DẠY HỌC TRONG CHƯƠNG TRÌNH HIỆN HÀNH ĐÁP ỨNG YÊU CẦU PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC CÔNG NGHỆ 9

TÀI LIỆU TẬP HUẤN TỔ TRƯỞNG CHUYÊN MÔN

vectorstock.com/10212115

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection

TÀI LIỆU TẬP HUẤN TỔ TRƯỞNG CHUYÊN MÔN DẠY HỌC TRONG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG HIỆN HÀNH ĐÁP ỨNG YÊU CẦU PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH MÔN CÔNG NGHỆ - LỚP 9 WORD VERSION | 2022 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VỤ GIÁO DỤC TRUNG HỌC

DỰ ÁN RGEP

TÀI LIỆU TẬP HUẤN TỔ TRƯỞNG CHUYÊN MÔN TRƯỜNG TRUNG HỌC VỀ DẠY HỌC TRONG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG HIỆN HÀNH ĐÁP ỨNG YÊU CẦU PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH MÔN: CÔNG NGHỆ - LỚP 9 (Dành cho tổ/nhóm trưởng chuyên môn)

NĂM 2020

NHÓM TÁC GIẢ PGS.TS Nguyễn Trọng Khanh

- Trưởng nhóm

TS Nguyễn Thị Thanh Huyền

- Thành viên

TS Nguyễn Thị Mai Lan

- Thành viên

MỤC LỤC Trang Phần I. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG ............................................................................... 1 I. NỘI DUNG CHỦ YẾU CỦA CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018 ............................................................................................................................................. 1 II. ĐIỀU CHỈNH NỘI DUNG DẠY HỌC CÁC CHƯƠNG TRÌNH MÔN HỌC LỚP 9 TRONG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG HIỆN HÀNH ĐÁP ỨNG YÊU CẦU HỌC LỚP 10 CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018........ 5 III. XÂY DỰNG KẾ HOẠCH GIÁO DỤC CỦA NHÀ TRƯỜNG ............................ 7 1. Kế hoạch thời gian thực hiện chương trình .................................................................. 7 2. Kế hoạch giáo dục của tổ chuyên môn ......................................................................... 7 3. Kế hoạch giáo dục của giáo viên và Kế hoạch bài dạy (giáo án)................................ 8 4. Kế hoạch kiểm tra đánh giá định kì............................................................................... 8 IV. XÂY DỰNG KẾ HOẠCH GIÁO DỤC VÀ KẾ HOẠCH BÀI DẠY .................. 9 1. Kế hoạch dạy học môn học/hoạt động giáo dục của giáo viên ................................. 10 2. Kế hoạch bài dạy của giáo viên (giáo án) ................................................................... 12 V. MỘT SỐ LƯU Ý KHI VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC........................................................................................................................ 15 1. Lưu ý khi vận dụng các phương pháp dạy học tích cực ......................... 15 2. Lưu ý khi vận dụng các kĩ thuật dạy học tích cực .................................. 17 Phần II. RÀ SOÁT, ĐIỀU CHỈNH NỘI DUNG DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018 .................................................. 19 I. NGUYÊN TẮC ĐIỀU CHỈNH NỘI DUNG DẠY HỌC ........................................ 19 1. Kế hoạch triển khai chương trình GDPT 2018 ....................................... 19 2. Sự đổi mới mục tiêu và diễn đạt mục tiêu trong chương trình GDPT 2018... 20 3. Đổi mới phương pháp dạy học ............................................................... 28 4. Thực hiện chương trình GDPT 2006 theo hướng chuyển dần sang thực hiện yêu cầu cần đạt của chương trình GDPT 2018 ........................................... 29 5. Điểu chỉnh, bổ sung kiến thức theo hướng cập nhật kiến thức hiện đại. 29 III. KHUNG CHƯƠNG TRÌNH MÔN CÔNG NGHỆ 9............................................ 29 1. Khung chương trình môn Công nghệ 9 trong chương trình giáo dục phổ thông 2006 và 2018 ............................................................................................. 29 2. Nội dung rà soát điều chỉnh một số mô đun thuộc môn Công nghệ 9 ... 31

Phần III. TỔ CHỨC DẠY HỌC VÀ KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ................................. 36 I. PHƯƠNG PHÁP VÀ HÌNH THỨC TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH................................................................................... 36 1. Xây dựng kế hoạch bài dạy..................................................................... 36 2. Tổ chức hoạt động dạy học ..................................................................... 37 3. Hoạt động học của học sinh .................................................................... 38 II. XÂY DỰNG KẾ HOẠCH BÀI DẠY THEO HƯỚNG HÌNH THÀNH PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH .................................................................................. 39 1. Kế hoạch bài dạy minh họa thứ nhất ...................................................... 40 2. Kế hoach bài dạy minh họa thứ hai ........................................................ 49 3. Kế hoạch bài dạy minh họa thứ ba ......................................................... 56 III. KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ .......................................................................................... 64 1. Định hướng đánh giá phẩm chất, năng lực học sinh .............................. 64 2. Về phương pháp và công cụ đánh giá..................................................... 69 3. Xây dựng đề kiểm tra định kì ................................................................. 72

Phần I. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG I. NỘI DUNG CHỦ YẾU CỦA CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018 Thực hiện mục tiêu của Nghị quyết 29: "Đối với giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh.

Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời. Hoàn thành việc xây dựng chương trình giáo dục phổ thông giai đoạn sau năm 2015. Bảo đảm cho học sinh có trình độ trung học cơ sở (hết lớp 9) có tri thức phổ thông nền tảng, đáp ứng yêu cầu phân luồng mạnh sau trung học cơ sở; trung học phổ thông phải tiếp cận nghề nghiệp và chuẩn bị cho giai đoạn học sau phổ thông có chất lượng. Nâng cao chất lượng phổ cập giáo dục, thực hiện giáo dục bắt buộc 9 năm từ sau năm 2020.", Chương trình giáo dục phổ thông mới được chia thành hai giai đoạn: giai đoạn giáo dục cơ bản (từ lớp 1 đến lớp 9) và giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp (từ lớp 10 đến lớp 12).

Nội dung giáo dục ở cấp tiểu học bao gồm 11 môn học và hoạt động giáo dục bắt buộc1 và 2 môn học tự chọn2. Thời lượng giáo dục 2 buổi/ngày, mỗi ngày bố trí không quá 7 tiết học; mỗi tiết học 35 phút (có hướng dẫn cho các trường chưa đủ điều kiện tổ chức dạy học 2 buổi/ngày).

Nội dung giáo dục cấp trung học cơ sở bao gồm 12 môn học và hoạt động giáo dục bắt buộc3 và 2 môn học tự chọn4. Thời lượng giáo dục1 buổi/ngày, mỗi buổi không bố trí quá 5 tiết học; mỗi tiết học 45 phút (có hướng dẫn các trường đủ điều kiện thực hiện dạy học 2 buổi/ngày).

Nội dung giáo dục cấp trung học phổ thông gồm 7 môn học và hoạt động giáo dục bắt buộc5; 2 môn học tự chọn6; chọn 5 môn học từ 3 nhóm môn học 1

Tiếng Việt; Toán; Đạo đức; Ngoại ngữ 1 (ở lớp 3, lớp 4, lớp 5); Tự nhiên và Xã hội (ở lớp 1, lớp 2, lớp 3); Lịch sử và Địa lí (ở lớp 4, lớp 5); Khoa học (ở lớp 4, lớp 5); Tin học và Công nghệ (ở lớp 3, lớp 4, lớp 5); Giáo dục thể chất; Nghệ thuật (Âm nhạc, Mĩ thuật); Hoạt động trải nghiệm.

2 Tiếng dân tộc thiểu số, Ngoại ngữ 1 (ở lớp 1, lớp 2).

3 Ngữ văn; Toán; Ngoại ngữ 1; Giáo dục công dân; Lịch sử và Địa lí; Khoa học tự nhiên; Công nghệ; Tin học; Giáo dục thể chất; Nghệ thuật (Âm nhạc, Mĩ thuật); Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp; Nội dung giáo dục của địa phương.

4 Tiếng dân tộc thiểu số, Ngoại ngữ 2.

5 Ngữ văn; Toán; Ngoại ngữ 1; Giáo dục thể chất; Giáo dục quốc phòng và an ninh; Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp; Nội dung giáo dục của địa phương.

6 Tiếng dân tộc thiểu số, Ngoại ngữ 2.

1

(mỗi nhóm chọn ít nhất 1 môn học): Nhóm môn khoa học xã hội: Lịch sử, Địa lí, Giáo dục kinh tế và pháp luật; Nhóm môn khoa học tự nhiên: Vật lí, Hoá học, Sinh học; Nhóm môn công nghệ và nghệ thuật: Công nghệ, Tin học, Nghệ thuật (Âm nhạc, Mĩ thuật).

Các chuyên đề học tập: Mỗi môn học Ngữ văn, Toán, Lịch sử, Địa lí, Giáo dục kinh tế và pháp luật, Vật lí, Hoá học, Sinh học, Công nghệ, Tin học, Nghệ thuật có một số chuyên đề học tập tạo thành cụm chuyên đề học tập của môn học nhằm thực hiện yêu cầu phân hoá sâu, giúp học sinh tăng cường kiến thức và kĩ năng thực hành, vận dụng kiến thức giải quyết những vấn đề của thực tiễn, đáp ứng yêu cầu định hướng nghề nghiệp. Thời lượng dành cho mỗi chuyên đề học tập là 10 tiết hoặc 15 tiết; tổng thời lượng dành cho cụm chuyên đề học tập của một môn học là 35 tiết/năm học. Ở mỗi lớp 10, 11, 12, học sinh chọn 3 cụm chuyên đề học tập của 3 môn học phù hợp với nguyện vọng của bản thân và khả năng tổ chức của nhà trường. Thời lượng giáo dục1 buổi/ngày, mỗi buổi không bố trí quá 5 tiết học; mỗi tiết học 45 phút (có hướng dẫn các trường đủ điều kiện thực hiện dạy học 2 buổi/ngày).

Với cấu trúc nội dung nêu trên, Chương trình giáo dục phổ thông mới bảo đảm theo yêu cầu của Nghị quyết 29, cụ thể như sau: 1. Chương trình giáo dục phổ thông mới kế thừa chương trình giáo dục phổ thông hiện hành về mục tiêu giáo dục con người toàn diện, giúp học sinh phát triển về đức, trí, thể, mĩ; các phương châm giáo dục nền tảng như "Học đi đôi với hành", "Lí luận gắn liền với thực tiễn", "Giáo dục nhà trường gắn liền với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội"; nội dung giáo dục tập trung vào những giá trị cơ bản của văn hóa dân tộc, bảo đảm phù hợp với đặc điểm con người và văn hóa Việt Nam. Về hệ thống môn học, hầu hết tên các môn học được giữ nguyên như Chương trình hiện hành. Trong Chương trình mới, chỉ có môn Tin học và Công nghệ, Hoạt động trải nghiệm ở tiểu học, Lịch sử và Địa lí, Khoa học tự nhiên ở cấp trung học cơ sở và Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở cấp trung học cơ sở và cấp trung học phổ thông là những tên gọi mới. Việc đổi tên môn Kĩ thuật ở tiểu học thành Tin học và Công nghệ là do Chương trình mới bổ sung phần Tin học và tổ chức lại nội dung phần Kĩ thuật. Tuy nhiên, trong Chương trình hiện hành, môn Tin học đã được dạy từ lớp 3 như một môn tự chọn. Ở cấp trung học cơ sở, môn Khoa học tự nhiên gồm ba phân môn Vật lí, Hóa học, Sinh học và một số chủ đề tích hợp; môn Lịch sử và Địa lí cũng gồm hai phân môn Lịch sử, Địa lí và một số chủ đề tích hợp tương tự.

2

Hoạt động trải nghiệm hoặc Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở cả ba cấp học cũng là một nội dung quen thuộc vì được xây dựng trên cơ sở các hoạt động giáo dục tập thể như chào cờ, sinh hoạt lớp, sinh hoạt Sao Nhi đồng, Đội TNTP Hồ Chí Minh, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Hội liên hiệp Thanh niên Việt Nam và hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp (tham quan, lao động, hướng nghiệp, thiện nguyện, phục vụ cộng đồng,…) trong Chương trình hiện hành.

2. Chương trình giáo dục phổ thông mới bảo đảm tính giảm tải so với chương trình hiện hành. Bên cạnh một số kiến thức được cập nhật để phù hợp với những thành tựu mới của khoa học - công nghệ và định hướng mới của chương trình, kiến thức nền tảng của các môn học trong chương trình mới chủ yếu là những kiến thức cốt lõi, tương đối ổn định trong các lĩnh vực tri thức của nhân loại, được kế thừa từ chương trình hiện hành, nhưng được tổ chức lại để giúp học sinh phát triển phẩm chất và năng lực một cách hiệu quả hơn.

Những kiến thức nặng tính hàn lâm không thích hợp với học sinh phổ thông đã được cắt bỏ. Về thời lượng dạy học, chương trình mới thực hiện giảm tải so với chương trình hiện hành trên cơ sở bảo đảm sự tương quan về thời lượng dạy học giữa các môn học; bảo đảm sự kết nối giữa chương trình các cấp học trong một môn học và giữa chương trình các môn học chưa chặt chẽ; hạn chế tối đa những nội dung trùng lặp, chồng chéo hoặc chưa thật sự cần thiết đối với học sinh phổ thông trong chương trình.

Một trong những điểm quan trọng nhằm khắc phục sự quá tải của chương trình hiện hành7 là chương trình mới được xây dựng theo mô hình phát triển năng lực, thông qua những kiến thức cơ bản, thiết thực, hiện đại và các phương pháp tích cực hóa hoạt động của người học, giúp học sinh hình thành và phát triển những phẩm chất và năng lực mà nhà trường và xã hội kỳ vọng. Theo cách này, kiến thức được dạy học không nhằm mục đích tự thân. Nói cách khác, giáo dục không phải để truyền thụ kiến thức mà nhằm giúp học sinh hoàn thành các công việc, giải quyết các vấn đề trong học tập và đời sống nhờ vận dụng hiệu quả và sáng tạo những kiến thức đã học.

Sự giảm tải của chương trình còn được thể hiện ở phương pháp giáo dục mới phát huy tính tích cực của học sinh, khắc phục nhược điểm của phương pháp truyền thụ một chiều. Từ nhiều năm nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã phổ biến và chỉ đạo áp dụng nhiều phương pháp giáo dục mới (như mô hình trường học mới, phương pháp bàn tay nặn bột, giáo dục STEM,…); do đó, hầu hết 7

Chương trình hiện hành được xây dựng theo mô hình định hướng nội dung, nặng về truyền thụ kiến thức, chưa chú trọng giúp học sinh vận dụng kiến thức học được vào thực tiễn; coi kiến thức vừa là "chất liệu", "đầu vào" vừa là "kết quả", "đầu ra" của quá trình giáo dục. Vì vậy, học sinh phải học và ghi nhớ rất nhiều gây quá tải nhưng khả năng vận dụng vào đời sống rất hạn chế.

3

giáo viên các cấp học đã được làm quen, nhiều giáo viên đã vận dụng thành thạo các phương pháp giáo dục mới.

3. Chương trình mới được xây dựng trên cơ sở nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm của nhiều nước có nền giáo dục phát triển như Anh, Australia, Bỉ, Đức, Hà Lan, Israel, Mỹ, Nhật Bản, Phần Lan,… Các định hướng cơ bản về phát triển giáo dục của thế giới thể hiện rất rõ nét trong Chương trình mới về mục tiêu giáo dục8; về mô hình giáo dục phát triển năng lực. Điểm khác biệt đáng kể so với chương trình hiện hành và cũng là kết quả tiếp thu kinh nghiệm quốc tế là trong chương trình mới, quá trình 12 năm học được chia làm hai giai đoạn: giai đoạn giáo dục cơ bản bao gồm cấp tiểu học (5 năm), cấp trung học cơ sở (4 năm) và giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp, tương ứng với cấp trung học phổ thông (3 năm). Ở giai đoạn giáo dục cơ bản, tất cả học sinh đều học những nội dung giáo dục về cơ bản giống nhau. Ở giai đoạn giáo dục sau trung học cơ sở, học sinh được phân luồng và được lựa chọn môn học theo sở thích, năng lực và định hướng nghề nghiệp. Số năm ở tiểu học trong chương trình của nhiều nước là 6 năm, số năm học ở giai đoạn giáo dục cơ bản là 10 năm (hoặc 11 năm với những nước có chương trình 13 năm). Tuy cách phân chia số năm học này có nhiều nét ưu việt, nhất là kéo dài thêm thời gian của giai đoạn giáo dục cơ bản, nhưng xét trên điều kiện thực tế, trong đó có điều kiện đội ngũ giáo viên và cơ sở vật chất, chương trình của nước ta chưa thể học theo cấu trúc này mà vẫn phải duy trì cấu trúc 5 – 4 – 3 như lâu nay.

4. Việc thiết kế một số môn tích hợp mới như Khoa học tự nhiên, Lịch sử và Địa lí ở cấp trung học cơ sở được thiết kế dựa trên sự tham khảo có chọn lọc kinh nghiệm nước ngoài. Định hướng chung là "tích hợp cao ở các lớp học dưới và phân hóa dần ở các lớp học trên", đáp ứng đúng yêu cầu của Nghị quyết 29 của Đảng và Nghị quyết 88 của Quốc hội và cũng phù hợp với cách thiết kế nội dung giáo dục trong chương trình của nhiều nước tiên tiến.

Chương trình môn "Lịch sử và Địa lí" được thiết kế theo các phần Lịch sử và Địa lí tương đối độc lập; ở mỗi lớp 7, 8, 9 có một chủ đề chung (6-10 tiết), Vì vậy việc bố trí giáo viên dạy môn này cơ bản giáo viên không thay đổi so với chương trình hiện hành.

8 Để soạn thảo mục tiêu giáo dục của CT GDPT mới, CT GDPT tổng thể đã dựa trên quy định về mục tiêu giáo dục trong Luật Giáo dục hiện hành của Việt Nam, đồng thời tham khảo mục tiêu giáo dục trong CT GDPT của nhiều quốc gia và định hướng giáo dục của các tổ chức quốc tế lớn, trong đó có Tuyên bố của UNESCO về “bốn trụ cột của giáo dục” (Pillars of Learning) – Học để biết, Học để làm, Học để chung sống, Học để tự khẳng định mình. Các ý tưởng cơ bản trong tuyên bố này được coi là mục tiêu giáo dục chung mà nhân loại hướng đến và đã được thể hiện đầy đủ trong phần mục tiêu giáo dục của CT GDPT tổng thể.

4

Chương trình môn Khoa học tự nhiên được xây dựng ở các lớp 6, 7, 8, 9 đều có 3 phần tương ứng với kiến thức thuộc lĩnh vực Vật lí, Sinh học, Hoá học được sắp xếp theo trình tự thời gian như sau: Lớp 6: Hoá học (20%) - Sinh học (38%) - Vật lí (32%); Lớp 7: Hoá học (24%) - Vật lí (28%) - Sinh học (38%); Lớp 8: Hoá học (31%) - Vật lí (28%) - Sinh học (31%); Lớp 9: Vật lí (30%) - Hoá học (31%) - Sinh học (29%).

Tổng số tiết của 3 môn Vật lí, Hoá học, Sinh học trong chương trình hiện hành là 595 tiết; tổng số tiết của môn Khoa học tự nhiên là 560 tiết, giảm 35 tiết so với chương trình hiện hành. Tỉ lệ thời lượng giữa các lĩnh vực có dao động chút ít so với chương trình hiện hành và không ảnh hưởng lớn đến cơ cấu giáo viên.

5. Tính mở của chương trình mới được thể hiện ở việc bảo đảm định hướng thống nhất và những nội dung giáo dục cốt lõi, bắt buộc đối với học sinh toàn quốc, đồng thời trao quyền chủ động và trách nhiệm cho địa phương và nhà trường trong việc lựa chọn, bổ sung một số nội dung giáo dục và triển khai kế hoạch giáo dục phù hợp với đối tượng giáo dục và điều kiện của địa phương, của cơ sở giáo dục, góp phần bảo đảm kết nối hoạt động của nhà trường với gia đình, chính quyền và xã hội.

Chương trình chỉ quy định những nguyên tắc, định hướng chung về yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực của học sinh, nội dung giáo dục, phương pháp giáo dục và phương pháp đánh giá kết quả giáo dục, không quy định quá chi tiết, để tạo điều kiện cho tác giả sách giáo khoa và giáo viên phát huy tính chủ động, sáng tạo trong thực hiện chương trình.

6. Để tránh tình trạng nội dung giáo dục chậm đổi mới theo yêu cầu của xã hội, chương trình mới sẽ được phát triển theo cách như nhiều nước tiên tiến đang áp dụng: thường xuyên đánh giá, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện trong quá trình thực hiện nhằm làm cho chương trình vừa bảo đảm tính ổn định và vừa có khả năng phát triển trong quá trình thực hiện cho phù hợp với tiến bộ khoa học - công nghệ và yêu cầu của thực tế.

