Môđun nhằm tăng cường năng lực tự học chương “cân bằng hóa học” và “cơ sở của động hóa học”

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA HÓA HỌC

NGUYỄN THỊ CÚC

THIẾT KẾ TÀI LIỆU TỰ HỌC CÓ HƢỚNG DẪN THEO MÔĐUN NHẰM TĂNG CƢỜNG NĂNG LỰC TỰ HỌC CHƢƠNG “CÂN BẰNG HÓA HỌC” VÀ “CƠ SỞ CỦA ĐỘNG HÓA HỌC”

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Hóa học vô cơ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học

TS. ĐĂNG THỊ THU HUYỀN

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp LỜI CẢM ƠN

Đối với sinh viên năm cuối khi được làm khóa luận tốt nghiệp là điều vô cùng vinh dự, để có thể hoàn thành khoá luận đòi hỏi sự cố gắng rất nhiều từ bản thân và quan trọng hơn đó là sự chỉ bảo hướng dẫn của các thầy cô trong trường.

hơ n

Em xin chân thành cảm ơn quý thầy cô trong trường và quý thầy cô trong khoa Hóa học trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2, các thầy cô trong tổ Vô cơ - Đại

uy

N

cương, đã tận tình giúp đỡ, chỉ bảo em trong suốt thời gian học tại trường và thời gian làm khóa luận tốt nghiệp.

m

Q

Đặc biệt, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới cô giáo TS. Đăng Thị Thu

Kè

Huyền – người trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo giúp đỡ em hoàn thành khóa luận

ạy

của mình.

Tuy nhiên, với những kiến thức và kinh nghiệm thực tế của bản thân còn hạn

/+ D

chế. Do vậy, khóa luận không tránh khỏi những thiếu sót, em rất mong nhận được

m

sự góp ý của các thầy, cô giáo và các bạn.

Ngày 10 tháng 5 năm 2017 Sinh viên

pl

us

.g

oo

gl

e.

co

Em xin chân thành cảm ơn!

Nguyễn Thị Cúc

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ 1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN................................................... 3 1.1. Đổi mới phương pháp dạy học........................................................................... 3

hơ n

1.2. Cơ sở lí thuyết của quá trình tự học .................................................................... 3

N

1.2.1. Khái niệm tự học .............................................................................................. 3

uy

1.2.2. Các hình thức tự học ........................................................................................ 4

Q

1.2.3. Quy trình tự học ............................................................................................... 4

Kè

m

1.2.4. Các năng lực tự học cần bồi dưỡng và phát triển cho sinh viên ..................... 5 1.2.5. Biên soạn nội dung dạy học bằng môđun ........................................................ 5

/+ D

ạy

1.3. Tài liệu tự học có hướng dẫn theo môđun .......................................................... 7 1.3.1. Khái niệm tài liệu tự học có hướng dẫn theo môđun ....................................... 7

m

1.3.2. Cấu trúc nội dung tài liệu tự học ..................................................................... 7

e.

co

1.3.3. Phương pháp tự học có hướng dẫn theo môđun .............................................. 9

gl

1.4. Hướng dẫn cách tự học theo môđun ................................................................... 9

oo

Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................................... 11

.g

2.1. Mục đích nghiên cứu........................................................................................ 11

pl

us

2.2. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 11 2.3. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................ 11 2.4. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................... 11 2.5. Giả thiết khoa học ............................................................................................. 11 2.6. Phương pháp nghiên cứu................................................................................... 12

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

2.7. Đóng góp của đề tài........................................................................................... 12 2.8. Cấu trúc học phần Hóa đại cương 2 .................................................................. 12 2.9. Nguyên tắc của việc thiết kế tài liệu tự học có hướng dẫn theo môđun ........... 12 2.10. Thiết kế tài liệu tự học có hướng dẫn theo môđun chương “Cân bằng hóa học” và “Cơ sở của động hóa học” ................................................................................... 13

hơ n

Chƣơng 3: THIẾT KẾ TÀI LIỆU TỰ HỌC CÓ HƢỚNG DẪN THEO MÔĐUN CHƢƠNG “CÂN BẰNG HÓA HỌC” VÀ “CƠ SỞ ĐỘNG HÓA

uy

N

HỌC” ....................................................................................................................... 14

Q

3.1. Môđun 2: Cân bằng hóa học ............................................................................. 14

m

3.1.1. Tiểu môđun 2.1: Một số khái niệm cơ bản..................................................... 14

Kè

3.1.2. Tiểu môđun 2.2: Cân bằng hóa học. Hằng số cân bằng ............................... 19

ạy

3.1.3. Tiểu môđun 2. 3: Các yếu tố ảnh hưởng đến cân bằng hóa học. Nguyên lý Le

/+ D

Chatelier ................................................................................................................... 26

m

3.2. Môđun 3: Cơ sở của động hóa học .................................................................. 35

co

3.2.1. Tiểu môđun 3.1: Một số khái niệm cơ bản..................................................... 35

e.

3.2.2. Tiểu môđun 3.2: Các yếu tố ảnh hưởng đến tốc độ phản ứng ....................... 42

oo

gl

3.2.3. Tiểu môđun 3.3: Phương trình động học của phản ứng ................................ 51

.g

KẾT LUẬN ............................................................................................................. 58

us

TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 60

pl

PHỤ LỤC ................................................................................................................ 62

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

MỞ ĐẦU Ngày nay, hầu hết các trường Cao đẳng, Đại học đều áp hệ thống đào tạo theo học chế tín chỉ. Phương thức đào tạo này lấy người học làm trung tâm trong quá trình dạy và học, phát huy được tính chủ động, sáng tạo của người học. Trong đó, tự học, tự nghiên cứu của sinh viên được coi trọng, được tính vào nội dung và

hơ n

thời lượng của chương trình. Người học tự học, tự nghiên cứu và do đó, phát huy được tính chủ động, sáng tạo của người học.

uy

N

Đào tạo theo hệ thống tín chỉ dựa trên sự phân chia chương trình học tập thành các môđun có thể đo lường, tích lũy và lắp ghép được để tiến tới hệ thống

m

Q

văn bằng theo các tiêu chí và cách thức tổ hợp nhất định; có tính mở, linh hoạt và

Kè

liên thông; mang lại tiện ích tối đa cho sinh viên; mang tính dân chủ và nhân văn;

ạy

phát huy vai trò tự học, tự nghiên cứu, sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề, tính tự chủ và tự chịu trách nhiệm của sinh viên.

/+ D

Tổ chức dạy học theo môđun là một xu hướng tiên tiến và phù hợp với

m

phương thức đào tạo theo hệ thống tín chỉ. Cấu trúc chương trình theo môđun cho

co

phép sinh viên lựa chọn những cách thức phù hợp nhất với điều kiện, khả năng,

e.

kinh nghiệm và nhịp độ học tập của chính bản thân; phát triển tính sáng tạo và kĩ

gl

năng giải quyết vấn đề cho sinh viên; phát triển khả năng tự nghiên cứu, tự học, tự

oo

đánh giá kết quả học tập cho sinh viên và tạo khả năng kết hợp liên thông giữa các

.g

chương trình đào tạo trình độ đại học trong hệ thống giáo dục quốc dân.

us

Môđun dạy học là một hướng đi trong thiết kế tài liệu và tổ chức dạy học

pl

bằng phương pháp tự học có hướng dẫn, nhờ các môđun mà sinh viên từng bước đạt được kiến thức. Sinh viên có thể tự học và kiểm tra mức độ nắm vững các kiến thức, kĩ năng và thái độ trong từng môđun. Phương pháp này giúp sinh viên học tập

ở lớp và ở nhà có hiệu quả, và có thể học tập bất cứ lúc nào và ở bất cứ đâu.

Nguyễn Thị Cúc

1

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Xuất phát từ những lí do trên em đã lựa chọn đề tài “Thiết kế tài liệu tự học có hướng dẫn theo môđun nhằm tăng cường năng lực tự học chương “Cân bằng

pl

us

.g

oo

gl

e.

co

m

/+ D

ạy

Kè

m

Q

uy

N

hơ n

hóa học” và “Cơ sở của động hóa học”, Hóa học đại cương 2”.

Nguyễn Thị Cúc

2

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1.1. Đổi mới phƣơng pháp dạy học Mục tiêu của việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông là xây dựng nội dung chương trình, phương pháp giáo dục, sách giáo khoa phổ thông mới nhằm

hơ n

nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện thế hệ trẻ, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực phục vụ công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước, phù hợp với thực tiễn

uy

N

và Việt Nam, tiếp cận trình độ giáo dục phổ thông ở các nước phát triển trong khu

Q

vực và thế giới.

m

Đổi mới phương pháp dạy học thực chất không phải là sự thay thế các

Kè

phương pháp dạy cũ bằng một loạt các phương pháp dạy mới. Về mặt bản chất, đổi

ạy

mới phương pháp dạy là đổi mới cách tiến hành các phương pháp, đổi mới các phương tiện và hình thức triển khai phương pháp trên cơ sở khai thác triệt để ưu

/+ D

điểm của các phương pháp cũ và vận dụng linh hoạt một số phương pháp mới

m

nhằm phát huy tối đa tính tích cực, chủ động và sáng tạo của người học.

co

1.2. Cơ sở lí thuyết của quá trình tự học

e.

1.2.1. Khái niệm tự học

gl

Hồ Chí Minh là một tấm gương sáng về tự học. Quan niệm về tự học, Người

oo

cho rằng: “Tự học có nghĩa là học một cách hoàn toàn tự giác, chủ động, không đợi

.g

ai nhắc nhở, không chờ ai giao nhiệm vụ mà tự mình chủ động vạch ra kế hoạch

us

học tập cho mình rồi tự mình triển khai, thực hiện kế hoạch một cách tự giác, tự

pl

mình làm chủ thời gian để học và tự mình kiểm tra đánh giá việc học của mình”.

Giáo sư Nguyễn Cảnh Toàn cho rằng: “Tự học là tự mình động não, suy

nghĩ, sử dụng cả năng lực trí tuệ và có khi cả cơ bắp và các phẩm chất khác của người học, cả động cơ tình cảm, nhân sinh quan, thế giới quan để chiếm lĩnh một tri thức nào đó của nhân loại, biến tri thức đó thành sở hữu của chính mình.

Nguyễn Thị Cúc

3

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Theo từ điển giáo dục học – Nhà xuất bản Từ điển Bách khoa 2001: Tự học là quá trình tự mình hoạt động lĩnh hội tri thức khoa học và rèn luyện kĩ năng thực hành”.

1.2.2. Các hình thức tự học Có 5 hình thức tự học Hình thức 1: Tự học hoàn toàn (không có giáo viên): thông qua tài liệu, tìm

hơ n

hiểu thực tế, thông qua học tập người khác. Người học gặp nhiều khó khăn do có nhiều lỗ hổng về kiến thức. Người học khó thu xếp tiến độ và kế hoạch học tập của

N

mình, không tự đánh giá được kết quả tự học và dẫn đến chán nản.

uy

Hình thức 2: Tự học trong một giai đoạn của quá trình học tập: tự học trong

Q

thời gian học tập ở nhà. Đây là công việc thường xuyên của sinh viên.

Kè

m

Hình thức 3: Tự học qua phương tiện truyền thông (học từ xa): sinh viên được nghe giảng viên giảng dạy, minh họa nhưng không được tiếp xúc trực tiếp với

ạy

giáo viên, không được trao đổi, không được giúp đỡ khi gặp khó khăn. Với hình

/+ D

thức tự học này thì sinh viên cũng không thể đánh giá được kết quả tự học của bản

m

thân mình.

co

Hình thức 4: Tự học qua tài liệu hướng dẫn: trong tài liệu trình bày cả nội

e.

dung, cách xây dựng kiến thức, cách kiểm tra kết quả sau mỗi phần, nếu chưa đạt

gl

thì chỉ dẫn cách tra cứu, bổ sung, làm lại cho đến khi đạt. Nếu dùng tài liệu thì sinh

oo

viên cũng gặp khó khăn và không biết hỏi ai.

.g

Hình thức 5: Tự lực thực hiện một số hoạt động học dưới sự hướng dẫn chặt

us

chẽ của giáo viên ở lớp. Với hình thức này cũng đem lại hiệu quả nhất định. Song

pl

nếu học sinh vẫn sử dụng sách giáo khoa hóa học như hiện nay thì họ cũng gặp khó khăn khi tiến hành tự học vì thiếu sự hướng dẫn về phương pháp học.

1.2.3. Quy trình tự học Gồm 3 giai đoạn: Giai đoạn 1: Tự nghiên cứu: người học tự tìm tòi, tự quan sát, mô tả, giải thích, phát hiện vấn đề, định hướng, giải quyết vấn đề, và tự tìm ra kiến thức mới.

Nguyễn Thị Cúc

4

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Giai đoạn 2: Tự thể hiện: người học tự thể hiện mình bằng lời nói, bằng văn bản, tự nhập vai trong các tình huống, vấn đề, tự trình bày, bảo vệ kiến thức, tự thể hiện qua sự hợp tác, trao đổi, đối thoại, giao tiếp với thầy cô và bạn bè để tạo ra sản phẩm mang tính cộng đồng.

Giai đoạn 3: Tự kiểm tra, tự điều chỉnh: sau khi đã qua trao đổi với thầy cô, bạn bè. Sau đó thầy kết luận, người học tự kiểm tra, đánh giá sản phẩm của mình,

hơ n

tự sửa sai, tự điều chỉnh thành sản phẩm khoa học.

- Năng lực nhận biết, tìm tòi và phát hiện vấn đề.

uy

- Năng lực giải quyết vấn đề.

N

1.2.4. Các năng lực tự học cần bồi dưỡng và phát triển cho sinh viên

Q

- Năng lực xác định những kết luận đúng (kiến thức, cách thức, con đường,

Kè

m

giải pháp, biện pháp..) từ quá trình giải quyết vấn đề.

- Năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn (hoặc nhận thức kiến thức mới).

ạy

- Năng lực đánh giá và tự đánh giá.

/+ D

1.2.5. Biên soạn nội dung dạy học bằng môđun

m

1.2.5.1. Khái niệm môđun dạy học

co

Môđun dạy học là một đơn vị chương trình dạy học tương đối độc lập được

e.

cấu trúc đặc biệt nhằm phục vụ cho người học và chứa đựng mục tiêu, nội dung,

gl

phương pháp dạy học cũng như hệ thống các công cụ đánh giá kết quả tạo thành

oo

một hệ toàn vẹn. Mỗi môđun gồm các tiểu môđun, là các thành phần cấu trúc

.g

môđun được xây dựng tương ứng với các nhiệm vụ học tập mà người học phải thực

us

hiện.

pl

1.2.5.2. Những đặc trưng cơ bản của một môđun dạy học Có 5 đặc trưng cơ bản: Đặc trưng 1: Tính trọn vẹn. Mỗi môđun dạy học mang một chủ đề xác định từ đó xác định mục tiêu, nội dung, phương pháp và quy trình thực hiện do vậy nó không phụ thuộc vào nội dung đã có và sẽ có sau nó. Tính trọn vẹn là dấu hiệu bản chất của môđun dạy học thể hiện sự độc đáo khi xây dựng nội dung dạy học.

Nguyễn Thị Cúc

5

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Đặc trưng 2: Tính cá biệt (tính cá nhân hóa). Tính cá biệt nghĩa là chú ý tới trình độ nhận thức và các điều kiện khác nhau của người học. Môđun dạy học có khả năng cung cấp cho người học nhiều cơ hội để có thể học tập theo nhịp độ của cá nhân, việc học tập được cá thể hóa và phân hóa cao độ. Đặc trưng 3: Tính tích hợp. Tính tích hợp là đặc tính căn bản tạo nên tính chỉnh thể, tính liên kết và tính phát triển của môđun dạy học. Trước hết mỗi môđun

hơ n

dạy học đều là sự tích hợp giữa lý thuyết và thực hành cũng như các yếu tố của quá trình dạy học.

N

Đặc trưng 4: Tính phát triển. Môđun dạy học được thiết kế theo hướng "mở"

uy

tạo ra cho nó khả năng dung nạp - bổ sung những nội dung mang tính cập nhật. Vì

Q

thế môđun dạy học luôn có tính "động" và có tính "phát triển".

Kè

m

Đặc trưng 5: Tính tự kiểm tra, đánh giá. Quy trình thực hiện một môđun dạy học được đánh giá thường xuyên bằng hệ thống câu hỏi dạng kiểm tra diễn ra trong

ạy

suốt quá trình thực hiện môđun dạy học nhằm tăng thêm động cơ cho người học.

/+ D

1.2.5.3. Cấu trúc của môđun dạy học

m

Môđun dạy học bao gồm ba phần hợp thành: Hệ vào, thân và hệ ra của

co

môđun.

e.

Hệ vào của môđun

gl

Hệ vào của môđun thực hiện chức năng đánh giá về điều kiện tiên quyết của

oo

người học trong mối quan hệ với các mục tiêu dạy học của môđun. Tùy theo mức

.g

độ của mối quan hệ người học sẽ nhận thức được những hữu ích của nó hoặc là họ

us

sẽ tiếp tục học môđun hoặc là đi tìm một môđun khác phù hợp hơn.

pl

Thân của môđun Thân môđun bao gồm một loạt các tiểu môđun tương ứng với các mục tiêu

đã được xác định ở hệ vào của môđun. Cũng có trường hợp thân của môđun tương ứng với một tiểu môđun duy nhất. Các tiểu môđun liên kết với nhau bởi các câu hỏi kiểm tra trung gian và đều cần đến một thời gian học tập nhất định.

Các tiểu môđun được cấu trúc bởi các thành phần:

Nguyễn Thị Cúc

6

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Mở đầu: Xác định những mục tiêu cụ thể của tiểu môđun, cung cấp cho người học những tri thức điểm tựa và huy động kinh nghiệm đã có của người học cung cấp cho người học các con đường để giải quyết vấn đề nhận thức để họ tự lựa chọn.

Nội dung và phương pháp học tập: Qua đó người học sẽ tiếp thu được một số mục tiêu cụ thể của tiểu môđun.

hơ n

Kiểm tra trung gian: Đánh giá xem người học đã đạt được đến mức độ nào đối với các mục tiêu của tiểu môđun và kết quả của bài kiểm tra có thể được xem

N

như điều kiện tiên quyết để người học thực hiện tiểu môđun tiếp theo. Khi cần thiết

uy

thân môđun còn được bổ sung các môđun phụ đạo giúp người học bổ sung kiến

Q

thức còn thiếu, sửa chữa sai sót và ôn tập.

