Ứng dụng E - learning trong dạy học Địa lí lớp 11 - THPT (Thiết kế bài dạy bằng iSpring Presenter)

ỨNG DỤNG E - LEARNING TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ

vectorstock.com/10212084

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection

Ứng dụng E - learning trong dạy học Địa lí lớp 11 - THPT (Thiết kế bài dạy bằng phần mềm iSpring Presenter) (2019) WORD VERSION | 2021 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM

Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

LỜI CẢM ƠN Em xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất tới cô hướng dẫn khóa luận PGS.TS Ngô Thị Hải Yến – cô đã tận tình chỉ bảo hướng dẫn và giúp đỡ em trong suốt quá trình thực hiện khóa luận tốt nghiệp. Đồng thời em cũng xin cảm ơn các thầy cô trong khoa Địa lí đặc biệt là các thầy cô trong tổ Lí luận & Phương pháp dạy học Địa lí đã tạo điều kiện giúp đỡ và đóng góp những ý kiến quý báu để khóa luận tốt nghiệp đạt kết quả tốt nhất.

Qua đây em cũng xin gửi lời cảm ơn thư viện khoa Địa lí, thư viện trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã cung cấp những tài liệu liên quan, giúp em hoàn thành khóa luận tốt nghiệp. Em xin gửi lời cảm ơn tới gia đình, bạn bè đã tạo điều kiện tốt nhất để em có thể hoàn thành tốt nhất đề tài.

Em rất mong nhận được sự góp ý của thầy cô và các bạn để hoàn thiện luận tốt nghiệp.

Em xin chân thành cảm ơn!

Hà Nội, ngày 20 tháng 04 năm 2019 Tác giả

Nguyễn Thị Thu Hường

i

MỤC LỤC Trang

Lời cảm ơn ...................................................................................................... i Mục lục .......................................................................................................... ii Danh mục chữ viết tắt .................................................................................... v Danh mục các bảng biểu ............................................................................... vi Danh mục các hình vẽ .................................................................................. vii MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ......................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................. 2 3. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................. 2 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................. 2 5. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................... 2 6. Các quan điểm và phương pháp nghiên cứu ............................................... 3 7. Cấu trúc của đề tài ...................................................................................... 5 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC ỨNG DỤNG E - LEARNING TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ 11 – THPT ............. 6 1.1. Những định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông ........... 6 1.1.1. Quan điểm đổi mới chỉ đạo giáo dục phổ thông ................................ 6 1.1.2. Đổi mới phương pháp dạy học ở nhà trường phổ thông .................... 7 1.2. Một số vấn đề về E - learning trong dạy học ở nhà trường phổ thông ... 11 1.2.1. Khái niệm E - learning.................................................................... 11 1.2.2. Những ưu điểm và nhược điểm của việc áp dụng E – learning trong dạy học Địa lí 11 - THPT ................................................................ 12 1.2.3. Đặc điểm của dạy học E - learning ................................................. 14 1.3. Mục tiêu, nội dung chương trình Địa lí lớp 11 và SGK Địa lí lớp 11 – THPT ........................................................................................................... 15 1.3.1. Mục tiêu chương trình .................................................................... 15 ii

1.3.2. Nội dung chương trình Địa lí 11- THPT ......................................... 16 1.4. Thực trạng ứng dụng E - learning trong dạy học Địa lí lớp 11 – THPT. ......................................................................................................... 18 1.4.1. Đối với giáo viên ............................................................................ 18 1.4.2. Đối với học sinh ............................................................................. 21 1.5. Đặc điểm tâm sinh lí và trình độ nhận thức của học sinh lớp 11 – THPT .......................................................................................................... 25 1.5.1. Đặc điểm tâm sinh lí của học sinh lớp 11 – THPT .......................... 25 1.5.2. Trình độ nhận thức của học sinh lớp 11 - THPT ............................. 25 CHƯƠNG 2: THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG BÀI HỌC E - LEARNING TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ 11 – THPT ................................................... 27 2.1. Nguyên tắc và yêu cầu bài học E-learning trong dạy học môn Địa lí lớp 11 – THPT ......................................................................................... 27 2.1.1. Nguyên tắc thiết kế bài học E - learning trong môn Địa lí lớp 11 – THPT ....................................................................................................... 27 2.1.2. Yêu cầu một bài giảng E - learning trong môn Địa lí lớp 11 – THPT. ...................................................................................................... 28 2.2. Thiết kế bài học E-learning trong dạy học Địa lí 11 - THPT. ........... 30 2.2.1. Quy trình thiết kế bài dạy E - learning trong môn Địa lí lớp 11 – THPT ....................................................................................................... 30 2.2.2. Một số phần mềm thiết kế bài học E-learning ................................. 32 2.2.3. Thiết kế bài dạy bằng phần mềm iSpring Presenter ........................ 33 2.3. Hướng dẫn sử dụng bài học E-learning trong dạy học Địa lí 11 – THPT .......................................................................................................... 44 2.4. Một số bài giảng minh họa .................................................................. 48 CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM .............................................. 62 3.1. Mục đích, nhiệm vụ và nguyên tắc thực nghiệm ............................... 62 3.1.1. Mục đích thực nghiệm .................................................................... 62 iii

3.1.2. Nhiệm vụ thực nghiệm ................................................................... 62 3.1.3. Nguyên tắc thực nghiệm ................................................................. 62 3.2. Tổ chức thực nghiệm ........................................................................... 62 3.2.1. Thời gian thực nghiệm.................................................................... 62 3.2.2. Đối tượng thực nghiệm ................................................................... 63 3.2.3. Nội dung thực nghiệm .................................................................... 63 3.2.4. Quy trình thực nghiệm .................................................................... 63 3.3. Kết quả thực nghiệm ........................................................................... 64 3.3.1. Nhận xét về mặt định tính ............................................................... 64 3.3.2. Nhận xét về mặt định lượng ............................................................ 64 PHẦN KẾT LUẬN ..................................................................................... 67 TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................... 69

iv

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT THPT

: Trung học phổ thông

CNTT

: Công nghệ thông tin

HS

: Học sinh

GV

: Giáo viên

SGK

: Sách giáo khoa

ĐC

: Đối chứng

TN

: Thực nghiệm

PPDH

: Phương pháp dạy học

v

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Trang Bảng 1.1: Đặc điểm của lớp học truyền thống và lớp học E-Learning .................... 15 Bảng 1.2: Mức độ cần thiết của việc ứng dụng E-learning ..................................... 19 Bảng 1.3: Mức độ sử dụng hình thức dạy học E-learning....................................... 19 Bảng 1.4: Mức độ thể hiện khả năng ứng dụng E-learning..................................... 20 Bảng 1.5: Những khó khăn của giáo viên khi ứng dụng E-learning trong dạy học ..... 20 Bảng 1.6: Mức độ thành thạo các khả năng cơ bản của học sinh ............................ 22 Bảng 1.7: Điều kiện học tập của học sinh .............................................................. 23 Bảng 1.8: Nhu cầu tham gia các lớp học bài giảng E-learning ............................... 24 Bảng 3.1: Bảng thống kê điểm số của các lớp TN và ĐC ....................................... 64 Bảng 3.2: Bảng phân loại trình độ học sinh qua các bài kiểm tra thực nghiệm ............. 65

vi

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Trang Hình 2.1:

Thanh công cụ của V-iSpring được tích hợp vào PowerPoint ............. 34

Hình 2.2:

Giao diện Chèn web vào slide ............................................................ 34

Hình 2.3:

Giao diện chèn Youtube ..................................................................... 35

Hình 2.4:

Giao diện chọn định dạng Sách điện tử ............................................... 36

Hình 2.5:

Giao diện khởi động chương trình soạn đề trắc nghiệm ...................... 37

Hình 2.6:

Giao diện soạn đề trắc nghiệm ............................................................ 39

Hình 2.7:

Giao diện thu âm bài giảng ................................................................. 40

Hình 2.8:

Giao diện quản lí đồng bộ lời giảng với hiệu ứng slide ....................... 40

Hình 2.9:

Giao diện quản lí cấu trúc bài giảng.................................................... 41

Hình 2.10: Giao diện quản lí tài liệu đính kèm bài giảng ...................................... 42 Hình 2.11: Giao diện chính trang thư viện trực tuyến violet ................................. 44 Hình 2. 12: Giao diện hộp thoại đăng nhập/đăng kí ............................................... 45 Hình 2.13: Giao diện đăng kí thành viên .............................................................. 45 Hình 2.14: Giao diện sau khi đã điền đầy đủ thông tin ......................................... 46 Hình 2.15: Giao diện thông tin bị sai khi đăng kí ................................................. 46 Hình 2.16: Giao diện đăng nhập ........................................................................... 47 Hình 2.17: Giao diện hộp thoại sau khi đăng nhập ............................................... 47 Hình 2.18: Giao diện chọn bài học ....................................................................... 48 Hình 3.1:

Biểu đồ so sánh trình độ HS qua bài kiểm tra trong thực nghiệm giữa lớp TN và ĐC ............................................................................. 65

vii

MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học” [4]. Để thực hiện tốt mục tiêu về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, cần có nhận thức đúng về bản chất của đổi mới phương pháp dạy học người học và một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học theo hướng này.

Mục tiêu của chương trình Địa lí 11 – THPT nhằm giúp cho học sinh nắm được những đặc điểm nổi bật về thiên nhiên, dân cư, kinh tế - xã hội của các châu lục; về nền kinh tế thế giới đương đại, một số vấn đề mang tính toàn cầu và địa lí một số khu vực, quốc gia đại diện cho các trình độ phát triển kinh tế - xã hội khác nhau trên thế giới, góp phần chuẩn bị hành trang cho học sinh bước vào cuộc sống trong thời đại bùng nổ thông tin và mở rộng giao lưu, hợp tác giữa nước ta với các nước trong khu vực và trên thế giới [2]. Do đó việc thay đổi phương pháp dạy học giúp học sinh tiếp thu kiến thức, hình thành kĩ năng địa lí và đặc biệt phát triển năng lực cho học sinh như năng lực giải quyết vấn đề, năng lực sử dụng công nghệ thông tin (ICT)… là một vấn đề quan trọng đối với việc giảng dạy bộ môn Địa lí ở trường THPT. Như vậy, giáo viên cần tổ chức nhiều hoạt động để kích thích tính tích cực ở học sinh như tính tự học, khám phá, suy nghĩ độc lập và giải quyết một số vấn đề.

Thực tế hiện nay, nhiều giáo viên đã thay đổi theo hướng tích cực bằng việc thiết kế bài học có sử dụng ICT trong dạy học. Vì vậy, để nâng cao chất lượng dạy học đồng thời áp dụng những tiến bộ khoa học, kĩ thuật và công nghệ thông tin trong dạy học thì việc lựa chọn phương pháp pháp dạy học tối ưu nhất là một điều

1

vô cùng quan trọng. và phương pháp dạy học E-learning đã đáp ứng được những yêu cầu trên.

Dạy học E - learning đã phát triển hầu hết ở các nước, trong đó có Việt Nam. Đây là một môi trường học tập rất tốt. Đặc biệt, dạy học E – learning giúp cho người học có thể tự khám phá, nghiên cứu kiến thức một các độc lập. Chính điều này, đã giúp giáo viên buộc phải đổi mới cách thiết kế bài dạy, tăng cường sử dụng công nghệ thông tin trong dạy học, vấn đề này góp phần trong việc đổi mới phương pháp dạy học.

Xuất phát từ những lí do trên, tác giả đã chọn đề tài: “Ứng dụng E - learning trong dạy học Địa lí lớp 11 - THPT”.

2. Mục đích nghiên cứu Mục đích của đề tài là ứng dụng dạy học E - learning trong dạy học Địa lí 11- THPT nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và phát triển năng lực cho học sinh, góp phần đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng dạy và học môn Địa lí ở nhà trường phổ thông.

3. Đối tượng nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu cách thức ứng dụng E - learning trong dạy học Địa lí 11 - THPT. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu Đề tài thực hiện các nhiệm vụ sau: - Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của việc ứng dụng E - learning trong dạy học Địa lí 11 – THPT. - Đề xuất những yêu cầu và nguyên tắc của E – learning trong dạy học Địa lí 11- THPT. - Thiết kế và tổ chức E – learning trong dạy học một số bài Địa lí 11 – THPT. - Thực nghiệm sư phạm để đánh giá tính hiệu quả và mức độ khả thi của đề tài.

- Đưa ra kết luận và kiến nghị về việc tổ chức dạy học E - learning.

5. Phạm vi nghiên cứu - Đề tài tập trung nghiên cứu việc khả năng ứng dụng E-learning trong dạy học Địa lí 11 – THPT.

2

- Phạm vi tiến hành điều tra, đánh giá hiện trạng ở một số trường THPT Hà Nội như: +Trường THPT Lê Quý Đôn – Hà Đông, Hà Nội.

- Thời gian thực nghiệm: từ 7/1 – 6/4/2019 - Phạm vi thực nghiệm việc ứng dụng E-learning để tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh ở trường THPT Lê Quý Đôn – Hà Đông, Hà Nội.

- Tiến hành thực nghiệm trên các bài đã soạn như: + Bài 10: Cộng hòa nhân dân Trung Hoa (Trung Quốc), (tiết 1: Tự nhiên, dân cư và xã hội). + Bài 11: Khu vực Đông Nam Á (Tiết 3: Hiệp hội các nước Đông Nam Á (ASEAN) 6. Các quan điểm và phương pháp nghiên cứu 6.1. Quan điểm nghiên cứu 6.1.1. Quan điểm hệ thống Các thành tố như mục tiêu giáo dục, nội dung giáo dục, phương pháp giáo dục, phương tiện giáo dục, nhà giáo dục…. trong giáo dục, có quan hệ chặt chẽ, tác động qua lại với nhau trong cùng một hệ thống. Khi một thành phần trong hệ thống thay đổi thì sẽ kéo theo là sự thay đổi của nhiều thành phần khác. Như chúng ta đã biết, mục tiêu giáo dục của nước ta hiện nay là “nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lí tưởng, truyền thống đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kĩ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời”. Với mục tiêu giáo dục trên nội dung giáo dục, phương pháp giáo dục, nhà giáo dục…cũng phải thay đổi theo.

Nội dung giáo dục không phải là những nội dung riêng rẽ mà chúng có tính hệ thống, chủ đề với nhau. Nội dung thay đổi, phương pháp cũng phải thay đổi theo hướng phát huy hơn nữa vai chủ động, tích cực của người học, giúp người học hình thành và phát triển khả năng tư duy, những năng lực và kĩ năng cần thiết để giải quyết những vấn đề thực tiễn cuộc sống đặt ra.

Trong quá trình nghiên cứu đề tài thì tác giả cũng phải đảm bảo tính hệ thống.

Vận dụng quan điểm hệ thống giúp tác giả hiểu rõ hơn việc áp dụng E learningtrong dạy học dạy học Địa lí 11- THPT. Đồng thời, việc vận dụng quan điểm hệ thống sẽ giúp cho việc nghiên cứu của tác giả toàn diện và sâu sắc hơn.

3

6.1.2. Quan điểm lấy học sinh làm trung tâm Quan điểm dạy học lấy học sinh làm trung tâm được đã được đề cập khá nhiều trong các tài liệu dạy học ở trong nước cũng như nước ngoài. Quan điểm lấy giúp cho giúp cho học sinh biết suy nghĩ, học tập và có thái độ muốn học tập, làm cho học sinh có ý chí và năng lực học tập.

Quan điểm này đề cao tính tích cực chủ thể của người học nhưng không coi nhẹ vai trò chỉ đạo của người dạy. Giáo dục nhà trường là quy trình có mục đích, có kế hoạch, được tiến hành dưới sự chỉ đạo của giáo viên. Trong môn Địa lí lớp 11 – THPT, việc áp dụng E - learning trong dạy học, HS luôn được đặt trong môi trường hoạt động và buộc phải hoạt động để thực hiện và hoàn thiện sản phẩm, thông qua đó phát triển năng lực bản thân.

6.1.3. Quan điểm giáo dục định hướng phát triển năng lực Quan điểm phát triển năng lực không chỉ chú ý tích cực hóa học sinh về hoạt động trí tuệ mà còn chú ý rèn luyện năng lực tự giải quyết vấn đề gắn với những tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp, đồng thời gắn hoạt động trí tuệ với hoạt động thực hành, thực tiễn. Tăng cường việc học tập nhóm, đổi mới quan hệ giáo viên – học sinh theo hướng cộng tác có ý nghĩa quan trọng nhằm phát triển năng lực xã hội. Bên cạnh việc học tập những tri thức và kĩ năng riêng lẻ của các môn học chuyên môn cần bổ sung các chủ đề học tập phức hợp nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề.

