VẬN DỤNG DẠY HỌC DỰ ÁN VÀO DẠY HỌC HÓA HỌC 10 THPT NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC

DẠY HỌC DỰ ÁN VÀO DẠY HỌC HÓA HỌC

vectorstock.com/24597468

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection

VẬN DỤNG DẠY HỌC DỰ ÁN VÀO DẠY HỌC HÓA HỌC 10 THPT NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC HÓA HỌC VÀO CUỘC SỐNG CHO HỌC SINH WORD VERSION | 2021 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM

Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

CI

AL

TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH

NH ƠN

OF FI

NGÔ THỊ HOAN

QU

Y

VẬN DỤNG DẠY HỌC DỰ ÁN VÀO DẠY HỌC HÓA HỌC 10 THPT NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC HÓA HỌC VÀO CUỘC SỐNG CHO HỌC SINH

DẠ Y

KÈ M

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

NGHỆ AN – 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

CI

AL

TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH

OF FI

NGÔ THỊ HOAN

Y

NH ƠN

VẬN DỤNG DẠY HỌC DỰ ÁN VÀO DẠY HỌC HÓA HỌC 10 THPT NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC HÓA HỌC VÀO CUỘC SỐNG CHO HỌC SINH

QU

Chuyên ngành: Lí luận và Phƣơng pháp dạy học bộ môn hóa học Mã số: 8.14.01.11

KÈ M

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học:

DẠ Y

PGS.TS. NGUYỄN THỊ BÍCH HIỀN

NGHỆ AN – 2019

AL

LỜI CẢM ƠN

Để tôi có thể hoàn thành luận văn này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến:

OF FI

CI

Cô giáo PGS.TS Nguyễn Thị Bích Hiền – Giảng viên Bộ môn Lí luận và phƣơng pháp dạy học hoá học, Viện Sƣ phạm Tự nhiên - Trƣờng Đại học Vinh: Cô đã giao đề tài, tận tình hƣớng dẫn, góp ý, hỗ trợ và tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho tôi nghiên cứu và hoàn thành đề tài luận văn này.

Thầy giáo PGS.TS.Nguyễn Xuân Trƣờng và TS.Lê Danh Bình đã dành nhiều thời gian đọc, góp ý và viết nhận xét cho luận văn.

NH ƠN

Ban giám hiệu trƣờng THPT Quỳnh Lƣu 3, các giáo viên của tổ Tự Nhiên nói chung, các giáo viên nhóm Hóa học Trƣờng THPT Quỳnh Lƣu 3 nói riêng đã tạo mọi điều kiện về thời gian cũng nhƣ góp ý về chuyên môn cho tôi trong quá trình thực nghiệm đề tài.

DẠ Y

KÈ M

QU

Y

Tôi cũng chân thành cảm ơn những ngƣời thân trong gia đình đã luôn bên cạnh, đồng hành cùng tôi; cảm ơn các giáo viên của trƣờng THPT Quỳnh Lƣu 2, THPT Nguyễn Đức Mậu giúp tôi thực nghiệm đề tài; cảm ơn các bạn học viên lớp cao học khóa 25 Vinh, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài luận văn này.

Tp Vinh, ngày 02 tháng 08 năm 2019

Ngô Thị Hoan

AL

MỤC LỤC MỞ ĐẦU .............................................................................................................................1 1. Lí do chọn đề tài ..............................................................................................................1

CI

2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................................2 3. Nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................................................2

OF FI

4. Đối tƣợng, khách thể và phạm vi nghiên cứu ..................................................................3 5. Phƣơng pháp nghiên cứu .................................................................................................3 5.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lí luận ................................................................................3 5.2. Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn ...........................................................................3

NH ƠN

5.3. Phƣơng pháp xử lí số liệu ..........................................................................................4 6. Giả thuyết khoa học .........................................................................................................4 7. Những đóng góp mới của đề tài .......................................................................................4 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ................................5 1.1. Lịch sử của vấn đề nghiên cứu .....................................................................................5 1.2. Dạy học tích cực ...........................................................................................................6

Y

1.2.1. Tính cấp thiết của việc đổi mới PPDH theo hƣớng tích cực ..................................6

QU

1.2.2. Đổi mới PPDH theo hƣớng tích cực.......................................................................7 1.2.3. Đặc trƣng của các PPDH tích cực ..........................................................................8 1.2.4. Các yếu tố GV cần thực hiện tốt để dạy học tích cực thực sự hiệu quả .................9

KÈ M

1.2.5. Một số PPDH tích cực ............................................................................................9 1.3. Dạy học dự án .............................................................................................................10 1.3.1. Khái niệm .............................................................................................................10 1.3.2. Mục tiêu của dạy học dự án ..................................................................................11

DẠ Y

1.3.3. Các hình thức dạy học dự án ................................................................................12 1.3.4. Đặc điểm của dạy học dự án.................................................................................12 1.3.5. Hồ sơ bài dạy trong dạy học dự án .......................................................................14 1.3.6. Các giai đoạn của tiến trình dạy học dự án ..........................................................19

1.3.7. Những nguyên tắc thiết kế bài dạy theo dạy học dự án .......................................21

AL

1.3.8. Các yêu cầu bắt buộc phải đạt đƣợc của một dự án .............................................22 1.3.9. Những ƣu điểm và hạn chế của dạy học dự án.....................................................23

CI

1.4. Năng lực và sự phát triển năng lực cho HS THPT .....................................................24 1.4.1. Khái niệm năng lực ..............................................................................................24

OF FI

1.4.2. Các loại năng lực ..................................................................................................24 1.4.3. Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống ..........................................30 1.5. Vai trò của Hóa học trong việc phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào cuộc sống cho học sinh .......................................................................................................................34

NH ƠN

1.6. Vai trò của DHDA trong việc phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào cuộc sống cho học sinh .......................................................................................................................35 1.7. Thực trạng dạy học dự án môn Hóa học với việc phát triển năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống của HS ở trƣờng THPT. .......................................................35 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 ....................................................................................................37

Y

CHƢƠNG 2: VẬN DỤNG DẠY HỌC DỰ ÁN VÀO DẠY HỌC HÓA HỌC 10 THPT NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC VÀO CUỘC SỐNG CHO HỌC SINH .................................................................................................39

QU

2.1. Phân tích về chƣơng trình hóa học 10 THPT .............................................................39 2.1.1. Mục tiêu xây dựng chƣơng trình hóa học phổ thông ...........................................39 2.1.2. Nguyên tắc xây dựng chƣơng trình hóa học phổ thông .......................................40

KÈ M

2.1.3. Nội dung, cấu trúc logic của chƣơng trình hóa học 10 THPT .............................43 2.2. Vận dụng dạy học dự án trong dạy học hóa học lớp 10 THPT ..................................45 2.2.1. Nguyên tắc lựa chọn nội dung bài học để dạy học dự án .....................................45 2.2.2. Những nội dung có thể tiến hành DHDA trong môn Hóa lớp 10 THPT .............47

DẠ Y

2.3. Quy trình tổ chức thực hiện các dự án môn Hóa học 10 THPT .................................47 2.4. Kế hoạch thực hiện một số dự án môn hóa học 10 THPT ..........................................50 2.4.1. Kế hoạch thời gian thực hiện của một dự án ........................................................50 2.4.2. Kế hoạch kiểm tra - đánh giá ................................................................................51

2.5. Xây dựng và sử dụng một số dự án môn hóa học 10 THPT.......................................53

2.5.1. Dự án 1: NƢỚC SẠCH VỚI NÔNG THÔN .......................................................53

AL

2.5.2. Dự án 2: RÁC THẢI VỚI MÔI TRƢỜNG .........................................................71 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 ....................................................................................................87

CI

CHƢƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ..................................................................88 3.1. Mục đích thực nghiệm sƣ phạm..................................................................................88

OF FI

3.2. Nội dung thực nghiệm sƣ phạm ..................................................................................88 3.3. Đối tƣợng thực nghiệm ...............................................................................................88 3.4. Tiến hành thực nghiệm ...............................................................................................89 3.4.1. Chuẩn bị cho TNSP ..............................................................................................89

NH ƠN

3.4.2. Phƣơng pháp thực nghiệm ....................................................................................90 3.4.3. Xử lý kết quả thực nghiệm ...................................................................................90 3.5. Kết quả thực nghiệm sƣ phạm ...................................................................................92 3.5.1. Kết quả định lƣợng ...............................................................................................92 3.5.2. Kết quả định tính .................................................................................................98

Y

TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 ..................................................................................................100

QU

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................................................101 1. Kết luận ........................................................................................................................101 2. Kiến nghị ......................................................................................................................102

KÈ M

TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................................104

DẠ Y

PHỤ LỤC ........................................................................................................................107

HS

Học sinh

CNTT

Công nghệ thông tin

THPT

Trung học phổ thông

THCS

Trung học cơ sở

PPDH

Phƣơng pháp dạy học

GDPT

Giáo dục phổ thông

DHDA

Dạy học dự án

PPDHDA

Phƣơng pháp dạy học dự án

NH ƠN

Năng lực vận dụng kiến thức

NLVDKT VDKT

Vận dụng kiến thức Nghiên cứu khoa học

NCKH

Bài tập thực tiễn

BTTT

BTĐT BTE

QU

BTKL

Y

PTHH

Phƣơng trình hóa học Bảo toàn khối lƣợng Bảo toàn điện tích Bảo toàn electron Nguyên tố hóa học

SGK

Sách giáo khoa

TNSP

Thực nghiệm sƣ phạm

TN

Thực nghiệm

KÈ M

NTHH

DẠ Y

CI

Giáo viên

OF FI

GV

AL

KÍ HIỆU CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT

ĐC

Đối chứng

PPCT

Phân phối chƣơng trình

GQVĐ

Giải quyết vấn đề

DANH LỤC CÁC BẢNG

AL

Bảng 1.1. Bảng mô tả mối quan hệ giữa nội dung và năng lực chung ..............................25 Bảng 1.2. Bảng mô tả các năng lực chung.........................................................................25

CI

Bảng 1.3. Bảng mô tả các năng lực chuyên biệt môn Hóa học .........................................26

OF FI

Bảng 1.4. Bảng mô tả các tiêu chí đánh giá NLVDKT vào cuộc sống của HS ................32

Bảng 2.1. Những nội dung có thể tiến hành DHDA trong Hóa học 10 THPT ..................47 Bảng 2.2. Các hoạt động của GV và HS trong tiến trình DHDA ......................................48

NH ƠN

Bảng 2.3. Kế hoạch thời gian thực hiện một dự án ...........................................................50 Bảng 2.4. Kế hoạch đánh giá trong DHDA .......................................................................52

Bảng 3.1. Danh sách các lớp và GV thực nghiệm .............................................................89 Bảng 3.2. Danh sách các bài kiểm tra thực nghiệm ...........................................................90 Bảng 3.3. Tổng hợp số liệu bài kiểm tra lần 1 của 4 cặp TN và ĐC .................................92

Y

Bảng 3.4. Bảng phân phối tần số, tần suất lũy tích của bài kiểm tra lần 1 ........................92

QU

Bảng 3.5. Bảng tổng hợp các tham số đặc trƣng của bài kiểm tra lần 1............................93 Bảng 3.6. Bảng phân loại kết của bài kiểm tra lần 1 .........................................................93 Bảng 3.7. Bảng tổng hợp số liệu kết quả bài kiểm tra lần 2 của 4 cặp TN và ĐC ............94

KÈ M

Bảng 3.8. Bảng phân phối tần số, tần số lũy tích của bài kiểm tra lần 2 ...........................95 Bảng 3.9. Bảng tổng hợp các tham số đặc trƣng của bài kiểm tra lần 2............................95 Bảng 3.10. Bảng phân loại kết quả của bài kiểm tra lần 2 ................................................95

DẠ Y

Bảng 3.11. Bảng đánh giá các tiêu chí NLVDKTHH vào cuộc sống ...............................97

AL

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ Hình 1.1. Phân loại các hình thức DHDA .........................................................................12 Hình 1.2. Biểu đồ đánh giá của GV về mức độ quan trọng của các năng lực ...................36

CI

Hình 1.3. Biểu đồ về mức độ sử dụng phƣơng pháp DHDA ở trƣờng THPT ...................37

OF FI

Hình 2.1. Sơ đồ quy trình tổ chức dạy học dự án ..............................................................48

Hình 3.1. Đồ thị đƣờng lũy tích của bài kiểm tra lần 1 .....................................................93 Hình 3.2. Biểu đồ kết quả phân loại của bài kiểm tra lần 1 ...............................................93 Hình 3.3. Đồ thị đƣờng lũy tich của bài kiểm tra lần 2 .....................................................96

DẠ Y

KÈ M

QU

Y

NH ƠN

Hình 3.4. Biểu đồ kết quả phân loại của bài kiểm tra lần 2 ...............................................96

MỞ ĐẦU

AL

1. Lí do chọn đề tài

Chúng ta đã bƣớc vào thế kỉ 21, thế kỉ của khoa học kĩ thuật và công nghệ. Ở thời

OF FI

CI

đại này, giáo dục ngày càng phải phát triển hơn để có thể đào tạo những con ngƣời toàn diện phục vụ cho xã hội. Điều đó cho thấy, ngƣời giáo viên (GV) không những là ngƣời cung cấp cho học sinh (HS) kiến thức cơ bản trong sách giáo khoa (SGK) mà còn là ngƣời giúp các em tìm đƣợc hứng thú trong học tập, các em có thể tự tìm hiểu những điều mới lạ cũng nhƣ gần gũi với cuộc sống và thế giới xung quanh mình.

Hóa học kết hợp chặt chẽ giữa lí thuyết và thực nghiệm, là cầu nối với các ngành khoa học tự nhiên khác, các môn học khác nhƣ vật lí, sinh học. Hóa học đóng vai trò rất quan trọng đối với đời sống, sản xuất, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội.

NH ƠN

Trong chƣơng trình giáo dục phổ thông mới, Hóa học là môn học đƣợc lựa chọn

Y

theo nguyện vọng và định hƣớng nghề nghiệp của học sinh. Theo Ban phát triển các chƣơng trình môn học thì chƣơng trình môn Hóa học cấp trung học phổ thông (THPT) giúp HS phát triển các năng lực thành phần của năng lực tìm hiểu tự nhiên, gắn với chuyên môn về hóa học nhƣ: năng lực nhận thức kiến thức hóa học; năng lực tìm tòi, khám phá kiến thức hóa học; năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống. Từ đó, HS biết ứng xử với tự nhiên một cách đúng đắn, khoa học và có khả năng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực và sở thích của mình cũng nhƣ điều kiện và hoàn cảnh của

QU

bản thân, gia đình. Vì vậy, các phƣơng pháp giáo dục chủ yếu đƣợc lựa chọn theo các định hƣớng nhƣ định hƣớng hoạt động và định hƣớng dạy học tích cực.

KÈ M

Hiện nay phần lớn HS vẫn chƣa nhận thức đƣợc bản chất và tầm quan trọng của Hóa học trong cuộc sống dù sự đổi mới trong giáo dục nói chung và trong dạy học Hóa học nói riêng đã đƣợc đẩy mạnh trong những năm gần đây. Đối với các em, Hóa học là môn học trừu tƣợng và khô khan. Kể từ năm học 2016 – 2017, kì thi THPT Quốc gia có sự tổ hợp các môn tự chọn là khoa học tự nhiên và khoa học xã hội, với hình thức trắc nghiệm khách quan, thực trạng thấy HS đa phần chuyển sang chọn ban Khoa học xã hội.

Do đó, trách nhiệm của GV giảng dạy môn Khoa học tự nhiên nói chung, GV giảng dạy

DẠ Y

môn Hóa học nói riêng là làm sao cho HS yêu thích môn học, khối học.

Dạy học dự án (DHDA) là một trong những hình thức dạy học vừa có tính tích cực vừa có tính thực tiễn cao. DHDA giúp HS nắm vững các kiến thức và rèn luyện các kĩ năng liên quan thông qua những nhiệm vụ mang tính tích cực, khuyến khích học sinh tìm tòi, hiện thực hóa những kiến thức đã học trong quá trình thực hiện và tạo ra những sản phẩm của chính mình. Phƣơng pháp dạy học này mang lí thuyết lại gần với thực tế, gần 1

AL

gũi với cuộc sống của chính ngƣời học, góp phần khơi gợi hứng thú học tập và chuẩn bị những kĩ năng cần thiết cho ngƣời học bƣớc vào cuộc sống sau này.

Từ những ƣu điểm đó cùng với tính chƣa phổ biến của phƣơng pháp dạy học dự án là lí do chúng tôi chọn đề tài “Vận dụng dạy học dự án vào dạy học Hóa học 10 THPT

CI

nhằm phát triển năng lực vận dụng kiến thức Hóa học vào cuộc sống cho học sinh” với mong muốn nghiên cứu sâu hơn về tính ƣu việt, khả năng vận dụng phƣơng pháp dạy

OF FI

học dự án nhằm góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học môn Hóa học lớp 10 nói riêng và chất lƣợng dạy học Hóa học ở trƣờng phổ thông nói chung.

2. Mục đích nghiên cứu

Sử dụng phƣơng pháp dạy học theo dự án để nâng cao hiệu quả dạy học hóa học và phát triển năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống cho học sinh lớp 10 trƣờng

NH ƠN

THPT. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu cơ sở lí luận của đề tài:

+ Nghiên cứu chƣơng trình và sách giáo khoa Hóa học 10 THPT. + Tìm hiểu lịch sử vấn đề: các luận văn, luận án, các bài báo trong các tạp chí sử

Y

dụng phƣơng pháp dạy học dự án đã có, các phƣơng pháp dạy học tích cực, phƣơng pháp dạy học theo dự án.

QU

+ Tìm hiểu về các năng lực chung và chuyên biệt trong dạy học môn Hóa học.

KÈ M

- Nghiên cứu cơ sở thực tiễn của đề tài, thực trạng sử dụng dạy học dự án và khả năng phát triển năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống cho HS ở trƣờng các THPT hiện nay.

- Nghiên cứu những nội dung có thể tiến hành dạy học dự án và lựa chọn thiết kế một số dự án trong dạy học Hóa học 10 trƣờng THPT. - Đề xuất các biện pháp để phát triển năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống thông qua dạy học dự án.

DẠ Y

- Thiết kế các tiết dạy thực nghiệm dự án đã thiết kế.

- Thực nghiệm sƣ phạm nhằm để kiểm tra, đánh giá tính khả thi và tính hiệu quả của các dự án học tập đã xây dựng.

2

- Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học Hóa học ở trƣờng THPT.

AL

4. Đối tƣợng, khách thể và phạm vi nghiên cứu

CI

- Đối tƣợng nghiên cứu: Việc sử dụng phƣơng pháp dạy học dự án trong dạy học hóa học lớp 10 THPT với việc phát triển năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống của học sinh.

OF FI

- Phạm vi nghiên cứu:

+ Địa bàn nghiên cứu: Trƣờng THPT Quỳnh Lƣu 3, THPT Nguyễn Đức Mậu, THPT Quỳnh Lƣu 1, THPT Quỳnh Lƣu 2 ở huyện Quỳnh Lƣu, tỉnh Nghệ An. + Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 9/2018 đến tháng 8/2019.

NH ƠN

5. Phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận

- Đọc và nghiên cứu các tài liệu có liên quan đến đề tài: + Các tài liệu tâm lí học, lí luận dạy học, các văn kiện đại hội Đảng về đổi mới giáo dục, các bài báo liên quan, … + Các tài liệu lí luận dạy học có liên quan đến các phƣơng pháp dạy học tích cực.

Y

+ Các tài liệu về phƣơng pháp dạy học dự án, các tài liệu về việc vận dụng phƣơng

QU

pháp dạy học dự án

+ Các tài liệu liên quan đến sự hình thành và phát triển năng lực chung và chuyên biệt của Hóa học.

KÈ M

+ Nội dung, cấu trúc của chƣơng trình hóa học 10 THPT hiện hành và theo chƣơng trình GDPT mới.

- Phƣơng pháp phân tích và tổng hợp.

- Phƣơng pháp diễn dịch và quy nạp.

DẠ Y

- Phƣơng pháp phân loại và hệ thống hóa lí thuyết.

5.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Quan sát, dự giờ thăm lớp, trao đổi với giáo viên và học sinh.

- Điều tra, khảo sát tình hình sử dụng dạy học theo dự án hiện nay.

- Khảo sát kết quả học tập của học sinh.

3

AL

- Thăm dò tình hình vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống của HS ở trƣờng THPT. - Phƣơng pháp chuyên gia.

CI

- Thực nghiệm sƣ phạm: Tiến hành dạy học các dự án đã thiết kế đối với lớp thực

OF FI

nghiệm, so sánh với lớp đối chứng để rút kinh nghiệm, đề xuất hƣớng áp dụng vào thực tiễn và mở rộng kết quả nghiên cứu.

- Tổng kết kinh nghiệm thực tiễn.

5.3. Phương pháp xử lí số liệu

- Lập bảng phân phối tần số, tần suất, tần suất lũy tích.

NH ƠN

- Tính các tham số thống kê: điểm trung bình, phƣơng sai, độ lệch chuẩn.

- Kiểm định giả thuyết thống kê với phép thử Student.

6. Giả thuyết khoa học

Trong quá trình dạy học Hóa học 10 THPT, nếu giáo viên xây dựng đƣợc các dự án học tập thích hợp với nội dung chƣơng trình và sử dụng chúng một cách đúng đắn sẽ gây hứng thú học tập, giúp học sinh phát triển năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống.

QU

Y

7. Những đóng góp mới của đề tài - Bổ sung vào ngân hàng dự án học tập dùng trong dạy học hóa học lớp 10 ở trƣờng THPT theo nội dung chƣơng trình để phát triển năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống cho HS, nâng cao hiệu quả dạy học.

DẠ Y

KÈ M

- Góp phần hoàn thiện và đóng góp vào thực tiễn dạy học hóa học ở lớp 10 nói riêng và ở trƣờng THPT nói chung, đáp ứng yêu cầu của chƣơng trình giáo dục THPT mới.

4

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI

AL

1.1. Lịch sử của vấn đề nghiên cứu

CI

Hóa học là môn khoa học thực nghiệm, gắn liền với cuộc sống con ngƣời. Dạy học hóa học gắn liền với thực tiễn không chỉ là mong muốn mà còn là nhiệm vụ của giáo viên hóa học. Hóa học phải giúp HS thấy đƣợc sự gần gũi giữa kiến thức bộ môn với thực tế, từ đó các em sẽ yêu thích môn Hóa hơn, hứng thú tìm hiểu khoa học, có thêm kĩ năng

OF FI

sống, ý thức bảo vệ môi trƣờng tốt hơn và đặc biệt có năng lực vận dụng kiến thức (NLVDKT) tốt hơn. Bộ sách giáo khoa (SGK) hiện nay có nhiều tƣ liệu kèm theo với những hình ảnh sống động phần nào đó đáp ứng yêu cầu đổi mới trong dạy học. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân mà việc gắn bài học với các nội dung có liên quan đến thực tiễn cuộc sống cũng nhƣ việc giảng dạy môn học gắn với thực tiễn cuộc sống còn gặp

NH ƠN

nhiều khó khăn, hạn chế.

Nhiều đề tài NCKH, luận văn, bài báo, … đã nghiên cứu về phát triển NLVDKT hóa học vào cuộc sống cho HS nhƣ: Tác giả Nguyễn Thị Hoàn (2014), Phát triển năng lực vận dụng kiến thức thông qua dạy học chương “Dẫn xuất halogen – Ancol – Phenol”, Luận văn thạc sĩ giáo dục học, Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội

Y

Tác giả Nguyễn Thị Thanh Xuân (2016), Phát triển năng lực vận dụng kiến thức thông qua dạy học phần ancol - phenol – Hóa học 11 THPT, Luận văn thạc sĩ sƣ phạm

QU

hóa học, Đại học quốc gia Hà Nội.

KÈ M

Để phát triển đồng thời nhiều năng lực cho HS THPT, bên cạnh các phƣơng pháp dạy học (PPDH) truyền thống thì các PPDH tích cực đóng vai trò quan trọng. Dạy học dự án vận dụng trong dạy học hóa học đƣợc giáo viên ngày càng quan tâm. Dạy học dự án cũng đƣợc nhiều tác giả nghiên cứu qua các đề tài NCKH, luận văn thạc sĩ, tiến sĩ, báo cáo khoa học, …

Trong đề tài “Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án đối với chương Nhóm oxi, lớp 10 nâng cao” của Tạ Thị Thu Hƣơng (2010), trƣờng ĐHSP thành phố Hồ Chí Minh,

DẠ Y

tác giả đã trình bày sơ lƣợc về phƣơng pháp DHDA, đồng thời xây dựng các dự án cho chƣơng Oxi – lƣu huỳnh lớp 10 nâng cao.

Trong đề tài “Vận dụng dạy học dự án vào giảng dạy môn Hóa học để phát triển năng lực hợp tác cho học sinh lớp 11 THPT” của tác giả Vũ Thị Phƣơng, Luận văn thạc sĩ giáo dục học, Đại học Vinh, tác giả đã trình bày sơ lƣợc về PPDHDA, xây dựng các dự án của lớp 11 nhằm phát triển năng lực hợp tác cho HS THPT. 5

AL

Mặc dù đã có một số công trình nghiên cứu DHDA (chủ yếu ở Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh) nhƣng số lƣợng nghiên cứu còn rất hạn chế, nằm rải rác ở một số môn học, áp dụng ở nhiều bậc học: đại học, phổ thông, mầm non. Điều đó chứng tỏ phƣơng pháp DHDA vẫn còn rất mới mẻ với đa số giáo viên và chƣa thực sự thâm nhập vào trƣờng

CI

học để có thể phát huy những ƣu điểm của nó trong việc phát triển con ngƣời toàn diện.

Xã hội đang bƣớc vào thời đại công nghiệp hóa, hiện đại hóa, thời đại công nghệ 4.0, đòi

OF FI

hỏi con ngƣời phải phát triển các kĩ năng, đặc biệt là các kĩ năng mềm. Vận dụng DHDA giúp HS phát triển nhiều năng lực, kĩ năng của thế kỉ 21. Dạy học phát triển năng lực là mục tiêu cũng nhƣ nhiệm vụ quan trọng của giáo viên hiện nay. Đặc biệt, NLVDKTHH vào thực tiễn cuộc sống là năng lực chuyên biệt của môn Hóa học, giúp HS học đƣợc những kiến thức gần với cuộc sống của chính các em, từ đó các em có sự yêu thích môn Hóa hơn.

NH ƠN

1.2. Dạy học tích cực

1.2.1. Tính cấp thiết của việc đổi mới PPDH theo hướng tích cực Đổi mới phƣơng pháp dạy học là một trong những nhiệm vụ quan trọng của đổi mới giáo dục, đã đƣợc nêu và thực hiện trong vài chục năm gần đây ở các trƣờng phổ thông trong cả nƣớc. Trong những năm gần đây, ngành giáo dục đã có nhiều đổi mới về chƣơng trình, SGK cũng nhƣ đổi mới PPDH, kiểm tra đánh giá. Tuy nhiên, hiện nay việc dạy và học trong nhiều trƣờng phổ thông vẫn còn chịu tác động nặng nề bởi mục tiêu thi cử,

QU

Y

kiểm tra, chủ yếu là học để thi, dạy để thi. Do đó, việc dạy học chủ yếu vẫn là truyền thụ kiến thức một chiều, dạy học thiên về lí thuyết, xa rời thực tiễn; các GV tập trung ôn luyện kiến thức đáp ứng kiểm tra thi cử, chƣa thực sự quan tâm đến việc hình thành cho HS thói quen tự học, tự khám phá kiến thức; đồng thời chƣa chú trọng phát triển tƣ duy sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề, … cho HS.

KÈ M

Theo Ban phát triển các chƣơng trình môn học (Bộ GD-ĐT), chƣơng trình môn Hóa học cấp THPT giúp học sinh phát triển các năng lực thành phần của năng lực tìm hiểu tự nhiên, gắn với chuyên môn về hóa học nhƣ: năng lực nhận thức kiến thức hóa học; năng lực tìm tòi, khám phá kiến thức hóa học; năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn. Từ đó biết ứng xử với tự nhiên một cách đúng đắn, khoa học và có khả năng lựa

DẠ Y

chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực và sở thích, điều kiện và hoàn cảnh của bản thân [4].

Hiện nay, với sự phát triển của công nghệ thông tin, kiến thức không còn là sản phẩm riêng từ trƣờng học. Các nguồn thông tin phong phú, đa chiều, đa lĩnh vực mà HS có thể tiếp cận và tiếp nhận; bên cạnh đó, xu thế hợp tác, toàn cầu hóa, những cơ hội 6

AL

cùng những nguy cơ và thách thức mới đòi hỏi ở con ngƣời khả năng thích nghi, sự tự chủ, tích cực, tinh thần trách nhiệm, những kĩ năng hợp tác, kĩ năng giải quyết vấn đề vốn phức tạp và khó khăn của cuộc sống. Vì thế giáo dục cần phải đổi mới phƣơng pháp dạy học theo hƣớng tích cực hóa ngƣời học.

CI

1.2.2. Đổi mới PPDH theo hướng tích cực

chương trình giáo dục định hướng phát triển năng lực

OF FI

1.2.2.1. Những định hướng chung, tổng quát về đổi mới PPDH các môn học thuộc

Để phát triển con ngƣời một cách toàn diện, việc đổi mới PPDH các môn học thuộc chƣơng trình định hƣớng phát triển năng lực phải tuân theo những định hƣớng chung, tổng quát sau [1, tr22]:

- Phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động của ngƣời học, hình thành và phát

NH ƠN

triển năng lực tự học (biết cách sử dụng SGK, nghe, ghi chép, tự mình tìm kiếm, thu thập thông tin, …), trên cơ sở đó trau dồi các phẩm chất linh hoạt, độc lập, sáng tạo của tƣ duy.

- Có thể chọn lựa một cách linh hoạt các phƣơng pháp chung và phƣơng pháp đặc thù môn học để thực hiện. Tuy nhiên, dù sử dụng bất kỳ phƣơng pháp nào cũng phải đảm

Y

bảo đƣợc nguyên tắc “Học sinh tự mình hoàn thiện nhiệm vụ nhận thức với sự tổ chức, hƣớng dẫn của giáo viên”.

KÈ M

QU

- Việc sử dụng PPDH gắn chặt với các hình thức tổ chức dạy học. Tùy theo mục tiêu, nội dung, đối tƣợng và điều kiện cụ thể mà có hình thức tổ chức thích hợp nhƣ học cá nhân, học nhóm; học trong lớp, học ở ngoài lớp, … Cần chuẩn bị tốt về phƣơng pháp đối với các giờ thực hành để đảm bảo yêu cầu rèn luyện kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn, nâng cao hứng thú cho ngƣời học.

- Cần sử dụng đầy đủ và hiệu quả các thiết bị dạy học môn học tối thiểu đã quy định. Có thể sử dụng các đồ dùng dạy học tự làm nếu xét thấy cần thiết với nội dung học và phù hợp với đối tƣợng học sinh. Tích cực vận dụng CNTT trong dạy học.

1.2.2.2. Những định hướng đổi mới PPDH của môn Hóa học theo chương trình

DẠ Y

GDPT mới

Theo chƣơng trình GDPT mới, chƣơng trình môn Hóa học sẽ đặc biệt quan tâm đến đánh giá năng lực nhận thức kiến thức hóa học thông qua các câu hỏi (nói, viết), bài tập,... thông qua việc trình bày, so sánh, hệ thống hóa kiến thức hay vận dụng kiến thức hóa học để giải thích, chứng minh, giải quyết vấn đề liên quan đến thực tiễn cuộc sống.

7

AL

Việc đánh giá năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn đƣợc thực hiện qua yêu cầu ngƣời học trình bày vấn đề thực tiễn cần giải quyết. Trong đó học sinh phải sử dụng đƣợc ngôn ngữ hóa học, các bảng biểu, mô hình, ... để mô tả, giải thích hiện tƣợng hóa học trong vấn đề đang xem xét; sử dụng các câu hỏi đòi hỏi ngƣời học vận

CI

dụng kiến thức vào giải quyết vấn đề, đặc biệt các vấn đề của thực tiễn cuộc sống.

Chính vì vậy, việc đổi mới các phƣơng pháp giáo dục chủ yếu đƣợc lựa chọn theo

OF FI

các định hƣớng sau đây:

– Định hƣớng hoạt động: Các hoạt động học tập của HS dựa trên các hoạt động trải nghiệm, vận dụng, gắn kết với thực tiễn và định hƣớng giải quyết các vấn đề thực tiễn cuộc sống nhằm nâng cao sự hứng thú của HS, góp phần hình thành và phát triển phẩm chất và năng lực cho HS.

NH ƠN

– Định hƣớng dạy học tích cực: Tăng cƣờng sử dụng các PPDH nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và phù hợp với sự hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực cho ngƣời học; coi trọng các nội dung liên quan đến thực hành, trải nghiệm, đặc biệt các ứng dụng trong thực tiễn cuộc sống thông qua các dự án học tập. Để thực hiện các định hƣớng đó, phƣơng pháp giáo dục nên lựa chọn một số mô hình nhƣ:

Y

– Kết hợp giáo dục STEM trong dạy học nhằm phát triển cho HS khả năng tích hợp các kiến thức kỹ năng của các môn học nhƣ toán, kỹ thuật, công nghệ và Hóa học vào

QU

việc nghiên cứu giải quyết một số tình huống thực tiễn cuộc sống.

KÈ M

– Sử dụng các bài tập hóa học đòi hỏi các tƣ duy phản biện, sáng tạo, các bài tập có nội dung gắn với thực tiễn, tăng cƣờng bản chất hóa học, giảm bớt các bài tập nặng về tính toán toán học.

– Đa dạng hóa các hình thức học tập, tăng cƣờng sử dụng công nghệ thông tin và các thiết bị dạy học một cách phù hợp để đạt hiệu quả trong dạy học hóa học ở trƣờng THPT. 1.2.3. Đặc trưng của các PPDH tích cực

DẠ Y

PPDH tích cực đƣợc dùng để chỉ những phƣơng pháp giáo dục, dạy học theo hƣớng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của ngƣời học. Các PPDH thƣờng có các đặc trƣng sau đây [5, tr56-59]:

8

AL

Thứ nhất, dạy học thông qua tổ chức liên tiếp các hoạt động học tập của học sinh.

Từ đó giúp học sinh tự khám phá những điều chƣa biết chứ không phải thụ động tiếp thu những tri thức đã đƣợc sắp đặt sẵn.

Thứ hai, chú trọng rèn luyện cho HS những tri thức phƣơng pháp để họ biết cách

CI

đọc SGK và các tài liệu học tập, biết tự tìm lại những kiến thức đã có, biết cách suy luận để tìm tòi và phát hiện kiến thức mới, …

OF FI

Thứ ba, tăng cƣờng phối hợp học tập cá thể với học tập hợp tác theo phƣơng châm “tạo điều kiện cho HS suy nghĩ nhiều hơn, làm nhiều hơn và thảo luận nhiều hơn”. Điều đó có nghĩa, mỗi HS vừa cố gắng tự lực một cách độc lập, vừa hợp tác chặt chẽ với nhau trong quá trình tiếp cận, phát hiện và tìm tòi kiến thức mới.

Thứ tƣ, chú trọng đánh giá kết quả học tập theo mục tiêu bài học trong suốt tiến

NH ƠN

trình dạy học thông qua hệ thống câu hỏi, bài tập (đánh giá lớp học). Chú trọng phát triển kỹ năng tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau của HS với nhiều hình thức nhƣ lời giải, đáp án mẫu, theo hƣớng dẫn, hoặc tự xác định tiêu chí để có thể phê phán, tìm đƣợc nguyên nhân và nêu cách sửa chữa các sai sót.