Kè

m

Hệ ra của thân môđun: Hệ ra của thân môđun thực hiện nhằm thực hiện chức năng tổng kết các tri thức, kỹ năng, thái độ của người học được thực hiện trong

ạy

môđun và chỉ dẫn cho người học để họ có thể tìm những môđun tiếp theo hoặc phụ

/+ D

đạo để làm sâu sắc thêm những gì họ quan tâm đối với môđun.

m

Hệ ra của môđun

co

Hệ ra của môđun bao gồm: Một bản tổng kết chung, kiểm tra kết thúc, hệ

e.

thống chỉ dẫn để tiếp tục học tập tuỳ theo kết quả học tập môđun của người học.

gl

Nếu đạt tất cả các mục tiêu của môđun người học sẽ chuyển sang học tập môđun

oo

tiếp theo, hệ thống hướng dẫn dành cho người dạy và người học.

.g

1.3. Tài liệu tự học có hƣớng dẫn theo môđun

us

1.3.1. Khái niệm tài liệu tự học có hướng dẫn theo môđun

pl

Tài liệu tự học có hướng dẫn theo môđun là tài liệu được biên soạn theo

những đặc trưng và cấu trúc của một môđun. Tài liệu có thể được phân thành nhiều loại theo nội dung lý thuyết hoặc theo nội dung bài tập.

1.3.2. Cấu trúc nội dung tài liệu tự học Bao gồm: A. Mục tiêu của tiểu môđun.

B. Tài liệu tham khảo.

Nguyễn Thị Cúc

7

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

C. Hướng dẫn người học tự học.

D. Nội dung lý thuyết cần nghiên cứu (Thông tin phản hồi).

E. Bài tập tự kiểm tra đánh giá sau khi đã nghiên cứu thông tin phản hồi.

1.3.2.1. Mục tiêu của tiểu môđun Các mục đích, yêu cầu của một tiểu môđun là những gì mà sinh viên phải nắm được sau mỗi bài học. Giảng viên cũng căn cứ vào mục đích để theo dõi,

hơ n

hướng dẫn, kiểm tra đánh giá sinh viên một cách cụ thể, chính xác. Với hệ thống mục đích, yêu cầu của tiểu môđun, tài liệu giảng dạy được biên soạn theo tiếp cận

N

môđun trở nên khác một cách căn bản hơn so với tài liệu biên soạn theo kiểu truyền

uy

thống vì nó chứa đựng đồng thời cả nội dung và phương pháp dạy học.

Q

1.3.2.2. Nội dung và phương pháp dạy học

Kè

m

Nội dung dạy học cần được trình bày chính xác, phản ánh được bản chất nội 1.3.2.3. Câu hỏi chuẩn bị đánh giá

ạy

dung khoa học cần nghiên cứu và phải phù hợp với đối tượng sinh viên đại học.

/+ D

Trong mỗi tiểu môđun em thiết kế 2 loại câu hỏi:

m

Loại 1: Câu hỏi hướng dẫn sinh viên tự học.

co

Loại 2: Câu hỏi tự kiểm tra để tự đánh giá sau khi đã chuẩn kiến thức mới.

e.

1.3.2.4. Bài tập áp dụng

oo

giải quyết.

gl

Em thiết kế loại bài tập có hướng dẫn, vận dụng kiến thức trong bài học để

.g

Mỗi tiểu môđun với cấu trúc như trên thì sinh viên tự học thuận lợi hơn rất

us

nhiều so với một phần tương ứng trong tài liệu cũ. Vì khi bước vào mỗi tiểu môđun

pl

sinh viên đã được kiểm tra kết quả hoàn thành tiểu môđun trước. Với mỗi tiểu môđun thì hệ thống mục đích, yêu cầu đã được định hướng rõ nét kiến thức mà sinh viên cần phải học. Dựa vào các mục tiêu đó và tiêu chuẩn đánh giá sẽ xác định những kiến thức, kỹ năng mà sinh viên cần phải đạt được. Nội dung học trình bày trong tiểu môđun rõ ràng hơn, rành mạch hơn, dễ hiểu và khoa học hơn trong tài liệu cũ.

Nguyễn Thị Cúc

8

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

1.3.3. Phương pháp tự học có hướng dẫn theo môđun Nội dung chính của phương pháp dạy học này là nhờ các môđun mà sinh viên được dẫn dắt từng bước để đạt tới mục tiêu dạy học. Nhờ nội dung dạy học được phân nhỏ ra từng phần, nhờ hệ thống mục tiêu chuyên biệt và hệ thống kiểm tra, sinh viên có thể tự học và tự kiểm tra mức độ nắm vững các kiến thức, kỹ năng và thái độ trong từng tiểu môđun. Bằng cách này họ có thể tự học theo nhịp độ

hơ n

riêng của mình.

Phương pháp tự học có hướng dẫn theo môđun đảm bảo tuân theo những

uy

N

nguyên tắc cơ bản của quá trình dạy học sau đây: Nguyên tắc 1: Nguyên tắc cá thể hoá trong học tập.

Q

Nguyên tắc 2: Nguyên tắc đảm bảo hình thành ở sinh viên kỹ năng tự học từ

Kè

m

thấp đến cao.

Nguyên tắc 3: Nguyên tắc giáo viên thu thập thông tin về kết quả học tập của

ạy

sinh viên sau quá trình tự học, giúp đỡ họ khi cần thiết, điều chỉnh nhịp độ học tập.

/+ D

1.4. Hƣớng dẫn cách tự học theo môđun

m

Trước khi đến lớp, sinh viên phải dành thời gian cho việc học ở nhà để

co

nghiên cứu tài liệu và chuẩn bị bài.

e.

Cần nắm được:

gl

- Mục tiêu toàn chương.

oo

- Số lượng tiểu môđun và những tài liệu, môđun phụ đạo có liên quan.

.g

- Với mỗi tiểu môđun phải thấy rõ mục tiêu của tiểu môđun cần nghiên cứu

us

sau đó nghiên cứu đến nội dung bằng cách trả lời các câu hỏi và bài tập đã được

pl

giảng viên biên soạn, nghiên cứu xong phần nội dung thì tự trả lời câu hỏi ở cuối mỗi tiểu môđun. Nếu trả lời được thì chuyển sang môđun tiếp theo, nếu chưa trả lời được thì nghiên cứu lại phần nội dung cho đến khi trả lời được.

- Nếu đạt yêu cầu thì sinh viên tự học theo nhịp độ riêng của mình, theo từng phần nhỏ của tiểu môđun, ghi lại thu hoạch và những nội dung cần chú ý.

- Nếu đạt yêu cầu thì sinh viên bắt tay vào nghiên cứu nội dung bài mới, nếu không đạt yêu cầu thì sinh viên tiếp tục xem lại tài liệu.

Nguyễn Thị Cúc

9

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

- Chia nhóm, giảng viên hướng dẫn thảo luận, mỗi nhóm cử sinh viên phát biểu trình bày thu hoạch của mình, các nhóm còn lại đưa ra câu hỏi đối với nhóm trình bày. Giảng viên nhận xét, bổ sung và chính xác hoá những kết luận đưa ra,

pl

us

.g

oo

gl

e.

co

m

/+ D

ạy

Kè

m

Q

uy

N

hơ n

hướng dẫn sinh viên tự kiểm tra.

Nguyễn Thị Cúc

10

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Chƣơng 2 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1. Mục đích nghiên cứu Thiết kế tài liệu tự học có hướng dẫn, bao gồm các vấn đề về lý thuyết và bài tập, giúp tăng cường năng lực tự học cho sinh viên học phần Hóa học đại cương 2

hơ n

cũng như năng lực tự học các học phần khác ở trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2.

2.2. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu

uy

N

Đối tượng nghiên cứu: Mối quan hệ giữa phương pháp tự học có hướng dẫn

Q

theo môđun với chất lượng học phần Hóa học đại cương 2 (Chương 2, Chương 3)

m

và nghiên cứu cách sử dụng tài liệu đó để tăng cường năng lực tự học cho sinh

Kè

viên.

ạy

Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy và học phần Hóa học đại cương 2

2.3. Nhiệm vụ nghiên cứu

/+ D

(Chương 2, Chương 3), khoa Hóa học trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2.

m

Phân tích những cơ sở lý luận và thực tiễn của việc áp dụng phương pháp tự

co

học có hướng dẫn theo môđun đối với phần Hóa học đại cương 2 (Chương 2,

e.

Chương 3).

gl

Nghiên cứu về cơ sở lý luận về môđun dạy học nói chung, môđun dạy học

oo

học phần Hóa học đại cương nói riêng.

.g

Xây dựng môđun, tiểu môđun.

pl

us

2.4. Phạm vi nghiên cứu Quá trình dạy học Hóa học phần Hóa học đại cương 2 (Chương 2, Chương 3)

ở trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2.

2.5. Giả thiết khoa học Xây dựng một tài liệu tự học có hướng dẫn tốt và sử dụng tài liệu một cách hợp lý và có hiệu quả, sẽ góp phần nâng cao năng lực tự đọc, tự học của sinh viên, nâng cao chất lượng dạy học học phần Hóa học đại cương ở trường Đại học Sư

Nguyễn Thị Cúc

11

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

phạm Hà Nội 2.

2.6. Phƣơng pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu lý thuyết (phân tích, so sánh, tổng hợp).

Phương pháp chuyên gia: xin ý kiến đóng góp của thầy (cô) giáo đề hoàn thiện đề tài nghiên cứu.

2.7. Đóng góp của đề tài

hơ n

Hệ thống hóa cơ sở lý luận về nâng cao chất lượng dạy học và tổ chức việc tự học có hướng dẫn cho sinh viên khoa Hóa học.

học thông qua hệ thống câu hỏi và bài tập Hóa học.

uy

N

Đưa ra một số biện pháp rèn luyện năng lực tự học cho sinh viên khoa Hóa

Q

Đóng góp vào hệ thống bộ tài liệu tự học có hướng dẫn học phần Hóa học

Kè

m

đại cương 2 và sử dụng hợp lý, có hiệu quả, nhằm nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho sinh viên trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2.

ạy

2.8. Cấu trúc học phần Hóa đại cƣơng 2

/+ D

Học phần Hóa học đại cương 2 được chia thành các môđun tương ứng với

m

các chương sau:

co

Môđun 1: Cơ sở nhiệt động lực học

e.

Môđun 2: Cân bằng hoá học

gl

Môđun 3: Cơ sở của động hoá học

oo

Môđun 4: Dung dịch

.g

Môđun 5: Phản ứng oxy hoá khử. Hoá học và dòng điện

us

Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài, em tập trung nghiên cứu chương 2,

pl

chương 3 của học phần Hóa học đại cương 2 vì vậy, em thành lập môđun 2 (Chương 2) và môđun 3 (Chương 3).

2.9. Nguyên tắc của việc thiết kế tài liệu tự học có hƣớng dẫn theo môđun Đảm bảo tính chính xác, khoa học, phù hợp về nội dung kiến thức với đối tượng sử dụng tài liệu. Đảm bảo tính logic, tính hệ thống của kiến thức. Đảm bảo tăng cường vai trò chủ đạo của lý thuyết.

Nguyễn Thị Cúc

12

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Đảm bảo được tính hệ thống của các dạng bài tập.

Trình bày ngắn gọn, dễ hiểu, cấu trúc rõ ràng, có hướng dẫn học tập cụ thể, thể hiện rõ nội dung kiến thức trọng tâm, gây được hứng thú cho sinh viên.

2.10. Thiết kế tài liệu tự học có hƣớng dẫn theo môđun chƣơng “Cân bằng hóa học” và “Cơ sở của động hóa học” Xây dựng môđun 2 và phân chia thành các tiểu môđun sau:

hơ n

Môđun 2: Cân bằng hóa học Tiểu môđun 2.1: Một số khái niệm cơ bản.

N

Tiểu môđun 2.2: Cân bằng hóa học. Hằng số cân bằng.

uy

Tiểu môđun 2.3: Các yếu tố ảnh hưởng đến cân bằng hóa học. Nguyên

Q

lý Le Chatelier.

Kè

m

Xây dựng môđun 3 và phân chia thành các tiểu môđun sau: Môđun 3: Cơ sở của động hóa học

ạy

Tiểu môđun 3.1: Một số khái niệm cơ bản.

/+ D

Tiểu môđun 3.2: Các yếu tố ảnh hưởng đến tốc độ phản ứng.

pl

us

.g

oo

gl

e.

co

m

Tiểu môđun 3.3: Phương trình động học của phản ứng.

Nguyễn Thị Cúc

13

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp Chƣơng 3

THIẾT KẾ TÀI LIỆU TỰ HỌC CÓ HƢỚNG DẪN THEO MÔĐUN CHƢƠNG “CÂN BẰNG HÓA HỌC” VÀ “CƠ SỞ ĐỘNG HÓA HỌC”

3.1. Môđun 2: Cân bằng hóa học 3.1.1. Tiểu môđun 2.1: Một số khái niệm cơ bản

hơ n

A. Mục tiêu 1. Về kiến thức

N

- Sinh viên nêu được:

m

Q

+ Trạng thái cân bằng của phản ứng hóa học.

uy

+ Hầu hết các phản ứng hóa học đều là thuận nghịch.

Kè

- Sinh viên hiểu:

+ Phân biệt được phản ứng như thế nào được coi là phản ứng một chiều,

/+ D

- Sinh viên vận dụng:

ạy

phản ứng như thế nào được coi là phản ứng hai chiều.

m

+ Để trả lời một số câu hỏi liên quan về phản ứng thuận nghịch, giải thích ý

co

nghĩa của cân bằng hóa học trong đời sống.

e.

2. Về kỹ năng

gl

- Xác định phản ứng là phản ứng một chiều hay hai chiều.

oo

- Viết phương trình phản ứng, trả lời một số câu hỏi liên quan.

.g

3. Thái độ

us

- Có thái độ nghiêm túc khi học bộ môn, nâng cao lòng say mê yêu thích môn

pl

học.

- Giáo dục tư tưởng, đạo đức tác phong như rèn luyện tính tự học, sáng tạo,

chính xác, khoa học.

4. Tƣ duy và năng lực - Rèn luyện tư duy khoa học.

- Rèn luyện và nâng cao năng lực tự học: năng lực nhận biết, tìm tòi, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực đánh giá và tự đánh giá, vận dụng kiến thức khoa Nguyễn Thị Cúc

14

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

học vào thực tiễn.

- Phát triển năng lực hợp tác, ứng dụng công nghệ thông tin để thu nhập và xử lý dữ liệu.

B. Tài liệu tham khảo 1. Tài liệu 4, từ trang 91 đến 94.

2. Tài liệu 7, từ trang 63 đến 65.

hơ n

3. Tài liệu 12, từ trang 99 đến 100.

C. Hƣớng dẫn sinh viên tự đọc ở nhà

N

Sinh viên đọc các tài liệu ở các trang đã hướng dẫn và trả lời các câu hỏi sau:

uy

1. Trạng thái cân bằng của một phản ứng thuận nghịch là gì? Cân bằng hóa học

Q

là gì? Đặc điểm của cân bằng hóa học?

Kè

m

2. Phản ứng hóa học có phải là phản ứng một chiều hay không? Nêu ví dụ để chứng minh.

ạy

3. Trường hợp nào thì phản ứng hóa học được coi là phản ứng một chiều, phản

/+ D

ứng hai chiều? Cho ví dụ minh họa.

m

D. Nội dung lý thuyết cần nghiên cứu

co

1. Khái niệm về phản ứng thuận nghịch và phản ứng không thuận nghịch

e.

Tất cả các phản ứng có thể phân thành 2 loại:

gl

Loại 1: Những phản ứng chỉ xảy ra theo 1 chiều.

1 H2 2

t C2H5OH + 3O2  2CO2 + 3H2O 0

us

.g

oo

Ví dụ: Na + H2O → NaOH +

Các phản ứng này đều có đặc điểm: một khi đã xảy ra thì chỉ đi theo một

pl

chiều nhất định: các chất đầu phản ứng với nhau để tạo thành các sản phẩm, phản ứng được thực hiện đến cùng. Các phản ứng này còn được gọi là phản ứng một chiều, phản ứng bất thuận nghịch, phản ứng hoàn toàn.

Loại 2: Những phản ứng mà trong những điều kiện đã cho xác định có thể xảy ra theo hai chiều ngược nhau, nghĩa là các chất đầu phản ứng với nhau để tạo

Nguyễn Thị Cúc

15

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

thành sản phẩm, đồng thời các chất sản phẩm cũng phản ứng với nhau để tạo thành các chất đầu. Những phản ứng này được gọi là phản ứng thuận nghịch.

Ví dụ: N2 + 3H2

2NH3

C2H5OH + CH3COOH

CH3COOC2H5 + H2O

Chú ý: Nhiều phản ứng hóa học thuận nghịch nhưng chiều nghịch xảy ra không đáng kể, có thể bỏ qua, ta vẫn coi là phản ứng một chiều.

hơ n

Ví dụ: HCl + NaOH → NaCl + H2O

BaCl2 + Na2SO4 → BaSO4↓ + 2NaCl (Vì BaSO4 rất ít tan)

uy

N

Chỉ khi mà mức độ phản ứng nghịch là đáng kể thì ta nói đó là phản ứng thuận nghịch.

m

Q

2. Trạng thái cân bằng của phản ứng thuận nghịch

Kè

Tất cả các phản ứng thuận nghịch đều đạt tới trạng thái quan trọng, gọi là trạng thái cân bằng. Trạng thái cân bằng của một phản ứng hóa học là trạng thái của

ạy

phản ứng đó trong cùng một đơn vị thời gian, trong cùng một đơn vị không gian

/+ D

(thể tích), có bao nhiêu phân tử sản phẩm được tạo ra từ chất đầu thì cũng có bấy

m

nhiêu phân tử sản phẩm đó biến đổi thành chất đầu.

co

Phản ứng thuận nghịch tổng quát: aA + bB

T     N

cC + dD gồm: Phản ứng thuận

e.

(từ trái → phải) có tốc độ vT và phản ứng nghịch (từ phải → trái) có tốc độ vN.

gl

Ở trạng thái cân bằng tốc độ 2 phản ứng bằng nhau nghĩa là: vT = vN

oo

3. Cân bằng hoá học

.g

Cân bằng hóa học là trạng thái của phản ứng thuận nghịch khi tốc độ phản

us

ứng thuận bằng tốc độ phản ứng nghịch. Ở trạng thái cân bằng hóa học, hàm lượng

pl

các chất phản ứng cũng như hàm lượng các sản phẩm tồn tại không đổi.

Cân bằng hóa học là một cân bằng động vì ở trạng thái cân bằng, phản ứng

không dừng lại mà vẫn xảy ra, nhưng trong một đơn vị thời gian nếu có bao nhiêu mol chất sản phẩm được tạo thành do phản ứng thuận thì cũng có bấy nhiêu mol chất sản phẩm bị phân huỷ theo phản ứng nghịch để tái tạo các chất đầu hay vT = vN. Nguyễn Thị Cúc

16

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Đặc trưng cho trạng thái cân bằng của một phản ứng tại một nhiệt độ xác định là trị số của hằng số cân bằng Kcb. E. Câu hỏi tự kiểm tra đánh giá Dạng 1. Biết Bài 1.