Quan điểm này đã giúp tác giả trong việc áp dụng E - learning trong dạy học Địa lí 11 – THPT để xây dựng các bài toán nhận thức, các chủ đề.... phát huy được các năng lực của học sinh như năng lực sáng tạo, năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề.... tạo ra tính tự giác, chủ động trong mọi tính huống, khả năng giải quyết các vấn đề trong xã hội thực tiễn.

6.2. Phương pháp nghiên cứu 6.2.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu Tác giả thu thập thập thông tin từ nhiều nguồn tài liệu khác nhau có liên quan đến vấn đề nghiên cứu. Sau đó đó tiến hành phân tích, tổng hợp các tài liệu tạo ra một hệ thống lí thuyết đầy đủ, logic, khoa học để phục vụ cho đề tài nghiên cứu.

4

6.2.3. Phương pháp khảo sát, điều tra Khảo sát, điều tra là nội dung không thể thiếu của dạy học Địa lí. Nó là một phần của chương trình, nhưng được dạy dưới hình thức ngoài lớp. Thông qua khảo sát, điều tra thực tế về tình hình, hiện trạng giảng dạy và sử dụng E - learning trong tổ chức dạy học Địa lí lớp 11 - THPT. Đây là cơ sở thực tế nhằm đưa ra những kết luận về việc ứng dụng E – learning trong dạy học Địa lí 11 - THPT để tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh.

6.2.3. Phương pháp chuyên gia Đây là một phương pháp không thể thiếu khi tác giả thực hiện đề tài. Tác giả sử dụng phương pháp để tham khảo và xin ý kiến đánh giá của các giảng viên, giáo viên về vấn đề đề tài đang nghiên cứu. Từ những góp ý của các giảng viên, giáo viên tác giả chỉnh sửa và hoàn thiện đề tài của mình.

6.2.4. Phương pháp thực nghiệm Thực nghiệm là phương pháp đặc biệt quan trọng trong nghiên cứu. Thực nghiệm thành công sẽ cho kết quả khách quan và tạo ra khả năng vận dụng nhanh chóng các kết quả nghiên cứu vào thực tiễn, đồng thời tạo ra những phương hướng nghiên cứu mới. Ở đề tài này, tác giả đã sử dụng phương pháp thực nghiệm để thu nhận thông tin nhằm kiểm tra tính khả thi của việc ứng dụng E-learning trong dạy học Địa lí lớp 11 – THPT. 6.2.5. Phương pháp thống kê toán học Trong quá trình nghiên cứu, tác giả đã sử dụng một số tham số để đo lường như: giá trị trung bình, độ lệch chuẩn…để xử lí kết quả thực nghiệm.

7. Cấu trúc của đề tài Khóa luận bao gồm 3 phần: phần mở đầu, phần nội dung và phần kết luận Phần nội dung của khóa luận là phần quan trọng nhất được cấu trúc thành ba chương chính: Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc áp dụng E - learning trong dạy học Địa lí 11 – THPT. Chương 2: Thiết kế và sử dụng bài học E - learning trong dạy học Địa lí 11 – THPT. Chương 3: Thực nghiệm sư phạm

5

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC ỨNG DỤNG E - LEARNING TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ 11 – THPT 1.1. Những định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 1.1.1. Quan điểm đổi mới chỉ đạo giáo dục phổ thông Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm đến công tác giáo dục, đào tạo.

Trong bức thư cuối cùng gửi ngành GD&ĐT, ngày 15/11/1968, Người nêu rõ: "Giáo dục nhằm đào tạo những người kế tục sự nghiệp cách mạng to lớn của Ðảng và nhân dân ta, do đó các ngành, các cấp ủy đảng và chính quyền địa phương phải thật sự quan tâm hơn nữa đến sự nghiệp này, phải chăm sóc nhà trường về mọi mặt, đẩy sự nghiệp giáo dục của ta lên những bước phát triển mới".

Quán triệt quan điểm, tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về GD&ĐT, trong các văn kiện Đại hội Đảng trước đây, đặc biệt Nghị quyết số 29-NQ/TW, Hội nghị lần thứ VIII, Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI), “Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo, phát triển nguồn nhân lực” tiếp tục được khẳng định là quốc sách hàng đầu, “Tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lí tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời”.

Nghị quyết số 44/NQ-CP, ngày 09/6/2014 Ban hành Chương trình hành động của Chính Phủ thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế xác định “Đổi mới hình thức, phương pháp thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục theo hướng đánh giá năng lực của người học; kết hợp đánh giá cả quá trình với đánh giá cuối kì học, cuối năm học theo mô hình của các nước có nên giáo dục phát triển”

6

1.1.2. Đổi mới phương pháp dạy học ở nhà trường phổ thông Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học ở nhà trường phổ thông: Cải tiến các phương pháp dạy học truyền thống Các phương pháp dạy học truyền thống như thuyết trình, đàm thoại, luyện tập luôn là những phương pháp quan trọng trong dạy học. Đổi mới phương pháp dạy học không có nghĩa là loại bỏ các phương pháp dạy học truyền thống quen thuộc mà cần bắt đầu bằng việc cải tiến để nâng cao hiệu quả và hạn chế nhược điểm của chúng. Để nâng cao hiệu quả của các phương pháp dạy học này người giáo viên trước hết cần nắm vững những yêu cầu và sử dung thành thạo các kỹ thuật của chúng trong việc chuẩn bị cũng như tiến hành bài lên lớp, chẳng hạn như kỹ thuật mở bài, kỹ thuật trình bày, giải thích trong khi thuyết trình, kỹ thuật đặt các câu hỏi và xử lí các câu trả lời trong đàm thoại, hay kỹ thuật làm mẫu trong luyện tập. Tuy nhiên, các phương pháp dạy học truyền thống có những hạn chế tất yếu, vì thế bên cạnh các phương pháp dạy học truyền thống cần kết hợp sử dụng các phương pháp dạy học mới, đặc biệt là những phương pháp và kỹ thuật dạy học phát huy tính tích cực và sáng tạo của học sinh. Chẳng hạn có thể tăng cường tính tích cực nhận thức của học sinh trong thuyết trình, đàm thoại theo quan điểm dạy học giải quyết vấn đề[3].

Kết hợp đa dạng các phương pháp dạy học Không có một phương pháp dạy học toàn năng phù hợp với mọi mục tiêu và nội dung dạy học. Mỗi phương pháp và hình thức dạy học có những ưu, nhựơc điểm và giới hạn sử dụng riêng. Vì vậy việc phối hợp đa dạng các phương pháp và hình thức dạy học trong toàn bộ quá trình dạy học là phương hướng quan trọng để phát huy tính tích cực và nâng cao chất lượng dạy học. Dạy học toàn lớp, dạy học nhóm, nhóm đôi và dạy học cá thể là những hình thức xã hội của dạy học cần kết hợp với nhau, mỗi một hình thức có những chức năng riêng. Tình trạng độc tôn của dạy học toàn lớp và sự lạm dụng phương pháp thuyết trình cần được khắc phục, đặc biệt thông qua làm việc nhóm [3].

Trong thực tiễn dạy học ở trường trung học hiện nay, nhiều giáo viên đã cải tiến bài lên lớp theo hướng kết hợp thuyết trình của giáo viên với hình thức làm việc

7

nhóm, góp phần tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh. Tuy nhiên hình thức làm việc nhóm rất đa dạng, không chỉ giới hạn ở việc giải quyết các nhiệm vụ học tập nhỏ xen kẽ trong bài thuyết trình, mà còn có những hình thức làm việc nhóm giải quyết những nhiệm vụ phức hợp, có thể chiếm một hoặc nhiều tiết học, sử dụng những phương pháp chuyên biệt như phương pháp đóng vai, nghiên cứu trường hợp, dự án. Mặt khác, việc bổ sung dạy học toàn lớp bằng làm việc nhóm xen kẽ trong một tiết học mới chỉ cho thấy rõ việc tích cực hoá “bên ngoài” của học sinh. Muốn đảm bảo việc tích cực hoá “bên trong” cần chú ý đến mặt bên trong của phương pháp dạy học, vận dụng dạy học giải quyết vấn đề và các phương pháp dạy học tích cực khác[3].

Tăng cường sử dụng phương tiện dạy học và công nghệ thông tin hợp lí trong dạy học Phương tiện dạy học có vai trò quan trọng trong việc đổi mới phương pháp dạy học, nhằm tăng cường tính trực quan và thí nghiệm, thực hành trong dạy học.

Việc sử dụng các phương tiện dạy học cần phù hợp với mối quan hệ giữa phương tiện dạy học và phương pháp dạy học. Hiện nay, việc trang bị các phương tiện dạy học mới cho các trường phổ thông từng bước được tăng cường. Tuy nhiên các phương tiện dạy học tự làm của giáo viên luôn có ý nghĩa quan trọng, cần được phát huy[3]. Đa phương tiện và công nghệ thông tin vừa là nội dung dạy học vừa là phương tiện dạy học trong dạy học hiện đại. Đa phương tiện và công nghệ thông tin có nhiều khả năng ứng dụng trong dạy học. Bên cạnh việc sử dụng đa phương tiện như một phương tiện trình diễn, cần tăng cường sử dụng các phần mềm dạy học cũng như các phương pháp dạy học sử dụng mạng điện tử (E-Learning). Phương tiện dạy học mới cũng hỗ trợ việc tìm ra và sử dụng các phương pháp dạy học mới.

Webquest là một ví dụ về phương pháp dạy học mới với phương tiện mới là dạy học sử dụng mạng điện tử, trong đó học sinh khám phá tri thức trên mạng một cách có định hướng[3].

Bồi dưỡng phương pháp học tập tích cực cho học sinh Phương pháp học tập một cách tự lực đóng vai trò quan trọng trong việc tích cực hoá, phát huy tính sáng tạo của học sinh. Có những phương pháp nhận thức

8

chung như phương pháp thu thập, xử lí, đánh giá thông tin, phương pháp tổ chức làm việc, phương pháp làm việc nhóm, có những phương pháp học tập chuyên biệt của từng bộ môn. Bằng nhiều hình thức khác nhau, cần luyện tập cho học sinh các phương pháp học tập chung và các phương pháp học tập trong bộ môn[3].

Tóm lại có rất nhiều phương hướng đổi mới phương pháp dạy học với những cách tiếp cận khác nhau, trên đây chỉ là một số phương hướng chung. Việc đổi mới phương pháp dạy học đòi hỏi những điều kiện thích hợp về phương tiện, cơ sở vật chất và tổ chức dạy học, điều kiện về tổ chức, quản lí.

Ngoài ra, phương pháp dạy học còn mang tính chủ quan. Mỗi giáo viên với kinh nghiệm riêng của mình cần xác định những phương hướng riêng để cải tiến phương pháp dạy học và kinh nghiệm của cá nhân.

Việc đổi mới phương pháp dạy học đòi hỏi những điều kiện thích hợp về phương tiện, cơ sở vật chất và tổ chức dạy học, điều kiện về tổ chức, quản lí. Ngoài ra, phương pháp dạy học còn mang tính chủ quan. Mỗi giảng viên với kinh nghiệm riêng của mình cần xác định những phương hướng riêng để cải tiến phương pháp dạy học và kinh nghiệm của cá nhân.

Sự nghiệp công nghiệp hoá và hiện đại hoá đất nước ngày nay đòi hỏi nguồn nhân lực không những chỉ đủ về số lượng mà còn phải có chất lượng. Nguồn nhân lực đóng vai trò hết sức to lớn đối với sự phát triển của mỗi đơn vị, doanh nghiệp nói riêng và của đất nước nói chung. Kiến thức và sự hiểu biết về nguyên tắc đảm bảo chất lượng ngày càng mở rộng hơn, logíc tất yếu đòi hỏi chất lượng đào tạo ngày càng phải tốt hơn. Một trong những định hướng cơ bản của việc đổi mới giáo dục là chuyển từ nền giáo dục mang tính hàn lâm, kinh viện, xa rời thực tiễn sang một nền giáo dục chú trọng việc hình thành năng lực hành động, phát huy tính chủ động, sáng tạo của người học. Định hướng quan trọng trong đổi mới PPDH là phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo, phát triển năng lực hành động, năng lực cộng tác làm việc của người học. Đó cũng là những xu hướng quốc tế trong cải cách PPDH ở nhà trường.

Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học

9

theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”[4]. Để thực hiện tốt mục tiêu về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, cần có nhận thức đúng về bản chất của đổi mới phương pháp dạy học người học và một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học theo hướng này. Đổi mới phương pháp dạy học nhằm phát triển năng lực của học sinh. Đổi mới phương pháp dạy học đang thực hiện bước chuyển từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc HS học được cái gì đến chỗ quan tâm HS vận dụng được cái gì qua việc học. Để đảm bảo được điều đó, phải thực hiện chuyển từ phương pháp dạy học theo lối "truyền thụ một chiều" sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng lực và phẩm chất. Tăng cường việc học tập trong nhóm, đổi mới quan hệ giáo viên - học sinh theo hướng cộng tác có ý nghĩa quan trọng nhằm phát triển năng lực xã hội. Bên cạnh việc học tập những tri thức và kỹ năng riêng lẻ của các môn học chuyên môn cần bổ sung các chủ đề học tập tích hợp liên môn nhằm phát triển năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp.

Phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động của người học, hình thành và phát triển năng lực tự học (sử dụng sách giáo khoa, nghe, ghi chép, tìm kiếm thông tin...), trên cơ sở đó trau dồi các phẩm chất linh hoạt, độc lập, sáng tạo của tư duy.

Có thể chọn lựa một cách linh hoạt các phương pháp chung và phương pháp đặc thù của môn học để thực hiện. Tuy nhiên dù sử dụng bất kỳ phương pháp nào cũng phải đảm bảo được nguyên tắc “Học sinh tự mình hoàn thành nhiệm vụ nhận thức với sự tổ chức, hướng dẫn của giáo viên”.

Việc sử dụng phương pháp dạy học gắn chặt với các hình thức tổ chức dạy học. Tuỳ theo mục tiêu, nội dung, đối tượng và điều kiện cụ thể mà có những hình

10

thức tổ chức thích hợp như học cá nhân, học nhóm; học trong lớp, học ở ngoài lớp...

Cần chuẩn bị tốt về phương pháp đối với các giờ thực hành để đảm bảo yêu cầu rèn luyện kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn, nâng cao hứng thú cho người học.

Cần sử dụng đủ và hiệu quả các thiết bị dạy học môn học tối thiểu đã qui định. Có thể sử dụng các đồ dùng dạy học tự làm nếu xét thấy cần thiết với nội dung học và phù hợp với đối tượng học sinh. Tích cực vận dụng công nghệ thông tin trong dạy học.

Việc đổi mới phương pháp dạy học thể hiện qua bốn đặc trưng cơ bản sau: Một, dạy học thông qua tổ chức liên tiếp các hoạt động học tập, giúp học sinh tự khám phá những điều chưa biết chứ không thụ động tiếp thu những tri thức được sắp đặt sẵn. Giáo viên là người tổ chức và chỉ đạo học sinh tiến hành các hoạt động học tập phát hiện kiến thức mới, vận dụng sáng tạo kiến thức đã biết vào các tình huống học tập hoặc tình huống thực tiễn...

Hai, chú trọng rèn luyện cho học sinh biết khai thác sách giáo khoa và các tài liệu học tập, biết cách tự tìm lại những kiến thức đã có, suy luận để tìm tòi và phát hiện kiến thức mới... Định hướng cho học sinh cách tư duy như phân tích, tổng hợp, đặc biệt hoá, khái quát hoá, tương tự, quy lạ về quen… để dần hình thành và phát triển tiềm năng sáng tạo.

Ba, tăng cường phối hợp học tập cá thể với học tập hợp tác, lớp học trở thành môi trường giao tiếp GV - HS và HS - HS nhằm vận dụng sự hiểu biết và kinh nghiệm của từng cá nhân, của tập thể trong giải quyết các nhiệm vụ học tập chung.