II. ĐIỀU CHỈNH NỘI DUNG DẠY HỌC CÁC CHƯƠNG TRÌNH MÔN HỌC LỚP 9 TRONG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG HIỆN HÀNH ĐÁP ỨNG YÊU CẦU HỌC LỚP 10 CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018 Thực hiện Nghị quyết số 88 của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông; Nghị quyết số 51 của Quốc hội điều chỉnh lộ trình thực hiện chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông mới theo Nghị 5

quyết 88, chương trình giáo dục phổ thông mới đã bắt đầu được triển khai, bắt đầu từ năm học 2020-2021 đối với lớp 1; năm học 2021-2022 đối với lớp 2 và lớp 6; năm học 2022-2023 đối với lớp 3, lớp 7 và lớp 10; năm học 2023-2024 đối với lớp 4, lớp 8 và lớp 11; năm học 2024-2025 đối với lớp 5, lớp 9 và lớp 12. Theo lộ trình này, đến năm học 2022-2023, học sinh học xong lớp 9 theo chương trình giáo dục phổ thông hiện hành sẽ vào học lớp 10 theo chương trình giáo dục phổ thông mới. Để bảo đảm các điều kiện đầu vào cho học sinh vào học lớp 10 theo chương trình mới, việc điều chỉnh về nội dung và phương pháp dạy học đối với lớp 9 năm học 2021-2022 theo yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới cần được thực hiện như sau: 1. Đối với các nội dung kiến thức có cả trong chương trình giáo dục phổ thông hiện hành và chương trình giáo dục phổ thông mới Trong chương trình các môn học theo chương trình giáo dục phổ thông hiện hành, đối với mỗi nội dung/chủ đề dạy học được quy định mức độ cần đạt về kiến thức, kĩ năng. Trong chương trình các môn học theo chương trình giáo dục phổ thông mới, các nội dung/chủ đề dạy học đó được quy định yêu cầu cần đạt về phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh khi học xong các nội dung/chủ đề đó. Vì vậy, đối với các nội dung/chủ đề này cần được điều chỉnh từ mức độ cần đạt về kiến thức, kĩ năng sang yêu cầu cần đạt về phẩm chất, năng lực quy định trong chương trình mới.

2. Đối với các nội dung kiến thức có trong chương trình lớp 9 mới nhưng không có trong chương trình lớp 9 hiện hành Bổ sung nội dung kiến thức mới vào chương trình môn học ở thời điểm phù hợp theo hướng: • Bổ sung, tích hợp vào các nội dung, chủ đề phù hợp để bảo đảm yêu cầu cần đạt theo chương trình mới.

• Bổ sung nội dung, chủ đề mới vào thời điểm phù hợp, bảo đảm học sinh có đủ điều kiện về kiến thức, kĩ năng để học thuận lợi.

3. Đối với các nội dung kiến thức có trong chương trình môn học lớp 9 hiện hành và nhưng không có trong chương trình môn học lớp 9 mới Đối với những nội dung kiến thức có trong chương trình môn học lớp 9 hiện hành nhưng không có trong chương trình lớp 9 cần tinh giản theo hướng: - Nếu các nội dung kiến thức đó học sinh không cần phải sử dụng để học các nội dung kiến thức khác trong chương trình môn học thì tinh giản theo hướng không dạy, cho học sinh tự học; hoặc là không thực hiện.

- Nếu các nội dung kiến thức đó học sinh cần sử dụng để học các nội dung kiến thức liên quan trong chương trình môn học thì tinh giản theo hướng 6

"hướng dẫn học sinh tự học" hoặc tích hợp vào bài học, chủ đề cần sử dụng để tổ chức cho học sinh học tập cùng với kiến thức liên quan.

III. XÂY DỰNG KẾ HOẠCH GIÁO DỤC CỦA NHÀ TRƯỜNG 1. Kế hoạch thời gian thực hiện chương trình Căn cứ vào kế hoạch thời gian năm học do Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương quyết định và hướng dẫn nhiệm vụ giáo dục trung học hằng năm của Sở GDĐT, Hiệu trưởng tổ chức xây dựng kế hoạch thời gian thực hiện chương trình của từng môn học bắt buộc, môn học tự chọn, môn học lựa chọn, chuyên đề học tập lựa chọn, hoạt động giáo dục bắt buộc, nội dung giáo dục địa phương (sau đây gọi chung là môn học) bảo đảm tổng số tiết/năm học quy định trong chương trình. Chương trình mỗi môn học ở mỗi khối lớp có thể được bắt đầu thực hiện và hoàn thành trong từng học kì của năm học, không bắt buộc phải dạy môn học ở tất cả các tuần, không bắt buộc phải chia đều số tiết/tuần trên cơ sở bảo đảm tính khoa học, sư phạm, không gây áp lực đối với học sinh và sử dụng hiệu quả cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên, nhân viên của nhà trường. Đối với các môn học lựa chọn và chuyên đề học tập lựa chọn ở cấp trung học phổ thông, nhà trường xây dựng một số tổ hợp gồm 5 môn học được chọn từ 3 nhóm môn học lựa chọn trong chương trình (mỗi nhóm chọn ít nhất 1 môn học) và xây dựng một số tổ hợp 3 cụm chuyên đề của 3 môn học trong chương trình phù hợp với khả năng tổ chức của nhà trường; đồng thời xây dựng phương án tổ chức cho học sinh đăng kí lựa chọn và tổ chức thực hiện để vừa đáp ứng nhu cầu của học sinh vừa bảo đảm phù hợp với điều kiện về đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất, thiết bị dạy học của nhà trường. Đối với các hoạt động giáo dục được tổ chức theo hình thức tham quan, cắm trại, câu lạc bộ, hoạt động phục vụ cộng đồng (sau đây gọi chung là hoạt động giáo dục), Hiệu trưởng tổ chức xây dựng kế hoạch thời gian thực hiện phù hợp với kế hoạch thời gian thực hiện chương trình các môn học và điều kiện cụ thể của nhà trường; tạo môi trường cho học sinh được trải nghiệm, vận dụng các kiến thức, kĩ năng đã học trong chương trình các môn học, hoạt động giáo dục vào thực tiễn.

2. Kế hoạch giáo dục của tổ chuyên môn Căn cứ vào kế hoạch thời gian thực hiện chương trình các môn học đã được Hiệu trưởng quyết định, các tổ chuyên môn xây dựng Kế hoạch giáo dục của tổ chuyên môn, bao gồm Kế hoạch dạy học các môn học và Kế hoạch tổ 7

chức các hoạt động giáo dục. Đối với việc tổ chức các hoạt động giáo dục, đơn vị được giao chủ trì hoạt động nào xây dựng kế hoạch cụ thể để tổ chức hoạt động đó, bao gồm các thành phần cơ bản sau: mục tiêu và yêu cầu cần đạt; nội dung, hình thức và kịch bản tổ chức hoạt động; tiêu chí đánh giá kết quả hoạt động đối với các đối tượng tham gia; thời gian và địa điểm tổ chức; nguồn lực được huy động để tổ chức thực hiện.

3. Kế hoạch giáo dục của giáo viên và Kế hoạch bài dạy (giáo án) Căn cứ vào Kế hoạch dạy học các môn học của tổ chuyên môn, giáo viên được phân công dạy học môn học ở các khối lớp xây dựng Kế hoạch giáo dục của giáo viên trong năm học; trên cơ sở đó xây dựng các Kế hoạch bài dạy để tổ chức dạy học.

Việc cho phép học sinh sử dụng điện thoại di động trong lớp học do giáo viên trực tiếp giảng dạy các môn học quyết định; được giáo viên giao nhiệm vụ cụ thể theo các hoạt động học trong Kế hoạch bài dạy đã được xây dựng và chỉ được sử dụng như là một thiết bị hỗ trợ hoạt động đó.

Việc kiểm tra, đánh giá thường xuyên được thực hiện trong quá trình tổ chức các hoạt động học được thiết kế trong Kế hoạch bài dạy thông qua các hình thức: hỏi - đáp, viết, thực hành, thí nghiệm, thuyết trình, sản phẩm học tập. Đối với mỗi hình thức, khi đánh giá bằng điểm số phải thông báo trước cho học sinh về các tiêu chí đánh giá và định hướng cho học sinh tự học; chú trọng đánh giá bằng nhận xét về hành vi, thái độ, hành động và kết quả thực hiện của học sinh theo yêu cầu của câu hỏi, bài tập, bài thực hành, thí nghiệm, thuyết trình, sản phẩm học tập phải hoàn thành (đã được nêu cụ thể trong Kế hoạch bài dạy): nếu học sinh đã làm đúng thì động viên, khích lệ, giúp học sinh hoàn thiện hơn về nội dung, phương pháp, cách trình bày (viết, nói); nếu học sinh gặp khó khăn hoặc làm sai thì chỉ ra nguyên nhân, gợi ý, hỗ trợ (hoặc giao cho bạn cùng lớp, cùng nhóm hỗ trợ) để học sinh vượt qua; tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh được tự đánh giá, góp ý lẫn nhau trong quá trình học tập.

4. Kế hoạch kiểm tra, đánh giá định kì a) Đối với bài kiểm tra (trên giấy hoặc trên máy tính) Các tổ chuyên môn xây dựng ma trận đặc tả đề kiểm tra, đánh giá định kì của các môn học ở từng khối lớp với ngân hàng câu hỏi tự luận và câu hỏi trắc nghiệm khách quan theo 4 mức độ yêu cầu như sau:

8

- Nhận biết: Các câu hỏi yêu cầu học sinh nhận ra, nhớ lại các thông tin đã được tiếp nhận trước đó hoặc mô tả đúng kiến thức, kĩ năng đã học theo các bài học hoặc chủ đề trong chương trình môn học.

- Thông hiểu: Các câu hỏi yêu cầu học sinh giải thích, diễn đạt được thông tin theo ý hiểu của cá nhân, so sánh, áp dụng trực tiếp… kiến thức, kĩ năng đã học theo các bài học hoặc chủ đề trong chương trình môn học.

- Vận dụng: Các câu hỏi yêu cầu học sinh sử dụng kiến thức, kĩ năng đã học để giải quyết vấn đề đặt ra trong các tình huống gắn với nội dung đã được học ở các bài học hoặc chủ đề trong chương trình môn học.

- Vận dụng cao: Các câu hỏi yêu cầu học sinh vận dụng tổng hợp kiến thức, kĩ năng đã học để giải quyết vấn đề đặt ra trong các tình huống mới, các vấn đề thực tiễn phù hợp với mức độ cần đạt của chương trình môn học. b) Đối với bài thực hành, dự án học tập Các tổ chuyên môn xây dựng các chủ đề của bài kiểm tra, đánh giá định kì thông qua bài thực hành, dự án học tập của các môn học ở từng khối lớp; yêu cầu cần đạt đối với mỗi bài thực hành, dự án học tập phải mô tả các tiêu chí cụ thể đảm bảo 4 mức độ về kiến thức, kĩ năng, năng lực học sinh cần sử dụng để thực hiện. c) Tổng hợp nhận xét cuối kì Tổng hợp nhận xét cuối mỗi học kì và cả năm học (đối với các môn học đánh giá bằng nhận xét) được thông báo cho từng học sinh và ghi vào Học bạ học sinh. Khuyến khích giáo viên hướng dẫn và giao cho học sinh viết bản tự nhận xét về ưu điểm, hạn chế, sự tiến bộ của bản thân trong học tập, rèn luyện đối với từng môn học cuối mỗi học kì; trên cơ sở đó giáo viên góp ý sửa thành nhận xét cuối kì, cuối năm học và thông báo cho học sinh.

Trong tài liệu này chỉ giới thiệu về kế hoạch dạy học và kế hoạch bài dạy của giáo viên.

IV. XÂY DỰNG KẾ HOẠCH GIÁO DỤC VÀ KẾ HOẠCH BÀI DẠY Việc xây dựng kế hoạch dạy học và giáo dục môn học/hoạt động giáo dục được phân công phụ trách là yêu cầu bắt buộc đối với mỗi giáo viên. Kế hoạch dạy học và giáo dục môn học/hoạt động giáo dục phải bảo đảm yêu cầu hoàn thành chương trình môn học/hoạt động phù hợp với điều kiện bảo đảm chất lượng về cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học trong nhà trường. Kế hoạch dạy 9

học và giáo dục của mỗi môn học/hoạt động giáo dục phải bảo đảm các nội dung tối thiểu theo quy định của các cấp quản lí giáo dục.

1. Kế hoạch dạy học môn học/hoạt động giáo dục của giáo viên Kế hoạch dạy học mỗi môn học/hoạt động giáo dục phải bảo đảm các nội dung tối thiểu và có cấu trúc như sau: TRƯỜNG: .......................

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

TỔ: ...................................

Độc lập - Tự do - Hạnh phúc KẾ HOẠCH DẠY HỌC

MÔN HỌC/HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC .........................., LỚP............

(Năm học 20..... - 20.....)

I. Đặc điểm tình hình 1. Số lớp: ..................; Số học sinh: ...................; Số học sinh học chuyên đề lựa chọn (nếu có):……………

2. Tình hình đội ngũ: Số giáo viên:...................; Trình độ đào tạo: Cao đẳng: ........ Đại học:...........; Trên đại học:.............

Mức đạt chuẩn nghề nghiệp: Tốt:.......; Khá:........; Đạt:........' Chưa đạt:.........

3. Thiết bị dạy học: (Trình bày cụ thể các thiết bị dạy học có thể sử dụng để tổ chức dạy học môn học/hoạt động giáo dục) STT Thiết bị dạy học

Số lượng

Các bài thí nghiệm/thực hành

Ghi chú

1 2 ...

4. Phòng học bộ môn/phòng thí nghiệm/phòng đa năng/sân chơi, bãi tập (Trình bày cụ thể các phòng thí nghiệm/phòng bộ môn/phòng đa năng/sân chơi/bãi tập có thể sử dụng để tổ chức dạy học môn học/hoạt động giáo dục) STT

Tên phòng

Số lượng Phạm vi và nội dung sử dụng

Ghi chú

1 2 ...

10

II. Kế hoạch dạy học9 1. Phân phối chương trình STT

Bài học (1)

Số tiết (2)

Yêu cầu cần đạt (3)

1 2 ...

2. Chuyên đề lựa chọn (đối với cấp trung học phổ thông) STT

Chuyên đề (1)

Số tiết (2)

Yêu cầu cần đạt (3)

1 2 ...

(1) Tên bài học/chuyên đề được xây dựng từ nội dung/chủ đề/chuyên đề (được lấy nguyên hoặc thiết kế lại phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường) theo chương trình, sách giáo khoa môn học/hoạt động giáo dục.

(2) Số tiết được sử dụng để thực hiện bài học/chủ đề/chuyên đề.

(3) Yêu cầu cần đạt theo chương trình môn học: Giáo viên chủ động các đơn vị bài học, chủ đề và xác định yêu cầu cần đạt.

3. Kiểm tra, đánh giá định kỳ Bài kiểm tra, đánh giá

Thời gian

Thời điểm

(1)

(2)

Yêu cầu cần đạt

Hình thức

(3)

(4)

Giữa Học kỳ 1 Cuối Học kỳ 1 Giữa Học kỳ 2 Cuối Học kỳ 2 (1) Thời gian làm bài kiểm tra, đánh giá.

(2) Tuần thứ, tháng, năm thực hiện bài kiểm tra, đánh giá.

(3) Yêu cầu cần đạt đến thời điểm kiểm tra, đánh giá (theo phân phối chương trình).

9

Đối với tổ ghép môn học: khung phân phối chương trình cho các môn

11

(4) Hình thức bài kiểm tra, đánh giá: viết (trên giấy hoặc trên máy tính); bài thực hành; dự án học tập.

III. Các nội dung khác (nếu có): ..................................................................................................................... ..................................................................................................................... ..................................................................................................................... .....................................................................................................................

2. Kế hoạch bài dạy của giáo viên (giáo án) Kế hoạch dạy học của giáo viên có cấu trúc như sau: Trường:...................

Họ và tên giáo viên:

Tổ:............................

……………………

TÊN BÀI DẠY: …………………………………..

Môn học/Hoạt động giáo dục: ……….; lớp:………

Thời gian thực hiện: (số tiết) I. Mục tiêu 1. Mức độ/yêu cầu cần đạt: Nêu cụ thể nội dung kiến thức, kĩ năng học sinh cần học trong bài để thực hiện được yêu cầu cần đạt của nội dung/chủ đề tương ứng trong chương trình môn học/hoạt động giáo dục.

2. Năng lực: Nêu cụ thể yêu cầu học sinh làm được gì (biểu hiện cụ thể của năng lực chung và năng lực đặc thù môn học cần phát triển) trong hoạt động học để chiếm lĩnh và vận dụng kiến thức theo yêu cầu cần đạt của chương trình môn học/hoạt động giáo dục.

3. Phẩm chất: Nêu cụ thể yêu cầu về hành vi, thái độ (biểu hiện cụ thể của phẩm chất cần phát triển gắn với nội dung bài dạy) của học sinh trong quá trình thực hiện các nhiệm vụ học tập và vận dụng kiến thức vào cuộc sống.

II. Thiết bị dạy học và học liệu Nêu cụ thể các thiết bị dạy học và học liệu được sử dụng trong bài dạy để tổ chức cho học sinh hoạt động nhằm đạt được mục tiêu, yêu cầu của bài dạy (muốn hình thành phẩm chất, năng lực nào thì hoạt động học phải tương ứng và phù hợp).

12

III. Tiến trình dạy học 1. Hoạt động 1: Xác định vấn đề/nhiệm vụ học tập/Mở đầu (Ghi rõ tên thể hiện kết quả hoạt động) a) Mục tiêu: (Nêu mục tiêu giúp học sinh xác định được vấn đề/nhiệm vụ cụ thể cần giải quyết trong bài học hoặc xác định rõ cách thức giải quyết vấn đề/thực hiện nhiệm vụ trong các hoạt động tiếp theo của bài học). b) Hoạt động của học sinh: (Mô tả hoạt động của học sinh để xác định vấn đề cần giải quyết/nhiệm vụ học tập cần thực hiện và đề xuất giải pháp giải quyết vấn đề/cách thức thực hiện nhiệm vụ). c) Sản phẩm học tập: (Trình bày cụ thể yêu cầu về nội dung và hình thức của sản phẩm học tập mà học sinh phải hoàn thành: viết, trình bày được vấn đề cần giải quyết hoặc nhiệm vụ học tập phải thực hiện tiếp theo và đề xuất giải pháp thực hiện). d) Tổ chức hoạt động: (Trình bày cụ thể các bước tổ chức hoạt động học cho học sinh từ chuyển giao nhiệm vụ, theo dõi, hướng dẫn, kiểm tra, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện nhiệm vụ thông qua sản phẩm học tập).

2. Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới/giải quyết vấn đề/thực thi nhiệm vụ đặt ra từ Hoạt động 1 (Ghi rõ tên thể hiện kết quả hoạt động). a) Mục tiêu: (Nêu mục tiêu giúp học sinh thực hiện nhiệm vụ học tập để chiếm lĩnh kiến thức mới/giải quyết vấn đề/thực hiện nhiệm vụ đặt ra từ Hoạt động 1). b) Hoạt động của học sinh: (Mô tả hoạt động của học sinh với sách giáo khoa, thiết bị dạy học, học liệu cụ thể (đọc/xem/nghe/nói/làm) để chiếm lĩnh/vận dụng kiến thức để giải quyết vấn đề/nhiệm vụ học tập đã đặt ra từ Hoạt động 1). c) Sản phẩm học tập: (Trình bày cụ thể về kiến thức mới/kết quả giải quyết vấn đề/thực hiện nhiệm vụ học tập mà học sinh cần viết ra, trình bày được). d) Tổ chức thực hiện: (Hướng dẫn, hỗ trợ, kiểm tra, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện hoạt động của học sinh).

3. Hoạt động 3: Luyện tập a) Mục tiêu: (Nêu rõ mục tiêu vận dụng kiến thức đã học và yêu cầu phát triển các kĩ năng vận dụng kiến thức cho học sinh).

13

b) Hoạt động của học sinh: (Trình bày cụ thể hệ thống câu hỏi, bài tập; các bài thực hành, thí nghiệm giao cho học sinh thực hiện). c) Sản phẩm học tập: (Đáp án, lời giải của các câu hỏi, bài tập; các bài thực hành, thí nghiệm do học sinh thực hiện, viết báo cáo, thuyết trình). d) Tổ chức thực hiện: (Nêu rõ cách thức giao nhiệm vụ cho học sinh; hướng dẫn hỗ trợ học sinh thực hiện; kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện).

4. Hoạt động 4: Vận dụng a) Mục tiêu: (Nêu rõ mục tiêu phát triển năng lực của học sinh thông qua nhiệm vụ/yêu cầu vận dụng kiến thức, kĩ năng vào thực tiễn). b) Hoạt động của học sinh: (Mô tả rõ yêu cầu học sinh phát hiện/đề xuất các vấn đề/tình huống trong thực tiễn gắn với nội dung bài học và vận dụng kiến thức mới học để giải quyết). c) Sản phẩm học tập: (Nêu rõ yêu cầu về nội dung và hình thức báo cáo phát hiện và giải quyết tình huống/vấn đề trong thực tiễn). d) Tổ chức thực hiện: (Giao cho học sinh thực hiện ngoài giờ học trên lớp và nộp báo cáo để trao đổi, chia sẻ và đánh giá vào các thời điểm phù hợp trong kế hoạch giáo dục môn học/hoạt động giáo dục của giáo viên).

Ghi chú: 1. Mỗi bài dạy có thể được thực hiện trong nhiều tiết học, bảo đảm đủ thời gian dành cho mỗi hoạt động để học sinh thực hiện hiệu quả. Hệ thống câu hỏi, bài tập luyện tập cần bảo đảm yêu cầu tối thiểu về số lượng và đủ về thể loại theo yêu cầu phát triển các kĩ năng. Hoạt động vận dụng được thực hiện đối với những bài học phù hợp và chủ yếu được giao cho học sinh thực hiện ở ngoài lớp học.

2. Trong Kế hoạch bài dạy không cần nêu cụ thể lời nói của giáo viên, học sinh mà tập trung mô tả rõ hoạt động cụ thể của giáo viên: giáo viên giao nhiệm vụ/yêu cầu/quan sát/theo dõi/hướng dẫn/nhận xét/gợi ý/kiểm tra/đánh giá; học sinh đọc/nghe/nhìn/viết/trình bày/báo cáo/thí nghiệm/thực hành/làm.