A. Là một trạng thái chỉ có ở phản ứng thuận nghịch.

B. Là một cân bằng tĩnh.

hơ n

Chỉ ra nội dung sai khi nói về cân bằng hoá học:

N

C. Khi đó tốc độ phản ứng thuận bằng tốc độ phản ứng nghịch.

uy

D. Cả A và C đều đúng.

Q

Bài 2.

Kè

m

Khi hệ ở trạng thái cân bằng thì:

A. Chất tham gia chuyển hóa hết thành sản phẩm.

ạy

B. Hàm lượng các chất phản ứng cũng như hàm lượng các chất sản phẩm

/+ D

tồn tại không đổi.

m

C. Hàm lượng các chất sản phẩm bằng 0.

co

D. Vận tốc phản ứng thuận khác vận tốc phản ứng nghịch.

e.

Bài 3.

gl

Khi ở trạng thái cân bằng hoá học, thì:

oo

A. Phản ứng thuận và phản ứng nghịch đều dừng lại.

.g

B. Chỉ có phản ứng thuận dừng lại.

us

C. Phản ứng thuận và phản ứng nghịch đều không dừng lại.

pl

D. Chỉ có phản ứng nghịch dừng lại.

Dạng 2. Hiểu Bài 4.

Một cân bằng hóa học đạt được khi: A. Nhiệt độ phản ứng không đổi.

B. Tốc độ phản ứng thuận bằ ng tốc độ phản ứng nghịch.

C. Nồng độ chất phản ứng bằ ng nồng độ sản phẩm.

Nguyễn Thị Cúc

17

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

D. Không có phản ứng xảy ra nữa dù có thêm tác động của các yếu tố bên ngoài như : nhiệt độ, nồng độ, áp suất.

Bài 5.

Trong những khẳng định dưới đây điều nào phù hợp với một hệ đang ở trạng thái cân bằng: A. Phản ứng thuận đã dừng.

hơ n

B. Phản ứng nghịch đã dừng.

C. Nồng độ của các sản phẩm và các chất phản ứng bằng nhau.

uy

N

D. Tốc độ của phản ứng thuận và phản ứng nghịch bằng nhau.

Bài 6.

Q

Phát biểu nào sau đây không đúng về phản ứng thuận nghịch:

Kè

m

A. Diễn ra đồng thời theo 2 chiều ngược nhau trong cùng một điều kiện.

B. Khi tốc độ thuận bằng tốc độ nghịch thì phản ứng đạt trạng thái cân bằng.

ạy

C. Khi đạt trạng thái cân bằng thì nồng độ các chất trong phản ứng không

/+ D

thay đổi.

m

D. Phản ứng đã đạt cân bằng thì không chịu ảnh hưởng của tác động bên

e.

Dạng 3. Vận dụng

co

ngoài như thay đổi áp suất, nhiệt độ.

gl

Bài 7.

oo

Sự chuyển dịch cân bằng trong phản ứng thuận nghịch là:

.g

A. Đang cân bằng chuyển sang trạng thái mất cân bằng.

pl

us

B. Đang chưa cân bằng chuyển sang cân bằng.

C. Chuyển từ cân bằng này sang cân bằng khác do có tác động của bên ngoài.

D. Từ trạng thái cân bằng phản ứng chuyển sang xảy ra hoàn toàn theo một chiều.

Nguyễn Thị Cúc

18

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Bài 8.

Chất xúc tác V2O5 trong phản ứng :

2SO2 + O2

2SO3

có vai trò :

A. Tăng tốc độ phản ứng thuận và nghịch như nhau.

B. Chỉ làm tăng tốc độ phản ứng thuận.

C. Chỉ làm tăng tốc độ phản ứng nghịch.

D. Làm cho tốc độ phản ứng thuận xảy ra nhanh hơn phản ứng nghịch.

hơ n

Bài 9.

Cho các phát biểu sau

N

1. Phản ứng thuận nghịch là phản ứng xảy ra theo 2 chiều ngược nhau.

uy

2. Phản ứng bất thuận nghịch là phản ứng xảy ra theo 1 chiều xác định.

Q

3. Trạng thái cân bằng là trạng thái phản ứng xảy ra hoàn toàn.

Kè

m

4. Khi phản ứng hóa học đạt trạng thái cân bằng hóa học, lượng các chất sẽ không đổi.

ạy

5. Khi phản ứng hóa học đạt trạng thái cân bằng hóa học, phản ứng dừng lại.

/+ D

Các phát biểu sai là:

B. 3, 4

C. 3, 5

D. 4, 5

co

m

A. 2, 3

gl

A. Mục tiêu

e.

3.1.2. Tiểu môđun 2.2: Cân bằng hóa học. Hằng số cân bằng

oo

1. Về kiến thức

.g

- Sinh viên nêu được:

us

+ Biểu thức của hằng số cân bằng đối với phản ứng thuận, phản ứng nghịch.

pl

+ Biểu thức hằng số cân bằng Kp, Kc, Kx.

- Sinh viên hiểu: + Mối liên hệ giữa biến thiên entanpi tự do đối với phản ứng phản ứng ở

trạng thái cân bằng. + Mối liên hệ giữa biến thiên entanpi tự do và hằng số cân bằng.

- Sinh viên vận dụng: + Giải các bài tập về chuyển dịch cân bằng.

Nguyễn Thị Cúc

19

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

+ Mối liên hệ giữa các hằng số cân bằng. + Xác định hằng số cân bằng. + Xác định thành phần của hỗn hợp lúc cân bằng.

2. Kỹ năng - Viết các phương trình phản ứng, từ các dữ kiện xác định chiều hướng phản ứng.

hơ n

- Tính toán các đại lượng: nồng độ, áp suất.

- Giải các bài tập cụ thể: tính các hằng số cân bằng: Kp, Kc, Kx và biến thiên

N

entanpi tự do.

uy

3. Thái độ

Q

- Có thái độ nghiêm túc khi học bộ môn, nâng cao lòng say mê yêu thích

Kè

m

môn học.

- Giáo dục tư tưởng, đạo đức tác phong như rèn luyện tính tự học, sáng tạo,

ạy

chính xác, khoa học.

/+ D

4. Tƣ duy và năng lực

m

- Rèn luyện tư duy khoa học.

co

- Rèn luyện và nâng cao năng lực tự học: năng lực nhận biết, tìm tòi, phát hiện

e.

và giải quyết vấn đề, năng lực đánh giá và tự đánh giá, vận dụng kiến thức khoa

gl

học vào thực tiễn.

oo

- Phát triển năng lực hợp tác, ứng dụng công nghệ thông tin để thu nhập và xử lý

.g

dữ liệu.

us

B. Tài liệu tham khảo

pl

1. Tài liệu 4, từ trang 94 đến 98.

2. Tài liệu 6, từ trang 84 đến 90.

3. Tài liệu 7, từ trang 65 đến 75.

4. Tài liệu 12, từ trang 100 đến 113.

C. Hƣớng dẫn sinh viên tự đọc (ở nhà) Sinh viên đọc các tài liệu ở các trang đã hướng dẫn và trả lời các câu hỏi sau:

Nguyễn Thị Cúc

20

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

1. Sự thay đổi dấu của biến thiên entanpi tự do ảnh hưởng đến chiều phản ứng như thế nào?

2. Biểu thức của hằng số cân bằng đối với phản ứng thuận, phản ứng nghịch là gì?

3. Cách thiết lập các hằng số cân bằng Kp, Kc, Kx như thế nào?

4. Mối liên hệ giữa các hằng số cân bằng Kp, Kc, Kx như thế nào?

hơ n

D. Nội dung lí thuyết cần nghiên cứu (ở nhà) 1. Nhiệt động học và định luật cân bằng

PCc .PDd PAa .PBb

(1)

Q

ΔG = ΔGo + RT.ln

cC + dD

uy

N

Xét phản ứng hóa học giữa các chất khí lí tưởng: aA + bB

PCc .PDd PAa .PBb

(2)

ạy

ΔGo = - RT.ln

Kè

m

Khi phản ứng đạt trạng thái cân bằng thì ΔG = 0, do đó ta có:

/+ D

Trong hệ thức (2) PA, PB, PC, PD là áp suất riêng phần của các khí A, B, C, D khi hệ đạt trạng thái cân bằng nên được gọi là áp suất cân bằng.

co

m

o Vì đối với một chất,  io chỉ phụ thuộc vào nhiệt độ (thường kí hiệu là μ i,T )

e.

nên đối với một phản ứng cần xét tại một nhiệt độ T xác định, ΔGo = const.

PCc .PDd = KP = const PAa .PBb

(3)

oo

gl

Do đó từ (2) ta có:

(KP gọi là hằng số cân bằng, chỉ phụ thuộc vào bản chất của phản ứng và nhiệt độ).

us

.g

Vậy: Tại một nhiệt độ xác định, khi một phản ứng xác định đạt trạng thái cân

bằng thì Kp có một giá trị xác định không đổi. (Đây là nội dung của định luật tác

pl

dụng khối lượng Guldberg – Waage – 1867).

Trong hệ thức (3), kí hiệu PA chỉ là số đo của áp suất riêng phần PA của A khi áp suất này tính ra atm:

PA (atm) P (atm) = A = PA . Vì vậy PA cũng như PB, PC, PD và o P (atm) 1(atm)

hằng số KP không có thứ nguyên.

Thay (3) vào (2) ta có: ΔGo = - RTlnKP Nguyễn Thị Cúc

21

(4) K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Thay (4) vào (1) ta có: ΔG = RT(- lnKP + ln

PCc .PDd ) PAa .PBb

(5)

Hệ thức (5) này được gọi là phương trình đẳng nhiệt Van‟t Hoff. Khi đó, PA, PB, PC, PD không phải là các áp suất cân bằng → gọi Q =

PCc .PDd PAa .PBb

(6)

(5) được viết gọn lại là: ΔG = RT(lnQ – lnKP)

hơ n

(7)

Dựa vào phương trình (7) này có thể xét được chiều hướng và giới hạn của

N

phản ứng ở điều kiện T, P = const:

uy

Nếu ΔG < 0 hay Q < KP thì phản ứng xảy ra theo chiều thuận.

Q

Nếu ΔG > 0 hay Q > KP thì phản ứng xảy ra theo chiều nghịch.

m

Nếu ΔG = 0 hay Q = KP thì phản ứng đạt trạng thái cân bằng.

Kè

Hệ thức (4) thường được sử dụng trong việc xác định hằng số cân bằng KP

ạy

khi biết ΔGo.

/+ D

2. Biểu thức của hằng số cân bằng trong các trƣờng hợp khác nhau 2.1. Đối với phản ứng thuận, phản ứng nghịch cC + dD (Giả sử các chất đều là chất khí)

co

m

Xét phản ứng tổng quát: aA + bB

KP =

Phản ứng nghịch:

=

oo

gl

e.

Phản ứng thuận:

=

.g

So sánh ta thấy rằng:

(8)

us

(hằng số cân bằng của phản ứng nghịch bằng nghịch đảo hằng số cân bằng của

pl

phản ứng thuận).

2.2. Cách thiết lập các hằng số cân bằng: Các hằng số cân bằng KP, KC, Kx Trong biểu thức của Kcb, thành phần của các chất khí tham gia phản ứng ở trạng thái cân bằng được biểu thị qua áp suất riêng phần Pi của chúng → Kcb được kí hiệu là KP. Tương tự thiết lập Ka ta cũng có: KP = Nguyễn Thị Cúc

22

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2 Ta có: Ci =

Khoá luận tốt nghiệp

(mol/lit)

Đối với khí lí tưởng Pi = .RT = Ci.RT Thay vào (9) ta được

KP =

= (I)

(

) (

)

(

) (

)

(II)

Mà biểu thức (I) chính là KC =

hơ n

Vì KP = const, biểu thức (II) = const → biểu thức (I) = const =

(10)

uy

Với Δn = (c+d) – (a+b)

N

KP = KC.(RT)(c+d) – (a+b) hay KP = KC.(RT)Δn

Nên

(9)

Q

Chú ý: Đơn vị của P (atm), V (lit) → R = 0,082 l.atm/mol.K

Kè

m

Thành phần các chất trong hỗn hợp được biểu diễn qua phân số mol xi của chúng: xi = ∑

ạy

Theo định luật Daltơn ta có: Pi = xi.P (P là áp suất chung của hỗn hợp khí).

=

m

KP =

/+ D

Thay PA = xA.P, PB = xB.P, PC = xC.P, PD = xD.P vào hệ thức KP ta được:

co

(I‟)

(II‟)

gl

e.

Vì KP = const, biểu thức (II‟) = const → biểu thức (I‟) = const, mà biểu thức (I‟) chính là: Kx =

oo

(11)

.g

Hay: KP = Kx.P(c+d) – (a+b) = Kx.PΔn hay KP = Kx.PΔn

(12)

pl

us

Kết hợp ta có: KP = KC.(RT)Δn = Kx.PΔn + Nếu Δn ≠ 0 → KP ≠ KC ≠ Kx + Nếu Δn = 0 → KP = KC =Kx + Nếu P = 1atm thì KP = Kx 2.3.

Một số phương pháp xác định hằng số cân bằng

Cách 1: Xác định hằng số cân bằng từ nồng độ cân bằng của các chất. Từ nồng độ cân bằng của các chất ta tính KC. Sau đó dựa vào biểu thức liên hệ

Nguyễn Thị Cúc

23

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

giữa KP, KC, Kx để tính KP và Kx. Cách 2: Xác định hằng số cân bằng từ công thức: ΔGo = - RTlnKP. Cách 3: Xác định hằng số cân bằng từ các hằng số cân bằng đã biết.

E. Câu hỏi tự kiểm tra đánh giá Dạng 1. Biết Bài 1.

2NH3 bằng 6,8.105.Tính

hơ n

Ở 25oC hằng số cân bằng Kp đối với phản ứng N2 + 3H2 Go của phản ứng.

uy

N

Bài 2.

So (J/mol.K)

-

-

m

H2 (k)

Kè

( kJ/mol)

N2 (k)

191,49

130,59

NH3 (k) - 46,19 192,51

ạy

∆

2NH3 (k). Cho biết:

Q

Amoniac được tổng hợp theo phản ứng: N2 (k) + 3H2 (k)

Hãy xác định hằng số cân bằng K của phản ứng ở 450oC (coi ∆Ho và ∆So của phản

/+ D

ứng là không đổi theo nhiệt độ).

m

Bài 3.

co

Tính Go và hằng số cân bằng K đối với phản ứng: NO + O3

NO

O3

51,79

0

86,52

163,02

33,81

0

90,25

142,12

240,82

210,25

237,42

gl

O2

oo

o

NO2

[kJ/mol]

.g



o ht,298

e.

các dữ kiện sau:

NO2 + O2. Cho biết

us

 ht,298 [kJ/mol] o

pl

S ht,298 [J/mol.K] 240,35

Độ lớn của hằng số cân bằng là hệ quả chủ yếu của Ho hay của So của phản ứng?

Giải thích.

Nguyễn Thị Cúc

24

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Dạng 2. Hiểu Bài 4. Ở 50oC và dưới áp suất là 0,334 atm độ phân ly  của N2O4(k) thành NO2 bằng 63%. Xác định Kp, Kc, Kx. Bài 5. Ở 1000K hằng số cân bằng Kp của phản ứng: 2SO2 + O2

2SO3 bằng 3,50 atm-1.

hơ n

Tính áp suất riêng lúc cân bằng của SO2 và SO3 nếu áp suất chung của hệ bằng 1atm và áp suất cân bằng của O2 bằng 0,1 atm.

N

Bài 6.

uy

Ở 817oC hằng số cân bằng Kp của phản ứng giữa CO2 và C(r) nóng đỏ, dư để tạo

m

Q

thành CO bằng 10. Xác định:

Kè

a. Phần mol của các khí trong hỗn hợp lúc cân bằng khi áp suất chung bằng

ạy

4atm.

b. Áp suất riêng của CO2 lúc cân bằng.

/+ D

c. Áp suất chung của hỗn hợp sao cho lúc cân bằng CO2 chiếm 60% về thể tích.

m

Dạng 3: Vận dụng

co

Bài 7.

e.

Trong một bình phản ứng thể tích 10 lít, 0,5 mol H2 và 0,5 mol I2 phản ứng với 2HI(k)

Hằng số cân bằng Kc = 50. Tính:

gl

nhau ở 448oC: H2(k) + I2(k)

oo

a. Kp.

.g

b. Áp suất chung trong bình.

us

c. Số mol iot còn lại không phản ứng lúc cân bằng.

pl

d. Áp suất riêng của mỗi chất lúc cân bằng (atm).

Bài 8.

Ở 1020K xảy ra 2 phản ứng: C(r) + CO2 (k) Fe(r) + CO2(k)

2CO(k)

có K1 = 4

FeO(r) + CO(k)

có K2 = 1,25

a. Tính áp suất riêng của CO và CO2.

Nguyễn Thị Cúc

25

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

b. Người ta đưa 1 mol Fe, 1 mol C và 1,2 mol CO2 vào bình chân không thể tích 20 lít ở nhiệt độ 1020K. Tính số mol của các chất có trong hệ tại thời điểm cân bằng.

Bài 9. Ở 0oC và dưới áp suất P = 1 atm độ phân ly của khí N2O4 thành NO2 bằng 11%. a. Xác định Kp.

hơ n

b. Cũng tại 0oC, khi áp suất giảm từ 1 atm xuống 0,8 atm thì độ phân ly thay đổi như thế nào?

N

c. Cần phải nén đẳng nhiệt hỗn hợp khí tới áp suất nào để độ phân ly bằng 8%?

uy

3.1.3. Tiểu môđun 2. 3: Các yếu tố ảnh hƣởng đến cân bằng hóa học. Nguyên

Q

lý Le Chatelier

Kè

m

A. Mục tiêu 1. Về kiến thức

ạy

- Sinh viên nêu được:

/+ D

+ Ảnh hưởng của nồng độ, nhiệt độ và áp suất đến cân bằng hóa học.

m

+ Nguyên lý Le Chatelier.

co

+ Hệ thức đẳng áp Van‟t- Hoff.

e.

- Sinh viên hiểu:

gl

+ Cân bằng hóa học chịu ảnh hưởng như thế nào bởi của các yếu tố: nồng độ,

oo

nhiệt độ và xúc tác.

.g

+ Ảnh hưởng của nhiệt độ, hệ thức đẳng áp Van‟t-Hoff.

us

+ Nguyên lý Le Chatelier: nguyên lý chuyển dịch cân bằng.

pl

- Sinh viên vận dụng: + Dựa vào các yếu tố trên định hướng chiều phản ứng. + Vận dụng giải các bài toán liên quan đến chuyển dịch cân bằng, tính

T,

.