Bốn, chú trọng đánh giá kết quả học tập theo mục tiêu bài học trong suốt tiến trình dạy học thông qua hệ thống câu hỏi, bài tập (đánh giá lớp học). Chú trọng phát triển kỹ năng tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau của học sinh với nhiều hình thức như theo lời giải/đáp án mẫu, theo hướng dẫn, hoặc tự xác định tiêu chí để có thể phê phán, tìm được nguyên nhân và nêu cách sửa chữa các sai sót.

1.2. Một số vấn đề về E - learning trong dạy học ở nhà trường phổ thông 1.2.1. Khái niệm E - learning E – learning (viết tắt của từ Electronic Learning) là thuật ngữ khá mới mẻ.

Hiểu theo nghĩa rộng, E – learning là một thuật ngữ dùng để mô tả việc học tập, đào tạo dựa trên công nghệ thông tin và truyền thông, đặc biệt là công nghệ thông tin.

11

Hiện nay, theo các quan điểm và dưới các hình thức khác nhau có rất nhiều cách hiểu về E – learning. Sau đây là một số định nghĩa E – learning đặc trưng nhất: E – learning là sử dụng các công cụ Web và Internet trong học tập (William Horton).

E – learning là một thuật ngữ dùng để mô tả việc học tập, đào tạo dựa trên công nghệ thông tin và truyền thông (Compare Infobase Inc).

E – learning nghĩa là việc học tập hay đào tạo được chuẩn bị, truyền tải hoặc quản lí sử dụng nhiều công cụ của công nghệ thông tin, truyền thông khác nhau và được thực hiện ở mức cục bộ hay toàn cực (MASIE Center).

Theo quan điểm hiện đại, E – learning là sự phân phát các nội dung học sử dụng các công cụ điện tử hiện đại như máy tính, mạng vệ tinh, mạng Internet, Intranet... trong đó nội dung học có thể giao tiếp với nhau qua mạng dưới các hình thức như: e-mail, thảo luận trực tuyến (chat), diễn đàn (forum), hội thảo video....[7] 1.2.2. Những ưu điểm và nhược điểm của việc áp dụng E – learning trong dạy học Địa lí 11 - THPT 1.2.2.1. Ưu điểm E – learning làm thay đổi cách học cũng như vai trò người học, người học đóng vai trò trung tâm và chủ động của quá trình đạo tạo, có thể học mọi lúc, mọi nơi nhờ có phương tiện trợ giúp người học.

Người học có thể học theo thời gian biểu cá nhân, với nhịp độ tùy theo khả năng và có thể chọn các nội dung học, do đó nó sẽ mở rộng đối tượng đào tạo rất nhiều. Tuy không thể hoàn toàn thay thế được phương thức đào tạo truyền thống, E – learning cho phép giải quyết một vấn đề nan giải trong lĩnh vực giáo dục đó là nhu cầu đào tạo của người lao động và số lượng sinh viên của các cơ sở đào tạo.

E – learning sẽ có sức lôi cuốn rất nhiều người học kể cả những người trước đây chưa bao giờ bị hấp dẫn bởi lối giáo dục kiểu cũ và rất phù hợp với hoàn cảnh của những người đi làm nhưng vấn muốn nâng cao trình độ.

Các chương trình đào tạo từ xa trên thế giới hiện nay đã đạt đến trình độ phong phú về giao diện, sử dụng rất nhiều hiệu ứng đa phương tiện như âm thanh, hình ảnh, hình ảnh động ba chiều, kĩ xảo hoạt hình.... có độ tương tác cao giữa

12

người sử dụng và chương trình, đàm thoại trực tiếp qua mạng. Điều này đem đến cho học viên sự thú vị, say mê trong quá trình tiếp thu kiến thức cũng như hiệu quả trong học tập.

E – learning cho phép học sinh làm chủ hoàn toàn quá trình học sinh làm chủ hoàn toàn quá trình học của bản thân, từ thời gian, lượng kiến thức cần học cũng như thứ tự học các bài, đặc biệt là cho phép tra cứu trực tuyến những kiến thức có liên quan đến bài học một cách tức thời, duyệt lại những phần đã học một cách nhanh chóng, tự do trao đổi mới những người cùng học hoặc giáo viên ngay trong quá trình học, những điều mà cách học truyền thống không thể hoặc đòi hỏi chi phí quá cao [7].

1.2.2.2. Nhược điểm Bên cạnh những ưu điểm thì E-learning còn có một số những nhược điểm như sau: Về nội dung học tập - Nhiều kiến thức của một số hệ thống E-learning hiện nay chưa được kiểm tra, sàng lọc kĩ lưỡng, còn nhiều sai sót, chưa phù hợp với HS, do đó khi tự học với hệ thống E-learning và truy cập kiến thức trên mạng Internet HS phải biết lựa chọn, sang lọc kiến thức, biết nhận diện những kiến thức nào đúng, kiến thức nào chưa đúng để sử dụng hợp lí.

- Trong nhiều trường hợp, không thể và không nên đưa các nội dung quá trừu tượng, quá phức tạp. Đặc biêt là các nội dung liên quan đến thí nghiệm, thực hành mà Công nghệ thông tin không thể hiện được hay thể hiện kém hiệu quả [6].

- Hệ thống E-learning cũng không thể thay thế được các hoạt động liên quan tới việc rèn luyện và hình thành kĩ năng, đặc biết là kĩ năng thao tác vận động.

Về người học - Người học phải có khả năng làm việc độc lập với ý thức tự giác cao độ.

Bên cạnh đó, cũng cần thể hiện khả năng hợp tác, chia sẻ qua mạng một các hiệu quả với giảng viên và các thành viên khác.

- Người học phải biết lập kế hoạch phù hợp với bản thân, tự định hướng trong học tập, thực hiện tốt kế họach học tập đã đề ra.

13

- HS học tập trong môi trường E-learning không có điều kiện tiếp xúc trực tiếp với thầy cô và bạn bè nên rất buồn tẻ sẽ hạn chế lớn khả năng giao tiếp, tình cảm giữa GV với HS và HS với nhau hạn chế.

- Học tập với E-learning phải tốn kém số tiền khá lớn, các HS có hoàn cảnh khó khăn. thì có có thể thực hành với hình thức này.

- HS THPT Việt Nam chưa có thói quen tự học và làm việc nhóm, tính độc lập chưa cao còn phụ thuộc nhiều vào GV, chưa tự giác giác học tập…

Về công nghệ - Sự hạn chế về kĩ năng công nghệ của người học sẽ làm giảm đáng kể hiệu quả, chất lượng dạy học dựa trên E-learning.

- Bên cạnh đó, hạ tầng công nghệ thông tin (mạng internet, chí phí….) cũng ảnh hưởng đáng kể tới tiến độ, chất lượng học tập. + Hiện nay, mạng lưới Internet đã được phủ rộng khắp từ thành thị về nông thôn. Tuy nhiên, tốc độ đường truyền chậm nhất vào thời điểm nhiều người truy cập nên ảnh hưởng đến việc học tập của HS [6].

1.2.3. Đặc điểm của dạy học E - learning Dựa trên công nghệ thông tin và truyền thông như công nghệ mạng, kĩ thuật đồ họa, kĩ thuật mô phỏng, công nghệ tính toán....

Hiệu quả của E – learning cao hơn so với cách học truyền thống, do E – learning có tính tương tác cao dựa trên multimedia, tạo điều kiện cho người học trao đổi thông tin dễ dàng hơn, cũng như đưa ra nội dung học tập phù hợp với khả năng và sở thích của từng người.

E – learning đã và đang trở thành xu thế tất yếu trong nền kinh tế tri thức và đang thu hút được sự quan tâm đặc biệt của các nước trên thế giới với rất nhiều tổ chức, công ty hoạt động trong lĩnh vực E – learning ra đời.

Bản chất của Internet, nền tảng của công nghệ học trực tuyến là linh họa. Từ khi đăng kí học đến lúc hoàn tất, người học có thể học tập theo thời gian biểu mình đặt ra, không bị gò bó thời gian và không gian lớp học dù vẫn đang ở trong lớp học “ảo”[1].

14

Sự khác biệt giữa lớp học truyền thống và lớp học E-learning được thể hiện trong bảng so sánh dưới dây: Bảng 1.1: Đặc điểm của lớp học truyền thống và lớp học E-Learning Yếu tố liên quan

Lớp học truyền thống

Lớp học E-Learning

- Phải có phòng học, không gian và - Không gian lớp học không giới kích thước phòng giới hạn.

- Lớp học phải đồng bộ, cách học cũng phải đồng bộ.

Có giới hạn, phải đến lớp, học ở Số lượng một giờ nhất định, trực tiếp lên lớp.

- Sách giáo khoa Tư liệu học - Tài liệu in, photocopy tập - Có giới hạn Lớp học

hạn.

- Học ở mọi lúc, mọi nơi.

Không giới hạn, không phải trực tiếp đến lớp.

- Học liệu điện tử, đa phương tiện.

- Không giới hạn, tìm kiếm nhanh

1.3. Mục tiêu, nội dung chương trình Địa lí lớp 11 và SGK Địa lí lớp 11 – THPT 1.3.1. Mục tiêu chương trình Môn Địa lí lớp 11- THPT nhằm góp phần hoàn thiện học vấn phổ thông cho HS, phát triển tư duy logic, tạo điều kiện cho học sinh tiếp tục học lên các lĩnh vực khoa học tự nhiên và khoa học xã hội. Đặc biệt củng cố và phát triển cho HS 4 năng lực chủ yếu sau: - Năng lực hành động có hiệu quả trên cơ sở kiến thức, kĩ năng, phẩm chất đã được hình thành trong quá trình học tập, rèn luyện và giao tiếp.

- Năng lực hợp tác phối hợp trong hoạt động và đời sống.

- Năng lực sáng tạo, có thể thích ứng với những thay đổi của cuộc sống.

- Năng lực tự khẳng định bản thân.

Chương trình Địa lí 11 – THPT có những mục tiêu cụ thể sau: - Về kiến thức: Trọng tâm kiến thức của môn Địa lí lớp 11 – THPT là địa lí kinh tế - xã hội thế giới. Chương trình được chia theo các đơn vị kiến thức lớn, bám sát SGK với hai nội dung lớn:

15

+ Khái quát nền kinh tế - xã hội thế giới giúp học sinh biết được đặc điểm khái quát của kinh tế thế giới, các vấn đề mang tính toàn cầu, một số vấn đề của các châu lục, khu vực. + Địa lí khu vực và quốc gia giới thiệu và cung cấp các kiến thức về các tổ chức quốc tế tiêu biểu như: Liên minh Châu Âu (EU); Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN); các nền kinh tế tiêu biểu của thế giới như: Hoa Kì, Liên Bang Nga, Trung Quốc, Nhật Bản.

- Về kĩ năng: Bên cạnh việc giúp học sinh có cái nhìn khái quát về kinh tế thế giới, Địa lí lớp 11 – THPT còn rèn luyện cho học sinh những kĩ năng quan trọng như: + Kĩ năng quan sát, nhận xét, phân tích, giải thích các sự vật, hiện tượng địa lí. + Kĩ năng sử dụng, phân tích, nhận xét biểu đồ, bản đồ, bảng số liệu. + Kĩ năng thu thập, xử lí các thông tin Địa lí. + Kĩ năng vận dụng kiến thức để giải thích, chứng minh các sự vật, hiện tượng Địa lí, giải thích các mối quan hệ Địa lí. + Học sinh có những kĩ năng sống cần thiết như: kĩ năng giao tiếp, ra quyết định, giải quyết vấn đề.

- Về thái độ, tình cảm: Môn Địa lí lớp 11 – THPT giúp cho HS có thái độ đúng đắn trước những vấn đề mang tính toàn cầu. Có ý thức tìm hiểu về các khu vực, quốc gia trên thế giới.

Với những mục tiêu cụ thể của môn Địa lí 11 – THPT cho thấy sự cần thiết phải đổi mới phương pháp dạy học theo hướng sử dụng các phương pháp dạy học tích cực để tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh, giúp hoc sinh chiếm tri thức, rèn luyện kĩ năng, kĩ xảo, biết vận dụng kiến thức để giải quyết các tình huống thực tế cuộc sống.

1.3.2. Nội dung chương trình Địa lí 11- THPT Nội dung chương trình Địa lí chuẩn bao gồm các nội dung chính sau: - Khái quát nền kinh tế - xã hội thế giới (7 tiết) - Địa lí khu vực và quốc gia + Hợp chủng quốc Hoa Kì (3 tiết) + Liên minh châu Âu (4 tiết) + Liên Bang Nga (3 tiết)

16

+ Cộng hòa nhân dân Trung Hoa (3 tiết) + Khu vực Đông Nam Á (4 tiết) + Ô – xtrây – li –a (2 tiết) - Phần 1: Khái quát về nền kinh tế - xã hội thế giới + Về lí thuyết: Đề cập đến sự tương phản về trình độ phát triển kinh tế - xã hội của các nhóm nước: phát triển, đang phát triển, nhóm nước công nghiệp mới; đặc điểm và tác động của các cuộc cách mạng khoa học công nghệ hiện đại tới sự phát triển của nền kinh tế toàn cầu; toàn cầu hóa và các tổ chức liên kết khu vực; một số vấn đề nổi bật mang tính toàn cầu như: bùng nổ dân số, ô nhiễm môi trường, nguy cơ chiến tranh và sự cần thiết phải bảo vệ hòa bình. + Về thực hành: Tập trung vào tìm hiểu những cơ hội và thách thức của toàn cầu hóa đối với các nước phát triển, chứng minh các kiến thức lí thuyết đã trình bày, rèn luyện các kĩ năng thu thập và xử lí thông tin, viết báo cáo ngắn về một vấn đề mang tính toàn cầu.

- Phần 2: Địa lí khu vực và quốc gia + Về lí thuyết: Tìm hiểu địa lí các khu vực và quốc gia về vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ; các đặc điểm tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên, phân tích được những thuận lợi và khó khăn của chúng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội; đặc điểm dân cư – lao động; đặc điểm kinh tế - xã hội, một số ngành kinh tế chủ chốt, sự chuyển dịch cơ cấu ngành và phân bố theo lãnh thổ của nền kinh tế, ghi nhớ một số địa danh. + Về thực hành: Chứng minh các kiến thức lí thuyết đã học. Rèn luyện cho học sinh những kĩ năng cơ bản nhất là kĩ năng sử dụng bản đồ, phân tích số liệu thống kê, vẽ biểu đồ, nhận xét biểu đồ.

Nội dung và hình thức trình bày của SGK Địa lí lớp 11 – THPT Các bài lí thuyết: Mỗi bài đều được thiết kế gồm kênh hình và kênh chữ.

- Kênh chữ: Là phần quan trọng nhất, bao gồm hệ thống kiến thức đã được lựa chọn kĩ lưỡng nhằm phù hợp với đặc điểm nhận thức của học sinh.

- Kênh hình: Ngày nay trong SGK các biểu đồ, bản đồ, hình ảnh đã tăng lên cả về số lượng và chất lượng. Kênh hình được kết hợp với hệ thống câu hỏi mở làm tăng tính tích cực cho HS, giảm bớt các kiến thức lí thuyết, khoa học trừu tượng.

17

- Câu hỏi giữa bài: Trong mỗi bài thường có một hoặc vài câu hỏi giữa bài, những câu hỏi này thường được in nghiêng với màu chữ nổi bật, có tác dụng giúp học sinh tìm hiểu trước đồng thời cũng gợi mở cho học sinh hướng giải quyết nội dung, vấn đề học tập.Thông thường các câu hỏi này không quá khó với học sinh.

- Câu hỏi và bài tập cuối bài: Là những câu hỏi và bài tập chỉ ra những kiến thức cơ bản và kĩ năng cần thiết nhất đối với học sinh. Đồng thời những câu hỏi và bài tập này còn có ý nghĩa củng cố bài học.

- Các bài thực hành: Trong tổng số 29 bài trong SGK thì có 8 bài thực hành, chiếm 27.5% điều này chứng tỏ vai trò của bài thực hành được coi trọng trong chương trình Địa lí lớp 11 – THPT [2]. Đặc thù của môn Địa lí đó là các chủ thể nội dung phong phú, nhận thức đa dạng, phạm vi kiến thức và kĩ năng sâu rộng, điều đó mâu thuẫn với lượng thời gian học sinh học tập rèn luyện trên lớp. Do đó cần có những phương pháp dạy học hiện đại, tích cực nhằm phát huy tốt nhất năng lực của người học.

