Vận dụng dạy học theo chủ đề trong chương “Cacbon - Silic” môn Hóa học lớp 11

Së gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Hßa B×nh Tr−êng trung häc phæ th«ng l¹c s¬n

SÁNG KIẾN:

“VẬN DỤNG DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ TRONG CHƯƠNG CACBON - SILIC MÔN HÓA HỌC LỚP 11 TẠI TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG LẠC SƠN”

Tác giả: ĐINH QUANG THANH Trình độ chuyên môn: Đại học sư phạm Chức vụ: Giáo viên Đơn vị công tác: Trường THPT Lạc Sơn

HÒA BÌNH n¨m 2018

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN Kính gửi: - Hội đồng Khoa học Sở Giáo dục và Đào tạo Hòa Bình - Hội đồng Khoa học trường THPT Lạc Sơn Tôi tên là: Số Họ và tên Ngày Nơi công Chức Trình độ Tỷ lệ (%) TT tháng năm tác (hoặc danh chuyên đóng góp sinh nơi môn vào việc thường sáng tạo ra trú) sáng kiến 1 Đinh 07/08/1982 Trường Giáo ĐHSP 100% viên Hóa học Quang THPT Thanh Lạc Sơn Là tác giả (nhóm tác giả) đề nghị xét công nhận sáng kiến: “Vận dụng dạy học theo chủ đề trong chương “Cacbon – Silic”-môn Hóa học lớp 11 tại trường Trung học phổ thông Lạc Sơn” - Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến (trường hợp tác giả không đồng thời là chủ đầu tư tạo ra sáng kiến): - Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Phương pháp giảng dạy môn Hóa học - Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử (ghi ngày nào sớm hơn): 12/11/2017 - Mô tả bản chất của sáng kiến: Nghiên cứu phương pháp dạy học theo chủ đề và vận dụng vào việc giảng dạy chương “Cacbon - Silic” lớp 11 THPT ban Cơ bản nhằm tăng cường sự tham gia của người học, hạn chế sự can thiệp và áp đặt của người dạy trong quá trình học tập của học sinh - Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến: Học sinh học tập theo chương trình, kế hoạch dạy học bộ môn Hóa hoc ở nhà trường phổ thông - Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả: + Nếu vận dụng phương pháp dạy học theo chủ đề vào chương

“Cacbon - Silic” thành công thì sẽ nâng cao chất lượng nắm vững kiến thức ở học sinh đồng thời giúp học sinh năng động, tự lực hơn trong quá trình học . + Tạo được hứng thú và say mê của học sinh đối với môn học khi chủ động lĩnh hội được kiến thức, thấy được ý nghĩa của các kiến thức tiếp thu được khi được trả lời nhiều hơn những câu hỏi liên quan đến thực tiễn. + Giáo viên chủ động hơn trong việc dạy học theo định hướng phát triển năng lực tư duy cho học sinh.

- Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tổ chức, cá nhân đã tham gia áp dụng sáng kiến lần đầu, kể cả áp dụng thử (nếu có): + Chất lượng nắm vững kiến thức ở học sinh được nâng cao hơn + Học sinh năng động, tự lực hơn trong học tập và chiếm lĩnh kiến thức - Danh sách những người đã tham gia áp dụng thử hoặc áp dụng sáng kiến lần đầu (nếu có): Nơi công Ngày Trình độ Nội dung Số tác (hoặc Chức Họ và tên tháng chuyên công việc hỗ TT nơi thường danh trợ năm sinh môn trú) 1 Đinh 08-08Trường Giáo ĐHSP Biên soạn nội Quang 1982 THPT Lạc viên Hóa học dung & áp Thanh dụng sáng Sơn kiến Tôi (chúng tôi) xin cam đoan mọi thông tin nêu trong đơn là trung thực, đúng sự thật và hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật.

Lạc Sơn, ngày 24 tháng 05 năm 2018 Người nộp đơn (Ký và ghi rõ họ tên)

Đinh Quang Thanh

LỜI CẢM ƠN Để hoàn thiện sáng kiến này, trước hết chúng tôi xin trân trọng cảm ơn Sở Giáo dục và Đào tạo Hòa Bình đã tổ chức hoạt động viết đề tài, sáng kiến, giải pháp khoa học thường niên. Đây là cơ hội để giáo viên có thể trình bày và chia sẻ những ý kiến của mình về việc đổi mới phương pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy và học. Đồng thời tôi cũng xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Hội đồng Khoa học trường THPT Lạc Sơn đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi thực hiện sáng kiến này.

Cảm ơn các thầy cô giáo, các đồng nghiệp trong nhóm Hóa đã góp ý, giúp đỡ để sáng kiến được hoàn thiện hơn.

Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn các em học sinh lớp 11A1, 11A2 trường THPT Lạc Sơn đã cộng tác, tham gia tích cực để kiểm chứng tính đúng đắn của giải pháp khoa học đề ra trong quá trình người viết thực hiện sáng kiến này.

Xin trân trọng cảm ơn!

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

LỜI CAM ĐOAN I. TÁC GIẢ Họ và tên: Đinh Quang Thanh Ngày, tháng, năm sinh: 07-08-1982 Đơn vị: Trường THPT Lạc Sơn – Hòa Bình II. SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM: “VẬN DỤNG DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ TRONG CHƯƠNG “CACBON-SILIC” – MÔN HÓA HỌC LỚP 11 TẠI TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG LẠC SƠN” III. CAM KẾT Tôi xin cam kết sáng kiến này là sản phẩm của tôi. Nếu có xảy ra tranh chấp về sản phẩm này tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm trước lãnh đạo đơn vị, lãnh đạo sở giáo dục và đào tạo về tính trung thực của bản cam kết này.

Lạc Sơn, ngày 24 tháng 05 năm 2018 Gi¸o viªn

Đinh Quang Thanh

Môc lôc Chương 1: Tổng quan 1. Cơ sở lí luận 2. Phương pháp tiếp cận sáng kiến 3. Mục tiêu cần đạt Chương 2: Mô tả sáng kiến 1. Nêu vấn đề của sáng kiến 1.1. Đối tượng, phạm vi, kế hoạch nghiên cứu 1.2. Ưu điểm, hạn chế 2. Giải pháp thực hiện.

2.1. Biện pháp cụ thể 2.2. Nội dung sáng kiến 2.2.1. Nội dung kiến thức chương “Cacbon – Silic” 2.2.1.1 Mục tiêu dạy học chương “Cacbon – Silic” theo chương trình lớp 11 Ban cơ bản 2.2.1.2. Cấu trúc nội dung chương “Cacbon – Silic” theo chương trình lớp 11 Ban cơ bản 2.2.2. Những khó khăn khi dạy chương “Cacbon – Silic” theo chương trình lớp 11 Ban cơ bản 2.2.3. Vận dụng dạy học theo chủ đề chương “Cacbon – Silic” theo chương trình lớp 11 Ban cơ bản 2.2.3.1. Cấu trúc lại nội dung chương “Cacbon – Silic” theo chương trình lớp 11 Ban cơ bản 2.2.3.2. Xây dựng nội dung bài giảng 3. Khả năng áp dụng, nhân rộng sáng kiến.

3.1. Đánh giá kết quả đạt được 3.2. Phạm vi áp dụng.

Chương 3: Kết luận và đề xuất PHỤ LỤC Xây dựng ngân hàng câu hỏi, ma trận và đề kiểm tra

Trang 1 1 2 2 3 3 3 3 4 4 4 4 4 5 6 6 6 6 17 17 18 19 21

CHƯƠNG I TỔNG QUAN 1. Cơ sở lý luận. Để đất nước bắt kịp xu hướng phát triển của thế giới, chúng ta cần phải có những con người mới năng động, tự lực và sáng tạo. Chính điều này đã đặt ra cho ngành giáo dục nhiệm vụ đổi mới trong phương pháp dạy học. Nhưng đổi mới theo phương pháp cụ thể nào thì còn phải chọn lựa cho phù hợp với từng đối tượng con người và nội dung dạy học.

Giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện bước chuyển từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc học sinh học được cái gì đến chỗ quan tâm học sinh làm được cái gì qua việc học. Để đảm bảo điều đó nhất định phải thực hiện thành công việc chuyển từ phương pháp dạy học nặng về truyền thụ kiến thức sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kĩ năng, hình thành năng lực và phẩm chất; đồng thời phải chuyển cách đánh giá kết quả giáo dục từ nặng về kiểm tra trí nhớ sang kiểm tra, đánh giá năng lực vận dụng kiến thức giải quyết vấn đề, chú trọng kiểm tra đánh giá trong quá trình dạy học để có thể tá động kịp thời nhằm nâng cao chất lượng của các hoạt động dạy học và giáo dục.

Chúng ta có thể dễ dàng chọn lựa và áp dụng phương pháp dạy học dự án cho những học sinh ưu tú nhưng liệu có thể áp dụng cho đối tượng đã là học sinh lớp 11 mà việc chuyển vế một phương trình bậc nhất còn gây khó khăn cho các em? Vừa qua, tỷ lệ học sinh yếu môn Hóa rất nhiều trường tôi rất nhiều, vấn đề đặt ra cho tôi và các đồng nghiệp trong bộ môn là phải tìm ra giải pháp cải thiện kết quả đó. Chính vì vậy mà tôi quyết định chọn lựa một phương pháp dạy học theo quan điểm hiện đại nhưng không quá xa với phương pháp dạy học truyền thống để học sinh của mình có thể thích ứng được, đó chính là dạy học theo chủ đề. Qua quá trình giảng dạy, qua tham khảo tài liệu tôi đã tích lũy được 1

một số kinh nghiệm về dạy học chủ đề tôi thấy chương “Cacbon -Silic” là chương có nhiều kiến thức liên hệ thực tế, nội dung gần nhau, liền mạch, có thể sắp xếp thành hệ thống. Chính vì vậy tôi chọn sáng kiến : “Vận dụng dạy học theo chủ đề trong chương “Cacbon – Silic”-môn Hóa học lớp 11 tại trường Trung học phổ thông Lạc Sơn”. Nếu thành công, tôi sẽ vận dụng cho các chương khác của chương trình Hóa học THPT. 2. Phương pháp tiếp cận tạo ra sáng kiến.

- Lựa chọn sáng kiến,giải pháp khoa học dựa trên sự thiết thực và khả thi trong phạm vi áp dụng.

- Xây dựng kế hoạch nghiên cứu, xác định mục đích, nhiệm vụ, đối tượng, nội dung và phương pháp nghiên cứu. Hoàn thành sáng kiến dựa vào dựa trên kết quả thực nghiệm thu thập được trong quá trình áp dụng.

3. Mục tiêu cần đạt.

Từ việc nghiên cứu vận dụng sáng kiến , rút ra bài học kinh nghiệm góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn Hóa tại trường THPT Lạc Sơn. Ngoài những kiến thức, kỹ năng cơ bản cần đạt được học sinh còn phải chú ý nhiều tới khả năng vận dụng, liên hệ thực tiễn. Trong quá trình giảng dạy giáo viên cần định hướng cho học sinh kỹ năng tư duy, vận dụng lý thuyết đã học để giải quyết một vấn đề cụ thể.

2

CHƯƠNG II MÔ TẢ SÁNG KIẾN 1. Nêu vấn đề của sáng kiến.

1.1. Đối tượng, phạm vi, kế hoạch nghiên cứu. * Nghiên cứu cơ sở lý luận của sáng kiến về các vấn đề: Nghiên cứu phương pháp dạy học theo chủ đề và vận dụng vào việc giảng dạy chương “Cacbon - Silic” lớp 11 THPT ban Cơ bản nhằm tăng cường sự tham gia của người học, hạn chế sự can thiệp và áp đặt của người dạy trong quá trình học tập của học sinh. * Đối tượng nghiên cứu: nội dung và phương pháp dạy học chương “Cacbon - Silic” lớp 11 THPT ban Cơ bản theo phương pháp dạy học theo chủ đề . * Kế hoạch nghiên cứu: Nghiên cứu lý luận Vận dụng lý luận vào việc xây dựng tiến trình dạy học Tiến hành thực nghiệm sư phạm 1.2. Ưu điểm và hạn chế. * Ưu điểm: - Nếu vận dụng phương pháp dạy học theo chủ đề vào chương “Cacbon - Silic” thành công thì sẽ nâng cao chất lượng nắm vững kiến thức ở học sinh đồng thời giúp học sinh năng động, tự lực hơn trong quá trình học .

- Tạo được hứng thú và say mê của học sinh đối với môn học khi chủ động lĩnh hội được kiến thức, thấy được ý nghĩa của các kiến thức tiếp thu được khi được trả lời nhiều hơn những câu hỏi liên quan đến thực tiễn.

- Giáo viên chủ động hơn trong việc dạy học theo định hướng phát triển năng lực tư duy cho học sinh. * Hạn chế: Học sinh chưa nắm chắc kiến thức cơ bản,việc hệ thống hóa kiến thức còn nhiều hạn chế. Do đó đòi hỏi giáo viên cần , biên soạn một nội bài 3

học phù hợp, tìm phương pháp giảng dạy thích hợp đối với từng đối tượng nhằm tạo động cơ hứng thú học tập, góp phần phát triển tư duy, nâng cao năng lực tự học của học sinh.

2. Giải pháp thực hiện.

2.1. Biện pháp cụ thể: - Nghiên cứu ưu nhược điểm của dạy học theo chủ đề để bổ sung thêm các phương pháp dạy học bổ trợ nhằm đạt được hiệu quả cao nhất.

- Xây dựng lại nội dung chương trình, xây dựng lại giáo án.

- Xây dựng hệ thống câu hỏi và bài tập nhằm củng cố và hệ thống hóa kiến thức - Áp dụng giảng dạy tại lớp 11A1, 11A2.

2.2. Nội dung sáng kiến 2.2.1. Nội dung kiến thức chương “Cacbon – Silic” 2.2.1.1 Mục tiêu dạy học chương “Cacbon – Silic” theo chương trình lớp 11 Ban cơ bản Bài 15, 16. CACBON VÀ HỢP CHẤT CỦA CACBON * Kiến thức Biết được: - Vị trí của cacbon trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học, cấu hình electron nguyên tử , các dạng thù hình của cacbon, tính chất vật lí (cấu trúc tinh thể, độ cứng, độ dẫn điện), ứng dụng - Tính chất vật lí của CO và CO2.

Hiểu được: - Cacbon có tính phi kim yếu (oxi hóa hiđro và kim loại canxi), tính khử ( khử oxi, oxit kim loại). Trong một số hợp chất, cacbon thường có số oxi hóa +2 hoặc +4.

- CO có tính khử ( tác dụng với oxit kim loại), CO2 là một oxit axit, có tính oxi hóa yếu ( tác dụng với Mg, C ).

Biết được: Tính chất vật lí, tính chất hóa học của muối cacbonat (nhiệt phân, tác dụng với axit).

4

- Cách nhận biết muối cacbonat bằng phương pháp hoá học.

Kĩ năng - Viết các PTHH minh hoạ tính chất hoá học của C, CO, CO2, muối cacbonat.

- Tính thành phần % muối cacbonat trong hỗn hợp ; Tính % khối lượng oxit trong hỗn hợp phản ứng với CO; tính % thể tích CO và CO2 trong hỗn hợp khí.