4. Tƣ duy và năng lực - Rèn luyện tư duy khoa học.

Nguyễn Thị Cúc

26

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

- Rèn luyện và nâng cao năng lực tự học: năng lực nhận biết, tìm tòi, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực đánh giá và tự đánh giá, vận dụng kiến thức khoa học vào thực tiễn.

- Phát triển năng lực hợp tác, ứng dụng công nghệ thông tin để thu nhập và xử lý dữ liệu.

B. Tài liệu tham khảo

hơ n

1. Tài liệu 4, từ trang 99 đến 106.

2. Tài liệu 6, từ trang 75 đến 79.

N

3. Tài liệu 12, từ trang 114 đến 120.

uy

C. Hƣớng dẫn sinh viên tự đọc (ở nhà)

Q

Sinh viên đọc các tài liệu ở các trang đã hướng dẫn và trả lời các câu hỏi sau

Kè

m

1. Yếu tố nồng độ ảnh hưởng như thế nào đến sự chuyển dịch cân bằng hóa học như thế nào?

ạy

2. Yếu tố nhiệt độ ảnh hưởng như thế nào đến sự chuyển dịch cân bằng hóa học

/+ D

như thế nào?

m

3. Yếu tố áp suất ảnh hưởng như thế nào đến chuyển dịch cân bằng hóa học

co

như thế nào?

e.

4. Chất xúc tác ảnh hưởng như thế nào đến cân bằng hóa học. như thế nào?

gl

5. Phát biểu nội dung của nguyên lý Le Chatelie.

oo

D. Nội dung lý thuyết cần nghiên cứu

.g

1. Ảnh hƣởng của nồng độ

pl

us

T   cC + dD Đối với phản ứng: aA + bB   N

c d a b vT = kT. C A C B , vN = kN. CC C D

Ví dụ: Xét phản ứng: H2 + I2

2HI

Ở trạng thái cân bằng, tốc độ phản ứng thuận là: vT = kT. C H .C I 2

Nếu tăng nồng độ của H2 lên 2 lần ta có: vT‟ = kT.2 C H .C I 2

2

2

So sánh 2 tốc độ ta thấy rõ ngay sau khi tăng CH , vT tăng → tốc độ phản 2

Nguyễn Thị Cúc

27

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

ứng thuận tăng lên làm tăng nồng độ của HI → chúng ta nói cân bằng chuyển dịch theo chiều thuận.

Nếu tăng CHI lên 2 lần → tính toán tương tự thì tốc độ phản ứng nghịch tăng lên 4 lần, nghĩa là cân bằng chuyển dịch theo chiều nghịch.

Kết luận: Khi hệ phản ứng đang ở trạng thái cân bằng, nếu tăng nồng độ của một chất nào đó, cân bằng sẽ chuyển dịch về phía làm giảm sự tăng đó và ngược lại.

uy

dlnK d  ΔG o  1 d  ΔG o  Ta có: =   .   dT dT  RT  R dT  T 

ΔG o RT

(13)

N

Xuất phát từ hệ thức: ΔGo = - RTlnK hay lnK = 

hơ n

2. Ảnh hƣởng của nhiệt độ

Q

(14)

Kè

(15)

dlnK ΔH o = dT RT 2

/+ D

Thay (15) vào (14) ta được:

 ΔH o    T2 

ạy

d  ΔG o  dT  T

m

Mặt khác, theo hệ thức Gibbs – Helmholtz ta có:

ΔH o ΔSo ΔH o 1 ΔSo + =  . + Mà ΔG = ∆H - T∆S → lnK=  RT R R T R o

o

(16)

co

m

o

Hệ thức này cho biết sự phụ thuộc của Kcb vào nhiệt độ (khi áp suất không

gl

e.

đổi) được gọi là hệ thức đẳng áp Van‟t – Hoff.

oo

Nếu ΔHo > 0 (phản ứng thu nhiệt) thì

dlnK > 0 , nghĩa là khi nhiệt độ tăng thì dT

.g

giá trị của hằng số cân bằng cũng tăng, T và Kcb biến thiên cùng chiều.

us

Nếu hệ đang xét ở trạng thái cân bằng, nếu ta làm tăng nhiệt độ của hệ thì vì

pl

hằng số cân bằng tăng nên phản ứng lại tiếp tục diễn biến từ trái sang phải đến khi đạt trạng thái cân bằng mới.

Mà Kcb =

kT → Vậy T tăng làm cho Kcb tăng → kT tăng mạnh hơn kN, kN

nghĩa là tốc độ phản ứng thuận tăng nhanh hơn phản ứng nghịch và cân bằng chuyển dịch theo chiều thuận, chiều của phản ứng thu nhiệt. Ngược lại khi T giảm

Nguyễn Thị Cúc

28

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

thì Kcb cũng giảm, nghĩa là cân bằng chuyển dịch theo chiều nghịch, chiều của phản ứng phát nhiệt.

Nếu ΔHo < 0 (Phản ứng phát nhiệt) thì

dlnK < 0 , hằng số Kcb biến thiên dT

ngược chiều với nhiệt độ T. Khi hệ đang ở trạng thái cân bằng nếu ta làm tăng nhiệt độ của hệ thì cân

hơ n

bằng của phản ứng chuyển dịch từ phải sang trái.

Khi T tăng thì Kcb giảm → kN tăng mạnh hơn kT → tốc độ phản ứng nghịch

N

tăng nhanh hơn phản ứng thuận và cân bằng chuyển dịch theo chiều nghịch, chiều

uy

phản ứng thu nhiệt. Ngược lại, khi T giảm thì Kcb tăng → lập luận tương tự trên ta

Q

thấy cân bằng chuyển dịch theo chiều thuận, chiều của phản ứng phát nhiệt.

m

Nếu ΔHo = 0 (phản ứng không thu hay tỏa nhiệt) →Kcb không phụ thuộc vào

Kè

nhiệt độ.

ạy

Kết luận: Vậy khi một hệ đang ở trạng thái cân bằng, nếu tăng nhiệt độ của

/+ D

hệ, cân bằng sẽ chuyển dịch về phía phản ứng thu nhiệt và ngược lại nếu giảm nhiệt độ của hệ, cân bằng sẽ chuyển dịch về phía phản ứng phát nhiệt.

=

ΔH o  RT 2 dT T1

co

K T1

T2

(17)

e.

ln

K T2

m

Hệ thức đẳng áp Van’t – Hoff có thể viết dưới dạng tích phân:

oo

gl

Trong khoảng nhiệt độ hẹp (T2 – T1) nhỏ, có thể coi ΔHo bằng một hằng số.

.g

Khi đó biểu thức trên có dạng: l n

K T2 K T1

=

ΔH o  1 1    .

R  T1 T2 

pl

us

3. Ảnh hƣởng của áp suất Ta lưu ý rằng KP, KC chỉ phụ thuộc vào nhiệt độ, riêng Kx =

KP còn phụ P Δn

thuộc vào áp suất chung P của hệ khi Δn ≠ 0 (nghĩa là khi có sự khác giữa số mol khí của sản phẩm và số mol khí của các chất phản ứng).

1   cC + dD Xét phản ứng đối với chất khí tổng quát: aA + bB   2

Nguyễn Thị Cúc

29

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp c

Δn = (c+d) – (a+b) ;

Kx =

 nC   nD   .  n   n a  nA   nB   .  n   n

d

    KP b P Δn   

Khi Δn = 0 → PΔn = 1 → KP = Kx do đó Kx không phụ thuộc vào áp suất.

Khi Δn > 0 → - Nếu P tăng thì Kx giảm, nghĩa là nC và nD giảm, nA và nB tăng. Kết quả là cân bằng chuyển dịch về phía trái.

hơ n

- Nếu P giảm thì Kx tăng, nghĩa là nC và nD tăng, nA và nB giảm. Kết quả là cân bằng chuyển dịch về phía phải, làm tăng

uy

N

thêm lượng sản phẩm.

Q

Khi Δn < 0. Ta có kết quả ngược lại với trường hợp Δn > 0.

m

Ảnh hưởng của chất xúc tác

Kè

Chất xúc tác có tác dụng làm giảm Ea của phản ứng thuận đồng thời cũng làm giảm một đại lượng bằng ấy Ea của phản ứng nghịch. Do đó số lần tăng tốc độ

ạy

phản ứng thuận bằng số lần tăng tốc độ phản ứng nghịch, nghĩa là hằng số cân bằng

/+ D

Kcb không thay đổi.

m

Vậy chất xúc tác không làm biến đổi hằng số cân bằng và nồng độ cân bằng

co

của các chất mà chỉ làm cho phản ứng nhanh chóng đạt tới trạng thái cân bằng.

e.

4. Nguyên lý chuyển dịch cân bằng Le Chatelier

gl

Qua các yếu tố ảnh hưởng đến cân bằng (nồng độ, nhiệt độ, áp suất) làm

oo

chuyển dịch cân bằng nói trên đã được Le Chatelier tổng hợp và khái quát hóa

.g

thành một nguyên lí được gọi là nguyên lý chuyển dịch cân bằng Le Chatelier.

us

Nội dung: Nếu một hệ đang ở trạng thái cân bằng mà ta thay đổi một trong

pl

các yếu tố cân bằng thì cân bằng của hệ sẽ chuyển dịch theo chiều có tác dụng chống lại sự thay đổi đó.

Nguyễn Thị Cúc

30

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

E. Câu hỏi kiểm tra đánh giá Dạng 1. Câu hỏi trắc nghiệm Mức độ: biết Bài 1.

Khi tăng áp suất của hệ phản ứng: CO(k) + H2O(k)

CO2(k) + H2(k) thì cân bằng sẽ:

A. Chuyển dời theo chiều nghịch.

hơ n

B. Chuyển dời theo chiều thuận.

C. Không chuyển dịch.

uy

Bài 2.

Q

2HCl(k) . Yếu tố nào sau đây không làm ảnh hưởng

m

Xét cân bằng: Cl2(k) + H2(k)

N

D. Chuyển dời theo chiều thuận rồi cân bằng.

Kè

đến cân bằng của hệ: A. Nồng độ

C. Áp suất

D. Nồng độ và xúc tác

ạy

B. Nhiệt độ

/+ D

Bài 3.

m

Trong bình kín có hệ cân bằng hóa học sau: CO (k) + H2O (k); ΔH > 0.

co

CO2 (k) + H2 (k)

e.

Xét các tác động sau đến hệ cân bằng: (b) thêm một lượng hơi nước;

gl

(a) tăng nhiệt độ;

(d) dùng chất xúc tác;

oo

(c) giảm áp suất chung của hệ;

.g

(e) thêm một lượng CO2.

us

Trong những tác động trên, các tác động làm cân bằng chuyển dịch theo chiều

pl

thuận là:

A. (b), (c) và (d).

B. (a), (c) và (e).

C. (d) và (e).

D. (a) và (e).

Nguyễn Thị Cúc

31

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Mức độ: hiểu Bài 4. Để tăng hiệu suất của quá trình cần phải: A. Tăng nhiệt độ của phản ứng.

B. Giảm nhiệt độ của phản ứng, dùng xúc tác.

hơ n

C. Giữ phản ứng ở nhiệt độ thường.

D. Tăng nhiệt độ và dùng xúc tác.

N

Bài 5.

Q

CO2 (k) + H2 (k) ; ∆H < 0

m

CO (k) + H2O (k)

uy

Hệ cân bằng sau được thực hiện trong bình kín:

Kè

Cân bằng trên chuyển dịch theo chiều thuận khi: A. tăng áp suất chung của hệ.

B. cho chất xúc tác vào hệ.

D. giảm nhiệt độ của hệ.

ạy

C. thêm khí H2 vào hệ.

/+ D

Bài 6.

m

Cho các cân bằng sau: (1) 2HI (k)

CaO (r) + CO2 (k)

e.

(2) CaCO3 (r)

co

H2 (k) + I2 (k)

gl

(3) FeO (r) + CO (k)

oo

(4) 2SO2 (k) + O2

Fe (r) + CO2 (k)

2SO3 (k)

.g

Khi giảm áp suất của hệ, số cân bằng bị chuyển dịch theo chiều nghịch là: B. 3

C. 1

D. 4

3Fe(r) + 4H2O(h)

Fe3O4(r) + 4H2(k)

H = +35kcal

(1)

CO2(k) + H2(k)

H2O(h) + CO(k)

H = +10kcal

(2)

H = +22,08kcal

(3)

us

A. 2

pl

Mức độ: vận dụng

Bài 7.

Cho các cân bằng sau:

2SO3(k)

Nguyễn Thị Cúc

2SO2(k) + O2(k)

32

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2 2H2(k) + O2(k)

Khoá luận tốt nghiệp H = -115,6kcal

2H2O(h)

(4)

a. Chọn phản ứng khi tăng nhiệt độ thì cân bằng dịch chuyển theo chiều thuận: A. (1), (2), (3)

B. (1), (3), (4)

C. (1), (4)

D. (2)

b. Chọn phản ứng khi tăng áp suất cân bằng dịch chuyển theo chiều nghịch: A. (1), (2)

B. (3), (4)

C. (3)

D. (4

Bài 8.

(1) 2CO + O2

2CO2

H<

(2) H2 + Cl2

2HCl

H<0

uy

N

0

H > 0

N2 + 3H2

Q

(3) 2NH3

hơ n

Cho các phản ứng thuận nghịch sau:

B. Cả 1, 2, 3.

C. Chỉ có 3.

Kè

A. 1, 2.

m

a. Khi tăng nhiệt độ thì cân bằng nào sẽ chuyển dịch theo chiều thuận: D. Chỉ có 1.

ạy

b. Giả sử 3 phản ứng trên đang đạt cân bằng ở nhiệt độ cao không đổi, nếu ta thêm

/+ D

khí H2 vào cả 3 bình phản ứng trên (với giả thiết thể tích bình không đổi) thì cân bằng nào sẽ chuyển dịch theo chiều thuận?

C. Chỉ có 3.

D. Cả 1, 2, 3.

co

Bài 9.

B. Chỉ có 2.

m

A. Chỉ có 1.

e.

Xét cân bằng hóa học của các phản ứng sau đây: 2Fe (r) + 3CO2 (k)

oo

gl

a) Fe2O3 (r) + 3CO (k)

.g

b) CaO (r) + CO2 (k)

us

c) 2NO2 (k)

pl

ΔH o298 = -233,26 kJ

CaCO3 (r)

ΔH o298 = + 57,84 kJ

N2O4 (k)

d) H2 (k) + I2 (k)

ΔH o298 = -10,44kJ

2HI (k)

e) 2SO2 (k) + O2 (k)

ΔH o298 = - 22,77 kJ

ΔH o298 = -198,24kJ

2SO3 (k)

Khi giảm nhiệt độ các phản ứng có cân bằng chuyển dịch theo chiều thuận là: A. a, b, c, d, e.

C. a, b, c, d.

B. a, c, d, e.

D. a, b, d, e.

Nguyễn Thị Cúc

33

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Dạng 2. Tự luận Mức độ: Biết Bài 1.

Cho cân bằng hóa học: 2NO2(k)

N2O4(k); H = -58,04kJ. Cân bằng sẽ chuyển dịch

như thế nào khi: a. Tăng nhiệt độ của hệ?

hơ n

b. Tăng áp suất chung của hệ? c. Thêm xúc tác?

N

d. Thêm khí trơ Ar trong 2 trường hợp:

uy

- Giữ áp suất không đổi.

m

Q

- Giữ thể tích không đổi.

Cân bằng của phản ứng NH4HS(r)

Kè

Bài 2.

NH3(k) + H2S(k) được thiết lập ở 200oC trong

ạy

một thể tích V. Phản ứng đã cho là thu nhiệt. Cho biết áp suất riêng của NH3 sẽ

/+ D

tăng, giảm hay không đổi khi cân bằng được tái lập sau khi:

co

b. Thêm H2S.

m

a. Thêm NH3.

e.

c. Thêm NH4HS.

gl

d. Tăng nhiệt độ.

oo

e. Áp suất toàn phần sẽ tăng do thêm Ar vào hệ.

.g

Mức độ: Hiểu

us

Bài 3.

CO(k)

(1) ;

= -110,5 103 – 89,0 T (J)

C(gr) + O2(k)

CO2(k)

(2) ;

= -393,5 103 – 3,00 T (J)

pl

C(gr) + O2(k)

2CO(k)

C(gr) + CO2(k) (3) ;

Khi tăng nhiệt độ, tăng áp suất của hệ cân bằng (3) có ảnh hưởng như thế nào đến cân bằng?

Nguyễn Thị Cúc

34

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Bài 4.

Từ các dữ kiện sau: O2(k)

Cl2(k)

HCl(k)

H2O(k)

(J/mol.k)

205,03

222,9

186,7

188,7

(kJ/mol)

0

0

-92,31

-241,83

a. Tính hằng số cân bằng của phản ứng: 2Cl2(k)+ 2H2O(k) ở 298K

b. Giả thiết

hơ n

4HCl(k) + O2(k)

của phản ứng không phụ thuộc vào nhiệt độ, tính hằng số

và

uy

N

cân bằng của phản ứng ở 698K.

Q

Mức độ: Vận dụng

m

Bài 5.

Kè

Ở 25oC phản ứng: NO + O2  NO2 có Go = -34,82 kJ và Ho = -56,34 kJ. Xác

ạy

định hằng số cân bằng ở 298K và 598K. Kết quả tìm được có phù hợp với nguyên

Cho cân bằng: N2O4(k)

/+ D

lý chuyển dịch cân bằng Le Chatelier không?

(không màu)

(màu nâu)

2NO2(k)

có KP, 303K = 0,124; H > 0

co

m

Bài 6.

e.

a. Cho 0,125 mol N2O4 vào một bình chân không và giữ nhiệt độ ở 303K. Hỏi

gl

dung tích của bình phản ứng phải bằng bao nhiêu (lít) để khi cân bằng có 80%

oo

lượng N2O4 ban đầu chuyển thành NO2?

.g

b. Nếu tăng nhiệt độ và giữ nguyên thể tích của bình phản ứng thì màu sắc và áp

us

suất trong bình sẽ thay đổi như thế nào? Tại sao?

pl

Môđun 3: Cơ sở của động hóa học

3.2.1. Tiểu môđun 3.1: Một số khái niệm cơ bản A. Mục tiêu 1. Về kiến thức - Sinh viên nêu được:

Nguyễn Thị Cúc

35

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

+ Như thế nào là phản ứng đồng thể và phản ứng dị thể. + Khái niệm về tốc độ phản ứng. + Có hai loại tốc độ phản ứng: tốc độ trung bình và tốc độ tức thời.

- Sinh viên hiểu: + Xác định được phản ứng đồng thể, phản ứng dị thể.