Tóm lại,với nội dung của chương trình và cách thức trình bày trong sách giáo khoa Địa lí lớp 11- THPT, kiến thức mở rộng và nâng cao hơn so với bậc THCS. Với đặc điểm mục tiêu, nội dung bài học của bộ môn như trên cho phép giáo viên có thể ứng dụng E-learning trong dạy học nhằm phát huy tính tự học, tự khám phá kiến thức của học sinh để học sinh trước khi lên lớp có sự chuẩn bị tốt nhất.

1.4. Thực trạng ứng dụng E - learning trong dạy học Địa lí lớp 11 – THPT. Trong quá trình thực hiện đề tài này, để làm rõ hơn về việc ứng dụng Elearning trong dạy học Địa lí lớp 11 – THPT, tác giả đã tiến hành phỏng vấn, trao đổi, làm phiếu khảo sát với 20 giáo viên (THPT Chuyên Bắc Ninh, THPT Lê Quý Đôn – Hà Đông, THPT Quế Võ 1 – Bắc Ninh ...) và 100 học sinh đang học tập tại trường THPT Lê Quý Đôn – Hà Đông, Hà Nội, tác giả đã rút ra một số đánh giá về hiện trạng ứng dụng E-learning trong dạy học Địa lí 11- THPT. 1.4.1. Đối với giáo viên - Mức độ cần thiết của việc ứng dụng E-learning trong dạy học Địa lí – THPT

18

Bảng 1.2: Mức độ cần thiết của việc ứng dụng E-learning Mức độ

Tỉ lệ

Rất cần thiết

12,5%

Cần thiết

25%

Tương đối cần thiết

37,5%

Ít cần thiết

25%

Trong số những giáo viên đã tham gia hỏi ý kiến, chiếm 12,5% trong số đó giáo viên cho biết ứng dụng E-learning là cần thiết trong dạy học Địa lí – THPT, ở mức độ cần thiết và ít cần thiết chiếm 25%. Tuy nhiên, hầu hết các giáo viên cho biết việc ứng dụng E-learning chỉ dừng lại ở mức độ tương đối cần thiết, bởi rất nhiều lí do như: ứng dụng E-learning chưa phổ biến ở Việt Nam, điều kiện của học sinh chưa cho phép các em có thể tham gia vào lớp học bài giảng E-learning, ý thức tự học của học sinh chưa cao …

- Mức độ sử dụng hình thức dạy học E-learning trong hướng dẫn tự học môn Địa lí – THPT Bảng 1.3: Mức độ sử dụng hình thức dạy học E-learning Mức độ

Tỉ lệ

Rất cần thiết

0%

Cần thiết

75%

Tương đối cần thiết

0%

Ít cần thiết

25%

Thông qua phiếu hỏi ý kiến, 25% giáo viên cho biết sử dụng hình thức dạy học E-learning tron hướng dẫn tự học môn Địa lí – THPT là ít cần thiết và chiếm đến 75% giáo viên cho là cần thiết. Qua đây, cho thấy ứng dụng E-learning tác động mạnh mẽ tới việc tự học của học sinh, học sinh có thể tham gia mạng Internet trao đổi kiến thức với nhiều bạn trong nhóm học bài giảng E-learning, đồng thời học sinh có thể kiểm tra kiến thức ngay trong mỗi phần bài học để củng cố kiến thức.

Tuy nhiên, mức độ “rất cần thiết” chiếm 0% do ứng dụng E-learning còn nhiều hạn

19

chế, giáo viên không thể giải đáp thắc mắc của học sinh ngay lập tự qua bài giảng E-learning, phần kiểm tra kiến thức chỉ thông qua 1 số câu hỏi trắc nghiệm, câu trả lời ngắn….

- Khả năng ứng dụng E-learning trong dạy học Địa lí Bảng 1.4: Mức độ thể hiện khả năng ứng dụng E-learning Mức độ

Tỉ lệ

Rất cao

12,5%

Cao

62,5%

Trung bình

12,5%

Thấp

12%

Dựa vào phiếu hỏi ý kiến của giáo viên cho thấy, khả năng ứng dụng Elearning được đánh giá ở mức độ cao trong dạy học Địa lí chiếm 62,5%, còn các mức độ khác như rất cao và trung bình chiếm 12,5% và thấp chiếm 12%. Trong những năm gần đây, nhiều trường THPT đã được xây dựng và đầu tư nhiều thiết bị công nghệ thông tin mới trong từng lớp học, nhà nước đã đưa ra nhiều chính sách quan tâm và khuyến khích đến giáo viên và học sinh của các trường THPT trong địa bàn cả nước. Nhằm thúc đẩy quá trình học tập cũng như phát triển nhiều năng lực cho học sinh trong đó bao gồm cả năng lực chung và năng lực chuyên biệt.

- Khó khăn của giáo viên khi ứng dụng E-learning trong dạy học Địa lí – THPT Bảng 1. 5: Những khó khăn của giáo viên khi ứng dụng E-learning trong dạy học

Khó khăn

Tỉ lệ

Cơ sở vật chất

25%

Trình độ và năng lực có hạn của GV

12,5%

Trình độ tin học của HS

0%

Ý thức học tập HS

62,5%

Trong những giáo viên được hỏi ý kiến, đa số giáo viên cho rằng khó khăn lớn nhất khi ứng dụng E-learning trong dạy học Địa lí – THPT là ý thức học tập của học sinh (62,5%) – do học sinh Việt Nam học tập vẫn mang tính thụ động, tính tự

20

giác chưa cao, cần có người hướng dẫn trong quá trình học tập. Về cơ sở vật chất (25%) điều kiện của mỗi trường THPT cũng như của từng học sinh khác nhau, nước ta là một nước đang trong quá trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước nên việc phát triển đồng đều ở các khu vực là điều rất khó.

- Mong muốn của GV về việc nâng cao hiệu quả ứng dụng E-learning trong dạy học Địa lí Trong số giáo viên được hỏi, có nhiều giáo viên có những mong muốn như sau: + Nâng cao hiệu quả ứng dụng e-learning, các thầy cô cần được tìm hiểu nhiều hơn về các PPDH tích cực hiện đại, đặc biệt là pp E-learning “Cô Trần Minh Ngọc – giáo viên bộ môn Địa lí – Trường THPT Quế Võ 1 – Bắc Ninh” + Trang bị cơ sở vật chất đầy đủ, quảng cáo và khuyến khích hs tìm đến ứng dụng e-learning “Cô Dương Thị Thanh Nga - giáo viên bộ môn Địa lí – trường THPT Chuyên Bắc Ninh” + “Để ứng dụng E-learning vào dạy học thì không phải trừng hợp nào cũng áp dụng được. Còn tùy thuộc vào rất nhiều yếu tố như cơ sở vật chất, khả năng của học sinh. Mình nghĩ là để nâng cao hiệu quả ứng dụng E-learning thì trước tiên người giáo viên phải không ngừng nâng cao năng lực của mình cả về chuyên môn và khả năng tin học cùng các kĩ năng mềm khác. Từ đó có thể hướng dẫn cho học sinh của mình. Đồng thời khích lệ, động viên học sinh vì có những trường hợp học sinh khá lười và không tích cực tham gia. Ngoài ra phải xem xét từng bài một, không phải bài nào cũng áp dụng e-learning được” “Cô Nguyễn Thị Kim Oanh – giáo viên bộ môn Địa lí – trường THPT Lê Quý Đôn – Hà Đông, Hà Nội.”.

Như vậy, thông qua phiếu hỏi ý kiến về giáo viên của nhiều trường THPT cho thấy việc ứng dụng E-learning là cần thiết nhưng điều kiện nhà trường, giáo viên và học sinh nhiều nơi chưa cho phép việc phát triển áp dụng dạy học bằng bài giảng E-learning trong trường học bởi rất nhiều lí do như nhiều giáo viên chia sẻ được tác giả trích dân như trên.

1.4.2. Đối với học sinh - Về nhận thức Thông qua phiếu hỏi ý kiến về việc “Em đã từng nghe đến bài giảng Elearning chưa?” kết quả điều tra cho thấy 77,8% học sinh chưa từng được nghe

21

thấy cụm từ “bài giảng e-learning” và 22,2% học sinh đã từng nghe đến. Những học sinh đã từng nghe đến bài giảng e-learning cho biết: “Em đã tự học bằng bài giảng E-learning trước khi đến lớp để có thể hiểu bài hơn vào buổi học trên lớp”, như vậy chứng tỏ việc một số bộ phận nhỏ học sinh đã tự tìm toi và khám phá kiến thức mới mà không cần sự hướng dẫn của giáo viên. Tuy nhiên, đa số học sinh chưa từng nghe đến bài giảng E-learning cho biết: “Ở trường, giáo viên chưa từng giới thiệu về bài giảng E-learning cho học sinh tìm kiếm trên mạng” hay “Bài giảng Elearning là như thế nào ạ?”. Từ đây, cho thấy bài giảng E-learning vẫn còn là một khái niệm xa lạ đối với học sinh các trường THPT ở Việt Nam. - Về vai trò Có nhận định cho rằng: “Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học có vai trò quan trọng trong quá trình học tập của học sinh?”. Trong tổng số học sinh được hỏi ý kiến, đa số học sinh đồng ý với quan điểm (66,7%) và chỉ có 33,7% học sinh không đồng ý với quan điểm đó. Những học sinh không đồng ý với quan điểm cho biết: “CNTT làm hạn chế khả năng tìm kiếm thông tin trong sách vở, cũng như việc lười suy nghĩ của chúng em?”. Còn phần lớn học sinh đồng ý với quan điểm lại cho rằng: “CNTT rất hữu ích, em có thể hiểm hiểu thông tin nhanh chóng, rất nhiều câu hỏi khó em có thể tham khảo trước”, một học sinh khác lại cho biết: “Bài giảng Elearning giúp em củng cố kiến thức sau khi bài học trên lớp em không hiểu hoặc em có thể tìm hiểu, chuẩn bị bài trước khi đến lớp”.

- Về khả năng Bảng 1.6: Mức độ thành thạo các khả năng cơ bản của học sinh Khả năng

Tốt

Mức độ thành thạo Tương Bình đối tốt thường 44.4% 33.4%

Không tốt 0%

Tìm kiếm thông tin trên mạng internet

22.2%

Sử dụng các ứng dụng, phần mềm

33.4%

22.2%

33.3%

11.1%

Tự học

22.2%

44.4%

33.4%

0%

Giao tiếp

22.3%

33.3%

33.3%

11.1%

Hiện nay, HS được tiếp cận với ICT rất sớm, ngay từ bậc tiểu học HS đã được học cách sử dụng máy tính, kết nố Internet, ở THCS HS được học những phần

22

mềm và ứng dụng cơ bản của máy tính. Qua kết quả phiếu hỏi đã cho thấy, 44.4% học sinh tìm kiếm thông tin trên mạng Internet ở mức tương tối tốt, 22.2% học sinh ở mức độ tốt và chiếm 33.4% HS ở mức độ bình thường. Để có thể là một người trong thời đại công nghệ 4.0 thì việc sử dụng các ứng dụng cũng như các phần mềm là điều tối thiểu. Trong tổng học sinh được hỏi ý kiến thì có 33.4% HS sử dụng tốt, 22.2% HS ở mức độ tương đối tốt, 33.3% HS ở mức độ bình thường. Đáng kể nói, chiếm 11.1% HS ở mức độ không tốt, điều này càng nhấn mạnh điều kiện và hoàn cảnh cũng như môi trường học tập của mỗi HS là khác nhau.

Về vấn đề tự học, đa số học sinh tự đánh giá bản thân đã có tính tự học (44.4%), ở mức độ rất tốt chiếm 22.2% và ở mức độ bình thường chiếm đến 33.4%.

Vấn đề tự học đã đượcc chú ý từ lâu đời, ngay từ thời phong kiến, giáo dục chưa phát triển nhưng đất nước đã có rát nhiều nhân tài kiệt xuất. Qua các thời kì phát triển của đất nước thời kì thực dân Pháp đô hộ, giải phóng đất nước và cho đến hiện nay thì “tự học vẫn là một cốt lỗi” trong quá trình phát triển giáo dục.

Trên thực tế, giao tiếp là chìa khóa thành công trong mỗi câu chuyện của mỗi người. Trong những học sinh được hỏi thì 22.3% học sinh tự đánh giá ở mức độ giao tiếp tốt, ở mức độ tương đối tốt và bình thường học sinh chiếm phần lớn (33.3%) và có một bộ phận học sinh không nhỏ vẫn còn hạn chế về vấn đề giao tiếp và lí do chính là HS không tự tin về bản thân.

- Về điều kiện Bảng 1.7: Điều kiện học tập của học sinh Phương tiện

Tỉ lệ Có

Không

Máy tính có kết nối internet

100%

0%

Điện thoại di động có kết nối mạng internet

100%

0%

Loa âm thanh hoặc tai nghe

100%

0%

Địa chỉ email

77.8%

22.2%

Đa số học sinh có đầy đủ các điều kiện để có thể tham gia học với bài giảng E-learning, 100% học sinh đều có máy tính kết nối Internet, điện thoại di động có

23

kết nối mạng và có tai nghe hoặc loa âm thanh hỗ trợ, phần lớn học sinh THPT đã sử dụng email (77.8%), chỉ có 22.2% HS chưa sử dụng email trong quá trình học tập. Tuy nhiên, phiếu hỏi ý kiến này mới chỉ được tác giả khảo sát ở khu vực thành thị như Hà Nội, Bắc Ninh… đây là những thành phố phát triển ở nước ta. Còn những khu vực miền núi, chúng ta cũng có thể nhận thấy rõ điều kiện học tập của HS còn rất hạn chế qua việc HS các trường THPT ở các tỉnh miền núi đã không tham gia phiếu hỏi.

- Về nhu cầu Bảng 1.8: Nhu cầu tham gia các lớp học bài giảng E-learning Tham gia các lớp học với bài giảng E-learning khác

Tỉ lệ

Rất muốn tham gia

22.2%

Muốn tham gia

55.6%

Chưa muốn tham gia

22.2%

Có 55,6% HS muốn tham gia các lớp học bài giảng E-learning, và số HS rất muốn tham gia và chưa muốn tham gia cùng chiếm 22.2%. Qua phiếu hỏi ý kiến học sinh về việc tham gia các lớp học ứng dụng E-learning những học sinh muốn tham gia cho biết: “Em muốn tham gia lớp học bởi vì em chưa từng tiếp cận với cách học như vậy, em không biết cách học truyền thống và cách học mới có khác biệt nhau như thế nào?”. Còn những học sinh chưa muốn tham gia lớp học cho biết: “Điều kiện và hoàn cảnh của em chưa đáp ứng được nhu cầu học tập với bài giảng E-learning.”

Như vậy, nhu cầu luôn tỉ lệ thuận với với điều kiện và hoàn cảnh của mỗi HS, điều kiện càng thuận lợi và đầy đủ thì nhu cầu tìm tòi, khám phá của HS ngày càng cao.

Thông qua tất cả phiếu hỏi ý kiến HS về nhận thức, vai trò, điều kiên và khả năng, nhu cầu học tập về ứng dụng E-learning trong học tập, đã nhấn mạnh việc ứng dụng E-learning trong trường học là cần thiết, bởi HS rất muốn khám phá những cách thức học mới bên cạnh cách học taajp truyền thống hiện nay.

24

1.5. Đặc điểm tâm sinh lí và trình độ nhận thức của học sinh lớp 11 – THPT 1.5.1. Đặc điểm tâm sinh lí của học sinh lớp 11 – THPT Về mặt sinh lí: HS lớp 11 – THPT có độ tuổi trung bình là 16 – 17 tuổi, các em đã bắt đầu bước vào độ tuổi thanh niên. Đây là độ tuổi có sự phát triển khá hoàn thiện về mặt thể chất, nhất là hệ thần kinh đã có sự thay đổi quan trọng do cấu trúc của não khá phức tạp, chức năng của não phát triển. Vì vậy các em có khả năng tư duy lí luận , tư duy trừu tượng một cách độc lập sáng tạo, tư duy của các em chặt chẽ hơn. Đồng thời, tính phê phán trong tư duy của các em cũng phát triển hơn. Những đặc điểm đó tạo điều kiện cho các em thực hiện các thao tác toán học tư duy toán học phức tạp, phân tích các nội dung cơ bản của khái niệm trừu tượng và nắm vững được mối quan hệ nhân quả trong tự nhiên và xã hội đó là cơ sở để hình thành thế giới quan cho học sinh [8].