3. Các bước tổ chức thực hiện một hoạt động học - Chuyển giao nhiệm vụ (giáo viên giao, học sinh nhận): Trình bày cụ thể giáo viên giao nhiệm vụ cho học sinh (đọc/nghe/nhìn/làm) với thiết bị dạy học/học liệu cụ thể để tất cả học sinh đều hiểu rõ nhiệm vụ phải thực hiện.

14

- Thực hiện nhiệm vụ (học sinh thực hiện, giáo viên theo dõi, hỗ trợ): Trình bày cụ thể học sinh thực hiện nhiệm vụ (đọc/nghe/nhìn/làm) gì theo yêu cầu của giáo viên; dự kiến những khó khăn mà học sinh có thể gặp phải kèm theo biện pháp cần hỗ trợ; dự kiến các mức độ hoàn thành nhiệm vụ theo yêu cầu.

- Báo cáo, thảo luận (giáo viên tổ chức, điều hành; học sinh báo cáo, thảo luận): Trình bày cụ thể "ý đồ" lựa chọn các nhóm học sinh báo cáo và cách thức cho học sinh báo cáo (có thể chỉ 1-2 nhóm; viết lên bảng hay dùng giấy A0 hay máy chiếu, thuyết trình). Nêu rõ cần làm rõ những nội dung/yêu cầu nào để học sinh ghi nhận, thực hiện.

- Kết luận, nhận định (giáo viên "chốt"): Trình bày cụ thể sản phẩm học tập mà học sinh phải hoàn thành theo yêu cầu (làm căn cứ để nhận xét, đánh giá các mức độ hoàn thành của học sinh trên thực tế tổ chức dạy học): Làm rõ vấn đề cần giải quyết/giải thích; nhiệm vụ học tập phải thực hiện tiếp theo./.

V. MỘT SỐ LƯU Ý KHI VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC 1. Lưu ý khi vận dụng các phương pháp dạy học tích cực Phương pháp dạy học tích cực được dùng để chỉ các phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học. Phương pháp dạy học tích cực hướng tới việc hoạt động hóa, tích cực hóa hoạt động nhận thức của người học, nghĩa là tập trung vào phát huy tính tích cực của người học chứ không phải là tập trung vào phát huy tính tích cực của người dạy, tuy nhiên để dạy học theo phương pháp tích cực thì giáo viên phải nỗ lực nhiều so với dạy theo phương pháp thụ động. Phương pháp dạy học tích cực nhấn mạnh việc lấy hoạt động học làm trung tâm của quá trình dạy học, nghĩa là nhấn mạnh hoạt động học và vai trò của học sinh trong quá trình dạy học, khác với cách tiếp cận truyền thống lâu nay là nhấn mạnh hoạt động dạy và vai trò của giáo viên. Mặc dù có thể được thể hiện qua nhiều phương pháp khác nhau nhưng nhìn chung các phương pháp dạy học tích cực đều có những đặc trưng cơ bản sau: a) Dạy học là tổ chức các hoạt động học tập của học sinh Trong phương pháp dạy học tích cực, học sinh được cuốn hút vào các hoạt động học tập do giáo viên tổ chức và chỉ đạo, thông qua đó tự lực khám phá những điều mình chưa rõ chứ không phải thụ động tiếp thu những tri thức đã được giáo viên sắp đặt. Được đặt vào những tình huống của đời sống thực tế, học sinh trực tiếp quan sát, thảo luận, làm thí nghiệm, giải quyết vấn đề đặt ra theo cách suy nghĩ của mình, từ 15

đó nắm được kiến thức kĩ năng mới, vừa nắm được phương pháp chiếm lĩnh kiến thức, kĩ năng đó, không rập theo những khuôn mâu sẵn có, được bộc lộ và phát huy tiềm năng sáng tạo. Dạy theo cách này thì giáo viên không chỉ giản đơn truyền đạt tri thức mà còn hướng dẫn hành động. b) Dạy học chú trọng rèn luyện phương pháp tự học Các phương pháp dạy học tích cực coi việc rèn luyện phương pháp học tập cho học sinh không chỉ là một biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học mà còn là một mục tiêu dạy học. Trong các phương pháp học thì cốt lõi là phương pháp tự học. Nếu rèn luyện cho người học có được phương pháp, kĩ năng, thói quen, ý chí tự học thì sẽ tạo cho họ lòng ham học, khơi dậy nội lực vốn có trong mỗi con người, kết quả học tập sẽ được nhân lên gấp bội. Vì vậy, cần phải nhấn mạnh mặt hoạt động học trong quá trình dạy học, nỗ lực tạo ra sự chuyển biến từ học tập thụ động sang tự học chủ động, đặt vấn đề phát triển tự học ngay trong trường phổ thông, không chỉ tự học ở nhà sau bài lên lớp mà tự học cả trong tiết học có sự hướng dẫn của giáo viên. c) Dạy học tăng cường học tập cá thể, phối hợp với học tập hợp tác Trong một lớp học mà trình độ kiến thức, tư duy của học sinh không thể đồng đều tuyệt đối thì khi áp dụng phương pháp tích cực phải có sự phân hóa về cường độ, tiến độ hoàn thành nhiệm vụ học tập, nhất là khi bài học được thiết kế thành một chuỗi hoạt động độc lập. Áp dụng phương pháp tích cực ở trình độ càng cao thì sự phân hóa này càng lớn. Tuy nhiên, trong học tập, không phải mọi tri thức, kĩ năng, thái độ đều được hình thành bằng những hoạt động độc lập cá nhân. Lớp học là môi trường giao tiếp giáo viên - học sinh và học sinh - học sinh, tạo nên mối quan hệ hợp tác giữa các cá nhân trên con đường chiếm lĩnh nội dung học tập. Thông qua thảo luận, tranh luận trong tập thể, ý kiến mỗi cá nhân được bộc lộ, khẳng định hay bác bỏ, qua đó người học nâng mình lên một trình độ mới. Được sử dụng phổ biến trong dạy học hiện nay là hoạt động hợp tác trong nhóm nhỏ. Học tập hợp tác làm tăng hiệu quả học tập, nhất là lúc phải giải quyết những vấn đề gay cấn, lúc xuất hiện thực sự nhu cầu phối hợp giữa các cá nhân để hoàn thành nhiệm vụ chung. d) Dạy học có sự kết hợp đánh giá của thầy với tự đánh giá của trò Trong quá trình dạy học, việc đánh giá học sinh không chỉ nhằm mục đích nhận định thực trạng và điều chỉnh hoạt động học của trò mà còn đồng thời tạo điều kiện nhận định thực trạng và điều chỉnh hoạt động dạy của thầy. Trong phương pháp tích cực, giáo viên phải hướng dẫn học sinh phát triển kĩ năng tự đánh giá để tự điều chỉnh cách học. Liên quan với điều này, giáo viên cần tạo điều kiện thuận lợi để học sinh được tham gia đánh giá lẫn nhau.

16

Trong dạy học tích cực, giáo viên không còn đóng vai trò đơn thuần là người truyền đạt kiến thức, giáo viên trở thành người thiết kế, tổ chức, hướng dẫn các hoạt động độc lập hoặc theo nhóm nhỏ để học sinh tự lực chiếm lĩnh nội dung học tập, chủ động đạt các mục tiêu kiến thức, kĩ năng, thái độ theo yêu cầu của chương trình. Trên lớp, học sinh hoạt động là chính, giáo viên có vẻ "nhàn" hơn nhưng trước đó, khi soạn giáo án, giáo viên đã phải đầu tư công sức, thời gian rất nhiều so với kiểu dạy và học thụ động mới có thể thực hiện bài lên lớp với vai trò là người gợi mở, xúc tác, động viên, cố vấn, trọng tài trong các hoạt động tìm tòi hào hứng, tranh luận sôi nổi của học sinh. Giáo viên phải có trình độ chuyên môn sâu rộng, có trình độ sư phạm lành nghề mới có thể tổ chức, hướng dẫn các hoạt động của học sinh mà nhiều khi diễn biến ngoài tầm dự kiến của giáo viên.

Với các đặc trưng trên, có nhiều phương pháp dạy học tích cực ("Bàn tay nặn bột", Dạy học giải quyết vấn đề, Dạy học khám phá, Dạy học dự án, Mô hình 5E...) nhưng đều có một điểm chung là thiết kế tiến trình dạy học mỗi bài học (theo chủ đề) thành một chuỗi hoạt động học bắt đầu bằng một hoạt động mở đầu, xác định vấn đề cần giải quyết cho cả bài học ấy. Sau khi học sinh đã ý thức được vấn đề cần giải quyết trong bài học sẽ xuất hiện nhu cầu cần học thêm kiến thức mới để giải quyết vấn đề, dẫn tới hoạt động tiếp theo để học sinh chiếm lĩnh kiến thức mới cần dạy trong bài này. Sau khi đã học được kiến thức mới để giải quyết vấn đề đặt ra từ hoạt động mở đầu, đòi hỏi phải tổ chức cho học sinh luyện tập (thông qua hệ thống câu hỏi, hệ thống bài tập, làm thí nghiệm, làm thực hành) để nắm vững kiến thức mới học và phát triển các kỹ năng. Cuối cùng, để đạt được mục tiêu phát triển phẩm chất, năng lực, học sinh cần được giao nhiệm vụ vận dụng kiến thức, kĩ năng mới học để giải quyết những vấn đề trong các tình huống thực tiễn. Đi sâu vào đặc trưng của mỗi phương pháp thì các hoạt động nói trên sẽ được tổ chức theo một cách thức khác nhau, phù hợp với nội dung kiến thức, kĩ năng và phẩm chất, năng lực cần phát triển cho học sinh. Sự khác nhau của các phương pháp khác nhau là ở nội dung về tính chất hoạt động.

2. Lưu ý khi vận dụng các kĩ thuật dạy học tích cực Để tổ chức các hoạt động học cho học sinh có rất nhiều kĩ thuật dạy học tích cực mà giáo viên đã được tiếp cận, sử dụng ngay từ khi đào tạo trong trường sư phạm cũng như quá trình tập huấn thường xuyên (động não, bản đồ tư duy, khăn trải bàn, XYZ, mảnh ghép...). Tuy nhiên, tất cả các kĩ thuật dạy học đều có một điểm chung là phải trải qua 4 bước cơ bản: chuyển giao nhiệm vụ; thực hiện nhiệm vụ; báo cáo, thảo luận; kết luận, nhận định.

17

Thời lượng sử dụng mỗi kĩ thuật dạy học thường không lớn nên giáo viên cần chuẩn bị thật đầy đủ các phương tiện, thiết bị, công cụ,… (nếu cần) để đảm bảo học sinh có thể thực hiện được nhiệm vụ được ngay và thuận lợi.

Trong quá trình tổ chức, giáo viên cần giám sát, tổ chức sao cho tất cả học sinh đều phải hoàn thành nhiệm vụ cá nhân và cùng hoàn thành nhiệm vụ của nhóm, của lớp.

18

Phần II. RÀ SOÁT, ĐIỀU CHỈNH NỘI DUNG DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018 I. NGUYÊN TẮC ĐIỀU CHỈNH NỘI DUNG DẠY HỌC Việc rà soát, điều chỉnh nội dung dạy học theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông (GDPT) 2018 tuân theo các nguyên tắc sau: - Rà soát và điều chỉnh nội dung chương trình GDPT 2006 theo hướng tiếp cận chương trình GDPT 2018, bổ sung những nội dung còn thiếu và tinh giản những nội dung lạc hậu hoặc không có trong chương trình GDPT 2018.

- Việc điều chỉnh nội dung có tính đến điều kiện cơ sở vật chất, thiết bị dạy học của môn học.

- Đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá theo hướng tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh, đánh giá vì sự tiến bộ của học sinh.

- Điều chỉnh nội dung dạy học nhưng không làm tăng số tiết học.

II. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC ĐIỀU CHỈNH MÔN CÔNG NGHỆ 9 1. Kế hoạch triển khai chương trình GDPT 2018 Theo kế hoạch của chương trình GDPT 2018 (có thể gọi tắt là “chương trình mới” hoặc “chương trình 2018”), chương trình mới sẽ bắt đầu thực hiện từ năm học 2020-2020 với lớp 1; từ năm học 2021-2222 với các lớp 1, 2 và lớp 6; từ năm học 2022-2023 với các lớp 1, 2, 3, 6, 7 và lớp 10; cứ như vậy đến năm học 2024-2025 thì tất cả các lớp phổ thông đều thực hiện chương trình mới. Theo kế hoạch đó, môn Công nghệ lớp 9 sẽ bắt đầu thực hiện chương trình mới vào năm học 2024-2025 nhưng môn Công nghệ lớp 10 lại thực hiện chương trình mới từ năm học 2022-2023. Sẽ có 3 khóa học sinh học môn Công nghệ (các môn học khác cũng tương tự) lớp 10 theo chương trình GDPT 2018 nhưng ở tiểu học và trung học cơ sở (THCS) lại học theo chương trình GDPT 2006 (có thể gọi là “chương trình cũ”, “chương trình 2006” hoặc “chương trình hiện hành”).

Chính vì thế, việc điều chỉnh nội dung dạy học môn Công nghệ 9 theo chương trình 2006 cần theo hướng tiếp cận với chương trình 2018 để đảm bảo cho học sinh chuyển tiếp từ học Công nghệ 9 theo chương trình cũ sang học Công nghệ 10 theo chương trình mới được thuận lợi và đạt kết quả tốt.

19

2. Sự đổi mới mục tiêu và diễn đạt mục tiêu trong chương trình GDPT 2018 2.1. Khái quát về mục tiêu chung và mục tiêu môn Công nghệ trong chương trình GDPT 2018 2.1.1. Mục tiêu về năng lực chung (1) Năng lực tự chủ và tự học - Tự lực: Tự làm được những việc của mình ở nhà và ở trường theo sự phân công, hướng dẫn.

- Tự khẳng định và bảo vệ quyền, nhu cầu chính đáng: Có ý thức về quyền và mong muốn của bản thân; bước đầu biết cách trình bàyvà thực hiện một số quyền lợi và nhu cầu chính đáng.

- Tự điều chỉnh tình cảm, thái độ, hành vi của mình: + Nhận biết và bày tỏ được tình cảm, cảm xúc của bản thân; biết chia sẻ tình cảm, cảm xúc của bản thân với người khác. + Hoà nhã với mọi người; không nói hoặc làm những điều xúc phạm người khác. + Thực hiện đúng kế hoạch học tập, lao động; không mải chơi, làm ảnh hưởng đến việc học và các việc khác.

- Thích ứng với cuộc sống: + Tìm được những cách giải quyết khác nhau cho cùng một vấn đề. + Thực hiện được các nhiệm vụ khác nhau với những yêu cầu khác nhau.

- Định hướng nghề nghiệp: + Bộc lộ được sở thích, khả năng của bản thân. + Biết tên, hoạt động chính và vai trò của một số nghề nghiệp; liên hệ được những hiểu biết đó với nghề nghiệp của người thân trong gia đình.

- Tự học, tự hoàn thiện: + Có ý thức tổng kết và trình bày được những điều đã học. + Nhận ra và sửa chữa sai sót trong bài kiểm tra qua lời nhận xét của thầy cô. + Có ý thức học hỏi thầy cô, bạn bè và người khác để củng cố và mở rộng hiểu biết. + Có ý thức học tập và làm theo những gương người tốt.

(2) Năng lực giao tiếp và hợp tác - Xác định mục đích, nội dung, phương tiện và thái độ giao tiếp: + Nhận ra được ý nghĩa của giao tiếp trong việc đáp ứng các nhu cầu của bản thân. + Tiếp nhận được những văn bản về đời sống, tự nhiên và xã hội có sử 20

dụng ngôn ngữ kết hợp với hình ảnh như truyện tranh, bài viết đơn giản. + Bước đầu biết sử dụng ngôn ngữ kết hợp với hình ảnh, cử chỉ để trình bày thông tin và ý tưởng. + Tập trung chú ý khi giao tiếp; nhận ra được thái độ của đối tượng giao tiếp.

- Thiết lập, phát triển các quan hệ xã hội; điều chỉnh và hoá giải các mâu thuẫn: + Biết cách kết bạn và giữ gìn tình bạn. + Nhận ra được những bất đồng, xích mích giữa bản thân với bạn hoặc giữa các bạn với nhau; biết nhường bạn hoặc thuyết phục bạn.

- Xác định mục đích và phương thức hợp tác: Có thói quen trao đổi, giúp đỡ nhau trong học tập; biết cùng nhau hoàn thành nhiệm vụ học tập theo sự hướng dẫn của thầy cô.

- Xác định trách nhiệm và hoạt động của bản thân: Hiểu được nhiệm vụ của nhóm và trách nhiệm, hoạt động của bản thân trong nhóm sau khi được hướng dẫn, phân công.

- Xác định nhu cầu và khả năng của người hợp tác: Nhận biết được một số đặc điểm nổi bật của các thành viên trong nhóm để đề xuất phương án phân công công việc phù hợp.

- Tổ chức và thuyết phục người khác: Biết cố gắng hoàn thành phần việc mình được phân công và chia sẻ giúp đỡ thành viên khác cùng hoàn thành việc được phân công.

- Đánh giá hoạt động hợp tác: Báo cáo được kết quả thực hiện nhiệm vụ của cả nhóm; tự nhận xét được ưu điểm, thiếu sót của bản thân theo hướng dẫn của thầy cô.

- Hội nhập quốc tế: + Có hiểu biết ban đầu về một số nước trong khu vực và trên thế giới. + Biết tham gia một số hoạt động hội nhập quốc tế theo hướng dẫn của nhà trường.

(3) Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo - Nhận ra ý tưởng mới: Biết xác định và làm rõ thông tin, ý tưởng mới đối với bản thân từ các nguồn tài liệu cho sẵn theo hướng dẫn.

- Phát hiện và làm rõ vấn đề: Biết thu nhận thông tin từ tình huống, nhận ra những vấn đề đơn giản và đặt được câu hỏi.

- Hình thành và triển khai ý tưởng mới: Dựa trên hiểu biết đã có, biết hình thành ý tưởng mới đối với bản thân và dự đoán được kết quả khi thực hiện.

21

- Đề xuất, lựa chọn giải pháp: Nêu được cách thức giải quyết vấn đề đơn giản theo hướng dẫn.

- Thiết kế và tổ chức hoạt động: Xác định được nội dung chính và cách thức hoạt động để đạt mục tiêu đặt ra theo hướng dẫn. Nhận xét được ý nghĩa của các hoạt động.

- Tư duy độc lập: Nêu được thắc mắc về sự vật, hiện tượng xung quanh; không e ngại nêu ý kiến cá nhân trước các thông tin khác nhau về sự vật, hiện tượng; sẵn sàng thay đổi khi nhận ra sai sót.

2.1.2. Mục tiêu về phẩm chất (1) Yêu nước - Yêu thiên nhiên và có những việc làm thiết thực bảo vệ thiên nhiên.

- Yêu quê hương, yêu Tổ quốc, tôn trọng các biểu trưng của đất nước.

- Kính trọng, biết ơn người lao động, người có công với quê hương, đất nước; tham gia các hoạt động đền ơn, đáp nghĩa đối với những người có công với quê hương, đất nước.

(2) Nhân ái - Yêu quý mọi người + Yêu thương, quan tâm, chăm sóc người thân trong gia đình. + Yêu quý bạn bè, thầy cô; quan tâm, động viên, khích lệ bạn bè. + Tôn trọng người lớn tuổi;giúp đỡ người già, người ốm yếu, người khuyết tật; nhường nhịn và giúp đỡ em nhỏ. + Biết chia sẻ với những bạn có hoàn cảnh khó khăn, các bạn ở vùng sâu, vùng xa, người khuyết tật và đồng bào bị ảnh hưởng của thiên tai.

- Tôn trọng sự khác biệt giữa mọi người + Tôn trọng sự khác biệt của bạn bè trong lớp về cách ăn mặc, tính nết và hoàn cảnh gia đình. + Không phân biệt đối xử, chia rẽ các bạn. + Sẵn sàng tha thứ cho những hành vi có lỗi của bạn.

(3) Chăm chỉ - Ham học + Đi học đầy đủ, đúng giờ. + Thường xuyên hoàn thành nhiệm vụ học tập. + Ham học hỏi, thích đọc sách để mở rộng hiểu biết. + Có ý thức vận dụng kiến thức, kĩ năng học được ở nhà trường vào đời 22

sống hằng ngày.

- Chăm làm + Thường xuyên tham gia các công việc của gia đình vừa sức với bản thân. + Thường xuyên tham gia các công việc của trường lớp, cộng đồng vừa sức với bản thân.

(4) Trung thực - Thật thà, ngay thẳng trong học tập, lao động và sinh hoạt hằng ngày; mạnh dạn nói lên ý kiến của mình.

- Luôn giữ lời hứa; mạnh dạn nhận lỗi, sửa lỗi và bảo vệ cái đúng, cái tốt.

- Không tự tiện lấy đồ vật, tiền bạc của người thân, bạn bè, thầy cô và những người khác.

- Không đồng tình với các hành vi thiếu trung thực trong học tập và trong cuộc sống.

(5) Trách nhiệm - Có trách nhiệm với bản thân + Có ý thức giữ gìn vệ sinh, rèn luyện thân thể, chăm sóc sức khoẻ. + Có ý thức sinh hoạt nền nếp.

- Có trách nhiệm với gia đình + Có ý thức bảo quản, giữ gìn đồ dùng cá nhân và gia đình. + Không bỏ thừa đồ ăn, thức uống; có ý thức tiết kiệm tiền bạc, điện nước trong gia đình.

- Có trách nhiệm với nhà trường và xã hội + Tự giác thực hiện nghiêm túc nội quy của nhà trường và các quy định, quy ước của tập thể; giữ vệ sinh chung; bảo vệ của công. + Không gây mất trật tự, cãi nhau, đánh nhau. + Nhắc nhở bạn bè chấp hành nội quy trường lớp; nhắc nhở người thân chấp hành các quy định, quy ước nơi công cộng. + Có trách nhiệm với công việc được giao ở trường, ở lớp. + Tích cực tham gia các hoạt động tập thể, hoạt động xã hội phù hợp với lứa tuổi.

