vào ứng dụng trong dạy học đã được áp dụng rộng rãi ở các trường phổ thông. Nhưng hầu hết các giáo viên mới chỉ khai thác CNTT thông qua các bài giảng trình diễn trên lớp, chưa hỗ trợ học sinh tự học, tự đánh giá kết quả học tập, cũng như giúp học sinh tìm kiếm những kiến thức mới.

Bên cạnh đó, bài giảng còn nặng về "kênh chữ", chưa khai thác được "kênh hình" nên chưa khai thác được tính ưu việt của công nghệ trong dạy học.

Vấn đề xây dựng các bài giảng, giáo trình điện tử đáp ứng đào tạo theo nhiều kênh thông tin là một hướng đang dần cụ thể hóa. Tuy nhiên, mức độ và chất lượng của loại hình này vẫn còn nhiều hạn chế do trở ngại về rào cản CNTT trong một số bộ phận giáo viên.

1.2. Cơ sở lí luận của đề tài 1.2.1. Cơ sở của phương pháp dạy học 1.2.1.1. Khái niệm về phương pháp dạy học

-6-

Quá trình dạy học là chuỗi liên tiếp các hành động học và hành động dạy học của người dạy và người học đan xen và tác động với nhau trong khoảng không gian và thời gian nhất định nhằm thực hiện các nhiệm vụ dạy học.[8] Quá trình dạy học bao gồm tám nhân tố: Mục đích – nhiệm vụ dạy học, Nội dung dạy học, Phương pháp dạy học, Phương tiện dạy học, Thầy giáo và hoạt động dạy, Học sinh và hoạt động học, Hình thức tổ chức dạy học, và kết quả dạy học. Các nhân tố này có mối quan hệ mật thiết với nhau, được thể hiện trong sơ đồ:

Giáo viên

Mục đích dạy học

Nội dụng bài học Phương pháp dạy học Phương tiện dạy học Học sinh

Kết quả dạy học

Sơ đồ 1.1. Sơ đồ về mối quan hệ giữa các nhân tố trong quá trình dạy học Phương pháp dạy học là một trong những nhân tố đóng vai trò quan trọng của quá trình dạy học. Phương pháp dạy học chính là cách thức hoạt động phối hợp, thống nhất của người dạy và người học nhằm thực hiện tối ưu các nhiệm vụ dạy học. [9] 1.2.1.2. Các nhóm phương pháp dạy học Có nhiều cách và quan điểm phân loại PPDH khác nhau. Cơ sở của việc phân loại PPDH: dựa vào mối quan hệ giữa mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học; dựa vào đối tượng học tập, người dạy và người học trong quá trình dạy tập. [9] * Nhóm các phương pháp tổ chức, thực hiện hoạt động nhận thức - Nhóm phương pháp dùng lời và chữ viết: + Phương pháp thuyết trình + Phương pháp vấn đáp: vấn đáp gợi mở, vấn đấp củng cố, vấn đấp tổng kết. + Phương pháp làm việc với SGK và các tài liệu khác

-7-

- Nhóm phương pháp dạy học trực quan: là phương pháp nhận thức cảm tính tích cực, được sử dụng rộng rãi trong quá trình dạy học, bao gồm: + Giáo viên trình bày mẫu vật tự nhiên + Giáo viên trình bày tượng hình, tượng trưng + Giáo viên trình bày thí nghiệm - Nhóm phương pháp thực hành: + Học sinh thực hành xác định mẫu vật + Học sinh thực hành quan sát + Học sinh thực hành thí nghiệm * Nhóm các phương pháp kiểm tra, đánh giá tri thức, kỹ năng của HS Phương pháp kiểm tra, đánh giá bao gồm:

Các kiểu trắc nghiệm

Vấn đáp

Quan sát

Trắc nghiệm khách quan

Trắc nghiệm tự luận

Diễn giải

Tiểu luận

Đ-S

Viết

Luận văn

Nhiều lựa chọn

Ghép câu

Điền khuyết

Sơ đồ 1.2. Sơ đồ các phương pháp kiểm tra, đánh giá Tóm lại, có nhiều PPDH khác nhau nhưng tùy thuộc vào đặc điểm nhận thức của HS, đặc trưng môn học, nội dung bài học, điều kiện phương tiện để lựa chọn và vận dụng phối hợp nhiều phương pháp khác nhau để phát huy tối đa hiệu quả dạy học.

1.2.1.3. Phương pháp dạy học các bài TN thực hành môn Sinh học – THPT Sinh học là một môn khoa học thực nghiệm, do đó việc thực hành có vai trò rất quan trọng. Để dạy các bài TN thực hành, GV phải phối hợp nhiều phương pháp -8-

khác nhau, đặc biệt trong đó là phương pháp thực hành – đặc trưng cho tiết thực hành. Trong một tiết thực hành, GV là người hướng dẫn, tổ chức cho học sinh hoạt động giúp HS tự tìm ra kết luận và ghi nhớ được kiến thức. HS là trung tâm của mọi hoạt động, sau khi tìm hiểu về mục đích, yêu cầu của tiết thực hành HS lập tức hoạt động nhóm để tiến hành thí nghiệm dưới sự hướng dẫn của giáo viên.

1.2.2. Cơ sở lí luận của phương tiện dạy học 1.2.2.1. Khái niệm phương tiện dạy học và phương tiện trực quan trong dạy học Phương tiện dạy học là toàn bộ sự vật, hiện tượng trong thế giới, tham gia vào quá trình dạy học, đóng vai trò là công cụ hay điều kiện để GV và HS sử dụng làm khâu trung gian tác động vào đối tượng dạy học. Phương tiện dạy học có chức năng khơi dậy, dẫn truyền và làm tăng sức mạnh tác động của người dạy và người học đến đối tượng dạy học. [8] Trong quá trình dạy học, PTDH có vị trí đặc biệt quan trọng. PTDH không chỉ là một yếu tố trong chỉnh thể của quá trình mà còn có vai trò tác động trực tiếp đến nội dung và PPDH. Phương tiện trực quan (PTTQ) là PTDH đóng vai trò công cụ được GV và HS sử dụng làm khâu trung gian tác động tới đối tượng dạy học. PTTQ trong dạy học là những phương tiện được sử dụng trong hoạt động dạy học, có chức năng khơi dậy, dẫn truyền, tăng cường khả năng hoạt động của các giác quan góp phần tạo nên chất liệu cảm tính của đối tượng nhận thức nhằm đạt đến mục đích dạy học cụ thể. Trong PTTQ, bên cạnh những PTTQ truyền thống còn có cả PTTQ có tính hiện đại, các phương tiện nghe nhìn, phương tiện đa năng (Multimedia)… Sự phong phú về PTDH đã tạo ra những thuận lợi và khó khăn trong dạy học. Nhờ các PTTQ mà các tri thức trừu tượng, các sự kiện phức tạp được bộc lộ một cách trực quan làm cho người học tiếp thu một cách dễ dàng. Do đó, PTTQ là rất cần thiết phục vụ cho quá trình dạy học, nó không chỉ giúp GV tiết kiệm thời gian giảng dạy mà còn tạo niềm say mê, hứng thú, ham học hỏi của HS, phát huy năng lực tư duy và sáng tạo của HS. 1.2.2.2. Phân loại phương tiện dạy học Có nhiều cơ sở để phân loại phương tiện dạy học * Dựa vào mục đích sử dụng: -9-

- Phương tiện dùng trực tiếp: bao gồm những máy móc, thiết bị và dụng cụ GV sử dụng trong giờ học để trình bày kiến thức, rèn luyện kỹ năng cho HS. Đó có thể là: máy chiếu, máy ghi âm, máy quay phim, các tài liệu in (SGK, sách bài tập…), tranh vẽ, bản đồ, đồ thị, các mô hình, vật mẫu…

- Phương tiện hỗ trợ và điều khiển quá trình dạy học là những phương tiện được sử dụng để tạo ra một môi trường học tập thuận lợi, có hiệu quả và liên tục.

Bao gồm: bảng viết, các giá di động, bàn thí nghiệm, các loại sổ sách ghi chép về tiến trình học tập, về thành tích học tập của HS. * Dựa vào cấu tạo của phương tiện: - Phương tiện dạy học truyền thống - Phương tiện nghe nhìn hiện đại * Dựa vào cấu tạo, nguyên lý hoạt động và chức năng của phương tiện: - Phần cứng: bao gồm các phương tiện được cấu tạo trên cơ sở các nguyên lý thiết kế về cơ, điện, điện tử… theo yêu cầu biểu diễn nội dung bài giảng. Đó có thể là: máy chiếu, máy tính, máy quay phim… Phần cứng là kết quả của sự phát triển của khoa học kỹ thuật trong nhiều thế kỷ.