1.2.4. Các yếu tố GV cần thực hiện tốt để dạy học tích cực thực sự hiệu quả Để dạy học tích cực thực sự đạt hiệu quả, ngƣời GV cần thực hiện các yêu cầu sau:

Y

- GV phải tạo đƣợc không khí học tập tích cực và các mối quan hệ thân thiện, hợp

QU

tác trong nhóm, lớp.

- GV phải đảm bảo nhiệm vụ học tập có sự phân hóa, quan tâm đến đặc điểm tâm lí, khả năng, trình độ phát triển của các đối tƣợng HS khác nhau.

KÈ M

- Đảm bảo nội dung học tập và nhiệm vụ học tập gắn liền với các mối quan tâm của HS với cuộc sống xung quanh, đƣa HS đến gần với đời sống thực tiễn.

- Cần có sự thay đổi, xen kẽ các hoạt động và nhiệm vụ học tập; tích hợp các hoạt động học mà chơi, chơi mà học, …

- Tạo điều kiện cho HS tự lựa chọn hoạt động theo sở thích của mình; khuyến khích

DẠ Y

và tạo cơ hội để HS thể hiện năng lực và sự sáng tạo của bản thân.

1.2.5. Một số PPDH tích cực

Mặc dù có nhiều PPDH tích cực, tuy nhiên, trong giới hạn của luận văn, chúng tôi xin đề cập một cách sơ lƣợc về đặc điểm cũng nhƣ ƣu nhƣợc điểm chung của một số

9

AL

PPDH tích cực có điểm tƣơng đồng với phƣơng pháp dạy học dự án (DHDA) mà chúng tôi nghiên cứu trong luận văn này.

Các PPDH tƣơng đồng với dạy học dự án gồm:

CI

- Dạy học theo chủ đề

- Dạy học nêu vấn đề - Dạy học trải nghiệm, sáng tạo - Dạy học theo dự án Các PPDH này đều có các đặc điểm chung sau:

OF FI

- Dạy học theo góc

NH ƠN

- Mang tính tích hợp: Các nội dung dạy học theo các PPDH này đều mang tính tích hợp cao của nhiều môn học.

- Mang tính thực tiễn: Nội dung dạy học gắn với thực tiễn cuộc sống của ngƣời học.

- Mang tính hợp tác: hoạt động chủ yếu của các PPDH này đều là làm việc theo nhóm.

- Các PPDH này đều phát huy tính tích cực, tự lực, sáng tạo của HS.

Y

Bên cạnh những ƣu điểm, các PPDH này còn có những hạn chế sau:

QU

- Không phải bất kỳ nội dung kiến thức nào cũng có thể tổ chức cho HS học riêng theo chỉ PPDH này mà cần biết lựa chọn nội dung thích hợp phù hợp để tổ chức dạy học theo các mô hình tƣơng ứng.

KÈ M

- Các PPDH này đều cần nhiều thời gian vì hình thức chủ yếu của phƣơng pháp là học tập theo nhóm.

- Các PPDH này đều đòi hỏi GV phải có trình độ chuyên môn và nghiệp vụ vững vàng.

DẠ Y

DHDA cũng là một trong những PPDH tích cực với quan điểm lấy HS làm trung tâm của quá trình dạy học sẽ đƣợc chúng tôi đề cập chi tiết và đầy đủ hơn trong phần sau.

1.3. Dạy học dự án 1.3.1. Khái niệm Dạy học theo dự án tạo điều kiện cho HS tự quyết trong tất cả các giai đoạn học tập, 10

AL

giúp HS tạo ra đƣợc một hay nhiều sản phẩm hoạt động nhất định. Vì vậy, dạy học theo dự án đƣợc coi là PPDH mà ở đó GV và HS cùng nhau giải quyết các vấn đề cả về mặt lý thuyết lẫn về mặt thực tiễn. Trong PPDH này, HS đƣợc cung cấp các điều kiện (tài liệu, hoá chất, phần mềm, dụng cụ nghiên cứu, ...) đảm bảo và các chỉ dẫn, hƣớng dẫn để áp

CI

dụng trong các tình huống cụ thể, qua đó HS tích lũy đƣợc kiến thức và có khả năng giải quyết vấn đề.

OF FI

Cũng có thể coi dạy học dự án là một hình thức dạy học vì khi thực hiện một dự án, có nhiều phƣơng pháp dạy học cụ thể đƣợc sử dụng, ngƣời học thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, tạo ra các sản phẩm nhất định. Bằng hình thức dạy học này, HS đƣợc thực hiện nhiệm vụ với tính tự lực cao trong toàn bộ quá trình học tập nhƣ việc xác định mục tiêu, lập kế hoạch; việc thực hiện, kiểm tra, điều chỉnh; việc đánh giá quá trình và kết quả thực hiện dự án.

NH ƠN

Như vậy, dạy học dự án là một hình thức dạy học hay PPDH phức hợp, trong đó dưới sự hướng dẫn của giáo viên, người học tiếp thu kiến thức và hình thành kỹ năng thông qua việc giải quyết một bài tập tình huống (dự án) có thật trong đời sống, theo sát chương trình học, có sự kết hợp giữa lý thuyết với thực hành và tạo ra các sản phẩm cụ thể [7].

1.3.2. Mục tiêu của dạy học dự án

Y

Mỗi PPDH tích cực đều có mục tiêu chung là lấy HS làm trung tâm nhằm phát huy

QU

tính tích cực chủ động của HS. Dạy học dự án là một trong những PPDH tích cực với những mục tiêu sau: - Nội dung học tập theo dự án phải hƣớng tới các vấn đề thực tiễn, gắn kết nội dung học với cuộc sống thực tế.

KÈ M

- DHDA giúp phát triển cho HS những kĩ năng nhƣ kĩ năng phát hiện và giải quyết vấn đề, các kĩ năng tƣ duy bậc cao (phân tích, tổng hợp, đánh giá).

- DHDA rèn luyện cho HS nhiều kĩ năng khác nhƣ tổ chức kiến thức, kĩ năng sống, kĩ năng làm việc nhóm, giao tiếp, …

DẠ Y

- DHDA cho phép HS làm việc một cách độc lập để hình thành kiến thức và cho ra những kết quả thực tế.

- DHDA giúp HS nâng cao kĩ năng sử dụng công nghệ thông tin vào quá trình học tập và tạo ra sản phẩm.

11

1.3.3. Các hình thức dạy học dự án

AL

Dạy học dự án có thể đƣợc phân loại dựa theo nhiều cách khác nhau. Sau đây là một số cách phân loại chính [7, tr19]:

- Môn học

- Môi trƣờng

- Liên môn

- Kinh tế

- Ngoài chƣơng trình

Tính chất công việc

- DA nhỏ

- Tham quan tìm hiểu

- DA vừa

- Nghiên cứu, học tập

- DA lớn

- Tuyên tuyền giáo dục

QU

Y

- Giáo dục

- Văn hóa

Quy mô dự án

OF FI

Nội dung chuyên môn

NH ƠN

Lĩnh vực hoạt động

CI

Các hình thức DHDA

- Các hoạt động XH

Hình 1.1. Sơ đồ phân loại các hình thức DHDA

KÈ M

1.3.4. Đặc điểm của dạy học dự án a. Dạy học dự án gắn liền với các vấn đề thực tiễn So với các phƣơng pháp dạy học khác, dạy học theo dự án có nhiều ƣu điểm. Trƣớc hết, dạy học theo dự án mang tính định hƣớng thực tiễn. Bởi vì, nhiệm vụ dự án chứa

DẠ Y

đựng những vấn đề cần giải quyết. Vấn đề cần giải quyết này có thể xuất phát từ thực tiễn ở địa phƣơng. Định hƣớng thực tiễn này còn thể hiện ở việc nhiệm vụ dự án phù hợp với trình độ và khả năng của ngƣời học. b. Dạy học dự án mang tính định hướng hứng thú và hành động của người học

Dạy học theo dự án mang tính định hƣớng hứng thú ngƣời học. Nội dung học tập theo dự án thƣờng gắn với sở thích và nhu cầu của học sinh. Chúng ta biết rằng, nhiều khi 12

AL

ý tƣởng của dự án đƣợc đề xuất từ phía ngƣời học. Trong trƣờng hợp này, ngƣời học thƣờng có nhu cầu bức thiết tham gia dự án. Do đó, dạy học dự án có vai trò quan trọng trong việc tạo hứng thú và giảm áp lực học tập cho ngƣời học. Ngƣời học đƣợc tham gia chọn đề tài, nghiên cứu một cách tƣơng đối độc lập, nhiệm vụ học tập phù hợp với khả

CI

năng và hứng thú của mỗi cá nhân. Đặc biệt là, ngƣời học đƣợc nghiên cứu ở môi trƣờng thiên nhiên, đƣợc sử dụng công nghệ, phƣơng tiện hiện đại, đƣợc bổ sung kiến thức, đƣợc

OF FI

phát triển về kỹ năng học tập, kỹ năng giải quyết vấn đề, cũng nhƣ các kỹ năng sống khác.

Dạy học theo dự án còn mang tính định hƣớng hành động. Khác với các phƣơng pháp và hình thức tổ chức dạy học khác, trong quá trình thực hiện dự án, nhất thiết phải có sự kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và vận dụng lý thuyết vào trong hoạt động thực tiễn.

NH ƠN

c. Dạy học dự án định hướng sản phẩm

Một điều khác biệt cơ bản của dạy học dự án và các phƣơng pháp dạy học khác là dạy học dự án mang định hƣớng sản phẩm. Định hƣớng này thể hiện ở chỗ, dạy học dự án phải tạo ra sản phẩm. Sản phẩm của dự án cũng rất đa dạng. Sản phẩm có thể là bản

Y

báo cáo kết quả nghiên cứu, mô hình, bản vẽ hoặc sản phẩm vật chất cụ thể. Nếu sản phẩm của dự án thực sự có ý nghĩa, thì những sản phẩm này có thể sử dụng, công bố và phổ biến rộng rãi, thậm chí đƣợc đăng ký quyền sở hữu trí tuệ.

- Học và tự học - Lắng nghe

QU

d. Dạy học dự án giúp hoàn thiện người học với các kỹ năng thế kỉ 21

KÈ M

- Giải quyết vấn đề - Thuyết trình

- Lãnh đạo bản thân - Giao tiếp

DẠ Y

- Làm việc nhóm - Đặt mục tiêu và động lực làm việc

Đặc biệt, dạy học theo dự án đòi hỏi tính tự lực cao của người học. Trong dạy học dự án, ngƣời dạy là ngƣời tổ chức, điều khiển ngƣời học tiến hành dự án, ngƣời học trực tiếp tham gia dự án. Hiệu quả của dạy học dự án càng cao, khi ngƣời dạy càng khuyến 13

e. Dạy học dự án có nhiều hoạt động học tập phong phú, đa dạng

AL

khích đƣợc tính trách nhiệm và sự sáng tạo của ngƣời học ở mọi khâu của dạy học dự án (hình thành ý tƣởng, thực hiện dự án, tổng kết và báo cáo kết quả).

CI

Nội dung dự án có sự tích hợp tri thức của nhiều lĩnh vực, nhiều ngành hoặc môn

học khác nhau nhằm cùng nhau giải quyết một vấn đề nào đó. Vì vậy, dạy học theo dự án mang tính phức hợp. Thậm chí, để cho công tác điều tra, khảo sát đƣợc nhanh chóng và

OF FI

chính xác, quá trình xử lý số liệu đƣợc hiệu quả, ngƣời học phải sử dụng toán thống kê hoặc một số phần mềm chuyên dụng.

Chính vì nội dung dự án có sự kết hợp tri thức của nhiều lĩnh vực, nhiều ngành hoặc môn học khác nhau, nên nhiệm vụ học tập của dự án thƣờng đƣợc thực hiện theo nhóm.

Vì vậy, dạy học dự án còn mang tính xã hội, đòi hỏi sự cộng tác làm việc. Một dự án có

NH ƠN

thể đƣợc chia ra làm nhiều công đoạn, mỗi công đoạn do một nhóm thực hiện.

Tuy nhiên, trong khi tiến hành dự án, có thể cùng một nội dung công việc nhƣng đƣợc phân cho nhiều ngƣời.

Dạy học dự án kích thích động cơ, hứng thú học tập của ngƣời học, học sinh chủ động tiếp nhận kiến thức nên kiến thức đƣợc lƣu giữ lâu hơn.

Y

Thƣờng trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của dự án, ngƣời học không chỉ cần hiểu biết kiến thức Hóa học, mà ngƣời học còn phải biểu biết một số kiến thức cả các

KÈ M

QU

ngành khoa học có liên quan (Toán học, Vật lý học, Sinh học…) và một số kỹ năng cần thiết (kỹ năng thu thập và xử lý thông tin, kỹ năng viết báo cáo khoa học, kỹ năng xử lý số liệu bằng bảng thống kê, bằng biểu đồ và đồ thị, kỹ năng sử dụng thiết bị hiện đại…).

Chính vì vậy, dạy học theo dự án tạo cơ hội cho ngƣời học tự đánh giá mình, tự khẳng định mình thông qua việc thực hiện dự án.

1.3.5. Hồ sơ bài dạy trong dạy học dự án Để tiến hành DHDA một cách hiệu quả, GV cần xây dựng đƣợc hồ sơ bài dạy một cách đầy đủ và chi tiết. Hồ sơ bài dạy trong DHDA bao gồm: Bộ câu hỏi định hƣớng, kế hoạch thực hiện, tình huống xuất hiện dự án, các ý tƣởng dự án, các công cụ đánh giá và

DẠ Y

công cụ trợ giúp, nguồn tƣ liệu tham khảo. Các thành phần trong hồ sơ bài học dự án cụ thể nhƣ sau [21, tr31-37]: 1.3.5.1. Bộ câu hỏi định hướng

Bộ câu hỏi định hƣớng giúp HS kết nối những khái niệm cơ bản trong cùng một môn học hoặc giữa các môn học với nhau. Các câu hỏi này tạo điều kiện để định hƣớng 14

AL

việc học tập của học sinh thông qua các vấn đề kích thích tƣ duy. Các câu hỏi định hƣớng giúp gắn các mục tiêu của dự án với mục tiêu học tập và chuẩn của chƣơng trình. Đặt đƣợc những câu hỏi mở, hấp dẫn là một cách hiệu quả khuyến khích HS suy nghĩ sâu hơn, tạo nên một ngữ cảnh hiệu quả đối với việc học. Khi HS thật sự bị lôi cuốn vào việc

CI

tìm kiếm câu trả lời cho các câu hỏi, các em sẽ cảm thấy thích thú với việc học. Khi các câu hỏi đó giúp HS nhận ra mối quan hệ giữa môn học với đời sống của bản thân thì việc

Bộ câu hỏi định hƣớng có những tác dụng nhƣ sau:

OF FI

học trở nên có ý nghĩa.

- Giúp định hƣớng việc học tập của HS thông qua các vấn đề mang tính kích thích tƣ duy.

- Gắn mục tiêu của dự án với các mục tiêu học tập và các chuẩn của chƣơng trình.

NH ƠN

- Giúp các dự án tập trung vào những kiến thức quan trọng. Chúng khuyến khích HS vận dụng các kĩ năng tƣ duy bậc cao, giúp HS hiểu đƣợc trọn vẹn các khái niệm cơ bản và hình thành đƣợc hệ thống kiến thức.

- Bộ câu hỏi định hƣớng đảm bảo các dự án của HS có tính hấp dẫn và thuyết với tất cả HS. . * Cấu trúc bộ câu hỏi định hướng

Y

Bộ câu hỏi định hƣớng bao gồm: Câu hỏi khái quát, câu hỏi bài học và câu hỏi nội

QU

dung

KÈ M

- Câu hỏi khái quát: là những câu hỏi mở, có phạm vi rộng, hƣớng đến những ý tƣởng lớn và những khái niệm mang tính bền vững. Câu hỏi khái quát thƣờng có tính chất liên môn và giúp HS nhìn thấy mối liên hệ giữa các môn học. Nó kích thích sự khám phá, đòi hỏi các kỹ năng tƣ duy bậc cao.

Câu hỏi khái quát có những đặc điểm riêng sau: + Là yếu tố trọng tâm của DHDA: những câu hỏi khái quát có thể tìm thấy trong rất nhiều vấn đề còn đang tranh cãi ở nhiều lĩnh vực nghiên cứu khác nhau.

DẠ Y

+ Lặp lại một cách tự nhiên thông qua ngƣời học và lịch sử môn học + Dẫn đến những câu hỏi quan trọng khác

- Câu hỏi bài học: là những câu hỏi mở có liên hệ trực tiếp với dự án hoặc bài học cụ thể, hỗ trợ việc nghiên cứu câu hỏi khái quát. Nó đòi hỏi các kỹ năng tƣ duy bậc cao,

15

AL

giúp HS tự xây dựng câu trả lời và hiểu biết của bản thân từ thông tin mà chính các em thu thập đƣợc.

Câu hỏi bài học có những đặc điểm sau:

CI

+ Giúp đƣa ra các chỉ dẫn liên quan đến các chủ đề và môn học cụ thể.

OF FI

+ Không có câu trả lời đúng duy nhất: Các câu hỏi bài học thƣờng mở ra và gợi ý ra các hƣớng nghiên cứu mới, các bàn luận, thảo luận. + Đƣợc thiết kế nhằm khuyến khích và duy trì hứng thú của HS thúc đẩy các em tranh luận và là phƣơng tiện để duy trì sự khám phá của HS. - Câu hỏi nội dung: là những câu hỏi đóng, những câu hỏi cụ thể mang tính sự kiện,

NH ƠN

tƣơng tự nhƣ loại câu hỏi thƣờng thấy trong các bài kiểm tra. Câu hỏi nội dung hỗ trợ cho câu hỏi bài học và câu hỏi khái quát.

1.3.5.2. Kế hoạch thực hiện dự án

Kế hoạch thực hiện là một bản chi tiết của hồ sơ bài dạy, đƣợc GV lập ra trƣớc để đảm bảo dự án diễn ra thành công.

Kế hoạch thực hiện bao gồm:

- Dự kiến về sản phẩm: tùy vào nội dung của dự án và năng lực của HS để dự kiến

Y

sản phẩm phù hợp, đảm bảo HS khả năng thiết kế đƣợc sản phẩm.

QU

- Dự kiến thời gian: Dựa vào phạm vi kiến thức của nội dung dự án để dự kiến thời gian thực hiện dự án

KÈ M

- Dự trù kinh phí: Kinh phí tổ chức thực hiện dự án phải vừa sức với HS và có sự hỗ trợ từ GV - Kế hoạch kiểm tra, đánh giá: Sử dụng phƣơng pháp và công cụ đánh giá để đánh giá trƣớc, trong và sau dự án.

- Điều kiện thực hiện dự án: cơ sở vật chất, phƣơng tiện, ngƣời cộng tác, ngƣời tham dự,…

DẠ Y

1.3.5.3. Tình huống xuất hiện dự án – các ý tưởng dự án

Chuẩn bị các tình huống thảo luận để từ đó xuất hiện các ý tƣởng của dự án. Đây là một bƣớc quan trọng trong DHDA. Ý tƣởng dự án thƣờng do GV đề xuất nhƣng đôi khi cũng xuất phát từ sự sáng tạo của HS. Để đảm bảo đúng kế hoạch đã đề ra, GV cần phải chuẩn bị sẵn một số ý tƣởng, kịch bản để HS thảo luận và lựa chọn. Trong giai đoạn này, 16

AL

GV chỉ đóng vai trò định hƣớng, giúp HS lựa chọn dự án phù hợp với khả năng nhận thức, kỹ năng và điều kiện thực tế của HS. Yêu cầu GV cần xây dựng tình huống từ chính nội dung bài học, tìm đƣợc những khía cạnh thời sự của kiến thức, sự gần gũi của kiến thức với cuộc sống, phù hợp với lứa tuổi và khả năng của các em.

CI

1.3.5.4. Xây dựng kế hoạch đánh giá

Đánh giá liên tục và mở rộng kết hợp với các công cụ đánh giá sẽ cung cấp nhiều

OF FI

thông tin có ý nghĩa hơn. Các tiêu chí đánh giá cũng nhƣ phƣơng thức đánh giá, các công cụ đánh giá phải đƣợc đƣa ra trƣớc khi thực hiện dự án. Bởi lẽ, các tiêu chí đánh giá cũng là sự thể hiện cụ thể của mục đích cần đạt đƣợc. a. Nội dung của đánh giá

NH ƠN

Một dự án đƣợc đánh giá dựa trên các nội dung sau:

- HS cần phải chú trọng những nội dung kiến thức trọng tâm cốt lõi nào?

- Những hoạt động chính nào cần đƣợc thực hiện để hoàn thành dự án?

- HS cần phải tham gia các nhiệm vụ nhƣ thế nào, hợp tác nhóm nhƣ thế nào? b. Mục đích của việc đánh giá

Việc đánh giá dự án nhằm các mục đích sau đây:

QU

Y

- Đánh giá kiến thức vốn sẵn có của HS; - Truyền đạt đƣợc mục tiêu học tập cho HS; - Qua đánh giá để cung cấp những phản hồi mang tính dự báo đến với GV và HS

KÈ M

- Đánh giá giúp phân tích điểm mạnh và điểm yếu của HS, từ đó phát huy điểm mạnh và khắc phục những hạn chế giúp HS phát triển.

- Đánh giá giúp tăng cƣờng hiểu biết của ngƣời học về quá trình học tập - Khuyến khích ngƣời học tự đánh giá và tích cực phản hồi trong học tập

DẠ Y

c. Các công cụ đánh giá * Đánh giá qua quan sát

- Quan sát dựa trên kế hoạch đã chuẩn bị: Dựa vào sự phản hồi, báo cáo tiến độ để đánh giá kế hoạch thực hiện, từ đó đánh giá đƣợc tính khả thi của dự án.

17

AL

- Quan sát dựa trên sự thể hiện: là những bài trình bày, các sản phẩm, các sự kiện mà HS thiết kế và thực hiện để thể hiện quá trình học tập của các em.

- Quan sát sự tƣơng tác giữa HS với HS, giữa HS với GV.

CI

- GV quan sát các nhóm làm việc bằng các báo cáo tiến độ hoặc trực tiếp để hỗ trợ và kịp thời đánh giá kĩ năng hợp tác trong các nhóm HS.

OF FI

* Đánh giá qua hồ sơ học tập dự án

- Kế hoạch dự án: các nhóm HS sẽ lập kế hoạch dự án bằng phiếu do GV chuẩn bị.

Qua kế hoạch dự án, HS xác định mục tiêu, thiết kế chiến lƣợc để đạt mục tiêu, đặt thời gian biểu và xác định các tiêu chí để đánh giá. Qua kế hoạch dự án cũng đánh giá đƣợc các thành viên trong nhóm thông qua bảng phân công nhiệm vụ.

NH ƠN

- Sổ ghi chép: là bản ghi lại những phản ánh về việc học cũng nhƣ những hồi đáp của HS trong quá trình học tập theo dự án. * Đánh giá qua bài kiểm tra

- Kiểm tra nói: là các câu hỏi trực tiếp dƣới dạng phỏng vấn hoặc hỏi đáp.

- Kiểm tra viết: Là các bài kiểm tra cuối cùng bằng cách thiết kế các bai tập thực tiễn.

QU

Y

Qua các bài kiểm tra có thể sẽ đƣa ra đƣợc minh chứng trực tiếp về khả năng tiếp thu kiến thức và hiểu kiến thức của HS. * Đánh giá qua việc nhìn lại quá trình (tự đánh giá – đánh giá đồng đẳng)

KÈ M

- Tự đánh giá (Đánh giá phát triển): là hình thức đánh giá mà HS tự liên hệ nhiệm vụ đã thực hiện với mục tiêu đặt ra của dự án. HS sẽ đánh giá đƣợc sự nổ lực và tiến bộ của bản thân từ đó nhìn lại quá trình và phát hiện những điểm cần thay đổi để hoàn thiện bản thân.

- Đánh giá đồng đẳng (sự phản hồi qua bạn học): là sự đánh giá giữa các nhóm HS, các HS với nhau. Từ đó các em HS trong cùng lớp có thể hỗ trợ nhau trong quá trình học

DẠ Y

tập.

Cách tính điểm đánh giá đồng đẳng của mỗi thành viên trong nhóm:

Mỗi thành viên của nhóm sẽ đánh giá các thành viên còn lại. Điểm đánh giá đƣợc quy điểm: Đóng góp lớn +1 điểm; Có đóng góp: 0 điểm; Không có đóng góp: - 1 điểm 18

Sau đó tính điểm đánh giá đồng đẳng của mỗi thành viên theo công thức:

AL

Điểm đánh giá đồng đẳng = Tổng điểm đánh giá : số ngƣời tham gia đánh

Sau đó tính điểm của các thành viên bằng công thức:

CI

giá

Điểm thành viên = Điểm đánh giá nhóm + điểm đánh giá đồng đẳng

OF FI

1.3.5.5. Các công cụ trợ giúp, nguồn tư liệu tham khảo

Với sự trợ giúp của công nghệ, nhất là internet, nguồn tài liệu tham khảo trở nên phong phú và đa dạng cả về nội dung lẫn thể loại. GV cần phải chuẩn bị trƣớc một số tài liệu tham khảo và công cụ trợ giúp HS.

NH ƠN

- Tài liệu tham khảo: tài liệu in, ebook, phim, hình ảnh, website …

- Công cụ trợ giúp: các phần mềm, các biểu mẫu về lập kế hoạch dự án, phân công; các sản phẩm mẫu, nhật ký dự án, biểu mẫu theo dõi và báo cáo …

1.3.6. Các giai đoạn của tiến trình dạy học dự án

Dựa trên cấu trúc của tiến trình phƣơng pháp, ngƣời ta có thể chia cấu trúc của DHDA làm nhiều giai đoạn nhỏ hơn. Sau đây là một cách phân chia dạy học dự án theo 5

Y

bƣớc [20]:

QU

Bước 1: Chọn đề tài, chia nhóm

- Tìm trong chƣơng trình hóa học THPT các nội dung cơ bản có liên quan hoặc có thể ứng dụng vào thực tế.

KÈ M

- Phát hiện những gì đã và đang xảy ra trong cuộc sống. Chú ý vào những vấn đề lớn mà xã hội và thế giới đang quan tâm.

- GV chia lớp học thành các nhóm, hƣớng dẫn ngƣời học đề xuất, xác định tên đề tài. Đó là một dự án chứa đựng một nhiệm vụ cần giải quyết, phù hợp với các em, trong đó có sự liên hệ giữa nội dung học tập với hoàn cảnh thực tiễn đời sống xã hội. GV cũng có thể giới thiệu một số hƣớng đề tài để ngƣời học lựa chọn.

DẠ Y

Bước 2: Lập kế hoạch dự án

- GV hƣớng dẫn HS xác định mục đích, nhiệm vụ, cách tiến hành, kế hoạch thực hiện dự án; xác định những công việc cần làm, thời gian dự kiến, vật liệu, kinh phí…

19

AL

- Xác định mục tiêu học tập cụ thể bằng cách dựa vào chuẩn kiến thức và kĩ năng của bài học/chƣơng trình, những kĩ năng tƣ duy bậc cao cần đạt đƣợc. Đặc biệt, đƣa ra đƣợc bộ câu hỏi dẫn dắt gồm: câu hỏi khái quát, câu hỏi nội dung, câu hỏi bài học.

- Việc lập kế hoạch cho một dự án là công việc hết sức quan trọng vì nó mang tính

CI

định hƣớng hành động cho cả quá trình thực hiện, thu thập kết quả và đánh giá dự án.

OF FI

Bước 3: Thực hiện dự án - Các nhóm phân công nhiệm vụ cho mỗi thành viên

- Các thành viên trong nhóm thực hiện kế hoạch đã đề ra. Khi thực hiện dự án, các hoạt động trí tuệ và hoạt động thực hành, thực tiễn xen kẽ và chúng tác động qua lại lẫn nhau, kết quả là tạo ra sản phẩm của dự án.

NH ƠN

- Học sinh thu thập dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau rồi tổng hợp, phân tích và tích lũy kiến thức thu đƣợc qua quá trình làm việc. Nhƣ vậy, các kiến thức mà ngƣời học tích lũy sẽ đƣợc thực nghiệm qua thực tiễn.

Bước 4: Thu thập kết quả, báo cáo sản phẩm

- Kết quả thực hiện dự án có thể đƣợc viết dƣới dạng ấn phẩm (bản tin, báo cáo, áp phích, thu hoạch, …) và có thể trình bày trên PowerPoint hoặc thiết kế thành trang Web,

Y

…

QU

- Các học sinh cần đƣợc tạo điều kiện để trình bày kết quả cùng với kiến thức mới mà họ đã tích lũy đƣợc thông qua dự án (theo nhóm hoặc cá nhân).

KÈ M

- Sản phẩm của dự án có thể đƣợc trình bày giữa các nhóm ngƣời học, giới thiệu trong lớp, trong trƣờng hoặc ngoài xã hội nhƣ: báo cáo, thiết kế xây dựng, bài tiểu luận, bản thiết kế, trình bày nghệ thuật, ấn phẩm, bài trình diễn đa phƣơng tiện, …

Bước 5: Đánh giá dự án, rút kinh nghiệm - Giáo viên và HS đánh giá quá trình thực hiện dự án, kết quả của dự án dựa trên những sản phẩm thu đƣợc, đánh giá đồng đẳng để đƣa ra điểm đánh giá đồng đẳng, sau đó tính điểm cho từng thành viên.

DẠ Y

- GV hƣớng dẫn HS rút ra những kinh nghiệm cho việc thực hiện các dự án tiếp

theo.

20

1.3.7. Những nguyên tắc thiết kế bài dạy theo dạy học dự án

AL

a. Bám sát mục tiêu dạy học

Khi thiết kế bài dạy theo dạy học dự án, GV cần phải căn cứ trên các mục tiêu dạy

CI

học:

OF FI

- Về kiến thức: DHDA giúp HS liên hệ kiến thức Hóa học với các vấn đề thực tế rộng lớn nhƣng không vì thế mà kiến thức trọng tâm bị xao nhãng và mờ nhạt.

- Về kĩ năng: DHDA có ƣu điểm là giúp hình thành ở ngƣời học những kĩ năng mềm, những kĩ năng của thế kỉ 21. Vì vậy, bản thân GV cần xác định, qua dự án này, cần hình thành cho HS những kĩ năng nào là chủ yếu, để từ đó thiết kế ra những nhiệm vụ, hành động, giúp HS hình thành và rèn luyện kĩ năng đó.

NH ƠN

- Về thái độ: HS cần có thái độ tích cực trƣớc những vấn đề về môi trƣờng, xã hội và có những hành vi cụ thể, phù hợp. Từ đó, GV định hƣớng cho HS những nhiệm vụ cần thực hiện, những nhận định và giải pháp cho một vấn đề nào đó, những bài học rút ra từ những thông tin thu thập đƣợc qua việc giải quyết các vấn đề đó,…

- Về năng lực: Qua DHDA học sinh hình thành cũng nhƣ phát triển đƣợc những năng lực gì, trong đó năng lực nào quan trọng nhất, cần thiết nhất.

Y

b. Định hướng vào người học, tạo điều kiện và cơ hội cho HS hoạt động hợp tác

KÈ M

QU

Theo PPDH truyền thống, GV nắm giữ tất cả kiến thức, rồi truyền tải đến HS. Nhƣng theo phƣơng pháp DHDA, GV cần thiết kế những hoạt động và nhiệm vụ mà ở đó GV đóng vai trò là ngƣời hƣớng dẫn, ngƣời tƣ vấn và bạn cùng học. Một dự án hay là một dự án phải đặt HS vào những vai năng động, trong đó các em phải đƣa ra những quyết định, chủ động hoàn tất các phần công việc của dự án, làm việc, cộng tác với nhau và xây dựng kiến thức. Các dự án học tập phải có các hoạt động lấy HS làm trung tâm.

Các hoạt động đó có thể là: - Mô phỏng, đóng vai, biểu diễn; - Xây dựng và thiết kế;

DẠ Y

- Tranh luận, thảo luận, phản biện,…

Bên cạnh đó, GV cần có sự phối hợp với nhà trƣờng, phụ huynh HS,… để tổ chức các hoạt động tham quan tìm hiểu, dã ngoại,… giúp các em hoàn thành dự án một cách tốt nhất, đồng thời đem lại cho các em cơ hội hòa nhập với thế giới bên ngoài. c. Đảm bảo tính thực tiễn 21

AL

Đây là một đặc trƣng cơ bản của DHDA, tạo nên những ƣu điểm vƣợt trội của phƣơng pháp dạy học này. Để đảm bảo tính thực tiễn, GV cần lựa chọn những bài học mà nội dung của nó phản ánh những vấn đề của thực tiễn cuộc sống. Từ đó, xây dựng nên những dự án cho

CI

phép ngƣời học có cơ hội thể hiện những hiểu biết thực tế, vốn sống của mình; đồng thời, đòi hỏi ngƣời học phải vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề của thực tiễn cuộc

OF FI

sống.

Nội dung dự án phải gần gũi và phù hợp với điều kiện thực tế của ngƣời học. Mục đích mà dự án hƣớng đến chính là cuộc sống, giá trị của dự án là những nhận thức và thái độ về xã hội mà ngƣời học đang sống, những kĩ năng đó giúp ngƣời học định hƣớng nghề nghiệp cho tƣơng lai. Ý nghĩa xã hội của dự án là thƣớc đo sự thành công của dự án.

NH ƠN

d. Tích hợp công nghệ thông tin

Công nghệ thông tin (CNTT) tham gia vào dự án không chỉ trong việc tìm kiếm thông tin hay xây dựng sản phẩm, trình bày sản phẩm, mà nó còn giúp ngƣời học lƣu trữ, phân tích và xử lý số liệu một cách hiệu quả và chuyên nghiệp. Với sự kết hợp âm thanh, đƣờng nét, màu sắc, … CNTT sẽ làm cho sản phẩm của HS trở nên sinh động và ý nghĩa,

Y

các em cũng có cơ hội thể hiện sức sáng tạo của mình. Những sản phẩm có ý nghĩa, bằng việc sử dụng CNTT sẽ đƣợc giới thiệu rộng rãi, đƣợc xã hội đón nhận, nhờ đó có ý nghĩa giáo dục, giá trị của sản phẩm đƣợc tăng lên nhiều lần.

QU

Bên cạnh đó, GV cần có sự hiểu biết về CNTT để vận dụng vào quá trình thiết kế bài dạy, đồng thời kịp thời hỗ trợ HS trong quá trình thực hiện DHDA. e. Xây dựng kế hoạch đánh giá thường xuyên và liên tục

KÈ M

Đánh giá dựa trên quan sát HS làm việc cá nhân, làm việc nhóm, thảo luận, thuyết trình, … thông qua ghi chép, phản hồi của bạn học và tự đánh giá của chính bản thân các em. Từ đó, giúp GV biết đƣợc mức độ nắm kiến thức, kĩ năng của HS; giúp GV điều chỉnh quá trình dạy, HS điều chỉnh quá trình học; qua đó GV cũng khẳng định và công nhận thành quả của HS, khuyến khích các em tự định hƣớng và hợp tác, nâng cao tinh

DẠ Y

thần trách nhiệm trong học tập.