Bài 17, 18. SILIC VÀ HỢP CHẤT CỦA SILIC. CÔNG NGHIỆP SILICAT * Kiến thức Biết được: - Vị trí của silic trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học, cấu hình electron nguyên tử.

- Tính chất vật lí (dạng thù hình, cấu trúc tinh thể, màu sắc, chất bán dẫn), trạng thái tự nhiên , ứng dụng (trong kĩ thuật điện), điều chế silic (Mg + SiO2).

- Tính chất hoá học : Là phi kim hoạt động hoá học yếu, ở nhiệt độ cao tác dụng với nhiều chất (oxi, cacbon, dung dịch NaOH, magie).

- SiO2: Tính chất vật lí (cấu trúc tinh thể, tính tan), tính chất hoá học (tác dụng với kiềm đặc, nóng, với dung dịch HF).

- H2SiO 3 : Tính chất vật lí (tính tan, màu) sắc, tính chất hoá học ( là axit yếu, ít tan trong nước, tan trong kiềm nóng). * Kĩ năng - Viết được các phương trình hóa học thể hiện tính chất của silic và các hợp chất của nó.

- Tính % khối lượng SiO2 trong hỗn hợp.

2.2.1.2. Cấu trúc nội dung chương “Cacbon – Silic” theo chương trình lớp 11 Ban cơ bản Tiết

Nội dung

Ghi chú

23

Cacbon

24

Hợp chất của cacbon 5

25

Silic và hợp chất của silic

26

Luyện tập

2.2.2. Những khó khăn khi dạy chương “Cacbon – Silic” theo chương trình lớp 11 Ban cơ bản - Nội dung kiến thức rời rạc thiếu tính hệ thống, chưa thực sự phát huy được tính tích cực, tự lực sáng tạo của học sinh.

- Việc dạy học theo bài/tiết trong sách giáo khoa không đủ thời gian đầy đủ cho các hoạt động học của học sinh theo tiến trình sư phạm của một phương pháp dạy học tích cực, dẫn đến nếu có sử dụng phương pháp dạy học tích cực đó cũng mang tính hình thức, đôi khi còn máy móc dẫn đến kém hiệu quả, hiệu quả khai thác sử dụng các phương tiện dạy học và tài liệu bổ trự theo phương pháp dạy học tích cực còn nhiều hạn chế.

- Sự hiểu biết của giáo viên về các phương pháp dạy học, kĩ thuật dạy học còn hạn chế, giáo viên chưa làm chủ được các phương pháp mới nên vất vả hơn so với các phương pháp truyền thống dẫn đến ngại sử dụng.

2.2.3. Vận dụng dạy học theo chủ đề chương “Cacbon – Silic” theo chương trình lớp 11 Ban cơ bản 2.2.3.1. Cấu trúc lại nội dung chương “Cacbon – Silic” theo chương trình lớp 11 Ban cơ bản Tiết

Chủ đề

23

Đơn chất của cacbon và silic

24, 25

Hợp chất của cacbon và silic

26

Luyện tập: Cacbon, silic và hợp chất

Ghi chú

2.2.3.2. Xây dựng nội dung bài giảng Nội dung 1: ĐƠN CHẤT CACBON – SILIC I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức: - Biết được: Vị trí của cacbon, silic trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học, cấu hình electron nguyên tử, các dạng thù hình của cacbon, tính chất vật lí

6

(cấu trúc tinh thể, độ cứng, độ dẫn điện), ứng dụng - Hiểu được: Cacbon, silic có tính phi kim yếu (oxi hóa hiđro và kim loại canxi), tính khử ( khử oxi, oxit kim loại). Trong một số hợp chất, cacbon thường có số oxi hóa -4, +2 hoặc +4, silic có số oxi hóa -4 hoặc +4

2. Kĩ năng: - Viết được cấu hình electron nguyên tử cacbon, silic dự đoán tính chất hóa học cơ bản.

- Viết được các pư thể hiện tính chất hóa học (oxi hóa và khử) của cacbon, silic. → Trọng tâm: - Một số dạng thù hình của cacbon có tính chất vật lí khác nhau do cấu trúc tinh thể và khả năng liên lết khác nhau.

- Tính chất hóa học cơ bản của cacbon, silic: vừa có tính oxi hóa (oxi hóa hiđro và kim loại ) vừa có tính khử ( khử oxi, hợp chất có tính oxi hóa)

3. Phát triển năng lực Năng lực giải quyết các vấn đề, lập kế hoạch giải quyết các vấn đề.

Năng lực hệ thống hóa kiến thức Năng lực phân tích tổng hợp các kiến thức hóa học vận dụng vào thực tiễn: Có ý thức bảo vệ môi trường, yêu quý và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH 1. Giáo viên: Mô hình cấu tạo mạng tinh thể kim cương, than chì, bảng tuần hoàn các nguyên tố.

2. Học sinh: Chuẩn bị bài mới, trả lời phiếu học tập trước khi đến lớp III. PHƯƠNG PHÁP Khi dạy về nội dung này giáo viên có thể sử dụng phối hợp các phương pháp và kĩ thuật dạy học sau: + Phát hiện và giải quyết vấn đề. + Phương pháp dạy học hợp tác (thảo luận nhóm). + Phương pháp sử dụng các phươg tiện trực quan. + Phương pháp đàm thoại tìm tòi.

IV. TIẾN TRÌNH BÀI GIẢNG 1. Ổn định tổ chức: (1') 2. Kiểm tra bài cũ: Trong giờ học 3. Bài mới: Hoạt động 1: TÍNH CHẤT VẬT LÍ Bước 1: Chuẩn bị GV: Chia lớp thành 4 nhóm. GV nêu vấn đề học tập, giao nhiệm vụ các nhóm chuẩn bị và hướng dẫn hoạt động nhóm: Nhóm màu xanh: Nghiên cứu tính chất vật lí và ứng dụng của kim cương.

Nhóm màu đỏ: Nghiên cứu tính chất vật lí và ứng dụng của than chì.

7

Nhóm màu tím: Nghiên cứu tính chất vật lí và ứng dụng của cacbon vô định hình Nhóm màu vàng: Nghiên cứu tính chất vật lí và ứng dụng của silic tinh thể.

Bước 2: Hoạt động nhóm HS hoạt động theo nhóm, GV đi đến các nhóm để giám sát hoạt động các nhóm, hướng dẫn hoạt động nhóm, giám sát thời gian.

Bước 3: Thảo luận chung - GV cho các nhóm treo sản phẩm của mình, gọi đại diện nhóm lên trình bày, các nhóm khác nhận xét. GV nhận xét chấm điểm các nhóm.

- GV tổng kết, rút kinh nghiệm cho các nhóm và chiếu bảng tổng hợp KIM CƯƠNG

- Là chất rắn dạng tinh thể không màu, trong suốt, không dẫn điện, dẫn nhiệt kém.

- Tinh thể thuộc loại tinh thể nguyên tử, cứng nhất trong tất cả các chất

THAN CHÌ

- Tinh thể xám đen - Mềm.

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C C C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

+ Silic tinh thể màu xám có ánh kim, dẫn điện , t0n/c= 14200C , t0s= 26200C

C

C

C

SILIC

CACBON VÔ ĐịNH HÌNH

-Gồm những tinh thể rất nhỏ - Chúng có khả năng hấp phụ mạnh.

C

-Cấu trúc lớp, - Mỗi nguyên tử các lớp liên kết C liên kết với 4 yếu với nhau.

- Trong mỗi lớp, NT C lân cận Cấu mỗi NT C liên nằm trên các tạo đỉnh của hình tứ kết CHT với 3 diện đều bằng 4 NT (C) lân cận nằm ở đỉnh của LKCHT. tam giác đều, các lớp dễ tách, dễ trượt ra khỏi nhau.