- Phần mềm: bao gồm các phương tiện được sử dụng theo nguyên lý sư phạm, tâm lý, KHKT để xây dựng cho HS khối kiến thức hay cải thiện hành vi ứng xử cho HS. Đó có thể là: chương trình môn học, báo chí, sách vở, tạp chí, tài liệu SGK… 1.2.2.3. Vai trò của phương tiện dạy học trong quá trình dạy học PTDH có ý nghĩa to lớn đối với quá trình dạy học. Cụ thể như sau: - Giúp HS dễ hiểu bài, hiểu bài sâu sắc hơn và nhớ bài lâu hơn.

- Góp phần làm sinh động nội dung học tập, nâng cao hứng thú học tập bộ môn, nâng cao lòng tin của HS vào khoa học.

- Giúp HS phát triển năng lực nhận thức, đặc biệt là khả năng quan sát, tư duy (phân tích, tổng hợp các hiện tượng, rút ra những kết luận có độ tin cậy…)

- Giúp GV tiết kiệm được thời gian trên lớp trong mỗi tiết học. Đồng thời điều khiển được hoạt động nhận thức của HS, kiểm tra và đánh giá kết quả học tập của các em một cách thuận lợi và có hiệu suất cao.

Tóm lại, PTDH góp phần nâng cao hiệu suất lao động của thầy và trò.

- 10 -

1.2.2.4. Nguyên tắc sử dụng phương tiện dạy học Khi sử dụng PTDH cần đảm bảo các nguyên tắc cơ bản sau: * Nguyên tắc sử dụng PTDH đúng lúc: Sử dụng PTDH cần đưa vào đúng lúc cần thiết, lúc HS mong muốn nhất (mà trước đó thầy giáo đã dẫn dắt, nêu vấn đề, gợi ý …) và được quan sát, gợi nhớ trong trạng thái tâm sinh lý thuận lợi nhất. Cần đưa phương tiện vào theo trình tự bài giảng, tránh việc trưng bày hàng loạt phương tiện trên giá, tủ trong một tiết học hoặc biến phòng học thành phòng trưng bày, triển lãm. PTDH phải được đưa ra sử dụng và cất giấu đúng lúc. * Nguyên tắc sử dụng PTDH đúng chỗ Sử dụng PTDH đứng chỗ tức là phải tìm vị trí để giới thiệu, trình bày phương tiện trên lớp hợp lý nhất, giúp HS có thể đồng thời sử dụng nhiều giác quan để tiếp thu bài giảng một cách đồng đều ở mọi vị trí trên lớp. Phải bố trí chỗ cất giấu PTDH ngay tại lớp sau khi sử dụng để không làm mất tập trung tư tưởng của HS khi nghe giảng. * Nguyên tắc sử dụng PTDH đúng cường độ Mỗi PTDH có mức độ sử dụng tại lớp khác nhau. Nếu kéo dài việc trình diễn PTDH hoặc dùng lặp đi lặp lại một PTDH quá nhiều lần trong một buổi giảng, hiệu quả của nó sẽ giảm sút. Việc áp dụng thường xuyên các phương tiện nghe nhìn trên lớp sẽ dẫn đến sự quá tải về thông tin do HS không kịp tiêu thụ hết khối lượng kiến thức được cung cấp. Để đảm bảo yêu cầu về chế độ làm việc của mắt chỉ nên sử dụng phương tiện nghe nhìn không quá 2-3 lần trong tuần và mỗi lần không quá 2030 phút.

1.2.3. Các bài hướng dẫn TN thực hành thuộc chương I: “ Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật” và chương V: “Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao) – THPT bằng phương pháp hiện thực ảo và vai trò của nó trong quá trình dạy học 1.2.3.1. Khái niệm bài hướng dẫn TN thực hành bằng phương pháp hiện thực ảo Bản chất của các bài hướng dẫn TN thực hành hỗ trợ dạy học các bài TN thực hành bằng phương pháp hiện thực ảo chính là phim video hay gọi tắt là phim.

- 11 -

Phim video theo từ điển Bách khoa toàn thư là phim được máy quay video thu hình trên băng từ (VHS, umatic, Betacam) hoặc từ đĩa kỹ thuật số (DVD) sau đó được dựng hậu kỳ theo công nghệ video.

So với phim điện ảnh, phim video có quy trình công nghệ đơn giản, tiện lợi do có sự hỗ trợ của thiết bị kỹ thuật có phần đơn giản, nhẹ nhàng hơn. Vì vậy thời gian làm phim video nhanh hơn và giá thành hạ hơn rất nhiều. Tất nhiên về chất lượng tạo hình, phim video thấp hơn phim điện ảnh. Phim video còn là loại phim được chuyển từ phim điện ảnh sang băng, đĩa từ VCD hoặc đĩa kỹ thuật số DVD để lưu hành rộng rãi, tiện lợi và giá hạ. Do đó, phim video là một trong những PTDH được sử dụng phổ biến trong dạy học.

1.2.3.2. Vai trò của các bài hướng dẫn TN thực hành trong dạy học các bài TN thực hành thuộc chương I: “ Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật” và chương V: “Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao) – THPT bằng phương pháp hiện thực ảo Các bài hướng dẫn TN thực hành bằng phương pháp hiện thực ảo có vai trò quan trọng trong quá trình dạy học các bài TN thực hành thuộc chương I: “ Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật” và chương V: “Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao) – THPT. Vì các bài TN thực hành phần này trong SGK biên soạn chưa cụ thể làm GV và HS khó hình dung, thao tác. Các bài hướng dẫn TN thực hành được trình bày theo logic: mục tiêu, cơ sở khoa học, chuẩn bị, cách tiến hành một cách trực quan giúp GV và HS dễ dàng chiếm lĩnh. Khi sử dụng các bài hướng dẫn TN thực hành sẽ giúp GV và HS tiết kiệm thời gian thay vào đó GV và HS tập trung tốt hơn cho việc thực hành thao tác. Được thực hành nhiều hơn, HS sẽ rèn được nhiều kỹ năng và kiến thức, từ đó hình thành niềm đam mê khoa học nói chung, môn học nói riêng.

1.2.3.3. Quy trình xây dựng các bài hướng dẫn TN thực hành thuộc chương I: “ Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật” và chương V: “Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao) – THPT bằng phương pháp hiện thực ảo:

- 12 -

Bước 1: Nghiên cứu, phân tích, mục tiêu, nội dung của bài TN thực hành trong SGK Giai đoạn chuẩn bị

Bước 2: Chuẩn bị hoá chất, mẫu vật, dụng cụ thí nghiệm cần thiết Bước 3: Đưa ra các điểm cải tiến về mẫu vật, hoá chất, dụng cụ, tiến hành thí nghiệm

Giai đoạn tiến hành quay phim các bài hướng dẫn TN thực hành

Giai đoạn hoàn thiện phim và in đĩa

Bước 4: Xây dựng kịch bản các bài TN thực hành

Bước 5: Tiến hành quay phim các bài TN thực hành

Bước 6: Tập hợp, chỉnh sửa và lồng tiếng cho các đoạn phim video hương dẫn TN thực hành Bước 7: Hoàn thiện, in đĩa DVD thành sản phẩm

Sơ đồ 1.3. Quy trình xây dựng các bài hướng dẫn TN thực hành bằng phương pháp hiện thực ảo 1.2.3.4. Yêu cầu của các bài hướng dẫn TN thực hành trong dạy học các bài TN thực hành thuộc chương I: “ Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật” và chương V: “Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao) – THPT bằng phương pháp hiện thực ảo Để giúp HS lĩnh hội tri thức một cách thuận lợi thì phim cần có các yêu cầu sau: - Phim phải chứa yếu tố đã biết.

- Phim chứa đựng hình ảnh xác thực, phù hợp với nội dung bài học và trình độ nhận thức của HS, đồng thời chất lượng phim phải đẹp, mới lạ nhằm kích thích trí tò mò của HS, hứng thú học tập cũng như tạo động cơ học tập.

- 13 -

Đối với người sử dụng, tùy thuộc vào dụng ý bài dạy mà có thể lựa chọn phim phù hợp với trình độ nhận thức của HS. Tránh tình trạng nội dung phim trực quan không tương xứng với các đối tượng HS khác nhau, mức độ tiếp thu kiến thức khác nhau.