Về mặt tâm lí: Ở lứa tuổi này, các em đứng trước một thách thức khách quan của cuộc sống, bước đầu các em xác định cho mình hướng đi sau khi rời khỏi ghế nhà trường, xây dựng cho mình một cuộc sống độc lập trong xã hội. Các em có ý thức tập làm người lớn nên trong các hoạt động thể hiện sự chủ động của bản thân , thích khám phá các mới thích thể hiện bản thân trước đám đông, tập thể [8].

Qua phân tích về đặc điểm tâm sinh lí học sinh lớp 11 – THPT như trên, chứng tỏ rằng học sinh lớp 11 không chỉ phù hợp với các học tập truyền thống mà còn phù hợp với nhiều cách học khác có ứng dụng công nghệ thông tin và nổi bật hơn hết là học tập với bài giảng E-learning có thể giúp học sinh phát triển nhiều năng lực của bản thân như năng lực tự học, năng lực khám phá, tìm tòi những kiến thức mới……

1.5.2. Trình độ nhận thức của học sinh lớp 11 - THPT Đặc điểm hoạt động học tập: học tập vẫn là hoạt động chủ đạo của học sinh THPT. Với những yêu cầu cao hơn về tính tích cực và độc lập trí tuệ. Muốn lĩnh hội được sâu sắc môn học phải có trình độ tư duy. Đòi hỏi phải có tính năng động và độc lập ở lứa tuổi này. Thái độ đối với việc học tập cũng có sự thay đổi. Thái độ tự ý thức về việc học tập cho tương lai được nâng cao. Học sinh THPT bắt đầu đánh giá hoạt động chủ yếu theo quan điểm của tương lai của mình. Có thái độ lựa

25

chọn đối với từng môn học và đôi khi chỉ chăm chỉ học những môn được cho là quan trọng và có ảnh hưởng trực tiếp tới tương lai. Ở lứa tuổi này các hứng thú và khuynh hướng học tập đã trở nên xác định và thể hiện rõ ràng hơn, học sinh thường có hứng thú ổn định đối với một môn khoa học hay lĩnh vực nào đó. Điều này kích thích nguyện vọng muốn mở rộng và đào sâu các tri thức trong linh vực tương ứng [8]. Đặc điểm của sự phát triển trí tuệ lứa tuổi THPT là giai đoạn quan trọng trong việc phát triển trí tuệ. Do cơ thể được hoàn thiện nên tạo điều kiện cho phát triển trí tuệ. Cảm giác và tri giác lứa tuổi này đã đạt mức độ của người lớn. Điều này làm cho năng lực cảm thụ được nâng cao.Trí nhớ cũng phát triển rõ rệt, học sinh đã biết sử dụng nhiều phương pháp ghi nhớ chứ không chỉ ghi nhớ một cách máy móc (học thuộc). Sự chú ý của học sinh THPT cũng phát triển. Ví dụ học sinh có thể tập trung chú ý vào tài liệu mà mình không hứng thú nhưng hiểu được ý nghĩa quan trọng của nó. Hoạt động tư duy của học sinh THPT phát triển mạnh, ở thời kỳ này học sinh đã có khả năng tư duy lý luận, trừu tượng một cách độc lập và sáng tạo. Những năng lực như phân tích, so sánh, tổng hợp cũng phát triển. Tóm lại, hoạt động nhận thức của lứa tuổi học sinh THPT đã phát triên ở mức độ cao, có khả năng nhận thức vấn đề một cách đúng đắn và sâu sắc. Khả năng tư duy và nhận thức cũng sẽ dần được hoàn thiện trong quá trình học tập và rèn luyện cá nhân [8].

Từ những nhận xét và phân tích trên đã chứng minh một điều, sự phát triển về mặt tâm sinh lí và trình độ nhận thức của học sinh lớp 11 – THPT khá thuận lợi cho việc dạy học theo hình thức dạy học trực tuyến (E-learning). Điều đó cho thấy sự cần thiết ứng dụng E-learning trong dạy học Địa lí với học sinh lớp 11 – THPT.

26

CHƯƠNG 2: THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG BÀI HỌC E - LEARNING TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ 11 – THPT 2.1. Nguyên tắc và yêu cầu bài học E-learning trong dạy học môn Địa lí lớp 11 – THPT 2.1.1. Nguyên tắc thiết kế bài học E - learning trong môn Địa lí lớp 11 – THPT Nguyên tắc đảm bảo mục tiêu bài học Xác định mục tiêu bài học là xác định yêu cầu cần đạt được của người học sau khi học bài xong chứ không phải là việc mô tả những yêu cầu của nội dung chương trình quy định, nó không phải là chủ đề của bài học mà là cái đích HS phải đạt tới và là nhiệm vụ mà HS phải hoàn thành. Khi thiết kế bài học, tổ chức hoạt động nhận thức cho HS thì mỗi mục tiêu phải được cụ thể hoá thành các câu hỏi, phiếu học tập cùng với sự kết hợp của tranh ảnh, bản đồ, video, … để định hướng các hoạt động học và tự học của HS. Tiến trình tổ chức cho HS từng bước giải quyết được các câu hỏi, phiếu học tập đó đồng thời cũng là quá trình thực hiện các mục tiêu dạy học. Câu hỏi định hướng này phải chưa đựng trong đó giải pháp tìm ra kiến thức mới[10].

Nguyên tắc đảm bảo tính chính xác của nội dung Nội dung bài học trong phần mềm thiết kế được thể hiện bằng kênh chữ và kênh hình, bao gồm các câu hỏi và thông tin phản hồi, tranh ảnh, video… tất cả phải được thể hiện một cách chính xác và khoa học. Nếu những bảng số liệu, bản đồ, các câu hỏi định hướng hoạt động cho HS không phù hợp với nội dung, nghĩa là kiến thức không đảm bảo được tính chính xác thì hoạt động của HS sẽ không đạt được mục tiêu bài học. Chất lượng của tư liệu điện tử phụ thuộc vào chất lượng của nội dung thiết kế. Do đó, việc đảm bảo tính chính xác nội dung là yêu cầu quan trọng nhất [10].

Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học Nội dung trình bày trên các trang trình chiếu phải chính xác, rõ ràng, các phương tiện dạy học (hình ảnh, video, sơ đồ…) cần phải được kiểm tra, chọn lựa trước khi đưa vào bài giảng sao cho phù hợp với các đơn vị kiến thức và phù hợp

27

với trình độ nhận thức học sinh. Nội dung kiến thức phải có sự liên hệ chặt chẽ, đặc biệt phần mềm dạy học phải có tính liên hoạt cao, thường xuyên cập nhật, bổ sung thông tin mới, các thành tựu khoa học mới [10].

Nguyên tắc đảm bảo tính sư phạm Trong hoạt động dạy học, tiêu chí của bài học không giống như các bài thuyết trình, báo cáo. Cho nên, việc chuẩn bị một bài giảng ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông cần đảm bảo không những là tính nội dung (khoa học) mà còn đảm bảo đến tiêu chính về tính sư phạm. Tính sư phạm bao gồm: sự phù hợp về mặt tâm sinh lí HS, sự thể hiện nhuần nhuyễn của các nguyên tắc dạy học. Tính sư phạm thể hiện ở bố cục của từng tiết học, trong từng bài giảng phải rõ ràng, phù hợp với nội dung SGK, dung lượng kiến thức và sự phân bố thời gian. Tính sư phạm còn thể hiện ở việc kết hợp gia công nội dung với các hình ảnh, video, bản đồ, …phù hợp nội dung, tạo nên những biểu tượng trực quan sinh động, HS kết hợp kênh chữ với kênh hình để chiếm lĩnh kiến thức mới. Vì vậy, GV muốn xây dựng tư liệu điện tử có hiệu quả thì bên cạnh có kiến thức cơ bản về tin học, GV còn phải có nghiệp vụ sư phạm, kiến thức về lí luận dạy học và biết vận dụng các phương pháp dạy học tích cực vào quá trình thiết kế, biên tập tư liệu và sử dụng để tổ chức các hoạt động nhận thức cho HS [10].

2.1.2. Yêu cầu một bài giảng E - learning trong môn Địa lí lớp 11 – THPT. Thiết kế hỗ trợ người học tự nghiên cứu, khám phá tri thức Chuyển từ lớp học truyền thống sang E-learning đòi hỏi cần có các quá trình và kĩ năng giảng dạy để tạo ra các tài liệu học tập đặc biệt phục vụ người học. Với lớp học truyền thống thì người dạy có thể là trung tâm của quá trình dạy học nhưng với đào tạo E-learning thì người học luôn là trung tâm. Như vậy, các tài liệu học tập (học tập điện tử) phải được thiết kế sao cho giúp đỡ người học tự nghiên cứu, khai phá tri thức. Điều này có thể thực hiện được với sự giúp đỡ của chương trình máy tính. Các chương trình máy tính có chức năng giao tiếp đa chiều sẽ hỗ trợ người học kiểm soát quá trình học tập.

Ngoài văn bản, việc khai thác tối đa các dạng học liệu đa phương tiện giúp tăng cường khả năng cung cấp thông tin. Các thông tin được truyền đạt dưới dạng

28

âm thanh, hình ảnh, video và các mô phỏng sẽ có khả năng thể hiện lại các bài dạy của giáo viên trên lớp, đồng thời mô phỏng trực quan các kiến thức được truyền đạt.

Các phần mềm mô phỏng sẽ hỗ trợ người học tham gia trực tiếp vào quá trình thực hành, thí nghiệm nâng cao kĩ năng và tính thực tế của người học. Để đảm bảo nguyên tắc này trong quá trình thiết kế bài dạy E-learning, cần chuẩn bị thật chu đáo về ý tưởng sư phạm, các tư liệu điện tử hỗ trợ. Bài dạy Elearning cần phải sử dụng có các tư liệu đa phương tiện đạt tối thiểu từ 30% -40% thời lượng của toàn bài dạy.

Trợ giúp người học tự kiểm tra đánh giá và tự điều chỉnh Ở đây người học phải tự giải quyết các bài tập yêu cầu, ngoài ra người học còn phải tự rèn luyện kĩ năng và ôn tập, tổng hợp kiến thức giống như cách học truyền thống thì bài dạy E-learning cần có các chức năng kiểm tra kiến thức người học. Chức năng này giúp người học tự kiểm tra và đánh giá mức độ nhận thức của bản thân người học, tự phát hiện những lỗ hỏng kiến thức và nhanh chóng điều chỉnh.

Do vậy, phần cuối của mỗi bài học E-learning cần sử dụng hệ thống các câu hỏi kiểm tra hay bài tập vận dụng để đánh giá mức độ tiếp thu bài của người học. Đầy đủ thông tin hướng dẫn người học Nội dung bài dạy E-learning phải đầy đủ, chi tiết ít nhất như sách giáo khoa và thể hiện rõ ràng mục tiêu học tập. Nó phải thể hiện đầy đủ các thông tin hướng dẫn như: tóm tắt bài dạy, hướng dẫn cụ thể cách học, điều kiện tiên quyết để có thể tham gia lớp học cũng như danh mục tài liệu tham khảo.... để người học có thể dễ dàng tiến hành hoạt động học tập.

Như vậy, để đảm bảo nguyên tắc đầy đủ thông tin hướng dẫn cho người học, bài dạy E-learning cần có: - Cấu trúc môn học rõ ràng, logic. Giao diện thân thiện, dễ sử dụng, không đòi hỏi người học phải có trình độ hiểu biết nhiều về tin học.

- Để giúp người học sử dụng bài dạy một cách thuận nhất và đề phòng trường hợp có những máy tính cá nhân không cài đặt đầy đủ các phần mềm chuyên dụng, ở đầu bài học ngoài thông tin hướng dẫn, bài dạy E-learning cần kèm theo sẵn

29

những phần mềm hỗỗ trợ tiện ích để học chương trình như:: Internet Explorer, Window Media Player, Acrobat Reader.... nếu cần thiết).

ải có ssự liên kết tới những trang nộii dung tham khảo kh khác.

- Các bài dạy phải Tra cứu và tìm kiếm thông tin

ần tìm kiếm kiến thức và giải đáp thắc mắc, ắc, họ có thể nhanh Khi người học cần ng thông tin cần thiết liên quan đến phần kiến ến th thức quan tâm chóng tìm thấy những ng nội nộ dung học nào đó, học có thể bỏ qua và chuyển sang phần hoặc khi đã nắm vững đ bài dạy E-learning cần được thiết kếế có ch chức năng tra nội dung tiếpp theo. Do đó, cứu thông tin và dễ dàng lựa chọn nội dung.

chuẩn E-learning Phù hợp vớii các chu Chuẩn E-learning giúp chúng ta giải quyết một số vấn đề sau:

ng khác nhau và có thể - Nội dung bài học được sử dụng trong nhiều môi trường sử dụng lại khi cần thiết.

h có thể tìm - Nội dung được cung ccấp thêm thông tin bổ sung để người học kiếm dễ dàng.

thố E-learning phải tuân theo chuẩn E-learning, cụ thể phù - Để tải lên hệ thống hợp với chuẩnn Scorm 1.2 hoặc Scorm 2004.

2.2. Thiết kế bài học E-learning trong dạy học Địa lí 11 - THPT. 2.2.1. Quy trình thiết kế bài dạy E - learning trong môn Địa lí lớp 11 – THPT

một bài dạy E-learning gồm 5 bước như sơ ơ đồ sau: Quy trình thiết kếế m

1. Xác định mụcc tiêu và kiến thức cơ bản bài học.

Những nộii dung đưa vào chương trình và sách giáo khoa phổ thông được

ng tri th thức đồ sộ của khoa học bộ môn, đượcc sắp xếp x một cách chọn lọc từ khối lượng ảo tính sư phạm và thực tiễn cao. Bởi vậy ậy cần cầ bám sát vào lôgíc, khoa học, đảm bảo

30

chương trình dạy học và sách giáo khoa bộ môn. Đây là điều bắt buộc tất yếu vì sách giáo khoa là tài liệu giảng dạy và học tập chủ yếu; chương trình là pháp lệnh cần phải tuân theo. Căn cứ vào đó để lựa chọn kiến thức cơ bản là nhằm đảm bảo tính thống nhất của nội dung dạy học trong toàn quốc. Mặt khác, các kiến thức trong sách giáo khoa đã được qui định để dạy cho học sinh. Do đó, chọn kiến thức cơ bản là chọn kiến thức ở trong đó chứ không phải là ở tài liệu nào khác.

2. Xây dựng kho tư liệu phục vụ cho bài học Sau khi có được đầy đủ tư liệu cần dùng cho bài giảng điện tử, phải tiến hành sắp xếp tổ chức lại thành thư viện tư liệu, tức là tạo được cây thư mục hợp lý. Cây thư mục hợp lý sẽ tạo điều kiện tìm kiếm thông tin nhanh chóng và giữ được các liên kết trong bài giảng đến các tập tin âm thanh, video clip khi sao chép bài giảng từ ổ đĩa nay sang ổ đĩa khác, từ máy này sang máy khác.

Mỗi bài giảng là một thư mục được đặt trong ổ đĩa hoặc thư mục chỉ dùng cho soạn giảng (VD. E-Learning, Bai_Giang_Dien_Tu …). Trong thư mục bài giảng lại có các thư mục con như: Hinhanh, Amthanh, Video, Thamkhao. Như vậy việc tìm kiếm và tiến hành soạn bài giảng mới không mất thời gian.

3. Xây dựng kịch bản dạy học Đây là bước quan trọng cho việc thiết kế bài giảng điện tử, là nét đặc trưng cơ bản của bài giảng điện tử để phân biệt với các loại bài giảng truyền thống, hoặc các loại bài giảng có sự hỗ trợ một phần của máy vi tính. Việc multimedia hoá kiến thức được thực hiện qua các bước:

- Dữ liệu hoá thông tin kiến thức - Phân loại kiến thức được khai thác dưới dạng văn bản, bản đồ, đồ hoạ, ảnh tĩnh, phim, âm thanh...