8

+ Silic tinh thể có cấu trúc giống kim cương Có cấu tạo xốp.

Ứng Làm đồ trang dụn sức, làm mũi khoan, dao cắt g thuỷ tinh, đá mài.

- Làm điện cực, làm nồi luyện kim, chế bôi trơn, bút chì

- Than cốc - Si có tính để luyện bán dẫn: kim. Than được dùng gỗ chế trong các thuốc nổ linh kiện kĩ đen, làm thuật điện tử, chất hấp vô tuyến… phụ khí Luyện kim, độc, than chế tạo thép muội làm chịu axit mực in, chế cao su, xi đánh giày…

. Hoạt động 2: TÍNH CHẤT HÓA HỌC Bước 1: Chuẩn bị - GV nêu câu hỏi cho học sinh thảo luận theo nhóm (các học sinh ngồi cùng bàn là 1 nhóm): + Viết cấu hình e của cacbon, silic và cho biết vị trí của chúng trong bảng tuần hoàn. + Từ cấu hình e hãy dự đoán số oxi hóa có thể có của C và Si. + Từ cấu hình e, số oxi hóa hãy dự đoán sự gống nhau và khác nhau về tính chất hóa học của cacbon và silic Bước 2: HS thảo luận và điền vào bảng sau: Nội dung Cacbon Silic Cấu hình e Vị trí trong BTH Số oxi hóa Tính khử Tính oxi hóa Bước 3: - GV sử dụng máy chiếu vật thể chiếu kết quả thảo luận của một số nhóm - Các nhóm nhận xét - GV tổng kết: Nội dung Cacbon Silic Cấu hình e - Ô số 6, nhóm IVA, chu - Ô số 14, nhóm IVA, chu kì 2. kì 3.

Vị trí trong BTH - Cấu hình electron: - Cấu hình electron: 9

1s22s22p2.

1s22s22p63s23p2 - Có 4 electron ở lớp ngoài - Có 4 electron ở lớp ngoài cùng. cùng.

Số oxi hóa - Có các số oxi hóa : -4, 0, - Có các số oxi hóa : -4, 0, +2, +4. +4.

Tính khử

a. Với oxi: C cháy tỏa a. Tác dụng với phi kim: nhiều nhiệt.

- F2 ở đk thường. o t C + O2  - Cl2, Br2, I2, O2 khi đun → CO2 o t C + CO2  → 2CO nóng.

- C, N, S ở t0 rất cao Vd : Si + 2F2 → SiF4.(silic tetraflorua) to Si + O2  → SiO2. (silic đioxit) b. Với hợp chất: HNO3, H2SO4đặc, KClO3... b. Tác dụng với hợp chất : o t C + 4HNO3   → CO2 + Si + 2NaOH + H2O → 2H2O + 4NO2 Na2SiO3 + 2H2.

Tính oxi hóa

a. Với hidro: ,p C + 2H2 xt,t  → CH4. b. Với kim loại: to 4Al + 3C  → Al4C3.

0

a. Với hidro: ,p Si + 2H2 xt,t  → SiH4. b. Với kim loại: to Si + 2Ca   → Ca2Si (Canxi silixua) 0

. Hoạt động 3: TRẠNG THÁI TỰ NHIÊN Hoạt động của GV và HS

Nội dung

III. Trạng thái tự nhiên: - Trong tự nhiên, kim cương, than chì là cacbon tự do, gần như tinh khiết.

- Trong khoáng vật, có trong : * Canxit: đá vôi, đá phấn, đá hoa chứa CaCO3.

HS: Nghiên cứu SGK và liên hệ * Magiezit: MgCO3.

GV: Dựa vào SGK, yêu cầu HS cho biết cacbon, silic tồn tại như thế nào trong tự nhiên? Kể tên một số khoáng vật có chứa C, Si?

10

với thực tế

* Đolomit: MgCO3.CaCO3. * Nước ta có mỏ than ở Quảng Ninh, Thanh Hóa và Nghệ An. - Silic chỉ có trong tự nhiên dưới dạng hợp chất : SiO2, muối silicat

4. Củng cố bài giảng: a) Ghép các thông tin ở bảng 1 và 2 Bảng 1 Tính chất vật lí Cấu trúc

Kim cương 1

Than chì 3

2

4

a) b) c) d)

Bảng 2 Tinh thể màu xám Cấu trúc hình cầu rỗng Cấu trúc tứ diện điều Tinh thể trong suốt, không màu, không dẫn điện, dẫn nhiệt kém

b) Hoàn thành các phương trình hoá học sau:

C+ H2SO4đặc ....

SiO2 + C ...

CaO + C ...

5. Bài tập về nhà: (1') - Học bài, làm bài tập 2,3,4,5/70 - Chuẩn bị bài “hợp chất của cacbon và silic”

V. TỰ RÚT KINH NGHIỆM SAU BÀI GIẢNG

HỢP CHẤT CỦA CACBON I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức: Biết được: - Tính chất vật lí của CO và CO2.

- Tính chất vật lí, tính chất hóa học của muối cacbonat (nhiệt phân, tác dụng với axit).

- Cách nhận biết muối cacbonat bằng phương pháp hoá học.

Hiểu được: CO có tính khử ( tác dụng với oxit kim loại), CO2 là một oxit axit, có tính oxi hóa yếu ( tác dụng với Mg, C ).

2. Kĩ năng: - Viết các PTHH minh hoạ tính chất hoá học của CO, CO2, muối cacbonat.

- Tính thành phần % muối cacbonat trong hỗn hợp ; Tính % khối lượng oxit trong hỗn hợp phản ứng với CO; tính % thể tích CO và CO2 trong hỗn hợp khí. → Trọng tâm:

11

- CO có tính khử ( tác dụng với oxit kim loại), CO2 là một oxit axit, có tính oxi hóa yếu ( tác dụng với Mg, C ).

- Muối cacbonat có tính chất nhiệt phân, tác dụng với axit. Cách nhận biết muối cacbonat.

3. Phát triển năng lực Năng lực tiến hành thí nghiệm Năng lực quan sát mô tả, giải thích các hiện tượng thí nghiệmvà rút ra kết luận Năng lực phát hiện các nội dung kiến thức hóa học được ứng dụng trong các lĩnh vực các vấn đề khác nhau II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH 1. Giáo viên: - Giáo án, các câu hỏi chuẩn bị để HS đàm thoại.

- Các dd Ca(OH)2 , HCl, CaCO3 và dụng cụ thí nghiệm.

2. Học sinh: học bài cũ và đọc trước bài mới.

III. PHƯƠNG PHÁP Kết hợp khéo léo giữa đàm thoại, nêu vấn đề và hoạt động nhóm IV. TIẾN TRÌNH BÀI GIẢNG 1. Ổn định tổ chức: 2. Kiểm tra bài cũ: ?Kim cương và than chì khác nhau về tính chất vật lí, tại sao? ?Cacbon có những tính chất hóa học nào? Lấy VD minh họa?

3. Bài mới: Các hợp chất do cacbon phản ứng với oxi tạo thành có những tính chất gì? Chúng ta hãy cùng tìm hiểu:

Hoạt động của GV và HS Hoạt động 1 GV: Nêu các tính chất vật lí của CO ?

Hoạt động 2 GV: CO là oxit loại gì? Dựa vào số oxi hóa của CO nêu tính chất hóa học cơ bản của nó?

GV: Viết các phản ứng thể hiện tính chất hóa học đó của CO? GV: Bổ sung thêm ứng dụng của các phản ứng này được dùng làm gì?

Nội dung A. OXIT I. CACBON MONOXIT 1. Tính chất vật lí: - Khí, không màu, không mùi vị, nhẹ hơn kk.

- Rất ít tan trong nước, bền nhiệt và rất độc.