1.2.3.5. Giới thiệu các phần mềm hỗ trợ việc xây dựng các bài hướng dẫn TN thực hành bằng phương pháp hiện thực ảo * Microsoft Office: là một tập hợp các trình ứng dụng và dịch vụ trên màn hình, servers có liên hệ chặt chẽ với nhau, được gọi chung là một gói ứng dụng văn phòng, chạy trên nền các hệ điều hành Microsoft Windows và Mac OS. Bộ phần mềm này ra đời năm 2000, do Microsoft phát triển và gồm nhiều chương trình thành phần, tùy vào từng phiên bản mà có như : Microsoft Word: có chức năng soạn thảo văn bản; Microsoft Excel: chức năng tính toán; Microsoft Access: quản lý cơ sở dữ liệu; Microsoft Power Point: chức năng trình diễn tài liệu; Microsoft Outlook: quản lý nhận, gửi email,...

Hình 1.1. Màn hình giao diện Microsoft Word phiên bản MS Word 2007 với chức năng soạn thảo văn bản.

- 14 -

Hình 1.2. Màn hình giao diện Microsoft Powerpoit phiên bản MS PPT 2007 với chức năng trình chiếu bài giảng. * Trình xử lý phim Corel VideoStudio Pro X4 Corel Video Studio Pro X4 là chương trình chỉnh sửa phim và ghi đĩa dễ sử dụng, cho phép làm phim và các trình diễn slide một cách chuyên nghiệp. Bạn có thể làm một bộ phim hoàn chỉnh mà vẫn tiết kiệm được thời gian với chức năng Movie-Wizard hoặc các công cụ chỉnh sửa dễ sử dụng khác. Bạn còn có thể ghi phim với bất kỳ định dạng nào, từ dạng phim DVD hay phim dành cho điện thoại di động cho đến hệ thống phòng chiếu phim tại nhà với chất lượng hình ảnh cao mới nhất. Thậm chí bạn cũng có thể tải trực tiếp lên trang web YouTube để mọi người trên toàn thế giới có thể thưởng thức.

CVS còn tích hợp thêm hai phần mềm cũ (nằm trong bộ Corel Digital Studio 2010) là VideoStudio Express 2010 (tạo đoạn video nhanh chóng từ các hình ảnh và nhạc nền do bạn cung cấp), và DVD Factory Pro 2010 (trình ghi đĩa DVD, CD nhạc, in nhãn đĩa, tạo đĩa sao lưu hệ thống).

Màn hình khởi động gồm các mục tượng trưng cho các phần mềm được tích hợp trong CVS: Advanced Edit (chỉnh sửa video nâng cao, đây chính là phần mềm CVS), Easy Edit (truy cập các tính năng của VideoStudio Express 2010), DV-toDVD Wizard (trình thuật sĩ giúp chuyển đổi các đoạn video từ máy quay phim sang DVD), Burn (khai thác công cụ ghi đĩa DVD Factory Pro 2010).

- 15 -

Hình 1.3. Màn hình giao diện Corel VideoStudio Pro X4 chức năng thiết kế và xuất bản các đoạn video * Trình chuyển đổi định dạng đa chức năng Format Factory 2.30 Format Factory là một phần mềm chuyển đổi qua lại các định dạng giải trí số đa chức năng. Phần mềm này cho phép chuyển đổi audio, video, và thậm chí cả hình ảnh, giữa các định dạng phổ biến nhất. Hơn nữa, nó hỗ trợ các định dạng phương tiện truyền thông được sử dụng bởi hầu hết các thiết bị di động, bao gồm cả PSP và iPhone. Format Factory 2.30 cung cấp các chức năng mạnh mẽ sau: - Chuyển mọi định dạng giải trí số thành các định dạng video MP4/ 3GP/ MPG/ AVI/ WMV/ FLV/ SWF. - Chuyển định dạng giải trí số thành định dạng audio MP3/ WMA/ MMF/ AMR/ OGG/ M4A/ WAV. -

Chuyển

mọi

định

dạng

giải

trí

số

thành

định

dạng

JPG/BMP/PNG/TIF/ICO/GIF/TGA. - Rip DVD thành tập tin video, Rip Music CD thành tập tin audio.

- Những tập tin MP4 hỗ trợ định dạng cho iPod/iPhone/PSP/BlackBerry.

- Hỗ trợ RMVB,Watermark, AV Mux. - Sửa chữa các tập tin audio, video bị hỏng.

- Giảm kích thước tập tin đa phương tiện.

- Chuyển đổi hình ảnh hỗ trợ Zoom, Rotate/Flip, tags.

- Hỗ trợ 56 ngôn ngữ (có tiếng Việt).

- 16 -

ảnh

Hình 1.4. Màn hình giao diện Format Factory 2.30 1.2.4. Cơ sở của việc sử dụng các bài hướng dẫn TN thực hành bằng phương pháp hiện thực ảo 1.2.4.1. Cơ sở tâm lý học Quá trình dạy học là một quá trình truyền thông tin giữa người dạy và người học trong một môi trường sư phạm thích hợp. Trong bất kì tình huống dạy học nào, cũng có một thông điệp được truyền đi.

Quá trình dạy học được minh học theo sơ đồ sau:

Giáo viên

Phương tiện

Thông điệp

Sơ đồ 1.4. Sơ đồ về quá trình dạy học 1.2.4.2. Cơ sở lý luận day học Sự tiếp thu kiến thức khi học đạt được: - 10% những gì bạn đọc - 20% những gì bạn nghe - 30% những gì bạn nhìn thấy - 50% những gì bạn nghe và nhìn thấy - 70% những gì bạn nói - 90% những gì bạn nói và làm - 17 -

Học sinh

Sự tiếp thu được biểu diễn qua sơ đồ sau:

Hình 1.5. Tỷ lệ sự tiếp thu kiến thức

- 18 -

Chương 2:

ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu - Một số bài thực hành thuộc chương I: “Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật” và chương IV: “Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao) – THPT. - Các phần mềm ứng dụng: Microsoft Office, Format Factory 2.3, Corel Video Studio Pro X4.

2.1.2. Phạm vi nghiên cứu Xây dựng 4 bài hướng dẫn TN thực hành thuộc chương I: “Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật” và chương IV: “Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao) – THPT bằng phương pháp hiện thực ảo. Bao gồm: -

Bài 6: Thực hành: Thoát hơi nước và bố trí thí nghiệm về phân bón

-

Bài 13: Thực hành: Tách chiết sắc tố từ lá và tách chiết các nhóm sắc tố bằng phương pháp hoá học

-

Bài 14: Thực hành: Chứng minh quá trình hô hấp toả nhiệt

-

Bài 43: Thực hành: Nhân giống giâm, chiết, ghép ở thực vật

2.2. Phương pháp nghiên cứu Sử dụng phối hợp các phương pháp nghiên cứu sau: 2.2.1. Phương pháp nghiên cứu lí thuyết - Nghiên cứu tổng quan các tài liệu về chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước trong công tác giáo dục và đổi mới PPDH và các tài liệu lý luận dạy học.

- Tham khảo các tài liệu ứng dụng CNTT vào dạy học trên thế giới và ở Việt Nam. - Nghiên cứu các tài liệu liên quan đến kiến thức Sinh lý thực vật.

Từ đó, chúng tôi rút ra những kết luận khoa học đáng tin cậy làm cơ sở lí luận đánh giá TN SGK, hình thành các phương án cải tiến và tổng kết thành TN chuẩn.

2.2.2. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia Gặp gỡ, trao đổi với những chuyên gia có nhiều kinh nghiệm về lĩnh vực mình đang nghiên cứu, lắng nghe sự tư vấn của các chuyên gia để lấy ý kiến về việc sử dụng các bài hướng dẫn TN thực hành thuộc chương I: “Chuyển hóa vật chất và năng lượng - 19 -

ở thực vật” và chương IV: “ Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao) – THPT bằng phương pháp hiện thực ảo trong việc dạy học các bài thực hành.

2.2.3. Phương pháp phỏng vấn Gặp gỡ, phỏng vấn GV phổ thông nhằm tìm hiểu tình hình day – học các bài thực hành trong chương trình Sinh học lớp 11 (Nâng cao) - THPT và những vấn đề liên quan đến ứng dụng các bài thực hành theo phương pháp hiện thực ảo trong dạy học. Thăm dò ý kiến, thái độ của GV phổ thông đối với các bài thực hành theo phương pháp hiện thực ảo hỗ trợ cho dạy – học các bài thực hành trong chương trình Sinh học lớp 11 (Nâng cao) - THPT .

2.2.4. Phương pháp thử nghiệm trong phòng TN Tiến hành thử nghiệm các TN SGK trong nội dung nghiên cứu tại phòng TN, tạo cơ sở thực tiễn để nhận xét, đánh giá những thuận lợi, khó khăn khi tiến hành theo phương án của SGK dựa trên các tiêu chí: - Mẫu vật - Dụng cụ - Hoá chất - Các bước tiến hành TN - Kết quả TN Từ đó, đề xuất các phương án cải tiến về các nội dung tương ứng.