- Sinh viên vận dụng: + Lấy được ví dụ phản ứng dị thể, phản ứng đồng thể.

hơ n

+ Phân biệt được tốc độ phản ứng, biểu thức và thứ nguyên của tốc độ phản ứng.

2. Về kỹ năng

Q

- Xác định phản ứng dị thể, phản ứng đồng thể.

uy

N

+ Viết được biểu thức của tốc độ phản ứng vào bài toán cụ thể.

Kè

m

- Làm các bài toán: viết biểu thức tốc độ phản ứng.

3. Thái độ

ạy

- Có thái độ nghiêm túc khi học bộ môn, nâng cao lòng say mê yêu thích môn học.

/+ D

- Giáo dục tư tưởng, đạo đức tác phong như rèn luyện tính tự học, sáng tạo,

co

4. Tƣ duy và năng lực

m

chính xác, khoa học.

e.

- Rèn luyện tư duy khoa học.

gl

- Rèn luyện và nâng cao năng lực tự học: năng lực nhận biết, tìm tòi, phát hiện

oo

và giải quyết vấn đề, năng lực đánh giá và tự đánh giá, vận dụng kiến thức khoa

.g

học vào thực tiễn.

us

- Phát triển năng lực hợp tác, ứng dụng công nghệ thông tin để thu nhập và xử lý

pl

dữ liệu.

B. Tài liệu tham khảo 1. Tài liệu 4, từ trang 120 đến 122.

2. Tài liệu 6, từ trang 99 đến 103.

3. Tài liệu 7, từ trang 184 đến 185.

4. Tài liệu 12, từ trang 216 đến 218.

Nguyễn Thị Cúc

36

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

C. Hƣớng dẫn sinh viên tự đọc ở nhà Sinh viên đọc các tài liệu ở các trang đã hướng dẫn và trả lời các câu hỏi sau: 1. Phản ứng đồng thể và phản ứng dị thể là gì? Nêu ví dụ để phân biệt.

2. Tốc độ phản ứng là gì? Kí hiệu của nó là gì?

3. Phân biệt tốc độ trung bình và tốc độ tức thời? Biểu thức tương ứng và thứ nguyên của nó? Lấy ví dụ của thể.

hơ n

D. Nội dung lý thuyết cần nghiên cứu 1. Phản ứng đồng thể và phản ứng dị thể

N

1.1. Phản ứng đồng thể

uy

Phản ứng được gọi là đồng thể khi chúng diễn ra trong hệ một pha. Đó là

Q

phản ứng giữa các chất khí, giữa các chất lỏng hoàn toàn trộn lẫn với nhau, các

Kè

m

phản ứng trong dung dịch.

Ví dụ: HCl + NaOH → NaCl + H2O

ạy

H2SO4 + Na2S2O3 → Na2SO4 + S↓ + SO2 ↑+ H2O

/+ D

1.2. Phản ứng dị thể

m

Các phản ứng dị thể diễn ra giữa các chất ở vào những pha khác nhau như

co

rắn – lỏng, khí – lỏng … Trong trường hợp này, phản ứng chỉ diễn ra ở ranh giới

e.

phân chia các pha của hệ.

gl

Ví dụ: Zn + 2HCl → ZnCl2 + H2↑

oo

2. Tốc độ phản ứng

.g

2.1. Khái niệm tốc độ phản ứng

us

Tốc độ của một phản ứng hóa học là độ biến thiên nồng độ của một chất của

pl

phản ứng trong một đơn vị thời gian.

Tốc độ phản ứng thường được kí hiệu là v: v ≥ 0

2.2. Biểu thức của tốc độ phản ứng Đối với một phản ứng có phương trình xác định, tốc độ v là một đại lượng đơn giá.

Xét phản ứng hóa học được viết tổng quát là: aA + bB + … → cC + dD + …

Nguyễn Thị Cúc

37

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Tốc độ trung bình ( v ) của phản ứng là: v tb = -

1 ΔCA 1 ΔCB 1 ΔCC 1 ΔCD   a Δt b Δt c Δt d Δt

(18)

Trong đó: ΔCX là biến thiên nồng độ của chất X; Δt là thời gian của phản ứng; dấu “-‟‟ chỉ chất X là chất tham gia phản ứng (vì ΔCX < 0).

1 ΔC v=  . X  Δt

Có thể viết tổng quát:

(19)

hơ n

Tốc độ phản ứng tính theo công thức (19) là tốc độ trung bình của phản ứng

N

trong khoảng thời gian Δt, từ t1 đến t2. Khi t1 và t2 rất gần nhau hay Δt tiến đến 0, ta



ΔCX 1 dCX ) Δt  dt

(20)

Q

1

v  lim (± vtt = Δtlim 0 Δt 0

uy

sẽ được tốc độ tức thời của phản ứng. Tốc độ tức thời vtt của phản ứng là:

(21)

dC X được gọi là đạo hàm bậc nhất của nồng độ chất X theo thời gian. dt

/+ D

Đại lượng 

1 dCA 1 dCB 1 dCC 1 dCD   a dt b dt c dt d dt

ạy

v tt = -

Kè

m

Trong đó, ν là hệ số của chất X trong phương trình hóa học được khảo sát.

m

2.3. Đơn vị của tốc độ phản ứng

co

Trong trường hợp chung: [v] = [nồng độ] . [thời gian]-1

gl

e.

Trong trường hợp cụ thể: nồng độ là mol. L-1 (hay M), thời gian là giây (s) → [v] = [mol.L-1.s-1] = [M.s-1].

oo

E. Câu hỏi kiểm tra đánh giá

.g

Dạng 1. Trắc nghiệm

us

Mức độ: Biết

pl

Bài 1.

Cho các phát biểu sau: 1. Phản ứng đồng thể khi chúng diễn ra trong cùng một pha.

2. Phản ứng dị thể diễn ra giữa các chất ở vào những pha khác nhau.

3. Tốc độ phản ứng bao gồm 3 loại.

4. Kí hiệu của tốc độ phản ứng là v.

Nguyễn Thị Cúc

38

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Các phát biểu trên phát biểu nào sai?

A. 1, 2

B. 2, 3

C. 2

D. 3

Bài 2.

Phát biểu nào sau đây là đúng về tốc độ của một phản ứng: Tốc độ của phản ứng là: A. Độ giảm nồng độ của chất tham gia phản ứng trong một đơn vị thời gian.

B. Độ giảm nồng độ của chất tạo thành của phản ứng trong một đơn vị thời gian.

hơ n

C. Độ tăng nồng độ của chất tham gia phản ứng trong một đơn vị thời gian.

D. Độ giảm nồng độ của chất tham gia phản ứng.

N

Bài 3.

uy

Cho các phản ứng sau

4. HCl(l) + NaOH(l)

2. Zn(r) + HCl(l)

5. CO2(k) + NaOH(l)

Kè

m

Q

1. H2(k) + O2(k) 3. H2(k) +N2(k) B. 1, 2

/+ D

A. 2, 5

ạy

Các phản ứng trên phản ứng nào là phản ứng dị thể?

D. 4, 5

m

Mức độ: Hiểu

C. 2, 4

co

Bài 4.

e.

Đáp án nào sau đây không phải là thứ nguyên của v: C. [M.s-1]

gl

A. [nồng độ] . [thời gian]-1

.g

Bài 5.

D. [L.s-1]

oo

B. [mol.L-1.s-1]

us

Biểu thức tính tốc độ tức thời của phản ứng aA + bB → xX + yY là:

pl

A. V= k. CA.CB B. V = k.

C. V =

.

D. V= k.

. .

Bài 6.

Chỉ ra công thức tính tốc độ trung bình của phản ứng : N2O5

N2O4 +

Nguyễn Thị Cúc

1 O2 2

39

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2 A. v N2O5 = B.

vO2 =

Khoá luận tốt nghiệp

C N2O5 (sau pu) -C N2O5 (truoc pu) Δt

C. v N2O4 =

CO2 (sau pu) -CO2 (truoc pu) Δt

C N2O4 (sau pu) -C N2O4 (truoc pu) Δt

D. Cả B và C.

Mức độ: Vận dụng Bài 7.

Cho chất xúc tác MnO2 vào 100ml dung dịch H2O2, sau 60giây thu được 33,6ml

hơ n

khí O2 (ở đktc). Tốc độ trung bình của phản ứng (tính theo H2O2) trong 60 giây trên là:

C. 5,0.10-4mol/(1.s)

B. 2.5.10-4mol/(1.s)

D. 1,0.10-3mol/(1.s)

Q

uy

N

A. 5,0.10-5mol/(1.s)

m

Bài 8.

Kè

Cho phản ứng: A + B  C. Nồng độ ban đầu của chất A là 0,80mol/l, của chất

ạy

B là 1,00mol/l. Sau 20 phút nồng độ chất A giảm còn 0,78mol/l. Tốc độ trung bình

A. 0,001mol/l.phút

B. 0,010mol/l.phút D. 0,020mol/l.phút

m

C. 0,002mol/l.phút

/+ D

của phản ứng là:

co

Bài 9.

e.

Cho chất xúc tác MnO2 vào 100ml dung dịch H2O2, sau 60giây thu được 33,6ml

gl

khí O2 (ở đktc). Tốc độ trung bình của phản ứng (tính theo H2O2) trong 60 giây trên

oo

là:

C. 5,0.10-4mol/(1.s)

B. 2.5.10-4mol/(1.s)

D. 1,0.10-3mol/(1.s)

us

.g

A. 5,0.10-5mol/(1.s)

pl

Dạng 2: Tự luận

Mức độ: Biết Bài 1.

Xét phản ứng phân hủy N2O5 trong dung môi CCl4 ở 45oC: N2O5 → N2O4 + O2.

Nguyễn Thị Cúc

40

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Ban đầu nồng độ của N2O5 là 2,33M, sau 184 giây nồng độ của N2O5 là 2,08M. Xác định tốc độ trung bình của phản ứng tính theo N2O5.

Bài 2.

Thực hiện phản ứng sau trong bình kín: H2 (k) + Br2 (k) → 2HBr (k). Lúc đầu nồng độ hơi Br2 là 0,072mol/l. Sau 2 phút, nồng độ hơi Br2 còn lại là 0,048mol/l.

Tốc độ trung bình của phản ứng tính theo Br2 trong khoảng thời gian trên là bao

hơ n

nhiêu?

Mức độ: Hiểu

N

Bài 3.

uy

Cho phản ứng hóa học: Br2 + HCOOH → 2HBr + CO2. Lúc đầu nồng độ của

Q

HCOOH là 0,010 mol/l, sau 40 giây nồng độ của HCOOH là 0,008 mol/l. Tốc độ

Kè

m

trung bình của phản ứng trong khoảng thời gian 40 giây tính theo HCOOH là bao nhiêu?

ạy

Bài 4.

/+ D

Trong phản ứng 2Cl2 +CH4 → CH2Cl2 +2HCl có hằng số tốc độ k = 10-2 ở toC.

m

Tốc độ của phản ứng trên xảy ra trong bình kín có dung tích 5 lít chứa 0,2 mol mỗi

co

chất ở nhiệt độ toC tại thời điểm ban đầu là bao nhiêu?

e.

Mức độ: Vận dụng

gl

Bài 5.

oo

Cho phản ứng A + 2B → C + D. Nồng độ ban đầu của chất A là 0,3M; của B là

.g

0,5M; hằng số tốc độ là 0,6. Xác định tốc độ phản ứng lúc chất B giảm đi 0,1 mol/l.

us

Bài 6.

pl

Có phản ứng xảy ra trong dung dịch: C2H5Br + KOH → C2H5OH + KBr. Nồng

độ ban đầu của KOH là 0,07M. Sau 30 phút lấy ra 10ml dung dịch hỗn hợp phản ứng thì thấy nó được trung hòa vừa đủ bởi 12,84ml dung dịch HCl 0,05M. Tính tốc độ trung bình của phản ứng trong khoảng thời gian trên?

Nguyễn Thị Cúc

41

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

3.2.2. Tiểu môđun 3.2: Các yếu tố ảnh hƣởng đến tốc độ phản ứng A. Mục tiêu 1. Về kiến thức - Sinh viên nêu được: + Các yếu tố ảnh hưởng đến tốc độ phản ứng gồm: bản chất của phản ứng,

hơ n

nồng độ của các chất, nhiệt độ, áp suất, chất xúc tác.

- Sinh viên hiểu:

N

+ Nồng độ ảnh hưởng như thế nào đến tốc độ phản ứng, định luật tác dụng

uy

khối lượng.

Q

+ Nhiệt độ ảnh hưởng như thế nào đến tốc độ phản ứng, quy tắc Van‟t Hoff,

Kè

m

phương trình Arrhenius.

+ Xúc tác ảnh hưởng như thế nào đến tốc độ phản ứng.

ạy

- Sinh viên vận dụng:

/+ D

+ Vận dụng các định luật, quy tắc, phương trình giải các bài toán cụ thể về

m

tốc độ phản ứng, tính hằng số tốc độ, tính γ.

co

2. Về kỹ năng

e.

- Vận dụng các định luật, phương trình giải các bài toán cụ thể về tốc độ phản

gl

ứng.

oo

- Tính toán hóa học.

.g

3. Thái độ

us

- Có thái độ nghiêm túc khi học bộ môn, nâng cao lòng say mê yêu thích môn học.

pl

- Giáo dục tư tưởng, đạo đức tác phong như rèn luyện tính tự học, sáng tạo,

chính xác, khoa học.

4. Tƣ duy và năng lực - Rèn luyện tư duy khoa học.

- Rèn luyện và nâng cao năng lực tự học: năng lực nhận biết, tìm tòi, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực đánh giá và tự đánh giá, vận dụng kiến thức khoa học vào thực tiễn.

Nguyễn Thị Cúc

42

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

- Phát triển năng lực hợp tác, ứng dụng công nghệ thông tin để thu nhập và xử lý dữ liệu.

B. Tài liệu tham khảo 1. Tài liệu 4,từ trang 120 đến 146.

2. Tài liệu 7,từ trang 185 đến 201.

3. Tài liệu 12,từ trang 225 đến 237.

hơ n

C. Hƣớng dẫn sinh viên tự đọc ở nhà 1. Những yếu tố nào ảnh hửơng đến tốc độ phản ứng?

N

Sinh viên đọc các tài liệu ở các trang đã hướng dẫn và trả lời các câu hỏi sau:

uy

2. Ảnh hưởng của nồng độ đến tốc độ phản ứng. Biểu thức của định luật tác

Q

dụng khối lượng. Khái niệm bậc riêng phần, bậc toàn phần của phản ứng. Hằng số

Kè

m

tốc độ phản ứng: định nghĩa, đơn vị, phụ thuộc vào yếu tố gì?

3. Ảnh hưởng của nhiệt độ đến tốc độ phản ứng:

ạy

- Qui tắc Van‟t Hoff: khái niệm hệ số nhiệt của phản ứng, công thức, mối

/+ D

liên hệ giữa thời gian phản ứng và tốc độ phản ứng như thế nào?

m

- Phương trình Arrhenius: biểu thức, các dạng khác nhau, giải thích các kí

co

hiệu, khái niệm năng lượng hoạt động hóa.

e.

4. Ảnh hưởng của xúc tác đến tốc độ phản ứng: xúc tác là gì? Chất xúc tác? Tác

gl

dụng của chất xúc tác? Đặc điểm của chất xúc tác? Phân loại xúc tác?

oo

D. Nội dung lý thuyết cần nghiên cứu

.g

Các yếu tố ảnh hưởng đến tốc độ phản ứng

pl

us

Trong trường hợp chung, tốc độ của phản ứng hóa học phụ thuộc: + Bản chất của phản ứng. + Nồng độ của các chất tham gia phản ứng. + Nhiệt độ T. + Áp suất P (nếu có chất khí tham gia). + Chất xúc tác. + Các yếu tố khác như đối với phản ứng dị thể: Bề mặt tiếp xúc giữa

chất xúc tác là chất rắn đối với pha khí và lỏng của chất phản ứng, thành bình phản Nguyễn Thị Cúc

43

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

ứng, cách thức tiếp xúc giữa các chất phản ứng …

1. Ảnh hƣởng của nồng độ 1.1. Ảnh hưởng của nồng độ Xét một phản ứng giữa các chất ở vào trạng thái khí, muốn cho tương tác giữa chúng diễn ra được thì trước hết các phân tử của chúng phải va chạm với nhau. Nói chính xác hơn, các phân tử phải lại gần nhau tới một khoảng cách đủ nhỏ

hơ n

để hình thành một phức chất hoạt động. Khi đó, những sự chuyển electron và những sự sắp xếp lại các nguyên tử mới có thể xảy ra và dẫn tới sự hình thành các

N

phân tử mới.

uy

Tuy nhiên, không phải mọi va chạm đều dẫn đến tương tác. Trong các điều

Q

kiện bình thường, số các va chạm trong 1 cm3 hệ phản ứng là rất lớn, tới 1028 va

Kè

m

chạm/1 giây. Nếu chúng đều dẫn đến phản ứng, thì mọi phản ứng đều xảy ra tức thì. Điều này trái với thực tế; đa số phản ứng đều diễn ra với một tốc độ hữu hạn.

ạy

Có thể kết luận chắc chắn rằng, khi các điều kiện bên ngoài không đổi thì số

/+ D

va chạm có hiệu quả sẽ càng lớn nếu nồng độ của các chất phản ứng càng lớn. Nói

m

một cách khác, tốc độ phản ứng tỉ lệ thuận với nồng độ các chất phản ứng.

co

1.2. Định luật tác dụng khối lượng

e.

Đối với một phản ứng cụ thể, xét ở điều kiện xác định về nhiệt độ T, áp suất

gl

P thì tốc độ v tỉ lệ thuận với tích số nồng độ tại thời điểm được xét của các chất

oo

tham gia phản ứng với các số mũ bằng các hệ số hợp thức của chúng trong phương

.g

trình phản ứng.

us

Xét phản ứng: aA + bB + … → cC + dD + …

pl

Biểu thị định luật tác dụng khối lượng dưới dạng: v  k.CA .CB … (Phương trình động học)

(22)

Trong đó: + CA, CB, … là nồng độ chất A, B, … tại thời điểm được xét. + Số mũ α, β,… là các số nguyên hay nửa nguyên (phân số), được gọi là bậc riêng phần đối với các chất A, B, … của phản ứng đang xét.

Nguyễn Thị Cúc

44

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

+ Tổng các bậc riêng phần đó là n = α + β + … là bậc toàn phần của phản ứng. Bậc của phản ứng là đại lượng thực nghiệm. + Bậc toàn phần n thường được dùng nhiều hơn.

Cách xác định bậc phản ứng riêng đối với 1 chất: Người ta nghiên cứu sự phụ thuộc của tốc độ phản ứng vào nồng độ của của chất đó khi nồng độ của các chất còn lại là dư và rất lớn, để cho trong quá trình phản ứng nồng độ của chúng

hơ n

thay đổi không đáng kể và do đó không ảnh hưởng đến tốc độ phản ứng. Trong điều kiện đó, tốc độ phản ứng chỉ phụ thuộc vào nồng độ chất khảo sát.