- Hóa lỏng ở -191,50C, rắn ở -205,20C 2. Tính chất hóa học: a. Là oxit trung tính: CO không tác dụng với nước, axit và dung dịch kiềm ở điều kiện thường. b. Tính khử * Cháy trong oxi (không khí) : lửa lam nhạt và tỏa nhiệt→làm nhiên liệu 12

GV: Cho HS tham khảo SGK, nêu các cách điều chế CO trong PTN và trong CN? HS: Trả lời.

Hoạt động 3 GV: Dựa vào SGK yêu cầu HS nêu các tính chất vật lí của CO2?

GV: Hiệu ứng nhà kính là gì?

Tác hại của hiệu ứng nhà kính là gì?

to 2CO + O2   → 2CO2. * Khử được nhiều oxit kim loại: to CO + CuO  → Cu + CO2. →> dùng trong luyện kim.

3. Điều chế: a. Trong phòng thí nghiệm: HCOOH -H2SO4đặc, t0→ CO + H2O. b. Trong công nghiệp: * Cho hơi nước đi qua than nóng đỏ: C + H2O <-1050độC→ CO + H2.

Sản phẩm là khí than ướt chứa 44%CO. * Sản xuất trong lò gaz: thổi không khí qua than nung đỏ: C + O2 to   → CO2. to C + CO2   → 2CO. Khí thu được là khí lò gaz chứa khoảng 25%CO. II. CACBON ĐIOXIT 1. Tính chất vật lí: - Khí không màu, nặng hơn không khí.

- Tan ít trong nước.

- Ở -760C : CO2 hóa rắn gọi là nước đá khô, dễ thăng hoa → tạo môi trường lạnh không có hơi ẩm.

- Gây hiệu ứng nhà kính.

2. Tính chất hóa học: a. Không cháy và không duy trì sự cháy → làm chất chữa cháy (không phải đám cháy kim loại mạnh) b. Là một oxit axit : CO2 + H2O H2CO3.

CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3 + H2O. Chú ý: Khi tác dụng với dung dịch kiềm thì nó tạo ra 2 loại muối khác nhau.

GV: CO2 là oxit loại gì? Dựa vào số oxi hóa của C trong CO2 dự đoán tính chất hóa học của nó.

GV: Hãy viết phương trình hóa học của CO2 khi tác dụng với dung dịch NaOH khi tỉ lệ số mol là 1:1 và 1:2.

GV: Khi nào tạo ra muối trung hòa, khi nào tạo ra muối axit, và trường hợp nào tạo ra cả 2 muối.

3.Điều chế: 13

GV: Nêu cách điều chế CO2 trong PTN và trong công nghiệp.

GV: Viết CTCT của SiO2 và nêu các tính chất cơ bản của nó? được ứng dụng để làm gì?

GV: Cho HS xem video thí nghiệm HF ăn mòn thủy tinh.

GV: Bổ sung thêm phần kiến thức cách khắc chữ lên thủy tinh.

GV: Chiếu hình ảnh cho HS quan sát. .Hoạt động 4 GV: Nêu tính chất vật lí của H2CO3 và phương trình điện li khi tan trong nước? Từ đó cho biết nó có thể tạo những loại muối gì?

GV: Viết CTCT của axit silixic? Nêu các tính chất cơ bản và ứng dụng của axit này?

GV: Chiếu hình ảnh silicagen cho HS quan sát

Hoạt động 5 GV: Dựa vào SGK và bảng tính tan hãy cho biết muối cacbonat có tính tan như thế nào?

GV: Nêu tính chất hóa học chung của muối?

a. Trong phòng thí nghiệm: Muối cacbonat + dd HCl b. Trong công nghiệp: - Thu từ việc đốt hoàn toàn than trong các quá trình sản xuất.

- Thu hồi từ quá trình chuyển hóa khí thiên nhiên, các sản phẩm dầu mỏ.

- Từ quá trình nung vôi, lên men rượu.

III. SILIC ĐIOXIT:(SiO2) - Tan dễ trong kiềm nóng chảy: to SiO2 + 2NaOH   → Na2SiO3 + H2O to SiO2 + Na2CO3   → Na2SiO3 + CO2 - Tan được trong dd HF: SiO2 + 4HF → SiF4 + 2H2O. → dùng để khắc chữ và hình lên thủy tinh.

B. AXIT I. Axit cacbonic: - Là axit 2 nấc, yếu và kém bền.

- Phân li trong nước theo 2 nấc.

- Tạo 2 loại muối CO32- và HCO3-.

II. Axit Silixic: (H2SiO3) - Tồn tại dạng keo, không tan trong H2O. - Khi sấy khô, axit silixic mất nước, tạo thành vật liệu xốp là silicagen. to H2SiO3   → SiO2+H2O - Là một axit rất yếu (yếu hơn H2CO3) Na2SiO3 + H2O + CO2 → H2SiO3 + Na2CO3 C.MUỐI I. Muối cacbonat: 1. Tính chất: a. Tính tan: Muối CO32- kim loại kiềm, NH4+, đa số các muối HCO3- tan dễ trong 14

GV: Viết PTHH dạng phân tử và ion rút gọn của muối cacbonat khi tác dụng với axit, dung dịch kiềm, và phản ứng nhiệt phân.

GV: Trong thực tế, muối cacbonat có những ứng dụng gì ?

GV: Viết và gọi tên một vài muối silicat?

HS: Nêu một số ứng dụng của muối silicat.

GV: Chiếu hình ảnh về thủy tinh lỏng và ứng dụng của thủy tinh lỏng cho HS quan sát.

4. Củng cố bài giảng:

nước. b. Tính chất hóa học: + Tác dụng với axit: Vd: CaCO3+2HCl → CaCl2+CO2+H2O + Tác dụng với dd kiềm: Vd: NaHCO3 + NaOH → Na2CO3 + H2O + Phản ứng nhiệt phân: - Muối CO32- kim loại kiềm bền nhiệt.

- Các muối khác kém bền : to CaCO3  → CaO + CO2. to 2NaHCO3  → Na2CO3+CO2 + H2O II. Muối silicat: - Axit Silixic dễ tan trong dd kiềm, tạo thành muối silicat.

- Trong dd, silicat của kim loại kiềm bị thủy phân mạnh tạo ra môi trường kiềm.

Cho luồng khí CO dư khử hoàn toàn 9,1 gam hỗn hợp CuO và Al2O3 thu được 8,3 gam chất rắn. Tính phân trăm khối lượng CuO có trong hỗn hợp đầu?

5. Bài tập về nhà: - Học bài, làm bài tập SGK - Chuẩn bị bài: “Silic và hợp chất của silic”

V. TỰ RÚT KINH NGHIỆM SAU BÀI GIẢNG

LUYỆN TẬP TÍNH CHẤT HÓA HỌC CỦA CACBON, SILIC VÀ HỢP CHẤT CỦA CHÚNG I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức: Củng cố kiến thức về cacbon và hợp chất của cacbon

2. Kĩ năng: - Viết PTHH hoàn thành dãy phản ứng - Nhận biết gốc cacbonac - Tính thành phân phần trăm oxit trong hỗn hợp phản ứng với CO - Tính thể tích CO tham gia phản ứng

→ Trọng tâm: - Viết PTHH hoàn thành dãy phản ứng - Nhận biết gốc cacbonac

15

- Tính thành phân phần trăm oxit trong hỗn hợp phản ứng với CO - Tính thể tích CO tham gia phản ứng

3. Phát triển năng lực Năng lực tính toán khối lượng chất than gia và tạo thành sau phản ứng Năng lực tìm được ra mối liên hệ và thiết lập mối quan hệ giữa các kiến thức hóa học với các phép toán II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH 1. Giáo Viên: Hệ thống câu hỏi và bài tập.