2.2.4.1. Nguyên tắc của việc thử nghiệm và cải tiến các TN Chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu thử nghiệm và cải tiến các TN thuộc chương I: “Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật” và chương IV: “Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao) – THPT theo một số nguyên tắc sau: - Mỗi TN lặp lại 5 lần - Các TN tiến hành theo hướng dẫn của SGK và TN cải tiến đều được ghi lại kết quả chính xác.

- Nếu các TN tiến hành theo SGK phù hợp thì giữ nguyên.

- Nếu các TN tiến hành theo SGK chưa phù hợp (không cho kết quả rõ ràng hay các bước chuẩn bị và tiến hành TN gặp khó khăn) thì đề xuất các phương án cải tiến để đưa ra được qui trình TN chuẩn.

- 20 -

- Các TN được cải tiến trên các phương diện: Mẫu vật, dụng cụ, hoá chất và các bước tiến hành.

- Các qui trình TN chuẩn được đánh giá dựa trên các tiêu chí: + Mẫu vật: rẻ hơn, dễ kiếm hơn, mà cho kết quả tương tự hoặc kết quả tốt hơn. + Hoá chất: rẻ hơn, dễ kiếm hơn, dễ pha chế hơn, dễ bảo quản hơn mà cho kết quả tương tự hoặc cho kết quả tốt hơn và định rõ lượng hoá chất cần dùng cho mỗi TN. + Dụng cụ: cần thiết để làm TN, hỗ trợ trong việc tiến hành TN. + Các bước tiến hành TN: dễ tiến hành và cho kết quả tốt nhất. + Mở rộng mục đích TN. 2.2.4.2 Qui trình thử nghiệm và cải tiến các TN Qui trình tiến hành thử nghiệm và cải tiến các TN được thể hiện theo sơ đồ sau:

- 21 -

Xác định mục tiêu của bài thực hành

Xác định mục tiêu của TN

Xác định cơ sở khoa học của TN

Thử nghiệm TN theo SGK

Đánh giá TN theo SGK Phù hợp

Chưa phù hợp

Đề xuất phương án cải tiến

Giữ nguyên

Thử nghiệm phương án cải tiến

Đánh giá phương án cải tiến

Xây dựng qui trình TN chuẩn Sơ đồ 2.1: Quy trình thử nghiệm và cải tiến TN 2.2.5. Phương pháp xây dựng phim và bài giảng 2.2.5.1. Xây dựng nội dung các bài TN thực hành Căn cứ vào mục tiêu môn học, nghiên cứu tham khảo các tài liệu, và tình hình cơ sở vật chất phục vụ dạy học hiện nay của trường THPT, chúng tôi thiết kế nội dung các bài TN thực hành phù hợp, đảm bảo mục tiêu đề ra.

2.2.5.2. Xây dựng các hình ảnh, đoạn phim

- 22 -

Toàn bộ quá trình dạy học lý thuyết và hướng dẫn thực hành các bài TN cụ thể được ghi lại bằng hệ thống máy quay kĩ thuật số hiện đại và sử dụng công cụ phần mềm Format factory trích ly ra thành các định dạng file video (avi, mpeg...) số hóa, dễ dàng cho việc lưu trữ trên máy tính và xử lý ở công đoạn tiếp theo.

2.2.5.3. Xây dựng các bài hướng dẫn TN thực hành theo phương pháp hiện thực ảo Nội dung các bài trình chiếu, các hình ảnh, đoạn phim thực hiện xong được thiết kế lại theo một trình tự logic, rõ ràng và tạo các hiệu ứng giác quan tích cực với sự hỗ trợ của các công cụ phần mềm chính: bộ Microsoft Office, trình xử lý phim Corel VideoStudio Pro X4, trình chuyển đổi phim Format Factory và một số chương trình, phần mềm phụ trợ khác.

2.3. Giả thiết khoa học Nếu các bài hướng dẫn TN thực hành thuộc chương I: “Chuyển hóa vật chất và năng lượng” và chương IV: “Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao) – THPT bằng phương pháp hiện thực ảo được sử dụng hợp lý sẽ nâng cao hiệu quả việc dạy học các bài thực hành.

2.4. Những đóng góp mới của đề tài - Xây dựng đề xuất cải tiến các bài TN thực hành đảm bảo mục tiêu, nội dung của bài học.

- Xây dựng các bài hướng dẫn TN thực hành thuộc chương I: “Chuyển hóa vật chất và năng lượng” và chương IV: “Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao) – THPT bằng phương pháp hiện thực ảo.

- Xác định hiệu quả của việc sử dụng các bài hướng dẫn TN thực hành thuộc chương I: “Chuyển hóa vật chất và năng lượng” và chương IV: “Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao) – THPT bằng phương pháp hiện thực ảo và những kinh nghiệm rút ra trong quá trình sử dụng.

- 23 -

Chương 3:

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

3.1. Phân tích thực trạng dạy học các bài TN thực hành ở trường THPT 3.1.1. Mục đích điều tra - Tìm hiểu thực trạng dạy học các bài TN thực hành thuộc chương I: “Chuyển hóa vật chất và năng lượng” và chương IV: “Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao).

- Thăm dò ý kiến, nhu cầu của giáo viên về PTDH hỗ trợ dạy các bài TN thực hành thuộc chương I: “Chuyển hóa vật chất và năng lượng” và chương IV: “Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao).

- Làm cơ sở để thiết kế và xây dựng các bài hướng dẫn TN thực hành thuộc chương I: “Chuyển hóa vật chất và năng lượng” và chương IV: “Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao) – THPT đảm bảo tính thiết thực, khoa học, chính xác.

3.1.2. Nội dung khảo sát Phát phiếu điều tra cho tổ trưởng bô môn và giáo viên làm phòng thí nghiệm, đề cập đến các vấn đề: thực trạng PTDH tại trường và nhu cầu của giáo viên về PTDH hỗ trợ dạy các bài TN thực hành thuộc chương I: “Chuyển hóa vật chất và năng lượng” và chương IV: “Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao).

3.1.3. Địa điểm khảo sát Tiến hành khảo sát ở 10 trường trên địa bàn TP Đà Nẵng. Cụ thể: - THPT Phan Châu Trinh - THPT Trần Phú - THPT Thái Phiên - THPT Diên Hồng - THPT Nguyễn Trãi - THPT Hoà Vang - THPT Phan Thanh Tài - THPT Tôn Thất Tùng - THPT Ngô Quyền - THPT Ngũ Hành Sơn 3.1.4. Kết quả khảo sát - 24 -

Chúng tôi tiến hành khảo sát bằng hình thức gặp gỡ trực tiếp và phỏng vấn các tổ trưởng bộ môn và giáo viên làm phòng thí nghiệm, chúng tôi nhận thấy một số thực trạng đối với việc dạy học các bài TN thực hành thuộc chương I: “Chuyển hóa vật chất và năng lượng” và chương IV: “Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao) như sau: Bảng 3.1. Kết quả điều tra thực trạng dạy học các bài TN thực hành ở một số trường THPT trên địa bàn TP Đà Nẵng Thực hành được(%) Bài

6

Tên TN

thực hành

Giống với

Khác với lý

lý thuyết

thuyết

50

0

10

80

10

10

30

60

90

0

10

được (%)

Xác định cường độ thoát hơi nước bằng phương pháp cân nhanh

13

Không

50

- Tách chiết sắc tố từ lá - Tách các nhóm sắc tố bằng phương pháp hoc học

14

- Chứng minh quá trình hô hấp toả nhiệt

43

- Giâm - Chiết - Ghép

- Về việc thực hiện các bài TN thực hành: Trong 4 bài, đa số ở các trường đều thực hiện được bài 13, 43 (trừ trường THPT Diên Hồng). Bài 43 chủ yếu các trường tiến thành thực hành thao tác tại phòng thí nghiệm. Trong khi đó bài 14, bài 6 thì có trường tiến hành, trường không tiến hành.

- Về lý do không thực hiện được các bài TN thực hành: Bài 14 hầu như không thực hiện vì thời gian thực hiện lâu (hơn 3 giờ), không thể thực hiện trong thời gian 1 tiết (45 phút). Ở một số trường không thực hiện được - 25 -

bài 6 là vì thiếu dụng cụ, bài dài không thể tiến hành trong một tiết học (trường THPT Hoà Vang) hay vì không có phòng thí nghiệm (trường THPT Diên Hồng).

- Về kết quả của các bài TN thực hành thực hiện được so với lý thuyết: Đối với bài 6 và bài 43 thì kết quả thu được giống với lý thuyết rất cao.