- Tiến hành sưu tập hoặc xây dựng mới nguồn tư liệu sẽ sử dụng trong bài học. Nguồn tư liệu này thường được lấy từ một phần mềm dạy học nào đó hoặc từ internet, ... hoặc được xây dựng mới bằng đồ hoạ, bằng ảnh quét, ảnh chụp, quay video, bằng các phần mềm đồ hoạ chuyên dụng như Macromedia Flash...

- Chọn lựa các phần mềm dạy học có sẵn cần dùng đến trong bài học để đặt liên kết.

31

- Xử lý các tư liệu thu được để nâng cao chất lượng về hình ảnh, âm thanh.

Khi sử dụng các đoạn phim, hình ảnh, âm thanh cần phải đảm bảo các yêu cầu về mặt nội dung, phương pháp, thẩm mỹ và ý đồ sư phạm.

4. Lựa chọn công cụ và số hóa kịch bản Trước hết cần chia quá trình dạy học trong giờ lên lớp thành các hoạt động nhận thức cụ thể. Dựa vào các hoạt động đó để định ra các slide (trong PowerPoint) hoặc các trang của bài giảng. Sau đó xây dựng nội dung cho các trang (hoặc các slide). Tuỳ theo nội dung cụ thể mà thông tin trên mỗi trang/slide có thể là văn bản, đồ hoạ, tranh ảnh, âm thanh, video clip...

Văn bản cần trình bày ngắn gọn cô đọng, chủ yếu là các tiêu đề và dàn ý cơ bản. Nên dùng một loại font chữ phổ biến, đơn giản, màu chữ được dùng thống nhất tuỳ theo mục đích sử dụng khác nhau của văn bản như câu hỏi gợi mở, dẫn dắt, hoặc giảng giải, giải thích, ghi nhớ, câu trả lời... Điều đặc biệt quan trọng đối với một bài giảng điện tử e-Learning là phải đáp ứng được yêu cầu tự học của người học. Nghĩa là, người học có thể không đến lớp nhưng với bài giảng điện tử e-Learning này người học vẫn được học tập như đang ở lớp vậy.

5. Chạy thử, chỉnh sửa và hoàn thiện.

Sau khi thiết kế xong, phải tiến hành chạy thử chương trình, kiểm tra các sai sót, đặc biệt là các liên kết để tiến hành sửa chữa và hoàn thiện.

Xuất bản (public) bài giảng thành những định dạng phù hợp với phương thức dạy – học. Nếu sử dụng cho hệ thống website e-Learning thì xuất bản thành gói SCORM, nếu để ghi CD hoặc dùng file độc lập thì xuất bản dạng file tự chạy (file có phần mở rộng là *.exe hoặc file flash).

2.2.2. Một số phần mềm thiết kế bài học E-learning Dưới đây là danh sách một số phần mềm E-learning được tham khảo từ giới thiệu và khuyến khích sử dụng bời Cục CNTT – Bộ GD-ĐT Việt Nam: 1. iSpring Presenter: Cũng có đầy đủ các tính năng như Adobe Presenter, theo nhiều chuyên gia, iSpring Presenter tương thích với các chuẩn bài giảng điện tử mới nhất hiện nay, iSpring Presenter thật sự là một ứng dụng không thể thiếu cho

32

những ai có nhu cầu trình diễn PowerPoint và ứng dụng Công nghệ thông tin vào công tác giáo dục học 2. Articulate Studio: Được tích hợp với MS PowerPoint, Articulate Presenter là công cụ hỗ trợ việc tạo bài trình diễn sinh động, cung cấp khá nhiều công cụ hữu ích và độc đáo như: chèn Flash, xuất tập tin trình diễn ở dạng Flash, chèn game, chèn thuyết minh, tạo đánh dấu, đính kèm tập tin…

3. Adobe Presenter: Phần mềm này đã biến Powerpoint thành công cụ soạn bài giảng e-Learning, có thể tạo bài giảng để học sinh tự học, có thể ghi lại lời giảng, hình ảnh bạn giảng bài, chèn các câu hỏi tương tác, chèn các bản flash, chèn các hoạt động ghi lại từ bất cứ phần mềm nào khác qua flash, có thể đưa bài giảng lên giảng trực tuyến.

4. LectureMAKER (Cục CNTT cung cấp từ năm 2010): là phần mềm có xuất xứ từ Hàn Quốc với ưu điểm dễ dùng, giao diện thân thiện và có cấu trúc gần giống như chương trình PowerPoint. Bạn là người quen sử dụng PowerPoint thì có thể dễ dàng tạo được bài giảng điện tử đa phương tiện bằng LectureMaker [5].

5. Violet: Là phần mềm của công ty Bạch Kim, có đầy đủ chức năng để soạn và xuất ra bài giảng điện tử e-Learning, có giao diện bằng tiếng Việt nên rất dễ sử dụng. Chức năng tương tự Lecture Maker.

Violet có hệ thống tư liệu dạy học với phạm vi rộng lớn giúp giáo viên tạo ra các bài giảng sinh động và giàu kiến thức. Đồng thời kết hợp với công cụ tìm kiếm Google và YouTube để tìm tranh ảnh và phim, phục vụ cho việc tạo nội dung bài giảng. Ứng dụng này có sẵn nhiều mẫu bài tập theo chương trình sách giáo khoa như rắc nghiệm, ghép đôi, ô chữ, kéo thả, điền khuyết, xếp chữ, ... cho phép tạo các game giáo dục hấp dẫn như trong Violympic, IOE, game show truyền hình [5].

6. LMS Moodle: Xây dựng hệ thống Quản lý học tập trực tuyến (LMS), tạo môi trường triển khai các khóa học, lớp học và đăng tải các bài giảng… (mã nguốn mở) 2.2.3. Thiết kế bài dạy bằng phần mềm iSpring Presenter Giới thiệu phần mềm iSpring Suite: Bộ sản phẩm iSpring Suite được tích hợp 3 phần mềm gồm iSpring Pro – tích hợp nhiều công cụ hỗ trợ soạn bài giảng theo chuẩn E-Learning, iSpring

33

QuizMaker – phần mềm chuyên dùng soạn bài thi trắc nghiệm và khảo sát trực tuyến, và iSpring Kinetics – phần mềm chuyên dùng biên tập sách điện tử.

V-iSpring được cài đặt sau khi cài đặt iSpring Suite 6.x. Chương trình tự động chèn vào thanh công cụ của PowerPoint một Menu mới với tên “iSpring Suit” với nhiều công cụ hữu dụng cho việc soạn giảng.

Hình 2.1: Thanh công cụ của V-iSpring được tích hợp vào PowerPoint Gồm các tính năng chính sau:

- Chèn Website Chức năng cho phép nhúng một trang web bất kỳ vào slide PowerPoint bằng cách nhập địa chỉ web vào như hình sau:

Hình 2.2: Giao diện Chèn web vào slide Trong phần Thiết lập có các tùy chọn:

- Mở trong slide: mở trang web trực tiếp trên slide. ở chế độ này chúng ta có thể điều chỉnh kích cỡ vùng hiển thị trang web. Chọn cả slide để hiển thị trên toàn slile.

34

- Mở trong cửa sổ trình duyệt khác: Mở trang web bằng một trình duyệt trên máy tính người dùng. Có thể là IE, Chrome hay Firefox…

- Thời gian (giây) website sẽ được hiển thị (hiển thị trang web trong bao lâu).

- Chèn Youtube Chức năng cho phép chèn phim trực tiếp từ trang Youtube.com vào slide PowerPoint bằng cách sao chép địa chỉ (đường dẫn trên thanh địa chỉ của trình duyệt) của clip trên trang youtube.com rồi dán vào như hình sau:

Hình 2.3: Giao diện chèn Youtube Lưu ý click chọn “Tắt chế độ chuyển tiếp slice tự động” để không bị chuyển slile khi đang xem phim.

- Chèn Flash Chức năng cho phép chèn file Flash có sẵn vào slide PowerPoint. Chương trình chỉ chấp nhận file flash có phần mở rộng là *.SWF. Lưu ý: Vì khi chèn flash vào Powerpoint sau đó lại chuyển sang định dạng flash thêm một lần nữa (quá trình xuất bài giảng) nên có một số trường hợp file flash sẽ không hoạt động được.

Nếu chèn flash ở chuẩn AS3 nhưng khi xuất bài giảng ở chuẩn AS2 thì file flash cũng không hoạt động được. Tương tự nếu file flash ở phiên bản mới hơn

35

phiên bản flash khi xuất bản bài giảng thì file flash được chèn vào bài giảng cũng không chạy được.

- Chèn Sách điện tử Tương tự QuizMaker, V-iSpring Kinetics là phần mềm chạy độc lập và được tích hợp vào bộ Suit để làm phong phú thêm cho bộ công cụ soạn giảng này. Phần này cho phép biên soạn và chèn vào slide 4 kiểu sách tương tác sách gồm: + 3D Book: Dạng sách điện tử đơn giản với hiệu ứng lật sách 3D giúp người dùng có cảm giác như đang đọc sách thật. Với kiểu sách này người biên soạn có thể nhúng phim, ảnh, âm thanh, Flash… đặc biệt có tích hợp chức năng thu âm trực tiếp rất đơn giản và dễ sử dụng. + Directory: Dạng sách với các chủ đề được gom nhóm và sắp xếp theo thứ tự từ điển A-Z. Ưu điểm của dạng sách này là người dùng dễ tìm kiếm, tra cứu nội dung. Có thể dùng để soạn từ điển, bảng chú giải thuật ngữ… + FAQ: Định dạng chuyên dùng cho soạn thảo sách “hỏi – đáp” như đề cương ôn tập, các câu hỏi thường gặp trong một mộn học hay lĩnh vực nào đó. + Timeline: Dạng sách có giao diện theo “dòng thời gian”, thích hợp soạn thảo sách diễn đạt nội dung có cấu trúc, quá trình, diễn tiến theo thời gian…

Hình 2.4: Giao diện chọn định dạng Sách điện tử

36

- Chèn Bài trắc nghiệm Khi chọn “Chèn trắc nghiệm” chương trình sẽ kích hoạt phần mềm iSpring QuizMaker cho phép soạn bài trắc nghiệm hoặc phiếu khảo sát. Người dùng có thể chọn một bài trắc nghiệm đã soạn trước đó hoặc soạn mới từ giao diện khởi tạo như Hình 24. Đây là một ưu điểm rất mạnh của V-iSpring Suit. Chương trình soạn bài tập trắc nghiệm này cho phép soạn 11 kiểu câu hỏi trắc nghiệm và 12 kiểu câu khảo sát khác nhau như câu hỏi đúng/sai, đa lựa chọn, điền khuyết…. Sau khi làm bài chương trình sẽ chấm và hiển thị điểm số của người làm đồng thời gửi kết quả về email hoặc máy chủ của giáo viên nếu ứng dụng trực tuyến.

Giao diện thanh công cụ của trình soạn đề trắc nghiệm của V-iSpring Suit cũng hoàn toàn bằng tiếng Việt và thiết kế rất đơn giản, dễ sử dụng trong khi nếu chỉ dùng PowerPoint thì giáo viên không thể soạn được bài kiểm tra trắc nghiệm theo chuẩn e-learning được.

Hình 2.5: Giao diện khởi động chương trình soạn đề trắc nghiệm Với V-iSpring ta có thể soạn bài kiểm tra một cách nhanh chóng với các loại câu hỏi trắc nghiệm sau: + Câu hỏi đúng/sai: Trong khảo sát gọi là câu hỏi dạng “Có/Không”. Là loại câu hỏi đưa ra sự giải quyết nhanh chóng, hoặc đúng hoặc sai. Người học cần cân nhắc để có thể thực hiện chọn một trong hai đáp án.

37

+ Câu hỏi đa lựa chọn: Trong khảo sát gọi là câu hỏi dạng “Chọn một” Là loại câu hỏi có nhiều lựa chọn để trả lời, trong đó chỉ có một đáp án là câu trả lời đúng nhất. + Câu hỏi đa đáp án: Trong khảo sát gọi là câu hỏi dạng “Chọn nhiều”. Là loại câu hỏi có nhiều lựa chọn để trả lời, trong đó có thể có nhiều đáp án đúng. + Câu hỏi trả lời ngắn: Là loại câu hỏi mà người học có thể trả lời với ý kiến của mình. Trong đó người soạn câu hỏi có thể tạo ra những câu trả lời có thể chấp nhận + Câu hỏi ghép đôi: Là loại câu hỏi có sự ghép giữa hai nhóm đối tượng để cho ra kết quả đúng nhất. + Câu hỏi trình tự: Là loại câu hỏi yêu cầu thí sinh sắp xếp các đối tượng, các khái niệm theo một danh sách có thứ tự. Thường dùng kiểm tra kiến thức liên quan đến quy trình, cái nào trước, cái nào sau. + Câu hỏi số học: Là loại câu hỏi chỉ trả lời bằng số. + Câu hỏi điền khuyết: Là loại câu hỏi mang nội dung điền vào chỗ trống.

Người học sẽ hoàn thành bài tập này thông qua vấn đề điền được các nội dung thích hợp vào ô lựa chọn do người soạn câu hỏi đặt ra. + Câu hỏi Điền khuyết đa lựa chọn: Là loại câu hỏi có nhiều lựa chọn để trả lời, trong đó chỉ có một đáp án là câu trả lời đúng nhất. Nhưng đặc biệt ở đây, danh sách đáp án sẽ có dạng drop-down menu. Dạng này không thể trình bày trên giấy mà phải làm trực tiếp trên máy. + Câu hỏi dạng Chọn từ: Trong tiếng anh gọi là dạng “word bank”. Giống dạng điền khuyết nhưng các phương án đã được liệt kê sẵn, người làm chỉ cần chọn các phương án (từ) được đề xuất cho từng chỗ trống. + Câu hỏi Hostpot: Là dạng câu hỏi xác định vị trí trên hình ảnh. Ví dụ: Nhìn trên bản đồ, hãy xác định đâu là thị xã Đồng Xoài tỉnh Bình Phước. Với câu hỏi này người dùng sẽ click chuột vào vùng địa giớ thị xã Đồng Xoài để trả lời. + Câu hỏi dạng Thang Likert: Là câu hỏi chuyên dùng trong khảo sát để đánh giá mức độ. Thông thường câu hỏi sẽ có 3,5,7 phương án trả lời đối lập qua giá trị trung bình. VD: “V-iSpring rất hữu dụng trong soạn giảng”, các phương án sẽ là: “rất không đồng ý | không đồng ý | phân vân | đồng ý | rất đồng ý”.

38

+ Câu hỏi dạng Tự luận: Cho phép người trả lời viết câu trả lời của mình ở dạng tự luận.

Giao diện chính của chương trình như hình sau. Tuy nhiên, sẽ không thể thấy được sự tiện dụng và tính năng ưu việt của chương trình này nếu không cài đặt và dùng thử.

Hình 2.6: Giao diện soạn đề trắc nghiệm Cần lưu ý thêm về một số thiết đặt khi soạn bài trắc nghiệm bằng cách chọn menu “Thiết đặt” và tùy chỉnh cho phù hợp như tự trộn thứ tự câu, trộn đáp án, số lần làm thử, điểm đạt tối thiểu, điểm số mỗi câu, định dạng thông báo…

Xem thêm hướng dẫn sử dụng Chương trình biên tập trắc nghiêm (iSpring QuizMaker).

- Ghi âm, ghi hình Cho phép ghi âm lời giảng và tích hợp vào slide. Chương trình cho phép người dùng thu âm từ Micro của máy tính hoặc sử dụng Micro rời như headphone để ghi âm lời giảng và tự động đồng bộ dữ liệu với hiệu ứng trên các slide. Trong quá trình thu âm người giảng bải vẫn quan sát được các slide trình chiếu với đầy đủ các hiệu ứng.

Trên cửa sổ có một số đối tượng cho phép tùy chỉnh gồm: + Menu xổ xuống: chọn slide muốn thu âm + Thiết lập: Chọn thiết bị ghi âm (micro rời hay micro trong máy…) + Chỉ xử lí slide này: Không chuyển sang slide khác trong quá trình ghi âm;

39

+Các nút mũi tên sáng trái, sang phải: điều chỉnh chuyển slide khi thu âm.

Hình 2.7: Giao diện thu âm bài giảng - Ghi hình Chức năng ghi hình cho phép quay phim giáo viên giảng bài bằng webcam và tự động gắn vào slide giúp bài học thêm sinh động. Tương tự như chức năng ghi âm, chức năng ghi hình cũng cho phép người dùng vừa trình chiếu bài giảng, vừa giảng bài.