- Có trách nhiệm với môi trường sống + Có ý thức chăm sóc, bảo vệ cây xanh và các con vật có ích. + Có ý thức giữ vệ sinh môi trường, không xả rác bừa bãi. + Không đồng tình với những hành vi xâm hại thiên nhiên.

23

2.1.3. Về năng lực công nghệ Các năng lực thành phần của năng lực công nghệ là: (1) Nhận thức công nghệ: là năng lực làm chủ kiến thức phổ thông cốt lõi về công nghệ trên các phương diện bản chất của công nghệ; mối quan hệ giữa công nghệ, con người, xã hội; một số công nghệ phổ biến, các quá trình sản xuất chủ yếu có ảnh hưởng và tác động lớn tới kinh tế, xã hội trong hiện tại và tương lai; phát triển và đổi mới công nghệ; nghề nghiệp và định hướng nghề nghiệp trong lĩnh vực kĩ thuật, công nghệ chủ yếu ở Việt Nam. (2) Giao tiếp công nghệ: là năng lực lập, đọc, trao đổi tài liệu kĩ thuật về các sản phẩm, quá trình, dịch vụ công nghệ trong sử dụng, đánh giá công nghệ và thiết kế kĩ thuật.

(3) Sử dụng công nghệ: là năng lực khai thác sản phẩm, quá trình, dịch vụ công nghệ đúng chức năng, đúng kĩ thuật, an toàn và hiệu quả; tạo ra sản phẩm công nghệ.

(4) Đánh giá công nghệ: là năng lực đưa ra những nhận định về một sản phẩm, quá trình, dịch vụ công nghệ với góc nhìn đa chiều về vai trò, chức năng, chất lượng, kinh tế – tài chính, tác động môi trường và những mặt trái của kĩ thuật, công nghệ.

(5) Thiết kế kĩ thuật: là năng lực phát hiện nhu cầu, vấn đề cần giải quyết, cần đổi mới trong thực tiễn; đề xuất giải pháp kĩ thuật, công nghệ đáp ứng nhu cầu, giải quyết vấn đề đặt ra; hiện thực hoá giải pháp kĩ thuật, công nghệ; thử nghiệm và đánh giá mức độ đáp ứng nhu cầu, vấn đề đặt ra. Quá trình trên được thực hiện trên cơ sở xem xét đầy đủ các khía cạnh về tài nguyên, môi trường, kinh tế và nhân văn.

2.1.4. Mục tiêu môn Công nghệ cấp THCS trong chương trình GDPT 2018 Mục tiêu phần Công nghệ cấp THCS được gọi là “Yêu cầu cần đạt về năng lực đặc thù” ở cấp THCS. Theo chương trình môn Công nghệ 2018 thì năng lực đặc thù của môn Công nghệ nói chung hay của môn Công nghệ ở THCS nói riêng là năng lực công nghệ. Năng lực công nghệ có cấu trúc gồm 5 thành tố: nhận thức công nghệ, giao tiếp công nghệ, sử dụng công nghệ, đánh giá công nghệ và thiết kế kĩ thuật.

Yêu cầu cần đạt về năng lực công nghệ ở cấp THCS theo 5 thành tố cụ thể như trong bảng 1 (các thành tố được kí hiệu lần lượt là a, b, c, d, e; mỗi tiêu chí có 2 chữ số, số thứ nhất chỉ cấp THCS (số 2), số thứ hai chỉ số thứ tự của tiêu chí trong thành tố đó): 24

Thành phần năng lực

Nhận thức công nghệ [a]

Bảng 1. Yêu cầu cần đạt về năng lực công nghệ cấp THCS Yêu cầu cần đạt [a2.1]: Mô tả được một số sản phẩm công nghệ và tác động của nó trong đời sống gia đình. [a2.2]: Nhận thức được nội dung cơ bản về vai trò, các quá trình kĩ thuật và công nghệ, các nghề nghiệp có liên quan của một số lĩnh vực sản xuất chủ yếu trong nền kinh tế của Việt Nam như nông – lâm nghiệp, thuỷ sản, công nghiệp. [a2.3]: Nhận thức được một số nội dung cơ bản về nghề nghiệp và lựa chọn nghề nghiệp trong lĩnh vực kĩ thuật, công nghệ. [a2.4]: Tóm tắt được các tri thức, kĩ năng cơ bản của một số quá trình kĩ thuật, công nghệ có tính nghề phù hợp với sở thích, năng lực của bản thân.

Giao tiếp [b2.1]: Biểu diễn được vật thể hay ý tưởng thiết kế bằng các hình công biểu diễn cơ bản. nghệ [b] [b2.2]: Đọc được các bản vẽ, kí hiệu, quy trình công nghệ thuộc một số lĩnh vực sản xuất chủ yếu.

Sử dụng [c2.1]: Đọc được tài liệu hướng dẫn sử dụng các thiết bị, sản phẩm công nghệ phổ biến trong gia đình. công nghệ [c] [c2.2]: Sử dụng đúng cách, hiệu quả một số sản phẩm công nghệ phổ biến trong gia đình. [c2.3]: Phát hiện, đề xuất được giải pháp xử lí các tình huống mất an toàn cho người và sản phẩm công nghệ trong gia đình. [c2.4]: Thực hiện được một số thao tác sơ cứu đơn giản cho người trong những tình huống khẩn cấp. [c2.5]: Thực hiện được một số kĩ thuật đơn giản trong sản xuất nông – lâm nghiệp và thuỷ sản. Đánh giá [d2.1]: Đưa ra được nhận xét cho một sản phẩm công nghệ về chức năng, độ bền, tính thẩm mĩ, tính hiệu quả và an toàn khi sử dụng. công nghệ [d] [d2.2]: Lựa chọn được sản phẩm công nghệ phù hợp trên cơ sở các tiêu chí đánh giá sản phẩm.

Thiết kế [e2.1]: Phát hiện được nhu cầu, vấn đề cần giải quyết trong kĩ thuật bối cảnh cụ thể. [e2.2]: Đề xuất được giải pháp và tạo được sản phẩm công nghệ [e] đơn giản dựa trên quy trình thiết kế kĩ thuật và kiến thức, kĩ năng về công nghệ.

25

2.2. Mục tiêu và cách diễn đạt mục tiêu trong chương trình GDPT 2006 Trong chương trình GDPT 2006, mục tiêu giáo dục được sử dụng và diễn đạt theo cách chia của B.S.Bloom. Đó là chia ra 3 loại mục tiêu: kiến thức, kĩ năng và thái độ. Trong mỗi loại lại chia ra một số mức khác nhau từ thấp đến cao. Cụ thể là: - Mục tiêu về kiến thức được chia ra 6 mức: Biết, Hiểu, Vận dụng, Phân tích, Tổng hợp và Đánh giá. Cũng có thể điều chỉnh một chút như chia ra 6 mức: Biết, Hiểu, Vận dụng, Phân tích - Tổng hợp, Đánh giá và Sáng tạo.

- Mục tiêu về kĩ năng có thể được chia ra 5 mức: Bắt chước, Làm được, Làm thành thạo, Kĩ xảo và Sáng tạo.

- Mục tiêu về thái độ cũng có thể được chia ra các mức như: Chấp nhận, Hưởng ứng, Tự giác chấp hành, Thành thói quen của bản thân v.v…

Về diễn đạt, như đã nêu trên, việc diễn đạt mục tiêu kiến thức, kĩ năng chủ yếu dùng danh từ.

2.3. Mục tiêu và cách diễn đạt mục tiêu trong chương trình GDPT 2018 Thực hiện quan điểm đổi mới giáo dục phổ thông theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh, mục tiêu giáo dục của chương trình GDPT 2018 là phát triển phẩm chất, năng lực học sinh.

Cách chia năng lực và phẩm chất chủ yếu chia ra các loại, các thành tố của năng lực, của phẩm chất chứ không chia theo mức độ như cách chia mục tiêu của Bloom. Về mức độ, hiện nay chưa có hướng dẫn cụ thể nhưng chủ yếu vận dụng theo cách chia mục tiêu của A.J.Nitko, đó là chia ra ba mức: Biết, Hiểu, Vận dụng. Trong mức vận dụng lại có thể chia ra 2 mức: “Vận dụng” (còn gọi là vận dụng thấp, vận dụng vào tình huống, điều kiện tương tự) và “Vận dụng cao” (vận dụng vào tình huống mới, điều kiện mới). Có thể xem mô tả các mức trong bảng 2.

Thời gian gần đây, GDPT đã triển khai áp dụng thang đo của A.J.Nitko và đã đưa ra bảng kê các thuật ngữ thường được sử dụng để mô tả các mức mục tiêu như trong bảng 3. Và có thể coi cách diễn đạt này như là diễn đạt mục tiêu năng lực.

26

Cấp độ mục tiêu Nhớ/Biết Hiểu

Vận dụng cấp độ thấp

Vận dụng cấp độ cao

Bảng 2. Mô tả diễn đạt mục tiêu theo A.J.Nitko Mô tả cấp độ nhận thức Học sinh nhớ được những khái niệm cơ bản của chủ đề và có thể nêu hoặc nhận ra các khái niệm khi được yêu cầu.

Học sinh hiểu các khái niệm cơ bản và có thể sử dụng khi câu hỏi được đặt ra gần với các ví dụ học sinh đã được học trên lớp.

Học sinh vượt qua cấp độ hiểu đơn thuần và có thể sử dụng các khái niệm của chủ đề trong các tình huống tương tự nhưng không hoàn toàn giống như tình huống đã gặp trên lớp.

Học sinh có khả năng sử dụng các khái niệm cơ bản để giải quyết một vấn đề mới hoặc không quen thuộc chưa từng được học hoặc trải nghiệm trước đây, nhưng có thể giải quyết bằng các kĩ năng và kiến thức đã được dạy ở mức độ tương đương. Các vấn đề này tương tự các tình huống thực tế học sinh sẽ gặp ngoài môi trường lớp học.

Bảng 3. Cách diễn đạt mục tiêu năng lực theo A.J.Nitko Mục tiêu năng lực

Mục tiêu kiến thức, kĩ năng Biết Kể, Nêu, Liệt kê, Trình bày, Mô tả, Phân biệt,…

Hiểu

Giải thích, Diễn giải, Lí giải, So sánh, Sắp xếp, Tóm tắt, Khái quát, Lập luận…

Vận dụng

Thực hiện (tháo, lắp, vẽ, lập, mắc,…), Giải quyết, Biện luận, Chứng minh,… trong điều kiện, tình huống quen thuộc.

Vận dụng cao

Thực hiện (tháo, lắp, vẽ, lập, mắc,…), Giải quyết,… trong điều kiện, tình huống mới.

27

3. Đổi mới phương pháp dạy học 3.1. Nguyên tắc chung của các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực - Học sinh là trung tâm của quá trình dạy học.

- Học sinh tự thiết lập tiến độ và các bước đi cho quá trình học tập, với một chương trình tự học theo từng bước và tăng cường sự ưu việt của hoạt động nhóm - Chú trọng đến tính tích cực để đảm bảo học sinh tự tìm tòi, suy nghĩ và chủ động nắm bắt kiến thức mới; giáo viên tận dụng khả năng tổ chức các hoạt động để giúp học sinh vận dụng kiến thức, kĩ năng vào cuộc sống.

- Giáo viên duy trì một môi trường tích cực, cởi mở và đóng vai trò là người hướng dẫn học, chú trọng đến tính cạnh tranh đối với việc tiếp thu kiến thức của học sinh.

- Sự hướng dẫn tự học từng bước được dựa trên sự hướng dẫn học bao gồm các hoạt động và bài tập diễn ra liên tiếp để hỗ trợ quá trình học tập.

Phương pháp hướng dẫn tự học từng bước khuyến khích học sinh có sáng kiến và sáng tạo. Sự linh hoạt cho phép học sinh tiến bộ trên từng bước học tập của mình.

- Nhà trường thiết lập mối liên hệ chặt chẽ giữa nhà trường với cha mẹ học sinh và cộng đồng, trong đó các thành viên của gia đình tham gia vào quá trình giáo dục.

- Giao quyền tự quản cho học sinh để đảm bảo sự tham gia tích cực của học sinh trong đời sống dân chủ trong nhà trường, với sự tăng cường các giá trị như sự hợp tác, tôn trọng và làm việc nhóm.

3.2. Yêu cầu chung của kế hoạch dạy học bài dạy Ngoài những điểm đã nêu trong mục “IV. XÂY DỰNG KẾ HOẠCH BÀI DẠY” ở phần thứ nhất, kế hoạch tổ chức hoạt động học của học sinh trong mỗi bài học cần đảm bảo các yêu cầu sau: - Xây dựng chuỗi hoạt động học của học sinh, bao gồm: + Hoạt động khởi động: Từ nhiệm vụ cần giải quyết, học sinh huy động kiến thức, kĩ năng đã biết và nảy sinh nhu cầu về kiến thức, kĩ năng còn chưa biết, về một cách giải quyết không có sẵn, nhưng hi vọng có thể tìm tòi, xây dựng được. Diễn đạt nhu cầu đó thành câu hỏi. + Hoạt động hình thành kiến thức và Hoạt động luyện tập: Để giải quyết vấn đề đặt ra, học sinh cần phải học lí thuyết hoặc/và thiết kế phương án thực nghiệm, tiến hành thực nghiệm, thu lượm các dữ liệu cần thiết và xem xét, rút 28

ra kết luận. Kiến thức, kĩ năng mới được hình thành giúp cho việc giải quyết được câu hỏi/vấn đề đặt ra. + Hoạt động vận dụng: Trên cơ sở kiến thức, kĩ năng mới được hình thành, học sinh vận dụng chúng để giải quyết các tình huống có liên quan trong cuộc sống hàng ngày. + Hoạt động tìm tòi, mở rộng: Học sinh tự đặt ra các tình huống có vấn đề nảy sinh từ nội dung bài học, từ thực tiễn cuộc sống, vận dụng các kiến thức, kĩ năng đã học để giải quyết bằng những cách khác nhau.

- Mỗi hoạt động học tương ứng với một nhiệm vụ học tập giao cho học sinh, thể hiện rõ: mục đích, nội dung, phương thức hoạt động và sản phẩm học tập mà học sinh phải hoàn thành.

4. Thực hiện chương trình GDPT 2006 theo hướng chuyển dần sang thực hiện yêu cầu cần đạt của chương trình GDPT 2018 Để học sinh sau khi học Công nghệ 9 theo chương trình hiện hành ở cấp THCS thuận lợi trong học tập môn Công nghệ 10 theo chương trình mới, khi rà soát, điều chỉnh nội dung, phương pháp dạy học môn Công nghệ 9 theo chương trình hiện hành cần hướng đến đáp ứng yêu cầu cần đạt của môn Công nghệ 9 theo chương trình mới. Nghĩa là việc rà soát, điều chỉnh nội dung môn Công nghệ 9 theo chương trình hiện hành cần căn cứ vào một số cơ sở sau đây: - Các mức độ cần đạt nêu trong chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Công nghệ 9 theo chương trình hiện hành.

- Các yêu cầu nêu trong yêu cầu cần đạt môn Công nghệ 9 theo chương trình mới.

5. Điểu chỉnh, bổ sung kiến thức theo hướng cập nhật kiến thức hiện đại Trong quá trình rà soát, điều chỉnh, những nội dung không thuộc giới hạn trong chuẩn kiến thức, kĩ năng mà đã trở nên lạc hậu thì có thể lược bỏ để có điều kiện bổ sung, cập nhật những kiến thức hiện đại.

Ngoài ra, có tính đến việc thực hiện Công văn 1113/BGDĐT-GDTrH, ngày 30/03/2020 về Hướng dẫn điều chỉnh nội dung dạy học học kỳ II năm học 2019-2020 của Bộ GDĐT. III. KHUNG CHƯƠNG TRÌNH MÔN CÔNG NGHỆ 9 1. Khung chương trình môn Công nghệ 9 trong chương trình giáo dục phổ thông 2006 và 2018 Trong chương trình GDPT 2006, môn Công nghệ được cấu trúc 17 mô đun độc lập, mỗi mô đun có thời lượng 35 tiết.

29

Trong chương trình GDPT 2018, ngoài nội dung về “Định hướng nghề nghiệp, môn Công nghệ còn được cấu trúc thêm 15 mô đun độc lập, mỗi mô đun có thời lượng 35 tiết.

Mỗi học sinh sẽ lựa chọn học một trong các mô đun trong chương trình và tùy tình hình cụ thể, mỗi trường sẽ thực hiện một hoặc một số mô đun phù hợp.

Có thể thống kê các mô đun của 2 chương trình trong bảng 4.

Qua bảng 4 cho thấy chỉ có 6 mô đun có tên giống nhau (dùng chữ nghiêng, đậm) và có 2 mô đun tương tự nhau (dùng chữ nghiêng). Cụ thể là: - Mô đun có tên giống nhau giữa 2 chương trình: + Mô đun 1: Cắt may + Mô đun 7: Lắp đặt mạng điện trong nhà + Mô đun 8: Lắp đặt mạch điện trang trí và báo hiệu + Mô đun 11: Gia công gỗ + Mô đun 15: Trồng cây rừng + Mô đun 16: Trồng cây ăn quả Bảng 4. Thống kê các mô đun của hai chương trình GDPT 2006 và 2018 Các mô đun của môn Công nghệ 9 Các mô đun của môn Công nghệ 9 trong chương trình GDPT 2006 trong chương trình GDPT 2018 Mô đun 1: Cắt may Mô đun 1: Lắp đặt mạng điện trong nhà Mô đun 2: Nấu ăn Mô đun 2: Lắp đặt mạch điện trang trí và báo hiệu Mô đun 3: Đan len Mô đun 3: Lắp đặt hệ thống điều khiển chiếu sáng cho ngôi nhà thông minh Mô đun 4: Làm hoa - Cắm hoa Mô đun 4: Lắp đặt mạng điện an ninh, bảo vệ trong ngôi nhà thông minh Mô đun 5: Thêu Mô đun 5: Lắp đặt mạch điện tiện ích trong gia đình sử dụng kit vi điều khiển ứng dụng Mô đun 6: Quấn máy biến áp một pha Mô đun 6: Gia công gỗ Mô đun 7: Lắp đặt mạng điện trong Mô đun 7: Trồng cây ăn quả nhà Mô đun 8: Lắp đặt mạch điện trang Mô đun 8: Nuôi gà lấy thịt theo tiêu trí và báo hiệu chuẩn VietGAP Mô đun 9: Gò kim loại Mô đun 9: Nuôi cá nước ngọt 30

Mô đun 10: Trồng cây rừng Mô đun 10: Sửa chữa xe đạp Mô đun 11: Gia công gỗ Mô đun 11: Nông nghiệp 4.0 Mô đun 12: Soạn thảo văn bản bằng Mô đun 12: Cắt may máy vi tính Mô đun 13: Trồng lúa Mô đun 13: Chế biến thực phẩm Mô đun 14: Trồng hoa Mô đun 14: Làm hoa giấy, hoa vải Mô đun 15: Trồng cây rừng Mô đun 15: Cắm hoa nghệ thuật Mô đun 16: Trồng cây ăn quả Mô đun 17: Nuôi thủy sản - Mô đun có tên tương tự nhau giữa 2 chương trình: + Mô đun 4: “Làm hoa - Cắm hoa” (chương trình 2006) tương tự với các mô đun 14: “Làm hoa giấy, hoa vải” và mô đun 15: “Cắm hoa nghệ thuật” (chương trình 2018). + Mô đun 17: “Nuôi thủy sản” (chương trình 2006) tương tự với mô đun 9: “Nuôi cá nước ngọt” (chương trình 2018). Ở đây sẽ chỉ đề cập tới việc điều chỉnh 2 mô đun thường được sử dụng tại các trường THCS. Đó là các mô đun (Số thứ tự mô đun theo chương trình 2006): - Mô đun 7: Lắp đặt mạng điện trong nhà - Mô đun 16: Trồng cây ăn quả 2. Nội dung rà soát điều chỉnh một số mô đun thuộc môn Công nghệ 9 2.1. Rà soát mục tiêu Mục này giới thiệu nội dung rà soát, điều chỉnh 2 mô đun 7 và 16 nêu trên.

Cơ sở của việc rà soát, điều chỉnh là căn cứ vào mức độ cần đạt của mô đun trong chương trình hiện hành và yêu cầu cần đạt của chương trình mới.

Bảng 5. Rà soát mục tiêu mô đun Chủ đề/nội Mức độ cần đạt Yêu cầu cần đạt Nội dung bổ dung (CT 2006) (CT 2018) sung hoặc tinh (CT 2006) giản Mô đun: LẮP ĐẶT MẠNG ĐIỆN TRONG NHÀ 1. Giới thiệu công việc lắp đặt mạng điện trong nhà

Kiến thức Biết được đặc điểm, yêu cầu, triển vọng phát

trình - Mô tả được chức Chương năng, cấu tạo và 2018 không có. thông số kĩ thuật Có thể bỏ bài 1:

31

triển của công việc đối với người lao động.

Thái độ Yêu thích học công việc lắp đặt mạng điện.

của thiết bị đóng cắt, lấy điện trong gia đình.

- Sử dụng được một số dụng cụ đo điện cơ bản.

- Thiết kế được sơ đồ nguyên lí và sơ 2. An toàn lao Kiến thức động ; thiết bị, - Hiểu được những đồ lắp đặt mạng dụng cụ và vật nguyên tắc an toàn điện trong nhà.

- Lựa chọn được liệu lao động trong thiết bị, dụng cụ, công việc (Nội vật liệu phù hợp dung an toàn lao động gồm an toàn cho mạng điện trong nhà. điện, an toàn khi - Lắp đặt được sử dụng các dụng cụ và quá trình làm mạng điện trong nhà theo thiết kế. việc.).