Trong khi đó, kết quả bài 13 và bài 14 lại đa số khác lý thuyết chẳng hạn bài 13 khác với lý thuyết đến 80 - Về lý do kết quả các bài TN thực hành thực hiện được không giống với lý thuyết Theo đánh giá của giáo viên được điều tra cho rằng: trong bài 13, sử dụng lá khoai lang có độ nhớt cao nên khi tách chiết mất nhiều thời gian và sử dụng lá còn non sẽ không cho kết quả rõ ràng vì hàm lượng sắc tố trong lá non rất thấp. Trong bài 14, sử dụng nhiệt kế thường khó thấy được sự thay đổi nhiệt độ và nếu đựng thùng xốp thường sẽ không cách nhiệt tốt, do đó mà kết quả của bài này không giống với lý thuyết.

3.2. Phân tích nội dung chương trình và đề xuất phương án cải tiến 3.2.1. Phân tích nội dung chương trình Nội dung của các bài thực hành đã bao quát cơ bản nội dung tương ứng của phần lý thuyết và thực hành, bao gồm: Bảng 3.2. Bảng phân tích nội dung chương trình thuộc chương I: “Chuyển hoá vật chất và năng lượng ở thực vật” và chương IV: “Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao) STT

Bài

Mục tiêu

Tên TN

- Xác định cường - Xác định được cường độ thoát hơi nước 1

6

độ thoát hơi nước bằng phương pháp cân nhanh bằng phương pháp - So sánh được cường độ thoát hơi nước ở cân nhanh

các loại lá cây khác nhau

- Tách chiết sắc tố - Biết được trong lá có các nhóm sắc tố: diệp từ lá 2

13

lục và carotenoit (caronten và xantophyl).

- Tách các nhóm - Biết được sắc tố của lá chỉ tan trong dung sắc tố bằng phương môi hữu cơ. pháp hóa học

- Biết được mỗi nhóm sắc tố thành phần có - 26 -

thể hòa tan trong một dung môi hữu cơ nhất định.

- Chứng minh quá - Chứng minh quá trình hô hấp tỏa nhiệt.

3

14

trình hô hấp tỏa - Tính được năng suất hô hấp nhiệt - Giải thích được cơ sở khoa học của các phương pháp giâm, chiết, ghép.

- Giâm 4

43

- Nêu được lợi ích kinh tế của phương pháp

- Chiết

giâm, chiết, ghép.

- Ghép

- Trình bày được cách tiến hành của phương pháp giâm, chiết, ghép.

Bố cục của các bài thực hành được biên soạn theo trình tự hợp lí và rõ ràng, bao gồm: mục tiêu, cơ sở lý thuyết, chuẩn bị dụng cụ, hóa chất, thiết bị, tiến hành TN; đánh giá kết quả. Điều này, giúp cho HS dễ dàng theo dõi và thực hiện các bài thực hành trong quá trình học.

3.2.2. Đề xuất phương án cải tiến Sau khi phân tích nội dung chương trình, mục tiêu bài học và mục tiêu TN kết hợp phân tích các ưu, nhược điểm của các bài hướng dẫn thực hành theo SGK, đồng thời dựa trên cơ sở nghiên cứu các tài liệu có liên quan, chúng tôi thiết kế bài dạng thực tế cho phù hợp với điều kiện ở trường THPT. Các điểm cải tiến so với SGK được thể hiện như sau: Bảng 3.3. Bảng phân tích những điểm cải tiến so với SGK của các bài thuộc chương I: “Chuyển hoá vật chất và năng lượng ở thực vật” và chương IV: “Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao) Bài

Nội dung SGK

Nội dung cải tiến

Lý do cải tiến

Dụng cụ: không có Dụng cụ: bổ sung kéo, - Hỗ trợ cho việc xác

6

kéo, máy tính, bút, máy tính, bút, thước kẻ

định diện tích lá bằng

thước kẻ

phương pháp cân

Mẫu vật: không trình Mẫu vật: tiến hành ở loại - Để so sánh cường độ bày rõ thực hiện ở các các lá cây: khoai lang, thoát hơi nước ở các loại lá cây khác nhau

cải.

loại lá cây khác nhau - 27 -

Cách tiến hành:

Cách tiến hành:

- Để lá cây thoát hơi - Để lá cây thoát hơi nước - Xác định cường thoát nước trong 15 phút

trong vòng 5 phút

hơi nước bằng phương pháp cân nhanh

- Xác định diện tích lá - Xác định diện tích của - Thực hiện đơn giản, bằng

phương

dùng giấy kẻ ôli

pháp lá bằng phương pháp cân. nhanh nhưng vẫn đảm Cụ thể:

bảo kết quả chính xác

+ Dùng giấy sạch cắt một hình vuông hoặc hình chữ nhật có diện tích 1dm2. + Cân khối lượng của miếng giấy có được trọng lượng PA. + Dùng miếng giấy đó vẽ hình lá cây TN rồi cắt miếng giấy cân được khối lượng PB. + Diện tích lá cây S= PB/PA (dm2) - Không yêu cầu lặp - TN lặp lại 3 lần ở mỗi - Đảm bảo kết quả lại TN ở một đối loại lá cây.

chính xác

tượng Dụng cụ: không có Dụng cụ: Bổ sung ống - Phù hợp với phương ống nghiệm, giá ống nghiệm, giá ống nghiệm, án cải tiến và đảm bảo nghiệm, kẹp gỗ, kéo, kẹp gỗ,

kéo, đũa thủy an toàn

đũa thủy tinh, cân điện tinh, cân điện tử.

13

tử.

Hóa chất:

Hóa chất:

- Axeton 80%

- Thay thế axeton 80% - Cồn, dầu hỏa là

- Benzen

bằng cồn 900

những hóa chất dễ tìm

- Thay thế benzen bằng nhưng vẫn đảm bảo - 28 -

dầu hỏa Mẫu vật:

Mẫu vật:

- Lá khoai lang

- Lá sắn củ mì

kết quả - Lá sắn củ mì ít nhớt hơn lá khoai lang nên cho kết quả nhanh, rõ hơn

Cách tiến hành:

Cách tiến hành:

- Lấy 2-3g lá tươi

- Lấy 5g lá tươi

- Phù hợp với phương án cải tiến nhưng đảm bảo kết quả

Dụng cụ:

Dụng cụ:

- Nhiệt kế thường

- Thay nhiệt kế thường - Nhanh cho kết quả bằng nhiệt kế điện tử

và đảm bảo kết quả chính xác

- Thùng xốp

- Bổ sung mùn cưa (trấu) - Để cách nhiệt. đảm vào thùng xốp

14

Cách tiến hành:

bảo kết quả

Cách tiến hành:

- Cắm nhiệt kế vào - Lúc đầu cắm nhiệt kế - Phù hợp với phương khối hạt và quan sát vào để đo nhiệt độ ban án cải tiến nhiệt độ lúc mới cắm, đầu => rút nhiệt kế ra => sau 1 giờ, 2 giờ, 3 giờ

đậy nút cao su => lặp lại tương tự sau 1 giờ, 2 giờ, 3 giờ

Mẫu vật: không trình Mẫu vật:Thực hiện ở các - So sánh khả năng ra

43

bày rõ thực hiện ở các đối tượng khác nhau

rễ ở các loại cây khác

đối tượng khác nhau

nhau

Cách tiến hành:

Cách tiến hành:

- Không đề cập cụ thể - Đánh dấu phần ngọn và - Phù hợp với phương đến đánh dấu phần phần gốc. Ở mỗi loại: ngọn và phần gốc

án cải tiến và đánh giá

+ Một cành giâm phần khả năng ra rễ ở phần ngọn xuống đất - 29 -

ngọn và phần gốc

+ Một cành giâm phần gốc xuống đất 3.3. Xây dựng các hình ảnh, đoạn phim Nội dung các bài giảng thực hành đã được chúng tôi lên kịch bản và ghi lại bằng máy quay phim kỹ thuật số chủ yếu ở góc độ: - Trung cảnh hẹp : Người lấy bán thân - Đặc tả : Chi tiết người hay đồ vật Hầu hết các đoạn phim, hình ảnh ghi lại đã đảm bảo thể hiện rõ ràng và đầy đủ các thao tác minh họa cho nội dung bài TN, giúp cho HS dễ dàng quan sát và theo dõi. Bên cạnh đó, một số hình ảnh, đoạn phim chất lượng không được tốt do thiếu ánh sáng, tạp nhiễm âm thanh, rung tay,... Tuy nhiên, các đoạn phim này đã được chúng tôi xử lí trong phần biên tập nên vẫn thể hiện được tối thiểu nội dung muốn truyền đạt.