Tương tự như chắc năng thu âm lời giảng, chức năng ghi hình cũng có các nút lện và thiết lập tương tự.

Ghi hình giáo viên giảng bài cũng là một trong những tiêu chí cần thiết của một bài giảng điện tử theo chuẩn e-learning do Bộ GD-ĐT yêu cầu.

- Quản lí lời giảng

Hình 2.8: Giao diện quản lí đồng bộ lời giảng với hiệu ứng slide

40

Đây là chức năng rất quan trọng giúp người soạn bài giảng dễ dàng đồng bộ (khớp) lời giảng của mình với những hiệu ứng trên slide và cả bài giảng.

- Cấu trúc bài giảng Cấu trúc bài giảng cho phép thiết lập cấu trúc các slide trong bài giảng, ẩn giấu slide, hiệu chỉnh thời lượng của slide, gán danh giảng viên, chọn giao diện cho slide, chèn các đối tượng như Bài trắc nghiệm hoặc Sách điện tử.

Hình 2.9: Giao diện quản lí cấu trúc bài giảng Đặc biệt, thông qua chức năng quản lí cấu trúc bài giảng này giúp ta dễ dàng quan sát và điều chỉnh thời lượng của từng slide; giúp ta chèn các đối tượng (bài trắc nghiệm, sách điện tử) đồng thời thiết đặt chuyển hướng slide. Nghĩa là ta có thể chỉ định sau khi làm xong bài trắc nghiệm thì sẽ tự động nhảy sang slide nào, làm bài không đạt thì tự động nhảy về slide nào….

- Đính kèm Cho phép đính kèm file tài liệu tham khảo theo bài giảng hoặc đính kèm địa chỉ trang web tham khảo cho nội dung của slide. Như vậy, ngoài nội dung bài giảng do giáo viên biên soạn, giáo viên có thể đính kèm (không giới hạn) các tài liệu, website liên quan đến bài học để người học có thể nghiên cứu thêm.

41

Hình 2.10: Giao diện quản lí tài liệu đính kèm bài giảng - Giảng viên

Hình 2.12: Giao diện thông tin giảng viên Thiết lập thông tin giảng viên cho bài giảng gồm hình giảng viên, tên, chức danh/học vị, địa chỉ email, điện thoại, website và thông tin cá nhân khác.

Ta có thể nhập một hay nhiều giảng viên khác nhau trên cùng một phần mềm cài trên một máy tính dùng chung. Khi soạn giảng, giáo viên sẽ chọn “giảng viên” cho bài giảng. Đây chính là thông tin để khẳng định tác giả của bài giảng là ai (chứ không phải bài giảng được soạn trên máy nào như một số phần mềm vẫn cung cấp - Xuất bản Kết xuất bài giảng soạn trên PowerPoint thành bài giảng điện tử theo chuẩn E-Learning theo chuẩn AICC, SCORM 1.2 và SCORM 2004 (2nd, 3rd, 4th edition); tương thích với hầu hết các LMS như Moodle, BlackBoard, Saba, CourseMill, Litmos, SCORM.com, …

42

+ Xuất bản nhanh: Xuất bản theo thiếp lập mặc định + Xuất bản: Cho phép thay đổi các thiết lập như kiểu dữ liệu, chuẩn bài giảng, giao diện, bảo mật…

V-iSpring có thể xuất bản thành nhiều định dạng đầu ra khác nhau. Trong mỗi định dạng lại có nhiều tùy chọn cho phép người dùng chọn phương án phù hợp nhất cho bài giảng của mình. Tùy theo nhu cầu và mục đích sử dụng mà ta chọn kiểu dữ liệu xuất ra cho phù hợp.

Có các phương án xuất bản bài giảng như sau: + Web: Bài giảng định dạng web trên máy tính cá nhân, cho máy chủ web (gửi qua FTP), web để chia sẻ qua email. Các định dạng này có dung lượng vừa phải nên chất lượng cũng tương đối tốt. + CD: Bài giảng để lưu trên đĩa CD: Định dạng này có kích thước lớn và chất lượng âm thanh, hình ảnh tốt nhất. + iSpring Online: Định dạng có chất lượng tương tự định dạng web và đòi hỏi phải có tài khoản trên iSpring Online để tải trực triếp lên máy chủ của iSpring. + LMS: Định dạng chuẩn e-Learning, tương thích với các website eLearning theo chuẩn AICC, SCORM 1.2 và SCORM 2004. Tùy theo lựa chọn lưu cho trên máy tính cá nhân, web cho máy chủ web (gửi qua FTP), web để chia sẻ qua email mà dung lượng và chất lượng file sẽ thay đổi cho phù hợp.

Trong phần thiết lập Flash:

- Trong một file flash: khi xuất bản chương trình sẽ được đóng gói tất cả thành một file flash.

- Tạo file EXE: bài giảng được xuất ra dưới dạng file flash exe, có thể chạy trên các máy tính khác mà không cần phải cài flash player.

- Trình chiếu toàn màn hình: Khi mở bài giảng, bài giảng sẽ được mở rộng toàn bộ màn hình.

- Xuất file zip: bài giảng sẽ được nén dưới dạng file zip.

Trong phần Giao diện (Player): Cho phép ta chọn kiểu giao diện, tùy chỉnh màu sắc, bố cục, phim tắt điều khiển cho bài giảng...[9]

43

2.3. Hướng dẫn sử dụng bài học E-learning trong dạy học Địa lí 11 – THPT Để tham gia học tập và xem các bài giảng khác trên hệ thống violet mà giáo viên đã đăng tải bài lên, trước khi tiến hành dạy học bằng các bài dạy E-learning đã thiết kế, giáo viên cần hướng dẫn học sinh cách đăng nhập/đăng kí và sử dụng các bài giảng E-learning trên hệ thống.

- Học sinh truy cập đến cổng đào tạo violet với đường link: https://violet.vn.

Khi đó giao diện chính của trang thư viện trực tuyến violet vì giáo viên điện tử sẽ hiện ra như hình sau:

Hình 2.11: Giao diện chính trang thư viện trực tuyến violet Trong giao diện chính của trang góc bên phải màn hình có mục đăng nhập/đăng kí. + Nếu bạn đã có tài khoản bạn chỉ cần điền tên truy cập, mật khẩu và nhấn đăng nhập để bắt đầu vào tìm kiếm và tham khảo tài liệu. + Nếu bạn chưa có tài khoản bạn nhấn vào “đăng kí” khi đó một hộp thư thoại như hình sau hiện ra:

44

Hình 2. 12: Giao diện hộp thoại đăng nhập/đăng kí Như vậy, bạn chỉ cần nhấn vào dòng chữ màu xanh được gạch chân bên dưới “nhấn vào đây để đăng kí làm thành viên”.

Sau đó hộp thư thoại đăng kí thành

viên mới được hiện ra như sau:

Hình 2.13: Giao diện đăng kí thành viên + Tên truy cập + Mật khẩu + Gõ lại mật khẩu + Họ và tên + Giới tính

45

+ Email + Điện thoại + Đơn vị + Tỉnh/thành Lưu ý: Các bạn làm theo đúng hướng dẫn của trang đã có sẵn.

Hình 2.14: Giao diện sau khi đã điền đầy đủ thông tin Sau khi bạn điền đầy đủ thông tin, nhấn ô “đăng kí” để hoàn thành đăng kí thành viên.

Nếu các bạn có nhập sai thông tin, hệ thống sẽ báo như hình sau:

Hình 2.15: Giao diện thông tin bị sai khi đăng kí

46

Như vậy, mục nào báo thông tin sai các bạn hãy sửa lại cho đúng. Sau khi đã hoàn thành xong phần đăng kí, các bạn sẽ điền thông tin “tên đăng nhập” và “mật khẩu” vào phần đăng nhập.

Hình 2.16: Giao diện đăng nhập Sau đó, một hộp thư thoại khác hiện ra bạn chỉ cần nhấn vào dòng chữ “Nhấn vào đây để tải tài liệu”

Hình 2.17: Giao diện hộp thoại sau khi đăng nhập Bài giảng của các bạn muốn tìm là “Elearning” nên các bạn nhấn vào chữ “Elearning” trên thanh công cụ.

47

Hình 2.18: Giao diện chọn bài học Sau đó, hãy nhập tên bài các em muốn tìm học ở phần “gõ tên tài liệu hoặc click để chọn thêm nhóm”.

Khi bài học bạn muốn tìm hiện ra, bạn chỉ cần nhấn vào bài học đó và bắt đầu học để trải nghiệm các bài học E-learning hoặc các em có thể vào theo đường link: https://hoctructuyen.violet.vn/user/listpost/user_id/12568915/showall/1/entry_type/s corm để tìm hiểu các bài học E-learning của cô.

2.4. Một số bài giảng minh họa Mỗi bài giảng E-learning đều gồm 3 phần chính sau đây: - Giới thiệu bài học: phần này nêu lên chủ đề bài học, gồm 3 slide: + Mở đầu: slide này thường đưa ra nhằm định hướng tạo động cơ, hứng thú cho HS. + Mục tiêu bài học: nêu rõ các yêu cầu mà học sinh cần đạt được nhằm giúp HS ý thức được kết quả học tập phải đạt và nỗ lực thực hiện để đạt được mục tiêu. + Cấu trúc bài học: giúp HS hình dung được nội dung chính trong bài học.

Cấu trúc bài học thường được minh họa dưới dạng sơ đồ tư duy.

- Nội dung bài học: đây là phần quan trọng nhất của bài giảng Bài giảng được thiết kế bám sát nội dung (cơ bản) và cấu trúc SGK. Điều này giúp HS dễ tiếp cận, theo dõi khi tự học cũng như khi HS học tập trên lớp. Các

48

bài tập được sử dụng đan xen vvới nội dung kiến thứcc giúp HS có thể áp dụng kiến

ngắn kiến thức mới thông qqua giải quyết bài ài tập. thức vừa học hoặcc rút ngắ - Tổng kết bài học: tóm tắt ngắn gọn kiến thức của bài học, thường dưới dạng sơ đồ tư duy

Sau đây ây là minh họa cho bài giảng e-learning theo cấu trúc các phần trên, đồng thời cũng trình bày rõ rang nội dung hoạt động của Gv và HS trong từng slide.

ợ sử dụng để minh họa đối với “Bài 10: Cộng hòa nhân Bài giảng e-learning được dân Trung Hoa (Trung Quốc) - Tiết 1. Tự nhiên, dân cư và xã hội”.

Link bài giảng: https://hoctructuyen.violet.vn/present/cong-hoa-nhan-dan-trunghoa-trung-quoc-12586377.html

MINH HỌA BÀI GIẢNG E-LEARNING 1 Nội dung bài giảng

ư

Nội dung 1: Giới thiệu bài học

ích: GV giới thi thiệu bài học thông qua trò chơi “Ô cửaa bí m mật” để Mục đích: tang sự thích thú cho HS và nêu mục tiêu, cấu trúc của bài học

- GV: cho HS xem một đoạn Mở bài Quốc. video ngắn về Trung Qu - HS: xem video.

ngắn các em - GV: Đoạnn video ngắ thi khái vừa xem đã giới thiệu Quốc, vậy để quát về Trung Quố Quốc tìm hiểu rõ hơn về Trung Qu thì chúng ta cùng nhau vào bài học ngày hôm nay.

49

- GV: Nêu các mụục tiêu HS cần đạt đượcc sau khi hhọc xong bài học.

Mục tiêu bài học

- GV đưa ra cấuu trúc bài học.

động này , - HS: trong các hoạt độ ng nghe và ghi lại HS chú ý lắng

Cấu trúc bài học

mục tiêu, cấuu trúc bài học vào vở tự học.

Nộii dung 2: Nghiên cứu về vị trí địa lí và lãnh thổ

ích: HS trình bày được vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ Trung Mục đích: đị lí, phạm Quốc và phân tích được những thuận lợi, khó khăn của vị trí địa vi lãnh thổ đối với tự nhiên và kinh tế - xã hội của Trung Quốc.

50

I. Vị trí địa lí và lãnh thổ 1. Vị trí địa lí - GV: Đưa ra yêu cầu để HS suy nghĩ những nét khái quát về vị trí địa lí của Trung Quốc thông qua những gợi ý.

- HS: trả lời ra giấy những kiến thức hs đã biết.

- GV cho HS quan sát bản đồ các quốc gia châu Á

- GV: Phân tích đặc điểm vị trí địa lí của Trung Quốc.

- HS: đối chiếu với phần phần kiến thức của bản thân và ghi lại kiến thức GV đã tổng kết vào vở.

- GV (Chuyển ý): Vậy với vị 2. Phạm vi lãnh thổ

51

vậy lãnh thổ trí địa lí như vậyy vậ Trung Quốc sẽ như thế nào?

- GV: Đưaa ra yêu cầu để HS suy nghĩ đặc điểm lãnh thổ của

nh Trung Quốcc thông qua những gợi ý.

- HS: ghi ra giấyy nhữ những thông tin HS có thể biết.

ổ hợp lại - GV: Phân tích và tổng kiến thức về phần lãnh thổ.

ới ph phần trả lời - HS: đối chiết với của bản thân và ghi lại những kiến thức mà giáo viên đã chuẩn hóa.

ỏ Vậy với - GV: đưa ra câu hỏi. vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ như vậy, em có đánh giá thuận

ăn đối với tự lợi và khó khăn nhiên và kinh tế - xã hhội của Trung Quốc?

3. Kiểm tra kiến thức phần

52

- HS: suy nghĩ câu trả lời.

- GV: chuẩn hóa kiến thức.

- HS làm bài kiểm tra kiến thức phần vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ.

-

II. Điều kiện tự nhiên

- GV: Lấy kinh tuyến 105°Đ làm ranh giới phân chia, hãy vạch đường phân chia vào hình 10.1 làm ranh giới phân chia Trung Quốc thành miền Đông và miền Tây.

- HS: lắng nghe, quan sát.

- GV: Phân tích kiến thức điều kiện tự nhiên của Trung Quốc theo miền đông và miền tây.

- HS: lắng nghe và ghi kiến

53

ẩn bị bị. thức vào vở chuẩn

- GV cho HS quan sát 1 số

biệt điều hình ảnh về sự khác bi miền Đông * Kiểm tra kiến thức kiện tự nhiên giữa mi và miền Tây.

- HS: quan sát hình ảảnh

- HS: làm bài kiểm tra kiến ki

ện tự nhiên. thức phần điều kiện

III. Điều kiện dân cư – xã hội

rộ lớn và - GV: Với lãnh thổ rộng điề kiện tự sự khác biệt về điều nhiên giữa miền đông và miền

ng gì tới con tây có ảnh hưởng người, chúng ta đi vào tìm hiểu phần III: Dân cư và xã hội

54

th phần - GV phân tích kiến thức điều kiện dân cư – xã hội

ng thông tin sau. thông qua bảng - HS: lắng nghe và ghi chép vào vở.

- GV: cho HS quan sát một số

bi đồ bảng số liệu, hình ảnh, biểu và phân tích thông qua đó.

- HS: làm bài kiểm tra kiến ki thức phần điềuu kiện dân cư xã hội.

* Kiểm tra kiến thức

55

Nội dung 3: Tổng kết bài học

thể khái quát và ghi nhớ bài học dễ dàng, sâu hhơn hơn Mục đích: để HS có th - GV: tổng kết lại ại kiế kiến thức. ơ đồ tư duy - HS: ghi ghép sơ vào vở.

Bài 11: Khu vực Đông Nam Á (Tiếtt 3: Hi Hiệp hội các nước Đông Nam Á (ASEAN)

MINH HỌA BÀI GIẢNG E-LEARNING 2 ủa GV – HS Hoạt động của

Nội dung bài giảng

Nội dung 1: Giới thiệu bài học

ới thiệu thi bài học thông qua trò chơii “Tôi là ai” để tăng sự Mục đích: GV giới thích thú cho HS và nêu mục tiêu, cấu trúc của bài học - GV: Nêu ra những câu hỏi h Mở bài liên quan đến bài thông qua trò

chơii “Tôi là ai”. Sau đó, GV dẫn dắt vào bài.

56

- GV: Nêu các mụục tiêu HS cần đạt đượcc sau khi hhọc xong

Mục tiêu bài học

bài học.

Cấu trúc bài học - GV đưa ra cấuu trúc bài học.