1.3.8. Các yêu cầu bắt buộc phải đạt được của một dự án

Khác với các PPDH khác, DHDA hƣớng tới giải quyết những vấn đề thực tiễn cuộc sống chƣa thu hút đƣợc sự quan tâm của đối tƣợng liên quan. Đây là tƣ duy rất phổ biến của con ngƣời thời đại ngày nay ở tất cả các lĩnh vực của hoạt động thực tiễn: không chờ đợi và đối phó một cách thụ động các vấn đề nảy sinh từ thực tiễn mà chủ động đƣơng 22

AL

đầu, chủ động thích ứng và phát triển, thúc đẩy sự phát triển mọi mặt của đời sống. Để một dự án đảm bảo thành công thì dự án cần phải đạt đƣợc các yêu cầu sau đây:

- Dự án phải gắn với thực tiễn cuộc sống.

- Dự án phải thiết kế đƣợc các nhiệm vụ cụ thể cho HS.

CI

- Dự án học tập phải gắn với nội dung dạy học của chƣơng trình môn học.

OF FI

- Qua các hoạt động của dự án HS tiếp thu đƣợc kiến thức của môn học.

- Dự án phải đảm bảo tính khả thi - Dự án phải có các sản phẩm cụ thể.

1.3.9. Những ưu điểm và hạn chế của dạy học dự án

NH ƠN

1.3.9.1. Những ưu điểm của dạy học theo dự án

DHDA là PPDH hiện đại, có nhiều ƣu điểm nổi trội:

- DHDA gắn lý thuyết với thực hành, tƣ duy với hành động, nhà trƣờng với xã hội, từ đó làm cho nội dung học tập trở nên có ý nghĩa hơn.

- DHDA phát huy đƣợc tính tích cực, tự lực, chủ động, sáng tạo của ngƣời học

Y

- DHDA tạo ra môi trƣờng thuận lợi cho ngƣời học rèn luyện và phát triển.

QU

- DHDA giúp ngƣời học phát triển khả năng giao tiếp, năng lực đánh giá, vận dụng kiến thức - DHDA giúp HS rèn luyện năng lực cộng tác làm việc, năng lực giải quyết những vấn đề phức hợp.

KÈ M

1.3.9.2. Những hạn chế của dạy học theo dự án Bên cạnh các ƣu điểm đã nêu ở trên, DHDA cũng có những hạn chế cần khắc phục nhƣ sau:

DẠ Y

- DHDA không phù hợp trong việc truyền thụ tri thức lí thuyết mang tính trừu tƣợng, hệ thống, cũng nhƣ rèn luyện hệ thống kĩ năng cơ bản.

- DHDA phải đòi hỏi nhiều thời gian. Vì vậy, DHDA không thay thế cho các PPDH khác mà là hình thức bổ sung cần thiết cho PPDH truyền thống.

- DHDA đòi hỏi phƣơng tiện, cơ sở vật chất và tài chính phù hợp.

23

1.4. Năng lực và sự phát triển năng lực cho HS THPT

AL

1.4.1. Khái niệm năng lực

CI

Trong chƣơng trình dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực, khái niệm năng lực đƣợc sử dụng nhƣ sau [2, tr196]:

OF FI

- Năng lực liên quan đến bình diện mục tiêu của dạy học: mục tiêu dạy học đƣợc mô tả thông qua các năng lực cần hình thành.

- Trong chƣơng trình, những nội dung học tập và hoạt động cơ bản đƣợc liên kết với nhau nhằm hình thành các năng lực.

- Năng lực là sự kết nối tri thức, hiểu biết, khả năng, mong muốn.

NH ƠN

- Mục tiêu hình thành năng lực định hƣớng cho việc lựa chọn, đánh giá mức độ quan trọng và cấu trúc hóa các nội dung hoạt động và hành động dạy học về mặt phƣơng pháp.

- Năng lực mô tả việc giải quyết những đòi hỏi về nội dung trong các tình huống.

- Các năng lực chung cùng với các năng lực chuyên biệt tạo thành nền tảng chung cho công việc giáo dục và dạy học.

Y

- Mức độ phát triển năng lực có thể đƣợc xác định trong các chuẩn: đến một thời điểm nhất định nào đó, HS có thể/phải đạt đƣợc những gì.

KÈ M

QU

- Năng lực đƣợc quan niệm là sự kết hợp một cách linh hoạt và có tổ chức kiến thức, kĩ năng với thái độ, tình cảm, giá trị, động cơ cá nhân,… nhằm đáp ứng hiệu quả một yêu cầu phức hợp của hoạt động trong bối cảnh nhất định. Năng lực thể hiện sự vận dụng tổng hợp nhiều yếu tố (phẩm chất ngƣời học, kiến thức và kĩ năng) đƣợc thể hiện thông qua các hoạt động của cá nhân nhằm thực hiện một loạt công việc nào đó.

- Năng lực của ngƣời học là khả năng làm chủ hệ thống tri thức, kĩ năng, thái độ,… và vận hành (kết nối) chúng một cách hợp lý vào thực hiện thành công nhiệm vụ học tập, giải quyết hiệu quả những vấn đề đặt ra cho họ trong cuộc sống.

DẠ Y

1.4.2. Các loại năng lực 1.4.2.1. Năng lực chung

Năng lực chung là những năng lực cơ bản, thiết yếu hoặc cốt lõi làm nền tảng cho mọi hoạt động của con ngƣời trong cuộc sống và lao động nghề nghiệp. Các năng lực này đƣợc hình thành và phát triển dựa trên sự di truyền của con ngƣời, quá trình giáo dục và 24

AL

thông qua trải nghiệm cuộc sống. Các năng lực này đáp ứng yêu cầu của nhiều loại hình hoạt động khác nhau. Mối quan hệ giữa nội dung và năng lực đƣợc mô tả theo bảng sau [1, tr15-21]:

Học phƣơng pháp – chiến lƣợc

Học giao tiếp – Xã hội

Học tự trải nghiệm đánh giá

OF FI

Học nội dung chuyên môn

- Các tri thức - Lập kế hoạch học chuyên môn (các tập, kế hoạch làm việc khái niệm, phạm - Các phƣơng pháp trù, quy luật, mối nhận thức chung: Thu quan hệ…) thập, xử lý, đánh giá, - Các kỹ năng trình bày thông tin chuyên môn - Các phƣơng pháp - Úng dụng, đánh chuyên môn

- Làm nhóm

giá chuyên môn

quyết xung đột

việc

trong - Tự đánh giá điểm mạnh, điểm yếu.

- Tạo điều kiện cho - XD kế hoạch phát sự

hiểu

biết

về triển cá nhân.

phƣơng diện xã hội,

- Đánh giá, hình - Học cách ứng xử, thành các chuẩn mực tinh thần trách giá trị, đạo đức và văn nhiệm, khả năng giải hoá, lòng tự trọng …

NH ƠN

Năng lực chuyên

Năng lực phƣơng

môn

pháp

CI

Bảng 1.1. Bảng mô tả mối quan hệ giữa nội dung và năng lực chung

Năng lực xã hội

Năng lực nhân cách

Y

* Theo chương trình GDPT tổng thể

QU

Các năng lực chung đƣợc biểu hiện cụ thể theo bảng dƣới đây [4, tr40-45]: Bảng 1.2. Bảng mô tả các năng lực chung

KÈ M

Năng lực

DẠ Y

1. Năng lực tự chủ và tự học

2. Năng lực giao tiếp và hợp tác

Biểu hiện

1.1. Tự lực 1.2. Tự khẳng định và bảo vệ quyền, nhu cầu chính đáng 1.3. Tự kiểm soát tình cảm, thái độ, hành vi của mình 1.4. Tự định hƣớng nghề nghiệp 1.5. Tự học, tự hoàn thiện 2.1. Xác định mục đích, nội dung, phƣơng tiện và thái độ giao tiếp 2.2. Thiết lập, phát triển các quan hệ xã hội; điều chỉnh và 25

hóa giải các mâu thuẫn

AL

2.3. Xác định mục đích và phƣơng thức hợp tác

2.6. Tổ chức và thuyết phục ngƣời khác

2.8. Hội nhập quốc tế 3.1. Nhận ra ý tƣởng mới

OF FI

2.7. Đánh giá hoạt động hợp tác

CI

2.4. Xác định trách nhiệm và hoạt động của bản Thân ái, 2.5. Xác định nhu cầu và khả năng của ngƣời hợp tác

3.2. Phát hiện và làm rõ vấn đề

NH ƠN

3. Năng lực giải quyết vấn 3.3. Hình thành và triển khai ý tƣởng mới đề và sáng tạo 3.4. Đề xuất, lựa chọn giải pháp 3.5. Thực hiện và đánh giá giải pháp giải quyết vấn đề 3.6. Tƣ duy độc lập 1.4.2.2. Năng lực chuyên biệt môn Hóa học

Y

Năng lực chuyên biệt là những năng lực đƣợc hình thành và phát triển trên cơ sở

KÈ M

QU

các năng lực chung theo định hƣớng chuyên sâu, riêng biệt trong các loại hình hoạt động, công việc hoặc tình huống, môi trƣờng đặc thù, cần thiết cho những hoạt động chuyên biệt, đáp ứng yêu cầu hẹp hơn của một hoạt động nhƣ toán, âm nhạc, mĩ thuật, thể thao,… Nhƣ vậy, năng lực chuyên biệt là sản phẩm của một môn học cụ thể, đƣợc hình thành và phát triển do một lĩnh vực hoạt một môn học nào đó [1, tr41-46].

Bảng 1.3. Bảng mô tả các năng lực chuyên biệt môn Hóa học

STT

Mô tả năng lực

Các mức độ thể hiện

Năng lực sử - Năng lực sử dụng biểu dụng ngôn ngữ tƣợng hóa học; hóa học - Năng lực sử dụng thuật ngữ hóa học;

DẠ Y

1

Các năng lực chuyên biệt

- Năng lực sử dụng 26

- Nghe và hiểu đƣợc nội dung các thuật ngữ hóa học, danh pháp hóa học và các biểu tƣợng hóa học (kí hiệu, hình vẽ, mô hình cấu trúc phân tử các chất, liên kết hóa học …)

- Viết và biểu diễn đúng công thức hóa

học của các hợp chất vô cơ và hữu cơ, các dạng công thức (CTPT, CTCT, công thức lập thể …), đồng đẳng, đồng phân …

AL

danh pháp hóa học.

OF FI

CI

- Hiểu và rút ra đƣợc các quy tắc đọc tên và đọc đúng tên theo các danh pháp khác nhau đối với các hợp chất hữu cơ.

- Trình bày đƣợc các thuật ngữ hóa học, danh pháp hóa học và hiểu đƣợc ý nghĩa của chúng.

2

NH ƠN

- Vận dụng ngôn ngữ hóa học trong các tình huống mới.

Năng lực thực - Năng lực tiến hành thí - Hiểu và thực hiện đúng nội quy, quy hành hóa học nghiệm, sử dụng thí tắc an toàn phòng thí nghiệm. nghiệm an toàn;

- Nhận dạng và lựa chọn đƣợc dụng cụ và hóa chất để làm thí nghiệm.

Y

- Hiểu đƣợc tác dụng và cấu tạo của các dụng dụ và hóa chất cần thiết để

QU

làm thí nghiệm.

- Lựa chọn các dụng cụ và hóa chất cần thiết chuẩn bị cho các thí nghiệm.

DẠ Y

KÈ M

- Lắp các bộ dụng cụ cần thiết cho từng thí nghiệm, hiểu đƣợc tác dụng của từng bộ phận, biết phân tích sự đúng sai trong cách lắp.

- Tiến hành độc lập một số thí nghiệm hóa học đơn giản.

- Tiến hành có sự hỗ trợ của giáo viên một số thí nghiệm phức tạp.

- Năng lực quan sát, mô tả, giải thích các hiện - Biết cách quan sát, nhận ra đƣợc các 27

3

OF FI

CI

AL

tƣợng thí nghiệm và rút hiện tƣợng thí nghiệm. ra kết luận; - Mô tả chính xác các hiện tƣợng thí - Năng lực xử lý thông nghiệm. tin liên quan đến thí - Giải thích một cách khoa học các nghiệm. hiện tƣợng thí nghiệm đã xảy ra, viết đƣợc các PTHH và rút ra những kết luận cần thiết.

Năng lực tính - Tính toán theo khối - Vận dụng đƣợc thành thạo các toán

lƣợng chất tham gia và phƣơng pháp bảo toàn (BTKL, BTĐT, tạo thành sau phản ứng. BTE …) trong việc tính toán giải các

NH ƠN

bài toán hóa học - Tính toán theo mol chất tham gia và tạo - Xác định mối tƣơng quan giữa các thành sau phản ứng.

chất hóa học tham gia vào phản ứng với các thuật toán để giải đƣợc với các - Tìm ra đƣợc mối quan dạng bài toán hóa học đơn giản. hệ và thiết lập đƣợc mối

Y

quan hệ giữa kiến thức - Sử dụng thành thạo phƣơng pháp đại hóa học với các phép số trong toán học và mối liên hệ với toán học. các kiến thức hóa học để giải các bài toán hóa học.

- Vận dụng các thuật

Năng lực giải quyết vấn đề thông qua môn hóa học

DẠ Y

4

KÈ M

QU

toán để tính toán trong - Sử dụng hiệu quả các thuật toán để các bài toán hóa học. biện luận và tính toán các dạng bài toán hóa học và áp dụng trong các tình huống thực tiễn.

- Phân tích đƣợc tình - Phân tích đƣợc tình huống trong học huống trong học tập tập, trong cuộc sống. môn hóa học; Phát hiện - Phát hiện và nêu đƣợc tình huống có và nêu đƣợc tình huống vấn đề trong học tập và cuộc sống. có vấn đề trong học tập môn hóa học.

- Xác định đƣợc và biết - Thu thập và làm rõ các thông tin có tìm hiểu các thông tin liên quan đến vấn đề phát hiện trong liên quan đến vấn đề các chủ đề hóa học. phát hiện trong các chủ 28

đề hóa học.

OF FI

CI

AL

- Đề xuất đƣợc các giải - Đề xuất đƣợc các giả thuyết khoa học pháp giải quyết vấn đề khác nhau. đã phát hiện.

- Lập đƣợc kế hoạch để giải quyết vấn - Lập đƣợc kế hoạch để đề đặt ra trên cơ sở biết kết hợp các giải quyết một số vấn thao tác tƣ duy và các phƣơng pháp đề đơn giản. phán đoán, tự phân tích, tự giải quyết - Thực hiện đƣợc kế đúng với những vấn đề mới. hoạch đã đề ra, có sự hỗ - Thực hiện kế hoạch độc lập sáng tạo trợ của GV. hoặc hợp tác trong nhóm.

- Thực hiện các giải

5

Y

NH ƠN

pháp giải quyết vấn đề và nhận ra sự phù hợp - Thực hiện và đánh giá giải pháp giải hay không phù hợp của quyết vấn đề; suy ngẫm về cách thức giải pháp thực hiện đó. và tiến trình giải quyết vấn đề để điều chỉnh và vận dụng trong tình huống - Đƣa ra các kết luận mới. chính xác và nhanh gọn nhất.

Năng lực vận - Có năng lực hệ thống - Có năng lực hệ thống hóa kiến thức, phân loại kiến thức hóa học, hiểu rõ đặc điểm, nội dung, thuộc tính của loại kiến thức hóa học đó. Khi vận dụng kiến thức chính là việc lựa chọn kiến thức một cách phù hợp với mỗi hiện tƣợng, tình huống cụ thể xảy ra trong cuộc sống, tự nhiên và xã hội.

DẠ Y

KÈ M

QU

dụng kiến thức hóa kiến thức. hóa học vào cuộc sống

- Năng lực phân tích, - Định hƣớng đƣợc các kiến thức hóa tổng hợp các kiến thức học một cách tổng hợp và khi vận hóa học vận dụng vào dụng kiến thức hóa học có ý nghĩa rõ cuộc sống thực tiễn. ràng về loại kiến thức hóa học đó đƣợc ứng dụng trong các lĩnh vực gì, ngành nghề gì, trong cuộc sống, tự nhiên và - Năng lực phát hiện xã hội. các nội dung kiến thức 29

AL

hóa học đƣợc ứng dụng - Phát hiện và hiểu rõ đƣợc các ứng trong các vấn đề thuộc dụng của hóa học trong các vấn đề các lĩnh vực khác nhau. thực phẩm, sinh hoạt, y học, sức khỏe, - Năng lực phát hiện khoa học thƣờng thức, sản xuất công

OF FI

CI

các vấn đề trong thực nghiệp, nông nghiệp và môi trƣờng. tiễn và sử dụng kiến - Tìm mối liên hệ và giải thích đƣợc thức hóa học để giải các hiện tƣợng trong tự nhiên và các thích. ứng dụng của hóa học trong cuộc sống và trong các lĩnh vực đã nêu trên dựa - Năng lực độc lập sáng tạo trong việc xử lý các

vào các kiến thức hóa học và các kiến thức liên môn khác.

- Chủ động sáng tạo lựa chọn phƣơng pháp, cách thức giải quyết vấn đề. Có năng lực hiểu biết và tham gia thảo luận về các vấn đề hóa học liên quan đến cuộc sống thực tiễn và bƣớc đầu biết tham gia NCKH để giải quyết các vấn đề đó.

NH ƠN

vấn đề thực tiễn.

QU

1.4.3.1. Khái niệm

Y

1.4.3. Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống

KÈ M

Năng lực vận dụng kiến thức (NLVDKT) hóa học vào cuộc sống là một trong năm năng lực chuyên biệt của môn Hóa học đối với HS THPT. Trong các nghiên cứu trƣớc đây, đã có nhiều tác giả đƣa ra khái niệm về NLVDKT nhƣ sau: Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống là khả năng hệ thống hóa và phân loại kiến thức, hiểu rõ đặc điểm, nội dung thuộc tính của kiến thức đó để lựa chọn kiến thức phù hợp với mỗi hiện tƣợng, tình huống cụ thể xảy ra trong cuộc sống, tự nhiên và xã hội [30, tr18].

DẠ Y

NLVDKT của HS cũng đƣợc coi là khả năng mà HS biết huy động, sử dụng những kiến thức, kĩ năng đã học trên lớp hoặc qua trải nghiệm thực tế của cuộc sống để giải quyết những vấn đề của đời sống một cách có hiệu quả.

Trong đề tài này, chúng tôi quan niệm NLVDKTHH vào cuộc sống là khả năng huy động kiến thức Hóa học tổng hợp để giải quyết được những vấn đề trong thực tiễn cuộc sống.

30

1.4.4.2. Các thành tố của năng lực vận dụng kiến thức

AL

Theo nghiên cứu, chúng tôi cho rằng NLVDKT vào cuộc sống có các thành tố sau: - Nhận biết đƣợc vấn đề thực tiễn cuộc sống

CI

- Xác định đƣợc các kiến thức liên quan đến các vấn đề thực tiễn cuộc sống

OF FI

- Tìm tòi, khám phá các kiến thức liên quan đến vấn đề thực tiễn cuộc sống - Giải thích, phân tích, đánh giá vấn đề thực tiễn cuộc sống

- Đề xuất biện pháp, thực hiện giải quyết các vấn đề thực tiễn và đề xuất vấn đề mới.

1.4.4.3. Các biểu hiện của năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống

NH ƠN

NLVDKTHH vào cuộc sống của HS THPT có các biểu hiện cụ thể nhƣ sau [5]: - HS hệ thống hóa đƣợc kiến thức, biết phân loại kiến thức hóa học, hiểu rõ đặc điểm, nội dung, thuộc tính của loại kiến thức hóa học. Vận dụng kiến thức chính là lựa chọn một cách phù hợp với mỗi hiện tƣợng, tình huống cụ thể xảy ra trong cuộc sống, tự nhiên và xã hội.

- Nắm đƣợc các kiến thức hóa học một cách tổng hợp và khi vận dụng kiến thức hóa học có ý thức rõ ràng về loại kiến thức đó đã đƣợc ứng dụng trong lĩnh vực gì, ngành

QU

Y

nghề gì trong cuộc sống, tự nhiên và xã hội.

- Phát hiện và hiểu rõ đƣợc các ứng dụng của hóa học trong các vấn đề thực phẩm, sinh hoạt, y học, sức khỏe, sản xuất công nghiệp, nông nghiệp và môi trƣờng.

KÈ M

- Tìm mối liên hệ và giải thích đƣợc các hiện tƣợng trong tự nhiên và các ứng dụng của hóa học trong cuộc sống và trong các lĩnh vực trên dựa vào kiến thức hóa học và kiến thức liên môn khác.

- Chủ động, sáng tạo lựa chọn phƣơng pháp, cách thức giải quyết vấn đề. Có năng lực hiểu biết và tham gia thảo luận về các vấn đề hóa học liên quan đến cuộc sống thực tiễn và bƣớc đầu biết tham gia NCKH giải quyết các vấn đề đó.

DẠ Y

1.4.4.4. Các tiêu chí đánh giá NLVDKT vào cuộc sống

Để đánh giá mỗi một năng lực, mỗi GV cần xây dựng các tiêu chí đánh giá tƣơng ứng với từng mức độ khác nhau của năng lực. Sau đây là các tiêu chí đánh giá năng lực vận dụng kiến thức Hóa học vào cuộc sống [17]:

31

Bảng 1.4. Bảng mô tả các tiêu chí đánh giá NLVDKT vào cuộc sống của HS

1. Nhận biết đƣợc vấn đề

N2

Gán điểm

Chƣa trình bày đƣợc rõ ràng vấn đề thực tiễn, chỉ mới nhắc

CI

N1

Tiêu chí đánh giá

AL

Mức độ

lại đƣợc vấn đề.

Trình bày đƣợc một số nội dung liên quan đến thực tiễn.

OF FI

Thành tố NLVDKT

0 1

Nhận diện một cách chính xác các vấn đề thực tiễn; phân

thực tiễn N3

tích rõ ràng, chính xác bản chất của vấn đề đó. Chỉ ra đƣợc mâu thuẫn trong vấn đề.

2

Chƣa xác định đƣợc các kiến thức liên quan đến vấn đề,

NH ƠN

chƣa hiểu rõ vấn đề cần tham khảo hay huy động những kiến thức nào.

DẠ Y

4. Giải thích, phân tích, đánh giá vấn đề thực tiễn

0

Đã xác định đƣợc một số kiến thức liên quan đến vấn đề thực tiễn.

1

X3

Đã xác định đƣợc các kiến thức liên quan đến vấn đề thực tiễn. Liệt kê đƣợc các kiến thức đó và phân tích, thiết lập đƣợc mối quan hệ giữa các kiến thức liên quan.

2

T1

Không biết đặt câu hỏi trƣớc một vấn đề nào đó nảy sinh do đó HS không biết cách tìm câu trả lời cho vấn đề.

0

T2

Đã biết đặt câu hỏi và lựa chọn các câu hỏi; có thể đề xuất các câu hỏi mới, biết tìm kiến thức để trả lời một phần vấn đề còn thắc mắc.

1

Y

X2

KÈ M

3. Tìm tòi, khám phá các kiến thức liên quan đến vấn đề thực tiễn

X1

QU

2. Xác định đƣợc các kiến thức liên quan đến các vấn đề thực tiễn

T3

Biết cách chủ động thu thập, tìm kiếm các bằng chứng khoa học, nghiên cứu cơ sở khoa học của các vấn đề thực tiễn để tìm câu trả lời cho vấn đề mình nghiên cứu.

2

G1

Chƣa giải thích đƣợc cơ sở khoa học, bản chất của các sự vật, hiện tƣợng trong thực tiễn có liên quan đến bài học hoặc phát sinh trong cuộc sống.

0

G2

Có thể giải thích hoặc phân tích một phần vấn đề, qua đó có thể đƣa ra một số ý tƣởng để giải quyết vấn đề liên quan.

1

32

Giải thích chính xác, rõ ràng cơ sở khoa học của các sự vật

biện pháp, thực hiện giải quyết các vấn đề thực tiễn và đề xuất vấn đề mới

Đ2

Chƣa đề xuất đƣợc biện pháp hoặc đề xuất không mang tính khả thi và xa rời thực tế.

Đã đƣa ra một số đề xuất mang tính khả thi, đề ra các biện pháp kiểm chứng giả thuyết nhƣng chƣa thực hiện giải quyết vấn đề.

Đ3

2

AL

Đ1

CI

5. Đề xuất

hiện tƣợng và các ứng dụng khoa học trong tự nhiên và trong cuộc sống sản xuất.

OF FI

G3

Đề xuất đƣợc các biện pháp hợp lý; thực hiện giải quyết vấn đề thực tiễn hiệu quả và đề xuất đƣợc vấn đề mới.

0

1

2

NH ƠN

1.4.4.5. Lợi ích của việc phát triển NLVDKTHH vào cuộc sống cho HS Năng lực VDKTHH vào cuộc sống mang lại cho HS rất nhiều lợi ích quan trọng đó là: - Gây hứng thú học tập cho HS

- HS sẽ ghi nhớ và hiểu sâu các kiến thức đã đƣợc học

Y

- HS biết lập kế hoạch và GQVĐ học tập, vận dụng vào giải quyết những vấn đề tƣơng tự

QU

- HS biết VDKTHH để phát hiện và tự giải quyết các vấn đề của thực tiễn cuộc sống

- Phát triển năng lực hệ thống hóa kiến thức cho HS

KÈ M

- Phát triển năng lực phân tích, tổng hợp kiến thức vận dụng vào thực tiễn - Phát triển năng lực phát hiện các nội dung kiến thức Hóa học đƣợc ứng dụng trong các vấn đề, lĩnh vực khác nhau - Phát triển năng lực phát hiện các vấn đề trong thực tiễn và sử dụng kiến thức Hóa

DẠ Y

học để giải thích

- Phát triển năng lực độc lập sáng tạo trong việc xử lý các vấn đề thực tiễn cuộc

sống

- Phát triển năng lực GQVĐ và sáng tạo cho HS

33

1.4.4.6. Một số biện pháp phát triển NLVDKT vào cuộc sống cho HS

CI

AL

Khoa học ngày càng phát triển đã chứng minh tầm quan trọng của việc vận dụng kiến thức trong thực tiễn cuộc sống. Qua quá trình giảng dạy và nghiên cứu, chúng tôi đề xuất một số biện pháp phát triển năng lực vận dụng kiến thức cho HS nhƣ sau: - Trƣớc hết, GV cần trang bị cho HS nền tảng kiến thức cơ bản vững chắc.

OF FI

- GV cần đƣa ra các tình huống để HS vận dụng kiến thức theo các cấp độ từ dễ đến khó, tăng cƣờng các tình huống gắn liền với bối cảnh cụ thể, mang tính thời sự, tăng cƣờng câu hỏi mở, câu hỏi yêu cầu HS sử dụng kiến thức nhiều bài, nhiều lĩnh vực, câu hỏi tích hợp, …

NH ƠN

- GV cần tạo điều kiện cho HS tự mình đƣa ra những tình huống cần giải quyết cho các bạn cùng nhóm, lớp.

- Khuyến khích HS lập nhóm, cùng tìm hiểu, nghiên cứu một số vấn đề mang tính thực tiễn, thời sự; tổ chức lập kế hoạch, thực nghiệm, báo cáo kết quả.

1.5. Vai trò của Hóa học trong việc phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào cuộc sống cho học sinh

QU

sống cho học sinh:

Y

Hóa học có vai trò rất quan trọng trong cuộc sống. Hóa học là môn học có giá trị thực tiễn cao nhất, Hóa học hiện diện hầu nhƣ mọi ngóc ngách của cuộc sống. Bởi vậy, Hóa học có vai trò rất lớn trong việc phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào cuộc

- Hóa học cung cấp hệ thống kiến thức gắn với thực tiễn cuộc sống, hệ thống kĩ năng thực hành thí nghiệm.

KÈ M

- Quá trình học tập Hóa học sẽ giúp học sinh có năng lực hệ thống hóa kiến thức, phân loại kiến thức hóa học, hiểu rõ đặc điểm, nội dung, thuộc tính của loại kiến thức hóa học đó.

- HS sẽ định hƣớng rõ ràng về loại kiến thức hóa học đó đƣợc ứng dụng trong các lĩnh vực gì, ngành nghề gì trong cuộc sống.

DẠ Y

- HS sẽ phát hiện và hiểu rõ đƣợc các ứng dụng của hóa học trong các vấn đề thực phẩm, sinh hoạt, y học, sức khỏe, khoa học thƣờng thức, sản xuất công nghiệp, nông nghiệp và môi trƣờng; từ đó giúp các em trong việc định hƣớng nghề nghiệp sau này.

34

AL

- Nhờ Hóa học, các em tìm đƣợc mối liên hệ và giải thích đƣợc các hiện tƣợng trong tự nhiên và các ứng dụng của hóa học trong cuộc sống và trong các lĩnh vực dựa vào các kiến thức hóa học và kiến thức liên môn khác.

- HS sẽ chủ động sáng tạo lựa chọn phƣơng pháp, cách thức giải quyết vấn đề. Có

OF FI

CI

năng lực hiểu biết và tham gia thảo luận về các vấn đề hóa học liên quan đến cuộc sống thực tiễn và bƣớc đầu biết tham gia nghiên cứu khoa học để giải quyết các vấn đề đó.

1.6. Vai trò của DHDA trong việc phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào cuộc sống cho học sinh Dựa vào các thành tố, các biểu hiện của nhƣ các biểu hiện của NLVDKT vào cuộc sống, chúng ta thấy phƣơng pháp DHDA có thể đáp ứng sự mong đợi của GV. Khi giải

NH ƠN

quyết nhiệm vụ của dự án, HS đƣợc phát triển toàn diện các NL chung cũng nhƣ NLVDKT. Qua tìm hiểu cơ sở lí luận của DHDA, chúng tôi thấy vai trò của DHDA trong việc phát triển NLVDKTHH của HS đƣợc thể hiện nhƣ sau:

- Giúp HS biết hệ thống hóa kiến thức, phân loại kiến thức hóa học, hiểu rõ đặc điểm nội dung, thuộc tính của loại kiến thức hóa học đó.

- Giúp HS biết lựa chọn những nội dung kiến thức phù hợp với nội dung của dự án để thực hiện nhiệm vụ dự án.

Y

- DHDA cũng giúp HS chủ động sáng tạo lựa chọn phƣơng pháp và cách thức giải quyết vấn đề, có năng lực hiểu biết và tham gia thảo luận về các vấn đề hóa học liên quan

QU

đến cuộc sống thực tiễn, bƣớc đầu nghiên cứu khoa học để giải quyết các vấn đề đó.

- Bộ câu hỏi định hƣớng trong DHDA chứa các câu hỏi mở, đòi hỏi HS huy động kiến thức đã có và kinh nghiệm để giải quyết, từ đó hoàn thành dự án.

KÈ M

- DHDA giúp tạo điều kiện cho HS nghiên cứu các vấn đề thực tế cuộc sống, HS hiểu rõ cuộc sống quanh mình, thông qua việc VDKT hóa học để giải quyết.

1.7. Thực trạng dạy học dự án môn Hóa học với việc phát triển năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống của HS ở trƣờng THPT.

DẠ Y

Kết quả thăm dò ý kiến HS, chúng tôi thấy: - Hầu hết HS đều nhận định rằng GV khi dạy Hóa thỉnh thoảng hoặc hiếm khi liên hệ kiến thức đang học với thực tiễn cuộc sống, hiếm khi giao bài tập thực tiễn, hiếm khi khuyến khích các em vận dụng kiến thức vào thực tế.

35

AL

- Phần lớn HS hiếm khi quan tâm, tìm hiểu những vấn đề trong cuộc sống liên quan đến hóa học.

- Về tính hữu ích của môn Hóa học: Một số HS chƣa thấy đƣợc tầm quan trọng của môn Hóa, chƣa thấy đƣợc mối quan hệ giữa kiến thức Hóa học với cuộc sống, vì thế mà

CI

các em học yếu môn Hóa.

Từ thăm dò ý kiến HS, chứng tỏ HS chƣa thấy đƣợc tầm quan trọng của môn Hóa,

OF FI

GV chƣa chú trọng đến kiến thức thực tế, cũng nhƣ chƣa hình thành và xây dựng cho HS thói quen tìm hiểu, quan tâm đến những vấn đề của cuộc sống.

Kết quả điều tra 24 GV dạy môn Hóa học của 3 trƣờng THPT Quỳnh Lƣu 3 (8GV), THPT Quỳnh Lƣu 2 (9GV), THPT Nguyễn Đức Mậu (7GV) cho thấy:

- Về mức độ quan trọng của các năng lực cần phát triển cho HS THPT đƣợc thống

NH ƠN

kê bằng biểu đồ khảo sát dƣới đây, cho thấy đa số GV đều cho rằng các NL đều cần phát triển cho HS, trong đó NL tự học, NL giải quyết vấn đề và sáng tạo, năng lực VDKTHH vào cuộc sống có vai trò rất quan trọng.

- Về khả năng tổ chức DHDA của GV cho thấy: kĩ năng tổ chức hoạt động cho HS còn yếu, đặc biệt là hoạt động nhóm.

Y

Hầu hết GV đều cho rằng, DHDA cần nhiều thời gian để thực hiện và không phù hợp với hình thức thi cử hiện nay.

KÈ M

QU

Đa số GV đánh giá cao hiệu quả mà PPDHDA đem lại nhƣ: rèn luyện kĩ năng giao tiếp, ứng xử; phát triển các năng lực tƣ duy, sáng tạo, vận dụng kiến thức Hóa học vào cuộc sống; rèn luyện năng lực hợp tác, kĩ năng thuyết trình giữa đám đông, kĩ năng giải quyết vấn đề… Bên cạnh đó, DHDA mang kiến thức Hóa học đến gần với cuộc sống thƣờng ngày của chúng ta.

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

Không quan trọng Bình thường Quan trọng

DẠ Y

Rất quan trọng

Hình 1.2. Biểu đồ đánh giá của GV về mức độ quan trọng của các năng lực

36

AL

- Về mức độ sử dụng: Có tới 79,17% GV chƣa sử dụng PPDHDA; 20,83% GV đã sử dụng dạy học PPDHDA nhƣng còn ở mức độ hiếm khi sử dụng.

OF FI

CI

Mức độ sử dụng PP DHDA

Không sử dụng Hiếm khi

NH ƠN

Hình 1.3. Biểu đồ về mức độ sử dụng phƣơng pháp DHDA ở trƣờng THPT Nhƣ vậy, tuy DHDA còn gặp một số khó khăn trong quá trình thực hiện nhƣng DHDA thực sự là một PPDH hay, có nhiều ƣu điểm nổi trội, giúp ngƣời GV dạy học hƣớng vào mục tiêu lấy ngƣời học làm trung tâm, phát triển ngƣời học một cách toàn diện.

TIỂU KẾT CHƢƠNG 1

Y

Trong chƣơng này, chúng tôi đã trình bày quá trình hình thành, phát triển và ứng

QU

dụng của DHDA; cơ sở lí luận và thực tiễn của PPDHDA với việc vận dụng DHDA trong dạy học hóa học THPT. Đồng thời, trong chƣơng này, chúng tôi cũng đã trình bày về năng lực chung cũng nhƣ năng lực chuyên biệt của môn Hóa học của HS THPT.

KÈ M

DHDA là một trong những phƣơng pháp dạy học tích cực, hƣớng đến phát triển những kĩ năng của thế kỉ 21, chuẩn bị những hành trang tốt nhất cho HS bƣớc vào cuộc sống lao động sau này. DHDA góp phần gắn lí thuyết với thực hành, tƣ duy với hành động, nhà trƣờng với xã hội; tham gia tích cực vào việc đào tạo năng lực làm việc tự lực, năng lực sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề phức hợp, tinh thần trách nhiệm và khả năng cộng tác làm việc của ngƣời học.