- Kiểm tra, thử - Biết cách lựa nghiệm mạng điện chọn, sử dụng hoạt động đúng những thiết bị, yêu cầu, an toàn. dụng cụ, vật liệu cần thiết cho công - Tính toán được chi phí cho một việc. mạng điện trong Kĩ năng Lựa chọn, sử dụng nhà đơn giản.

- Thực hiện an được những thiết bị, dụng cụ và vật toàn, vệ sinh lao động, nghiêm túc, liệu cần thiết cho trách nhiệm trong công việc lắp đặt công việc. mạng điện trong - Đánh giá được nhà. khả năng và sở Thái độ Thực hiện nghiêm thích của bản thân túc các nguyên tắc đối với một số an toàn lao động.

Giới thiệu nghề điện dân dụng.

Bổ sung: - Chức năng, cấu tạo và thông số kĩ thuật của thiết bị đóng cắt, lấy điện trong gia đình.

32

Kiến thức 3. Quy trình ngành nghề liên quan. và kĩ thuật lắp - Hiểu được quy đặt mạng điện trình lắp đặt mạng điện (Trọng tâm : một số mạch điện chiếu sáng đơn giản).

- Biết cách kiểm tra an toàn điện mạng điện trong nhà.

Kĩ năng - Sử dụng được một số dụng cụ lắp đặt điện đúng kĩ thuật.

- Lắp đặt được một số mạch điện trong nhà đúng quy trình kĩ thuật.

Thái độ Làm việc cẩn thận, đúng quy trình, bảo đảm an toàn lao động và giữ vệ sinh môi trường.

Mô đun TRỒNG CÂY ĂN QUẢ 1. Giới thiệu công việc trồng cây ăn quả

Kiến thức Biết được vai trò, vị trí của công việc trồng cây ăn quả trong xã hội ; đặc điểm, yêu cầu, triển vọng phát triển của công việc trồng cây ăn quả.

- Trình bày được Thái độ

Bổ sung: - Thiết kế được sơ đồ nguyên lí và sơ đồ lắp đặt mạng điện trong nhà.

- Tính toán được chi phí cho một mạng điện trong nhà đơn giản.

Giảm mục tiêu và nội dung bài 1 và 2.

Bổ sung nội dung về vai trò của cây ăn quả.

33

2. Đặc điểm thực vật, yêu cầu ngoại cảnh 3. Quy trình và kĩ thuật trồng cây ăn quả

Yêu thích học công vai trò của cây ăn việc trồng cây ăn quả. quả.

- Phân tích được đặc điểm thực vật Kiến thức Biết được đặc điểm học, yêu cầu ngoại cảnh của thực vật, yêu cầu ngoại cảnh của cây một số loại cây ăn quả phổ biến ở địa ăn quả. phương.

Kiến thức - Biết được một số - Nêu được quy loại giống và cách trình trồng, chăm sóc và kĩ thuật tỉa nhân giống cây ăn cành tạo tán, điều quả. khiển ra hoa, đậu - Biết được quy quả của một số trình và yêu cầu loại cây ăn quả của các biện pháp phổ biến. kĩ thuật trồng cây ăn quả (Quy trình : - Thực hiện được kĩ thuật nhân làm đất, gieo trồng, giống vô tính một chăm sóc, thu số loại cây ăn quả hoạch, bảo quản, phổ biến. chế biến quả).

- Trồng và chăm Kĩ năng sóc một loại cây - Làm được một số ăn quả. công việc trong quy trình trồng cây - Tính toán được chi phí và hiệu ăn quả. (Trọng tâm quả kinh tế khi : gieo hạt, giâm trồng cây ăn quả. cành, chiết cành, - Có ý thức bảo vệ ghép, trồng cây, bón phân thúc cho môi trường và an toàn lao động. cây ăn quả, làm - Đánh giá được xirô quả).

- Nhận dạng được khả năng và sở thích của bản thân một số loại sâu, với một số ngành bệnh hại cây ăn nghề liên quan. quả.

Bổ sung: Tính toán được chi phí và hiệu quả kinh tế khi trồng cây ăn quả.

Giảm mục tiêu và nội dung về Nhận dạng được một số loại sâu, bệnh hại cây ăn quả (Bài 12).

34

Thái độ Có ý thức bảo vệ môi trường sinh thái và làm việc đúng quy trình.

Ghi chú: Phần chữ in nghiêng trong cột “Yêu cầu cần đạt” (chương trình 2018) biểu hiện những yêu cầu cần đạt này trùng lặp hoàn toàn hoặc trùng lặp nhiều với nội dung ở cột “Mức độ cần đạt” (chương trình 2006).

Như vậy với ví dụ phân tích 2 mô đun trên có thể thấy trong dạy học Công nghệ 9 cần có sự điều chỉnh, bổ sung để đảm bảo dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh và tiệm cận với chương trình GDPT 2018.

2.2. Điều chỉnh chương trình Theo Công văn số 1113/BGDĐT-GDTrH, ngày 30/03/2020 về việc Hướng dẫn thực hiện điều chỉnh nội dung dạy học học kì II năm học 2019-2020 của Bộ GD&ĐT, các mô đun: Cắt may; Lắp đặt mạng điện trong nhà; Nấu ăn; Sửa chữa xe đạp và Trồng cây ăn quả sẽ có những điều chỉnh sau: Với những nội dung lí thuyết đơn giản, dễ hiểu; những nội dung thực hành có thể thực hiện được cả ở trường và ở nhà thì nhà trường có thể điều chỉnh: - Lựa chọn những nội dung phù hợp với từng địa phương và đối tượng học sinh sao cho thuận lợi trong việc tự học ở nhà, và hướng dẫn học sinh tự học.

- Hướng dẫn học sinh nội dung thực hành ở nhà. Học sinh thực hành và báo cáo kết quả. Ở đây đề cập tới 2 mô đun: Lắp đặt mạng điện trong nhà và Trồng cây ăn quả. Xét chương trình 2018 cho thấy các mô đun ở Công nghệ 9 có ảnh hưởng rất nhỏ tới việc học môn Công nghệ lớp 10 của học sinh. Như vậy, việc điều chỉnh ở 2 mô đun này chủ yếu là ở phương pháp dạy học.

35

Phần III. TỔ CHỨC DẠY HỌC VÀ KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ I. PHƯƠNG PHÁP VÀ HÌNH THỨC TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH 1. Xây dựng kế hoạch bài dạy Với quan điểm dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh, kế hoạch bài dạy được xây dựng theo hướng tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh. Đó là kế hoạch tổ chức các hoạt động học tập. Về cơ bản, tiến trình dạy học bao gồm các hoạt động như đã trình bày trong mục IV. XÂY DỰNG KẾ HOẠCH BÀI DẠY” ở phần thứ nhất. Ở mục này xin trình bày tiến trình dạy học theo mô hình trường học mới để tham khảo khi vận dụng. Theo tiến trình này, nội dung chính của kế hoạch bài dạy bao gồm các hoạt động sau: a) Hoạt động khởi động: Mục đích của hoạt động này là tạo tâm thế học tập cho học sinh, giúp học sinh ý thức được nhiệm vụ học tập, hứng thú học bài mới. Giáo viên sẽ tạo tình huống học tập dựa trên việc huy động kiến thức, kinh nghiệm của bản thân học sinh có liên quan đến vấn đề xuất hiện trong tài liệu hướng dẫn học; làm bộc lộ "cái" học sinh đã biết, bổ khuyết những gì cá nhân học sinh còn thiếu, giúp học sinh nhận ra "cái" chưa biết và muốn biết thông qua hoạt động này. Từ đó, giúp học sinh suy nghĩ và xuất hiện những quan niệm ban đầu của mình về vấn đề sắp tìm hiểu, học tập. Từ nhiệm vụ cần giải quyết, học sinh huy động kiến thức, kĩ năng đã biết và nảy sinh nhu cầu về kiến thức, kĩ năng còn chưa biết, nhưng hi vọng có thể tìm tòi, xây dựng được; diễn đạt nhu cầu đó thành câu hỏi. b) Hoạt động hình thành kiến thức: Mục đích của hoạt động này là giúp học sinh lĩnh hội được kiến thức, kĩ năng mới và đưa các kiến thức, kĩ năng mới vào hệ thống kiến thức, kĩ năng của bản thân. Giáo viên sẽ giúp học sinh xây dựng kiến thức mới của bản thân trên cơ sở đối chiếu kiến thức, kinh nghiệm sẵn có với những hiểu biết mới; kết nối/sắp xếp kiến thức cũ và kiến thức mới dựa trên việc phát biểu, viết ra các kết luận/ khái niệm/ công thức mới… Để giải quyết vấn đề đặt ra, học sinh cần phải học lí thuyết hoặc/và thiết kế phương án thực nghiệm, tiến hành thực nghiệm, thu thập các dữ liệu cần thiết và xem xét, rút ra kết luận. Kiến thức, kĩ năng mới được hình thành giúp cho việc giải quyết được câu hỏi/vấn đề đặt ra. c) Hoạt động luyện tập/thực hành: Mục đích của hoạt động này là giúp học sinh củng cố, hoàn thiện kiến thức, kĩ năng vừa lĩnh hội được. Giáo viên sẽ yêu cầu học sinh làm các “bài tập“ cụ thể giống như “bài tập“ trong bước 36

hình thành kiến thức để diễn đạt được đúng kiến thức hoặc mô tả đúng kĩ năng đã học bằng ngôn ngữ theo cách của riêng mình và áp dụng trực tiếp kiến thức, kĩ năng đã biết để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập. d) Hoạt động vận dụng: Mục đích của hoạt động này là giúp học sinh vận dụng được các kiến thức, kĩ năng để giải quyết các tình huống/vấn đề mới, không giống với những tình huống/vấn đề đã được hướng dẫn hay đưa ra những phản hồi hợp lí trước một tình huống/vấn đề mới trong học tập hoặc trong cuộc sống. Giáo viên sẽ hướng dẫn học sinh kết nối và sắp xếp lại các kiến thức, kĩ năng đã học giải quyết thành công tình huống/vấn đề tương tự tình huống/vấn đề đã học. Đây có thể là những hoạt động mang tính nghiên cứu, sáng tạo, vì thế cần giúp học sinh gần gũi với gia đình, địa phương, tranh thủ sự hướng dẫn của gia đình, địa phương để hoàn thành nhiệm vụ học tập. Trước một vấn đề, học sinh có thể có nhiều cách giải quyết khác nhau. Trên cơ sở kiến thức, kĩ năng mới được hình thành, học sinh vận dụng chúng để giải quyết các tình huống có liên quan trong học tập và cuộc sống hàng ngày. e) Hoạt động tìm tòi, mở rộng: Mục đích của hoạt động này là giúp học sinh không bao giờ dừng lại với những gì đã học và hiểu rằng ngoài những kiến thức được học trong nhà trường còn rất nhiều điều có thể và cần phải tiếp tục học, ham mê học tập suốt đời. Giáo viên cần khuyến khích học sinh tiếp tục tìm tòi và mở rộng kiến thức ngoài lớp học. Học sinh tiếp tục tìm tòi và mở rộng kiến thức thông qua các nguồn tư liệu, học liệu, khác nhau; tự đặt ra các tình huống có vấn đề nảy sinh từ nội dung bài học, từ thực tiễn cuộc sống, vận dụng các kiến thức, kĩ năng đã học để giải quyết bằng những cách khác nhau.

Trong 5 hoạt động dạy học trên, 3 hoạt động đầu được thực hiện trên lớp còn 2 hoạt động sau được thực hiện ngoài lớp học (ở trường, ở nhà, ở địa phương,...). Vì vậy có thể ghép hoạt động 4 và 5 thành một và gọi là “Hoạt động vận dụng và tìm tòi, mở rộng”.

2. Tổ chức hoạt động dạy học - Mỗi hoạt động học tương ứng với một nhiệm vụ học tập giao cho học sinh, thể hiện rõ: mục đích, nội dung, phương thức hoạt động và sản phẩm học tập mà học sinh phải hoàn thành. Quá trình tổ chức mỗi hoạt động học của học sinh được thực hiện theo các bước như đã nêu khái quát ở mục “IV. XÂY DỰNG KẾ HOẠCH BÀI DẠY” ở phần thứ nhất. Ở đây trình bày cụ thể hơn các bước như sau: a) Chuyển giao nhiệm vụ học tập: Việc chuyển giao nhiệm vụ có thể được thực hiện thông qua nhiều hình thức khác nhau như: lời nói trực tiếp của giáo 37

viên, tài liệu, học liệu... Nhiệm vụ học tập phải đảm bảo rõ ràng, dễ hiểu và phù hợp với khả năng của học sinh, thể hiện ở yêu cầu về sản phẩm mà học sinh phải hoàn thành khi thực hiện nhiệm vụ; hình thức giao nhiệm vụ sinh động, hấp dẫn, kích thích được hứng thú nhận thức của học sinh; đảm bảo cho tất cả học sinh tiếp nhận và sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ. b) Thực hiện nhiệm vụ học tập: Học sinh hoạt động độc lập, tự chủ, trao đổi, tìm tòi cách thức để vượt qua khó khăn giải quyết nhiệm vụ. Trong quá trình đó, khi cần phải có sự định hướng của giáo viên. Khuyến khích học sinh hợp tác với nhau khi thực hiện nhiệm vụ học tập; phát hiện kịp thời những khó khăn của học sinh và có biện pháp hỗ trợ phù hợp, hiệu quả; không có học sinh bị "bỏ quên". c) Báo cáo kết quả và thảo luận: Dưới sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh trình bày, tranh luận, bảo vệ sản phẩm học tập đã hoàn thành. Giáo viên bổ sung, chính xác hóa và khái quát hóa kiến thức cho học sinh. Hình thức báo cáo phù hợp với nội dung học tập và kĩ thuật dạy học tích cực được sử dụng; khuyến khích cho học sinh trao đổi, thảo luận với nhau về nội dung học tập; xử lí những tình huống sư phạm nảy sinh một cách hợp lí. d) Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập: Giáo viên nhận xét về quá trình thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh; phân tích, nhận xét, đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ và những ý kiến thảo luận của học sinh; chính xác hóa các kiến thức mà học sinh đã học được thông qua hoạt động; “chốt” kiến thức.

Việc đánh giá tập trung vào đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh trên lớp, có thể cho điểm. Riêng kết quả thực hiện nhiệm vụ các hoạt động vận dụng và tìm tòi mở rộng có thể được đánh giá ở các mức độ khác nhau, hình thức khác nhau và thường không cho điểm.

- Thiết bị dạy học và học liệu được sử dụng trong bài học phải đảm bảo sự phù hợp với từng hoạt động học đã thiết kế. Việc sử dụng các thiết bị dạy học và học liệu đó được thể hiện rõ trong phương thức hoạt động học và sản phẩm học tập tương ứng mà học sinh phải hoàn thành trong mỗi hoạt động học.

- Phương án kiểm tra, đánh giá trong quá trình dạy học phải đảm bảo sự đồng bộ với phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực được sử dụng. Cần tăng cường đánh giá về sự hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất của học sinh thông qua quá trình thực hiện các nhiệm vụ học tập, thông qua các sản phẩm học tập mà học sinh đã hoàn thành; tăng cường hoạt động tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng của học sinh.

38

3. Hoạt động học của học sinh Các hình thức hoạt động học của học sinh: a) Hoạt động cá nhân: Loại hoạt động này yêu cầu học sinh thực hiện các bài tập/nhiệm vụ một cách độc lập nhằm tăng cường khả năng làm việc độc lập của học sinh. Nó diễn ra khá phổ biến, đặc biệt là với các bài tập/nhiệm vụ có yêu cầu khám phá, sáng tạo hoặc rèn luyện đặc thù. Giáo viên cần đặc biệt coi trọng hoạt động cá nhân vì nếu thiếu nó, nhận thức của học sinh sẽ không đạt tới mức độ sâu sắc và chắc chắn cần thiết, cũng như các kĩ năng sẽ không được rèn luyện một cách tập trung. b) Hoạt động cặp đôi và hoạt động nhóm: Loại hoạt động này nhằm giúp học sinh phát triển năng lực hợp tác, tăng cường sự chia sẻ và tính cộng đồng.

Thông thường, hình thức hoạt động cặp đôi được sử dụng trong những trường hợp các bài tập/ nhiệm vụ cần sự chia sẻ, hợp tác trong nhóm nhỏ gồm 2 em.

Ví dụ: kể cho nhau nghe, nói với nhau một nội dung nào đó, đổi bài cho nhau để đánh giá chéo,...; còn hình thức hoạt động nhóm (từ 3 em trở lên) được sử dụng trong trường hợp tương tự, nhưng nghiêng về sự hợp tác, thảo luận với số lượng thành viên nhiều hơn. c) Hoạt động chung cả lớp: Hình thức hoạt động này phù hợp với số đông học sinh, nhằm tăng cường tính cộng đồng, giáo dục tinh thần đoàn kết, sự chia sẻ, tinh thần chung sống hài hoà. Hoạt động chung cả lớp thường được vận dụng trong các tình huống sau: nghe giáo viên hướng dẫn chung; nghe giáo viên nhắc nhở, tổng kết, rút kinh nghiệm; học sinh luyện tập trình bày miệng trước tập thể lớp… Khi tổ chức hoạt động chung cả lớp, giáo viên tránh biến giờ học thành giờ nghe thuyết giảng hoặc vấn đáp vì như vậy sẽ làm giảm hiệu quả và sai mục đích của hình thức hoạt động này. d) Hoạt động với cộng đồng: Hoạt động với cộng đồng là hình thức hoạt động của học sinh trong mối tương tác với xã hội, bao gồm các hình thức, từ đơn giản như: nói chuyện với bạn bè, hỏi người thân trong gia đình,... đến những hình thức phức tạp hơn như: tham gia bảo vệ môi trường, tìm hiểu các cơ sở sản xuất kinh doanh, tham quan di tích văn hoá, lịch sử ở địa phương,...

II. XÂY DỰNG KẾ HOẠCH BÀI DẠY THEO HƯỚNG HÌNH THÀNH PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH Để hình thành, phát triển phẩm chất, năng lực học sinh, phương pháp dạy học phải đổi mới theo hướng tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh. Muốn vậy, dạy học chủ yếu là tổ chức hoạt động học cho học sinh. Kế hoạch bài học

39

cũng được xây dựng dưới dạng là một bản kế hoạch tổ chức hoạt động học cho học sinh.

Mục này giới thiệu 3 kế hoạch bài học thuộc mô đun “Lắp đặt mạng điện trong nhà” và “Trồng cây ăn quả” trong chương trình môn Công nghệ 9 hiện hành, được xây dựng theo hướng tổ chức hoạt động học cho học sinh.

1. Kế hoạch bài dạy minh họa thứ nhất Bài: LẮP MẠCH ĐIỆN HAI CÔNG TẮC BA CỰC ĐIỀU KHIỂN MỘT BÓNG ĐÈN I. MỤC TIÊU 1. Mức độ/yêu cầu cần đạt: - Sơ đồ nguyên lý và sơ đồ lắp đặt mạch điện đèn cầu thang - Quy trình lắp đặt mạch điện đèn cầu thang 2. Năng lực a. Năng lực công nghệ: - Năng lực nhận thức công nghệ: Giải thích được nguyên lí làm việc của mạch điện dùng hai công tắc ba cực điều khiển một đèn (ví dụ mạch điện đèn cầu thang).

- Năng lực sử dụng công nghệ: Lắp được mạch điện đèn cầu thang đúng quy trình, đảm bảo an toàn điện và các yêu cầu kĩ thuật; - Năng lực thiết kế công nghệ: Thiết kế được sơ đồ lắp đặt mạng điện đèn cầu thang. b. Năng lực chung: - Năng lực tự chủ và tự học: Chủ động, tích cực hoàn thành những thao tác lắp đặt mạch điện theo sự phân công của nhóm học tập.

3. Phẩm chất - Trách nhiệm: Thực hiện nhiệm vụ lắp đặt mạch điện đảm bảo an toàn điện, vệ sinh lao động, nghiêm túc, trách nhiệm trong công việc.

- Chăm chỉ: Chăm chỉ đọc sách, tài liệu để mở rộng hiểu biết về mạch điện điều khiển bật/ tắt bóng đèn ở nhiều vị trí. Có ý thức vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học về mạch điện đèn cầu thang vào thiết kế mạch điện chiếu sáng ở 40

nhiều khu vực khác nhau trong thực tiễn như chiếu sáng phòng ngủ, chiếu sáng hành lang trường học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC 1. Chuẩn bị của giáo viên - Nghiên cứu nội dung bài: Nghiên cứu SGK, tài liệu tham khảo, soạn bài theo hướng tổ chức hoạt động học cho học sinh. Có thể dự kiến chia nhóm, chuẩn bị phiếu học tập cho học sinh và dự kiến câu trả lời cho các câu hỏi.

- Chuẩn bị phương tiện dạy học: + Nếu trên lớp có sử dụng máy chiếu projector thì sưu tầm một số tranh, ảnh phóng to về lắp đặt mạch điện đèn cầu thang. + Chuẩn bị vật thật: dụng cụ, vật liệu và thiết bị thực hành, mạch điện đèn cầu thang lắp sẵn.