N

Hằng số k là hệ số tỉ lệ hay là hằng số tốc độ, k chỉ phụ thuộc vào nhiệt độ

uy

và có thứ nguyên là (nồng độ)1-n. (thời gian)-1. Vì thực nghiệm cho biết đối với một

Q

phản ứng hóa học cụ thể, ở nhiệt độ T, p xác định, hệ số tỉ lệ k có giá trị không đổi.

Kè

m

Do đó k được gọi là hằng số tốc độ phản ứng.

ạy

Từ v  k.CA .CB … , nếu CA = CB = … = 1 mol.L-1 ta có v = k hay hằng số tốc độ phản ứng là tốc độ của phản ứng khi nồng độ các chất phản ứng bằng đơn vị. Hằng số

/+ D

tốc độ phản ứng k phụ thuộc bản chất của chất tham gia phản ứng và nhiệt độ.

co

2.1. Quy tắc Van’t Hoff

m

2. Ảnh hƣởng của nhiệt độ

e.

Nói chung: Khi nhiệt độ phản ứng tăng thì tốc độ của phản ứng hóa học cũng

gl

tăng lên và sự tăng này khá lớn.

pl

us

.g

oo

Ví dụ: Phản ứng: 2H2 + O2 → 2H2O + Ở nhiệt độ thường hầu như phản ứng không xảy ra mặc dù ΔG < 0. + Ở nhiệt độ 300oC phản ứng xảy ra, nhìn thấy nhưng còn chậm. + Ở 700oC phản ứng xảy ra tức khắc dưới dạng nổ.

Đối với phần lớn các phản ứng xảy ra trong một khoảng nhiệt độ không lớn

lắm và với tốc độ có thể đo được.

Van‟t – Hoff đã tìm ra một quy tắc gần đúng như sau:

γ=

k t+10 kt

=2-4

(23)

→ kt +n.10 = γn.kt Nguyễn Thị Cúc

45

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Trong đó: γ là hệ số nhiệt độ; kt, k t 10 là các hằng số tốc độ ở các nhiệt độ t, t+10oC. Nội dung quy tắc Van‟t – Hoff : Đối với các phản ứng đồng thể, trong đa số trường hợp, hệ số nhiệt độ của tốc độ phản ứng có giá trị nằm trong giới hạn từ 2 → 4.

2

hơ n

Công thức: v T  v T .

T2  T1 10

1

(24)

N

Quy tắc này do Van‟t – Hoff thiết lập năm 1879. Trong thực tế, người ta

uy

cũng gặp những phản ứng có hệ số nhiệt độ nhỏ, không lớn hơn đơn vị là mấy.

Q

Từ biểu thức tổng quát của tốc độ phản ứng ta thấy: Nhiệt độ chỉ có ảnh

m

hưởng đến hằng số tốc độ k. Sự tăng nhiệt độ đã làm tăng số va chạm giữa các tiểu

nhanh.

/+ D

2.2. Phương trình S. Arrhenius

ạy

Kè

phân phản ứng, đặc biệt làm tăng nhanh số va chạm có hiệu quả nên tốc độ tăng

Năm 1889, S. Arrhenius (Nhà Vật lí học Thụy Điển – giải thưởng Nobel

m

1903) dựa trên các kết quả thực nghiệm, đã đề xuất một phương trình liên hệ hằng

k = A.e-Ea /RT

(25)

gl

e.

co

số tốc độ k và nhiệt độ T (Kenvin) – Phương trình Arrhenius.

oo

Trong đó: k là hằng số tốc độ;

pl

us

.g

e là cơ số ln (Nepe) R là hằng số khí T là nhiệt độ K A là hằng số thường được gọi là thừa số tần số Arrhenius (A có cùng đơn vị với k, có trị số riêng cho mỗi loại phản ứng và không phụ

thuộc vào nhiệt độ) Ea là năng lượng hoạt (động) hóa của phản ứng hay năng lượng hoạt hóa thực nghiệm. Năng lượng hoạt động hoá là năng lượng giới hạn mà phân

Nguyễn Thị Cúc

46

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

tử cần phải có để chúng tương tác với nhau làm phản ứng xảy ra. Ea có trị số riêng cho mỗi phản ứng và thường được coi là không phụ thuộc vào nhiệt độ.

Biến đổi phương trình Arrhenius: Phương trình (25) được viết dưới dạng logarit như sau: Ea + lnA RT

lgk = -

Ea + lgA 2,303RT

(26)

hơ n

Hay

lnk = -

N

Lấy đạo hàm 2 vế của (26) theo T ta được:

uy

E dlnk = a2 dT RT

(27)

k T2 k T1

=

Ea R

1 1   -   T1 T2 

(28)

hay

lg

k T2

Kè

ln

m

Q

Lấy tích phân (27) trong giới hạn T1 đến T2 ta được: k T1

=

Ea  1 1   -  2,303R  T1 T2 

(29)

3.1. Khái niệm xúc tác

/+ D

3. Ảnh hƣởng của xúc tác

ạy

(26), (27), (28), (29) là những dạng khác nhau của phương trình Arrhenius.

co

m

Khái niệm: Xúc tác là hiện tượng làm thay đổi tốc độ hoặc kích thích phản ứng gây ra do tác dụng của một số chất. Xúc tác là những chất làm tăng tốc độ phản

gl

e.

ứng hóa học nhưng không bị biến đổi về mặt hóa học sau phản ứng.

oo

Những chất gây ra hiện tượng xúc tác gọi là chất xúc tác. Những phản ứng

.g

như thế gọi là phản ứng xúc tác.

us

Chất xúc tác sau khi tham gia vào quá trình phản ứng, không bị thay đổi về

pl

phương diện hóa học cũng như về lượng của chúng. Tuy vậy trong một số trường

hợp, chất xúc tác có thể thay đổi về tính chất vật lí.

MnO  2KCl + 3O2↑ Ví dụ: 2KClO3  t 2

0

3.2. Tác dụng xúc tác Ảnh hưởng của xúc tác có thể rất mạnh và dưới tác dụng của chúng tốc độ của phản ứng có thể tăng hoặc giảm hàng triệu lần hoặc hơn. Chất xúc tác có thể

Nguyễn Thị Cúc

47

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

kích thích những phản ứng mà nếu không có chúng thì thực tế phản ứng không xảy ra trong điều kiện khảo sát nhất định.

Lượng xúc tác (chất) cần dùng cho một phản ứng thường rất nhỏ.

3.3. Các đặc điểm của chất xúc tác Chất xúc tác làm tăng tốc độ của phản ứng nhưng không làm chuyển dịch trạng thái cân bằng của phản ứng.

hơ n

Chất xúc tác làm tăng tốc độ của phản ứng vốn dĩ có khả năng xảy ra.

Chất xúc tác làm giảm năng lượng hoạt hóa của phản ứng

N

Chất xúc tác không làm thay đổi trị số của hằng số cân bằng K.

uy

4. Các yếu tố khác

m

Q

E. Câu hỏi sinh viên kiểm tra đánh giá

Kè

Dạng 1: Biết Bài 1.

ạy

Phản ứng giữa NO và O2 được biểu diễn bằng phương trình: 2NO + O2  2NO2

m

/+ D

Người ta đã làm 3 thí nghiệm độc lập và thu được các dữ liệu sau:

0,01

0,02

0,014

0,01

0,01

0,007

0,02

0,04

0,114

.g

oo

co

vo (mol/l.s)

e.

CO2 (M)

gl

CNO (M)

us

Xác định bậc riêng phần, bậc toàn phần và hằng số tốc độ phản ứng.

pl

Bài 2.

Một phản ứng tiến hành với tốc độ v ở 20oC. Hỏi phải tăng nhiệt độ lên bao nhiêu để tốc độ phản ứng tăng 1024 lần. Biết  = 2.

Bài 3.

Đối với phản ứng CO + NO2  CO2 + NO hằng số tốc độ ở 425oC là 1,3 mol-1.l.s-1 và ở 525oC là 23 mol-1.l.s-1. Tính năng lượng hoạt hoá và hằng số tốc độ ở 298oC .

Nguyễn Thị Cúc

48

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Bài 4. Đối với phản ứng 2NOCl  2NO + Cl2 năng lượng hoạt hoá = 100 kJ/mol. Ở 350K hằng số tốc độ bằng 8.10-6 mol-1.1.s-1 . Tính hằng số tốc độ ở 400K Bài 5.

Hằng số tốc độ của phản ứng trong pha khí ở 25oC: N2O5  NO2 + O2 bằng 1,73.10-5s-1

hơ n

a. Cho biết bậc của phản ứng và viết phương trình động học mô tả tốc độ phụ

N

thuộc vào nồng độ chất.

uy

b. Tính tốc độ v của phản ứng xảy ra trong bình phản ứng có dung tích 12 dm3

Q

chứa N2O5 ở áp suất P = 0,10 atm, ở 25oC.

m

Dạng 2: Hiểu

Kè

Bài 6.

ạy

Một phản ứng bậc hai có hằng số tốc độ ở 800oC bằng 5,0.10-3 l.mol-1.s-1 và năng

/+ D

lượng hoạt động hóa bằng 45 kJ/mol. Tính hằng số tốc độ ở 875oC. Bài 7.

m

Ở 150oC, một phản ứng kết thúc trong 16 phút. Hỏi ở 200oC và 80oC, phản ứng đó

co

kết thúc trong bao lâu? Biết  = 2,5.

e.

Bài 8.

gl

Phản ứng giữa A và B được biểu diễn bằng phương trình: A + B → C

.g

oo

Người ta đã làm 3 thí nghiệm độc lập và thu được các dữ liệu sau: Nồng độ đầu

Thời gian

Nồng độ cuối [A], M

[B], M

thí nghiệm (h)

1

0,1000

1,00

0,50

0,0975

2

0,1000

2,00

0,50

0,0900

3

0,0500

1,00

2,00

0,0450

us

[A], M

pl

STT

Xác định tốc độ trung bình của phản ứng ở mỗi thí nghiệm. Từ đó xác định bậc phản ứng riêng của A, của B và bậc phản ứng tổng cộng, xác định hằng số tốc độ phản ứng k.

Nguyễn Thị Cúc

49

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Bài 9.

Cho phản ứng sau đây xảy ra ở T (K): 2N2O5  4NO2 + O2 Lần lượt thực hiện các thí nghiệm sau: Tốc độ phân hủy

(mol.l-1)

(mol.l-1.s-1)

1

0,17

1,39.10-3

2

0,34

2,78.10-3

3

0,68

hơ n

Nồng độ đầu N2O5

Thí nghiệm

5,56.10-3

uy

N

a. Viết biểu thức tốc độ phản ứng và tính hằng số tốc độ ở T (K)?

b. Năng lượng hoạt hóa của phản ứng là 24,74 Kcal/mol, hằng số tốc độ phản

m

Q

ứng ở 298K bằng 2,03.10-3s-1. Tính nhiệt độ T ở thí nghiệm đã tiến hành?

Đối với phản ứng: A + B → C

ạy

Bài 10.

Kè

Dạng 2: Vận dụng

/+ D

Người ta đo tốc độ ban đầu của sự tạo thành C, tức vo (M.phút-1) đối với các giá trị

m

khác nhau của nồng độ ban đầu [A]o, [B]o trong 3 thí nghiệm sau:

0,1

[B]o, M

103vo, M.phút-1

0,1

2,0

2

0,2

0,2

8,0

3

0,1

0,2

8,0

oo

gl

e.

1

co

[A]o, M

.g

Xác định bậc riêng đối với mỗi chất phản ứng. Từ đó xác định hằng số tốc độ phản ứng.

us

Bài 11.

pl

Phản ứng phân hủy etilen oxit thành CH4 và CO là phản ứng bậc nhất. Hằng số tốc độ của phản ứng này có thể biểu diễn bằng phương trình, k(s-1):

Tính năng lượng hoạt động hóa của phản ứng và giá trị của hằng số k ở 670K.

Nguyễn Thị Cúc

50

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Bài 12.

Cho phản ứng: A + 2B → C + D. Biết tốc độ của phản ứng trên được biểu diễn theo phương trình v = k. a. Ở nhiệt độ to, tốc độ phản ứng sẽ thay đổi như thế nào nếu: + CA‟ = CA; CB‟ = 2CB. + Giảm thể tích bình xuống 2 lần.

hơ n

b. Nồng độ của A, B đều giảm một nửa, nhiệt độ tăng thêm 30oC. Cho  = 2.

N

c. Tính năng lượng hoạt hóa của phản ứng trên khi nhiệt độ tăng 200K – 210K

Q

uy

tốc độ phản ứng tăng 2 lần?

m

3.2.3. Tiểu môđun 3.3: Phƣơng trình động học của phản ứng

Kè

A. Mục tiêu

ạy

1. Về kiến thức

/+ D

- Sinh viên nêu được: phản ứng phức tạp.

co

- Sinh viên hiểu:

m

+ Phương trình phản ứng của bậc không, bậc một, bậc hai và của một số

gl

học khác nhau.

e.

+ Trong từng loại phản ứng khác nhau thì ứng với những phương trình động

oo

+ Phương trình động học của mỗi loại phản ứng.

.g

- Sinh viên vận dụng:

us

+ Dựa vào phương trình động học và thời gian bán phản ứng của từng loại

pl

phản ứng để giải các bài toán cụ thể: tìm bậc phản ứng, tính hằng số tốc độ.

2. Về kỹ năng - Để xác định từng loại phản ứng.

- Giải các bài toán cụ thể.

3. Thái độ - Có thái độ nghiêm túc khi học bộ môn, nâng cao lòng say mê yêu thích môn học.

Nguyễn Thị Cúc

51

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

- Giáo dục tư tưởng, đạo đức tác phong như rèn luyện tính tự học, sáng tạo, chính xác, khoa học.

4. Tƣ duy và năng lực - Rèn luyện tư duy khoa học.

- Rèn luyện và nâng cao năng lực tự học: năng lực nhận biết, tìm tòi, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực đánh giá và tự đánh giá, vận dụng kiến thức khoa

hơ n

học vào thực tiễn.

- Phát triển năng lực hợp tác, ứng dụng công nghệ thông tin để thu nhập và xử lý

uy

N

dữ liệu.

B. Tài liệu tham khảo

Q

1. Tài liệu 1, từ trang 225 đến 237.

ạy

C. Hƣớng dẫn sinh viên tự đọc ở nhà

Kè

3. Tài liệu 1, từ trang 103 đến 120.

m

2. Tài liệu 2, từ trang 152 đến 165.

/+ D

Sinh viên đọc các tài liệu ở các trang đã hướng dẫn và trả lời các câu hỏi sau:

m

1. Phương trình động học và thời gian bán phản ứng của phản ứng bậc không

co

được biểu diễn như thế nào? Cho ví dụ minh họa.

e.

2. Phương trình động học và thời gian bán phản ứng của phản ứng bậc một được

gl

biểu diễn như thế nào? Nếu các chất là chất khí và chất phóng xạ thì phương trình

oo

động học tích phân của phản ứng được biểu diễn như thế nào? Cho ví dụ minh họa.

.g

3. Có bao nhiêu loại phản ứng bậc hai? Phương trình động học và thời gian bán

us

phản ứng của từng loại phản ứng được biểu diễn như thế nào? Cho ví dụ minh họa.

pl

4. Phương trình động học của một số phản ứng phức tạp được biểu diễn như thế

nào? Cho ví dụ minh họa.

D. Nội dung lý thuyết cần nghiên cứu Phương trình động học của phản ứng 1. Phản ứng bậc không Đây là những phản ứng có tốc độ không phụ thuộc vào nồng độ của các chất phản ứng mà phụ thuộc vào những yếu tố khác như sự hấp thụ ánh sáng ở các phản Nguyễn Thị Cúc

52

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

ứng quang hóa, tốc độ khuếch tán trong các phản ứng bề mặt…. Hoặc tốc độ phản ứng là hằng số hay được coi là hằng số vì nồng độ chất phản ứng thay đổi không đáng kể.

Phản ứng bậc không có phương trình động học: v = k.[A]0 = k Đối với phản ứng bậc 0: A → sản phẩm Phương trình động học có dạng: -

→ d(a-x) = -kdt

hơ n

(Đơn vị của k: mol.l-1.thgian-1)

N

Lấy tích phân trong điều kiện: Ở t = 0 → CA = a

uy

Ở t ≠ 0 → CA = (a – x)

(30)

Q

→ x = kt

m

Nhận xét: Đối với phản ứng bậc 0, không thể tính được thời gian hoàn thành

Kè

của một phản ứng hóa học. Nhưng có thể tính được thời gian mà một nửa lượng

ạy

chất phản ứng đã mất đi, đó là thời gian nửa phản ứng (trong vật lí phóng xạ, còn

/+ D

gọi là thời gian bán hủy hay chu kì bán hủy hay chu kì bán rã của phản ứng), kí

a → 2

co

Khi x =

m

hiệu là t1/2 hay τ.

e.

2. Phản ứng bậc nhất

A → sản phẩm

gl

Xét phản ứng bậc nhất:

oo

Phương trình động học: -

.g

Đơn vị của hằng số tốc độ: (thời gian)-1

us

Chú ý: Phản ứng bậc nhất có thể có nhiều chất phản ứng nhưng tốc độ của

pl

phản ứng chỉ tỉ lệ với nồng độ của một chất.

Tách các biến số ta được:

hay

( (

) )

Lấy tích phân phương trình trên ta được: ln(a-x) = -kt + C Ở thời điểm t = 0, x = 0 → C = lna Phương trình động học của phản ứng bậc 1 có dạng: ln(a-x) = -kt + lna

Nguyễn Thị Cúc

53

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

→

và

t1/2 =

(31)

Từ hai phương trình của k và t1/2 cho thấy: để tính hằng số tốc độ k không nhất thiết phải biết nồng độ chất phản ứng ở thời điểm t = 0 và ở thời điểm t, mà chỉ cần biết các đại lượng tỉ lệ với nồng độ là đủ. Thời gian nửa phản ứng không phụ thuộc vào nồng độ ban đầu của chất.