2. Học sinh: HS lập bảng để thảo luận.

III. PHƯƠNG PHÁP Kết hợp khéo léo giữa đàm thoại, nêu vấn đề và hoạt động nhóm IV. TIẾN TRÌNH BÀI GIẢNG 1. Ổn định tổ chức: 2. Kiểm tra bài cũ: Trong quá trình giảng dạy.

3. Bài mới: Nội dung Hoạt động của GV và HS I. KIẾN THỨC CẦN NHỚ: 1. Lập bảng so sánh về các tính chất của C và Si theo phiếu học tập.

2. Lập bảng so sánh các chất CO2, SiO2, và CO2 theo phiếu học tập.

3. Lập bảng so sánh về các tính chất của H2CO3, H2SiO3 theo phiếu học tập.

Hoạt động 2

4. So sánh tính chất của muối cacbonat và silicat theo phiếu học tập.

II. BÀI TẬP

GV phát phiếu học tập HS thảo luận trong 5’ Đại diện các nhóm lên bảng trình bày, học sinh khác nhận xét, bổ sung GV nhận xét, đánh giá BT1: t BT1: Viết PTHH hoàn thành dãy 1) Si + O2  → SiO2 chuyển hoá sau: 2) SiO2 + 2NaOH Na2SiO3 + H2O Si → SiO2 → Na2 SiO3 → H 2 SiO3 → SiO3)2 → NaSi2SiO3 + CO2 + H2O Na2CO3 + o

16

H2SiO3 t 4) H2SiO3  → SiO2 + H2O t 5) SiO2 + 2Mg  → Si + 2MgO BT2: - Quì tím: Nhận biết HCl, NaOH - Axit HCl: Nhận biết Na2CO3 - Dung dịch AgNO3: Nhận biết Na3PO4 BT3: Gọi x là số mol CO tham gia phản ứng Số mol CO2 = x mol Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng ta có : 16 + 28x = 11,2 + 44x x = 0,3 Thể tích CO đã tham gia phản ứng : V = 0,3.22,4= 6,72 lit BT4 : Chỉ có CuO bị CO khử nên hỗn hợp chất rắn thu được gồm Cu và Al2O3 o

o

BT2: Bằng phương pháp hoá học, hãy nhận biết các dung dịch đựng trong các lọ mất nhãn sau: HCl, NaOH, Na2CO3, NaNO3, Na3PO4?

BT3: Khử 16 gam hỗn hợp các oxit kim loại: FeO, Fe2O3, Fe3O4, CuO và PbO bằng khí CO ở nhiệt độ cao, khối lượng chất rắn thu được là 11,2 gam. Tính thể tích khí CO đã tham gia phản ứng ở điều kiện chuẩn?

80 x + 102 y = 9,1  x = 0, 05 ⇒ 64 x + 102 y = 8,3  y = 0, 05

Ta có : 

BT4: Cho luồng khí CO dư đi qua 9,1 gam hỗn hợp gồm CuO và Khối lượng CuO = 80.0,05=4(g) 4.100 = 44% ;%Al2O3 = 56% Al2O3 nung nóng đến khi phản %CuO= 9,1 ứng hoàn toàn, thu được 8,3 gam chất rắn. Tính % khối lượng mỗi oxit trong hỗn hợp đầu?

4. Củng cố bài giảng: Lưu ý phương pháp giải bài tập cho HS. 5. Bài tập về nhà: Ôn chương 2,3,4 (Bỏ silic) chuẩn bị cho thi học kì

V. TỰ RÚT KINH NGHIỆM SAU BÀI GIẢNG 3. Khả năng áp dụng, nhân rộng sáng kiến.

3.1. Đánh giá kết quả đạt được.

Kết quả thực nghiệm sư phạm theo phương pháp dạy học theo chủ đề: Bài kiểm tra được sử dụng để đánh giá trên 2 đối tượng là học sinh lớp 11A1 (39 hs) và lớp 11A2 (36 hs) không áp dụng sáng kiến như sau: Xếp loại

Giỏi

Khá

Trung bình

Yếu – Kém

11A1

2 = 5,1%

7= 17,9%

18 = 46,2%

12= 30,8%

11A2

0

5 = 13,9%

14 = 38,9%

17 = 47,2%

17

Từ kết quả thực nghiệm có thể thấy chất lượng nắm vững kiến thức ở học sinh được nâng cao hơn thể hiện ở kết quả học tập của nhóm thực nghiệm cao hơn so với nhóm đối chứng.

Học sinh năng động, tự lực hơn trong học tập và chiếm lĩnh kiến thức.

Thực nghiệm còn cho thấy không phải chỉ học sinh khá giỏi mới phù hợp với kiểu học này mà với những đối tượng học sinh bình thường hoặc thậm chí là dưới trung bình vẫn có thể thích ứng được.

3.2. Phạm vi áp dụng.

Qua kết quả thu được khi áp dụng sáng kiến vào quá trình giảng dạy, tôi nhận thấy có thể áp dụng sáng kiến này cho toàn bộ học sinh trong khối 11 mà mình được phân công giảng dạy từ các năm học tiếp theo.

Bên cạnh đó có thể trao đỏi với bạn bè đồng nghiệp cùng chuyên môn ở trường THPT Lạc Sơn về phương pháp và cách thức áp dụng sáng kiến để nhóm bộ môn có thể áp dụng đối với các lớp 11 khác trong khối mà không do tôi trực tiếp giảng dạy.

18

CHƯƠNG III KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT Qua kết quả nghiên cứu thực hiện đề tài “Vận dụng dạy học theo chủ đề trong chương “Cacbon – Silic”-môn Hóa học lớp 11 tại trường Trung học phổ thông Lạc Sơn”, tôi đã rút ra được một số kết luận sau: Không thể áp dụng một cách máy móc bất cứ một kiểu dạy học hiện đại nào vào thực tiễn giáo dục nước ta mà phải nghiên cứu, chọn lọc sao cho phù hợp. Yếu tố bảo đảm thành công của việc áp dụng sáng tạo một kiểu dạy học mới là sự chuyển đổi từng bước mục tiêu dạy học, nội dung, hình thức tổ chức cũng như cách thức kiểm tra đánh giá. Đề tài đã nghiên cứu, vận dụng những quan điểm, tư tưởng các mô hình dạy học tích cực vào xây dựng và củng cố thêm cơ sở lý luận của dạy học theo chủ đề góp phần khơi gợi, phát huy năng lực tự học, tích cực của người học đáp ứng các mục tiêu giáo dục trong thời kỳ đổi mới với chất lượng và hiệu quả tốt hơn.

Qua nghiên cứu tôi đã phân tích, tìm hiểu thực trạng dạy học chương “Cacbon-Silic” ban Cơ bản ở trường THPT hiện nay. Từ đó, phát hiện những khó khăn của người dạy và người học để xây dựng chủ đề học tập nhằm khắc phục những khó khăn góp phần nâng cao chất lượng dạy và học ở trường THPT. Kết quả của đề tài đã phần nào khẳng định tính khả thi của dạy học theo chủ đề trong môi trường giáo dục hiện nay của nước ta.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Lạc Sơn, ngày 20 tháng 05 năm 2018 XÁC NHẬN CỦA NHÀ TRƯỜNG

Người viết sáng kiến

Đinh Quang Thanh

19

ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC NGÀNH

20

PHỤ LỤC XÂY DỰNG NGÂN HÀNG CÂU HỎI

A.Mức độ biêt Câu 1: Chất nào dưới đây không phải là dạng thù hình của C: A. Kim cương B. Đá vôi C. Fuleren D. Than chì Câu 2: Phản ứng nào sau đây không xảy ra 0

0

t → MgO + CO 2 B. MgCO3 

t → CaO + CO 2 A. CaCO 3  0

t → Na 2 CO3 + CO2 + H 2 O C. 2NaHCO3 

0

t → Na 2 O + CO2 D. Na 2 CO3 

Câu 3: Gần đây một số trường hợp bị ngộ độc khí than có biểu hiện buồn nôn, hô hấp khó và có thể dẫn đến tử vong do đốt than để sưởi ấm trong phòng kín vào mùa đông. Chất khí gây nên hiện tượng ngộ độc trên là A. CO2.