2. Chuẩn bị của học sinh Từ cuối giờ học trước, giáo viên thông báo, hướng dẫn học sinh tìm thông tin về cách lắp đặt mạng điện đèn cầu thang. Chuẩn bị dụng cụ, vật liệu và thiết bị thực hành theo nhóm hoặc cá nhân.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC  HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG TẠO HỨNG THÚ TÌM HIỂU MẠCH ĐIỆN ĐÈN CẦU THANG * Mục tiêu: Tạo được hứng thú và nhu cầu tìm hiểu về mạch điện hai công tắc ba cực điều khiển một bóng đèn. * Hoạt động của học sinh: Quan sát hình ảnh mạch điện đèn cầu thang, công tắc ba cực và hai cực để nhận xét cách bố trí và các thiết bị điện được sử dụng trong mạch điện. * Sản phẩm học tập: Trả lời các câu hỏi ghi vào vở * Tổ chức hoạt động: 1. Với những kiến thức đã học và hiểu biết thực tiễn, hãy trả lời các câu hỏi sau: - Quan sát mạch điện chiếu sáng cầu thang và cho biết các thiết bị điện được bố trí như thế nào?

- Công tắc sử dụng trong mạch điện đèn cầu thang có cấu tạo khác với công tắc hai cực như thế nào (so sánh cấu tạo bên trong và bên ngoài)?

41

(a) Công tắc hai cực

(b) Công tắc ba cực a. Bố trí các thiết bị điện

b. Cấu tạo công tắc hai cực

của mạch đèn cầu thang

và ba cực

2. Nhóm thảo luận, thống nhất kết quả và báo cáo theo yêu cầu của giáo viên. Cụ thể là: - Nhóm học tập nghe các thành viên trong nhóm báo cáo kết quả hoạt động của cá nhân; tổng hợp các ý kiến cá nhân, thảo luận, thống nhất và ghi lại kết quả của nhóm.

- Theo yêu cầu của giáo viên, vài nhóm cử một đại diện báo cáo trước lớp kết quả hoạt động của nhóm. Đề nghị HS trong lớp nhận xét, chỉnh sửa, bổ sung.

3. GV nhận xét, đánh giá về tinh thần, thái độ học tập và kết quả mà HS đã báo cáo. Từ đó GV phân tích cho HS thấy những hạn chế, sai sót trong vốn hiểu biết của các em rồi khéo léo khuyến khích HS nghiên cứu, tìm hiểu nội dung ở hoạt động tiếp theo.

Gợi ý trả lời câu hỏi, bài tập trong hoạt động: Câu 1: Mạch đèn cầu thang sử dụng hai công tắc điều khiển bật/ tắt cùng một bóng đèn. Công tắc đặt ở hai tầng khác nhau, bóng đèn đặt ở khoảng giữa vị trí lắp hai công tắc.

Câu 2: Mạch điện đèn cầu thang sử dụng công tắc ba cực. Cấu tạo bên ngoài công tắc ba cực và hai cực khá giống nhau, gồm vỏ và các bộ phận tác động. Khác biệt là công tắc 2 cực bộ phận tiếp điện có 2 chốt: 1 cực động và 1 cực tĩnh. Công tắc 3 cực bộ phận tiếp điện có 3 chốt : 1 cực động và 2 cực tĩnh (ở 2 bên).

42

 HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI VỀ SƠ ĐỒ LẮP ĐẶT MẠCH ĐIỆN ĐÈN CẦU THANG * Mục tiêu: Giải thích được nguyên lí làm việc của mạch điện dùng hai công tắc ba cực điều khiển một đèn (ví dụ mạch điện đèn cầu thang). Thiết kế được sơ đồ lắp đặt mạch điện đèn cầu thang * Hoạt động của học sinh: Giải thích nguyên tắc hoạt động của mạch điện đèn cầu thang. Xây dựng sơ đồ lắp đặt mạch điện đèn cầu thang * Sản phẩm học tập: Sơ đồ lắp đặt mạch điện đèn cầu thang vẽ vào vở. * Tổ chức hoạt động: GV chia nhóm HS thảo luận, quan sát hình ảnh thực tế và trả lời câu hỏi định hướng tìm hiểu.

Hoạt động dạy

Hoạt động học

- Yêu cầu nhóm HS quan sát sơ đồ - Nhóm thảo luận, thống nhất câu trả lời: thảo luận trả lời các câu hỏi, giúp HS: giải thích nguyên lí mạch điện: + 2 cực tĩnh của công tắc 1 được nối 2 (1) Quan sát và cho nhận xét về cực tĩnh của công tắc 2; cách nối dây của hai công tắc ba cực trong sơ đồ nguyên lí mạch + Cực động công tắc 2 nối với cầu chì trở về dây pha, cực động công tắc 1 còn điện đèn cầu thang. lại nối đèn trở về dây trung tính.

HS: Giải sử ở trạng thái ban đầu công tắc 3 cực CT1 và CT 2. Khi ta bật công tắc CT1 trước (2) Giải sử ở trạng thái ban đầu + Bật công tắc CT1 thì cực động nối với công tắc 3 cực CT1 và CT 2 như ở cực tĩnh 2 (CT1) của công tắc CT1. vị trí trong hình.

Dòng điện từ dây pha A qua cầu chì, qua + Khi ta bật công tắc CT1 trước cực động nối với cực tĩnh 2 (CT2) của thì mạch hoạt động như thế nào? công tắc CT2, qua cực tĩnh 2 (CT1) nối + Ngược lại khi ta bật công tắc với cực động của công tắc CT1, qua CT2 trước thì mạch hoạt động như bóng đèn về dây trung tính. Bóng đèn phát sáng. thế nào

43

+ Lúc này bật công tắc CT2 thì cực động nối với cực tĩnh 1 (CT2) của công tắc CT2, cực động không nối với cực tĩnh 2 (CT2) của công tắc CT2 nên không có dòng chạy trong bóng đèn, đèn tắt.

- GV yêu cầu nhóm HS thảo luận và thiết kế sơ đồ lắp đặt mạch điện đèn cầu thang (1) Xác định đồ dùng, thiết bị dóng cắt và thiết bị bảo về của từng bảng điện. Vị trí lắp đặt các thiết bị điện trên bảng điện có đặc điểm gì?

(2) Công tắc mắc ở dây pha hay dây trung tính? Vì sao phải mắc như vậy?

(3) Chuyển sơ đồ nguyên lí sang sơ đồ lắp đặt: + Vẽ đường dây nguồn + Xác định vị trí đặt hai bảng điện và bóng đèn + Vẽ đường dây dẫn điện dựa theo sơ đồ nguyên lí mạch điện đèn cầu thang.

- Nhóm thảo luận, thống nhất câu trả lời.

Dựa trên trả lời các câu hỏi sẽ vẽ được sơ đồ lắp đặt mạch điện +HS: Các thiết bị đóng – cắt gồm 02 công tắc ba cực và thiết bị bảo vệ được đặt trên 02 bảng điện lắp ở những vị trí khác nhau, có độ chênh lệch về độ cao.

HS: Công tắc luôn mắc vào dây pha (vì khi chập mạch hoặc quá tải thì nhiệt độ trên dây pha tăng cao, quá nhiệt độ chịu đựng làm dây pha ngắt ra khỏi thiết bị giữ cho các thiết bị được an toàn) HS:Vẽ sơ đồ lắp đặt mạch điện

- GV tổ chức cho HS báo cáo, thảo - HS báo cáo kết quả, thảo luận, chốt lại luận và chốt sơ đồ lắp đặt. kiến thức cần ghi vào vở

 HOẠT ĐỘNG 3: THỰC HÀNH LẮP ĐẶT MẠCH ĐIỆN ĐÈN CẦU THANG * Mục tiêu: Lắp được mạch điện đèn cầu thang đúng quy trình, đảm bảo an toàn điện và các yêu cầu kĩ thuật. Chủ động, tích cực hoàn thành những thao tác lắp đặt mạch điện theo sự phân công của nhóm học tập. Thực hiện nhiệm vụ lắp đặt 44

mạch điện đảm bảo an toàn điện, vệ sinh lao động, nghiêm túc, trách nhiệm trong công việc. * Hoạt động của học sinh: Lắp đặt mạch điện đèn cầu thang theo sơ đồ lắp đặt. * Sản phẩm học tập: Mạch điện đèn cầu thang * Tổ chức hoạt động: - GV yêu cầu mỗi nhóm từ sơ đồ lắp đặt mạch điện, lập bảng dụng cụ, vật liệu và thiết bị cần sử dụng và điền vào bảng sau: Bảng 1 Bảng dụng cụ, vật liệu và thiết bị TT

Tên dụng cụ, vật liệu và thiết bị

Số lượng

1

Dụng cụ: .............................................

..................

2

Vật liệu: .............................................

..................

3

Thiết bị: .............................................

..................

- GV yêu cầu các nhóm HS tự chuẩn bị dụng cụ, vật liệu, thiết bị cần sử dụng để thực hành dựa trên sơ đồ lắp đặt do nhóm xây dựng.

Bước 1: Vạch dấu vị trí đặt thiết bị điện, đồ dùng điện và đường đi dây dẫn

Bước 2: Khoan lỗ lắp đặt các thiết bị điện và lỗ luồn dây dẫn Bước 3: Lắp đặt thiết bị điện vào bảng điện Bước 4: Lắp đặt dây dẫn từ bảng điện ra đèn Bước 5: Kiểm tra mạch điện theo yêu cầu Bước 6: Vận hành Quy trình lắp mạch điện đèn cầu thang Điền phiếu học tập về qui trình lắp đặt mạch điện đèn cầu thang: 45

Bảng 2: Quy trình lắp đặt mạch điện Các công đoạn

Dụng cụ

Yêu cầu kĩ thuật

Vạch dấu

........................

........................

Khoan lỗ

........................

........................

Lắp thiết bị điện vào bảng điện

........................

........................

Nối dây ra đèn

........................

........................

Kiểm tra

........................

........................

Vận hành

........................

.........................

- Các nhóm HS xác định các cực tĩnh và động của công tắc ba cực, thực hiện lắp đặt mạch theo quy trình đã nêu. GV lưu ý với các nhóm/ cá nhân học sinh:

• Cần buộc một nút trong đui đèn, quan sát và uốn nắn các thao tác sai.

• Cần đảm bảo an toàn điện trong quá trình thực hành, chỉ được cấp nguồn vận hành khi được GV đồng ý, theo dõi giám sát.

- Các nhóm tự đánh giá kết quả thực hành theo các tiêu chí đánh giá sau:

• Chuẩn bị đầy đủ dụng cụ, vật liệu và thiết bị • Kiểm tra sản phẩm: vị trí lắp đặt thiết bị và đi dây theo đúng sơ đồ mạch điện; các mối nối chắc chắn; bố trí các thiết bị gọn, đẹp • Vận hành đúng yêu cầu - Các nhóm nộp sản phẩm. Giáo viên nhận xét, đánh giá theo các tiêu chí:

• Kết quả thực hành lắp mạch điện đèn cầu thang • Quy trình tiến hành và thời gian hoàn thành • Thái độ tham gia thực hành của từng thành viên trong nhóm  HOẠT ĐỘNG 4: VẬN DỤNG * Mục tiêu: Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học về mạch điện đèn cầu thang vào thiết kế mạch điện chiếu sáng ở nhiều khu vực khác nhau trong thực tiễn như mạch điện chiếu sáng phòng ngủ, chiếu sáng hành lang trường học…

Chăm chỉ đọc sách, tài liệu để mở rộng hiểu biết về mạch điện điều khiển bật/ tắt bóng đèn ở nhiều vị trí.

46

* Hoạt động của học sinh: Thảo luận và vẽ sơ đồ mạch điện sử dụng công tắc ba cực điều khiển đèn chiếu sáng ở những khu vực khác nhau như trong phòng ngủ, hành lang trường học, hội trường. Tìm hiểu công tác trung gian, vẽ sơ đồ mạch điện điều điều khiển bật tắt bóng đèn từ nhiều vị trí khác nhau * Sản phẩm học tập: Sơ đồ lắp đặt mạch điện sủ dụng công tắc hai cực điều khiển bật tắt đèn chiếu sáng ở những địa điểm khác nhau * Tổ chức hoạt động: Hoạt động dạy

Hoạt động học

- Chia nhóm, yêu cầu HS tìm hiểu - HS thảo luận nêu ra những địa điểm có thực tiễn ở gia đình, địa phương thể ứng dụng mạch điện và giải quyết tình huống sau: HS: (1) Những địa điểm có thể sử + Mạch điện chiếu sáng phòng ngủ: công dụng mạch điện chiếu sáng dùng tắc đặt cửa ra bào, công tắc đầu giường. hai công tắc ba cực điều khiển + Mạch điện chiế sáng hành lang trường bật/ tắt nhiều bóng đèn. học, hội trường: đặt công tắc nhiều vị trí + Khu vực lắp đặt mạch điện khác nhau và sử dụng nhiều đèn chiếu + Vị trí để công tắc, số lượng đèn sáng. chiếu sáng.

(2) Chọn một trong 2 tình huống: TH1: Thiết kế mạch điện chiếu sáng trong phòng ngủ có thể bật/ tắt đèn ở hai vị trí khác nhau (cửa ra vào, đầu giường ngủ)

- Nhóm HS thảo luận, thống nhất và vẽ sơ đồ mạch điện.

Ví dụ: sơ đồ lắp đặt mạch điện ở phòng ngủ

TH2: Thiết kế mạch điện chiếu sáng hành lang trường học có thể bật/ tắt ở hai đầu hành lang.

Trong đó cần xác đinh được: + Vị trí đặt thiết bị điện trên bảng điện, số lượng đèn chiếu sáng + Vẽ sơ đồ nguyên lí và lắp đặt.

47

- GV tổ chức cho HS báo cáo, - Đại diện nhóm báo cáo kết quả, thảo thảo luận và nêu ứng dụng mạch luận về ứng dụng mạch điện trong thực điện trong thực tế. tế.

- GV giao nhiệm vụ cho HS tra - HS tìm hiểu mạch sử dụng công tắc bốn cứu thông tin qua sách, báo, cực (hay còn gọi công tắc trung gian). internet và tìm hiểu về: HS cách viết báo cáo và nộp cho GV vào + Tìm hiểu cấu tạo của công tắc buổi học sau bốn cực (hay còn gọi công tắc trung gian) và ứng dụng trong thực tế. + Tìm hiểu nguyên lí các mạch điện nhiều công tác điều khiển bật/ tắt một bóng đèn GV thu báo cáo, nhận xét, đánh giá và có thể cho điểm bài thu hoạch của HS..

(a) Sơ đồ nguyên lí

(b) Sơ đồ đi dây mạch điện 03 công tắc điều khiển một bóng đèn

(c) Mạch điều khiển một bóng đèn tại 4 vị trí dùng công tắc trung gian

48

2. Kế hoach bài dạy minh họa thứ hai Bài: LẮP ĐẶT DÂY DẪN CỦA MẠNG ĐIỆN TRONG NHÀ I. MỤC TIÊU 1. Mức độ/yêu cầu cần đạt: - Phương pháp lắp đặt dây dẫn điện kiểu nổi trong ống cách điện - Phương pháp lắp đặt dây dẫn điện kiểu ngầm.

2. Năng lực a. Năng lực công nghệ: - Năng lực nhận thức công nghệ: + Trình bày được đặc điểm phương pháp lắp đặt dây dẫn điện kiểu nổi trong ống cách điện + Trình bày được đặc điểm của phương pháp lắp đặt dây dẫn điện kiểu ngầm. b. Năng lực chung: - Năng lực tự chủ và tự học: Tự lực, chủ động hoàn thành các nhiệm vụ học tập cá nhân tìm hiểu về lắp đặt dây dẫn của mạng điện trong nhà rồi sau đó mới thảo luận thống nhất câu trả lời chung với cả nhóm.

3. Phẩm chất - Chăm chỉ: Chăm chỉ đọc sách, tài liệu để mở rộng hiểu biết về qui trình lắp đặt mạng điện kiểu ngầm trong ống cách điện và có ý thức vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học vào xác định những điểm chưa phù hợp trong lắp đặt mạng điện ở gia đình mình.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC 1. Chuẩn bị của giáo viên - Nghiên cứu nội dung bài: Nghiên cứu SGK, tài liệu tham khảo, soạn bài theo hướng tổ chức hoạt động học cho học sinh. Có thể dự kiến chia nhóm, chuẩn bị phiếu học tập cho HS và dự kiến câu trả lời cho các câu hỏi.

- Chuẩn bị phương tiện dạy học: + Nếu trên lớp có sử dụng máy chiếu projector thì sưu tầm một số tranh, ảnh phóng to về lắp đặt mạng điện trong nhà (kiểu ngầm, nổi sử dụng ống ghen)

49

+ Chuẩn bị vật thật: ống luồn dây điện, một số phụ kiện dùng trong lắp đặt dây dẫn điện kiểu nổi 2. Chuẩn bị của học sinh Từ cuối giờ học trước, giáo viên thông báo, hướng dẫn học sinh tìm thông tin về các cách lắp đặt dây dẫn điện mạng điện trong nhà II. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

 HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG TẠO HỨNG THÚ TÌM HIỂU CÁC PHƯƠNG PHÁP LẮP ĐẶT DÂY DẪN MẠCH ĐIỆN TRONG NHÀ * Mục tiêu: Huy động những hiểu biết của HS về lắp đặt dân dẫn điện của mạng điện trong nhà. Tạo nhu cầu tìm hiểu sâu hơn về các phương pháp lắp đặt dây dẫn. * Hoạt động của học sinh: Nhận xét các kiểu lắp đăt dây dẫn điện mạng điện ở trường học, gia đình * Sản phẩm học tập: Trả lời các câu hỏi viết vào vở * Tổ chức hoạt động: 1. GV đưa ra yêu cầu: với những kiến thức đã được học, hiểu biết của bản thân về mạng điện trong nhà và quan sát mạng điện lớp học, em hãy trao đổi, chia sẻ với các bạn về một số vấn đề sau: - Dây dẫn điện trong lớp học được lắp đặt như thế nào? Cách làm này đã đảm bảo yêu cầu kĩ thuật, mỹ thuật hay chưa?

- Hiện nay, dây dẫn của mạng điện trong nhà ở địa phương em thường được lắp đặt nổi hay lắp đặt ngầm? Ưu điểm của cách làm.

2. Nhóm học tập nghe các thành viên trong nhóm báo cáo kết quả hoạt động của cá nhân; tổng hợp các ý kiến cá nhân, thảo luận, thống nhất và ghi lại kết quả của nhóm.

3. Theo yêu cầu của giáo viên, vài nhóm cử một đại diện báo cáo trước lớp kết quả hoạt động của nhóm. Đề nghị HS trong lớp nhận xét, bổ sung 3. GV nhận xét, đánh giá về tinh thần, thái độ học tập và kết quả mà HS đã báo cáo. HS có thể không trả lời/ trả lời không đầy đủ các câu hỏi. Từ đó GV phân tích cho HS thấy những hạn chế, sai sót trong vốn hiểu biết của các em rồi khéo léo khuyến khích HS nghiên cứu, tìm hiểu nội dung ở hoạt động tiếp theo.

50

 HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI VỀ LẮP ĐẶT DÂY DẪN MẠNG ĐIỆN TRONG NHÀ  Hoạt động 2.1: Tìm hiểu mạng điện lắp đặt kiểu nổi * Mục tiêu: Trình bày được đặc điểm phương pháp lắp đặt dây dẫn điện kiểu nổi trong ống cách điện. * Hoạt động của học sinh: Quan sát hình ảnh mạng điện lắp đặt kiểu nổi trong thực tế để mô tả đặc điểm, ưu và nhược điểm phương pháp lắp đặt này.

Nhận biết và kể tên các vật liệu phụ kiện dùng để lắp đặt mạng điện trong nhà. * Sản phẩm học tập: Trả lời các câu hỏi và ghi vào vở * Tổ chức hoạt động: GV chia nhóm HS thảo luận, quan sát hình ảnh thực tế và trả lời câu hỏi định hướng tìm hiểu.

Hoạt động dạy

Hoạt động học

- Yêu cầu nhóm HS quan sát, kết hợp - HS làm việc cá nhân, quan sát hình đọc SGK và trả lời các câu hỏi: ảnh, đọc nội dung SGK trả lới câu (1) Mô tả cách đi dây và lắp đặt các hỏi. Nhóm thảo luận, thống nhất câu thiết bị đóng cắt và bảo vệ mạng điện trả lời: trong cách lắp đặt kiểu nổi trong ống HS: Sử dụng các ống cách điện bọc cách điện. dây dẫn điện và ốp lên bề mặt tường hoặc trần nhà

(2) Hãy cho biết tên gọi, vật liệu chế HS: a- ống tròn, nhựa PVC; b- máng tạo các ống luồn dây trên hình sau: ghen, nhựa PVC; c - ống ghen bán nguyệt, nhựa PVC a

b

HS:

+ Hình 11-3 (có lắp đậy, loại trơn) dùng để phân nhánh dây dẫn mà (3) Hãy cho biết tên gọi và công dụng không sử dụng mối nối. các phụ kiện từ Hình 11-3 đến Hình 11-6 c

51

Hình 11-3

+ Hình 11-4 (có lắp đậy, loại trơn) sử dụng khi nối hai ống vuông góc với nhau. + Hình 11-5 dùng để nối tiếp hai ống luồn dây với nhau.

Hình

11-4 + Hình 11-6 dùng kệp đỡ cố định đường ống lên tường hay trần nhà.

HS:

Ưu điểm: Chi phí lắp đặt không quá lớn. Thuận lợi cho việc sửa chữa, (4) Trình bày ưu điểm và hạn chế của khắc phục sự cố. Dễ dàng thay đổi phương pháp lắp dây điện kiểu nổi. khi có nhu cầu. Không nhất thiết phải Dựa trên các tiêu chí: lắp đặt trước khi hoàn thiện công việc xây dựng ngôi nhà. + Chi phí lắp đặt Hình 11-5

Hình 11-6

+ Sự thuận lợi trong quá trình sửa Nhược điểm: Tính thẩm mĩ chưa cao. chữa và khắc phục sự cố sau khi đã lắp Bố trí không hợp lý sẽ ảnh hưởng đến không gian sử dụng đặt hoàn thiện + Tính thẩm mĩ, thuận tiện khi sử dụng (5) Lắp đặt mạng điện dây dẫn kiểu nổi cần đảm bảo những yêu cầu kĩ thuật như thế nào?