Các phản ứng bậc nhất khá phổ biến. Ví dụ: Sự nhiệt phân N2O5, axetalđehit,

hơ n

sự phân rã phóng xạ…

N

Nếu các chất phản ứng là chất khí và chất phóng xạ, vì nồng độ của chất

uy

phản ứng tỉ lệ với áp suất cũng như tỉ lệ với số nguyên tử hay phân tử của nó trong

Q

hệ phản ứng, cho nên phương trình động học tích phân của phản ứng bậc một cũng

Po N = kt và ln o = kt P N

Kè

ln

m

còn được biểu diễn dưới các dạng:

ạy

3. Phản ứng bậc hai

(35)

/+ D

Nếu nồng độ ban đầu của A và B bằng nhau:

a

co

t=0

a–x

e.

t

oo d(a-x)

.g

 -

2

(a-x )

= k.dt →

us pl

B

Tại t = 0, x = 0  C = Tại t = t1/2 , x =

Nguyễn Thị Cúc



Sản phẩm

 -

d(a-x) = k(a-x) 2 dt

a

a–x

dCA dC = - B  k.CA .CB dt dt

gl

 vpu = -

+

m

A

1 = kt + C a-x

1 1 1 - = kt . Thay vào a-x a a

(33)

1 a 1  k.t1/2 =  t1/2 = a 2 a.k

54

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Nếu nồng độ ban đầu của hai chất A và B khác nhau: A

+

B

→

sản phẩm

t=0

a

b

0

t≠0

a–x

b–x

x

Phương trình động học dạng vi phân: dCA dC d(a - x) d(b - x) dx =- B === = k.(a - x).(b - x) dt dt dt dt dt

1 1  1 1  =   nên có thể viết (*) ở một dạng khác: (a - x)(b - x) a -bb -x a -x

uy

Vì

dx = k.dt (a - x).(b - x)

N

Hay

m Kè

1 a ln = const a-b b

/+ D

Khi t = 0, x = 0 ta có:

co

m

1 b(a - x) ln = kt a - b a(b - x)

e.

Trong trường hợp b > a thì

(**)

1 a-x ln = kt + const a-b b-x

ạy

Lấy tích phân (**) ta được:

Q

1  dx dx    = kdt a -bb -x a -x

Hay

(*)

hơ n

v=-

và

1 a-x 1 a ln = kt + ln a-b b-x a-b b

(34) Với điều kiện a > b 1 a(b - x) ln = kt b - a b(a - x)

(35)

gl

Hằng số tốc độ k có thứ nguyên: (nồng độ)-1. (thời gian)-1

oo

Ghi chú: Khi nồng độ ban đầu của 2 chất khác nhau thì khái niệm thời gian

.g

bán phản ứng không áp dụng được cho toàn phản ứng mà chỉ có thể áp dụng riêng

us

rẽ cho từng chất.

pl

E. Câu hỏi kiểm tra đánh giá

Dạng 1. Biết Bài 1.

Phản ứng phân hủy N2O5 :

là phản ứng bậc nhất. Hằng số

tốc độ phản ứng k đo ở các nhiệt độ khác nhau có các giá trị sau:

Nguyễn Thị Cúc

55

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2 Nhiệt độ (oC) 105 k (s-1)

Khoá luận tốt nghiệp 25

35

55

65

1,72

6,65

75

240

Xác định năng lượng hoạt động hóa học của phản ứng, hằng số tốc độ phản ứng ở 30oC và thời gian nửa phản ứng.

Bài 2.

Quá trình phân hủy hợp chất axeton diễn ra theo phương trình sau đây:

hơ n

CH3COCH3(k) → CH2=CH2(k) + H2(k) + CO(k)

Những giá trị thực nghiệm thu được trong suốt thời gian xảy ra phản ứng được

312

408

uy

6,5

13

19.9

488

562

m

P (mmHg)

0

Q

t (phút)

N

người ta ghi lại trong một bảng sau:

Kè

Từ những dữ liệu đã cho trong đầu bài, hãy: chứng minh phản ứng khảo sát là

ạy

phản ứng bậc 1 và xác định hằng số tốc độ của phản ứng.

Dạng 2: Hiểu

/+ D

Bài 3.

m

Đimetyl ete phân hủy theo phản ứng bậc một: CH 3 2 O K   CH 4 K   CO  K   H 2 K 

co

Ở một nhiệt độ đã cho, một lượng ete có áp suất ban đầu là 0,395 atm. Sau 10

gl

Bài 4.

oo

0,800 atm.

e.

giây áp suất của hỗn hợp là 0,4050 atm. Hỏi sau bao lâu áp suất của hỗn hợp là

us

.g

Đối với phản ứng xà phòng hóa etyl axetat: CH3COOC2H5 + OH-

CH3COO- + C2H5OH

pl

Ở thời điểm ban đầu t = 0 hỗn hợp phản ứng chứa este và xút có nồng độ bằng

nhau và bằng 0,05M. Phản ứng được theo dõi bằng cách ở mỗi thời điểm t người ta lấy 10 ml hỗn hợp phản ứng rồi chuẩn độ lượng xút còn lại bằng dung dịch

HCl 0,01M. Kết quả thu được như sau: T (phút) VHCl (ml)

Nguyễn Thị Cúc

4 44,1

9

15

24

37

53

38,6

33,7

27,9

22,9

18,5

56

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Xác định bậc phản ứng, hằng số tốc độ phản ứng và thời gian nửa phản ứng.

Dạng 3:Vận dụng Bài 5.

Phản ứng phân hủy ure:

) →

(

+

Trong môi trường trung tính được nghiên cứu bằng cách theo dõi lượng ure còn lại theo thời gian ở hai nhiệt độ khác nhau và tính được kết quả sau:

hơ n

Ở 61oC: 0

9600

18220

28600

Lượng ure (mol)

0,1

0,0854

0,0742

0,0625

Q

uy

Ở 71oC:

N

Thời gian (phút)

0

2818

Lượng ure (mol)

0,1

0,0836

4800

9060

0,0736

0,0560

Kè

m

Thời gian (phút)

Xác định bậc phản ứng, hằng số tốc độ phản ứng ở 2 nhiệt độ và năng lượng

/+ D

Bài 6.

ạy

hoạt động hóa của phản ứng.

là phản ứng bậc nhất. Khi tiến hành

m

Phản ứng phân hủy SO2 Cl2 thành SO2 và

co

đốt nóng 0,10 mol SO2 Cl 2k  ở 600K trong bình phản ứng có dung tích 1,0 (l) người

e.

ta thu được các dữ kiện thực nghiệm sau đây: 0,0

1,0

2,0

4,0

8,0

16,0

4,91

5,58

6,32

7,31

8,54

9,50

gl

Thời gian (h)

.g

oo

Áp suất (atm)

pl

us

Tính:

a. Hằng số tốc độ phản ứng ở 600K. b. Thời gian nửa phản ứng ở nhiệt độ trên. c. Áp suất trong bình sau 20h.

Nguyễn Thị Cúc

57

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

KẾT LUẬN Sau một thời gian tìm hiểu, nghiên cứu, đề tài đã được hoàn thành và đạt được những kết quả sau: Thiết kế tài liệu tự học phần cân bằng hóa học và cơ sở của động hóa học có hướng dẫn theo môđun với 6 tiểu môđun và một hệ thống câu hỏi tự kiểm tra kết

hơ n

thúc môđun. Trong thời gian nghiên cứu, những công việc em đã làm cho việc nghiên cứu như sau:

uy

N

(1) Đọc tài liệu tổng quan về: phần giáo dục học, phương pháp dạy học theo môđun, các hình thức tự học.

m

Q

(2) Nghiên cứu về phương pháp dạy học theo môđun, cách thiết kê môđun,

Kè

tiểu môđun.

(3) Nghiên cứu phần lý thuyết của học phần Hóa học đại cương 2, trên cơ sở

ạy

đó em đã xây dựng, phân loại và cấu trúc lại lý thuyết sao cho phù hợp với chương

/+ D

trình dạy học, khả năng nhận thức của sinh viên và phương pháp dạy học theo

m

môđun. Từ đó em đã chia học phần Hóa học đại cương 2 thành 5 môđun tương

co

ứng với 5 chương.

e.

(4) Đã xây dựng các câu hỏi tự học cụ thể cho từng tiểu môđun của môđun 2

gl

và môđun 3 giúp sinh viên định hướng kiến thức cần đạt được, cụ thể là:

us

.g

oo

- Môđun 2: + Tiểu môđun 2.1 gồm 3 câu hỏi. + Tiểu môđun 2.2 gồm 5 câu hỏi. + Tiểu môđun 2.3 gồm 5 câu hỏi.

pl

- Môđun 3: + Tiểu môđun 3.1 gồm 3 câu hỏi. + Tiểu môđun 3.2 gồm 4 câu hỏi. + Tiểu môđun 3.3 gồm 4 câu hỏi.

(5) Đã thiết kế các bài tập theo từng dạng cụ thể phù hợp với từng tiểu môđun; đồng thời tương ứng với các mức độ nhận thức: biết, hiểu và vận dụng;

Nguyễn Thị Cúc

58

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

theo các hình thức: câu hỏi trắc nghiệm và tự luận cho từng tiểu môđun của môđun 2 và môđun 3, cụ thể: - Môđun 2: + Tiểu môđun 2.1 gồm: 3 bài tập dạng biết, 3 bài tập dạng hiểu hiểu và 3 bài tập dạng vận dụng. + Tiểu môđun 2.2 gồm: 3 bài tập dạng biết, 3 bài tập dạng hiểu và 3 bài tập dạng vận dụng.

hơ n

+ Tiểu môđun 2.3 gồm: 9 bài tập dạng trắc nghiệm và 6 bài tập dạng tự luận.

uy

N

- Môđun 3: + Tiểu môđun 3.1 gồm: 9 bài tập dạng trắc nghiệm và 6 bài tập dạng tự luận.

m

Q

+ Tiểu môđun 3.2 gồm: 5 bài tập dạng biết, 4 bài tập dạng hiểu

Kè

hiểu và 3 bài tập dạng vận dụng.

hiểu và 2 bài tập dạng vận dụng.

ạy

+ Tiểu môđun 3.3 gồm: 2 bài tập dạng biết, 2 bài tập dạng hiểu

/+ D

(6) Bổ sung phần gợi ý cho các bài tập tự luận và cung cấp đáp án cho bài

pl

us

.g

oo

gl

e.

co

m

tập trắc nghiệm.

Nguyễn Thị Cúc

59

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Trần Ngọc Chuyên (1994), “Cách soạn thảo một đơn vị học thuật module”, Viện nghiên cứu Đại học và Giáo dục chuyên nghiệp.

2. Nguyễn Cương (2007), “Phương pháp dạy học Hóa học ở trường Phổ thông và Đại học. Một số vấn đề cơ bản”, Nhà xuất bản Giáo dục.

hơ n

3. Trần Thị Đà, Đặng Trần Phách (2010), “Cơ sở lý thuyết các phản ứng hóa học”, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.

uy

N

4. Vũ Đăng Độ (2006), “Cơ sở lí thuyết các quá trình hóa học”, Nhà xuất bản Giáo dục.

m

Q

5. Vũ Đăng Độ, Trịnh Ngọc Châu, Nguyễn Văn Nội (2007),“ Bài tập cơ sở lý

Kè

thuyết các quá trình hóa học”, Nhà xuất bản Giáo dục.

6. Trần Hiệp Hải, Vũ Ngọc Ban, Trần Thành Huế (2004),

/+ D

xuất bản Đại học Sư phạm.

ạy

“Hóa học đại cương 2 – Cơ sở lý thuyết của các quá trình hóa học”, Nhà

m

7. Nguyễn Hạnh (2002), “Cơ sở lý thuyết hóa học tập 2”, Nhà xuất bản Giáo

co

dục.

e.

8. Nguyễn Ngọc Quang, Đặng Thị Oanh (1993), “Vận dụng tiếp cận môđun

gl

vào việc đào tạo sinh viên sư phạm Đại học sư phạm Hà Nội”, Đại học Giáo

oo

dục chuyên nghiệp.

.g

9. Lâm Ngọc Thiềm (2008), “Cơ sở lý thuyết hóa học”, Nhà xuất bản Giáo dục.

us

10. Lâm Ngọc Thiềm, Trần Hiệp Hải (2007),“Bài tập hóa học đại cương”, Nhà

pl

xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội.

11. Nguyễn Thị Xuân Thủy (2012), “Rèn luyện kỹ năng tự học tập cho sinh viên đáp ứng yêu cầu đào tạo theo học chế tín chỉ” Tạp chí Giáo dục, số đặc biệt 3/2/2012.

12. Đào Đình Thức (2004), “Hóa học đại cương tập II”, Nhà xuất bản đại học Quốc Gia Hà Nội.

Nguyễn Thị Cúc

60

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

13. Nguyễn Cảnh Toàn (2001), “Tuyển tập tác phẩm tự giáo dục, tự học, tự nghiên cứu” tập 2, Nhà xuất bản Đại học Sư phạm Hà Nội, Trung tâm ngôn ngữ văn hóa Đông Tây.

14. Nguyễn Cảnh Toàn, Vũ Văn Tảo, Bùi Tường (1998), “Quá trình dạy tự học”, Nhà xuất bản Giáo dục Hà Nội.

15. Bài giảng Hoá học đại cương 2, Tổ Vô cơ – Đại cương, Trường Đại học Sư

hơ n

phạm Hà Nội 2.

16. Lê Thị Thu Lý (2016), Khoá luận tốt nghiệp Đại học: “Thiết kế tài liệu tự

N

học có hướng dẫn theo môđun nhằm tăng cường năng lực tự học các nguyên

pl

us

.g

oo

gl

e.

co

m

/+ D

ạy

Kè

m

Q

uy

tố kim loại kiềm nhóm IA”.

Nguyễn Thị Cúc

61

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

PHỤ LỤC Tiểu môđun 2.1 Đáp án 2

3

4

5

6

7

8

9

B

B

C

B

D

C

A

A

D

hơ n

1

N

Tiểu mô đun 2.2

uy

Dạng 1. Biết Bài 1.

m

Q

Biết Kp = 6,8.105; T = 298K; R = 8,314 J/mol.K → ΔGo = - RTlnKp – (3

=

+ – (3

→

– T.

)

co

m

→K=

+

/+ D

=

)

ạy

Tìm

Kè

Bài 2.

e.

Bài 3. =

+

us

.g

=

)→K=

–(

–(

Nhận xét giá trị của

–(

+

+

oo

=

gl

Tính

) )

và

để kết luận độ lớn của hằng số cân bằng là hệ

pl

quả chủ yếu của Ho hay của So.

Nguyễn Thị Cúc

62

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Bài 4.

N2O4

2NO2

Ban đầu:

1

Phản ứng

α

Sau pư

1 – α 2α

(mol) 2α

với α = 0,63 → Kx

=

Mà Kp = Kx.PΔn với P = 0,334 atm; )

Kp

với R = 8,314 J/mol.K; T = 323K

uy

Và Kc = Kp.(

=1

+

=1

Giải hệ →

/+ D

= 0,1

Kè

= 3,5

ạy

Ta có

m

Q

Bài 5.

m

,

co

Bài 6.

e.

Cách 1: ( )

( )

( )

gl

a, b.

N

Kx =

hơ n

Phần mol

→

oo

= 10

.g

= 4 atm →

pl

us

Giải hệ → Mà

=

+

=4

, ,

c. CO2 chiếm 60% về thể tích → Mặt khác: Giải hệ →

= 0,6 →

=

= 10 ,

Nguyễn Thị Cúc

; áp suất chung của hệ: P =

63

+

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Cách 2: ； P = 4；

a, b.

Mà

và

Vậy:

=

=1→

+

.

→ Kx

; Kx = Kp.

;

;

.

c. CO2 chiếm 60% về thể tích:

→ Kx

= 0,6;

hơ n

Ta có:

2HI(k)

0,05

Cân bằng

0,05-x 0,05-x

(

→x

)

(

a.

)

co

m

b.

Kè ạy

=

0,05

/+ D

→

m

Ban đầu

Q

H2(k) + I2(k)

uy

N

Bài 7.

oo

Bài 8.

; tương tự tính được:

gl

d. Ta có:

e.

c. Số mol iot còn lại không phản ứng lúc cân bằng: (0,05 – x).10

, Kp2 =

us

.g

a. Áp dụng: Kp1 =

pl

Giải hệ tính

b.

, ,

Áp dụng định luật bảo toàn nguyên tố C, O, Fe: C: O: Fe:

Nguyễn Thị Cúc

64

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Bài 9. a. N2O4

2NO2

Kx =

=

Khi độ phân ly của khí N2O4 thành NO2 bằng 11%

α = 0,11

Kx

→ Kp = Kx.PΔn với P = 1 atm

α

c. α = 0,08

P

uy

Kx , áp dụng: Kx = KP.

N

→ Kx =

hơ n

b. P = 0,8 atm; Kp tính được ở câu a

m

Q

Tiểu môđun: 2.3

Kè

Dạng 1: Trắc nghiệm

2

3

4

C

C

D

D

5

6

/+ D

1

ạy

Đáp án:

C

8

a. A

a. C

b. C

b. B

9 D

e.

Dạng 2: Tự luận

co

m

D

7

gl

Bài 1.

oo

a. Khi tăng nhiệt độ → cân bằng chuyển dịch theo chiều giảm nhiệt độ → theo

.g

chiều phản ứng thu nhiệt → chiều nghịch.

us

b. Tăng áp suất chung của hệ → cân bằng chuyển dịch theo chiều giảm áp suất

pl

→ theo chiều giảm số phân tử khí → chiều? c. Thêm xúc tác → tăng đồng thời cả tốc độ phản ứng thuận và nghịch với số lần như nhau, làm cho phản ứng nhanh đạt đến trạng thái cân bằng. d. Thêm khí trơ Ar: Ta có:

Nguyễn Thị Cúc

(

)

=

.

65

= const

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

- Giữ nguyên áp suất → thể tích tăng → chuyển dịch theo chiều giảm

và tăng

giảm → cân bằng

chiều nghịch.

- Giữ thể tích không đổi → chiều?

Bài 2. a. Thêm NH3 → cân bằng chuyển dịch theo chiều làm giảm sự tăng NH3 → chiều

hơ n

nghịch. Vậy tại thời điểm cho thêm NH3, áp suất riêng của NH3 sẽ tăng sau đó giảm dần.

N

b. Thêm H2S cân bằng chuyển dịch theo chiều làm giảm NH3 → chiều?  áp suất

uy

riêng của NH3?

Q

c. Thêm NH4HS → thêm chất rắn không làm ảnh hưởng đến chuyển dịch cân bằng.

m

d. Tăng nhiệt độ → cân bằng chuyển dịch theo chiều giảm nhiệt độ → theo chiều?

Kè

 áp suất riêng của NH3?

ạy

e. Áp suất toàn phần sẽ tăng do thêm Ar vào hệ → cân bằng chuyển dịch theo chiều

/+ D

giảm áp suất → theo chiều giảm số phân tử khí → chiều? → áp suất riêng của NH3?

(3) = (2) – 2.(1) – 2.

e.

phản ứng toả nhiệt hay

dấu của

oo

thu nhiệt.

– T.

gl

Mặt khác:

co

=

m

Bài 3.

+ Khi tăng nhiệt độ → cân bằng chuyển dịch theo chiều giảm nhiệt độ → theo

us

.g

chiều phản ứng thu nhiệt → chiều? + Tính

của hệ. Tăng áp suất → cân bằng chuyển dịch theo chiều giảm áp

pl

suất → theo chiều giảm số phân tử khí → chiều?