B. CH4.

C. CO. D. CO và CO2.

Câu 4: Khí nào sau đây là nguyên nhân chính gây hiện tượng hiệu ứng nhà kính?

A. O3.

B. NO2.

C. CO2.

D. SO2.

Câu 5: Nước đá khô được sử dụng để bảo quản và vận chuyển những chế phẩm sinh học, dùng làm sương mù trong các hiệu ứng đặc biệt của ngành công nghiệp giải trí; thông thường nhất là trong ngành thực phẩm, nơi nó được dùng để bảo quản những loại thực phẩm dễ hư hỏng … Nước đá khô là gì?

B. CO2 rắn A. N2 rắn.

C. CH3COOH rắn.

D. H2O rắn ở nhiệt độ rất thấp.

Câu 6: Phản ứng nào dưới đây dược dùng để sản xuất khí than ướt: t0 H 2 SO 4 A. CaO + C  → CaC2 + CO B. HCOOH → CO + H2O t0 t0

t0  → CO + H2 C. CO2 + C  → 2CO D. C + H2O ←  Câu 7: Khi đun nóng muối Ca(HCO3)2 có kết tủa xuất hiện. Tổng hệ số của các chất trong phương trình phản ứng là: A. 7 B. 5 C. 6 D. 4 Câu 8: Muối cacbonat nào dưới đây không bị nhiệt phân huỷ khi nung nóng: A. NaHCO3 B. CaCO3 C. Na2CO3 D. Ca(HCO3)2 Câu 9: Số oxihoá cao nhất của C thể hiện trong hợp chất nào dưới đây: A. CO2 B. CH4 C. Al4C3 D. CO Câu 10: Tính chất nào dưới đây không phải là tính chất của axit cacbonic: A. Là axit mạnh B. Trong dung dịch phân li theo 2 nấc C. Tạo ra hai loại muối D. Là axit kém bền dễ bị phân huỷ

21

Câu 11: Cho 20g CaCO3 tác dụng với dung dịch HCl dư , thể tích khí CO2 thu được ở đktc là: A. 2,24 lít B. 1,12 lít C. 4,48 lít D. 3,36 lít B.Mức độ hiểu Câu 12: Sự hình thành thạch nhũ trong các hang động đá vôi là nhờ phản ứng hoá học nào sau đây?

A. CaCO3 + CO2 + H 2 O → Ca(HCO3 )2 B. Ca(OH)2 + Na 2 CO3 → CaCO3 ↓ +2NaOH t → CaO + CO2 D. Ca(HCO3 )2 → CaCO3 + CO2 + H 2 O C. CaCO3  Câu 13: Cho luồng khí CO (dư) qua hỗn hợp các oxit CuO, Fe2O3, ZnO, MgO nung ở nhiệt độ cao. Sau phản ứng hỗn hợp rắn còn lại là: A. Cu, Fe, Zn, MgO. B. Cu, Fe, ZnO, MgO. C. Cu, Fe, Zn, Mg. D. Cu, FeO, ZnO, MgO. Câu 14: Cho phản ứng : NaOH + NaHCO3 → Na2CO3 + H2O. Phương trình ion rút gọn của phản ứng trên là: A. OH- + HCO3- → CO32- + H2O B. Na+ + CO32- → Na2CO3 C. H+ + OH- → H2O D. H+ + HCO3- → CO2 + H2O Câu 15: Tính khử của C thể hiện ở phản ứng nào sau đây t t A. CaO + 3C  → CaC 2 + CO B. C + 2H 2  → CH 4 0

0

0

t C. C + CO2  → 2CO

t D. 4Al + 3C  → Al 4 C 3

0

0

Câu 16: Tính oxi hoá và tính khử của cacbon cùng thể hiện ở phản ứng nào sau đây t t → CaC 2 + CO B. C + 2H 2  → CH 4 A. CaO + 3C  0

0

t t C. C + CO2  → 2CO D. 4Al + 3C  → Al 4 C 3 Câu 18: Phát biểu nào dưới đây không đúng?

A. SiO2 là oxit axit.

B. Đốt cháy hoàn toàn CH4 bằng oxi, thu được CO2 và H2O. C. Sục khí CO2 vào dung dịch Ca(OH)2 dư, dung dịch bị vẩn đục .

D. SiO2 tan tốt trong dung dịch HCl. Câu 19: Điều khẳng dịnh nào sau đây là không đúng : A. Muối NaHCO3 kém bền, dễ bị phân hủy bởi nhiệt độ B. Dung dịch Na2CO3 có môi trường kiềm mạnh C. Ion HCO3- trong dung dịch NaHCO3 có tính chất lưỡng tính D. Muối Na2CO3 kém bền, khi đun nóng bị phân hủy thành Na2O và CO2 0

0

22

Câu 20: Trong phòng thí nghiệm một số chất khí có thể được điều chế bằng cách cho dung dịch axit X tác dụng với muối rắn Y .

Sơ đồ điều chế khí Z nào sau đây là tốt nhất điều chế ở hình bên được dung để

A. CO2 B. SO2 C. Cl2 D. HCl C.Mức độ vận dụng Câu 21: Khí CO2 điều chế trong phòng TN thường lẫn khí HCl và hơi nước. Để loại bỏ HCl và hơi nước ra khỏi hỗn hợp, ta dùng A. Dung dịch NaOH đặc.

B. Dung dịch NaHCO3 bão hoà và dung dịch H2SO4 đặc.

C. Dung dịch H2SO4 đặc.

D. Dung dịch Na2CO3 bão hoà và dung dịch H2SO4 đặc.

Câu 22: Cho các phát biểu sau: a) Kim cương và than chì là hai dạng thù hình của cacbon. b) Trong phản ứng với nhôm, cacbon đóng vai trò là chất khử. c) Than hoạt tính được dùng trong mặt nạ phòng độc. d) Ở nhiệt độ cao, khí CO khử được CuO và Fe3O4.

Trong các phát biểu trên, số phát biểu đúng là A. 4.

B. 1.

C. 2.

D. 3.

Câu 23: Khi làm thí nghiệm với SO2 và CO2, một học sinh đã ghi các kết luận sau : (1) SO2 tan nhiều trong nước, CO2 tan ít.

(2) SO2 làm mất màu nước brom, còn CO2 không làm mất màu nước brom.

(3) Khi tác dụng với dung dịch Ca(OH)2, chỉ có CO2 tạo kết tủa.

(4) Cả hai đều là oxit axit.

Trong các kết luận trên, các kết luận đúng là A. (1), (2), (4).

B. Cả (1), (2), (3), (4). C. (2), (3), (4). D. (2) và (4).

Câu 24: Phát biểu nào sau đây không đúng?

A. Đám cháy magie có thể được dập tắt bằng cát khô.

B. Dung dịch đậm đặc của Na2SiO3 và K2SiO3 được gọi là thủy tinh lỏng.

C. Trong phòng thí nghiệm, N2 được điều chế bằng cách đun nóng dung dịch NH4NO2 bão hoà.

D. CF2Cl2 bị cấm sử dụng do khi thải ra khí quyển thì phá hủy tầng ozon.

23

Câu 25: Cho dung dịch Ba(HCO3)2 lần lượt vào các dung dịch: CaCl2, Ca(NO3)2, NaOH, Na2CO3, KHSO4, Na2SO4, Ca(OH)2, H2SO4, HCl. Số trường hợp có tạo ra kết tủa là A. 6.

