THIẾT KẾ MỘT SỐ BÀI GIẢNG DẠNG VIDEO - CLIP CỦA PHẦN “QUANG HÌNH” – VẬT LÝ 11

THIẾT KẾ BÀI GIẢNG DẠNG VIDEO - CLIP VẬT LÝ

vectorstock.com/28062424

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection DẠY KÈM QUY NHƠN EBOOK PHÁT TRIỂN NỘI DUNG

THIẾT KẾ MỘT SỐ BÀI GIẢNG DẠNG VIDEO - CLIP CỦA PHẦN “QUANG HÌNH” – VẬT LÝ 11 VÀ XÂY DỰNG TRANG FANPAGE CÁ NHÂN HỖ TRỢ VIỆC DẠY VÀ HỌC (TNU) WORD VERSION | 2021 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

CHƯƠNG 2 THIẾT KẾ MỘT SỐ BÀI GIẢNG DẠNG VIDEO - CLIP CỦA PHẦN “QUANG HÌNH” – VẬT LÝ 11 VÀ XÂY DỰNG TRANG FANPAGE CÁ NHÂN HỖ TRỢ VIỆC DẠY VÀ HỌC 2.1 Mục tiêu dạy học phần Quang hình 2.1.1. Đặc điểm phần "Quang hình"

Hình 2.1. Sơ đồ cấu trúc phần quang hình Quang hình nằm ở chương VI và VII sau phần “Điện học. Điện từ học”. Trong phần này trình bày về một số định nghĩa, tính chất, ứng dụng thực tế… của một số hiện tượng quang hình học và các dụng cụ quang bổ trợ cho mắt. Thiết lập định luật khúc xạ ánh sáng, phản xạ toàn phần. Khảo sát một số ứng dụng của hiện tượng khúc xạ ánh sáng, phản xạ toàn phần xẩy ra trên dụng cụ quang trong thực tế. Phần quang hình lớp 11 gồm có 02 chương và 10 bài. Trong những bài này có thể trình bày về những kiến thức hoàn toàn mới hoặc bổ sung thêm một số kiến thức mới so với những kiến thức đã được học ở THCS. 2.1.2. Về kiến thức - Phát biểu được định luật khúc xạ ánh sáng và viết được hệ thức của định luật này.

Nêu được khái niệm chiết suất tuyệt đối, chiết suất tỉ đối. Nêu được tính chất thuận nghịch của sự truyền ánh sáng và chỉ ra sự thể hiện tính chất này ở định luật khúc xạ ánh sáng.

- Mô tả được hiện tượng phản xạ toàn phần, nêu được điều kiện xảy ra hiện tượng này. Mô tả được sự truyền ánh sáng trong cáp quang và nêu được ví dụ về ứng dụng của cáp quang.

23

- Nêu được tính chất đặc trưng của lăng kính trong việc có thể làm lệch tia sáng truyền qua nó.

- Nêu được tiêu điểm chính, tiêu điểm phụ, tiêu diện, tiêu cự của thấu kính là gì.

Phát biểu được định nghĩa độ tụ của thấu kính và nêu được đơn vị đo độ tụ. Nêu được số phóng đại của ảnh tạo bởi thấu kính là gì.

- Nêu được sự điều tiết của mắt khi nhìn vật ở điểm cực cận và ở điểm cực viễn.

Nêu được góc trông và năng suất phân li là gì. Trình bày các đặc điểm của mắt cận, mắt viễn, mắt lão về mặt quang học và nêu tác dụng của kính cần đeo để khắc phục các tật này. Nêu được sự lưu ảnh trên màng lưới là gì và nêu được ví dụ thực tế ứng dụng hiện tượng này.

- Nêu được nguyên tắc cấu tạo và công dụng của kính lúp, kính hiển vi và kính thiên văn. Trình bày được số bội giác của ảnh tạo bởi kính lúp, kính hiển vi, kính thiên văn là gì.

2.1.3. Về kỹ năng - Vận dụng được hệ thức của định luật khúc xạ ánh sáng trong giải một số bài tập.

Vận dụng định luật khúc xạ ánh sáng để giải thích một số hiện tượng trong thực tế như: hiện tượng tạo ảnh của vật dưới nước, hiện tượng ảo tượng...

- Vận dụng được công thức tính góc giới hạn phản xạ toàn phần trong giải một số bài tập. Vận dụng được hiện tượng phản xạ toàn phần để giải thích cơ chế hoạt động của một số thiết bị như sợi cáp quang, các thiết bị nội soi dùng trong y tế...Vận dụng được công thức trong hiện tượng phản xạ và phản xạ toàn phần để giải các bài toán liên quan.