DẠ Y

Chúng tôi đã trình bày khái niệm, phân loại, đặc điểm và cách đánh giá trong DHDA, hồ sơ bài dạy cũng nhƣ các giai đoạn tiến trình DHDA. Bên cạnh đó, chúng tôi cũng đã phân tích những ƣu điểm và hạn chế của phƣơng pháp này khi áp dụng vào thực tế.

37

AL

Ngoài ra, luận văn cũng đã điều tra, phân tích thực trạng sử dụng PPDHDA, sự phát triển NLVDKTHH vào cuộc sống cho HSTHPT ở 3 trƣờng THPT Quỳnh Lƣu 3, Quỳnh Lƣu 2 và Nguyễn Đức Mậu.

Những cơ sở lí luận và thực tiễn ở trên sẽ đƣợc chúng tôi vận dụng trong quá trình

DẠ Y

KÈ M

QU

Y

NH ƠN

OF FI

CI

thiết kế và thực hiện dự án học tập trong giảng dạy hóa học lớp 10 THPT ở chƣơng 2 sau đây.

38

AL

CHƢƠNG 2: VẬN DỤNG DẠY HỌC DỰ ÁN VÀO DẠY HỌC HÓA HỌC 10 THPT NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC VÀO CUỘC SỐNG CHO HỌC SINH

2.1.1. Mục tiêu xây dựng chương trình hóa học phổ thông

CI

2.1. Phân tích về chƣơng trình hóa học 10 THPT

OF FI

Môn Hóa học ban cơ bản trƣờng THPT cung cấp cho HS hệ thống kiến thức, kĩ năng phổ thông, cơ bản hiện đại thiết thực về hóa học, gắn với đời sống. Nội dung môn Hóa học giúp HS có học vấn phổ thông tƣơng đối toàn diện để có thể giải quyết một số vấn đề có liên quan đến hóa học trong đời sống lao động thƣờng ngày và góp phần hình thành năng lực nhận thức và năng lực hành động, hình thành nhân cách ngƣời lao động.

NH ƠN

Chƣơng trình chuẩn môn hóa học giúp HS đạt đƣợc [23, tr41-43]: a. Kiến thức: Phát triển và hoàn chỉnh những kiến thức hóa học Phát triển và hoàn chỉnh những kiến thức hóa học ở cấp THCS, cung cấp một hệ thống kiến thức hóa học phổ thông cơ bản, hiện đại, thiết thực ở mức độ thích hợp về hóa đại cƣơng, hóa vô cơ và hóa hữu cơ. b. Kĩ năng: Phát triển và rèn luyện cho HS các kĩ năng nhƣ:

Y

- Kĩ năng quan sát thí nghiệm, phân tích, dự đoán, kết luận và kiểm tra kết quả thí

QU

nghiệm.

- Kĩ năng làm việc với các tài liệu SGK và tài liệu tham khảo hóa học.

- Kĩ năng thực hành một số thí nghiệm hóa học đơn giản.

cứu.

KÈ M

- Kĩ năng làm việc hợp tác trong nhóm nhỏ để hoàn thành nhiệm vụ tìm tòi nghiên

- Kĩ năng vận dụng kiến thức để giải quyết một số vấn đề đơn giản của cuộc sống hằng ngày có liên quan đến hóa học.

DẠ Y

c. Thái độ: Tiếp tục hình thành ở HS những thái độ tích cực nhƣ: - Sự say mê, hứng thú học tập bộ môn Hóa học - Có ý thức trách nhiệm đối với bản thân, gia đình và xã hội.

- Biết nhìn nhận và giải quyết vấn đề một cách khách quan, trung thực trên cơ sở phân tích khoa học.

39

* Theo chƣơng trình GDPT mới có những điểm khác:

AL

- Luôn vận dụng những điều đã biết về hóa học vào cuộc sống và vận động ngƣời khác cùng thực hiện.

CI

Môn Hóa học hình thành và phát triển ở HS năng lực Hóa học; đồng thời góp phần cùng các môn học khác, hoạt động giáo dục khác hình thành, phát triển cho học sinh các phẩm chất chủ yếu và các năng lực chung, đặc biệt là thế giới quan khoa học; hứng thú

OF FI

học tập, nghiên cứu; tính trung thực; thái độ tôn trọng các quy luật của thiên nhiên, ứng xử với thiên nhiên phù hợp với yêu cầu phát triển bền vững; khả năng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực và sở thích, điều kiện và hoàn cảnh của bản thân [4, tr5].

2.1.2. Nguyên tắc xây dựng chương trình hóa học phổ thông

NH ƠN

2.1.2.1. Theo chương trình GDPT hiện hành

Để xây dựng chƣơng trình hóa học THPT cần tuân thủ các nguyên tắc sau đây [23, tr5-13]:

a. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học, cơ bản, hiện đại

Đảm bảo tính khoa học là nguyên tắc quan trọng xuất phát điểm cho sự lựa chọn nội

Y

dung nội dung và cấu trúc chƣơng trình hóa học. Đây là nguyên tắc đảm bảo tính khách quan của sự lựa chọn nội dung học tập và sự tƣơng quan hợp lý giữa tính cơ bản với mức độ hiện đại của nội dung học tập.

KÈ M

QU

Đảm bảo tính cơ bản là phải đƣa vào chƣơng trình những kiến thức cơ bản nhất của hóa học nhƣ hệ thống các khái niệm hóa học cơ bản, các định luật, học thuyết hóa học làm cơ sở để nghiên cứu về thành phần, cấu tạo chất và các quá trình biến đổi của các chất vô cơ, hữu cơ cơ bản nhất. Thông qua hệ thống kiến thức này mà HS có đƣợc phƣơng pháp nhận thức, học tập và nghiên cứu hóa học ở mức độ phổ thông, cơ bản ban đầu. Tính cơ bản của chƣơng trình đƣợc thể hiện rõ qua nội dung chƣơng trình hóa học THCS nhằm hình thành các khái niệm hóa học cơ bản nhất. Đảm bảo tính hiện đại của chƣơng trình là phải đƣa trình độ của môn học tiến gần

DẠ Y

với trạng thái phát triển hiện tại của ngành khoa học đó, tức là cần đƣa vào môn học những quan điểm, học thuyết khoa học tiên tiến làm sáng tỏ trong đó những phƣơng pháp nhận thức, tƣ duy hóa học và các quy luật của nó. Khi đƣa vào môn học hệ thống kiến thức cơ bản cần chú ý đến tính đúng đắn, tính hiện đại của các khái niệm, sự kiện, nội dung đƣợc lựa chọn và những bƣớc đi biện chứng của sự nghiên cứu, phát triển của các kiến thức.

40

- Nguyên tắc đảm bảo vai trò chủ đạo của lý thuyết trong dạy học

AL

Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học bao gồm một số nguyên tắc bộ phận nhƣ:

- Nguyên tắc đảm bảo sự tƣơng quan hợp lý giữa nội dung lí thuyết và các sự kiện

CI

- Nguyên tắc đảm bảo sự tƣơng quan hợp lý giữa nội dung kiến thức lý thuyết và thực hành hóa học, rèn luyện kĩ năng hóa học.

OF FI

b. Nguyên tắc đảm bảo tính tư tưởng

Để đảm bảo nguyên tắc này thì nội dung môn học phải mang tính giáo dục và góp phần thực hiện mục tiêu đào tạo ngƣời lao động Việt Nam phát triển toàn diện, năng động, sáng tạo có khả năng cộng tác và hòa nhập với thế giới.

NH ƠN

Nguyên tắc này cũng yêu cầu chỉ ra tính không căn cứ của các quan điểm duy tâm về tự nhiên và xã hội, tố cáo những hành vi sử dụng hóa chất, sự tiến bộ của khoa học kĩ thuật với mục đích cá nhân đi ngƣợc lại lợi ích của nhân loại, phá hủy xã hội, thiên nhiên, môi trƣờng, con ngƣời nhƣ chế tạo vũ khí hóa học, vũ khí hạt nhân, thuốc gây nghiện, sử dụng các chất độc trong chế biến thực phẩm…

Ngoài ra, nguyên tắc này cũng yêu cầu nâng cao tính tƣ tƣởng, tính giáo dục của nội dung môn học sẽ tạo điều kiện cho HS hiểu đầy đủ nội dung các quan điểm triết học Mác

Y

– Lênin, các văn kiện của Đảng về đƣờng lối phát triển đất nƣớc trong giai đoạn mới.

QU

c. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn và giáo dục kĩ thuật tổng hợp

KÈ M

Nguyên tắc này xác định mối liên hệ chặt chẽ của nội dung học tập với thực tiễn cuộc sống, xây dựng đất nƣớc và chuẩn bị cho HS đi vào cuộc sống lao động. Để thực hiện đƣợc nguyên tắc này trong dạy học, môn hóa học phổ thông cần đƣa các nội dung sau: - Những cơ sở chung của nền sản xuất hóa học.

- Hệ thống khái niệm kĩ thuật, công nghệ hóa học cơ bản và các ngành sản xuất hóa học cụ thể.

DẠ Y

- Những kiến thức về ứng dụng thực tiễn phản ánh mối liên hệ của hóa học với đời sống, của khoa học với sản xuất, những thành tựu của chúng và phƣơng hƣớng phát triển trong tƣơng lai.

- Hệ thống kiến thức làm sáng tỏ bản chất và ý nghĩa hóa học, sự nghiệp hóa học hóa nền kinh tế quốc dân nhƣ là yếu tố quan trọng của cách mạng khoa học kĩ thuật.

- Những kiến thức về bảo vệ thiên nhiên, môi trƣờng bằng phƣơng tiện hóa học.

41

AL

- Những tƣ liệu học tập cho phép giới thiệu về những nghề nghiệp hóa học cơ bản, thông thƣờng và thực hiện nhiệm vụ hƣớng nghiệp cho HS. d. Nguyên tắc đảm bảo tính sư phạm

- Nguyên tắc phân chia mức độ khó khăn của nội dung môn học

OF FI

- Nguyên tắc phát triển khái niệm.

CI

Nguyên tắc đảm bảo tính sƣ phạm đƣợc thực hiện bằng ba nguyên tắc cơ bản sau:

- Nguyên tắc đảm bảo tính lịch sử

Việc đảm bảo nguyên tắc tính sƣ phạm, vừa sức của chƣơng trình đƣợc thể hiện trong cấu trúc chƣơng trình theo nguyên tắc đƣờng thẳng và đồng tâm. Kiểu cấu trúc này

NH ƠN

có điều kiện phân chia mức độ khó khăn phức tạp của nội dung kiến thức, phát triển mở rộng dần nội dung của khái niệm và trình bày một lần với các nội dung đơn lẻ. e. Nguyên tắc đảm bảo tính đặc trưng môn học hóa học Nguyên tắc đảm bảo tính đặc trƣng môn học hóa học yêu cầu cần phải chú trọng đến thí nghiệm hóa học, kết hợp thí nghiệm hóa học với tƣ duy lí thuyết tạo điều kiện cho HS dự đoán khoa học, phát triển kĩ năng và phƣơng pháp nghiên cứu khoa học hóa học.

Ngoài ra, việc sử dụng phƣơng pháp mô hình hóa cũng đƣợc chú ý trong trình bày nội

QU

Y

dung học tập và đƣợc sử dụng nhƣ một dạng đặc biệt của thực nghiệm hóa học khi nghiên cứu các khái niệm trừu tƣợng, mô tả các hạt cơ bản trong nguyên tử, các quá trình biến đổi, diễn biến của phản ứng hóa học.

2.1.2.2. Theo chương trình Hóa học GDPT mới a. Bảo đảm tính kế thừa và phát triển

KÈ M

Chƣơng trình môn Hóa học kế thừa và phát huy ƣu điểm của chƣơng trình hiện hành, tiếp thu kinh nghiệm xây dựng chƣơng trình môn học của các nƣớc có nền giáo dục tiên tiến trên thế giới và trong khu vực; đồng thời tiếp cận những thành tựu của khoa học giáo dục, khoa học hóa học phù hợp với trình độ nhận thức, tâm sinh lí lứa tuổi của học sinh, có tính đến điều kiện kinh tế và xã hội Việt Nam.

DẠ Y

Chƣơng trình môn Hóa học ở cấp THPT chú trọng trang bị cho HS các kiến thức cơ sở hóa học chung về cấu tạo, tính chất, ứng dụng của các đơn chất, hợp chất để học sinh giải thích đƣợc bản chất của quá trình biến đổi hóa học ở mức độ cần thiết.

42

b. Bảo đảm tính thực tiễn

AL

Chƣơng trình môn Hóa học đề cao tính thực tiễn tránh khuynh hƣớng thiên về tính toán; chú trọng trang bị các khái niệm công cụ và phƣơng pháp sử dụng công cụ, đặc biệt là giúp HS có kĩ năng thực hành thí nghiệm, kĩ năng vận dụng các tri thức hóa học vào

OF FI

c. Bảo đảm thực hiện yêu cầu định hướng nghề nghiệp

CI

việc tìm hiểu và giải quyết ở mức độ nhất định một số vấn đề của thực tiễn, đáp ứng đƣợc yêu cầu của cuộc sống.

Chƣơng trình môn Hóa cụ thể hóa mục tiêu giáo dục định hƣớng nghề nghiệp. Trên cơ sở xác định các lĩnh vực ngành nghề và quá trình công nghệ đòi hỏi tri thức hóa học chuyên sâu, chƣơng trình lựa chọn nội dung giáo dục cốt lõi và các chuyên đề học tập, giúp HS tìm hiểu sâu hơn các tri thức hóa học có nhiều ứng dụng trong thực tiễn, có tác

NH ƠN

dụng chuẩn bị cho định hƣớng nghề nghiệp. d. Phát huy tính tích cực của học sinh

Các phƣơng pháp giáo dục của môn hóa góp phần phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS, nhằm hình thành năng lực hóa học và góp phần hình thành, phát triển các phẩm chất chủ yếu và năng lực chung đƣợc quy định trong chƣơng trình tổng thể.

2.1.3. Nội dung, cấu trúc logic của chương trình hóa học 10 THPT

QU

tr41-43]:

Y

* Chương trình Hóa học 10 THPT hiện hành bao gồm 7 chƣơng, cụ thể là [23,

Chương 1: Nguyên tử

KÈ M

Nội dung của chƣơng nhằm hình thành khái niệm nguyên tử với các nội dung về thành phần cấu tạo, kích thƣớc, khối lƣợng, hạt nhân nguyên tử, nguyên tố hóa học, obital nguyên tử, vỏ nguyên tử,… Nếu nhƣ ở THCS, khái niệm về các loại hạt cơ bản cấu tạo nên nguyên tử đƣợc hình thành để HS thừa nhận nguyên tử có cấu tạo phức tạp thì ở chƣơng này các khái niệm về nguyên tử đƣợc nghiên cứu sâu sắc theo các quan điểm hiện đại và nội dung của nó đã trở thành cơ sở lý thuyết để nghiên cứu các chƣơng tiếp

DẠ Y

theo trong chƣơng trình. Các khái niệm về hạt nhân nguyên tử, lớp vỏ electron, obital nguyên tử, cấu hình electron,… luôn đƣợc đề cập đến trong việc hình thành khái niệm khác và giải thích, dự đoán tính chất các chất đƣợc nghiên cứu trong chƣơng trình.

Chương 2: Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học và định luật tuần hoàn

Bảng tuần hoàn các NTHH đƣợc xây dựng trên cơ sở sự tăng dần điện tích hạt nhân nguyên tử và nguyên tắc sắp xếp các electron vào lớp vỏ nguyên tử. Sự biến thiên của 43

AL

điện tích hạt nhân dẫn đến sự biến thiên tuần hoàn về cấu hình electron lớp ngoài cùng của nguyên tử các nguyên tố và là nguyên nhân của sự biến đổi tuần hoàn về tính chất các nguyên tố. Đây cũng chính là nội dung định luật tuần hoàn các NTHH. Đây cũng là cơ sở lí thuyết chủ đạo giúp cho việc dự đoán, giải thích tính chất các chất, sự biến thiên

CI

tính chất các nhóm nguyên tố A, B đƣợc nghiên cứu trong chƣơng trình.

Chương 3: Liên kết hóa học

OF FI

Các kiến thức về cấu tạo nguyên tử và hệ thống tuần hoàn là cơ sở để hình thành các khái niệm về liên kết hóa học, nguyên nhân hình thành liên kết, các dạng liên kết và bản chất của chúng theo quan điểm của các học thuyết hóa học hiện đại. Khái niệm số oxi hóa, hóa trị đƣợc hình thành để chuẩn bị cho việc tiếp thu kiến thức về phản ứng oxi hóa – khử. Các kiến thức về liên kết hóa học, các dạng mạng tinh thể để giúp HS xác định và

NH ƠN

mô tả đƣợc cấu trúc phân tử các chất nghiên cứu và từ đó mà dự đoán, lí giải tính chất vật lí, tính chất hóa học của các chất.

Chương 4: Phản ứng oxi hóa – khử

Trên cơ sở các kiến thức về cấu tạo nguyên tử, liên kết hóa học, khái niệm hóa trị và số oxi hóa mà khái niệm phản ứng hóa học nói chung, phản ứng oxi hóa – khử nói riêng

Y

đƣợc xem xét một cách khoa học và đi sâu vào bản chất của chúng. Định nghĩa về phản ứng oxi hóa – khử, các khái niệm về sự oxi hóa, sự khử, chất oxi hóa, chất khử cũng thể hiện đầy đủ và sâu sắc hơn so với khái niệm đã nghiên cứu ở THCS. Sự phân loại phản

QU

ứng hóa học cũng đƣợc đề cập ở mức độ khái quát cao hơn khi dựa vào cơ sở sự thay đổi số oxi hóa để chia phản ứng thành 2 loại: phản ứng oxi hóa – khử và không phải phản ứng oxi hóa – khử.

Chương 5: Nhóm Halogen và Chương 6: Nhóm oxi

KÈ M

Nội dung 2 chƣơng này nghiên cứu về 2 nhóm nguyên tố phi kim quan trọng và có nhiều ứng dụng trong thực tiễn nhằm vận dụng lí thuyết chủ đạo để dự đoán, giải thích tính chất các đơn chất, hợp chất của các nguyên tố trong nhóm và sự biến thiên tính chất các nguyên tố trong nhóm. Các kiến thức về các nhóm nguyên tố này còn giúp cho việc hoàn thiện dần các kiến thức lí thuyết chủ đạo nhƣ các khái niệm về các loại phản ứng

DẠ Y

oxi hóa – khử, các dạng liên kết, dạng mạng tinh thể…

Chương 7: Tốc độ phản ứng và cân bằng hóa học

Các khái niệm đƣợc hình thành trong chƣơng trình nhằm nghiên cứu mặt động học của quá trình biến đổi chất. Các khái niệm đƣợc xem xét toàn diện cả 2 mặt định tính và

44

AL

định lƣợng. Các kiến thức về tốc độ phản ứng và cân bằng hóa học là cơ sở để hiểu đƣợc các biện pháp kĩ thuật đƣợc áp dụng trong sản xuất hóa học.

CI

* Chương trình Hóa học 10 THPT mới kế thừa, phát triển và bổ sung nội dung, cấu trúc chƣơng trình hóa học 10 hiện hành gồm 7 nội dung nhƣ sau:

+ Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học + Liên kết hóa học + Năng lƣợng hóa học + Tốc độ phản ứng hóa học

NH ƠN

+ Phản ứng oxi hóa – khử

OF FI

+ Cấu tạo nguyên tử

+ Nguyên tố nhóm VIIA

Nhƣ vậy, so với chƣơng trình hiện hành, chƣơng trình lớp 10 THPT mới có bổ sung thêm nội dung “năng lƣợng hóa học”, chỉ nghiên cứu nhóm VIIA, chuyển nội dung nhóm Oxi – Lƣu huỳnh sang chƣơng trình lớp 11.

Y

Nhìn chung, chƣơng trình Hóa học 10 THPT luôn có sự đổi mới và bổ sung một số nội dung để đảm bảo tính khoa học hiện đại và thực tiễn của chƣơng trình.

QU

2.2. Vận dụng dạy học dự án trong dạy học hóa học lớp 10 THPT 2.2.1. Nguyên tắc lựa chọn nội dung bài học để dạy học dự án

KÈ M

DHDA đòi hỏi nhiều thời gian, công sức và đòi hỏi sự tự lực cao của HS nên không thể áp dụng cho mọi bài học trong chƣơng trình. Lựa chọn bài phù hợp để tiến hành DHDA là một yếu tố quan trọng quyết định đến sự thành công của dự án. Dƣới đây là các nguyên tắc lựa chọn nội dung bài phù hợp.

2.2.1.1. Nội dung bài phải có tính thực tiễn

DẠ Y

Nguyên tắc đầu tiên là tính thực tiễn của nội dung học tập. Bởi vì DHDA là phƣơng pháp dạy học gắn lý thuyết với thực tiễn. Cuộc sống vốn ẩn chứa rất nhiều điều bí ẩn, việc dạy học giúp HS khám phá ra những điều bí ẩn đó chính là kích thích trí tò mò, ham hiểu biết, hứng thú nghiên cứu, khám phá của HS. Ngƣời GV luôn phải nhìn thấy những vấn đề của thực tiễn liên quan đến nội dung học tập. Đó là những vấn đề toàn cầu (khủng hoảng năng lƣợng, ô nhiễm môi trƣờng…), 45

AL

những vấn đề của quốc gia dân tộc, những vấn đề liên quan đến địa phƣơng, liên quan đến chính cuộc sống của các em. Từ đó, xây dựng nên những dự án không những lôi

môi trƣờng sống.

2.2.1.2 Nội dung bài phải thiết thực, hữu ích đối với người học

CI

cuốn các em về nhận thức mà cả về hành động thiết thực, góp phần xây dựng và bảo vệ quê hƣơng, chung tay vì một hành tinh xanh và tránh đi những việc làm tiêu cực hủy hoại

OF FI

Dự án càng thiết thực và hữu ích bao nhiêu thì càng thu hút sự quan tâm, hứng thú và trở nên hấp dẫn với ngƣời học bấy nhiêu. Một dự án là thiết thực, hữu ích nếu nó liên quan đến chính cuộc sống của ngƣời học, phù hợp với năng lực, sở thích, nhu cầu của ngƣời học. Nó không chỉ mở rộng tri thức về thế giới, về cộng đồng xã hội mà quan trọng hơn là giúp HS có một cuộc sống tốt đẹp hơn, khỏe mạnh hơn, hạnh phúc hơn. Những tri

NH ƠN

thức đó không còn là lý thuyết nữa mà HS sẽ vận dụng vào chính cuộc sống của mình.

GV có thể triển khai những dự án nhƣ ăn uống hợp lí, những chất độc, chất gây hại cho sức khỏe và biện pháp phòng tránh; trồng cây xanh, cải tạo nguồn nƣớc; cách làm sữa chua, xà phòng, kem đánh răng… Ở vùng nông thôn, những dự án nhƣ cải tạo đất chua phèn, chế độ dinh dƣỡng cho cây trồng, phòng trừ sâu bệnh sẽ trở nên rất hữu ích…

2.2.1.3. Nội dung bài phải đảm bảo thời gian hợp lí

Y

Mỗi dự án đều đòi hỏi một quỹ thời gian nhất định. GV cần lƣu ý đến điều này khi lựa chọn bài để quá trình thực hiện dự án không rơi vào khoảng thời gian quá eo hẹp nhƣ

QU

kiểm tra, thi cử… Thiếu sự đầu tƣ về thời gian, chất lƣợng sản phẩm dự án sẽ thấp kém và không tránh khỏi sự sai sót.Thiếu thời gian, kết quả học tập của HS cũng bị giảm sút.

Vì vậy, GV cần chọn những nội dung bài thực sự bổ ích và cần thiết cũng nhƣ cân nhắc đến mức độ, phạm vi của dự án để tiến hành dự án một cách hiệu quả.

KÈ M

2.2.1.4. Nội dung bài phải phù hợp với điều kiện thực tế Điều kiện thực tế ở đây bao gồm cơ sở vật chất, trang thiết bị của nhà trƣờng; điều kiện học tập, khả năng, đặc điểm lứa tuổi của ngƣời học; ƣu thế và khả năng hỗ trợ của ngƣời dạy cũng nhƣ những điểm đặc thù của địa phƣơng. Chẳng hạn nhƣ những bài phù

DẠ Y

hợp với kiểu dự án tham quan tìm hiểu sẽ khả thi nếu địa điểm tham quan không quá xa trƣờng học và kinh phí cho phép; nếu nội dung bài là tìm hiểu mức độ ô nhiễm không khí sẽ phù hợp với thành thị hơn nông thôn; những dự án có ứng dụng CNTT thì không chỉ HS có những hiểu biết về tin học mà cả GV cũng cần có một trình độ nhất định để hƣớng dẫn và đánh giá…

46

2.2.2. Những nội dung có thể tiến hành DHDA trong môn Hóa lớp 10 THPT

CI

AL

Chúng tôi xin đề xuất một số nội dung hóa học trong chƣơng trình Hóa học 10 THPT có thể tiến hành DHDA. Căn cứ vào từng điều kiện cụ thể mà GV có thể lựa chọn nội dung để xây dựng dự án phù hợp.

Bảng 2.1. Những nội dung có thể tiến hành DHDA trong Hóa học 10 THPT

Nguyên tử (Lớp 10)

Dự án – Tiểu dự án

Trong chƣơng trình GDPT mới

OF FI

Chƣơng trình GDPT hiện hành

- Lịch sử và ý nghĩa của bảng Cấu tạo nguyên tử (Lớp 10) tuần hoàn - Lịch sử tên gọi các NTHH

NH ƠN

- Năng lƣợng hạt nhân: nên hay không nên?

- Tập làm ảo thuật gia

Phản ứng hóa học - Sự kỳ diệu của phản ứng hóa Phản ứng oxi hóa - khử (Lớp (Lớp 10) học 10)

QU

Y

Nhóm Halogen (lớp - Nƣớc sạch với nông thôn 10) - Sản xuất muối

Nguyên tố nhóm VIIA (Lớp 10)

- Các hợp chất của clo với đời sống con ngƣời

lƣu - Nƣớc và sự sống

Nitrogen và sulfur (Lớp 11)

- Rác thải với môi trƣờng

KÈ M

Nhóm oxi – huỳnh (lớp 10)

- Chăm sóc sức khỏe con ngƣời bằng ozon Tốc độ phản ứng hóa học (lớp

học (Lớp 10)

10)

DẠ Y

Tốc độ phản ứng hóa Tập làm nhà sản xuất tƣơng lai

2.3. Quy trình tổ chức thực hiện các dự án môn Hóa học 10 THPT

Căn cứ vào các biểu hiện của năng lực, dựa trên nguyên tắc dạy học đảm bảo tính khoa học, tính hệ thống, tính vừa sức, phù hợp với thực tiễn dạy học hiện nay, chúng tôi đề xuất các bƣớc tổ chức dạy học dự án gồm 3 giai đoạn tƣơng ứng với 5 bƣớc và vận 47

Giai đoạn 1: Triển khai dự án

OF FI

B2: Xây dựng kế hoạch thực hiện dự án

Giai đoạn 2: Thực hiện dự án

B5: Đánh giá dự án

NH ƠN

B3: Thực hiện dự án

B4: Thu thập kết quả và công bố sản phẩm

CI

B1: Chọn đề tài và xác định mục đích dự án

AL

dụng tổ chức dạy học môn hóa học 10 để phát triển năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống, cụ thể nhƣ sau:

Giai đoạn 3: Kết thúc dự án

Hình 2.1. Sơ đồ quy trình tổ chức dạy học dự án

Y

Hoạt động của GV và HS trong tiến trình thực hiện dự án học tập đƣợc tổng hợp theo bảng sau:

Giai đoạn

QU

Bảng 2.2. Các hoạt động của GV và HS trong tiến trình DHDA Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

KÈ M

1. Triển khai dự Bước 1: Chọn đề tài và xác định mục đích dự án án - GV nêu mục đích chủ đề dự - Thảo luận nhóm để lựa chọn chủ án: đề dự án + Cho HS thảo luận xây dựng

DẠ Y

đề tài dự án + Đề xuất đề tài hoặc gợi ý lựa chọn đề tài + Chỉnh lí và thống nhất để lựa chọn đề tài nghiên cứu.

48

- Xác định mục tiêu, bộ câu

Bước 2: Lập kế hoạch dự án

OF FI

CI

AL

hỏi định hƣớng cho từng đề tài - HS biểu quyết lựa chọn các đề tài dự án. có nhiều hứng thú - Tổ chức cho HS đăng kí lựa - HS tự chọn nhóm, đặt tên nhóm, chọn đề tài dự án theo nhóm. bầu nhóm trƣởng - Tổ chức nhóm.

- Nhóm trƣởng tổ chức cho các

- GV tổ chức cho các nhóm thành viên xây dựng kế hoạch dự án: thảo luận để lập kế hoạch dự xác định những công việc cần làm, án:

thời gian dự kiến, vật liệu, kinh phí, phƣơng pháp tiến hành và phân công

Y

NH ƠN

+ Dự kiến thời gian, cơ sở vật công việc trong nhóm. chất cần cho các hoạt động, cách trình bày sản phẩm.

- Chuẩn bị các nguồn thông tin đáng tin cậy để chuẩn bị thực hiện dự án + Kinh phí thực hiện, nguồn cung cấp thông tin - Cùng GV thống nhất các tiêu chí đánh giá dự án + Phân công nhiệm vụ cho các thành viên trong nhóm

QU

+ Phƣơng pháp tiến hành các nhiệm vụ - GV theo dõi, góp ý và tƣ vấn cho các nhóm HS.

DẠ Y

KÈ M

2. Thực hiện dự - Theo dõi tiến độ thực hiện - Phân công nhiệm vụ cho các thành nhiệm vụ, hƣớng dẫn, đánh giá viên trong nhóm thực hiện dự án án (bước 3) các nhóm HS trong quá trình theo đúng kế hoạch thực hiện dự án - Tiến hành thu thập, xử lý thông tin - Liên hệ các cơ sở, khách mời thu đƣợc cần thiết cho HS - Xây dựng các sản phẩm hoặc bản - Chuẩn bị các cơ sở vật chất, báo cáo tạo điều kiện thuận lợi cho các - Liên hệ, tìm nguồn giúp đỡ khi cần em thực hiện dự án - Thƣờng xuyên phản hồi, báo thông 49

- Bƣớc đầu thông qua sản tin cho GV và các nhóm khác

AL

phẩm cuối của các nhóm HS

CI

3. Kết thúc dự Bước 4: Thu thập kết quả và công bố sản phẩm dự án án

OF FI

- Chuẩn bị cơ sở vật chất cho - Chuẩn bị sản phẩm dự án đã thực buổi báo cáo dự án hiện - Theo dõi, đánh giá sản phẩm - Tiến hành báo cáo giới thiệu sản dự án của các nhóm phẩm

Bước 5: Đánh giá dự án

NH ƠN

- HS tự đánh giá sản phẩm dự án của - Thống nhất với HS các tiêu nhóm mình. chí đánh giá, tổ chức cho HS - HS đánh giá chéo sản phẩm dự án tham gia vào quá trình đánh của các nhóm khác theo tiêu chí đã giá. đƣa ra để tìm điểm đánh giá đồng - GV tiến hành kiểm tra 15 đẳng cho mỗi thành viên. phút hoặc 45 phút để đánh giá định lƣợng về chất lƣợng và độ

QU

Y

bền kiến thức, kĩ năng HS thu nhận đƣợc.

KÈ M

- Sau buổi báo cáo, đánh giá, yêu cầu HS chỉnh sửa và nộp lại sản phẩm 2.4. Kế hoạch thực hiện một số dự án môn hóa học 10 THPT 2.4.1. Kế hoạch thời gian thực hiện của một dự án Trong luận văn này, chúng tôi xây dựng 2 dự án với kế hoạch thời gian để thực hiện

DẠ Y

mỗi dự án nhƣ nhau là 2 tuần, đƣợc cụ thể hóa theo bảng sau:

Nội dung

Triển khai dự án

Bảng 2.3. Kế hoạch thời gian thực hiện một dự án Mục đích

Thời gian

- GV gợi mở tình huống triển khai dự án; sử dụng bộ câu hỏi định hƣớng để HS thảo

20 phút

50

định sản phẩm dự kiến, kế hoạch thời gian, phân công nhiệm vụ.

xét và góp ý.

- GV hƣớng dẫn HS thảo luận, đƣa ra tiêu chí đánh giá sản phẩm.

Thực hiện dự án

15 phút

OF FI

- HS báo cáo kế hoạch thực hiện, GV nhận

AL

- Chia nhóm, HS xác định mục tiêu, xác

CI

luận, hình thành ý tƣởng dự án; tạo hứng thú và kích thích sự tò mò, ham hiểu biết của HS.

10 phút 1 tuần

NH ƠN

- HS tiến hành thu thập thông tin, xử lý thông tin và xây dựng sản phẩm.

- GV quan sát, hƣớng dẫn HS thực hiện, đƣa ra những phản hồi tích cực.

- HS nộp bản báo cáo tiến độ dự án, trình bày những khó khăn khi thực hiện.

- Tổ chức báo cáo sản phẩm, thời gian cho mỗi nhóm báo cáo tối đa là 10 phút.

QU

KÈ M

Báo cáo sản phẩm

Y

- GV giúp đỡ HS tháo gỡ những khó khăn, định hƣớng HS thực hiện dự án.

- Đánh giá sản phẩm và quá trình thực hiện dự án; qua đó công nhận thành quả làm việc của HS.

1 tiết

1 tiết

Thảo luận, chính xác hóa kiến thức trọng tâm.

Rút kinh nghiệm.

DẠ Y

2.4.2. Kế hoạch kiểm tra - đánh giá

Đánh giá là phƣơng pháp để khẳng định và công nhận kết quả, công sức làm việc của HS. Đánh giá định lƣợng bảng bài kiểm tra viết, thiết kế các bài tập thực tiễn. Bài tập thực tiễn đƣợc thiết kế đảm bảo các nguyên tắc sau:

51

+ Đảm bảo tính chính xác, tính khoa học, tính hiện đại

AL

+ Gần gũi với kinh nghiệm của HS + Bám sát chƣơng trình

CI

+ Đảm bảo logic sƣ phạm

OF FI

+ Có tính hệ thống Bảng 2.4. Kế hoạch đánh giá trong DHDA Thời điểm

Mục đích đánh giá

sử dụng

án

dự Nắm đƣợc nhu cầu của HS, biết đƣợc Đặt các câu hỏi liên hệ, phát kiến thức nền tảng, những mong muốn phiếu phỏng vấn của các em. Từ đó, kết nối kiến thức các em đã biết với những kiến thức các em sắp nghiên cứu, học tập dự Kiểm tra, giúp đỡ và điều chỉnh HS đi Thông qua quan sát, theo dõi, đúng hƣớng, theo dõi tiến độ thực hiện. đặt câu hỏi và dựa trên ghi chép kế hoạch của nhóm và các Giúp các em có tinh thần trách nhiệm báo cáo tiến độ thực hiện. trong học tập, tự đánh giá công việc, kĩ

Y

Trong án

đánh giá

NH ƠN

Trước

Phương pháp và công cụ

Đƣa ra các minh chứng thiết thực, trực Đánh giá thông qua các bài tiếp về khả năng tiếp thu và hiểu kiến kiểm tra viết. thức của HS. Đánh giá qua sản phẩm và dựa Đánh giá tính tích cực của HS, tinh thần trên sự thể hiện của tiêu chí hợp tác trong nhóm. Từ đó công nhận đánh giá sản phẩm, tiêu chí thành quả nỗ lực của các em. đánh giá kĩ năng thuyết trình.

KÈ M

Cuối dự án

QU

năng của bản thân để hoàn thiện hơn.