- Tổ chức cho các nhóm HS báo cáo, - Đại diện 1 nhóm cử đại diện báo thảo luận cáo kết quả, các nhóm khác thảo luận - Nhận xét và chốt kiến thức cần ghi và bổ sung nhớ về đặc điểm lắp đặt mạng điện - Cchốt lại kiến thức cần ghi vào vở kiểu ngầm  Hoạt động 2.2: Tìm hiểu mạng điện lắp đặt kiểu ngầm * Mục tiêu: Trình bày được đặc điểm của phương pháp lắp đặt dây dẫn điện kiểu ngầm. * Hoạt động của học hình: Quan sát hình ảnh mạng điện lắp đặt kiểu ngầm trong thực tế để mô tả đặc điểm, ưu và nhược điểm phương pháp lắp đặt này.

52

* Sản phẩm học tập: Trả lời các câu hỏi và ghi vào vở * Tổ chức hoạt động: GV chia nhóm HS thảo luận, quan sát hình ảnh thực tế và trả lời câu hỏi định hướng tìm hiểu.

Hoạt động dạy

Hoạt động học

- Yêu cầu nhóm HS quan sát, kết hợp - HS quan sát hình ảnh, đọc nội dung đọc SGK và trả lời các câu hỏi: SGK trả lới câu hỏi. Nhóm thảo (1): Mô tả cách đi dây và lắp đặt các luận, thống nhất câu trả lời: thiết bị đóng cắt và bảo vệ mạng điện HS: Các đường dây dẫn điện được trong cách lắp đặt kiểu ngầm. đặt ngầm trong sàn nhà, tường và trần nhà

(2) Lắp đặt mạng điện kiểu ngầm có HS: Lắp đặt mạng điện kiểu ngầm mấy cách đặt dây có hai cách đặt dây a- Dây điện đặt trực tiếp b- Dây điện luồn trong ống cách điện a

b

(3) Việc lắp đặt mạng điện kiểu ngầm được tiến hành song song hay sau khi đã hoàn thiện phần việc xây dựng ngôi nhà? Vì sao cần lưu giữ lại bản vẽ thiết kế mạng điện kiểu ngầm?

HS: Thiết kế sơ đồ lắp đặt trước khi xây dựng và thi công lắp đặt dây dẫn kiểu ngầm tiến hành song song với xây nhà. Cần lưu bản vẽ thiết kế để biết được vị trí các dây dẫn điện đặt ngầm trong tường, thuận tiện cho kiểm tra và sửa chữa nhà cửa.

(4) Trình bày ưu điểm và hạn chế của HS: phương pháp lắp dây điện kiểu ngầm. Ưu điểm: Tiết kiệm không gian, đảm bảo tính thẩm mĩ; Tránh được các yếu tố tác động từ môi trường bên ngoài.

53

Nhược điểm: Chi phí lắp đặt cao; Việc sửa chữa, khắc phục sự cố phức tạp.

- Đại diện 1 nhóm báo cáo kết quả, - Nhận xét và chốt kiến thức cần ghi các nhóm khác thảo luận, nhận xét. nhớ về đặc điểm lắp đặt mạng điện - Chốt kiến thức cần ghi vào vở kiểu ngầm.

- Tổ chức cho HS báo cáo, thảo luận

 HOẠT ĐỘNG 3: LUYỆN TẬP * Mục tiêu: Hệ thống hóa và củng cố kiến thức về các phương pháp lắp đặt dây dẫn của mạng điện trong nhà. * Hoạt động của học sinh: So sánh phương pháp lắp đặt dây dẫn của mạng điện trong nhà dựa trên các tiêu chí. Nhận biết được phương pháp lắp đặt mạng điện (kiểu ngầm hoặc kiểu nổi) * Sản phẩm học tập: Hoàn thành phiếu học tập * Tổ chức hoạt động: GV chia nhóm HS thảo luận và trả lời câu hỏi định hướng tìm hiểu.

PHIẾU HỌC TẬP Câu 1:Em hãy đánh dấu  vào ô  phù hợp.

Lắp đặt mạng điện Tiêu chí Kiểu nổi

Kiểu ngầm

Thi công lắp đặt dễ dàng hơn





Tính thẩm mĩ cao hơn





Sửa chữa và khắc phục sự cố điện dễ dàng hơn





Giá thành rẻ hơn





Thay đổi vị trí các đường dây điện trong quá trình sử dụng dễ dàng hơn





Chịu ảnh hưởng của các tác động từ môi trường bên ngoài ít hơn





54

Câu 2: Vì sao không nên nối dây trong các ống cách điện?

Câu 3: Mạng điện trong hình ảnh sử dụng phương pháp lắp đặt dân dẫn điện như thế nào? Thường áp dụng cách làm này trong tình huống nào?

 HOẠT ĐỘNG 4: VẬN DỤNG * Mục tiêu: Vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết tình huống thực tiễn về lắp đặt dây dẫn mạch điện trong nhà. Mở rộng kiến thức về lắp đặt dây dẫn điện kiểu ngầm trong ống cách điện * Hoạt động của học sinh: Xác định phương pháp lắp đặt mạch điện trong gia đình. Tìm hiểu thêm thông tin về các phụ kiện lắp đặt mạch điện trong nhàLắp đặt dây dẫn của mạng điện trong thực tế * Sản phẩm học tập: Hoàn thành phiếu học tập. Báo cáo tìm hiểu. * Tổ chức hoạt động: - GV chia nhóm HS thảo luận và trả lời câu hỏi định hướng tìm hiểu.

Câu 1: Quan sát mạng điện trong lớp học và gia đình mình, hãy xác định phương pháp lắp đặt mạng điện. Tìm những điểm chưa hợp lý và đề xuất phương án điều chỉnh.

Câu 2: HS về nhà tra cứu thông tin qua sách, báo, internet và tìm hiểu về: + Các loại ống cách điện, phụ kiện thông dụng trên thị trường + Quy trình lắp đặt dây dẫn điện kiểu ngầm đặt trong ống cách điện - HS làm báo cáo và nộp cho GV vào buổi học sau.

- GV có thể hướng dẫn HS cách viết báo cáo nếu thấy cần thiết. GV thu báo cáo, nhận xét, đánh giá và có thể cho điểm bài thu hoạch của HS.

55

3. Kế hoạch bài dạy minh họa thứ ba Bài: PHƯƠNG PHÁP NHÂN GIỐNG CÂY ĂN QUẢ I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Mức độ/yêu cầu cần đạt - Trình bày được các yêu cầu kỹ thuật của việc xây dựng vườn ươm cây ăn quả.

- Phân tích được các đặc điểm và yêu cầu kỹ thuật của các phương pháp nhân giống cây ăn quả.

- Đề xuất được phương pháp nhân giống phù hợp cho một số loại cây ăn quả phổ biến ở địa phương.

2. Năng lực: a. Năng lực chung: - Năng lực tự chủ và tự học: + Hoàn thành các nhiệm vụ học tập ở nhà và trên lớp theo sự phân công của giáo viên. + Chủ động tìm hiểu phương pháp nhân giống cây ăn thông qua sgk, internet, các tài liệu khác về nhân giống cây ăn quả và thực tiễn nhân giống ở địa phương.

- Năng lực giao tiếp và hợp tác: Chủ động nêu ý kiến và lắng nghe ý kiến của các bạn trong quá trình làm việc nhóm. b. Năng lực công nghệ: - Năng lực nhận thức công nghệ: + Phân tích được ý nghĩa của các khu vực trong vườn ươm cây ăn quả; + Mô tả được quy trình kỹ thuật nhân giống cây ăn quả bằng phương pháp chiết cành, giâm cành và ghép cành.

- Năng lực sử dụng công nghệ: Lựa chọn được các dụng cụ, vật liệu phù hợp cho từng phương pháp nhân giống.

- Năng lực đánh giá công nghệ: Đánh giá được ưu, nhược điểm của các phương pháp nhân giống cây ăn quả (gieo hạt, chiết cành, giâm cành và ghép cành).

3. Phẩm chất: 56

- Trách nhiệm: Hoàn thành đầy đủ và đúng thời gian các công việc được giao.

- Chăm chỉ: Có ý thức tìm hiểu và vận dụng kiến thức, kỹ năng về nhân giống cây ăn quả để hoàn thành tốt nhất các nhiệm vụ được giao.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Chuẩn bị của giáo viên - Nghiên cứu nội dung bài: Nghiên cứu tài liệu về xây dựng vườn ươm cây ăn quả, phương pháp nhân giống cây ăn quả. Có thể dự kiến chia nhóm, chuẩn bị phiếu học tập cho HS và dự kiến câu trả lời cho các câu hỏi.

- Chuẩn bị phương tiện dạy học: + Sưu tầm một số tranh, ảnh, video về các kỹ thuật và quy trình nhân giống cây ăn quả bằng phương pháp chiết cành, giâm cành và ghép cành. + Chuẩn bị mẫu vật: Chuẩn bị cành chiết, cành giâm, cành ghép, gốc ghép của một hoặc một số loại cây ăn quả phổ biến ở địa phương.

2. Chuẩn bị của học sinh Từ cuối giờ học trước, GV thông báo, hướng dẫn HS tìm hiểu về quy trình kỹ thuật của các phương pháp nhân giống vô tính cây ăn quả thông qua hình ảnh, video.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG TÌM HIỂU BIỆN PHÁP NHÂN GIỐNG CỦA MỘT SỐ LOẠI CÂY ĂN QUẢ PHỔ BIẾN Ở ĐỊA PHƯƠNG a) Mục tiêu: Huy động hiểu biết của HS về cây ăn quả và nhân giống cây ăn quả nhằm tạo hứng thú và nhu cầu tìm hiểu về quy trình kỹ thuật nhân giống cây ăn quả. b) Hoạt động của học sinh: Huy động những hiểu biết của bản thân về cây ăn quả và nhân giống cây ăn quả , thảo luận với các bạn trong nhóm để trả lời các câu hỏi của GV, thực hiện các nhiệm vụ do GV yêu cầu. c) Sản phẩm học tập: Các phương án trả lời của các nhóm HS trình bày trên giấy A0. d) Tổ chức hoạt động:

57

GV: Với những kiến thức đã học và hiểu biết thực tiễn, hãy trả lời câu hỏi sau: Kể tên một vài loại cây ăn quả mà em yêu thích. Người ta thường nhân giống loại cây ăn quả đó bằng phương pháp nào?

HS: Thảo luận, thống nhất kết quả và báo cáo theo yêu cầu của GV. Cụ thể là: - Nhóm nghe các thành viên trong nhóm báo cáo kết quả hoạt động của cá nhân; tổng hợp các ý kiến cá nhân, thảo luận, thống nhất và ghi lại kết quả.

- Theo yêu cầu của GV, vài nhóm cử một đại diện báo cáo trước lớp kết quả hoạt động của nhóm. Đề nghị HS trong lớp nhận xét, chỉnh sửa, bổ sung.

GV: nhận xét, đánh giá về tinh thần, thái độ học tập và kết quả mà HS đã báo cáo. Từ đó GV phân tích cho HS thấy những hạn chế, sai sót trong vốn hiểu biết của các em rồi khéo léo khuyến khích HS nghiên cứu, tìm hiểu nội dung ở hoạt động tiếp theo.

2. HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI VỀ XÂY DỰNG VƯỜN ƯƠM VÀ NHÂN GIỐNG CÂY ĂN QUẢ Hoạt động 2.1: Lựa chọn địa điểm xây dựng vườn ươm a) Mục tiêu: Nêu được các điều kiện cần thiết để lựa chọn làm địa điểm xây dựng vườn ươm. b) Hoạt động của học sinh: Nghiên cứu mục I.1 trang 16 sgk, thảo luận nhóm và trả lời các câu hỏi của GV. c) Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS về các điều kiện cần thiết để lựa chọn xây dựng vườn ươm d) Tổ chức hoạt động: Hoạt động dạy

Hoạt động học

- Yêu cầu nhóm HS đọc mục I- - HS quan đọc nội dung SGK, thảo luận với 1 trang 16 SGK và trả lời câu các bạn trong nhóm, thống nhất câu trả lời: hỏi: HS: GV: Nêu những điều kiện cần - Khu cây giống: cung cấp nguyên liệu để thiết để lựa chọn xây dựng tạo giống và nhân giống cho nên cây mẹ vườn ươm (điều kiện về vị trí, phải là cây tốt, có giá trị kinh tế, có năng đất đai)? suất cao, đảm bảo cho cây mẹ không bị lai tạp.

58

Khu nhân giống: tạo nhiều cây giống với chất lượng cao. Đây là khu vực cần vận dụng kĩ thuật gieo hạt, giâm, chiết cành…

Khu luân canh: trồng một số loại cây có tác dụng tăng độ màu mỡ cho đất như cây họ đậu và cung cấp thực phẩm cho người gia súc.

Hoạt động 2.2: Thiết kế vườn ươm a) Mục tiêu: Vẽ được sơ đồ vườn ươm cây ăn quả; phân tích được ý nghĩa của từng khu trong vườn ươm. b) Hoạt động của học sinh: Nghiên cứu mục I.2 trong sgk, thảo luận nhóm và trả lời các câu hỏi của GV. c) Sản phẩm học tập: Bản vẽ sơ đồ vườn ươm; các câu trả lời về ý nghĩa của các khu trong vườn ươm giống cây ăn quả d) Tổ chức hoạt động: Hoạt động dạy

Hoạt động học

- Yêu cầu nhóm HS đọc mục - HS đọc nội dung SGK, quan sát hình 4 và I-2 SGK, quan sát hình 4 và trả lời câu hỏi: trả lời các câu hỏi: HS: Vẽ sơ đồ vườn ươm (Hình 4 SGK) GV: Vẽ sơ đồ vườn ươm cây HS: Ý nghĩa của các khu trong vườn ươm ăn quả.

- Khu cây giống: cung cấp nguyên liệu để tạo GV: Em hãy phân tích ý nghĩa giống và nhân giống cho nên cây mẹ phải là của các khu trong vườn ươm cây tốt, có giá trị kinh tế, có năng suất cao, giống cây ăn quả. đảm bảo cho cây mẹ không bị lai tạp.

- Khu nhân giống: tạo nhiều cây giống với chất lượng cao. Đây là khu vực cần vận dụng kĩ thuật gieo hạt, giâm, chiết cành…

- Khu luân canh: trồng một số loại cây có tác dụng tăng độ màu mỡ cho đất như cây họ đậu và cung cấp thực phẩm cho người gia súc.

59

Hoạt động 2.3: Phương pháp nhân giống hữu tính cây ăn quả a) Mục tiêu: Phân tích được đặc điểm, yêu cầu kỹ thuật và ưu nhược điểm của phương pháp nhân giống hữu tính cây ăn quả. b) Hoạt động của học sinh: Nghiên cứu mục II.1 trong SGK, vận dụng hiểu biết của bản thân về nhân giống hữu tính cây ăn quả và trả lời các câu hỏi của GV. c) Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS về ưu nhược điểm của phương pháp nhân giống hữu tính cây ăn quả. d) Tổ chức hoạt động: Hoạt động dạy

Hoạt động học

- Yêu cầu nhóm HS đọc mục II- - HS đọc nội dung SGK, vận dụng kiến thức 1 SGK, vận dụng kiến thức liên sinh học, kiến thức thực tiễn để trả lời câu quan và trả lời các câu hỏi: hỏi: GV: Em hãy nêu ưu nhược HS: điểm của phương pháp nhân * Những ưu điểm: giống hữu tính (nhân giống - Kỹ thuật đơn giản, dễ làm. bằng hạt) cây ăn quả?

- Chi phí lao động thấp, do đó giá thành cây con thấp.

- Hệ số nhân giống cao.

- Tuổi thọ của cây trồng bằng hạt thường cao.

- Cây trồng bằng hạt thường có khả năng thích ứng rộng với điều kiện ngoại cảnh. * Những nhược điểm: - Cây giống trồng từ hạt thường khó giữ được những đặc tính của cây mẹ.

- Cây giống trồng từ hạt thường ra hoa kết quả muộn.

HS: - Phải nắm được các đặc tính, sinh lý của hạt: một số hạt chín sinh lý sớm, nảy mầm 60

GV: Nêu một số điểm cần chú ngay trong hạt (hạt mít, hạt bưởi); một số ý khi tiến hành nhân giống hữu hạt có vỏ cứng cần xử lý hoá chất, bóc bỏ vỏ cứng trước khi gieo (hạt xoài, hạt mận) tính? và một số hạt khi để lâu sẽ mất sức nảy mầm (hạt nhãn, hạt vải).

- Phải đảm bảo các điều kiện ngoại cảnh cho hạt nảy mầm tốt: nhiệt độ, không quá thấp hoặc quá cao, độ ẩm đất đảm bảo 70 - 80% độ ẩm bão hoà và đất gieo hạt phải tơi xốp, thoáng khí.

- Khi gieo hạt trên luống hoặc trong bầu đất cần phải tưới nước, phủ rơm rạ để giữ ẩm.

Hoạt động 2.4: Phương pháp nhân giống vô tính cây ăn quả a) Mục tiêu: Phân tích được đặc điểm, quy trình kỹ thuật và ưu nhược điểm của phương pháp nhân giống cây ăn quả bằng chiết cành, giâm cành và ghép cành. b) Hoạt động của học sinh: nghiên cứu nội dung II.2 trong SGK, quan sát hình ảnh, video do GV cung cấp và trả lời các câu hỏi. c) Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS về nhân giống vô tính cây ăn quả d) Tổ chức thực hiện Hoạt động dạy

Hoạt động học

- GV yêu cầu HS đọc nội dung - HS đọc nội dung SGK, quan sát hình ảnh, trong SGK, quan sát hình ảnh, video để trả lời câu hỏi: video do GV cung cấp và trả lời HS: các câu hỏi sau: Chiết cành: GV: Chiết cành là gì? Những điểm cần lưu ý khi thực hiện Là phương pháp nhân giống bằng cách tách cành từ cây mẹ tạo thành cây con. phương pháp chiết cành?

61

Cành khoẻ, có 1- 2 năm tuổi, không bị sâu ở giữa tầng tán vươn ra ánh sáng, đường kính 1- 1,5 cm.

GV: Giâm cành là gì? Để giâm cành đạt kết quả cao, cần làm Thời vụ thích hợp: Tháng 2- 4 hoặc tháng 8- 9. tốt các khâu kĩ thuật nào?

Giâm cành:

- Là phương pháp nhân giống dựa trên khả năng hình thành rễ phụ của đoạn cành (Đoạn rễ).

- Làm nhà giâm cành nơi thoáng mát, gần nơi ra ngôi cây con...tơi xốp, ẩm.

- Chọn cành non 1- 2 năm tuổi, chưa ra hoa.

- Chọn thời vụ thích hợp.

GV: Thế nào là nhân giống bằng phương pháp ghép?

Những việc cần làm khi tiến hành nhân giống cây ăn quả bằng phương pháp ghép?

- Trước khi giâm, nhúng gốc giâm vào dung dịch chất kích thích ra rễ với nồng độ và thời gian thích hợp.

- Mật độ giâm đảm bảo các lá không che khuất.

GV: Yêu cầu HS quan sát hình - Duy trì độ ẩm trên mặt lá và đất. ảnh và mô tả các kiểu ghép Ghép: khác nhau.

- Là gắn một đoạn cành (Hoặc cành) hay - Hướng dẫn học sinh quan sát mắt (chồi) lên gốc của cây cùng họ... các hình vẽ của các kiểu ghép khác nhau và yêu cầu học sinh - Chọn cành ghép ở cây có năng suất cao, mô tả các bước của các kiểu ổn định. ghép đó.

- Chọn cây gốc ghép của cây cùng họ.

GV: Hoàn thành bảng 3 trong - Hai cách ghép: Ghép cành và ghép mắt.

SGK + Ghép cành: Ghép áp, ghép chẻ, ghép nêm. + Ghép mắt: Ghép cửa sổ, ghép mắt kiểu chữ T, ghép mắt nhỏ có gỗ.

62

(mô tả như SGK) - Bảng 3 SGK PP nhân giống

Ưu điểm

Nhược điểm

Gieo hạt

Số lượng nhiều, nhanh, dễ thực hiện

Cây con có thể khác cây mẹ về phẩm chất quả, lâu ra hoa.

Chiết cành

Giữ đặc tính cây mẹ, ra hoa sớm, mau cho quả sớm

Dễ bị thoái hoá giống, hệ số nhân giống thấp.

Giâm cành

Giữ đặc tính cây mẹ, hệ số nhân giống cao, mau ra hoa quả.

Đòi hỏi kĩ thuật cao và thiết bị cần thiết

3. HOẠT ĐỘNG 3: LUYỆN TẬP CỦNG CỐ KIẾN THỨC VỀ PHƯƠNG PHÁP GHÉP a) Mục tiêu: Hệ thống hóa và củng cố kiến thức về các phương pháp ghép. b) Hoạt động của học sinh: Quan sát hình ảnh theo hướng dẫn của GV, mô tả quy trình ghép nêm và ghép cửa sổ. c) Sản phẩm học tập: Bản mô tả mô tả quy trình kỹ thuật ghép nêm và ghép cửa sổ. d) Tổ chức hoạt động: GV chia nhóm HS, yêu cầu quan sát hình ảnh và mô tả quy trình ghép.

63

4. HOẠT ĐỘNG 4: VẬN DỤNG a) Mục tiêu: Tìm hiểu quy trình nhân giống của một số loại cây ăn quả phổ biến của địa phương. b) Hoạt động của học sinh: Tìm hiểu (quan sát, phỏng vấn), chụp ảnh, quay phim quy trình kỹ thuật nhân giống một số loại cây ăn quả của địa phương.