B. 4.

C. 5.

D. 7.

Câu 26: Nhiệt phân hoàn toàn 40 gam một loại quặng đôlômit có lẫn tạp chất trơ sinh ra 8,96 lít khí CO2 (ở đktc). Thành phần phần trăm về khối lượng của CaCO3.MgCO3 trong loại quặng nêu trên là A. 40%.

B. 50%.

C. 84%.

D. 92%.

Câu 27: Cho V lít hỗn hợp khí (ở đktc) gồm CO và H2 phản ứng với một lượng dư hỗn hợp rắn gồm CuO và Fe3O4 nung nóng. Sau khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn, khối lượng hỗn hợp rắn giảm 0,32 gam. Giá trị của V là A. 0,448.

B. 0,112.

C. 0,224.

D. 0,560.

D.Mức độ vận dụng cao Câu 28: Cho hơi nước đi qua than nóng đỏ, thu được 15,68 lít hỗn hợp khí X (đktc) gồm CO, CO2 và H2. Cho toàn bộ X tác dụng hết với CuO (dư) nung nóng, thu được hỗn hợp chất rắn Y. Hoà tan toàn bộ Y bằng dung dịch HNO3 (loãng, dư) được 8,96 lít NO (sản phẩm khử duy nhất, ở đktc).

Phần trăm thể tích khí CO trong X là A. 57,15%.

B. 14,28%.

C. 28,57%. D. 18,42%.

Câu 29: Cho hơi nước qua than nung đỏ, sau khi làm khô hết hơi nước thu được hỗn hợp khí X (gồm CO, H2, và CO2) có tỉ khối của X so với H2 bằng 7,875. Cần bao nhiêu kg than có chứa 4% tạp chất trơ để thu được 960 m3 hỗn hợp khí X trên đo ở 1,64 atm và 127oC, biết rằng có 96% cacbon bị đốt cháy ?

A. 225,000 kg.

B. 234,375 kg.

C. 216,000 kg. D. 156,250 kg.

Câu 30: Trộn 6 gam Mg bột với 4,5 gam SiO2 rồi đun nóng ở nhiệt độ cao cho đến khi phản ứng xảy ra hoàn toàn. Lấy hỗn hợp thu được cho tác dụng với dung dịch NaOH dư. Thể tích khí hiđro bay ra ở điều kiện tiêu chuẩn là A. 1,12 lít.

B. 5,60 lít.

C. 0,56 lít.

D. 3,92 lít

XÂY DỰNG MA TRẬN VÀ ĐỀ KIỂM TRA

Ma trận bài kiểm tra chủ đề cacbon - Silic Mức độ nhận thức Nội dung

Biết TN

Hiểu TL

TN

TL

Vận dụng cao TN TL

Vận dụng TN

TL

Đơn chất 2 1 2 1 cacbon(1,0đ) (1đ) (1,0đ) (1,0đ) silic

0

0

Tổng

6 (4,0 đ)

Hợp chất 1 1 1 1 (0,5đ) (1,0đ) (0,5đ) (2,0đ)

0

1 7 (1,0đ) (6,0 đ)

Tổng số câu 4 1 3 2 2 1 (Tổng số (2,0đ) (1,0đ) (1,5đ) (2,0đ) (0,5đ) (2,0đ) điểm)

0

1 13 (1,0đ) (10đ)

cacbonsilic

2 (1,0đ)

0

ĐỀ KIỂM TRA MỘT TIẾT MÔN: HÓA 11

A. Phần trắc nghiệm (4 điểm): Khoanh tròn vào đáp án đúng Câu 1: Chất nào dưới đây không phải là dạng thù hình của C: A. Kim cương B. Đá vôi C. Fuleren D. Than chì Câu 2: Nước đá khô được sử dụng để bảo quản và vận chuyển những chế phẩm sinh học, dùng làm sương mù trong các hiệu ứng đặc biệt của ngành công nghiệp giải trí; thông thường nhất là trong ngành thực phẩm, nơi nó được dùng để bảo quản những loại thực phẩm dễ hư hỏng … Nước đá khô là gì?

A. N2 rắn.

B. CO2 rắn C. CH3COOH rắn.

D. H2O rắn ở nhiệt độ rất thấp.

Câu 3: Tính oxi hoá và tính khử của cacbon cùng thể hiện ở phản ứng nào sau đây t t A. CaO + 3C  B. C + 2H 2  → CaC 2 + CO → CH 4 0

0

t t C. C + CO2  → 2CO D. 4Al + 3C  → Al 4 C 3 Câu 4: Phát biểu nào dưới đây không đúng?

A. SiO2 là oxit axit.

B. Đốt cháy hoàn toàn CH4 bằng oxi, thu được CO2 và H2O. C. Sục khí CO2 vào dung dịch Ca(OH)2 dư, dung dịch bị vẩn đục .

0

0

D. SiO2 tan tốt trong dung dịch HCl. Câu 5: Trong phòng thí nghiệm một số chất khí có thể được điều chế bằng cách cho dung dịch axit X tác dụng với muối rắn Y .

Sơ đồ điều chế khí Z nào sau đây là tốt nhất điều chế ở hình bên được dung để

A. CO2 B. SO2 C. Cl2 D. HCl Câu 6: Phản ứng nào dưới đây dược dùng để sản xuất khí than ướt: t0 H 2 SO 4 → CaC2 + CO B. HCOOH → CO + H2O A. CaO + C  t0 t0

t0  → CO + H2 C. CO2 + C  → 2CO D. C + H2O ←  Câu 7: Khi đun nóng muối Ca(HCO3)2 có kết tủa xuất hiện. Tổng hệ số của các chất trong phương trình phản ứng là: A. 7 B. 5 C. 6 D. 4 Câu 8: Số oxihoá cao nhất của C thể hiện trong hợp chất nào dưới đây: A. CO2 B. CH4 C. Al4C3 D. CO B. Tự luận (6,0đ)

Câu 1(3,0đ): Hoàn thành sơ đồ phản ứng (1) (2) Si  → SiO2  → Na2SiO3

(3) (4) (5)  → Na2CO3  → CO2  → CO

(6)  → CO2

Câu 2(2,0đ): Hòa tan hoàn toàn 9,6g hỗn hợp gồm Mg, MgCO3 cần 100g dd HCl 14,6% (vừa đủ). a. Tính thể tích của mỗi khí thu được ở đktc? b. Tính nồng độ phần trăm của dd sau phản ứng?

Câu 3(1,0đ): Trộn 6 gam Mg bột với 4,5 gam SiO2 rồi đun nóng ở nhiệt độ cao cho đến khi phản ứng xảy ra hoàn toàn. Lấy hỗn hợp thu được cho tác dụng với dung dịch NaOH dư. Tính thể tích khí hiđro bay ra ở điều kiện tiêu chuẩn

TÀI LIỆU THAM KHẢO 1.

2.

Bộ Giáo dục và Đào tạo (2006), Hóa học 10, Nxb Giáo dục.

Bộ Giáo dục và Đào tào (2006), Tài liệu bồi dưỡng giáo viên

thực hiện chương trình SGK lớp 10 THPT môn Hóa học, Nxb Giáo dục.

3.

Bộ Giáo dục và Đào tạo (2006), Sách giáo viên Hóa học 10, Nxb

Giáo dục.

4.

Bộ Giáo dục và Đào tạo (2007), Những vấn đề chung về đổi mới

giáo dục Trung học phổ thông môn Hóa học, Nxb Giáo dục.

5.

Nguyễn Hữu Châu (2006), Những vấn đề cơ bản về chương trình

và quá trình dạy học, Nxb Giáo dục.

6.

Trần Bá Hoành (2006), Đổi mới phương pháp dạy học, chương

trình và sách giáo khoa, Nxb Đại học sư phạm.