Ngoài ra, trong quá trình trích xuất phim từ máy quay thành tập tin (file) số và chuyển đổi các định dạng qua lại một phần chất lượng các hình ảnh cũng bị giảm đi. Các file video dạng chuyển qua toàn bộ định dạng chuẩn *.avi, các file ảnh được chuyển qua định dạng *.avi có chất lượng cao trước khi biên tập.

1

2

Hình 3.1. Các góc quay khác nhau.

1. Hình lấy toàn cảnh; 2. Hình lấy chi tiết đồ vật 3.4. Xây dựng các bài hướng dẫn TN thực hành theo phương pháp hiện thực ảo Phương pháp hiện thực ảo (Virtual Reality) là một phạm trù ứng dụng các công cụ CNTT để tạo ra các sản phẩm có đặc tính đa phương tiện (âm thanh, hình ảnh, text,....) và tính tương tác. Với sự hỗ trợ của các phần mềm và nghiên cứu - 30 -

hướng dẫn sử dụng cụ thể chúng tôi đã biên tập, thiết kế lại các dữ liệu hình ảnh, đoạn phim thu được từ mục 3.2 theo một bố cục hợp lí, thể hiện đầy đủ các nội dung, bao gồm: 1. Mục tiêu cần đạt được của bài học 2. Chuẩn bị cho TN 3. Cơ sở lý thuyết liên quan 4. Tiến hành TN 5. Báo cáo kết quả Với bố cục như trên HS sẽ dễ dàng theo dõi, nắm bắt được yêu cầu của bài và triển khai TN thích hợp.

Kết quả xây dựng các bài hướng dẫn theo phương pháp hiện thực ảo được thể hiện ở bảng sau: Bảng 3.4. Kết quả xây dựng các bài hướng dẫn TN thực hành chương I: “Chuyển hoá vật chất và năng lượng ở thực vật” và chương IV: “Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao)bằng phương pháp hiện thực ảo STT Bài

Phim video

Giáo án

Bộ trắc nghiệm

- TN: Xác định cường độ thoát hơi nước bằng phương pháp cân 1

6

nhanh - TN: Xác định cường độ thoát hơi nước bằng phương pháp cân

- Giáo án: Thoát hơi

Bộ trắc

nước và bố trí thí

nghiệm

nghiệm về phân bón

(10 câu)

nhan (không kèm kết quả) - TN: Tách chiết sắc tố từ lá và tách các nhóm sắc tố bằng - Giáo án: Tách phương pháp hoá học 2

13

chiết sắc tố từ lá và

Bộ trắc

- TN: Tách chiết sắc tố từ lá và tách chiết các nhóm

nghiệm

tách các nhóm sắc tố bằng sắc tố bằng phương

(10 câu)

phương pháp hoá học (không pháp hoá học kèm kết quả) 3

14

- TN: Chứng minh quá trình hô - Giáo án: Chứng - 31 -

Bộ trắc

hấp toả nhiệt

minh quá trình hô

- TN: Chứng minh qúa trình hô hấp toả nhiệt

nghiệm (10 câu)

hấp toả nhiệt (không kèm kết quả) - TN: Giâm, chiết, ghép 4

43

Tổng cộng

7 phim video

- Giáo án: Nhân

Bộ trắc

giống giâm, chiết,

nghiệm

ghép ở thực vật

(10 câu)

4 giáo án

4 bộ

Đối với một số hoạt cảnh không rõ về âm thanh, thiếu thông tin, thiếu hình minh họa, chất lượng hình không tốt (như đã đề cấp ở mục 3.2), chúng tôi đã đưa ra các giải pháp xử lí tương ứng: lồng tiếng, chạy phụ đề, cập nhật hình mới, giảm kích thước ảnh hoặc chèn phụ đề. Ngoài ra, để tạo cảm giác thích thú, tránh nhàm chán, chúng tôi đã bổ sung các hiệu ứng, âm thanh nền cho đoạn phim. Điều này đã tạo nên hiệu ứng đa chiều, đa giác quan theo tinh thần của phương pháp hiện thực ảo. Toàn bộ nội dung bài giảng sau khi biên tập, đã được chúng tôi truy xuất ra nhiều định dạng file (*.avi, *.mpeg, *.flv...) cho các mục đích sử dụng khác nhau: lưu trữ, tải lên mạng,....Bằng sự hỗ trợ của các phần mềm ghi đĩa, các định dạng file xuất ra có thể ghi thành đĩa VCD, DVD,... rất thuận lợi cho việc lưu hành và sử dụng trên các loại thiết bị nghe nhìn khác nhau, phù hợp với đa dạng mục đích học của đa số đối tượng.

(Nội dung cụ thể kết quả được thể hiện trong đĩa DVD đính kèm)

- 32 -

1

2

3

4

Hình 3.2. Các bài TN. 1. Bài 6: Thực hành: Thoát hơi nước và bố trí TN về phân bón; 2. Bài 13: Thực hành: Tách chiết sắc tố từ lá và tách các nhóm sắc tố bằng phương pháp hóa học; 3.

Bài 14: Thực hành: Chứng minh quá trình hô hấp tỏa nhiệt ; 4. Bài 43: Thực hành: Nhân giống giâm, chiết, ghép ở thực vật * Ví dụ minh hoạ: Sử dụng các bài hướng dẫn TN thực hành vào thiết kế dạy học các bài thực hành thuộc chương I, IV môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao) – THPT và sử dụng bộ trắc nghiệm để kiểm tra, đánh giá cuối tiết học: GIÁO ÁN GIẢNG DẠY BÀI 13: TÁCH CHIẾT SẮC TỐ TỪ LÁ VÀ CÁC NHÓM SẮC TỐ BẰNG PHƯƠNG PHÁP HÓA HỌC

I. MỤC TIÊU: Sau khi thực hành xong, học sinh phải: 1. Kiến thức:

- 33 -

-

Biết được trong lá có các nhóm sắc tố: diệp lục, carotenoit (caronten và xantophyl).

-

Biết được sắc tố của lá chỉ tan trong dung môi hữu cơ.

-

Biết được mỗi nhóm sắc tố thành phần có thể hòa tan trong một dung môi hữu cơ nhất định.

2. Kỹ năng: -

Rèn luyện kỹ năng thực hiện chính xác các thao tác trong phòng thí nghiệm.

-

Rèn luyện khả năng phán đoán, tư duy logic trong quá trình tiến hành thí nghiệm.

-

Hoạt động nhóm.

3. Nhận thức: -

Tạo niềm hứng thú, say mê bộ môn.

II. PHƯƠNG TIỆN: -

Máy chiếu.

III. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH: 1. Giáo viên: -

Nghiên cứu trước SGK Sinh học 11 NC, sách giáo viên, sách chuẩn kiến thức và kỹ năng môn Sinh học 11 và các tài liệu khác.

-

Chuẩn bị:

+ Dụng cụ: cân điện tử, cối, chày sứ, phễu lọc, bình Bunsen, ống nghiệm, giấy lọc, dao lam, đũa thủy tinh, cân điện tử, giá ống nghiệm, ống bóp, ống hút. + Hóa chất: dầu hỏa, cồn, CaCO3, bột thủy tinh hoặc bột thạch anh.

2. Học sinh: -

Nghiên cứu trước SGK Sinh học 11 NC

-

Chuẩn bị:

+ Mẫu vật: Lá cây sắn củ mì.

IV. TIẾN TRÌNH GIẢNG DẠY: 1. Ổn định tổ chức: -

Chào lớp

-

Kiểm tra sỉ số, số học sinh vắng

2. Kiểm tra bài cũ: - 34 -

-

Câu 1: Hãy giải thích mối liên quan giữa hô hấp và nhiệt độ môi trường, giữa hô hấp và hàm lượng nước trong cây?

-

Câu 2: Sự thay đổi nòng độ O2 và CO2 trong môi trường sẽ ảnh hưởng đến hô hấp như thế nào?

Đặt vấn đề: -

GV: Vì sao lá cây lại có màu xanh?

-

HS: Do trong lá có hệ sắc tố diệp lục

-

GV: Nhưng vì sao khi lá già lại chuyển sang màu đỏ hoặc vàng?

-

HS: Do trong lá có hệ sắc tố phụ carôtenôit

-

GV: Như vây trong lá cây có hai nhóm sắc tố: diệp lục và carôtenôit. Tùy thuộc vào khả năng tan trong các dung môi khác nhau của hai nhóm mà người ta có thể phân tách sắc tố.