Đánh giá quá trình thực hiện dự án và rút Đánh giá dựa vào phiếu thăm dò.

DẠ Y

kinh nghiệm.

* Hình thức đánh giá: đánh giá sản phẩm và đánh giá đồng đẳng * Điểm đánh giá là điểm sản phẩm + điểm đánh giá đồng đẳng

52

AL

+ Điểm đánh giá đồng đẳng: do mỗi HS thành viên trong nhóm thông qua theo dõi điểm đánh giá sự cộng tác, sự phát hiện kiến thức của nhóm trƣởng đối với từng thành viên và điểm tự đánh giá của HS.

+ Điểm sản phẩm: đƣợc tính theo công thức: (Điểm sản phẩm * 2 + Điểm trình

CI

bày)/3.

2.5.1. Dự án 1: NƯỚC SẠCH VỚI NÔNG THÔN A. TỔNG QUAN VỀ DỰ ÁN

OF FI

2.5. Xây dựng và sử dụng một số dự án môn hóa học 10 THPT

1. Phạm vi kiến thức: Kiến thức về clo, tính chất và những ứng dụng của clo trong đời sống và sản xuất; Vận dụng tính chất của clo trong việc xử lý và sản xuất nƣớc.

NH ƠN

Các bài học liên quan: - Bài 22: Clo

- Bài 23: Axit clohidric – muối clorua

- Bài 24: Sơ lƣợc các hợp chất có oxi của clo.

Y

thuộc Chƣơng 5: Nhóm Halogen – Hóa học 10 THPT hiện hành (nội dung: Nguyên tố nhóm VIIA – Hóa học 10 THPT mới)

QU

2. Thời gian thực hiện: Thực hiện dự án trong 2 tuần: 3 tiết trực tiếp trên lớp (1 tiết triển khai dự án, 1 tiết báo cáo sản phẩm, 1 tiết đánh giá, 1 tuần thực hiện dự án) và thời gian thực hiện ngoài lớp. Theo bảng kế hoạch ở trên.

KÈ M

3. Tình huống triển khai: Buổi sáng, mở vòi nƣớc máy, em thƣờng nghe mùi xốc của khí Clo. Vậy tại sao Clo lại có trong nƣớc? Vai trò của nó trong việc xử lý nƣớc là gì? Vấn đề nƣớc sạch của con ngƣời đƣợc coi là vấn đề sống còn. Thiếu nƣớc sạch sinh hoạt ảnh hƣởng rất lớn đến đời sống của chúng ta. Hiện nay, rất nhiều nhà dân trên địa bàn Quỳnh Lƣu đã sử dụng nƣớc sạch đƣợc cấp từ 1 số nhà máy nƣớc sạch gần đây. Vẫn có những ngôi làng mà ở đó nƣớc sinh hoạt chủ yếu của họ là từ giếng khoan, thậm chí

DẠ Y

ao hồ, nguồn nƣớc chƣa qua xử lý. Nƣớc sinh hoạt của ngƣời dân trên địa bàn em ở là nguồn nƣớc nào? Đã qua xử lý hay chƣa? Em biết gì về nƣớc sinh hoạt, nƣớc sạch? Các em là một nhóm phóng viên đƣợc giao nhiệm vụ làm một phóng sự về vai trò của nguồn nƣớc với sự sống còn của con ngƣời, thực trạng sử dụng và ô nhiễm nguồn nƣớc nhằm cảnh báo, thức tỉnh ý thức của ngƣời dân trong việc sử dụng và bảo vệ nguồn nƣớc.

4. Mục tiêu của dự án 53

- Về kiến thức :

AL

+ Biết đƣợc một số tính chất vật lý, ứng dụng, phƣơng pháp điều chế Clo trong phòng thí nghiệm.

CI

+ Hiểu đƣợc tính chất hóa học cơ bản của Clo là tính oxi hóa mạnh, oxi hóa kim

OF FI

loại, phi kim và một số hợp chất, Clo có tính chất oxi hóa mạnh là do độ âm điện lớn.

Trong một số phản ứng Clo còn thể hiện tính thử. + Giải thích đƣợc sự vận dụng tính chất hóa học của Clo trong việc xử lý nƣớc. + Tác hại của việc sử dụng nguồn nƣớc không hợp vệ sinh.

+ Đề xuất một số giải pháp hạn chế ô nhiễm môi trƣờng nƣớc.

NH ƠN

- Về kĩ năng: Rèn luyện cho HS các kĩ năng + Kĩ năng lắng nghe, thảo luận nhóm.

+ Kĩ năng trình bày, thuyết trình trƣớc đám đông, thuyết phục ngƣời khác. + Kĩ năng thu thập và xử lý thông tin, lập kế hoạch làm việc một cách khoa học. + Kĩ năng giải thích và kết luận vấn đề.

+ Kĩ năng tƣ duy sáng tạo, phƣơng pháp xử lý và giải quyết tình huống thực tế.

Y

-Về thái độ:

QU

+ Rèn thái độ làm việc khoa học, nghiêm túc, sáng tạo. + Xây dựng thái độ học tập tích cực, chủ động, hợp tác, có kế hoạch.

KÈ M

+ Tạo hứng thú học tập cho HS, giáo dục cho HS biết bảo vệ môi trƣờng và kêu gọi mọi ngƣời cùng tham gia.

- Về năng lực: Phát triển và rèn luyện cho HS các năng lực sau: + Năng lực sử dụng ngôn ngữ hoá học + Năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề thông qua môn Hoá.

DẠ Y

+ Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn. + Năng lực hợp tác nhóm. + Năng lực sử dụng CNTT 5. Chuẩn bị 54

* GV: + Giáo án

AL

+ Các mẫu phiếu: phân công nhiệm vụ, báo cáo tiến độ, phiếu đánh giá sản phẩm và đánh giá kĩ năng thuyết trình.

CI

+ Bộ câu hỏi định hƣớng * HS: + Kiến thức đã học

thực hiện dự án 6. Sản phẩm dự án - Bài thuyết trình và trình chiếu PowerPoint.

I. TRIỂN KHAI DỰ ÁN 1. Lí do hình thành dự án

NH ƠN

B. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC DỰ ÁN

OF FI

+ Thiết bị cơ sở vật chất: máy tính, máy chiếu, máy ảnh hoặc điện thoại để

Theo Liên Hiệp Quốc, hiện nay có hơn 2,6 triệu ngƣời trên toàn cầu không đƣợc tiếp xúc với điều kiện vệ sinh an toàn và gần 1 tỷ ngƣời không đƣợc dùng nƣớc sạch. Cứ 20 giây lại có 1 trẻ em tử vong vì các bệnh liên quan đến tình trạng thiếu nƣớc sạch và điều kiện vệ sinh không phù hợp. Một báo cáo gần đây của Ngân hàng Thế giới ƣớc tính,

QU

Y

tới năm 2030, nhu cầu về nguồn nƣớc của con ngƣời sẽ vƣợt lƣợng cung 40%.

Nƣớc sạch đang là một vấn nạn đáng báo động trên toàn thế giới.

KÈ M

Ở các vùng nông thôn, nguồn nƣớc sinh hoạt thông thƣờng đƣợc lấy từ các mạch nƣớc ngầm trong lòng đất thông qua các giếng khoan. Ở thành phố, để thu đƣợc nƣớc sinh hoạt, các nhà máy lọc nƣớc qua các hệ thống lọc, sau đó sử dụng Clo để tiệt trùng, xử lý nƣớc trƣớc khi đƣa ra cung cấp cho các hộ gia đình, cơ quan, xí nghiệp.

Vậy phải làm thế nào để có nguồn nƣớc sạch?

2. Nhiệm vụ của dự án và chia nhóm

DẠ Y

* Nhiệm vụ của dự án: - Tìm hiểu những tính chất, ứng dụng của Clo và hợp chất của Clo; Phƣơng pháp điều chế, sản xuất Clo. - Tìm hiểu về tác dụng của Clo trong tẩy trùng nƣớc, tác hại của Clo trong xử lý nƣớc.

55

- Tìm hiểu về thực trạng sử dụng nƣớc sinh hoạt ở địa phƣơng;

AL

- Tìm hiểu về quy trình xử lý và sản xuất nƣớc ở 1 số nhà máy nƣớc trên địa bàn địa phƣơng; Cách bảo vệ nguồn nƣớc để tránh ô nhiễm.

CI

* Thiết kế nhiệm vụ cho HS

GV chia lớp thành 4 nhóm, phân công nhiệm vụ cho từng nhóm nhƣ bảng sau: Nhiệm vụ

Phƣơng pháp

Thu thập thông tin Khảo

2

về ô nhiễm nguồn thực

tế có chức năng ghi

nƣớc ở địa phƣơng

nguồn nƣớc âm, quay xung quanh chụp ảnh

Tìm hiểu tác hại của ô nhiễm nguồn nƣớc, các giải pháp giảm ô nhiễm nƣớc

Khảo thực nghiên tài liệu

tích hợp các

phim,

hình ảnh

sát Máy tính, điện 3 ngày PowerPoint tế, thoại có chức năng tích hợp các cứu chụp ảnh, quay hình ảnh phim

Tìm hiểu về Clo: Nghiên cứu Sách vở, máy tính tính chất, ứng dụng tài liệu, internet

3 ngày PowerPoint tích hợp các hình ảnh, sơ

QU

đồ tƣ duy

Tìm hiểu quy trình Phỏng vấn, Phỏng vấn, máy ghi 3 ngày xử lý nƣớc sạch ở nghiên cứu âm, quay phim, nhà máy nƣớc trên tài liệu máy tính, internet địa bàn các xã trong huyện Quỳnh Lƣu; tác hại, tác dụng của Clo với việc xử lý nƣớc.

KÈ M

4

Sản phẩm dự kiến

sát Sách vở, điện thoại 3 ngày PowerPoint

Y

3

Phƣơng tiện

NH ƠN

1

Thời gian

OF FI

Nhóm

Video phỏng vấn, PowerPoint tích hợp các hình ảnh, video

DẠ Y

3. Bộ câu hỏi định hƣớng Bộ câu hỏi định hướng

Nội dung cần thực hiện

Dự án: Nƣớc sạch với nông thôn

* Câu hỏi khái quát: Cuộc sống sẽ ra sao nếu không có nguồn nước 56

* Câu hỏi nội dung:

AL

sạch?

CI

1.1. Ô nhiễm nƣớc là gì? Vì sao nguồn nƣớc bị ô nhiễm?

1.2. Làm thế nào để không gây ô nhiễm nƣớc?

OF FI

1.3. Cách tẩy trùng nƣớc? Vì sao Clo có khả năng tẩy trùng nƣớc?

1.4. Cách sử dụng Clo trong việc tẩy trùng nƣớc? * Câu hỏi bài học:

NH ƠN

1.1. Ô nhiễm nước là gì? Vì sao nguồn nước bị ô nhiễm?

Nhóm 1:

- Tìm hiểu về thực trạng sử dụng 1.1.1. Nƣớc có vai trò gì trong đời sống con ngƣời? nƣớc và ô nhiễm nƣớc trên địa 1.1.2. Gia đình em và các hộ gia đình sử dụng nguồn bàn vùng Bãi Ngang nƣớc nào cho sinh hoạt?

Y

- Tác hại của ô nhiễm nguồn nƣớc 1.1.3. Nguồn nƣớc hiện nay có ô nhiễm? đến sức khỏe con ngƣời 1.1.4. Những nguyên nhân khiến nguồn nƣớc bị ô

QU

nhiễm?

DẠ Y

KÈ M

1.1.5. Những tác hại do nguồn nƣớc ô nhiễm đƣa đến cho con ngƣời?

Nhóm 2:

1.1.6. Ý thức của ngƣời dân trong việc bảo vệ môi trƣờng nƣớc?

1.1.7. Ý kiến của em trong vấn đề ô nhiễm nguồn nƣớc?

1.1.8. Nguồn nƣớc dùng để xử lý ở các nhà máy nƣớc sạch có bị ô nhiễm?

1.2. Làm thế nào để không gây ô nhiễm nước?

- Tìm hiểu thực trạng ô nhiễm 1.2.1. Các nguồn gây ô nhiễm nƣớc? nguồn nƣớc?

1.2.2. Ảnh hƣởng của rác thải với nguồn nƣớc?

57

- Đề xuất giải pháp bảo vệ môi 1.2.3. Ảnh hƣởng của việc sử dụng phân bón hóa

AL

trƣờng nƣớc, sử dụng tiết kiệm học, thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật với nguồn nƣớc. nƣớc?

sản với nguồn nƣớc?

CI

1.2.4. Ảnh hƣởng của các nhà máy sản xuất thủy hải

OF FI

1.2.5. Kể tên một số bệnh do ô nhiễm nƣớc đƣa đến?

1.2.6. Gia đình em có biện pháp gì để bảo vệ nguồn nƣớc của mình?

1.2.7. Đề xuất các giải pháp hạn chế ô nhiễm nguồn nƣớc?

Nhóm 3:

NH ƠN

1.3. Cách tẩy trùng nước? Vì sao Clo có khả năng tẩy trùng nước?

Khảo sát tình hình xử lý nƣớc sạch ở nhà máy nƣớc Quỳnh Bá. 1.3.1. Tính chất hóa học của Clo? Tìm hiểu về Clo và vai trò của Clo 1.3.2. Viết phƣơng trình phản ứng minh họa tính trong việc xử lý nƣớc? chất của Clo? 1.3.3. Ứng dụng của Clo và các hợp chất của Clo?

Y

1.3.3. Phƣơng pháp điều chế Clo trong phòng thí

QU

nghiệm và trong công nghiệp?

1.3.4. Viết PTHH điều chế Clo?

KÈ M

1.3.5. Tính lƣợng Clo thoát ra khi điện phân dung dịch chứa 58,5kg muối ăn, hiệu suất đạt 90%?

DẠ Y

Nhóm 4:

1.3.6. Các phƣơng pháp tẩy trùng nƣớc hiện nay?

1.3.7. Nƣớc Clo chứa những thành phần nào?

1.3.8. Tại sao Clo có tác dụng tẩy trùng nƣớc?

1.4. Cách sử dụng Clo trong việc tẩy trùng nước?

Khảo sát tình hình xử lý nƣớc 1.4.1. Tác dụng của Clo trong việc làm sạch nƣớc? sạch ở nhà máy nƣớc Quỳnh Yên.

1.4.2. Cách sử dụng Clo để tẩy trùng nƣớc ở các nhà Tìm hiểu quy trình xử lý nƣớc và máy nƣớc ở địa phƣơng? cách sử dụng Clo trong việc tẩy 58

trùng nƣớc sinh hoạt?

1.4.3. Clo dùng để tẩy trùng đƣợc sản xuất từ hóa

AL

chất nào?

1.4.5. Bảo quản Clo trong quá trình sử dụng ra sao?

CI

1.4.6. Việc sử dụng Clo trong tẩy trùng nƣớc có an toàn hay không?

OF FI

1.4.7. Các giải pháp khắc phục hậu quả của tác hại Clo trong tẩy trùng?

1.4.8. Có thể thay thể tẩy trùng nƣớc bằng Clo bằng hóa chất khác an toàn hơn không?

NH ƠN

II. THỰC HIỆN DỰ ÁN

1. Phân công nhiệm vụ trong nhóm (theo phiếu kế hoạch dự án ở phần phụ lục) 2. Kết quả thu thập của HS Nhóm 1:

Tiểu chủ đề: Ô nhiễm nguồn nƣớc

Kết quả khảo sát

Nội dung

Y

1. Thực trạng sử - Nƣớc sinh hoạt: dụng nƣớc + Chủ yếu nhà dân sử dụng nƣớc sạch đƣợc cấp từ nhà máy nƣớc

QU

Quỳnh Bảng, Quỳnh Lƣơng; + Một số sử dụng nƣớc lọc đóng bình của Lạch Quèn, Thanh Mai, Sơn Hải sau đó sử dụng máy lọc nƣớc và ăn uống trực tiếp;

KÈ M

+ Một số gia đình: lấy nƣớc mƣa ở các mái nhà hoặc nƣớc giếng khoan sau đó dùng hệ thống lọc thủ công hoặc tự động để xử lý rồi đƣa vào sử dụng.

- Nƣớc sử dụng trong nông nghiệp: chủ yếu là kênh mƣơng, ao hồ

DẠ Y

2. Ô nhiễm môi Nguồn nƣớc ở 2 xã Quỳnh Lƣơng và Quỳnh Bảng có sự ô nhiễm. Đặc trƣờng nƣớc biệt ở các hồ nuôi tôm, các con sông đi qua xã Quỳnh Bảng.

3. Tác hại của ô - Một số bệnh do ô nhiễm nguồn nƣớc: nhiễm nguồn + Sốt xuất huyết nƣớc + Bệnh về đƣờng tiêu hóa (tiêu chảy, bƣớu cổ, ung thƣ,…)

59

- Nƣớc ô nhiễm: nấu ăn thì thức ăn mất hƣơng vị; vi khuẩn xâm nhập

AL

vào cơ thể

Nhận xét của nhóm 1: Qua khảo sát địa bàn các xã vùng Bãi Ngang nhận thấy:

CI

- Ngƣời dân các xã sử dụng nƣớc sinh hoạt chủ yếu là nguồn nƣớc sạch xử lý bằng

OF FI

Clo từ các nhà máy trên địa bàn huyện Quỳnh Lƣu sau đó xử lý bằng công nghệ của các máy lọc. Đặc biệt ở khu tập thể giáo viên trƣờng THPT Quỳnh Lƣu 3 đóng trên địa bàn xã Quỳnh Lƣơng, các giáo viên chủ yếu lấy nƣớc sinh hoạt từ nguồn nƣớc ngầm dƣới lòng đất, ngoài ra còn sử dụng bể nƣớc mƣa lấy từ mái nhà của trƣờng. Các loại nƣớc này sau đó một phần sử dụng trực tiếp để giặt, rửa, tƣới tiêu cho rau vƣờn; một phần qua hệ thống lọc của các máy lọc nƣớc công nghệ để sử dụng đun nấu, ăn uống.

NH ƠN

- Nguồn nƣớc ở các xã có sự ô nhiễm, mức độ không đáng kể do một số hoạt động hàng ngày nhƣ bón phân, phun thuốc, xả rác,… Các hoạt động này làm nƣớc ngầm, ao,

QU

Y

sông, hồ bị ô nhiễm. Sông ở Quỳnh Bảng cũng có sự ô nhiễm, do ngƣời dân thƣờng đi mò hàu, gỡ hàu trên sông nên vứt vỏ hàu và những con hàu đã chết ven bờ sông.

DẠ Y

KÈ M

Hình 2.5.1.1. Ô nhiễm nguồn nước đầm tôm Q.Bảng, kênh mương xã Q.Liên

Hình 2.5.1.2. Hệ thống xử lý nước thủ công

60

Tiểu chủ đề: Giải pháp bảo vệ nguồn nƣớc Kết quả khảo sát

Nội dung

AL

Nhóm 2:

CI

1. Nguyên nhân - Rác thải: Rác thải chất đống chậm xử lý do bãi rác của huyện gặp gây ô nhiễm sự cố. Các loại rác không phân hủy đƣợc vứt bừa bãi do ý thức của ngƣời dân.

thuốc trừ sâu, thuốc chăn nuôi,…

OF FI

- Dân các xã vùng Bãi Ngang chủ yếu trồng rau, nuôi tôm nên nƣớc bị ô nhiễm bởi các loại phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật,

- Trên địa bàn có 1 số nhà máy: nhà máy cá ở Quỳnh Minh, nhà máy sản xuất Tảo ở Quỳnh Lƣơng.

NH ƠN

2. Giải pháp hạn - Rác thải: mỗi ngƣời dân có ý thức trong việc xử lý, thu gom rác chế ô nhiễm nƣớc nhƣ không vứt rác bừa bãi; có sự phân loại rác.

- Sử dụng các loại phân bón hữu cơ có sự phân hủy nhanh tránh để lâu trong đất sẽ ngấm vào mạch nƣớc ngầm. Đề xuất về việc tiết kiệm nước và bảo vệ nguồn nước của nhóm 2:

QU

nhiễm môi trƣờng nƣớc:

Y

Các bạn đoàn viên thanh niên cần có ý thức cao trong việc bảo vệ môi trƣờng nói chung và môi trƣờng nƣớc nói riêng. Cả 2 nhóm đề xuất các giải pháp để hạn chế ô

- Biết phân loại rác, không vứt rác bừa bãi - Tiết kiệm nƣớc: tự giác tắt các vòi nƣớc khi không sử dụng; rót nƣớc uống phải vừa đúng với nhu cầu, không rót quá nhiều

DẠ Y

KÈ M

- Tuyên truyền cho ngƣời thân, bạn bè và những ngƣời xung quanh ý thức bảo vệ môi trƣờng và tiết kiệm nƣớc.

61

AL CI OF FI NH ƠN

Hình 2.5.1.3. HS trường THPT Quỳnh Lưu 3 tham gia lao động công ích

Nội dung

Y

Tiểu chủ đề: Hiểu biết về Clo Kết quả khảo sát

QU

Nhóm 3:

KÈ M

1. Khảo sát nhà máy - Nhà máy đi vào hoạt động từ năm 2002 với nhiệm vụ là nƣớc ở Quỳnh Bá khai thác, xử lý và cung cấp nƣớc cho 10 xã và thị trấn gồm thị trấn Cầu Giát, Quỳnh Bá và các xã lân cận.

- Công suất: 3000 m3/ngày đêm.

2. Vai trò của Clo trong Clo là chất có tính oxi hóa mạnh nên có tác dụng tiêu diệt vi việc tẩy trùng nƣớc sinh khuẩn, rong rêu, nấm mốc trong nƣớc. Dù là nguồn nƣớc sinh

DẠ Y

hoạt

hoạt hay nƣớc tại các trạm cấp nƣớc dễ có hiểm họa nhiễm khuẩn cao. Vi khuẩn không chỉ đến từ bản thân nguồn chứa ban đầu mà còn do các hệ thống ống dẫn dùng lâu không đƣợc an toàn nên bị biến chất. Clo là giải pháp xử lý vi trùng và tạo nguồn kháng khuẩn cực cao. Bởi vậy, biện pháp này đƣợc sử dụng thời gian dài đối với chất lƣợng nƣớc chúng ta 62

AL

vận dụng. Thế nhƣng, nồng độ Clo chỉ nên để trong ngƣỡng cho phép. Nếu vƣợt quá sẽ ảnh hƣởng rất lớn đến sức khỏe con ngƣời.

CI

Nhận xét của nhóm 3:

- Hệ thống xử lý nƣớc của nhà máy khá đồ sộ, nhà máy đƣợc bảo vệ nghiêm ngặt.

OF FI

- Quy trình xử lý nƣớc qua nhiều trạm, nhiều bể để cho ra nguồn nƣớc sạch.

- Nguồn nƣớc tạo ra vẫn chƣa đáp ứng đƣợc nhu cầu của ngƣời dân, đặc biệt là các xã Quỳnh Thọ, Sơn Hải,…

Y

NH ƠN

Một số hình ảnh của nhóm 3 thu thập được:

Nhóm 4:

QU

Hình 2.5.1.4. Một số hình ảnh hệ thống xử lý nước tại nhà máy ở Quỳnh Bá Tiểu chủ đề: Clo với việc khử trùng nƣớc sinh hoạt Kết quả khảo sát

Nội dung

KÈ M

1. Khảo sát nhà máy nƣớc Quỳnh Yên

DẠ Y

2. Quy trình xử lý nƣớc của nhà máy

Nhà máy đi vào hoạt động từ năm 2008 với nhiệm vụ là khai thác, xử lý và cung cấp nƣớc cho Quỳnh Yên và các xã lân cận.

Công suất: 2800 m3/ngày đêm Nhà máy sử dụng dây chuyền công nghệ truyền thống. Sử dụng hóa chất keo tụ, tạo bong cặn là Phèn nhôm, xử lý cặn theo phƣơng pháp cơ học, khử trùng bằng Clo lỏng (Sơ đồ quy trình được HS phác họa ở phần phụ lục) 63

3. Cách tẩy trùng nƣớc bằng Clo lỏng

Cho Clo trực tiếp vào bể nƣớc sạch để khử

AL

trùng. Clo đƣợc điều chế từ muối ăn của công ty hóa chất Việt Trì.

CI

Nhận xét của nhóm 4:

OF FI

- Nhà máy đƣợc xây dựng kiên cố và bảo vệ nghiêm ngặt, cho thấy các hóa chất xử lý khá độc.

- Quy trình xử lý qua nhiều bể, đƣờng và giai đoạn xử lý nƣớc bằng Clo là gần cuối cùng, nên trong nƣớc sinh hoạt chắc chắn có sự tồn dƣ lƣợng Clo, ảnh hƣởng không ít

NH ƠN

đến chất lƣợng nƣớc.

KÈ M

QU

Y

Hình 2.5.1.5. Một số hình ảnh tại nhà máy nước Quỳnh Yên

DẠ Y

Hình 2.5.1.6. Hàm lượng Clo trong nước và tác hại của nó

64

AL CI OF FI

Hình 2.5.1.7. Hệ thống xử lý nước bằng Clo ở bể bơi

Nhận xét chung của nhóm 3, 4 về tác dụng và tác hại của Clo trong việc xử lý nƣớc sinh hoạt:

NH ƠN

- Tác dụng: Clo là chất có tính oxi hóa mạnh nên có tác dụng tiêu diệt vi khuẩn,

Y

rong rêu, nấm mốc trong nƣớc. Dù là nguồn nƣớc sinh hoạt hay nƣớc tại các trạm cấp nƣớc dễ có hiểm họa nhiễm khuẩn cao. Vi khuẩn không chỉ đến từ bản thân nguồn chứa ban đầu mà còn do các hệ thống ống dẫn dùng lâu không đƣợc an toàn nên bị biến chất.

Clo là giải pháp xử lý vi trùng và tạo nguồn kháng khuẩn cực cao. Bởi vậy, biện pháp này đƣợc sử dụng thời gian dài đối với chất lƣợng nƣớc chúng ta vận dụng. Thế nhƣng, nồng độ Clo chỉ nên để trong ngƣỡng cho phép. Nếu vƣợt quá sẽ ảnh hƣởng rất lớn đến sức khỏe con ngƣời.

QU

- Tác hại:

+ Clo trong nƣớc quá nhiều tạo hơi nồng khó chịu

KÈ M

+ Clo dƣ thừa sẽ làm da bị kích ứng dẫn đến tình trạng viêm da hay dị ứng nhẹ.

Dùng nƣớc có Clo dài ngày, hệ hô hấp của con ngƣời bị ảnh hƣởng nghiêm trọng. + Clo có thể làm hỏng các thiết bị kim loại, phát hiện ra sự oxi hóa. Chất này đột nhập vào toàn thân sẽ dẫn đến bệnh ung thƣ. + Phụ nữ mang thai uống nƣớc chứa clo dễ sinh con mắc các dị tật bẩm sinh.

III. KẾT THÖC DỰ ÁN

DẠ Y

1. Báo cáo sản phẩm dự án của các nhóm Nhóm 1

65

AL CI OF FI Nhóm 2 2. Tô Thị Tú Uyên 4. Hồ Đức Việt 6. Nguyễn Tuấn Hải 8. Hồ Hữu Lâm 10. Hồ Thị Thảo

QU

LỚP 10A4

Y

1. Bùi Thu Trang 3. Hoàng Quang Huy 5. Trần Thị Huyền 7. Nguyễn Thanh Thưởng 9. Nguyễn Đình Quy

NH ƠN

Nhóm 2

DẠ Y

KÈ M

Nhóm 3:

66

NH ƠN

OF FI

CI

AL

Nhóm 4:

2. Tiến hành đánh giá dự án để đánh giá năng lực học sinh a. Đánh giá sản phẩm và trình bày dự án

GV và HS sau khi nghe các nhóm báo cáo, tiến hành đánh giá sản phẩm cũng nhƣ kĩ năng thuyết trình của HS đại diện các nhóm dựa trên các tiêu chí về bài trình diễn đa phƣơng tiện và kĩ năng thuyết trình sau đây:

QU

Y

* Tiêu chí đánh giá sản phẩm (Bài trình diễn đa phương tiện) Tiêu chí

Điểm tối

Điểm

đa

đánh giá

10

Kiến thức chính xác, đầy đủ, khoa học

10

Thông tin phong phú, hấp dẫn, bổ ích

10

Đảm bảo tính hệ thống và logic

10

KÈ M

Thể hiện đƣợc chủ đề Nội dung

Bố cục và sự kết hợp chữ, màu sắc rõ ràng, thẩm

DẠ Y

mỹ, hấp dẫn Hình thức

10

Hình ảnh có chọn lọc, phù hợp nội dung

10

Thiết kế độc đáo, sáng tạo

10

Hiệu ứng phù hợp, không sai sót về chính tả

10

67

Đặt vấn đề lôi cuốn

10

Sử dụng kĩ năng thuyết trình tốt (diễn đạt lƣu loát, kết hợp giọng nói, điệu bộ…)

10

Phối hợp nhóm hiệu quả

* Tiêu chí đánh giá kỹ năng thuyết trình Khá

Trung bình

(2,5 điểm)

(2,0 điểm)

(1,5 điểm)

Quan

tâm

Có sử dụng kỹ Đôi khi không sử năng nói trƣớc dụng kỹ năng nói đám đông trong trƣớc đám đông phần lớn thời gian

Cần cố gắng

Điểm đạt

(1,0 điểm)

đƣợc

Hiếm khi sử dụng kỹ năng nói trƣớc đám đông

đến Quan tâm đến Sự quan tâm đến Thể hiện rất ít ngƣời

nghe

ở ngƣời nghe còn sự

Y

ngƣời nghe

NH ƠN

Tốt

OF FI

10

Điểm sản phẩm (=tổng/12)(S)

Sử dụng kỹ năng nói trƣớc đám đông hiệu quả (mắt, điệu bộ, âm lƣợng)

quan

tâm

đến ngƣời nghe

QU

một mức độ nhất hạn chế định

KÈ M

Sử dụng nhiều dữ Sử dụng một vài Một vài dữ kiện Không đƣa ra liệu đáng tin cậy dữ kiện và nguồn không đáng tin dữ kiện hoặc dữ tham khảo đáng liệu đáng tin tin cậy Phần mở đầu Có phần mở đầu Không có phần Thiếu cả mở cuốn hút và phần và kết luận mở đầu hoặc kết đầu và kết luận kết thúc tốt luận

DẠ Y

10

AL

10

CI

Trình bày

Đúng thời gian quy định

8

6

4

Điểm trình bày sản phẩm (B) Điểm đánh giá sản phẩm = (S*2 + B)/3

b. Kiểm tra năng lực sau khi thực hiện dự án 68

AL

* Kiểm tra bằng các câu hỏi liên hệ thực tế liên quan đến nội dung nghiên cứu sau báo cáo dự án

CI

Sau khi báo cáo kết quả của 4 nhóm, GV tiến hành kiểm tra năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống của HS các nhóm nhƣ sau: Nhóm 1,2:

OF FI

Câu hỏi 1: Nƣớc sạch có vai trò nhƣ thế nào đối với đời sống con ngƣời. Hãy nêu các nguyên nhân chính gây ô nhiễm nguồn nƣớc?

Câu hỏi 2: Nêu các ảnh hƣởng của phân bón, thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật và việc xả rác bừa bãi đối với sức khỏe của con ngƣời và môi trƣờng sống.

NH ƠN

Câu hỏi 3: Có ngƣời nhận xét “nƣớc ngầm là nƣớc sạch vì nó ở trong lòng đất”?

Bằng kiến thức của mình, hãy cho ý kiến về nhận xét trên và chứng minh ý kiến của mình?

Nhóm 3,4:

Câu hỏi 1: Để diệt chuột ngoài đồng, ngƣời ta cho khí Clo đi qua những ống mềm dẫn vào hang chuột. Hai tính chất nào của Clo đã cho phép làm nhƣ vậy?

Câu hỏi 2: Buổi sáng sớm, khi mở vòi nƣớc máy, em thấy nƣớc những hiện tƣợng

Y

gì? Giải thích và cách xử lý với nƣớc ban đầu đó?

QU

Câu hỏi 3: Tại sao hiện nay ít dùng Clo để xử lý nƣớc trong sinh hoạt? Nếu không dùng Clo thì các gia đình, xí nghiệp thƣờng dùng phƣơng pháp nào? * Kiểm tra bài kiểm tra lần 1 để đánh giá dự án và rút kinh nghiệm (Đề kiểm tra ở phần phụ lục)

KÈ M

3. Tổng kết của giáo viên a. Sơ đồ tư duy của dự án Cấu tạo và tính chất

Ứng dụng

DẠ Y

Tác hại của Clo

nguồn nƣớc

Clo

Điều chế

Tác dụng của Clo

Ô nhiễm

Hiểu biết về

Vai trò của nƣớc Thực trạng ô nhiễm nƣớc Tác hại của sự ô nhiễm nƣớc

NƢỚC SẠCH VỚI NÔNG THÔN Clo trong xử lý

Các nguồn gây ô nhiễm nƣớc Giải pháp hạn chế

nƣớc sinh hoạt

ô nhiễm nguồn nƣớc

Quy trình xử lý

69

Giải pháp hạn chế ô nhiễm nƣớc Giải pháp tiết kiệm nƣớc

b. Nhận xét của GV

AL

* Ưu điểm

CI

Qua chủ đề này, HS đã hiểu đƣợc vai trò của nguồn nƣớc với sức khỏe và đời sống con ngƣời, từ đó luôn có ý thức bảo vệ môi trƣờng, bảo vệ nguồn nƣớc, biết tiết kiệm

OF FI

nƣớc. Các em giải thích đƣợc các hiện tƣợng trong đời sống dựa vào các kiến thức đã học. Mặc dù mới là HS lớp 10, nhƣng kĩ năng CNTT của 1 số bạn trong các nhóm khá tốt.

Nhóm 1,2: Bài thuyết trình có nhiều hình ảnh sinh động, hấp dẫn lột tả đƣợc sự ô nhiễm môi trƣờng hiện nay. Khảo sát đƣợc thực trạng sử dụng nƣớc sinh hoạt của ngƣời dân vùng Bãi Ngang.

Nhóm 3,4: Khảo sát đƣợc các nhà máy xử lý nƣớc trên địa bàn huyện Quỳnh Lƣu,

NH ƠN

biết đƣợc quy trình xử lý và vai trò của Clo trong xử lý nƣớc. Bài trình diễn của nhóm 4 có thêm video phỏng vấn tại nhà máy nƣớc Quỳnh Yên, cho thấy sự tự tin trong thực hiện nhiệm vụ của các em. * Nhược điểm

- Nhóm 4: việc chèn video vào trình chiếu powerpoint chƣa thành thạo.

Y

- Các nhóm còn lại không có video

* Kết quả

QU

- Nhóm 3: trình chiếu powerpoint tự động, chƣa biết kết hợp chƣa lời nói và phƣơng tiện trình chiếu.

- GV cho điểm các nhóm:

KÈ M

Nhóm 1,2: 8 điểm

Nhóm 3: 7 điểm

Nhóm 4: 9 điểm

- Các thành viên trong nhóm đánh giá lẫn nhau để tìm điểm đánh giá đồng đẳng của mỗi thành viên.

- Điểm mỗi thành viên = điểm nhóm + điểm đánh giá đồng đẳng.