Phân tích, tổng hợp kết quả và viết báo cáo. c) Sản phẩm học tập: Ảnh, video, bản vẽ kèm mô tả quy trình nhân giống một loại cây ăn quả do HS tìm hiểu. d) Tổ chức hoạt động: GV chia nhóm HS, yêu cầu về nhà tìm hiểu quy trình nhân giống của một số loại cây ăn quả phổ biến ở địa phương. Quay phim, chụp ảnh hoặc vẽ lại quy trình nhân giống loại cây ăn quả đó.

III. KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ 1. Định hướng đánh giá phẩm chất, năng lực học sinh Việc kiểm tra, đánh giá trong dạy học môn Công nghệ theo chương trình 2006 được đổi mới theo quan điểm, phương hướng đánh giá của chương trình 2018. Về cơ bản theo hướng dẫn trong Thông tư 58, ngày 12/12/2011 của Bộ GD&ĐT nhưng có những điều chỉnh cho phù hợp.

Ngày 26/8/2020, Bộ GDĐT ban hành Thông tư số 26/2020/TT-BGDĐT về sửa đổi, bổ sung một số điều của quy chế đánh giá, xếp loại học sinh trung học cơ sở và học sinh trung học phổ thông ban hành kèm theo Thông tư số 58/2011/TT-BGDĐT, ngày 12/12/2011 của Bộ trưởng Bộ GDĐT. Theo tinh thần của Thông tư 26 này, có mấy điểm điều chỉnh Thông tư 58/2011/TTBGDĐT như sau: Điều 1. Sửa đổi, bổ sung một số điều của Quy chế đánh giá, xếp loại học sinh trung học cơ sở và học sinh trung học phổ thông ban hành kèm theo Thông tư số 58/2011/TT-BGDĐT ngày 12 tháng 12 năm 2011 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo 64

1. Sửa đổi, bổ sung điểm b khoản 1 Điều 6 như sau: "b) Kết hợp giữa đánh giá bằng nhận xét và đánh giá bằng điểm số đối với các môn học còn lại: - Đánh giá bằng nhận xét sự tiến bộ về thái độ, hành vi và kết quả thực hiện các nhiệm vụ học tập của học sinh trong quá trình học tập môn học, hoạt động giáo dục quy định trong Chương trình giáo dục phổ thông do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành.

- Đánh giá bằng điểm số kết quả thực hiện các yêu cầu về chuẩn kiến thức, kĩ năng đối với môn học quy định trong Chương trình giáo dục phổ thông do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành. Kết quả đánh giá theo thang điểm 10, nếu sử dụng thang điểm khác thì phải quy đổi về thang điểm 10.".

2. Sửa đổi, bổ sung điểm a khoản 2 Điều 6 như sau: "a) Đối với các môn học kết hợp giữa đánh giá bằng nhận xét và đánh giá bằng điểm số: nhận xét sự tiến bộ về thái độ, hành vi, kết quả học tập môn học sau mỗi học kì, cả năm học; tính điểm trung bình môn học và tính điểm trung bình các môn học sau mỗi học kì, cả năm học;".

3. Sửa đổi, bổ sung Điều 7 như sau: "Điều 7. Các loại kiểm tra, đánh giá; hệ số điểm kiểm tra, đánh giá 1. Các loại kiểm tra, đánh giá a) Kiểm tra, đánh giá thường xuyên: - Kiểm tra, đánh giá thường xuyên được thực hiện trong quá trình dạy học và giáo dục, nhằm kiểm tra, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện các nhiệm vụ học tập, rèn luyện của học sinh theo chương trình môn học, hoạt động giáo dục trong Chương trình giáo dục phổ thông do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành; - Kiểm tra, đánh giá thường xuyên được thực hiện theo hình thức trực tiếp hoặc trực tuyến thông qua: hỏi - đáp, viết, thuyết trình, thực hành, thí nghiệm, sản phẩm học tập; - Số lần kiểm tra, đánh giá thường xuyên không giới hạn bởi số điểm kiểm tra, đánh giá thường xuyên quy định tại khoản 1 Điều 8 Thông tư này. b) Kiểm tra, đánh giá định kì: - Kiểm tra, đánh giá định kì được thực hiện sau mỗi giai đoạn giáo dục nhằm đánh giá kết quả học tập, rèn luyện và mức độ hoàn thành nhiệm vụ học 65

tập của học sinh theo chương trình môn học, hoạt động giáo dục quy định trong Chương trình giáo dục phổ thông do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành; - Kiểm tra, đánh giá định kì, gồm kiểm tra, đánh giá giữa kì và kiểm tra, đánh giá cuối kì, được thực hiện thông qua: bài kiểm tra (trên giấy hoặc trên máy tính), bài thực hành, dự án học tập. + Thời gian làm bài kiểm tra, đánh giá định kì bằng bài kiểm tra trên giấy hoặc trên máy tính từ 45 phút đến 90 phút, đối với môn chuyên tối đa 120 phút. Đề kiểm tra được xây dựng dựa trên ma trận, đặc tả của đề, đáp ứng theo mức độ cần đạt của môn học, hoạt động giáo dục quy định trong Chương trình giáo dục phổ thông do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành. + Đối với bài thực hành, dự án học tập phải có hướng dẫn và tiêu chí đánh giá trước khi thực hiện.

2. Hệ số điểm kiểm tra, đánh giá thường xuyên và định kì a) Điểm kiểm tra, đánh giá thường xuyên (viết tắt là ĐĐGtx): tính hệ số 1; b) Điểm kiểm tra, đánh giá giữa kì (viết tắt là ĐĐGgk): tính hệ số 2; c) Điểm kiểm tra, đánh giá cuối kì (viết tắt là ĐĐGck): tính hệ số 3.".

4. Sửa đổi, bổ sung Điều 8 như sau: "Điều 8. Số điểm kiểm tra, đánh giá và cách cho điểm 1. Trong mỗi học kì, số ĐĐGtx, ĐĐGgk và ĐĐGck của một học sinh đối với từng môn học, hoạt động giáo dục (bao gồm cả chủ đề tự chọn) như sau: a) Kiểm tra, đánh giá thường xuyên: - Môn học có từ 35 tiết trở xuống/năm học: 2 ĐĐGtx; - Môn học có từ trên 35 tiết đến 70 tiết/năm học: 3 ĐĐGtx; - Môn học có từ trên 70 tiết/năm học: 4 ĐĐGtx. b) Kiểm tra, đánh giá định kì: Trong mỗi học kì, một môn học có 01 (một) ĐĐGgk và 01 (một) ĐĐGck; 2. Điểm các bài kiểm tra, đánh giá là số nguyên hoặc số thập phân được lấy đến chữ số thập phân thứ nhất sau khi làm tròn số.

3. Những học sinh không đủ số điểm kiểm tra, đánh giá theo quy định tại khoản 1 Điều này nếu có lí do chính đáng thì được kiểm tra, đánh giá bù bài 66

kiểm tra, đánh giá còn thiếu, với hình thức, mức độ kiến thức, kĩ năng và thời gian tương đương. Việc kiểm tra, đánh giá bù được hoàn thành trong từng học kì hoặc cuối năm học.

4. Trường hợp học sinh không có đủ số điểm kiểm tra, đánh giá theo quy định tại khoản 1 Điều này mà không có lí do chính đáng hoặc có lí do chính đáng nhưng không tham gia kiểm tra, đánh giá bù sẽ nhận điểm 0 (không) của bài kiểm tra, đánh giá còn thiếu.".

5. Sửa đổi, bổ sung điểm a khoản 1 Điều 10 như sau: "a) Điểm trung bình môn học kì (viết tắt là ĐTBmhk) là trung bình cộng của điểm kiểm tra, đánh giá thường xuyên, điểm kiểm tra, đánh giá giữa kì và điểm kiểm tra, đánh giá cuối kì với các hệ số quy định tại khoản 2 Điều 7 Thông tư này như sau: ĐTBmhk =

TĐĐGtx + 2 x ĐĐGgk + 3 x ĐĐGck Số ĐĐGtx + 5

TĐĐGtx: Tổng điểm kiểm tra, đánh giá thường xuyên.”.

6. Sửa đổi, bổ sung Điều 14 như sau: "Điều 14. Đánh giá học sinh khuyết tật 1. Việc đánh giá kết quả giáo dục của học sinh khuyết tật được thực hiện theo nguyên tắc động viên, khuyến khích sự nỗ lực và tiến bộ của người học.

2. Đối với học sinh khuyết tật học tập theo phương thức giáo dục hòa nhập, kết quả giáo dục môn học hoặc hoạt động giáo dục mà học sinh khuyết tật đáp ứng được yêu cầu chương trình giáo dục chung được đánh giá như đối với học sinh bình thường nhưng có giảm nhẹ yêu cầu về kết quả học tập. Những môn học hoặc hoạt động giáo dục mà học sinh khuyết tật không có khả năng đáp ứng yêu cầu chung được đánh giá theo kết quả thực hiện Kế hoạch giáo dục cá nhân; không đánh giá những nội dung môn học, môn học hoặc nội dung giáo dục được miễn.

3. Đối với học sinh khuyết tật học tập theo phương thức giáo dục chuyên biệt, kết quả giáo dục của môn học hoặc hoạt động giáo dục mà học sinh khuyết tật đáp ứng được yêu cầu chương trình giáo dục chuyên biệt được đánh giá theo quy định dành cho giáo dục chuyên biệt. Những môn học hoặc hoạt động giáo dục mà học sinh khuyết tật không có khả năng đáp ứng yêu cầu giáo dục chuyên biệt thì đánh giá theo kết quả thực hiện Kế hoạch giáo dục cá nhân.".

67

7. Bổ sung khoản 3 vào Điều 15 như sau: "3. Xét lên lớp đối với học sinh khuyết tật Hiệu trưởng căn cứ kết quả học tập các môn học, hoạt động giáo dục của học sinh khuyết tật để xét lên lớp đối với học sinh khuyết tật học theo chương trình giáo dục chung hoặc căn cứ vào kết quả thực hiện Kế hoạch giáo dục cá nhân đối với học sinh khuyết tật không đáp ứng được chương trình giáo dục chung để xét lên lớp.".

8. Sửa đổi, bổ sung Điều 18 như sau: "Điều 18. Xét công nhận danh hiệu học sinh 1. Công nhận đạt danh hiệu học sinh giỏi học kì hoặc cả năm học, nếu đạt hạnh kiểm loại tốt và học lực loại giỏi.

2. Công nhận đạt danh hiệu học sinh tiên tiến học kì hoặc cả năm học, nếu đạt hạnh kiểm từ loại khá trở lên và học lực từ loại khá trở lên.

3. Học sinh đạt thành tích nổi bật hoặc có tiến bộ vượt bậc trong học tập, rèn luyện được Hiệu trưởng tặng giấy khen.".

9. Sửa đổi, bổ sung khoản 1 và khoản 2 Điều 19 như sau: "1. Thực hiện kiểm tra, đánh giá thường xuyên; tham gia kiểm tra, đánh giá định kì theo phân công của Hiệu trưởng; trực tiếp ghi điểm hoặc mức nhận xét (đối với các môn đánh giá bằng nhận xét) vào sổ theo dõi và đánh giá học sinh. Đối với hình thức kiểm tra, đánh giá bằng hỏi - đáp, giáo viên phải nhận xét, góp ý kết quả trả lời của học sinh trước lớp; nếu quyết định cho điểm hoặc ghi nhận xét (đối với các môn đánh giá bằng nhận xét) vào sổ theo dõi và đánh giá học sinh thì phải thực hiện ngay sau đó.

2. Tính điểm trung bình môn học (đối với các môn học kết hợp đánh giá bằng nhận xét và điểm số), xếp loại nhận xét môn học (đối với các môn học đánh giá bằng nhận xét) theo học kì, cả năm học và trực tiếp vào sổ theo dõi và đánh giá học sinh, học bạ.”.

10. Sửa đổi, bổ sung khoản 4 Điều 21 như sau: "4. Tổ chức thực hiện kiểm tra, đánh giá định kì các môn học theo quy định tại Quy chế này; kiểm tra, đánh giá lại các môn học theo quy định tại Điều 16 Quy chế này; phê duyệt và công bố danh sách học sinh được lên lớp sau khi có kết quả kiểm tra lại các môn học, kết quả rèn luyện về hạnh kiểm trong kì nghỉ hè.".

68

Thông tư này sẽ thực hiện từ năm học 2020-2021 đối với học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông học theo Chương trình GDPT 2006.

2. Về phương pháp và công cụ đánh giá Đánh giá kết quả học tập của học sinh cấp trung học cơ sở có thể sử dụng một số phương pháp sau: - Phương pháp viết - Phương pháp hỏi đáp - Phương pháp quan sát - Phương pháp đánh giá sản phẩm học tập - Phương pháp đánh giá hồ sơ học tập Về công cụ đánh giá, có thể sử dụng các công cụ sau: - Câu hỏi - Bài tập - Đề kiểm tra - Hồ sơ học tập - Sản phẩm học tập - Bảng kiểm - Thang đánh giá - Phiếu đánh giá (Rubric) Dưới đây mô tả khái quát 3 công cụ: a) Bảng kiểm: Bảng kiểm là một danh sách ghi lại các tiêu chí (về các hành vi, các đặc điểm… mong đợi) có được biểu hiện hoặc được thực hiện hay không.

Bảng kiểm được sử dụng để đánh giá các hành vi hoặc các sản phẩm mà học sinh thực hiện. Với một danh sách các tiêu chí đã xây dựng sẵn, giáo viên sẽ sử dụng bảng kiểm để quyết định xem những hành vi hoặc những đặc điểm của sản phẩm mà học sinh thực hiện có khớp với từng tiêu chí có trong bảng kiểm không.

Trong dạy học Công nghệ, bảng kiểm thường được sử dụng để đánh giá học sinh trong giờ thực hành. Khi đánh giá thực hành, bảng kiểm có thể được thiết kế theo các bước sau: 69

- Xác định từng thao tác (hành vi) cụ thể trong hoạt động thực hành.

- Có thể thêm vào những thao tác sai nếu nó có ích cho việc đánh giá.

- Sắp xếp các thao tác theo đúng thứ tự diễn ra.

- Hướng dẫn cách đánh dấu những thao tác khi nó xuất hiện (hoặc đánh số thứ tự các thao tác theo trình tự thực hiện).

Ngoài việc đánh giá những kĩ năng thực hành, bảng kiểm tra còn được sử dụng để đánh giá sản phẩm. Trong trường hợp đánh giá sản phẩm, bảng kiểm tra thường bao gồm một dãy những tiêu chí mà một sản phẩm hoàn thiện cần có. Giáo viên đánh giá bằng cách kiểm tra xem từng tiêu chí nêu trong thang đo có ở sản phẩm của học sinh hay không. b) Thang đánh giá: Thang đánh giá là công cụ đo lường mức độ mà học sinh đạt được ở mỗi đặc điểm, hành vi về khía cạnh/lĩnh vực cụ thể nào đó.

Có 3 hình thức biểu hiện cơ bản của thang đánh giá là thang dạng số, thang dạng đồ thị và thang dạng mô tả.

- Thang đánh giá dạng số: là hình thức đơn giản nhất của thang đánh giá trong đó mỗi con số tương ứng với một mức độ thực hiện hay mức độ đạt được của sản phẩm. Khi sử dụng, giáo viên đánh dấu hoặc khoanh tròn vào một con số chỉ mức độ biểu hiện mà học sinh đạt được. Thông thường, mỗi con số chỉ mức độ được mô tả ngắn gọn bằng lời.

- Thang đánh giá dạng đồ thị: mô tả các mức độ biểu hiện của đặc điểm, hành vi theo một trục đường thẳng. Một hệ thống các mức độ được xác định ở những điểm nhất định trên đoạn thẳng và người đánh giá sẽ đánh dấu (X) vào điểm bất kì thể hiện mức độ trên đoạn thẳng đó. Với mỗi điểm cũng có những lời mô tả mức độ một cách ngắn gọn.

- Thang đánh giá dạng mô tả: là hình thức phổ biến nhất, được sử dụng nhiều nhất của thang đánh giá, trong đó mỗi đặc điểm, hành vi được mô tả một cách chi tiết, rõ ràng, cụ thể ở mỗi mức độ khác nhau. Hình thức này yêu cầu người đánh giá chọn một trong số những mô tả phù hợp nhất với hành vi, sản phẩm của học sinh. c) Phiếu đánh giá (Rubric): Rubric là một bản mô tả cụ thể các tiêu chí đánh giá và các mức độ đạt được của từng tiêu chí đó về quá trình hoạt động hoặc sản phẩm học tập của học sinh.

70

Như vậy, rubric bao gồm hai yếu tố cơ bản: các tiêu chí đánh giá và các mức độ đạt được của từng tiêu chí, trong đó các mức độ thường được thể hiện dưới dạng thang mô tả hoặc kết hợp giữa thang số và thang mô tả để mô tả một cách chi tiết các mức độ thực hiện nhiệm vụ của người học.

Cũng tương tự như bảng kiểm, rubric gồm một tập hợp các tiêu chí đánh giá quá trình hoạt động/sản phẩm của người học về một nhiệm vụ nào đó. Tuy nhiên, rubric khắc phục được nhược điểm của bảng kiểm, bởi nếu bảng kiểm chỉ đưa ra cho giáo viên 2 lựa chọn cho việc đánh giá thì rubric đưa ra nhiều hơn hai lựa chọn cho mỗi tiêu chí.

Các tiêu chí đánh giá của rubric là những đặc điểm, tính chất, dấu hiệu đặc trưng của hoạt động hay sản phẩm được sử dụng làm căn cứ để nhận biết, xác định, so sánh, đánh giá hoạt động hay sản phẩm đó.

Các tiêu chí đánh giá cần đảm bảo những yêu cầu sau:

− Thể hiện đúng trọng tâm những khía cạnh quan trọng của hoạt động/sản phẩm cần đánh giá. − Mỗi tiêu chí phải đảm bảo tính riêng biệt, đặc trưng cho một dấu hiệu nào đó của hoạt động/sản phẩm cần đánh giá − Tiêu chí đưa ra phải quan sát và đánh giá được Cấu trúc chung của rubric: Mức độ

Mức 1

Mức 2

Mức 4

Mức 5

Tiêu chí 1

……… ………

……… …….…

……… ……… …….… ………

……… ………

Tiêu chí 2

……… ………

……… …….

……… …….

……… ……

……… ………

Tiêu chí 3

……… ………

……… …….…

……… …….

……… ……

……… ………

…………….

……

………

………

………

………

Tiêu chí

Mức 3

71

3. Xây dựng đề kiểm tra định kì Với đặc điểm môn Công nghệ 9, các mô đun chủ yếu thực hành nên đề kiểm tra giữa kì và cuối kì cũng nên kiểm tra năng lực thực hành của học sinh. Điều này cũng hoàn toàn phù hợp với xu hướng đánh giá năng lực học sinh.

Việc xây dựng đề thực hành tiến hành theo tinh thần biên soạn đề kiểm tra nêu trong Công văn 8773, ngày 30/12/2010 của Bộ GD&ĐT. Mục này giới thiệu 1 đề kiểm tra cuối kì dùng trong dạy học mô đun “Lắp đặt mạng điện trong nhà”.

Tương tự như đề kiểm tra giữa kì nêu trên, đề kiểm tra cuối kì với hình thức thực hành cũng cần đảm bảo đủ cơ sở vật chất, thiết bị. Đề kiểm tra: Thực hành lắp mạch điện đèn cầu thang (hai công tác ba cực điều khiển một đèn).

Thời gian: 60 phút. Địa điểm: Tại lớp.

Hình thức: Làm theo nhóm, mỗi nhóm có 4-5 học sinh.

Dụng cụ, vật liệu, thiết bị: kìm điện, kìm tuốt dây, dao nhỏ, tua vít, khoan điện, vít nở, bút thử điện, dây điện, bóng điện, đui đèn, công tắc 3 cực, cầu chì, băng cách điện, bảng điện, giấy ráp,... Các vật liệu, dụng cụ, thiết bị này phải đảm bảo chất lượng và do giáo viên chuẩn bị đủ cho học sinh làm theo nhóm. Đánh giá: Phương pháp đánh giá: quan sát. Công cụ đánh giá: Bảng kiểm.

Có thể xây dựng bảng kiểm dùng để đánh giá như sau: TT Tiêu chí đánh giá Kết quả Kém TB Tốt 1 Vẽ được sơ đồ lắp mạch điện 2 Lập được bảng dự trù vật liệu, thiết bị và lựa chọn dụng cụ 3 Vạch dấu vị trí thiết bị, đèn, dây 4 Khoan lỗ, bắt vít 5 Đấu nối dây công tắc, đui đèn 6 Đấu nối dây bảng điện (thiết bị đóng cắt, bảo vệ) 7 Dùng bút thử điện kiểm tra mạch điện 8 Đảm bảo thực hiện theo đúng quy trình 9 Đảm bảo yêu cầu về an toàn điện 10 Tinh thần làm việc tích cực, hợp tác Tổng dấu tích Tổng điểm của nhóm Y 72

Căn cứ theo quy trình lắp mạch đèn cầu thang, các yêu cầu kĩ thuật khi vẽ sơ đồ, lấy dấu, lắp ráp,..., có thể xây dựng bảng kiểm đánh giá kết quả học tập của học sinh.

Tương tự như ở đề kiểm tra giữa kì, căn cứ vào chất lượng thực hiện của học sinh ở mỗi tiêu chí, giáo viên có thể tích vào một trong 3 cột ứng với 3 mức (Mỗi hàng chỉ được tích vào 1 ô). Sau khi chấm xong, cộng số dấu tích ở từng cột rồi căn cứ vào đó để cho điểm. Ví dụ: mỗi dấu tích ở cột kém được 0,5 điểm; mỗi dấu tích ở cột trung bình được 0,75 điểm; mỗi dấu tích ở cột tốt được 1,0 điểm.

Cộng điểm tổng của 3 mức sẽ được kết quả của học sinh ở nhóm Y.

73