-

GV: Nhưng trước khi phân tách sắc tố thì người ta phải người ta phải rút hai nhóm sắc tố này ra khỏi lá xanh. Để có thể thực hiên được hai nội dung này, chúng ta cùng tìm hiểu bài hôm nay.

Dạy bài mới: Hoạt động 1: Chiết rút sắc tố Hoạt động của GV và HS

Nội dung

- GV phân vị trí cho các nhóm.

1. Mục tiêu:

- GV giới thiệu mục tiêu của bài.

- Trong lá có các nhóm sắc tố: diệp

- HS chú ý lắng nghe

lục, carotenoit (caronten và xantophyl).

- GV kiểm tra dụng cụ, hóa chất, mẫu vật.

- Sắc tố của lá chỉ tan trong dung môi hữu cơ.

- Mỗi nhóm sắc tố thành phần có thể

- GV: Cơ sở khoa học của bài thí hòa tan trong một dung môi hữu cơ nghiệm.

nhất định.

- HS trả lời câu hỏi.

- Rèn luyện kỹ năng thực hiện chính xác các thao tác trong phòng thí nghiệm.

- Rèn luyện khả năng phán đoán, tư duy logic trong quá trình tiến hành thí - 35 -

- GV hướng dẫn cách tiến hành.

nghiệm.

- HS chú ý lắng nghe

- Hoạt động nhóm.

- GV: Vì sao phải cắt bỏ các gân lá - Tạo niềm hứng thú, say mê bộ môn. trong thí nghiệm?

2. Chuẩn bị:

- HS: Trong gân lá không chứa hệ sắc tố.

- Dụng cụ: cân điện tử, cối, chày sứ,

- GV: Thêm CaCO3 vào nghiền để làm phễu lọc, bình Bunsen, ống nghiệm, gì?

giấy lọc, dao lam, đũa thủy tinh, cân

- HS: để trung hòa axit dịch bào

điện tử, ống bóp, ống hút.

- GV: Vì sao thêm bột thủy tinh hoặc - Hóa chất: dầu hỏa, cồn, CaCO3, bột thạch anh vào nghiền để làm gì?

thủy tinh hoặc bột thạch anh.

- HS: Để nghiền lá chóng nhỏ

- Mẫu vật: Lá cây sắn củ mì.

- GV: Tiến hành thí nghiêm đến khi 3. Cơ sở khoa học: dung dịch chảy xuống bình Bunsen - Nhờ tính chất của một số dung môi không có màu và phân bã còn lại màu hữu cơ (cồn, axeton…) có khả năng trắng, chứng tỏ điều gì?

phá vỡ liên kết của diệp lục với các

- HS: Rút chiết hết sắc tố ra khỏi lá xanh.

phân tử protein và lipit, người ta có thể

- GV: Dung dịch thu được có thành rút được diệp lục ở trạng thái dung dịch.

phần như thế nào?

- Diệp lục (a và b), Carotenoit (Carotin và 3. Cách tiến hành: Xantophin).

- B1:

- HS tiến hành làm thí nghiệm

+ Lấy 5 g lá tươi cắt thành mảnh nhỏ rồi cho vào cối sứ. + Cho ít cồn vào cối sứ. + Thêm 1g CaCO3 để trung hòa axit dịch bào.

- B2: + Dùng cối nghiễn hỗn hợp. + Khi đã nghiền kỹ, cho thêm cồn vào cối sứ, rồi nghiền tiếp.

- B3: Rót dung dịch bên trên theo đũa thủy tinh vào phễu lọc trên bình - 36 -

Bunsen.

- B4: Tiếp tục nghiền bã còn lại cùng với cồn, rút dịch qua phễu, lặp lại như vậy cho đến khi nào dung dịch qua phễu không còn màu và phân bã còn lại chỉ còn màu trắng. * Chú ý: - Khi cân khối lượng lá cần tránh các gân lá.

- Lúc nghiền lá không nên cho nhiều cồn vì quá nhiều sẽ nghiền lâu nhỏ.

- Để nghiền nhanh nhỏ ta có thể thêm bột thủy tinh hoặc bột thạch anh.

Hoạt động 2: Tách các sắc tố thành phần Hoạt động của GV và HS

Nội dung

- GV : Cơ sở khoa học của thí nghiệm.

1. Cơ sở khoa học:

- HS trả lời câu hỏi.

- Mỗi nhóm sắc tố có thể tan trong các

- GV hướng dẫn cách tiến hành

dung môi khác nhau. Diệp lục và

- GV: Kết quả thí nghiệm.

carôten tan trong cồn, xantophin tan

- HS : Lớp trên có màu xanh vì tan trong trong dầu hỏa. đó có caroten và diệp lục, còn lớp dưới có 2. Cách tiến hành: màu vàng vì hòa tan trong đó sắc tố - B1: lấy 2ml dung dịch vừa rút từ lá xantophin.

xanh cho vào ống nghiệm

- HS thực hiện thí nghiệm

- B2: Thêm vào 3ml dầu hỏa và 1ml nước cất.

- B3:

Bịt miệng ống nghiệm bằng

ngón tay cái, lắc mạnh nhiều lần, sau đó để yên trên giá ống nghiệm một vài phút rồi quan sát.

- 37 -

4. Củng cố: - Kiểm tra, đánh giá sau mỗi tiết qua bộ trắc nghiệm: SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO

ĐỀ KIỂM TRA

TRƯỜNG THPT …………………

Môn học : Sinh học 11 Thời gian làm bài: 0 phút; (10 câu trắc nghiệm)

Mã đề thi (Học sinh không được sử dụng tài liệu) Họ và tên học sinh:..................................................................... Lớp: ……….............

Câu 1: Kết quả thí nghiệm tách chiết sắc tố thành phần: A. Dung dịch phân thành hai lớp: lớp trên màu vàng, lớp dưới màu xanh B. Dung dịch chuyển sang màu trắng C. Dung dịch phân thành hai lớp: lớp trên màu xanh, lớp dưới màu vàng D. Dung dịch không đổi màu Câu 2: Trong lá cây có các nhóm sắc tố: A. Diệp lục

B. Carôtenôit

C. Carôten

D. Cả A và

C. Nước

D. Cả A và

B Câu 3: Các nhóm sắc tố tan trong dung môi gì?

A. Vô cơ

B. Hữu cơ

B Câu 4: Trong thí nghiệm chiết rút sắc tố, người ta thay axeton 80% bằng hóa chất nào: A. Cồn

B. Dầu hỏa

C. Benzen

D. Ête

pêtron Câu 5: Người ta thêm CaCO3 trong thí nghiệm chiết rút sắc tố để: A. Nghiền lá nhanh nhỏ

B. Trung hòa axit dịch bào

C. Xúc tác thí nghiệm diễn ra nhanh hơn

D. Cả A và C

Câu 6: Trong thí nghiệm chiết rút sắc tố, người ta tiến hành rút dịch qua phễu đến khi nào?

- 38 -

A. Dung dịch qua phễu không còn màu B. Phân bã còn lại trên phễu chỉ còn màu trắng C. Cồn trong bình hết D. Cả A và B Câu 7: Hỗn hợp sắc tố thu được có màu: A. Xanh

B. Đỏ

C. Vàng

D. Trắng

Câu 8: Trong thí nghiệm tách chiết sắc tố thành phần, người ta thay benzen bằng: A. Cồn

B. Dầu hỏa

C. Nước

D. Ête

C. Carôten

D.

pêtron Câu 9: Sắc tố nào tan trong dầu hỏa: A. Diệp lục

B. Carôtenôit

Xantophyl Câu 10: Cơ sở khoa học của thí nghiệm chiết rút sắc tố: A. Sắc tố của lá chỉ tan trong dung môi hữu cơ B. Trong lá có diệp lục, Caroten và Xantophyl C. Các sắc tố khác nhau thường tan trong dung môi khác nhau D. Cả 3 đáp án trên Câu 11: Cơ sở khoa học của thí nghiệm tách chiết sắc tố thành phần: A. Sắc tố của lá chỉ tan trong dung môi hữu cơ B. Trong lá có diệp lục, Caroten và Xantophyl C. Các sắc tố khác nhau thường tan trong dung môi khác nhau D. Cả 3 đáp án trên--------------------------------------------- HẾT ----------

Viết bài thu hoạch BÀI THU HOẠCH Cơ sở khoa học

Cách tiến hành

Chiết rút sắc tố từ lá xánh Tách các sắc tố thành phần

- 39 -

Kết quả và nhận xét

5. Dặn dò: -

Thu dọn dụng cụ gọn gàng, vệ sinh sạch sẽ.