DẠ Y

C. KẾT LUẬN

Nƣớc đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với đời sống con ngƣời. Qua dự án này, HS càng thấy rõ hơn về điều đó, từ đó giáo dục cho HS ý thức bảo vệ nguồn nƣớc, biết sử dụng nƣớc tiết kiệm. Dự án giúp HS vận dụng kiến thức về Clo để giải thích hiện tƣợng mùi hắc khi buổi sáng mở vòi nƣớc máy, hiểu đƣợc vì sao có thể dùng Clo để tẩy trùng 70

AL

nƣớc sinh hoạt, hiểu đƣợc vì sao Clo dùng để khử trùng phải có nồng độ, hàm lƣợng phù hợp.

2.5.2. Dự án 2: RÁC THẢI VỚI MÔI TRƯỜNG

CI

A. TỔNG QUAN VỀ DỰ ÁN

OF FI

1. Phạm vi kiến thức: Kiến thức về hiđrosunfua, tính chất và những tác hại của hiđrosunfua trong đời sống.

Các bài học liên quan: - Bài 30: Lƣu huỳnh

- Bài 31: Hiđrosunfua – Lƣu huỳnh đioxit – Lƣu huỳnh trioxit

NH ƠN

Các bài học này thuộc Chƣơng 6: Nhóm Oxi – Lƣu huỳnh - Hóa học 10 THPT hiện hành (thuộc chƣơng Nitrogen và sulfur (Hóa học 11 THPT mới) 2. Thời gian thực hiện: Thực hiện dự án trong 2 tuần: 3 tiết trực tiếp trên lớp (1 tiết triển khai dự án, 1 tiết báo cáo sản phẩm, 1 tiết đánh giá, 1 tuần thực hiện dự án) và thời gian thực hiện ngoài lớp. Theo bảng kế hoạch ở trên.

3. Tình huống triển khai:

Vấn đề rác thải hiện nay đƣợc coi là vấn nạn của môi trƣờng. Các chiến dịch đối

KÈ M

QU

Y

phó với rác thải ngày càng đƣợc các cấp chính quyền cũng nhƣ các địa phƣơng hƣởng ứng. Vậy rác thải có ảnh hƣởng gì đến môi trƣờng nói chung và đời sống con ngƣời nói riêng. Các em là một nhóm phóng viên đƣợc giao nhiệm vụ làm một phóng sự về tác hại của rác thải với cuộc sống của con ngƣời, thực trạng và ô nhiễm môi trƣờng từ rác thải nhằm cảnh báo, thức tỉnh ý thức của ngƣời dân trong việc xử lý rác thải để hạn chế ô nhiễm môi trƣờng từ rác thải.

4. Mục tiêu của dự án - Về kiến thức :

+ Biết đƣợc một số tính chất vật lý, phƣơng pháp điều chế hiđrosunfua trong phòng

DẠ Y

thí nghiệm.

+ Hiểu đƣợc tính chất hóa học cơ bản của hiđrosunfua.

+ Giải thích đƣợc sự liên quan giữa tính chất của hiđrosunfua đối với sự ô nhiễm môi trƣờng + Các nguồn sinh ra hiđrosunfua.

71

+ Đề xuất một số giải pháp hạn chế ô nhiễm môi trƣờng từ rác thải.

AL

- Về kĩ năng: Rèn luyện cho HS các kĩ năng + Kĩ năng lắng nghe, thảo luận nhóm.

CI

+ Kĩ năng trình bày, thuyết trình trƣớc đám đông, thuyết phục ngƣời khác.

OF FI

+ Kĩ năng thu thập và xử lý thông tin, lập kế hoạch làm việc một cách khoa học. + Kĩ năng giải thích và kết luận vấn đề

+ Kĩ năng tƣ duy sáng tạo, phƣơng pháp xử lý và giải quyết tình huống thực tế.

- Về thái độ:

NH ƠN

+ Rèn thái độ làm việc khoa học, nghiêm túc, sáng tạo.

+ Xây dựng cho HS thái độ học tập tích cực, chủ động, hợp tác, có kế hoạch. + Tạo hứng thú học tập cho HS, giáo dục cho HS biết bảo vệ môi trƣờng và kêu gọi mọi ngƣời cùng tham gia.

- Về năng lực: Phát triển và rèn luyện cho HS các năng lực sau: + Năng lực sử dụng ngôn ngữ hoá học

Y

+ Năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề thông qua môn Hoá.

QU

+ Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn. + Năng lực hợp tác nhóm.

+ Năng lực sử dụng CNTT

KÈ M

5. Chuẩn bị

* GV: + Giáo án

DẠ Y

+ Các mẫu phiếu: phân công nhiệm vụ, báo cáo tiến độ, phiếu đánh giá sản phẩm, đánh giá kĩ năng thuyết trình. + Bộ câu hỏi định hƣớng.

* HS: + Kiến thức đã học + Thiết bị cơ sở vật chất: máy tính, máy chiếu, máy ảnh hoặc điện thoại để thực hiện dự án.

72

AL

6. Sản phẩm dự án

CI

Thiết kế bài trình chiếu đa phƣơng tiện (bài trình diễn powerpoint kết hợp thuyết trình) về tác hại, thực trạng ô nhiễm môi trƣờng từ rác thải, các giải pháp khắc phục và tuyên truyền ý thức cộng đồng về việc xả rác và xử lý rác thải để bảo vệ môi trƣờng.

OF FI

B. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC DỰ ÁN I. TRIỂN KHAI DỰ ÁN 1. Lí do hình thành dự án

Khí H2S là sản phẩm của sự phân hủy những chất hữu cơ ở hệ thống vệ sinh và cống

NH ƠN

thoát nƣớc. Nếu khí này có nồng độ cao trong đất thì cũng có thể ngửi thấy cả trong mạch nƣớc và nƣớc giếng. Nếu khí có nồng độ cao ở trong không khí thì có hại cho sức khỏe, thậm chí có thể gây chết ngƣời. Mũi của con ngƣời có thể phát hiện đƣợc khí này ở nồng độ rất thấp nghĩa là thấp hơn ngƣỡng có hại cho sức khỏe của con ngƣời đến 400 lần. Nếu ngƣời dân sống gần nơi có cống rãnh thoát nƣớc thải, đôi khi thoang thoảng ngửi thấy mùi khí đó thì có lẽ nồng độ khí chƣa đến mức cao để có hại cho sức khỏe. Khí hiđrosunfua không tích lũy trong cơ thể, nó chỉ có thể ảnh hƣởng đến sức khỏe khi nồng

Y

độ khí quá nhiều vƣợt quá khả năng đào thải của cơ thể. Những tổn thƣơng do khí H2S thoát ra đột ngột ở các cơ sở sản xuất thƣờng có nồng độ lớn hơn rất nhiều so với nồng độ

QU

ở khu vực dân cƣ.

2. Nhiệm vụ của dự án và chia nhóm * Nhiệm vụ của dự án:

KÈ M

- Tìm hiểu những tính chất của hiđrosunfua; Phƣơng pháp điều chế hiđrosunfua.

- Tìm hiểu về tác hại của hiđrosunfua; các nguồn sinh ra hiđrosunfua - Thiết kế báo tƣờng trình bày nghệ thuật cắt dán hình ảnh về tác hại của hiđrosunfua với đời sống con ngƣời; tuyên truyền ý thức cộng đồng trong việc bảo vệ môi trƣờng.

DẠ Y

- Tìm hiểu một số vấn đề: Thực trạng xả rác và xử lý rác thải ở địa phƣơng; Đề xuất các giải pháp xử lý rác thải để tránh ô nhiễm môi trƣờng. * Thiết kế nhiệm vụ cho HS GV chia lớp thành 4 nhóm, phân công nhiệm vụ cho từng nhóm nhƣ sau: 73

Nhiệm vụ

Phƣơng pháp

Phƣơng tiện

Thời

Sản phẩm dự

gian

kiến

AL

Nhóm

khí ở địa phƣơng

trƣờng sống âm, quay địa phƣơng chụp ảnh

Tìm hiểu tác hại của Khảo

sát Máy

ô nhiễm không khí, thực các giải pháp giảm ô nghiên nhiễm không khí tài liệu

2

phim,

tính,

điện 3 ngày PowerPoint

tế, thoại có chức năng cứu chụp ảnh, quay phim

4

3 ngày PowerPoint tích hợp các hình ảnh, sơ đồ tƣ duy

sát Máy ghi âm, quay 3 ngày PowerPoint tế, phim, máy tính, tích hợp các cứu internet hình ảnh, video

QU

giải pháp hạn chế ô nhiễm do rác

Khảo thực nghiên tài liệu

tích hợp các hình ảnh

Y

Tìm hiểu rác thải và việc xả rác, phân loại rác ở khu vực địa phƣơng, đề xuất

NH ƠN

Tìm hiểu về Nghiên cứu Sách vở, máy tính Hiđrosunfua: tính tài liệu, chất, tác hại của nó internet với sức khỏe con ngƣời

3

hình ảnh

OF FI

1

CI

Thu thập thông tin Khảo sát Sách vở, điện thoại 3 ngày PowerPoint về ô nhiễm không thực tế môi có chức năng ghi tích hợp các

3. Bộ câu hỏi định hƣớng

Bộ câu hỏi định hướng

Dự án:

KÈ M

Nội dung cần thực hiện

DẠ Y

Rác thải với môi trường

* Câu hỏi khái quát: Môi trường không khí bị ô nhiễm bởi những nguyên nhân nào? * Câu hỏi nội dung: 1.1. Ô nhiễm không khí là gì? Vì sao không khí bị ô nhiễm?

1.2. Làm thế nào để hạn chế ô nhiễm không khí?

1.3. Các nguồn sinh ra H2S và biện pháp xử lý?

74

1.4. Các biện pháp để giảm thải khí H2S ra môi trƣờng

AL

sống? * Câu hỏi bài học:

CI

1.1. Ô nhiễm không khí là gì? Vì sao không khí bị ô nhiễm?

OF FI

1.1.1. Không khí có vai trò gì trong đời sống con ngƣời?

1.1.2. Những nguyên nhân khiến môi trƣờng bị ô Nhóm 1:

nhiễm?

Tìm hiểu về thực trạng ô 1.1.3. Những tác hại do không khí bị ô nhiễm đƣa đến nhiễm môi trƣờng ở khu vực cho con ngƣời?

NH ƠN

các xã vùng Bãi Ngang? Tác 1.1.4. Kể tên các bệnh do ô nhiễm không khí gây ra? hại của ô nhiễm không khí?

Nhóm 2:

1.2. Làm thế nào để hạn chế ô nhiễm không khí?

Nhóm 3:

QU

Y

Tìm hiểu các nguồn gây ô 1.2.1. Các nguồn gây ô nhiễm không khí? nhiễm không khí? Nêu các giải 1.2.2. Gia đình em có biện pháp gì để hạn chế ô nhiễm pháp hạn chế ô nhiễm không không khí? khí?

1.2.3. Đề xuất các giải pháp hạn chế ô nhiễm không khí?

1.3. Các nguồn sinh ra H2S và biện pháp xử lý

DẠ Y

KÈ M

Tìm hiểu về H2S, các nguồn 1.3.1. Nêu cấu tạo của H2S? sinh ra H2S, tác hại của H2S 1.3.2. Tính chất vật lý, tính chất hóa học và phƣơng với con ngƣời và môi trƣờng pháp điều chế H2S? sống?

1.3.3. Tác hại của H2S?

Nhóm 4:

1.3.4. Các nguồn sinh ra H2S? 1.4. Các biện pháp để giảm thải khí H2S ra môi trường sống?

Khảo sát thực trạng rác thải trên địa bàn và giải pháp xử lý 1.4.1. Các loại rác thải hiện nay? rác thải ở gia đình và địa 75

AL

phƣơng? Trách nhiệm của 1.4.2. Cách xử lý rác thải ở các hộ gia đình và ở địa đoàn viên thanh niên học sinh? phƣơng?

1.4.3. H2S đƣợc sinh ra từ rác thải nhƣ thế nào?

CI

1.4.4. Đề xuất các giải pháp hạn chế ô nhiễm môi trƣờng từ rác thải?

OF FI

II. THỰC HIỆN DỰ ÁN

1. Phân công nhiệm vụ trong nhóm (theo phiếu kế hoạch dự án ở phần phụ lục) 2. Kết quả thu thập của HS

Nhóm 1: Tiểu chủ đề: Ô nhiễm môi trƣờng không khí

Kết quả khảo sát

NH ƠN

Nội dung

1. Thực trạng và - Các kênh mƣơng bị ô nhiễm do hệ thống xả thải của các hộ gia đình, nguyên nhân do ngƣời dân vứt rác, vỏ thuốc trừ sâu, túi hạt giống rau… không khí bị ô - Các sông Mai Giang đi qua xã Quỳnh Bảng, sông Mơ của xã Quỳnh nhiễm Lƣơng: bị ô nhiễm do ngƣời dân khai thác thủy sản, sau đó vứt rác xuống sông,…

Y

- Đất ở vùng Bãi Ngang nói chung, 2 xã Quỳnh Lƣơng và Quỳnh

QU

Bảng nói chung đều là đất cát, chủ yếu trồng rau màu nhƣ hành, rau cải, mồng tơi, … do đó thƣờng bị ô nhiễm do ngƣời dân sử dụng phân bón hóa học, thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật,…

- Gần nhà máy chế biến nƣớc mắm từ cá ở Quỳnh Minh.

KÈ M

- Rác thải tập kết ở nhiều địa điểm nhiều, lâu ngày không đƣợc di dời; nhiều gia đình không phân loại rác dẫn đến các loại rác phân hủy đƣợc bốc mùi hôi thối để lâu ngày.

2. Các bệnh do ô - Trực tiếp gây ra các bệnh về đƣờng hô hấp: ho, viêm phế quản, viêm

DẠ Y

nhiễm không khí phổi, ung thƣ phổi, … gây ra - Gián tiếp gây ra các bệnh về tiêu hóa, mắt, …

Nhận xét của nhóm 1: Không khí ngày càng ô nhiễm bởi nhiều yếu tố, ảnh hƣởng rất lớn đến sức khỏe con ngƣời. Công nghiệp càng phát triển thì môi trƣờng càng ô nhiễm. Tác hại của ô nhiễm không khí không chỉ đối với sức khỏe con ngƣời, động thực vật mà còn đối với tài sản của toàn cầu.

76

OF FI

CI

AL

Hình ảnh nhóm 1 thu thập đƣợc về ô nhiễm không khí trên địa bàn vùng Bãi Ngang – Quỳnh Lƣu – Nghệ An

NH ƠN

Hình 2.5.2.1. Hình ảnh tại nhà máy sản xuất thức ăn cho tôm từ cá ở Q.Minh Nhóm 2: Tiểu chủ đề: Giải pháp hạn chế ô nhiễm không khí Nội dung

Kết quả thu thập

1. Các nguồn gây ô * Nguồn tự nhiên nhiễm không khí - Ô nhiễm do hoạt động của núi lửa.

Y

- Ô nhiễm do cháy rừng.

QU

- Ô nhiễm do bão cát.

- Ô nhiễm do đại dƣơng.

- Ô nhiễm do phân hủy các chất hữu cơ trong tự nhiên

DẠ Y

KÈ M

* Nguồn nhân tạo Nguồn ô nhiễm do hoạt động của con ngƣời tạo nên bao gồm: - Ô nhiễm do sản xuất công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp.

- Hoạt động nông nghiệp: sử dụng phân bón, phun thuốc trừ sâu diệt cỏ.

- Dịch vụ thƣơng mại: chợ buôn bán.

- Sinh hoạt: nấu nƣớng phục vụ sinh hoạt hàng này của con ngƣời (gia đình, công sở…).

- Vui chơi, giải trí: khu du lịch, sân bóng … Các nguồn trên có 77

thể coi là các nguồn cố định.

nguồn nhân tạo gây ô nhiễm từ đó sẽ kìm hãm sự phát sinh các nguồn tự nhiên. Nhóm đề xuất các giải pháp cụ thể nhƣ sau:

CI

chế ô nhiễm không khí

AL

2. Các giải pháp hạn Muốn hạn chế sự ô nhiễm không khí, cần tác động vào các

OF FI

- Các nhà máy nên có hệ thống xử lý nƣớc thải, rác thải an toàn, sạch sẽ và không xả thải bừa bãi - Các gia đình nông nghiệp nên sử dụng các loại phân bón, thuốc trừ sâu,… có độ độc ít, an toàn hơn; sau khi sử dụng cần xử lý rác thải gọn gàng.

NH ƠN

- Các khu chợ, buôn bán, khu vui chơi giải trí cần có sự quản lý, giám sát chặt chẽ, không để vứt rác bừa bãi - Tại các nơi công sở, trƣờng học có các thùng để rác, xử lý rác; các gia đình cần có sự phân loại rác cụ thể để xử lý phù hợp. Đề xuất của nhóm 2 : Mặc dù nhiều đồ chúng ta sở hữu có thể tái sử dụng vào mục

Y

đích khác, bạn nên hạn chế sử dụng đồ dùng một lần bằng đầu tƣ vào các đồ bền. Dƣới đây là một số đồ dùng thiết yếu: bình nƣớc, chai, lọ thuỷ tinh, sử dụng túi bằng vải, lá chuối để đựng, gói thực phẩm; dùng các ống hút và các đồ dùng có thể tái sử dụng; dùng

QU

khăn mùi xoa thay khăn giấy,…

DẠ Y

KÈ M

Các hình ảnh nhóm 2 thu thập được về giải pháp hạn chế ô nhiễm không khí

Hình 2.5.2.2. Hoạt động làm sạch môi trường của HS trường THPT Quỳnh Lưu 3

78

Kết quả tìm hiểu

Nội dung

CI

1. Cấu tạo H2S

AL

Nhóm 3: Tiểu chủ đề : Hiểu biết về hyđrosunfua (H2S)

2. Tính chất vật lý của Hiđrosunfua là hợp chất khí ở điều kiện nhiệt độ thƣờng,

OF FI

không màu, mùi trứng thối, nặng hơn không khí (d = 34/29 ≈ 1,17). Hóa lỏng ở −600C, hóa rắn ở −860C.

H2 S

Khí H2S tan trong nƣớc (ở 200C và 1atm, khí hiđrosunfua có độ tan S = 0,38g/100g H2O). Khí H2S rất độc, không khí có chứa lƣợng nhỏ khí này có thể gây ngộ độc nặng cho

3. Tính chất hóa học của H2 S

NH ƠN

ngƣời và động vật. * Tính axit yếu

Khí H2S tan trong nƣớc tạo thành dung dịch axit sunfuhiđric rất yếu * Tính khử mạnh

Y

Trong axit H2S và các muối của nó (S có số oxi hoá -2) nên là chất khử mạnh.

KÈ M

QU

Khí H2S không tác dụng với Cu, Ag, Hg, nhƣng khi có mặt hơi nƣớc thì lại dễ tác dụng và làm cho bề mặt các kim loại này bị xám lại. Đây là nguyên nhân khiến đồ dùng bằng bạc để lâu ngày trong không khí dễ bị xám đen.

4 Ag + 2H2S + O2 → 2Ag2S + 2H2O

DẠ Y

4. Trạng thái tự nhiên của Trong tự nhiên, H2S có trong suối nƣớc nóng, trong khí núi H2 S lửa, khí thoát ra từ sự phân hủy xác động, thực vật. Khu vực địa bàn Quỳnh Lƣu có các đầm tôm, chất thải trong quá trình

5. Tác hại của H2S

nuôi tôm bị xả, có nhà máy sản xuất thức ăn cho tôm từ cá ở Quỳnh Minh. Vào mùa hè, không khí ở gần những noi đó thƣờng bốc mùi khó chịu.

Khí độc H2S là sát thủ thầm lặng - Nồng độ bằng 5 ppm: gây ngộ độc, chóng mặt, nhức đầu.

79

cơ quan hô hấp.

- Nồng độ 500 ppm: gây viêm phổi và tiêu chảy.

AL

- Nồng độ lớn hơn 150 ppm: gây tổn thƣơng màng nhầy của

CI

- Nồng độ từ 700 – 900 ppm thì chúng sẽ nhanh chóng

OF FI

xuyên qua màng túi phổi, xâm nhập vào mạch máu và gây tử vong.

Các triệu chứng có thể là: suy nhƣợc, rối loạn hệ thần kinh,

NH ƠN

hệ tiêu hóa,mất ngủ, viêm phế quản mãn tính, …

QU

Y

Hình 2.5.2.3. Cấu tạo hidrosunfua và hoạt động của nó trong các cống nước Nhóm 4: Tiểu chủ đề : H2S và rác thải Nội dung

Kết quả tìm hiểu

KÈ M

1. Các loại rác * Rác hữu cơ thải - Phần bỏ đi của thực phẩm sau khi lấy đi phần chế biến đƣợc thức ăn cho con ngƣời nhƣ các loại rau, củ, quả đã bị hƣ, thối…

DẠ Y

- Phần thực phẩm thừa hoặc hƣ hỏng không thể sử dụng cho con ngƣời nhƣ cơm, canh thức ăn thừa hoặc bị ôi thiu; bã chè, bã cà phê…

- Các loại hoa, lá cây, cỏ không đƣợc con ngƣời sử dụng sẽ trở thành rác thải trong môi trƣờng nhƣ cỏ cây bị xén, chặt bỏ, rụng lá, … * Rác vô cơ - Các loại vật liệu xây dựng không thể sử dụng hoặc đã qua sử dụng và 80

AL

đƣợc bỏ đi nhƣ gạch, đá, đồ sành, đồ sứ vỡ hoặc không còn giá trị sử dụng

CI

- Các loại bao bì bọc bên ngoài hộp/chai thực phẩm nhƣ ly, cốc, bình thủy tinh vỡ…

- Các loại vỏ sò/ ốc, vỏ trứng…

OF FI

- Các loại túi nilon đƣợc bỏ đi sau khi con ngƣời dùng đựng thực phẩm.

- Một số loại vật dụng/ thiết bị trong đời sống hàng ngày của con ngƣời nhƣ đồ da, đồ cao su, đồng hồ hỏng, băng đĩa nhạc, radio,… không thể sử dụng

NH ƠN

* Rác tái chế - Thùng carton, sách báo cũ.

- Hộp giấy, bì thƣ, bƣu thiếp đã qua sử dụng - Các loại vỏ lon nƣớc ngọt/ lon bia/ vỏ hộp trà….

- Các loại ghế nhựa, thau/ chậu nhựa, quần áo và vải vóc cũ…

thành nhƣ ở nơi nƣớc cạn, bờ biển, sông hồ nông cạn, cống rãnh, hầm lò khai thác than.

QU

khí H2S

Y

2. Nguồn gốc - Trong thiên nhiên: H2S sinh ra do chất hữu cơ, rau cỏ thối rữa mà

- Trong sản xuất công nghiệp: H2S sinh ra do quá trình sử dụng nhiên liệu có chứa lƣu huỳnh.

DẠ Y

KÈ M

3. Phƣơng pháp * Phƣơng pháp xử lý: Qua tìm kiếm trên mạng internet, nhóm tìm hiểu xử lý và giải đƣợc các phƣơng pháp xử lý H2S gồm phƣơng pháp hấp thụ, phƣơng pháp hạn chế pháp hấp phụ phát sinh H2S * Giải pháp hạn chế phát sinh H2S chính là giải pháp hạn chế sinh ra các nguồn phát sinh H2S: - Với những loại rác thải nhƣ giấy, nhựa, vỏ kim loại, đồ hộp… phát sinh từ các hoạt động của chúng ta có thể thu gom để tái sử dụng, tái chế chất thải góp phần bảo vệ môi trƣờng trở nên trong sạch hơn. Việc tái chế, tái sử dụng bằng cách thủ công nhƣ: các chai nhựa thiết kế làm chậu trồng rau sạch, trồng hoa,…

81

- Với chất thải rắn có thể tái sử dụng sản xuất ra những vật dụng, đồ

AL

chơi, đồ trang trí có ích cho cuộc sống và đảm bảo không xả thải ra môi trƣờng

CI

- Với rác thải hữu cơ nhƣ rác thực phẩm (thức ăn thừa, vỏ hoa quả,

OF FI

cọng rau…), chúng ta có thể tận dụng để ủ làm phân bón làm phân hữu cơ.

Nhận xét của nhóm 4: Việc phân loại rác thải vừa mang lại lợi ích bảo vệ môi trƣờng, vừa tiết kiệm đƣợc nguồn tài nguyên thiên nhiên, hơn hết chính là giảm đƣợc nguồn rác thải ra môi trƣờng, tiết kiệm chi phí thu gom, vận chuyển, xử lý. Các gia đình phải luôn có ý thức phân loại rác thải sẽ mang lại lợi ích lớn cho cộng đồng, góp phần

NH ƠN

bảo vệ môi trƣờng xanh, sạch hơn. Các bạn HS, đoàn viên thanh niên chúng ta hãy cùng nhau tuyên truyền cho mọi ngƣời, hãy hành động vì một tƣơng lai trong lành hơn và tất cả là vì một tƣơng lai không còn ô nhiễm.

Đề xuất của nhóm 4: Hệ thống thùng rác của trƣờng THPT Quỳnh Lƣu 3 hiện nay chỉ có tính chất thu gom rác chứ chƣa phân loại rác, do đó nhóm 4 đề xuất trƣờng nên

Hình 2.5.2.4. Rác thải vứt bừa bãi

DẠ Y

KÈ M

QU

Y

chuẩn bị các thùng rác chuyên biệt để phân loại rác trong trƣờng học. Rác trong học đƣờng chủ yếu là rác hữu cơ (lá cây rụng, vụn xôi, bánh mì do học sinh ăn thừa hoặc làm rơi), rác tái chế (giấy loại, vỏ hộp sữa, lon nƣớc ngọt, ống nhựa, ống hút… do học sinh ăn để lại).

82

AL CI OF FI

Hình 2.5.2.5. Phân loại, tập kết và thu gom rác III. KẾT THÖC DỰ ÁN

NH ƠN

1. Báo cáo sản phẩm của các nhóm Nhóm 2

Nhóm 4

DẠ Y

KÈ M

Nhóm 3

QU

Y

Nhóm 1

83

2. Tiến hành đánh giá dự án để đánh giá năng lực học sinh

AL

a. Đánh giá sản phẩm và trình bày dự án

CI

GV và HS sau khi nghe các nhóm báo cáo, tiến hành đánh giá sản phẩm cũng nhƣ kĩ năng thuyết trình của HS đại diện các nhóm dựa trên các tiêu chí về bài trình diễn đa

* Tiêu chí sản phẩm (Bài trình chiếu powerpoint) Tiêu chí Thể hiện đƣợc chủ đề

đa

đánh giá

NH ƠN

Thông tin phong phú, hấp dẫn, bổ ích

10

Đảm bảo tính hệ thống và logic

10

Bố cục và sự kết hợp chữ, màu sắc rõ ràng, thẩm mỹ, hấp dẫn

10

Hình ảnh có chọn lọc, phù hợp nội dung

10

Thiết kế độc đáo, sáng tạo

10

Hiệu ứng phù hợp, không sai sót về chính tả

10

Đúng thời gian quy định

10

Đặt vấn đề lôi cuốn

10

QU

KÈ M

Trình bày

Điểm

10

Y

Hình thức

Điểm tối

10

Kiến thức chính xác, đầy đủ, khoa học Nội dung

OF FI

phƣơng tiện và kĩ năng thuyết trình sau đây:

Sử dụng kĩ năng thuyết trình tốt (diễn đạt lƣu loát, kết hợp giọng nói, điệu bộ…)

10

Phối hợp nhóm hiệu quả

10

Điểm sản phẩm (=tổng/12) (S)

120/12

DẠ Y

* Tiêu chí đánh giá kỹ năng thuyết trình Tốt

Khá

Trung bình

Cần cố gắng

(2,5 điểm)

(2,0 điểm)

(1,5 điểm)

(1,0 điểm)

84

Điểm đạt đƣợc

khi

sử

nói trƣớc đám năng nói trƣớc dụng kỹ năng nói dụng kỹ năng đông hiệu quả đám đông trong trƣớc đám đông nói trƣớc đám (mắt, điệu bộ, âm phần lớn thời đông lƣợng)

đến Quan tâm đến Sự quan tâm đến Thể hiện rất ít ngƣời nghe ở ngƣời nghe còn sự quan tâm một mức độ nhất hạn chế

OF FI

Quan tâm ngƣời nghe

CI

gian

AL

Sử dụng kỹ năng Có sử dụng kỹ Đôi khi không sử Hiếm

đến ngƣời nghe

định

Sử dụng nhiều dữ Sử dụng một vài Một vài dữ kiện Không đƣa ra dữ kiện và nguồn không đáng tin tham khảo đáng tin cậy

dữ kiện hoặc dữ liệu đáng tin

NH ƠN

liệu đáng tin cậy

Phần mở đầu Có phần mở đầu Không có phần Thiếu cả mở cuốn hút và phần và kết luận mở đầu hoặc kết đầu và kết luận kết thúc tốt luận 10

8

6

4

Y

Điểm trình bày (B)

QU

Điểm đánh giá = (S*2 + B)/3

b. Kiểm tra năng lực sau khi thực hiện dự án

KÈ M

* Kiểm tra bằng các câu hỏi liên hệ thực tế liên quan đến nội dung nghiên cứu sau báo cáo dự án Sau khi báo cáo kết quả của 4 nhóm, GV tiến hành kiểm tra năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống của HS các nhóm nhƣ sau: Nhóm 1,2:

DẠ Y

Câu hỏi 1: Hãy nêu các nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí?

Câu hỏi 2: Nêu ảnh hƣởng của rác thải đối với đời sống con ngƣời và môi trƣờng sống?

Câu hỏi 3: Em và các bạn cần làm những gì để hạn chế ô nhiễm môi trƣờng?

85

Nhóm 3,4:

AL

Câu hỏi 1: Các loại trứng khi bị ung có mùi thối. Vậy trong đó liệu có H2S hay không? H2S độc tại sao ta vẫn luộc trứng ung để ăn đƣợc?

thƣờng sử dụng để làm gì? Em hãy cho biết lợi ích của việc làm đó?

CI

Câu hỏi 2: Các loại rác phân hủy đƣợc chủ yếu là rác hữu cơ, hiện nay ngƣời ta

OF FI

Câu hỏi 3: Nêu các giải pháp hạn chế phát sinh khí H2S từ rác thải?

* Kiểm tra bài kiểm tra lần 1 để đánh giá dự án và rút kinh nghiệm (Đề kiểm tra ở phần phụ lục) 3. Tổng kết của giáo viên

Cấu tạo và tính chất

Tác hại của hiđrosunfua

NH ƠN

a. Sơ đồ tư duy của dự án

Hiểu biết về

Ô nhiễm

hiđrosunfua

không khí

RÁC THẢI

Tác hại của sự ô nhiễm không khí

Giải pháp hạn chế

và rác thải

ô nhiễm không khí

Các nguồn gây ô nhiễm không khí

Giải pháp hạn chế ô nhiễm không khí

Y

Hiđrosunfua

QU

Giải pháp hạn chế phát sinh hiđrosunfua

Thực trạng ô nhiễm không khí

VỚI MÔI TRƢỜNG

Phân loại rác thải

Nguồn phát sinh hiđrosunfua

Vai trò của không khí

b. Nhận xét của GV

KÈ M

* Ưu điểm

- Các nhóm làm việc tích cực.

- Hình ảnh, video làm rõ nội dung cần chuẩn bị - Các em đã biết vận dụng kiến thức hóa học đã học đƣợc để giải thích hiện tƣợng cuộc sống.

DẠ Y

- Các nhóm đều biết thiết kế bài trình chiếu PowerPoint và làm video * Nhược điểm

- Nhóm 3 thiết kế video tự động chạy chƣơng trình tuy nhiên nội dung lƣớt nhanh, ngƣời xem không kịp đọc.

86

* Kết quả: - GV đánh giá: Nhóm 1: 7 điểm; Nhóm 2,3: 8 điểm; Nhóm 4: 9 điểm

AL

- Nhóm 1 có 1 số thành viên không hoàn thành nhiệm vụ

mỗi thành viên.

OF FI

- Điểm mỗi thành viên = điểm nhóm + điểm đánh giá đồng đẳng.

CI

- Các thành viên trong nhóm đánh giá lẫn nhau để tìm điểm đánh giá đồng đẳng của

C. KẾT LUẬN

Không khí ảnh hƣởng rất lớn đến cuộc sống của con ngƣời. Ai cũng muốn 1 bầu không khí trong lành nhƣng không khí hiện nay ngày càng ô nhiễm. Ô nhiễm không khí

NH ƠN

do nhiều nguyên nhân, trong đó phần lớn cũng do con ngƣời. Qua dự án này, HS sẽ có ý thức hơn trong việc bảo vệ môi trƣờng, bảo vệ không khí. HS hiểu đƣợc tác hại của khí hiđrosunfua trong rác thải, từ đó đề xuất giải pháp xử lý rác thải cho chính bản thân mình, gia đình và tất cả mọi ngƣời xung quanh.

TIỂU KẾT CHƢƠNG 2

Trong chƣơng này, chúng tôi đã hoàn thành những công việc nhƣ sau: - Phân tích mục tiêu, nguyên tắc, nội dung cấu trúc chƣơng trình môn Hóa học 10

Y

THPT hiện hành và so sánh với chƣơng trình GDPT mới.

QU

- Đề xuất nguyên tắc lựa chọn nội dung và chỉ ra những nội dung trong chƣơng trình Hóa học 10 THPT có thể tiến hành dạy học theo dự án.

KÈ M

- Thiết kế 2 dự án học tập môn Hóa học 10 THPT cùng với tiến trình thực hiện 2 dự án đó.

Tùy vào điều kiện thực tế mà GV có thể lựa chọn nội dung để xây dựng và tiến hành thực hiện dự án phù hợp.

DẠ Y

Trong chƣơng tiếp theo, chúng tôi sẽ trình bày những kết quả thu đƣợc trong quá trình thực nghiệm 2 dự án học tập đã xây dựng ở trên.

87

AL

CHƢƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM 3.1. Mục đích thực nghiệm sƣ phạm

CI

Tiến hành thực nghiệm sƣ phạm (TNSP) tại trƣờng phổ thông nhằm giải quyết các vấn đề sau:

OF FI

- Đánh giá tính khả thi và hiệu quả của việc vận dụng phƣơng pháp DHDA trong dạy học hóa học thông qua đó mà phát triển năng lực vận dụng kiến thức Hóa học vào cuộc sống cho HS ở trƣờng THPT.

- Đánh giá sự phát triển năng lực VDKTHH vào cuộc sống của HS trƣớc và sau khi thực nghiệm.

NH ƠN

- Đối chiếu kết quả của lớp thực nghiệm với kết quả của lớp đối chứng để đánh giá khả năng vận dụng phƣơng pháp DHDA vào dạy học Hóa học 10 THPT. - Bên cạnh đó, TNSP cũng giúp tôi thấy đƣợc những ƣu điểm, khuyết điểm và những thuận lợi, khó khăn khi áp dụng DHDA vào dạy học Hóa học ở trƣờng THPT; những thiếu sót mà đề tài cần bổ sung và những cải tiến kịp thời để nâng cao chất lƣợng của đề tài.

3.2. Nội dung thực nghiệm sƣ phạm

Y

Thăm dò ý kiến của GV và HS trƣớc và sau khi thực nghiệm để đánh giá tính khả

QU

thi của phƣơng pháp, đánh giá ƣu, nhƣợc điểm của phƣơng pháp DHDA.

KÈ M

Sử dụng 2 dự án “Nước sạch với nông thôn” và “Rác thải với môi trường” để giúp HS hiểu sâu sắc kiến thức về clo, hiđrosunfua và vận dụng kiến thức về Clo, hiđrosunfua để giải thích vai trò của clo trong tẩy trùng nƣớc sinh hoạt cũng nhƣ tác hại của clo, hiđrosunfua với môi trƣờng. Từ dự án, giáo dục HS ý thức bảo vệ môi trƣờng, đồng thời phát triển năng lực tƣ duy, năng lực suy nghĩ logic, sáng tạo và vận dụng kiến thức Hóa học vào cuộc sống.