động này , - HS: trong các hoạt độ ng nghe và ghi lại HS chú ý lắng mục tiêu, cấuu trúc bài học vào vở tự học.

57

ọ Nộii dung 2: Nghiên cứu về nội dung chính của bài học ích: HS trình bày được sự ra đời và quá trình phát triển, mục Mục đích: độ thành tự và thách thức và hợp p tác Việt Vi Nam tiêu, cơ chế hoạtt động, ASEAN

- GV: Đưa ra nhiệm vụ v cho HS I. Sự ra đời và quá trình phát triển nối cột A và thông qua bài tập nố B - HS: trả lời bài tập

ến thứ thức cho HS - GV: chuẩn kiến kiểm tra. thông qua bài tậpp kiể

- GV: đưaa ra câu hỏi về mục tiêu củaa ASEAN để HS suy nghĩ.

ợp tác của c - HS: suy nghĩ câu hhỏi và có II. Mục tiêu và cơ chế hợp thể vạch ý ra vở.

ASEAN 1. Các mục tiêu của ASEAN

58

- GV: chuẩnn hóa kiế kiến thức và phân tích cho HS hiểểu.

- HS: lắng nghe.

- GV: tiếp tục đưa ra câu hỏi

ến thứ thức. để nhấn mạnh kiến - HS: suy nghĩ.

- GV: phân tích kiến th thức cho HS hiểu sâu hơn.

hiểu rõ hơn - HS: lắng nghe để hi

2. Cơ chế hoạt động củaa ASEAN

59

vấn đề.

- GV: đưa ra câu hỏi để HS suy nghĩ.

hỏi.

- HS: suy nghĩ câu hỏ

- GV: phân tích cơ ơ chế hợp tác của ASEAN.

hiểu rõ hơn - HS: lắng nghe để hi vấn đề.

- HS: quan sát một số hình ảnh

III. Thành tựu và thách thức.

về vấn đề hợpp tác ASEAN

- GV: đưaa ra câu hỏi để gợi suy nghĩ cho HS. - HS: suy nghĩ và quan sát những gợi ý.

IV. Hợp tác Việt Nam - ASEAN

60

- GV: phân tích thành tựu và thách thứcc thông qua bbảng kiến thức.

- HS: lắng nghe và ghi kiến

ẩn bị bị. thức vào vở chuẩn

- GV: phân tích cho HS phần hợp tác Việtt Nam – ASEAN

nhiệm để HS thấy được trách nhi của bản thân.

Nội dung 3: Tổng kết bài học

th khái quát và ghi nhớ bài học dễ dàng, sâu hơn h hơn Mục đích: để HS có thể - GV: tổng kết lại ại kiế kiến thức. ơ đồ tư duy - HS: ghi ghép sơ vào vở.

- HS: làm bài kiểm tra ttổng hợp cả bài.

61

CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 3.1. Mục đích, nhiệm vụ và nguyên tắc thực nghiệm 3.1.1. Mục đích thực nghiệm Mục đích của thực nghiệm nhằm: - Kiểm chứng hiểu quả của việc thiết kế và tổ chức dạy học E – learning trong dạy học Địa lí 11 – THPT cho học sinh.

- Từ kết quả thực nghiệm sư phạm ở trường THPT sẽ đưa ra những điều chỉnh phù hợp với mục tiêu, tiến trình phù hợp với thực tiễn hiện nay.

3.1.2. Nhiệm vụ thực nghiệm - Xác định nội dung, địa bàn thực nghiệm - Thiết kế phiếu điều tra, tiến hành thực nghiệm - Quan sát, phỏng vấn GV và HS về giờ học thực nghiệm để đánh giá tính hiệu quả và khả năng ứng dụng E-learning trong dạy học Địa lí 11 – THPT. - Nhận xét và đánh giá kết quả thực nghiệm.

3.1.3. Nguyên tắc thực nghiệm Để đạt được những mục đích của quá trình thực nghiệm nêu trên cần phải đảm bảo các nguyên tắc: - Thực nghiệm phải có nội dung phù hợp với chương trình SGK Địa lí 10 – THPT. - Thực nghiệm với nhiều đối tượng khác nhau: học sinh trường THPT Lê Quý Đôn – Hà Đông (Hà Nội) với những giáo viên giảng dạy có kinh nghiệm và giáo viên mới ra trường.

- Kết quả thực nghiệm phải được đánh giá khách quan, phù hợp điều kiện hiện nay.

3.2. Tổ chức thực nghiệm 3.2.1. Thời gian thực nghiệm Thực nghiệm được tiến hành vào các tiết học chính khoá học kì II năm học 2018 – 2019.

62

3.2.2. Đối tượng thực nghiệm Gồm hai nhóm đối tượng là GV giảng dạy môn Địa lí và HS lớp 11 tại trường THPT Lê Quý Đôn – Hà Đông, Hà Nội. Đối tượng thực nghiệm được chia thành 2 nhóm: nhóm thực nghiệm (TN) và nhóm đối chứng (ĐC).

- Nhóm thực nghiệm: Khi dạy thực nghiệm, chúng tôi yêu cầu học sinh học trước bài giảng E-learning đã được thiết kế trước khi đến lớp.

- Nhóm đối chứng: Khi dạy đối chứng, chúng tôi không yêu cầu học sinh học trước bài giảng E-learning đã được thiết kế trước khi đến lớp.

- Cả nhóm TN và nhóm ĐC đều do một giáo viên dạy, đảm bảo sự đồng đều về thời gian, nội dung kiến thức và các điều kiện khác.

- Các nhóm TN và ĐC đều được kiểm tra như nhau trước mỗi tiết học bằng những câu hỏi hiểu biết về bài và so sánh kết quả thu được các nhóm TN và ĐC. 3.2.3. Nội dung thực nghiệm Sau khi trao đổi thống nhất về nội dung giáo án với các GV bộ môn Địa lí của trường TN, tác giả chọn Bài 11: Khu vực Đông Nam Á (Tiết 3: Hiệp hội các nước Đông Nam Á (ASEAN) TÊN TRƯỜNG, LỚP, GIÁO VIÊN THAM GIA DẠY THỰC NGHIỆM Tên trường

Tên giáo viên

Lớp

Sĩ số

THPT Lê Quý Đôn

Nguyễn Thị

TN

11D4

45

– Hà Đông

Kim Oanh

ĐC

11D2

47

3.2.4. Quy trình thực nghiệm Quy trình thực nghiệm được thực hiện theo các bước sau: - Bước 1: Thiết kế bài giảng E-learning theo phương pháp dạy học tích cực với nội dung chuẩn kiến thức bài học và các hoạt động nhận thức.

- Bước 2: Hướng dẫn GV về phương pháp và hình thức tổ chức dạy học có sự hỗ trợ của bài giảng E-learning.

- Bước 3: Triển khai dạy học thực nghiệm - Bước 4: Kiểm tra, đánh giá kết quả thực nghiệm - Bước 5: Gửi phiếu nhận xét, phiếu hỏi ý kiến GV và HS

63

3.3. Kết quả thực nghiệm 3.3.1. Nhận xét về mặt định tính Sau khi tiến hành dạy tại các lớp TN và ĐC, chúng tôi thấy được rằng khi yêu cầu HS chuẩn bị bài trước khi đến lớp bằng việc xem trước bài giảng trên hệ thống bài giảng e-learning, HS ở các lớp TN sôi nổi, hứng thú, tập trung và hiểu bài nhanh chóng hơn. Các em được tiếp cận với các hình ảnh, biểu đồ, bản đồ, bảng số liệu và các câu hỏi gợi mở kiến thức được cập nhật cung cấp cho các em tình hình thực tế của các nước, các khu vực, tạo được lòng tin nơi HS, các em chủ động tìm hiểu bài, phát biểu xây dựng bài mới. Còn đối với các lớp ĐC, do không được yêu cầu chuẩn bị bài bằng việc xem trước bài giảng e-learning trên hệ thống nên giờ học trở nên kém sôi nổi, học sinh không tập trung vào bài học, tiếp thu một cách thụ động và không hang hái giơ tay phát biểu.

Nhờ sử dụng bài giảng e-learning trước khi đến lớp mà học sinh khai thác tri thức được tốt hơn, ghi nhớ bằng sự thông hiểu chứ không phải nhớ máy móc. Do đó, HS ở lớp TN có khả năng ghi nhớ, nắm vững kiến thức trọng tâm tốt hơn so với lớp ĐC. 3.3.2. Nhận xét về mặt định lượng Để đánh giá kết quả thực nghiệm một cách khách quan, ngoài tiến hành điều tra, khảo sát, thăm dò ý kiến, tác giả còn tiến hành tổ chức kiểm tra thực tế tại các lớp TN và ĐC. Kết quả như sau: Bảng 3.1: Bảng thống kê điểm số của các lớp TN và ĐC Trường THPT Lê Quý Đôn – Hà Đông Tổng

Lớp

Sĩ

Điểm số

số

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

TN

45

0

0

0

0

0

0

3

4

11

19

8

ĐC

47

0

0

0

0

0

2

10

9

14

8

4

TN

45

0

0

0

0

0

0

3

4

11

19

8

ĐC

47

0

0

0

0

2

2

10

9

12

8

4

64

ng phân loạ loại trình độ học sinh qua các bài kiểm tra thực ực nghiệm nghi (%) Bảng 3.2: Bảng Lớp

Số bài

Yếu, kém

Trung bình

Khá

Giỏi

(0;1;2;3;4)

(5;6)

(7;8)

(9;10)

TN

45

0

6,7

33,3

60

ĐC

47

4,3

25,5

44,7

25,5

m tra trong thự thực nghiệm giữa Hình 3.1. Biểu đồ so sánh trình độ HS qua bài kiểm lớp TN và ĐC * Nhận xét:

m tra cho th thấy nhóm TN có kết quả cao hơn n nhóm ĐC, Đ cụ thể: Kết quả kiểm giỏi của nhóm TN cao hơn nhóm ĐC (34,5%); nhóm - Tỉ lệ HS đạt điểm khá gi thực nghiệm là 60,0%, nhóm đối chứng là 25,5%.

đạ điể điểm trung bình và yếu của nhóm TN thấp ấp hơn nhóm ĐC - Tỉ lệ HS đạt nghiệ là 567%, nhóm đối chứng là 29,8%.

(23,1%); nhóm thựcc nghiệm li có thể khẳng định đư ợc rằng kết ết quả học tập của Qua phân tích s ố liệu, lớp TN cao hơn hẳnn so vvới lớp ĐC. Với sự hỗ trợ của bài giảng e-learning đã

ợ tri thức. Hệ giúp học sinh tích cực tham gia xây ddựng bài và chiếm lĩnh được ức đã được gợi mở trong bài giảng e-learning đã giúp HS thông câu hỏi, kiến thức

65

hiểu bài nhanh hơn làm tăng thêm sự hứng thú đối với HS nên HS hang hái giơ tay phát biểu, xây dựng bài.

Còn đối với các lớp ĐC, việc quen với phương pháp dạy học truyền thống, không tham gia xem trước bài giảng e-learning nên lớp học tiếp thu bài một cách thụ động, ít được làm việc tích cực, HS không hăng hái giơ tay phát biểu xây dựng bài. Do vậy mà điểm trung bình, yếu của các lớp ĐC cao hơn hẳn so với lớp TN.

66

PHẦN KẾT LUẬN 1. Kết luận 1. PTDHTQ là một trong các phương tiện không thể thiếu được trong quá trình dạy và học môn Địa lí. Với PTDHTQ, HS sẽ có cái nhìn trực quan hơn về các đối tượng nhận thức giúp tiếp thu bài nhanh hơn. Bên cạnh đó, việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực đòi hỏi phải có các phương tiện dạy học phù hợp và PTDHTQ sẽ đáp ứng được yêu cầu đó.

2. Ngày nay, với sự phát triển nhanh như vũ bão của CNTT thì việc ứng dụng E-learning trong giáo dục là vô cùng cần thiết. Bài giảng E-learning sẽ góp phần đổi mới phương pháp dạy học, cung cấp hệ thống tư liệu phong phú, cập nhật giúp ích cho GV trong quá trình ứng dụng CNTT vào dạy học. Từ đó tạo điều kiện để HS làm quen với CNTT, giúp các em chủ động, sáng tạo lĩnh hội tri thức.

3. Quy trình thiết kế bài dạy E-learning trong môn Địa lí lớp 11 - THPT - Bước 1: Xác định mục tiêu và kiến thức cơ bản của bài học.

- Bước 2: Xác định tư liệu cho các hoạt động.

- Bước 3: Xây dựng kịch bản dạy học.

- Bước 4: Lựa chọn công vụ và số hóa kịch bản.

- Bước 5: Chạy thử, chỉnh sửa và hoàn thiện.

4. Sau quá trình thực nghiệm sư phạm, tác giả thấy được vai trò đặc biệt to lớn của ứng dụng bài giảng E-learning Với những lớp có ứng dụng bài dạy Elearning (HS được yêu cầu xem trước bài dạy) kết quả đạt được cao hơn, học sinh tích cực, nắm bắt kiến thức nhanh hơn, HS hăng hái giơ tay phát biểu xây dựng bài, HS hứng thú với giờ học hơn hẳn so với các lớp không được yêu cầu xem trước bài giảng E-learning.

2. Kiến nghị 1. Đối với GV, cần coi trọng hơn nữa việc ứng dụng bài giảng E-learning cũng như đổi mới phương pháp dạy học trước và sau giờ dạy của mình. Ngoài ra, GV còn có thể tự xây dựng được các bài giảng E-learning cho riêng mình để công tác giảng dạy đạt kết quả tốt hơn, không ngừng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm để có những ý tưởng sáng tạo mới trong quá trình giảng dạy.

67

2. Đối với nhà trường phổ thông, cần trang bị đầy đủ cơ sở vật chất kĩ thuật hiện đại đặc biệt là mạng Internet và hệ thống máy chiếu đa năng để GV và HS có cơ hội tiếp xúc với nền công nghệ tiên tiến, nâng cao chất lượng dạy và học.

3. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo cần phải tổ chức nhiều hơn nữa các lớp tập huấn, bồi dưỡng kĩ năng CNTT cho đội ngũ GV để GV có thể xây dựng và sử dụng thành thạo ứng dụng bài giảng E-learning, đồng thời có thể tự tạo ra được các tư liệu dạy học cho riêng mình. Đây là một nhu cầu cấp thiết để giáo dục nước nhà ngày càng phát triển hơn nữa, sánh vai với nền giáo dục của các nước trên thế giới.

68

TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Trịnh Văn Biêu (2012), Một số vấn đề đào tạo trực tuyến (E-learning), Tạp chí khoa học ĐHSP TPHCM. 2. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2011), Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức kĩ năng môn Địa lí lớp 11, Hà Nội, NXB Giáo dục Việt Nam. 3. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2014), Dạy học và kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực của học sinh.

4. Cục công nghệ và thông tin (2018), Nghị quyết Hội nghị Trung Ương 8 khóa 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, truy cập ngày 15-032019, tại trang web http://e-ict.gov.vn/laws/detail/Nghi-quyet-Hoi-nghi-Trunguong-8-khoa-XI-ve-doi-moi-can-ban-giao-duc-va-dao-tao-148/.

5. ETEP (2019), Những Phần mềm soạn giảng chuẩn E-learning phổ biến và dễ sử dụng

hiện

nay,

truy

cập

ngày

02-04-2019,

tại

trang

web

http://etep.moet.gov.vn/tintuc/chitiet?Id=825.

6. Luận án Tiến sĩ Giáo dục học - Nguyễn Văn Hồng (2012), Ứng dụng e-learning trong dạy học môn toán lớp 12 nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh trung học phổ thông,Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam 7. OES (2019), Ứng dụng E-learning trong dạy học, truy cập ngày 20-03-2019, tại trang web https://oes.vn/ung-dung-e-learning-trong-day-hoc/.

8. Nxb Đại học Sư phạm (2007), Giáo dục học, Hà Nội 9. Trường đại học y tế công cộng phòng công nghệ thông tin (2019), Giới thiệu về Ispring

suit

truy

cập

ngày

01-04-2019,

tại

trang

web

http://cntt.huph.edu.vn/vi/node/7.

10.

Luận án tiến sĩ giáo dục học - Nguyễn Văn Tuân (2014), Ứng dụng công

nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học địa lí ở trường trung học phổ thông, Trường đại học sư phạm Hà Nội.

69