-

Đọc trước bài 14: Thực hành: Chứng minh quá trình hô hấp tỏa nhiệt

3.5. Hướng dẫn cách sử dụng đĩa phim các bài hướng dẫn TN thực hành hỗ trợ dạy học các bài thuộc chương I: “Chuyển hoá vật chất và năng lượng” và chương IV: “Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao)- THPT bằng phương pháp hiện thực ảo Cái bài hướng dẫn TN thực hành hỗ trợ dạy học các bài thuộc chương I: “Chuyển hoá vật chất và năng lượng” và chương IV: “Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao)- THPT bằng phương pháp hiện thực ảo được chúng tôi lưu trữ dưới dạng đĩa DVD. DVD là một định dạng lưu trữ đĩa quang phổ biến. Công dụng chính của nó là lưu trữ video và lưu trữ dữ liệu. Không phải máy tính nào cũng đọc được đĩa DVD, chỉ những máy ổ đĩa hỗ trợ đọc đĩa DVD. Nếu chưa có thì người sử dụng có thể làm 1 trong 2 cách sau: -

Chuyển nội dung của đĩa DVD sang VCD hoặc CD.

-

Thay ổ đĩa máy tính từ dạng VCD, CD sang DVD. Cách sử dụng phim tương đối đơn giản, chỉ cần mở đĩa DVD, sau đó mở

phim mong muốn. Cách mở đĩa tương đối đơn giản, chỉ cần cho đĩa vào ỗ đĩa, sau đó mở phim mong muốn. Bố cục trong đĩa DVD được sắp xếp theo cây thư muc giúp người sử dụng dễ dàng tìm nội dung mong muốn: Phim kèm kết quả Phim video Bài …

Phim không kèm kết quả Giáo án Bộ trắc nghiệm Sơ đồ 3.1. Bố cục cây thư mục

Để đọc được phim, máy tính của người sử dụng phải cài phần mềm hỗ trợ xem phim. Sau đây là một số phần mềm gợi ý để hỗ trợ xem phim trên máy tính: - 40 -

- Nếu chú ý đến chất lượng hình ảnh, âm thanh nên sử dụng phần mềm Cyberlink PowerDVD 8.

Hình 3.3. Màn hình giao diện phần mềm Cyberlink PowerDVD 8 - Nếu hay xem phim trên mạng thì nên sử dụng phần mềm KM Player.

Hình 3.4. Màn hình đại diện phần mềm KM Player - Nếu ít khi dùng máy tính để xem phim nên sử dụng phần mềm Media Player Classic.

- 41 -

Hình 3.5. Màn hình đại diện phần mềm Media Player Classic 3.6. Đề xuất phương án sử dụng các bài hướng dẫn TN thực hành thuộc chương I: “Chuyển hoá vật chất và năng lượng” và chương IV: “Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao)- THPT bằng phương pháp hiện thực ảo vào dạy và học ở THPT - Đối với GV: + Sử dụng bài hướng dẫn TN thực hành bằng phương pháp hiện thực ảo vào dạy học các bài thực hành tại những trường không có điều kiện để tiến hành thực hành. + Sử dụng các bài hướng dẫn TN thực hành bằng phương pháp hiện thực ảo trong việc rèn luyện tháo tác thực hành trước khi đứng lớp.

- Đối với HS: + Sử dụng các bài hướng dẫn TN thực hành bằng phương pháp hiện thực ảo (Không kèm theo kết quả) để học trước ở nhà tránh tình trạng lung túng trong tiết thực hành ở trường. + Sử dụng các bài hướng dẫn TN thực hành bằng phương pháp hiện thực ảo để ôn tập, củng cố nội dung bài thực hành ở nhà nếu như bài thực hành đó ở trên lớp chưa hoàn thành.

- 42 -

Chương 4: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 4.1. Kết luận Qua kết quả nghiên cứu xây dựng bài giảng thực hành chương I: “Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật” và chương IV: “Sinh sản” môn Sinh học lớp 11 (Nâng cao) - THPT bằng phương pháp hiện thực ảo, chúng tôi rút ra một số kết luận sau: - Đã tiến hành khảo sát 10 trường THPT trên địa bàn TP Đà Nẵng để điều tra về tình hình dạy học các bài TN thực hành hành thuộc chương I: “Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật” và chương IV: “Sinh sản”môn Sinh học lớp 11 (nâng cao) - Đã thực hiện các TN và tiến hành cải tiến một số TN của 4 bài thực hành thuộc chương I: “Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật” và chương IV: “Sinh sản”môn Sinh học lớp 11 (nâng cao) – THPT. - Đã xây dựng được 7 phim video (trong đó 3 phim video tự quay, 1 phim video xử lý từ phim video đã có sẵn), 4 giáo án về hướng dẫn dạy học các bài TN thực hành và 4 bộ trắc nghiệm để kiểm tra.

- Bộ bài giảng (bao gồm cả nội dung và hình thức) sau khi biên tập đã đáp ứng đầy đủ các mục tiêu, nội dung yêu cầu của bài học và hoàn toàn có khả năng ứng dụng trong việc làm tư liệu giảng dạy cho môn học.

4.2. Kiến nghị Xây dựng và phát triển các bài giảng nhờ ứng dụng CNTT thông qua phương pháp hiện thực ảo là một trong những yếu tố quan trọng góp phần hoàn thành mục tiêu đổi mới phương pháp giảng dạy của hệ thống giáo dục Việt Nam nói chung, trường THPT nói riêng, vì thế, chúng tôi kiến nghị một số vấn đề sau: - Thực nghiệm sư phạm đề tài nhằm xác định tính khả thi và kiểm tra hiệu quả của việc ứng dụng các bài hướng dẫn TN thực hành thuộc chương I: “Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật” và chương IV: “Sinh sản”môn Sinh học lớp 11 (nâng cao) – THPT. - Tiếp tục nghiên cứu xây dựng các nội dung bài giảng thực hành khác nhau để tiến đến hoàn thiện kho dữ liệu về bài giảng thực hành trong hệ thống đào tạo THPT. - 43 -

- 44 -

TÀI LIỆU THAM KHẢO Tài liệu Tiếng Việt 1.

Đinh Quang Báo (2006), Lí luận dạy học sinh học – phần Đại cương, NXB

Giáo dục.

2.

Trần Quang Dần (2011), Xây dựng bài giảng thực hành thí nghiệm môn học

Nuôi cấy mô tế bào thực vật bằng phương pháp hiện thực ảo. Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Trường.

3.

Trịnh Khắc Đức (2020), Xây dựng chương trình hướng dẫn bài thí nghiệm

bằng công nghệ video và flash cho phòng thí nghiệm khoa Sinh – Môi trường, Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Trường.

4.

Trịnh Nguyên Giao, Lê Đình Trung (2002), 111 câu hỏi trắc nghiệm Sinh

học, NXB ĐHQG Hà Nội.

5.

TS Ngô Văn Hưng (chủ biên) (2011), Tài liệu thí nghiệm thực hành môn

Sinh học ở trường Phổ thông, Bộ giáo dục và Đào tạo, Hà Nội.

6.

Nguyễn Như Khanh, Cao Phi Bằng (2009), Sinh lý học thực vật, NXB Giáo

dục.

7.

Trương Thị Thanh Mai (2009), Bài giảng Phương pháp luận nghiên cứu

khoa học, ĐHSP – ĐH Đà Nẵng.

8.

Phan Trọng Ngọ (2005), Dạy học và phương pháp dạy học trong nhà trường,

NXB ĐH Sư phạm.

9.

Nguyễn Thị Nguyệt (2005), Giáo dục học II, Đà Nẵng

10.

Trần Khánh Phương (2008), Thiết kế bài giảng Sinh học 11 Nâng cao tập 1,

NXB Hà Nội.

11.

Trần Khánh Phương (2008), Thiết kế bài giảng Sinh học 11 Nâng cao tập 2,

NXB Hà Nội.

12.

Đỗ Thị Trường (2009), Bài giảng thực hành Sinh lý thực vật, ĐHSP – ĐH

Đà Nẵng.

13.

Vũ Văn Vụ, Vũ Đức Lưu, Nguyễn Như Hiền (2010), Sách giáo khoa Sinh

học 11 Nâng cao, NXB Giáo dục.

14.

Vũ Văn Vụ, Vũ Đức Lưu, Nguyễn Như Hiền (2010), Sách giáo viên Sinh

hoc 11 Nâng cao, NXB Giáo dục.

- 45 -

15.

Nguyễn Thị Hải Yến (2011), Xây dựng bài hướng dẫn thực hành thí nghiệm

môn Sinh lý thực vật bằng phương pháp hiện thực ảo Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Trường.

Tài liệu web 1.

http://www.Google.com

2.

http://www.Youtube.com

3.

http://agriviet.com/

- 46 -