3.3. Đối tƣợng thực nghiệm

DẠ Y

Tôi chọn tiến hành thực nghiệm sƣ phạm 4 cặp lớp tại 3 trƣờng THPT của huyện Quỳnh Lƣu, tỉnh Nghệ An, bao gồm 164 HS của lớp TN và 164 HS của lớp ĐC, học sinh lớp 10, năm học 2018 – 2019. Đối với mỗi trƣờng, tôi chọn ra các cặp lớp có sự tƣơng đƣơng nhau về các mặt: + Số lƣợng học sinh.

88

+ Chất lƣợng học tập bộ môn Hóa học tƣơng đƣơng nhau.

AL

+ Cùng 1 giáo viên từng giảng dạy Bảng 3.1. Danh sách các lớp và GV thực nghiệm

CI

Lớp ĐC

Lớp TN

Giáo viên, nơi công tác

43

Sĩ số

Lớp ĐC1: 10A5

TN2: 10A1

42

ĐC2: 10A2

TN3: 10A1

40

ĐC3: 10A3

TN4: 10A2

39

ĐC4: 10A4

Ngô Thị Hoan

43

Trƣờng THPT Quỳnh Lƣu 3 Hồ Thị Lê

43

Trƣờng THPT Quỳnh Lƣu 3 Vũ Thị Phương

40

Trƣờng THPT Quỳnh Lƣu 2 Phạm Thị Mỹ Nhung

38

Trƣờng THPT Nguyễn Đức Mậu

Y

3.4. Tiến hành thực nghiệm

OF FI

TN1: 10A4

Sĩ số

NH ƠN

Lớp

QU

3.4.1. Chuẩn bị cho TNSP

- Điều tra cơ bản về cơ sở vật chất của nhà trƣờng, trình độ và kỹ năng học tập, khả năng sử dụng máy tính của HS.

KÈ M

- Những điểm đặc thù về thế mạnh của địa phƣơng để xây dựng dự án phù hợp.

- Nghiên cứu nội dung bài học, tìm những vấn đề liên quan đến thực tiễn để quyết định chủ đề - Thu thập thông tin, nguồn tài liệu tham khảo, tƣ liệu dạy học.

DẠ Y

- Xây dựng tiến trình dạy học theo dự án, chú trọng đến bộ câu hỏi định hƣớng và các tình huống thảo luận dẫn dắt vấn đề.

- Xây dựng các biểu mẫu nhƣ kế hoạch dự án, phân công nhiệm vụ, phiếu thăm dò, tiêu chí đánh giá sản phẩm cũng nhƣ các năng lực, kĩ năng…

- Chuẩn bị bài kiểm tra

89

- Chuẩn bị cơ sở vật chất để các em báo cáo sản phẩm

TT

Tên bài kiểm tra

Thời điểm kiểm tra

CI

Bảng 3.2. Danh sách các bài kiểm tra thực nghiệm

AL

- Trao đổi với GV thực nghiệm về mục tiêu cần đạt của mỗi dự án, cách thức tiến hành, tƣ liệu hỗ trợ thực hiện dự án

Kiểm tra 1 tiết

Trong tiết tự chọn “Luyện tập về clo và hợp chất của clo”

2

Kiểm tra 1 tiết

Trong tiết tự chọn “Luyện tập Hiđrosufua”

OF FI

1

3.4.2. Phương pháp thực nghiệm

Thực nghiệm đƣợc tiến hành theo các phƣơng pháp sau:

NH ƠN

- Tiến hành TN theo các kế hoạch bài dạy đã xây dựng trong chƣơng trình hóa học 10 THPT cho các lớp TN và ĐC. Trong đó: + Lớp TN sử dụng mô hình DHDA theo tiến trình đã đề xuất ở chƣơng 3. + Lớp ĐC dạy theo PP truyền thống.

- Tổ chức cho HS các lớp TN và ĐC kiểm tra 1 tiết (45 phút) sau mỗi dự án.

Y

- Tổng kết, đánh giá chung cho quá trình thực hiện dự án

QU

- Tiến hành thăm dò ý kiến của GV và HS theo các phiếu đƣợc đề ra ở phần phụ lục.

3.4.3. Xử lý kết quả thực nghiệm

KÈ M

Để đánh giá đƣợc kết quả định lƣợng từ các bài kiểm tra, cần xử lý số liệu thực nghiệm theo phƣơng pháp thống kê toán học qua các bƣớc sau [19]: Bước 1: Lập các bảng phân phối, bảng tần suất và tần suất lũy tích.

Bước 2: Vẽ đồ thị các đƣờng lũy tích.

DẠ Y

Bước 3: Lập bảng tổng hợp phân loại kết quả học tập.

Bước 4: Tính các tham số thống kê đặc trƣng: trung bình cộng, độ lệch chuẩn, sai số trung bình, hệ số biến động. * Trung bình cộng X :

X 

n1 . X 1  n2 X 2  ...  n10 . X 10 1 10   ni . X i n1  n2  ...  n10 n i 1 90

Trong đó:

n là sĩ số học sinh

AL

ni là số học sinh đạt điểm Xi. * Độ lệch chuẩn (S)

phân tán.

1 10  ni .( X i  X ) 2 n  1 i 1

Biểu thức xác định độ lệch chuẩn (S): S 

OF FI

Biểu thức xác định phƣơng sai (S2): S 2 

CI

Độ lệch chuẩn (S) là số đo độ phân tán của sự phân phối. S càng nhỏ số liệu càng ít

1 10 ni ( X i  X ) 2  n  1 i 1

là sai số tiêu chuẩn: m 

S n

NH ƠN

* Sai số trung bình cộng: giá trị trung bình sẽ dao động trong khoảng m  X với m

* Hệ số biến động V: dùng để so sánh độ phân tán trong trƣờng hợp hai bảng phân phối có giá trị trung bình cộng khác nhau hoặc hai mẫu có quy mô khác nhau: V

S .100% .

X

Y

Bước 5: Nhận xét, kết luận

QU

- Nếu hai lớp thực nghiệm và đối chứng có m bằng nhau thì lớp nào có S nhỏ hơn có chất lƣợng tốt hơn.

- Nếu hai lớp thực nghiệm và đối chứng có m khác nhau thì lớp nào có giá trị V nhỏ hơn có chất lƣợng tốt hơn.

KÈ M

- Nếu 2 lớp có S bằng nhau hoặc khác nhau không đáng kể thì sử dụng đại lƣợng kiểm định t (phép thử Student): t

X TN  X ĐC S

nTN .n ĐC nTN  n ĐC

với

S

2 2 (nTN  1).S TN  (n ĐC  1).S ĐC nTN  n ĐC  2

DẠ Y

Dùng hàm TINV(α,k) trong Microsoft excel để tìm giá trị tα,k (với α = 0,01; k = nTN + nĐC – 2); Sau đó so sánh t với giá trị tới hạn tα,k.

Nếu t ≥ tα,k thì sự khác biệt giữa trung bình cộng của 2 lớp có ý nghĩa với mức α.

Nếu t < tα,k thì sự khác biệt giữa trung bình cộng của 2 lớp không có ý nghĩa với mức α.

91

3.5. Kết quả thực nghiệm sƣ phạm

AL

3.5.1. Kết quả định lượng

CI

3.5.1.1. Bài kiểm tra lần 1 – chương Halogen

Bảng 3.3. Tổng hợp số liệu bài kiểm tra lần 1 của 4 cặp TN và ĐC Lớp

Sĩ số

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

OF FI

Trường

TN1

10A4

43

0

0

0

3

5

7

8

6

5

5

4

Quỳnh Lƣu 3

ĐC1

10A5

43

0

0

2

4

5

7

7

5

5

5

3

THPT

TN2

10A1

42

0

0

0

2

3

8

8

6

5

6

4

Quỳnh Lƣu 3

ĐC2

10A2

43

0

0

1

4

6

8

7

6

5

3

3

THPT

TN3

10A1

40

0

0

0

1

4

6

8

6

6

5

4

Quỳnh Lƣu 2

ĐC3

10A3

40

0

0

2

4

5

8

6

5

4

4

2

THPT Nguyễn Đức Mậu

TN4

10A2

39

0

0

0

2

2

4

8

7

7

4

5

ĐC4

10A4

38

0

0

1

4

4

9

6

4

4

4

2

164 0

0

0

8

14 25 32 25 23

20

17

164 0

0

6

16 20 32 26 20 18

16

10

Tổng

QU

ĐC

Y

TN

NH ƠN

THPT

Trên cơ sở số liệu thống kê của bài kiểm tra lần 1 của 4 GV, kết hợp áp dụng các công thức của xác suất thống kê mà chúng tôi lập bảng phân phối kết quả nhƣ sau:

KÈ M

Bảng 3.4. Bảng phân phối tần số, tần suất lũy tích của bài kiểm tra lần 1 Điểm Xi

Lớp Số HS TN

2

3

4

5

6

7

8

9

10

164

0 0

0

8

14

25

32

25

23

20

17

164

0 0

6

16

20

32

26

20

18

16

10

DẠ Y

ĐC

0 1

%HS đạt điểm Xi trở xuống

TN

164

0 0 0,00

4,88

13,41 28,66 48,17 63,41 77,44 89,63 100

ĐC

164

0 0 3,66 13,41 25,61 45,12 60,98 73,17 84,15 93,90 100 92

AL

Dựa vào công thức xử lý số liệu xác suất thống kê, chúng tôi lập ra bảng tổng hợp các tham số đặc trƣng của bài kiểm tra lần 1 nhƣ sau: Bảng 3.5. Bảng tổng hợp các tham số đặc trƣng của bài kiểm tra lần 1 Lớp

Số HS

X m

S

TN

164

6,74 ± 0,15

1,97

ĐC

164

6,00 ± 0,17

2,14

CI

V%

OF FI

29,18 35,70

Kiểm tra kết quả bằng phép thử Student với α = 0,01; k = 164 + 164 – 2 = 326.

Dùng hàm TINV(0,01;326) trong Microsoft Excel tìm đƣợc giá trị tα,k = 2,5910. Áp dụng công thức tính đƣợc t = 3,2750 > tα,k = 2,5910. Điều này cho thấy sự khác

NH ƠN

biệt giữa X TN và X ĐC có ý nghĩa với mức α = 0,01.

Bảng 3.6. Bảng phân loại kết của bài kiểm tra lần 1 Yếu - Kém Lớp Sĩ số

Trung bình

Khá

Giỏi

số lượng

%

số lượng

%

số lượng

%

số lượng

%

57

34,76

48

29,27

37

45,12

58

35,37

38

23,17

26

31,71

TN

164

22

13,41

ĐC

164

42

25,61

DẠ Y

KÈ M

QU

Y

Dựa vào bảng phân phối tần suất lũy tích và bảng phân loại kết quả bài kiểm tra lần 1 của 4 cặp TN và ĐC, bằng công cụ Exel chúng tôi vẽ ra đồ thị đƣờng lũy tích và biểu đồ kết quả phân loại sau đây:

Hình 3.1. Đồ thị đƣờng lũy tích của bài kiểm tra lần 1 93

AL CI OF FI

NH ƠN

Hình 3.2. Biểu đồ kết quả phân loại của bài kiểm tra lần 1 3.5.1.2. Bài kiểm tra lần 2 – chương Oxi - Lưu huỳnh

Bảng 3.7. Bảng tổng hợp số liệu kết quả bài kiểm tra lần 2 của 4 cặp TN và ĐC Lớp

Sĩ số

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

THPT

TN1 10A4

43

0

0

0

2

3

6

8

7

6

6

5

Quỳnh Lƣu 3

ĐC1 10A5

43

0

0

2

3

6

7

7

7

5

4

2

THPT

TN2 10A1

42

0

0

0

1

3

5

7

8

6

6

6

Quỳnh Lƣu 3

ĐC2 10A2

43

0

0

1

2

4

8

6

6

7

5

4

THPT

TN3 10A1

40

0

0

0

1

2

6

8

7

7

5

4

KÈ M

QU

Y

Trường

Quỳnh Lƣu 2

ĐC3 10A3

40

0

0

1

3

5

8

7

5

5

4

2

THPT Nguyễn Đức Mậu

TN4 10A2

39

0

0

0

1

2

7

7

6

6

6

5

ĐC4 10A4

38

0

0

2

2

5

8

6

5

3

4

2

TN

164

0

0

0

5

10 23 30 28 25 23 20

ĐC

164

0

0

6

10 20 32 26 23 20 17 10

DẠ Y

Tổng

Trên cơ sở số liệu thống kê của bài kiểm tra lần 2 của 4 GV, kết hợp áp dụng các công thức của xác suất thống kê mà chúng tôi lập bảng phân phối kết quả nhƣ sau:

94

Bảng 3.8. Bảng phân phối tần số, tần số lũy tích của bài kiểm tra lần 2

AL

Điểm Xi Lớp Số HS 0 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

164

0 0

0

5

10

23

30

28

25

23

20

ĐC

164

0 0

6

10

20

32

26

23

20

17

10

OF FI

CI

TN

%HS đạt điểm Xi trở xuống TN

164

0 0 0,00 3,05

9,15

23,17 41,46 58,54 73,78 87,80 100

ĐC

164

0 0 3,66 9,76 21,95 41,46 57,32 71,34 83,54 93,90 100

NH ƠN

Dựa vào công thức xử lý số liệu xác suất thống kê, chúng tôi lập ra bảng tổng hợp các tham số đặc trƣng của bài kiểm tra lần 2 nhƣ sau: Bảng 3.9. Bảng tổng hợp các tham số đặc trƣng của bài kiểm tra lần 2 Lớp

Số HS

TN

164

ĐC

164

X m

S

V%

7,03 ± 0,15

1,90

27,03

6,17 ± 0,16

2,09

33,80

Y

Kiểm tra kết quả bằng phép thử Student với α = 0,01; k = 164 + 164 – 2 = 326.

QU

Dùng hàm TINV(0,01;326) trong Microsoft Excel tìm đƣợc giá trị tα,k = 2,5910. Áp dụng công thức tính đƣợc t = 3,9016 > tα,k = 2,5910. Điều này cho thấy sự khác biệt giữa X TN và X ĐC có ý nghĩa với mức α = 0,01.

KÈ M

Bảng 3.10. Bảng phân loại kết quả của bài kiểm tra lần 2

Lớp Sĩ số

164

DẠ Y

TN ĐC

164

Yếu – Kém

Trung bình

Khá

Giỏi

(<5 điểm)

(5-6 điểm)

(7-8 điểm)

(>8 điểm)

Số lượng

%

Số lượng

%

Số lượng

%

Số lượng

%

15

9,15

53

32,32

53

32,32

43

26,22

36

21,95

58

35,37

43

26,22

27

16,46

95

AL

Dựa vào bảng phân phối tần suất lũy tích và bảng phân loại kết quả bài kiểm tra lần 2 của 4 cặp TN và ĐC, bằng công cụ Exel chúng tôi vẽ ra đồ thị đƣờng lũy tích và biểu

NH ƠN

OF FI

CI

đồ kết quả phân loại sau đây:

KÈ M

QU

Y

Hình 3.3. Đồ thị đƣờng lũy tich của bài kiểm tra lần 2

Hình 3.4. Biểu đồ kết quả phân loại của bài kiểm tra lần 2

3.5.1.3. Đánh giá tiêu chí của năng lực vận dụng kiến thức Hóa học vào cuộc

DẠ Y

sống

Chúng tôi tiến hành thực nghiệm ở lớp 10A4 trƣờng THPT Quỳnh Lƣu 3, năm học 2018 - 2019, với 43 HS, kết quả thu đƣợc nhƣ sau:

96

2. Xác định đƣợc các kiến thức Hóa học liên quan đến thực tiễn

3. Tìm tòi, khám phá các kiến thức Hóa học liên quan thực tiễn

0

14

N2

1

14

N3

2

15

X1

0

15

X2

1

16

X3

2

T1

0

T2

1

T3

2

G1

0

G2

KÈ M

5. Đề xuất biện pháp, thực hiện giải quyết các vấn đề và đề xuất vấn đề mới

Mode

Mean

Số HS 10

1

1,02

17

Mode

Mean

1

1,14

2

1,14

2

1,05

2

1,07

1

1,12

16 12

1

0,93

13

12

18

22

15

14

0

0,65

11

7

17

20

13

17

G3

2

6

16

Đ1

0

20

10

Đ2

1

13

Đ3

2

10

1

QU

4. Giải thích, phân tích, đánh giá đƣợc vấn đề thực tiến

N1

Số HS

OF FI

vấn đề thực tiễn

Gán điểm

NH ƠN

1. Nhận biết đƣợc các

Mức độ

Y

Tiêu chí

Sau thực nghiệm

CI

Trước thực nghiệm

AL

Bảng 3.11. Bảng đánh giá các tiêu chí NLVDKTHH vào cuộc sống

0

0

0,67

0,77

14

18 15

3.5.1.4. Phân tích kết quả TNSP * Từ những số liệu thực nghiệm thu đƣợc của 2 lần kiểm tra. Qua xử lý bằng toán

DẠ Y

học thống kê chúng tôi có những đánh giá sau: - Giá trị trung bình X thực nghiệm lớn hơn nghiệm cao hơn của các lớp đối chứng.

97

X đối chứng: kết quả của các lớp thực

AL

- Độ lệch tiêu chuẩn đcủa các lớp TN nhỏ hơn các lớp ĐC: chứng tỏ số liệu TN tập trung quanh giá trị trung bình cộng nhiều hơn, chất lƣợng đồng đều và bền vững hơn các lớp ĐC.

- Tỉ lệ % HS yếu kém, trung bình của các lớp TN thấp hơn các lớp ĐC; tỉ lệ % HS

CI

khá giỏi của các lớp TN cao hơn các lớp ĐC.

- Đồ thị đƣờng lũy tích của các lớp TN nằm bên phải và phía dƣới so với các lớp

OF FI

đối chứng, điều này chứng tỏ số HS có điểm Xi trở xuống của các lớp TN luôn ít hơn các lớp ĐC. * Từ kết quả bài kiểm tra vận dụng kiến thức, chúng tôi nhận thấy:

NH ƠN

- Trƣớc thực nghiệm cũng nhƣ sau thực nghiệm, rất ít HS đạt đƣợc điểm cao ở các tiêu chí sau.

- Sau thực nghiệm, điểm trung bình các tiêu chí đều cao hơn so với trƣớc thực nghiệm, cho thấy mức độ đạt đƣợc của các tiêu chí tăng lên rõ rệt sau khi vận dụng DHDA để phát triển năng lực này. * Qua kết quả TNSP, chúng tôi có nhận xét:

Ban đầu, khi triển khai phƣơng pháp DHDA, hầu hết các lớp đều còn bỡ ngỡ, lạ

Y

lẫm, chƣa hiểu đƣợc phƣơng pháp học, nhƣng sau đó GV hƣớng dẫn kĩ càng dần dần các em quen, biết cách khắc phục những hạn chế, nhƣợc điểm của dự án trƣớc. Điều này

QU

đƣợc khẳng định qua sự tiến bộ giữa 2 bài kiểm tra.

KÈ M

Từ những kết quả trên cho thấy việc vận dụng phƣơng pháp DHDA trong dạy học hóa học đem lại hiệu quả, HS vận dụng đƣợc kiến thức hóa học để giải thích, giải quyết các vấn đề xung quanh trong cuộc sống thực tiễn. Từ nội dung của các dự án học tập, giáo dục cho HS ý thức bảo vệ môi trƣờng, hứng thú học tập môn Hóa học.

3.5.2. Kết quả định tính 3.5.2.1. Ý kiến đánh giá của HS Cuối đợt thực nghiệm, chúng tôi tiến hành khảo sát ý kiến của các HS các lớp TN

DẠ Y

của 3 trƣờng THPT nhằm đánh giá định tính về chất lƣợng của việc vận dụng phƣơng pháp DHDA để phát triển NLVDKTHH vào cuộc sống cho HS thông qua 2 dự án mà chúng tôi đã thiết kế ở chƣơng hai.

- Về những khó khăn của HS khi tiến hành học theo dự án: Hầu hết HS đều cho rằng, học theo dự án khiến các em mất nhiều thời gian; kĩ năng tìm kiếm và xử lý thông 98

AL

tin của các em còn hạn chế, thông tin tìm kiếm khó chọn lọc; Việc phân công nhiệm vụ và thảo luận nhóm chƣa có kĩ năng nên phân công chƣa thích hợp, nhiều em không biết làm và làm không hiệu quả.

- Về lợi ích của DHDA : phần lớn các em đều cho rằng học theo dự án có nhiều lợi

CI

ích thiết thực, đặc biệt giúp các em hiểu đƣợc mối liên hệ giữa kiến thức hóa học với cuộc sống, vận dụng kiến thức để giải thích những vấn đề xung quanh mình, từ đó giúp

OF FI

các em gần gũi nhau hơn, hứng thú học tập môn Hóa hơn ;DHDA còn tạo cơ hội cho các em tự khẳng định mình, tự rèn luyện cho mình những kĩ năng sống cần thiết.

- Về khuyết điểm của DHDA: sau khi học dự án, hầu hết các em đều thấy, DHDA mất nhiều thời gian, kiến thức học đƣợc là sự tích hợp của nhiều lĩnh vực, nhiều môn học nên có những kiến thức xa vời với sách vở, không liên quan đến thi cử. Vì thế, DHDA

NH ƠN

không thể áp dụng nhiều trong 1 năm học, các em có đề xuất rằng mỗi năm chỉ nên tiến hành chọn lọc 2-3 dự án học tập.

3.5.2.2. Ý kiến đánh giá của GV

Chúng tôi tiến hành thăm dò ý kiến của 24 GV ở 3 trƣờng THPT Quỳnh Lƣu 3 (8GV), THPT Quỳnh Lƣu 2 (9GV) và THPT Nguyễn Đức Mậu (7GV).

Y

- Cô Hồ Thị Lê, giáo viên trƣờng THPT Quỳnh Lƣu 3: DHDA là 1 PPDH mới lạ, giúp HS biết đƣợc giá trị của sự nổ lực, sáng tạo, tìm tòi và khám phá của con ngƣời là vô tận. HS thấy đƣợc mối quan hệ giữa lý thuyết hóa học với thực tiễn, đạt mục tiêu giáo

QU

dục là “học đi đôi với hành”. Qua DHDA, HS hứng thú hơn với môn học.

KÈ M

- Cô Vũ Thị Phương, giáo viên trƣờng THPT Quỳnh Lƣu 2: Đây là PPDH hay, tạo sân chơi thú vị cho HS. Qua DHDA, HS không chỉ thu nhận đƣợc kiến thức mà còn giúp HS hoàn thiện kĩ năng, góp phần tạo tinh thần đoàn kết trong các nhóm HS. HS tự mình chiếm lĩnh kiến thức thông qua hoạt động của bản thân. Tuy nhiên, phƣơng pháp này cũng có nhiều nhƣợc điểm: mất nhiều thời gian, vấn đề an toàn cho HS khi tham gia khảo sát 1 số địa điểm, ít liên quan đến kiểm tra và thi cử. Vì thế chỉ nên tổ chức dạy học theo phƣơng pháp này nhƣ là phƣơng pháp dạy học theo chủ đề, mỗi năm tổ chức 3 – 4 dự án.

DẠ Y

- Cô Phạm Thị Mỹ Nhung, giáo viên trƣờng THPT Nguyễn Đức Mậu: PPDH này không chỉ giúp HS tiếp thu đƣợc tri thức mà còn giáo dục đƣợc cho HS về ý thức đạo đức, thái độ và trách nhiệm của bản thân với môi trƣờng sống. Tôi thấy, phƣơng pháp này đòi hỏi hoạt động theo nhóm, từ đánh giá nhóm để đánh giá cá nhân, nên sẽ thấy rõ sự khác nhau giữa các thành viên trong nhóm, từ đó thấy đƣợc vai trò của mỗi cá nhân trong dự án.

99

AL

Nhƣ vậy, qua kết quả TNSP vận dụng phƣơng pháp DHDA trong dạy học Hóa học, chúng tôi thấy PP này không chỉ giúp học sinh hiểu kiến thức một cách sâu sắc hơn mà còn phát triển đƣợc năng lực tƣ duy nhanh nhạy, sáng tạo, khả năng độc lập suy nghĩ của học sinh, giúp HS phát triển năng lực vận dụng kiến thức Hóa học vào cuộc sống. Có thể

CI

thấy kết quả TNSP đã chứng minh đƣợc rằng: Vận dụng DHDA trong dạy học Hóa học không những giúp HS nâng cao khả năng thông hiểu kiến thức, năng lực nhận thức và tƣ

OF FI

duy cho học sinh mà còn giúp HS liên hệ kiến thức với thực tiễn cuộc sống, từ đó thêm yêu thích môn Hóa.

TIỂU KẾT CHƢƠNG 3

Trong chƣơng này chúng tôi đã thực hiện những công việc sau: - Nghiên cứu và xử lý số liệu kết quả 2 lần kiểm tra

NH ƠN

- Tiến hành thăm dò ý kiến của GV và HS sau khi thực hiện 2 dự án học tập đã xây dựng ở chƣơng 2

DẠ Y

KÈ M

QU

Y

Từ kết quả TNSP và kết quả thăm dò, chúng tôi kết luận rằng việc áp dụng phƣơng pháp DHDA vào dạy học hóa học 10 THPT đem lại nhiều kết quả khả quan, tác động đến thái độ học tập của HS, góp phần hình thành và phát triển các kĩ năng mềm, đặc biệt là phát triển năng lực VDKTHH vào cuộc sống cho HS, từ đó nâng cao kết quả học tập.

Tuy còn nhiều khó khăn nhƣng qua quá trình TNSP đã cho thấy những ƣu điểm và lợi ích của PPDH này so với các PPDH khác.

100

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

AL

1. Kết luận

sống cho học sinh”, chúng tôi đã thu đƣợc những kết quả sau:

CI

Sau một thời gian tìm hiểu và thực hiện đề tài “Vận dụng dạy học dự án vào dạy học Hóa học 10 THPT nhằm phát triển năng lực vận dụng kiến thức Hóa học vào cuộc

OF FI

- Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài, qua đó thấy đƣợc những ƣu điểm của PPDHDA. Vì thế phƣơng pháp này cần đƣợc phát triển rộng rãi hơn. Bên cạnh đó, chúng tôi cũng thấy đƣợc những khó khăn khi áp dụng PPDH này vào thực tế, vì thế cũng cần đƣợc nghiên cứu và phát triển kĩ hơn.

- Nghiên cứu các cơ sở khoa học của việc thiết kế các dự án trong chƣơng trình Hóa học THPT nói chung và chƣơng trình Hóa học lớp 10 THPT nói riêng. Bên cạnh đó, phân

NH ƠN

tích chƣơng trình Hóa học 10 trong chƣơng trình GDPT mới.

- Thiết kế dự án học tập: Xây dựng tiến trình dạy học 2 dự án học tập trong chƣơng trình Hóa học 10 THPT: “Nƣớc sạch với nông thôn” và “Rác thải với môi trƣờng” - Tiến hành TNSP:

+ Thực nghiệm dạy học 2 dự án học tập ở 3 trƣờng THPT trên địa bàn huyện

Y

Quỳnh Lƣu, với sự tham gia của 4 GV và 164 HS khối 10.

QU

+ Ghi lại kết quả, xử lý bằng thống kê toán học. + Thăm dò ý kiến của GV và HS Dựa trên những kết quả thu đƣợc ở trên, chúng tôi có những nhận xét sau đây:

KÈ M

Vận dụng DHDA vào dạy học Hóa học ở trƣờng THPT nói chung, lớp 10 THPT nói riêng là một hƣớng đi đúng đắn, cần đƣợc tạo điều kiện, khuyến khích mở rộng vì DHDA là một PPDH hiện đại với nhiều lợi ích, ƣu điểm vƣợt trội.

Từ các kết quả TNSP, chúng tôi nhận thấy: Phần lớn HS hứng thú với PPDH này, các em học đƣợc nhiều kiến thức, thấy Hóa học gần gũi với cuộc sống các em hơn. Tuy

DẠ Y

nhiên, PPDH này đòi hỏi thời gian dài, mất nhiều công sức, phải có cơ sở vật chất thích hợp.

Tuy nhiên, việc áp dụng DHDA vào thực tế dạy học hiện nay còn gặp nhiều khó khăn. Vì dạy học theo dự án mất khá nhiều thời gian, kiến thức của nó có thể gồm nhiều bài hoặc bao trùm toàn chƣơng, vì vậy nên nghiên cứu xây dựng các dự án có thể áp dụng tùy từng trƣờng, để mỗi năm học có thể sử dụng ít nhất 4 dự án học tập.

101

2. Kiến nghị

AL

Qua nghiên cứu, tìm hiểu và thực hiện đề tài, nhận thấy những điểm nổi trội của PPDHDA, chúng tôi cho rằng việc vận dụng phƣơng pháp DHDA vào dạy học Hóa học ở trƣờng THPT là rất cần thiết. Tuy nhiên, trong hoàn cảnh hiện nay, việc áp dụng PPDH

CI

này gặp không ít khó khăn.

Hiện nay, Sở GD và ĐT Nghệ An cho phép các trƣờng tự xây dựng PPCT môn học

OF FI

bằng cách lồng ghép các tiết tự chọn vào phân phối. Qua việc nghiên cứu đề tài, thấy tầm quan trọng của việc vận dụng phƣơng pháp, chúng tôi xin có một số kiến nghị nhằm triển khai một cách rộng rãi phƣơng pháp DHDA ở trƣờng phổ thông sau đây.

2.1. Đối với giáo viên

đạt hiệu quả, vì vậy GV cần phải:

NH ƠN

Trong DHDA, GV đóng vai trò rất quan trọng để đảm bảo dự án đi đúng hƣớng và

- Từng bƣớc nâng cao hiểu biết của mình về cơ sở lí luận của các PPDH, kịp thời vận dụng các PPDH tích cực phát triển năng lực ngƣời học, trong đó có phƣơng pháp DHDA. - Bản thân GV luôn phải cập nhật những vấn đề thời sự, lồng ghép vào bài học,

Y

nhằm gây hứng thú học tập và rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức Hóa học vào cuộc sống, từ đó có thể truyền thụ đƣợc kĩ năng đó cho HS.

QU

- GV tích cực tăng cƣờng giáo dục ý thức cộng đồng và rèn luyện kĩ năng sống cho HS.

KÈ M

- Các PPDH tích cực đòi hỏi bản thân GV cũng vững vàng những kĩ năng thế kỉ 21, thành thạo công nghệ thông tin, vì vậy GV phải tích cực trau dồi chuyên môn, nghiệp vụ cho mình.

2.2. Đối với các trường THPT Hầu hết các trƣờng THPT hiện nay chƣa triển khai đại trà việc vận dụng PPDH tích cực. Các GV chủ yếu dạy học theo PPDH hiện đại khi có những tiết thao giảng, thi cử,

DẠ Y

báo cáo chuyên đề. Vì vậy, để các PPDH đƣợc vận dụng triệt để trong GV, ban chuyên môn của các trƣờng THPT cần: - Thay đổi tiêu chí đánh giá GV theo hƣớng khuyến khích GV vận dụng PPDH hiện đại nhƣ DHDA.

102

AL

- Nhà trƣờng cần động viên khích lệ và tạo mọi điều kiện cần thiết về cơ sở vật chất, trang thiết bị, kịp thời hỗ trợ GV khi họ cần vận dụng DHDA.

CI

- Lồng ghép vào các buổi sinh hoạt tổ chuyên môn bằng sinh hoạt chuyên đề, cùng nhau nghiên cứu, trao đổi để vận dụng DHDA vào giảng dạy Hóa học ở trƣờng THPT.

OF FI

- Tổ chức lồng ghép tiết tự chọn nội dung này vào phân phối chƣơng trình ở tất cả các trƣờng THPT và vận dụng thƣờng xuyên, linh hoạt qua các năm học.

- Tích cực dự giờ thăm lớp, thao giảng, thi giáo viên giỏi để kịp thời phát hiện GV cốt cán, có thể hƣớng dẫn đồng nghiệp mình vận dụng PPDH mơi đạt hiệu quả.

2.3. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo

NH ƠN

Để vận dụng có hiệu quả phƣơng pháp DHDA, bản thân mỗi GV phải đƣợc tập huấn, bồi dƣỡng lí luận và phƣơng pháp, vì thế Sở GD&ĐT cần: - Tổ chức bồi dƣỡng cho GV về những PPDH hiện đại, khuyến khích GV vận dụng các PPDH mới, tích cực, trong đó có DHDA. - Kịp thời cung cấp các trang thiết bị cần thiết giúp GV vận dụng các PPDH mới, trong đó có DHDA. - Tham mƣu với các ban ngành để từng bƣớc thay đổi nội dung và hình thức kiểm

QU

Y

tra đánh giá, thi cử theo hƣớng giảm lí thuyết, tính toán mà tăng cƣờng kiểm tra, đánh giá các vấn đề thực tiễn cuộc sống, những kĩ năng mềm của HS để việc vận dụng DHDA đạt hiệu quả.

DẠ Y

KÈ M

Trong khuôn khổ của luận văn, chúng tôi chỉ mới triển khai thực nghiệm với số lƣợng nhỏ HS và không tránh khỏi sai sót. Chúng tôi mong muốn nhận đƣợc sự góp ý, giúp đỡ từ phía nhà trƣờng và xã hội để có thể tiếp tục thực hiện những dự án học tập tốt hơn. Chúng tôi hi vọng rằng luận văn này sẽ góp phần vào công cuộc đổi mới PPDH Hóa học ở trƣờng THPT.

103

TÀI LIỆU THAM KHẢO

AL

A. TÀI LIỆU TIẾNG VIỆT

CI

1. Bộ giáo dục và đào tạo (2014), Tài liệu tập huấn kiểm tra, đánh giá trong quá trình dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh trong trường trung học phổ thông – Môn Hóa học.

nghề nghiệp giáo viên trung học phổ thông hạng II.

OF FI

2. Bộ giáo dục và đào tạo (2018), Tài liệu bồi dưỡng theo tiêu chuẩn chức danh

3. Bộ giáo dục và đào tạo (2017), Chương trình giáo dục phổ thông – Chương trình tổng thể.

4. Bộ giáo dục và đào tạo (2018), Chương trình giáo dục phổ thông môn Hóa học.

NH ƠN

5. Bộ GD & ĐT, Cục nhà giáo và cán bộ quản lý cơ sở giáo dục (2013), Tài liệu bồi dưỡng phát triển năng lực nghề nghiệp giáo viên về “Tăng cường năng lực dạy học của giáo viên” – Module THPT 17, 18, 19, NXB Giáo dục Việt Nam, NXB ĐHSP. 6. Trần Thị Tú Anh (2009), Tích hợp các vấn đề kinh tế xã hội và môi trường trong dạy học môn Hóa học lớp 12 THPT, Luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP TPHCM. 7. Trịnh Văn Biều (2010), Các phương pháp dạy học tích cực, Trƣờng ĐHSP

Y

TPHCM.

QU

8. Trịnh Văn Biều, Phan Đồng Châu Thủy, Trịnh Lê Hồng Phƣơng (2010), “Dạy học dự án – Từ lí luận đến thực tiễn”, Tạp chí khoa học giáo dục số tháng 10/2010, ĐHSP TPHCM.