Bài 4. a. Tính b. Do

, và

= Nguyễn Thị Cúc

=

– T.

K=

của phản ứng không phụ thuộc vào nhiệt độ nên: – 698.

K= 66

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Bài 5. Ở 298K, có Go = -34,82 kJ

K1 =

Ở 598K, K2 Ta có Ho = -56,34 kJ Áp dụng hệ thức đẳng áp Van‟t – Hoff: l n

K T2

=

K T1

ΔH o  1 1     R  T1 T2 

K2.

hơ n

Theo nguyên lý chuyển dịch cân bằng Le Chatelier: tăng nhiệt độ → cân bằng

N

chuyển dịch theo chiều giảm nhiệt độ → theo chiều phản ứng thu nhiệt.

uy

So sánh giá trị K1 và K2 có phù hợp với kết quả theo nguyên lý chuyển dịch cân

Q

bằng Le Chatelier.

m

Bài 6.

Kè

a. Khi cân bằng có 80% lượng N2O4 ban đầu chuyển thành NO2 → α = 0,8  Số mol

0,125

Phản ứng

0,1

Sau

0,025

0,225

e.

co

0,2

oo

.g

→

0,2

gl

Phần mol

(mol)

m

Ban đầu

/+ D

ạy

= 0,1mol

us

Mà: KP = 0,124;

với n = 0,225 mol; R = 0,082; T = 303K; P (tính được ở trên)

pl

→

→P

;P=

b. Ta có:

(

)

=

.

= const

Nếu tăng nhiệt độ → cân bằng chuyển dịch theo chiều giảm nhiệt độ → theo chiều phản ứng thu nhiệt → chiều? → màu sắc của bình? → áp suất của bình?

Nguyễn Thị Cúc

67

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Tiểu môđun 3.1 Dạng 1: Trắc nghiệm Đáp án: 2

3

4

5

6

7

8

9

D

A

A

D

B

D

D

A

C

hơ n

1

Dạng 2: Tự luận

M;

M; t = 184s

Q

;với:

uy

N

Bài 1.

Kè

m

Bài 2.

/+ D

ạy

Bài 3.

m

Bài 4.

e.

co

→

v

gl

Mà v =

oo

Bài 5.

.g

Tốc độ phản ứng ban đầu: v = k.

us

A + 2B → C + D

pl

Ban đầu

Phản ứng

Sau

0,05 0,1 -0,05

-0,1

Vậy tốc độ phản ứng lúc chất B giảm đi 0,1mol/l là: v = k. (

Nguyễn Thị Cúc

) (

) với k = 0,6;

68

;

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Bài 6. = 0,05. 12,84.10-3 →

→

→

Mà: Tiểu môđun 3.2 Bài 1.

→

,

,

 a, b  a + b = bậc phản ứng  Hằng số tốc độ: k =

N

và

uy

Lấy tỉ lệ

hơ n

v = k.

m

Sử dụng quy tắc Van „t Hoff： kt +n.10 = γn.kt

Q

Bài 2.

Kè

→ 2n = 1024  T = t + n.10  nhiệt độ cần tìm. k1 = 1,3 mol-1.1.s-1 ở T1 = 698K

/+ D

k2 = 23 mol-1.1.s-1 ở T2 = 798K

ạy

Bài 3.

k T2 k T1

Ea  1 1   -   Ea. 2,303R  T1 T2 

=

co

m

Áp dụng phương trình Arrhenius: lg

e.

Áp dụng phương trình Arrhenius cho:

gl

k2 = 23 mol-1.1.s-1 ở T2 = 798K

.g

→ k3 .

oo

k3 = ? mol-1.1.s-1 ở T3 = 698K

us

Bài 4.

pl

Biết E = 100 kJ/mol

k1 = 8.10-6 mol-1.1.s-1 ở 350K k2 = ? mol-1.1.s-1 ở 400K

Tính k2 theo phương trình Arrhenius: lg

Nguyễn Thị Cúc

k T2 k T1

=

69

Ea  1 1   -  2,303R  T1 T2 

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Bài 5. , k = 1,73.10-5 s-1

a. Bậc của phản ứng là bậc 1 → v = b.

với P = 0,1 atm; R = 0,082; T = 298K k = 1,73.10-5 s-1 → v =

→ tốc độ phản ứng.

Bài 6. k1 = 5.10-5 mol-1.1.s-1 ở 800oC k T1

Ea  1 1   -  2,303R  T1 T2 

=

N

k T2

uy

Tính k2 theo phương trình Arrhenius: lg

Ở 80oC:





=

Kè

/+ D

=



=

ạy



=

m

Sử dụng quy tắc Van „t Hoff：kt +n.10 = γn.kt

Q

Bài 7.

Ở 200oC:

hơ n

Biết E = 45 kJ/mol

Bài 8.

; vtb2 =

; vtb3 =

gl

Ta có: v = k.

e.

co

vtb1 =

m

Tính vtb1, vtb2, vtb3 theo công thức:

→

oo

,

và

 a, b → a: bậc phản ứng của A; b: bậc phản ứng của B

.g

Lấy tỉ lệ

,

us

 a + b = bậc phản ứng tổng cộng

pl

Hằng số k: k = Bài 9. a. v = k. → Lấy tỉ lệ

, và

Nguyễn Thị Cúc

,

 a, b  a + b = bậc phản ứng

70

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

 Hằng số tốc độ: k = b. Năng lượng hoạt hóa Ea = 24,74 Kcal/mol Ở nhiệt độ T1 = T, k1 (tính được ở câu a) Ở nhiệt độ T = 298K, k2 = 2,03.10-3 s-1 k T2 k T1

Ea  1 1   - → T 2,303R  T1 T2 

=

hơ n

Áp dụng phương trình Arrhenius: lg Bài 10.

N

Tương tự như bài 1, 9.

uy

Bài 11.

Q

Cách 1: Thay T = 670K vào phương trình trên tính được

k T1

=

Ea  1 1   - → E 2,303R  T1 T2 

Kè

k T2

ạy

Theo phương trình Arrhenius: lg

m

Lấy thêm 1 nhiệt độ bất kì thay vào phương trình trên tính được

Ea + lgA 2,303RT

/+ D

Cách 2: Sử dụng phương trình: lgk = -

e.

oo

gl

a. v = k.

theo 2 cách trên.

co

So sánh giá trị của Bài 12.



m

Đồng nhất 2 biểu thức trên ta được: lgA = 14,34;

(

) (

) → Lấy tỷ lệ

.g

+ CA‟ = CA; CB‟ = 2CB →

us

+ Giảm thể tích bình xuống 2 lần → CA‟ = 2CA; CB‟ = 2CB (

)(

) → Lấy tỷ lệ

pl

→

b. Nồng độ của A, B đều giảm một nửa → CA‟ = CA; CB‟ = CB

Sử dụng quy tắc Van „t Hoff: kt +n.10 = γn.kt khi nhiệt độ tăng thêm 30oC và  = 2. c. Khi đó, →

(

)(

Nguyễn Thị Cúc

→ ) (

)

71

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Tiểu môđun 3.3 Bài 1.

Thay tương ứng các cặp vào phương trình Arrhenius: lg

k T2

=

k T1

Ea  1 1   - : 2,303R  T1 T2 

Từ đó tính được Ea,tb

hơ n

Từ đó lấy k1 = 1,72, T = 298K k1‟ = ?, T = 303K.

N

k 1‟

uy

thay vào phương trình Arrhenius:

Q

Thời gian nửa phản ứng: t1/2 =

m

Bài 2.

Kè

Giả sử phản ứng khảo sát là bậc 1.

ạy

Áp dụng phương trình động học bậc 1 cho phản ứng ta có: ln

= kt (1)

P0

tcb

P0 – x

x

x

e.

x=

= kt → k =

(1)

oo

gl

= ln

x

co

m

t=0

Phệ = P0 + 2x ln

/+ D

CH3COCH3(k) → CH2=CH2(k) + H2(k) + CO(k)

giá trị k tương ứng, ta dược bảng sau:

.g

Thay Phệ và thời gian tương ứng vào (1) 6,5

13

19,9

P (mmHg)

408

488

562

pl

us

t (phút)

k=

Từ bảng đã cho ta tìm được giá trị k tương ứng với thời gian và áp suất đã cho, nhận xét các giá trị của k

Nguyễn Thị Cúc

kết luận.

72

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Bài 3.

CH 3 2 O K   CH 4 K   CO K   H 2 K  t=0

P0

t

P0 – x

→

x

x

x

+ 2x

= kt →

= k.10 → k

Phệ = 0,8 → 0,8 = 0,395 + 2x → x

+ Áp suất của hỗn hợp là 0,800 atm

N

Vì là pư bậc 1 nên: ln

Q

uy

= k.t → t (k tính được ở trên).

Mà

hơ n

→ 0,405 = 0,395 + 2x → x

+ Sau 10s: t = 10;

m

Bài 4.

1 1 = kt a- x a

CH3COO- + C2H5OH

/+ D

CH3COOC2H5 + OH-

ạy

Kè

Giả sử phản ứng khảo sát là bậc 2, este và xút có nồng độ bằng nhau; ta có:

0,05

t

0,05 – x

0,05 – x

m

0,05

x

x

co

t=0

e.

= 0,05 – a

= a – x, với CHCl = 0,01M,

gl

=

oo

→a–x=

→k=

(

) (1)

us

.g

Thay các giá trị VHCl vào biểu thức (1) ta được bảng sau: 4

pl

T (phút)

VHCl (ml)

k=

(

44,1

9

15

24

37

53

38,6

33,7

27,9

22,9

18,5

)

So sánh các giá trị của k tìm được. + Thời gian nửa phản ứng: t1/2 

Nguyễn Thị Cúc

1 a.k

73

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

Bài 5.

Giả sử phản ứng khảo sát là bậc 1. ) →

( t=0

a

t

a–x

+

x

x a = kt a-x

hơ n

Áp dụng phương trình động học bậc 1 cho phản ứng ta có: ln →k=

uy

N

Tương tự như bài 1, 2 lập bảng giá trị → tính được các đại lượng k tương ứng.

m

xấp sỉ nhau thì phản ứng đó là phản ứng bậc 1.

Q

Ở 61oC: tính được k1, k2, k3, k4 → ktb,1, so sánh các đại lượng k, nếu có gái trị

Kè

Ở 71oC: tương tự, tính được các đại lượng của k theo thời gian và lượng ure đã Ea  1 1   -  → Ea 2,303R  T1 T2 

ạy

cho tương ứng → ktb,2

k T2 k T1

=

/+ D

Áp dụng phương trình Arrhenius: lg

m

Bài 6.

co

a.

gl P0 – x

x

+x→x=

us

→

.g

t

P0

oo

t=0

e.

Phản ứng: SO2 Cl2 → SO2 +

- P0 = kt → k =

=

pl

Vì là pư bậc 1 nên: ln

x

Thay Phệ và thơi gian tương ứng vào (1)

(1)

giá trị k tương ứng, ta dược bảng sau:

Thời gian (h)

1,0

2,0

4,0

8,0

16,0

Áp suất (atm)

5,58

6,32

7,31

8,54

9,50

k=

Nguyễn Thị Cúc

74

K39A - SP Hoá

Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Khoá luận tốt nghiệp

b, Thời gian nửa phản ứng： t1/2 = t = 20 (h). Thay vào biểu thức (1)

Phệ.

pl

us

.g

oo

gl

e.

co

m

/+ D

ạy

Kè

m

Q

uy

N

hơ n

c, Sau 20h

Nguyễn Thị Cúc

75

K39A - SP Hoá

ĐẶT VẤN ĐỀ Cùng với sự phát triển của nền kinh tế, dịch vụ logistics ngày càng khẳng định được tầm quan trọng của mình trong lưu thông hàng hoá với sự phát triển không chỉ về số lượng mà còn cả chất lượng. Để kinh doanh loại hình dịch vụ này thương nhân phải đáp ứng những điều kiện nhất định nhằm hạn chế tình trạng có nhiều chủ thể

hơ n

kinh doanh nhưng chất lượng dịch vụ không đảm bảo.

uy

N

GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

Q

1. Khái quát về dịch vụ logistics

m

Dịch vụ logistics là hoạt động thương mại, theo đó thương nhân tổ chức thực

Kè

hiện một hoặc nhiều công việc bao gồm nhận hàng, vận chuyển, lưu kho, lưu bãi, làm

ạy

thủ tục hải quan, các thủ tục giấy tờ khác, tư vấn khách hàng, đóng gói bao bì, ghi ký mã hiệu, giao hàng hoặc các dịch vụ khác có liên quan đến hàng hoá theo thoả thuận

/+ D

với khách hàng để hưởng thù lao.

m

Theo Điều 234, Luật thương mại năm 2005, điều kiện kinh doanh dịch vụ

co

logistics là: “Thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics là doanh nghiệp có đủ điều

e.

kiện kinh doanh dịch vụ logistics theo quy định của pháp luật”. Như vậy, thương

gl

nhân muốn kinh doanh dịch vụ logistics phải đáp ứng được điều kiện là doanh nghiệp

oo

có đủ điều kiện kinh doanh theo pháp luật mà cụ thể tuân theo những quy định chung

.g

tại chương II, Luật doanh nghiệp năm 2005 về “Thành lập và đăng ký doanh nghiệp”.

us

Để cụ thể hoá khoản 2, Điều 234, Luật thương mại 2005, Nghị định số

pl

140/2007/NĐ-CP đã xác định các điều kiện kinh doanh dịch vụ này thông qua việc phân nhóm các dịch vụ logistics, trong đó có các điều kiện chung áp dụng cho tất cả các nhóm dịch vụ và có những điều kiện áp dụng cho từng nhóm dịch vụ.

2. Điều kiện chung kinh doanh dịch vụ logistics Thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics phải là các doanh nghiệp có đăng ký kinh doanh hợp pháp theo pháp luật Việt Nam, tức là chỉ có các doanh nghiệp theo

quy định của Luật doanh nghiệp 2005 mới được phép kinh doanh dịch vụ này. Nghị định 140 hạn chế đối với thương nhân là hộ gia đình nhằm tránh những thành phần kinh tế nhỏ lẻ tham gia kinh doanh dịch vụ này.

Như vậy, thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics chỉ có thể tồn tại dưới hình thức công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty hợp danh hoặc doanh

hơ n

nghiệp tư nhân. Và tồn tại dưới hình thức nào thì phải đáp ứng điều kiện của pháp luật về hình thức ấy. Ví dụ: Thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics tồn tại dưới hình

uy

N

thức công ty cổ phần thì đầu tiên cũng phải là doanh nghiệp, trong đó vốn điều lệ

Q

được chia làm nhiều phần bằng nhau và cổ đông có thể là tổ chức, cá nhân, có số

m

lượng cổ đông tối thiểu là ba, không hạn chế tối đa… Các doanh nghiệp (có thể là liên

Kè

doanh, 100% vốn Nhà nước) phải được cấp Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh

ạy

(hoặc Giấy phép đầu tư) tại cơ quan có thẩm quyền theo các quy định của pháp luật doanh nghiệp và đầu tư Việt Nam mới được phép kinh doanh dịch vụ logistics.

/+ D

Đối với thương nhân nước ngoài khi tham gia kinh doanh dịch vụ logistics tại

m

Việt Nam, ngoài việc đáp ứng các điều kiện chung, còn phải đáp ứng các điều kiện cụ

co

thể về góp vốn, tỉ lệ góp, hình thức tồn tại và các điều kiện khác. Đồng thời, phải tuân

gl

gia nhập WTO.

e.

thủ các cam kết của Việt Nam về mở cửa thị trường kinh doanh dịch vụ logistics khi

oo

3. Các điều kiện áp dụng riêng đối với từng nhóm dịch vụ

.g

Nhóm các dịch vụ logistics chủ yếu (khoản 1, Điều 4, Nghị định 140): Để kinh

us

doanh được nhóm dịch vị logistics chủ yếu đòi hỏi doanh nghiệp phải có đủ phương

pl

tiện, thiết bị, công cụ đảm bảo tiêu chuẩn an toàn, kĩ thuật và có đội ngũ nhân viên đáp ứng yêu cầu theo quy định tại khoản 2, Điều 5, Nghị định 140. Các phương tịên, thiết bị, công cụ ở đây là xe nâng hạ hàng hoá, dây chuyền, băng tải, phương tiện đóng gói mã hàng hoá, hệ thống đường ống, đèn chiếu sáng… đặc biệt là phải có đội ngũ nhân viên được đào tạo đáp ứng nhu cầu công việc, tức là phải đáp ứng các yêu

cầu về trình độ, năng lực, chuyên môn nghiệp vụ và kiến thức pháp luật trong nước cũng như pháp luật quốc tế.

Nhóm các dịch vụ logistics liên quan đến vận tải (khoản 2, Điều 4): Để kinh doanh được nhóm các dịch vụ liên quan đến vận tải đòi hỏi các doanh nghiệp phải tuân thủ các điều kiện về kinh doanh vận tải theo quy định của pháp luật Việt Nam.

hơ n

Như vậy, ngoài các quy định của Luật thương mại 2005, Nghị định 140 muốn các chủ thể kinh doanh dịch vụ logistics liên quan đến vận tải phải tuân thủ các văn bản pháp

uy

N

luật chuyên ngành. Tuy nhiên, việc dành riêng một điều luật để đề cập đến điều kiện

Q

kinh doanh đối với thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics liên quan đến vận tải

m

cho thấy Nghị định chưa bao quát được hết hoạt động dịch vụ logistics mà mới chỉ

Kè

chuyên về lĩnh vực vận tải. Điều này xuất phát từ tính phức tạp của hoạt động dịch vụ

ạy

logistics bao gồm nhiều loại hình, nhiều công đoạn mang tính kĩ thuật, điều này cũng có nghĩa vẫn còn nhiều hoạt động trong chuỗi dịch vụ logistics mà Nghị định chưa đề

/+ D

cập đến.

m

Nhóm các dịch vụ logistics liên quan khác (khoản 3, Điều 4): Ngoài việc đáp

co

ứng các điều kiện chung, đối với thương nhân nước ngoài khi tham gia kinh doanh

gl

e.

loại hình dịch vụ này sẽ phải đáp ứng các điều kiện tại khoản 2, Điều 7.

oo

KẾT THÚC VẤN ĐỀ

.g

Có thể nói mặc dù pháp luật đã quy định cụ thể các điều kiện kinh doanh dịch

us

vụ logistics tuy nhiên trên thực tế vẫn còn những hạn chế nhất định trong việc hiểu và

pl

áp dụng pháp luật. chính vì vậy, cần sớm có những hướng dẫn cụ thể và quy định nhằm hoàn thiện pháp luật trong lĩnh vực này.