KÈ M

9. Nguyễn Cƣơng (chủ biên), Nguyễn Mạnh Dung (2006), Phương pháp dạy học hóa học, tập 1, Nhà xuất bản Đại học sƣ phạm.

10. Nguyễn Cƣơng, Nguyễn Ngọc Quang, Dƣơng Xuân Trinh (1995), Lý luận dạy học hóa học, tập 1, NXBGD Hà Nội.

11. Nguyễn Cƣơng – Nguyễn Mạnh Dung – Nguyễn Thị Sửu (2000), Phương pháp

DẠ Y

dạy học hóa học, tập 1, NXB Giáo dục.

12. Bùi Thị Minh Dƣơng (2012), Sử dụng phương pháp dạy học dự án trong dạy học hóa học lớp 11 trung học phổ thông, Luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP TPHCM. 13. Phạm Thị Kiều Duyên (2017), Thực trạng dạy học phát triển năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn cho học sinh ở một số trường trung học phổ thông, tạp chí giáo dục số 418.

104

AL

14. Phó Đức Hòa, Ngô Quang Sơn (2008), Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học tích cực, NXB giáo dục.

CI

15. Tạ Thị Thu Hƣơng (2010), Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án đối với chương nhóm oxi, lớp 10 nâng cao, Khóa luận tốt nghiệp, ĐHSP TPHCM.

16. Lê Thanh Huy, Lê Thị Thao (2018), Bồi dưỡng năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho học sinh thông qua dạy học chương “Mắt - Các dụng cụ quang – Vật lý

OF FI

11”, Tạp chí giáo dục số đặc biệt tháng 6/2018, tr176-181.

17. Phan Thị Lạc, Trần Thị Nhung, Đặng Thị Oanh, Cao Thị Thặng, Vũ Anh Tuấn (2008), Giáo dục bảo vệ môi trường trong môn hóa trung học phổ thông.

NH ƠN

18. Nguyễn Thị Thanh Mai (2011), Áp dụng dạy học theo dự án trong dạy và học hóa học ở trường trung học phổ thông, Luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP TPHCM. 19. PGS – TS Nguyễn Khắc Nghĩa (1997), Áp dụng toán học thống kê để xử lí số liệu thực nghiệm, Đại học Vinh.

20. Nguyễn Thị Lan Phƣơng (2011), Vận dụng dạy học theo dự án trong dạy học hóa học lớp 11 trung học phổ thông, Luận văn thạc sĩ giáo dục dục, ĐHSP TPHCM. 21. Vũ Thị Phƣơng (2018), Vận dụng dạy học dự án vào giảng dạy môn Hóa học để

Y

phát triển năng lực hợp tác cho học sinh lớp 11 THPT, Luận văn thạc sĩ giáo dục học, Đại học Vinh.

QU

22. Trịnh Lê Hồng Phƣơng(2014). Xác định hệ thống các năng lực học tập cơ bản trong dạy học hóa học ở trường THPT Chuyên. Tạp chí khoa học, trƣờng ĐHSP thành phố Hồ Chí Minh.

KÈ M

23. PGS – TS Nguyễn Thị Sửu (chủ biên), PGS. TS Lê Văn Năm (2007), Phương pháp dạy học hóa học – Học phần phương pháp dạy học hóa học 2, NXB Khoa học kĩ thuật.

24. Trần Văn Thành (2011), Tổ chức môi trường học tập tương tác trong dạy học dự án nhằm nâng cao hiệu quả dạy học ở phổ thông, Tạp chí giáo dục số 261.

DẠ Y

25. Lê Thị Kim Thoa (2009), Tuyển chọn và xây dựng hệ thống bài tập hóa học gắn với thực tiễn dùng trong dạy học hóa học ở trường THPT, Luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP TPHCM. 26. Lê Trọng Tín (2004), Những phƣơng pháp dạy học tích cực trong dạy học hóa học, Tài liệu bồi dƣỡng thƣờng xuyên giáo viên THPT, Trƣờng ĐHSP TPHCM. 105

AL

27. Đặng Xuân Thƣ – Nguyễn Thị Thanh (2014), Phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho học sinh qua việc giảng dạy hóa học 10 theo lí thuyết kiến tạo, Tạp chí khoa học giáo dục.

28. Nguyễn Thị Thanh – Hoàng Thị Phƣơng – Trần Trung Ninh (2014), Phát triển

CI

năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho học sinh thông qua việc vận dụng lý thuyết kiến tạo trong dạy học hóa học, Tạp chí giáo dục.

OF FI

29. Nguyễn Xuân Trƣờng (2005), Phương pháp dạy học hóa học ở trường phổ thông, NXB giáo dục.

30. Nguyễn Thị Thanh Xuân (2016), Phát triển năng lực vận dụng kiến thức thông qua dạy học phần ancol - phenol – Hóa học 11 THPT, Luận văn thạc sĩ sƣ phạm hóa học,

B. WEBSITE 1. https://www.google.com/ 2. https://123doc.org

NH ƠN

Đại học quốc gia Hà Nội.

3. https://vi.wikipedia.org/wiki/

4. http://luanvan.net.vn/default.aspx

DẠ Y

KÈ M

QU

Y

5. https://dayhoahoc.com/

106

DẠ Y

KÈ M Y

QU NH ƠN

PHỤ LỤC

OF FI

AL

CI

PHIẾU THAM KHẢO Ý KIẾN GIÁO VIÊN

AL

PHỤ LỤC 1: CÁC MẪU PHIẾU ĐIỀU TRA

Họ và tên (có thể ghi hoặc không): ……………………………………………

CI

Giáo viên trƣờng: ………………………………………………………………

Để góp phần nâng cao chất lượng dạy học cũng như có được thông tin phản hồi về

OF FI

phương pháp dạy học dự án với sự phát triển năng lực vận dụng kiến thức Hóa học vào cuộc sống cho HS mà tôi đang vận dụng trong dạy học Hóa học lớp 10 THPT, rất mong quý thầy (cô) vui lòng cho biết ý kiến của mình về những vấn đề sau: 1. Theo thầy (cô), hiện nay những năng lực chung nào cần rèn luyện cho HS nhiều hơn?  Sáng tạo

NH ƠN

 Tự học  Hợp tác, làm việc theo nhóm

 Phát hiện và giải quyết vấn đề  Đánh giá và tự đánh giá

Kĩ năng khác: ………………………………………………………………………

Y

2. Theo thầy (cô), hiện nay những năng lực trong Hóa học nào cần rèn luyện cho HS nhiều hơn?  Năng lực sử dụng ngôn ngữ Hóa học

QU

 Năng lực tính toán

 Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống  Năng lực nghiên cứu và thực hành hóa học

KÈ M

 Năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề thông qua Hóa học.

Năng lực khác: ……………………………………………………………………

3. Theo thầy (cô), DHDA đem lại lợi ích gì?  Mở rộng hiểu biết cho HS về những vấn đề trong cuộc sống  Giúp HS tích cực, năng động hơn

DẠ Y

 Lớp học sinh động  HS có cơ hội thể hiện bản thân  HS có cơ hội rèn luyện kĩ năng sống

 HS đƣợc tham gia vào hoạt động thực tiễn, hiểu đƣợc ý nghĩa của tri thức, từ đó hứng thú học tập hơn PL1

 Giúp GV nâng cao kỹ năng nghề nghiệp

AL

 Tạo mối quan hệ gắn bó giữa thầy và trò

Ý kiến khác: …………………………………………………………………………

CI

4. Thầy (cô) nhận định tổng quát nhƣ thế nào về DHDA?

 Là hình thức dạy học hay, cần đƣợc phát triển rộng vì mang nhiều lợi ích cho HS  Là hình thức dạy học hay nhƣng khó triển khai trong điều kiện hiện nay

OF FI

 Chỉ phù hợp với HS khá giỏi, có tinh thần tự giác, trách nhiệm

 Không khả thi vì không giúp HS đạt kết quả cao trong kiểm tra, thi cử Ý kiến khác: …………………………………………………………………………

5. Thầy (cô) gặp phải những khó khăn gì khi áp dụng DHDA?  Đánh giá quá trình và cho điểm công bằng

NH ƠN

 Tổ chức quản lý lớp, theo dõi, đôn đốc HS thực hiện  HS còn thụ động, chƣa có các kỹ năng cần thiết

 Chƣa đƣợc hƣớng dẫn cụ thể để áp dụng hiệu quả

 Đòi hỏi nhiều thời gian, không áp dụng đƣợc tiến độ chƣơng trình  Chƣa phù hợp với kiểm tra, đánh giá hiện nay

 Chƣa phù hợp nội dung, cấu trúc chƣơng trình

6. Theo thầy (cô), việc vận dụng DHDA trong dạy học hiện nay có cần thiết hay  Cần thiết

QU

 Rất cần thiết

Y

không?

 Không cần thiết

7. Để vận dụng DHDA một cách hiệu quả, thầy (cô) có những đề xuất gì?

Xin chân thành cảm ơn thầy (cô).

Kính chúc thầy (cô) sức khỏe, công tác tốt.

DẠ Y

KÈ M

.................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. ..................................................................................................................................

PL2

PHIẾU THĂM DÕ Ý KIẾN HỌC SINH

AL

Các em học sinh thân mến!

Nhằm đánh giá tính khả thi của việc học tập theo dự án, tác dụng của phương pháp dạy học này với việc phát triển năng lực vận dụng kiến thức Hóa học vào cuộc sống của

CI

các em, cũng như tìm hiểu tình cảm, thái độ của các em đối với việc học tập môn Hóa.

Qua đó, cũng thấy được những mong muốn và nguyện vọng của các em để giúp cho việc

OF FI

học môn Hóa được tốt hơn, rất mong các em trả lời một số vấn đề sau:

1. Thầy/cô trong quá trình dạy em có thƣờng xuyên liên hệ những kiến thức đang học với thực tế không?  Thƣờng xuyên

 Thỉnh thoảng

 Hiếm khi

 Không bao giờ

2. Thầy/cô có thƣờng giao các bài tập thực tiễn, khuyến khích các em vận dụng kiến thức vào thực tế hay không?  Thỉnh thoảng

 Hiếm khi

NH ƠN

 Thƣờng xuyên

 Không bao giờ

3. Ngoài những điều thầy/cô dạy, em có thƣờng xuyên quan tâm, tìm hiểu những vấn đề trong cuộc sống liên quan đến hóa học không?  Thƣờng xuyên

 Thỉnh thoảng

 Hiếm khi

 Không bao giờ

4. Theo em, kiến thức Hóa học có cần thiết và hữu ích cho cuộc sống không?  Rất hữu ích

 Có hữu ích

 Không hữu ích

Y

5. Sau khi học theo dự án, em đã học đƣợc những gì?  Kiến thức em đƣợc vững vàng, sâu sắc

QU

 Mở rộng hiểu biết về thực tế khoa học kĩ thuật và đời sống  Hiểu biết về tài nguyên, môi trƣờng và các vấn đề xã hội  Không học đƣợc gì bổ ích

KÈ M

6. Học tập theo dự án giúp em phát triển những kỹ năng nào?  Phát hiện và giải quyết vấn đề  Kỹ năng phân tích, tổng hợp  Kỹ năng sống và làm việc theo nhóm, biết lắng nghe  Kỹ năng đánh giá, tự đánh giá

DẠ Y

 Kỹ năng nghiên cứu, thu thập và xử lý thông tin, xây dựng sản phẩm  Kỹ năng báo cáo, thuyết trình 7. Em gặp phải những khó khăn gì khi học theo dự án?  Thời gian học tập  Nguồn cung cấp thông tin hạn chế PL3

 Kỹ năng tìm kiếm và xử lý thông tin còn kém

AL

 Kỹ năng tổ chức, phân công công việc, thảo luận nhóm  Khó khăn về ý tƣởng

CI

Ý kiến khác: .............................................................................................................

8. Khi đƣợc học tập theo phƣơng pháp dạy học dự án (DHDA), các em thu đƣợc những lợi ích gì?  giúp em rèn luyện những kỹ năng sống  giúp các em gần gũi, gắn bó với nhau hơn  giúp em tích cực, tự lực hơn trong học tập

OF FI

 giúp em có đƣợc những kiến thức bổ ích và thú vị

 Tạo cơ hội cho em tự khẳng định mình (thể hiện hiểu biết, năng lực, tính sáng

NH ƠN

tạo,…)

Ý kiến khác: .............................................................................................................

9. Theo em, nhƣợc điểm của DHDA là gì?

 Chƣa phù hợp điều kiện học tập hiện nay  Mất nhiều thời gian

 Nhiều nội dung xa rời bài vở, không có ích cho việc kiểm tra, thi cử Ý kiến khác: .............................................................................................................

Y

10. Theo em, DHDA cần đƣợc tổ chức nhƣ thế nào để đạt hiệu quả?

Cảm ơn sự tham gia của các em!

DẠ Y

KÈ M

QU

................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................

PL4

Nhóm: ……………………………………………………

Nhóm trƣởng: …………………………………………….

AL

KẾ HOẠCH DỰ ÁN Tên tiểu dự án: ……………………………………………….

7. ……………………………………

2. ………………………………………

3. ………………………………………

4. ………………………………………

8. ……………………………………

9. ……………………………………

10. …………………………………

5. ………………………………………

6. ………………………………………

11. …………………………………

12. …………………………………

OF FI

CI

Gồm các thành viên: 1. ………………………………………

NH ƠN

1. Lí do chọn đề tài dự án ................................................................................................................................. .................................................................................................................................

2. Mục tiêu dự án .................................................................................................................................

Y

.................................................................................................................................

3. Dự kiến sản phẩm ................................................................................................................................. .................................................................................................................................

4. Biện pháp thực hiện

Nhiệm vụ

Phƣơng tiện

DẠ Y

KÈ M

Tên thành viên

QU

................................................................................................................................. .................................................................................................................................

5. Phân công nhiệm vụ

PL5

Thời hạn hoàn thành

Dự kiến sản phẩm

Tên tiểu dự án: ………………………………………………

CI

Tên nhóm: …………………………………………………..

1. Những công việc đã hoàn thành

AL

BÁO CÁO TIẾN ĐỘ THỰC HIỆN DỰ ÁN

OF FI

................................................................................................................................. .................................................................................................................................

2. Những công việc chưa hoàn thành ................................................................................................................................. .................................................................................................................................

3. Những khó khăn, vướng mắc cần giải quyết và trợ giúp ................................................................................................................................. .................................................................................................................................

NH ƠN

4. Kế hoạch sắp tới ................................................................................................................................. .................................................................................................................................

DẠ Y

KÈ M

QU

Y

5. Tinh thần hợp tác của các thành viên ................................................................................................................................. .................................................................................................................................

PL6

ĐỀ KIỂM TRA LẦN 1

AL

PHỤ LỤC 2: CÁC ĐỀ KIỂM TRA THỰC NGHIỆM

CI

I. Phần trắc nghiệm (5 câu – 5 điểm) 1. Sau quá trình điện phân dung dịch NaCl có màng ngăn, khí Clo ra khỏi thùng

điện phân có chứa hơi nƣớc gây ăn mòn thiết bị, không thể vận chuyển và sử dụng đƣợc.

Vì vậy phải tiến hành sấy khô khí Clo ẩm rồi hóa lỏng, vận chuyển tới nơi cần tiêu thụ.

OF FI

Chất nào sau đây có thể dùng để sấy khô khí Clo ẩm?

A. CaO rắn B. H2SO4 đặc C. NaOH rắn D. HNO3 đặc .

2. Dùng Clo để khử trùng nƣớc sinh hoạt là một phƣơng pháp rẻ tiền và dễ sử dụng.

Tuy nhiên cần phải thƣờng xuyên kiểm tra nồng độ Clo dƣ ở trong nƣớc bởi vì lƣợng Clo dƣ nhiều sẽ gây nguy hiểm cho con ngƣời và môi trƣờng. Cách đơn giản để kiểm tra

NH ƠN

lƣợng Clo dƣ là dùng kaliiotua và hồ tinh bột. Hiện tƣợng của quá trình kiểm tra là?

A. Dung dịch có màu xanh B. Dung dịch có màu vàng C. Có kết tủa màu xanh D. Có kết tủa màu đen tím 3. Để diệt chuột ngoài đồng ngƣời ta có thể cho khí Clo qua những ống mềm vào hang chuột. Tính chất nào của Clo cho phép sử dụng Clo nhƣ vậy?

Y

A. Clo là khí độc B. Clo nặng hơn không khí C. Clo có tính oxi hóa mạnh D. Clo có tính tẩy màu.

4. Một lƣợng nhỏ khí Clo có thể làm nhiễm bẩn không khí trong phòng thí nghiệm. Để loại bỏ khí Clo có thể dùng khí amoniac. Phƣơng trình phản ứng xảy ra là:

QU

A. 3Cl2 + 2NH3 → N2 + 6HCl B. 3Cl2 + 8NH3 → N2 + 6NH4Cl C. Cl2 + NH3 → NH4Cl D. Cl2 + NH3 → NH3Cl2 5. Lƣợng Clo tạo thành khi điện phân dung dịch chứa 58,5 gam NaCl có màng ngăn xốp là bao nhiêu? Biết hiệu suất phản ứng là 80%.

A. 71 gam B. 35,5 gam C. 28,4 gam D. 56,8 gam.

KÈ M

II. Phần tự luận (3 câu – 5 điểm) Câu 1: Tại sao nƣớc Clo có tính tẩy màu, sát trùng nhƣng khi để lâu lại mất đi những tính chất này? .................................................................................................................................... ....................................................................................................................................

DẠ Y

.................................................................................................................................... ....................................................................................................................................

Câu 2: Clo là một chất độc đối với con ngƣời. Tuy nhiên, một mẫu nƣớc đƣợc coi là sạch có thể dùng trong sinh hoạt lại phải có một lƣợng nhỏ Clo dƣ ở cuối mạng lƣới (đầu vòi nƣớc dẫn vào từng hộ sử dụng). Hãy giải thích sự “mâu thuẫn” đó?

PL7

AL

...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ......................................................................................................................................

CI

Câu 3: Để sát trùng nƣớc nhanh hơn ngƣời ta bơm Clo vào trong nƣớc với hàm lƣợng 10g/m3 để có thể tiêu diệt các vi khuẩn, phá hủy các hợp chất hữu cơ trong vòng 10

OF FI

phút. Cuối giai đoạn khử trùng này, ngƣời ta trung hòa Clo dƣ bằng lƣu huỳnh đioxit hoặc natrisunfit. Hãy viết phƣơng trình phản ứng trung hòa đó? ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................

NH ƠN

ĐỀ KIỂM TRA LẦN 2 I. Phần trắc nghiệm (5 câu – 5 điểm) 1. Khí hiđrosunfua là chất khí ... và ... Trong các dấu ... là: A. độc, nặng hơn không khí B. độc, nhẹ hơn không khí

Y

C. không độc, nặng hơn không khí D. không độc, nhẹ hơn không khí 2. Khí hiđrosunfua đƣợc sinh ra từ A. Quá trình phân hủy xác động, thực vật B. Quá trình điện phân muối ăn C. Quá trình nung chảy trong lò cao D. Quá trình đun nấu 3. Phƣơng trình phản ứng nào sau đây chứng minh hiđrosunfua là axit yếu

KÈ M

QU

A. H2S + NaOH → Na2S + H2O B. H2S + Pb(NO3)2 → PbS + HNO3 C. H2S + SO2 → S + H2O D. H2S + Cl2 + H2O → HCl + H2SO4 4. Cho 2,24 lít (đktc) khí H2S tác dụng với 200 ml dung dịch NaOH 1M thì dung dịch thu đƣợc chƣa những chất tan nào?

A. NaHS B. Na2S C. NaHS và Na2S D. Na2S và NaOH 5. Thể tích khí hiđrosunfua (đktc) thu đƣợc khi cho 8,8 gam FeS tác dụng với dung dịch HCl loãng dƣ là bao nhiêu?

A. 2,24 lít B. 4,48 lít C. 1,12 lít D. 3,6 lít II. Phần tự luận (3 câu – 5 điểm) Câu 1: Ta biết hiđrosunfua là khí nặng hơn không khí và trong tự nhiên có nhiều

DẠ Y

nguồn phát sinh ra nó, nhƣng tại sao trên mặt đất khí này không tích tụ lại? ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ......................................................................................................................................

PL8

AL

Câu 2: Khí thoát ra từ hầm bioga (có thành phần chính là khí metan) đƣợc dùng để đun nấu thƣờng có mùi rất khó chịu. Nguyên nhân chính gây ra mùi đó là do khí metan có lẫn khí hiđrosunfua trong quá trình lên men, phân hủy chất hữu cơ trong phân động vật. Theo em, ta phải làm gì để khắc phục điều đó?

CI

........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................

OF FI

........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................

Câu 3: Thành phần chính của khí bioga gồm có metan (60 – 70%), hiđrosunfua,

Khí đi ra

Bã vào

NH ƠN

cacbonic. Dựa vào mô hình dƣới đây hãy giải thích: vì sao khí đi từ hầm sinh khí lại phải cho đi qua nƣớc?

Khí

Khí

- - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - ---

- - - - ---Nƣớcn­íc- - - -Bình ----

Buồng lấy bã (phân bón)

Hầm sinh khí Mô hình hầm khí bioga mới của Trung Quốc

Y

khí

DẠ Y

KÈ M

QU

........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................

PL9

Giáo án 1:

DỰ ÁN 1: NƢỚC SẠCH VỚI NÔNG THÔN

AL

PHỤ LỤC 3: GIÁO ÁN DẠY HỌC DỰ ÁN

CI

Đối tượng học sinh: Lớp 10A4 trường THPT Quỳnh Lưu 3 Thời lượng: Từ tiết 56 – 60 theo PPCT của trường THPT Quỳnh Lưu 3.

Thời gian: Tuần 21, 22 – học kỳ 2 – Năm học: 2018 - 2019

OF FI

I. MỤC TIÊU DỰ ÁN 1. Về kiến thức :

+ Biết đƣợc một số tính chất vật lý, ứng dụng, phƣơng pháp điều chế Clo trong phòng thí nghiệm.

NH ƠN

+ Hiểu đƣợc tính chất hóa học cơ bản của Clo là tính oxi hóa mạnh, oxi hóa kim loại, phi kim và một số hợp chất, Clo có tính chất oxi hóa mạnh là do độ âm điện lớn.

Trong một số phản ứng Clo còn thể hiện tính thử.

+ Giải thích đƣợc sự vận dụng tính chất hóa học của Clo trong việc xử lý nƣớc. + Tác hại của việc sử dụng nguồn nƣớc không hợp vệ sinh. + Đề xuất một số giải pháp hạn chế ô nhiễm môi trƣờng nƣớc.

2. Về kĩ năng: Rèn luyện cho HS các kĩ năng

QU

Y

+ Kĩ năng lắng nghe, thảo luận nhóm. + Rèn luyện cho HS khả năng trình bày, thuyết trình trƣớc đám đông, thuyết phục ngƣời khác. + Kĩ năng thu thập và xử lý thông tin, lên kế hoạch làm việc một cách khoa học.

KÈ M

+ Kĩ năng giải thích và kết luận. + Kĩ năng tƣ duy sáng tạo, cách xử lý và giải quyết tình huống thực tế.

3. Về thái độ:

DẠ Y

+ Rèn thái độ làm việc khoa học, nghiêm túc, sáng tạo. + Xây dựng thái độ học tập tích cực, chủ động, hợp tác, có kế hoạch.

+ Tạo hứng thú học tập cho HS, giáo dục cho HS biết bảo vệ môi trƣờng và kêu gọi mọi ngƣời cùng tham gia.

4. Về năng lực: Phát triển và rèn luyện cho HS các năng lực sau: PL10

+ Năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề thông qua môn Hoá. + Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn.

CI

+ Năng lực hợp tác nhóm.

AL

+ Năng lực sử dụng ngôn ngữ hoá học

OF FI

+ Năng lực sử dụng CNTT II. CHUẨN BỊ CỦA GV VÀ HS 1. Giáo viên

- GV lên kế hoạch các nội dung có thể thực hiện DHDA, giới thiệu về DHDA. - Hƣớng dẫn HS một số kĩ thuật vận dụng trong DHDA: Vẽ sơ đồ tƣ duy và đánh

NH ƠN

giá dự án.

- Hƣớng dẫn HS một số kĩ năng thực hiện dự án: tìm kiếm và thu thập dữ liệu (tìm thông tin, làm thí nghiệm: quan sát, phân tích và giải thích các kết luận, tổng hợp thông tin), xây dựng sản phẩm, báo cáo sản phẩm,… Hƣớng dẫn cho HS các kĩ năng sử dụng phần mềm nhƣ Microsoft Word, Excel, PowerPoint, Mindmanager, đặc biệt kĩ năng liên kết với các file hình ảnh và âm thanh.

- GV chuẩn bị các mẫu phiếu: kế hoạch dự án, báo cáo tiến độ dự án, sổ theo dõi dự

2. Học sinh

QU

Y

án.

- Các kiến thức đã học, có liên quan đến nội dung dự án

KÈ M

- Tìm hiểu các phƣơng pháp tạo sản phẩm dự án - Cơ sở vật chất để thực hiện dự án.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC DỰ ÁN Nội dung

Hoạt động của GV và HS

DẠ Y

Hoạt động 1: 1. Giới thiệu dự án Triển khai GV dùng tình huống, câu hỏi khái quát và thảo luận để đƣa đến đề tài cần dự án tìm hiểu.

2. Thành lập nhóm, lập kế hoạch dự án

PL11

GV chia lớp thành 4 nhóm, cho các nhóm bầu nhóm trƣởng, chọn chủ đề

AL

Yêu cầu thực hiện nhiệm vụ trong 1 tuần

CI

3. Hướng dẫn, phân công nhiệm vụ cho các nhóm Nhóm 1: Chủ đề: Ô nhiễm nguồn nƣớc

OF FI

Đóng vai những nhà chăm sóc sức khỏe con ngƣời, tìm hiểu vai trò của nƣớc; từ đó cho biết những ảnh hƣởng của nƣớc ô nhiễm đến sức khỏe và đời sống con ngƣời.

Nhóm 2: Chủ đề: Giải pháp bảo vệ nguồn nƣớc

Đóng vai những ngƣời bảo vệ môi trƣờng, tìm hiểu tác hại của sự ô

NH ƠN

nhiễm nƣớc; từ đó đề xuất các giải pháp bảo vệ nguồn nƣớc và cách sử dụng nƣớc tiết kiệm.

Nhóm 3: Chủ đề: Clo

Tìm hiểu về Clo: cấu tạo, tính chất, ứng dụng và điều chế Clo Nhóm 4: Clo với việc xử lý nƣớc sinh hoạt

Y

Đóng vai phóng viên đƣa tin về việc xử lý nƣớc bằng Clo của nhà máy nƣớc trên địa bàn; từ đó chỉ ra tác dụng và tác hại của việc sử dụng Clo

QU

để tẩy trùng nƣớc sinh hoạt.

KÈ M

Hoạt động 2: 1. Thực hiện dự án Thực hiện HS làm việc cá nhân và nhóm để thu thập thông tin, xử lý thông tin và dự án thiết kế sản phẩm hoàn thành nhiệm vụ đã phân công 2. Báo cáo tiến độ Các nhóm trƣởng báo cáo tiến độ thực hiện; những khó khăn cần giúp đỡ; bản nhận xét về sự đóng góp và ý thức làm việc của từng thành viên.

DẠ Y

3. Phản hồi của GV GV khuyến khích, góp ý giúp các em tháo gỡ các khó khăn.

Hoạt động 3: 1. Báo cáo Tổ chức báo HS báo cáo, thể hiện kết quả tìm hiểu, cộng tác của nhóm thông qua sản cáo và đánh phẩm PL12

giá sản phẩm Các nhóm lắng nghe và tham gia phản hồi; đƣa ra các câu hỏi thảo luận,

AL

bổ sung, …

GV chính xác hóa và hệ thống hóa lại kiến thức HS cần nắm vững.

CI

2. Đánh giá

OF FI

- HS tham gia đánh giá sản phẩm và phần trình bày của các nhóm theo tiêu chí đánh giá sản phẩm đã đƣa ra.

- HS tham gia quá trình cộng tác thông qua các tiêu chí đánh giá cộng tác đã đƣa ra.

- GV cùng HS đánh giá sản phẩm, từ đó có những khuyến khích và phê

3. Rút kinh nghiệm

NH ƠN

bình kịp thời.

HS trình bày những điều học đƣợc từ dự án, thấy đƣợc mối quan hệ giữa kiến thức lý thuyết hóa học với việc thực tiễn cuộc sống (Ứng dụng của Clo trong việc xử lý nƣớc sinh hoạt).

DẠ Y

KÈ M

QU

Y

GV cùng HS nhận xét ƣu điểm và khuyết điểm trong quá trình thực hiện và rút kinh nghiệm cho lần thực hiện sau.

PL13

Giáo án 2:

DỰ ÁN: RÁC THẢI VỚI MÔI TRƢỜNG

CI

AL

Đối tượng học sinh: Lớp 10A4 trường THPT Quỳnh Lưu 3 Thời lượng: Từ tiết 78 - 81 theo PPCT của trường THPT Quỳnh Lưu 3.

Thời gian: Tuần 27, 28 – học kỳ 2 – Năm học: 2018 - 2019

OF FI

I. MỤC TIÊU DỰ ÁN 1. Về kiến thức :

+ Biết đƣợc một số tính chất vật lý, phƣơng pháp điều chế hiđrosunfua trong phòng thí nghiệm. + Hiểu đƣợc tính chất hóa học cơ bản của hiđrosunfua.

NH ƠN

+ Giải thích đƣợc sự liên quan giữa tính chất của hiđrosunfua đối với sự ô nhiễm môi trƣờng

+ Các nguồn sinh ra hiđrosunfua.

+ Đề xuất một số giải pháp hạn chế ô nhiễm môi trƣờng từ rác thải.

2. Về kĩ năng: Rèn luyện cho HS các kĩ năng + Kĩ năng lắng nghe, thảo luận nhóm.

QU

Y

+ Rèn luyện cho HS khả năng trình bày, thuyết trình trƣớc đám đông, thuyết phục ngƣời khác. + Kĩ năng thu thập và xử lý thông tin, lên kế hoạch làm việc một cách khoa học. + Kĩ năng giải thích và kết luận.

KÈ M

+ Kĩ năng tƣ duy sáng tạo, cách xử lý và giải quyết tình huống thực tế.

3. Về thái độ:

+ Rèn thái độ làm việc khoa học, nghiêm túc, sáng tạo.

DẠ Y

+ Xây dựng thái độ học tập tích cực, chủ động, hợp tác, có kế hoạch.

+ Tạo hứng thú học tập cho HS, giáo dục cho HS biết bảo vệ môi trƣờng và kêu gọi mọi ngƣời cùng tham gia.

4. Về năng lực: Phát triển và rèn luyện cho HS các năng lực sau: + Năng lực sử dụng ngôn ngữ hoá học PL14

+ Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn. + Năng lực hợp tác nhóm.

CI

+ Năng lực sử dụng CNTT

AL

+ Năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề thông qua môn Hoá.

OF FI

II. CHUẨN BỊ CỦA GV VÀ HS 1. Giáo viên

- GV lên kế hoạch các nội dung có thể thực hiện DHDA, tiếp tục giới thiệu về DHDA. - Hƣớng dẫn HS một số kĩ thuật vận dụng trong DHDA: Vẽ sơ đồ tƣ duy và đánh

NH ƠN

giá dự án.

- Hƣớng dẫn HS một số kĩ năng thực hiện dự án: tìm kiếm và thu thập dữ liệu (tìm thông tin, làm thí nghiệm: quan sát, phân tích và giải thích các kết luận, tổng hợp thông tin), xây dựng sản phẩm, báo cáo sản phẩm,… Hƣớng dẫn cho HS các kĩ năng sử dụng phần mềm nhƣ Microsoft Word, Excel, PowerPoint, Mindmanager, đặc biệt kĩ năng liên kết với các file hình ảnh và âm thanh.

- GV chuẩn bị các mẫu phiếu: kế hoạch dự án, báo cáo tiến độ dự án, sổ theo dõi dự

QU

2. Học sinh

Y

án.

- Các kiến thức đã học, có liên quan đến nội dung dự án - Tìm hiểu các phƣơng pháp tạo sản phẩm dự án

KÈ M

- Cơ sở vật chất để thực hiện dự án.

II. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC DỰ ÁN Nội dung

Hoạt động

DẠ Y

Hoạt động 1: 1. Giới thiệu dự án Triển khai GV dùng tình huống, câu hỏi khái quát và thảo luận để đƣa đến đề tài cần dự án tìm hiểu.

2. Thành lập nhóm, lập kế hoạch dự án GV chia lớp thành 4 nhóm, cho các nhóm bầu nhóm trƣởng, chọn chủ đề PL15

Yêu cầu thực hiện nhiệm vụ trong 1 tuần

AL

3. Hướng dẫn, phân công nhiệm vụ cho các nhóm

CI

Nhóm 1: Chủ đề: Ô nhiễm không khí

Đóng vai những cố vấn sức khỏe cho con ngƣời, tìm hiểu về thực trạng ô

OF FI

nhiễm không khí, nguyên nhân và tác hại của ô nhiễm không khí đến đời sống con ngƣời.

Nhóm 2: Chủ đề: Giải pháp hạn chế ô nhiễm không khí

Đóng vai những ngƣời bảo vệ môi trƣờng, tìm hiểu các nguyên nhân gây ô nhiễm không khí, từ đó đề xuất các giải pháp bảo vệ môi trƣờng.

NH ƠN

Nhóm 3: Chủ đề: Hiểu biết về hiđrosunfua (H2S)

Tìm hiểu về H2S: cấu tạo, tính chất, điều chế H2S; Tác hại của H2S Nhóm 4: Chủ đề: H2S và rác thải

Đóng vai nhà khoa học Hóa học và môi trƣờng, đề xuất các giải pháp để hạn chế sự thoát khí H2S ra môi trƣờng sống.

QU

Y

Hoạt động 2: 1. Thực hiện dự án Thực hiện HS làm việc cá nhân và nhóm để thu thập thông tin, xử lý thông tin và dự án thiết kế sản phẩm hoàn thành nhiệm vụ đã phân công 2. Báo cáo tiến độ

KÈ M

Các nhóm trƣởng báo cáo tiến độ thực hiện; những khó khăn cần giúp đỡ; bản nhận xét về sự đóng góp và ý thức làm việc của từng thành viên.

3. Phản hồi của GV GV khuyến khích, góp ý giúp các em tháo gỡ các khó khăn.

Hoạt động 3: 1. Báo cáo

DẠ Y

Tổ chức báo HS báo cáo, thể hiện kết quả tìm hiểu, cộng tác của nhóm thông qua sản cáo và đánh phẩm giá sản phẩm Các nhóm lắng nghe và tham gia phản hồi; đƣa ra các câu hỏi thảo luận, bổ sung,…

PL16

GV chính xác hóa và hệ thống hóa lại kiến thức HS cần nắm vững.

AL

2. Đánh giá

CI

- HS tham gia đánh giá sản phẩm và phần trình bày của các nhóm theo tiêu chí đánh giá sản phẩm đã đƣa ra.

OF FI

- HS tham gia quá trình cộng tác thông qua các tiêu chí đánh giá cộng tác đã đƣa ra.

- GV cùng HS đánh giá sản phẩm, từ đó có những khuyến khích và phê bình kịp thời.

3. Rút kinh nghiệm

NH ƠN

HS trình bày những điều học đƣợc từ dự án, thấy đƣợc mối quan hệ giữa kiến thức lý thuyết hóa học với việc thực tiễn cuộc sống (Ứng dụng của Clo trong việc xử lý nƣớc sinh hoạt).

DẠ Y

KÈ M

QU

Y

GV cùng HS nhận xét ƣu điểm và khuyết điểm trong quá trình thực hiện và rút kinh nghiệm cho lần thực hiện sau.

PL17