- Biết các nhận biết thấu kính hội tụ, thấu kính phân kì. Trình bày được mối quan hệ giữa vật và ảnh (độ phóng đại, tính chất ảnh) của vật tạo bởi thấu kính. Vẽ được tia ló khỏi thấu kính hội tụ, phân kì và hệ hai thấu kính đồng trục. Dựng được ảnh của một vật thật tạo bởi một thấu kính, hệ hai thấu kính ghép đồng trục.

Vận dụng các công thức về tiêu cự, độ tụ, vị trí vật, vị trí ảnh thấu kính để giải được các bài tập. Xác định được tiêu cự của thấu kính phân kì bằng thí nghiệm.

- Chỉ ra được những đặc điểm cơ bản về cấu tạo, tính chất vật ảnh, công thức liên quan của kính lúp, kính hiển vi, kính thiên văn. Giải thích được một số tật của mắt hay

24

mắc phải từ đó đề xuất được phương pháp khắc phục. Vật được ảnh của vật thật tạo bởi kính lúp, kính hiển vi, kính thiên văn và giải thích tác dụng tăng góc trông ảnh của mỗi loại kính. Giải thích được cơ chế tạo ảnh, ứng dụng của trong thực tế của kính lúp, kính hiển vi, kính thiên văn.

2.1.4. Về thái độ - Có hứng thú học tập vật lí, yêu thích tìm tòi khoa học, trân trọng đối với những đóng góp của Vật lí cho sự tiến bộ của xã hội và đối với công lao của các nhà khoa học.

- Có thái độ khách quan, trung thực, có tác phong tỉ mỉ , cẩn thận, chính xác và có tinh thần hợp tác trong công việc học tập môn Vật lí, cũng như trong việc áp dụng các hiểu biết đã đạt được.

- Có ý thức vận dụng những hiểu biết Vật lí vào đời sống nhằm cải thiện điều kiện sống, học tập cũng như bảo vệ và giữ gìn môi trường sống tự nhiên.

2.1.5. Mục tiêu bổ sung theo định hướng nghiên cứu - Phương pháp này góp phần tích cực vào việc rèn luyện tính tích cực, chủ động, tư duy phê phán, tư duy sáng tạo cho HS. Trên cơ sở sử dụng vốn kiến thức và kinh nghiệm đã có HS s tự mình xem xét, đánh giá, tìm ra được vấn đề cần giải quyết  giải quyết vấn đề đó  lĩnh hội kiến thức mới  ứng dụng kiến thức đó vào thực tế. Biết hình thành động cơ tự học, biết xây dựng kế hoạch tự học, biết thực hiện kế hoạch tự học và biết tự đánh giá và điều chỉnh nó. Qua đó rèn luyện, hoàn thiện được kĩ năng tự học.

- Đây là phương pháp góp phần phát triển khả năng tự tìm tòi, xem xét một vấn đề dưới nhiều góc độ khác nhau của học sinh. Trong khi hình thành, rèn luyện, phát triển năng lực TH, HS s phát huy được tri thức và khả năng cá nhân, khả năng hợp tác, trao đổi, thảo luận, làm việc theo nhóm với bạn bè để tìm ra cách giải quyết vấn đề một cách tốt nhất.

- Thông qua việc rèn luyện năng lực TH, HS được lĩnh hội tri thức, kĩ năng và phương pháp nhận thực ("Tự học" không còn chỉ thuộc phạm trù phương pháp mà đã trở thành một mục đích dạy học, được cụ thể hóa thành một mục tiêu là phát triển năng lực giải tự học, một năng lực có vị trí quan trọng để con người thích ứng được với sự phát triển của xã hội) 26

2.2 Sử dụng một số bài giảng dạng video – clip phần Quang hình 2.2.1. Nguyên tắc sử dụng hệ thống viedeo – clip trong dạy học phát triển năng lực tự học phần “Quang hình”

Hình 2.2. Quy trình lựa chọn tư liệu giảng dạy Khi khai thác và sử dụng hệ thống video clip trong quá trình thiết kế tiến trình DH, để mang lại hiệu quả cao cần đảm bảo các nguyên tắc sau: Nguyên tắc 1: Đảm bảo mục tiêu dạy học. GV phải nghiên cứu kĩ nội dung bài học, từ các khái niệm, các thuộc tính, các quy luật, các định lí…đều phải nắm vững bản chất, cấu trúc, cách hình thành, cách vận dụng, ý nghĩa và khả năng vận dụng của chúng trong việc giải quyết các vấn đề lý luận và thực tiễn.

Nguyên tắc 2: Đảm bảo phù hợp với nội dung dạy học, phù hợp với khả năng của HS. Việc đảm bảo đúng nguyên tắc này kích thích hứng thú, lôi kéo được nhiều HS tham gia vào quá trình hoạt động chiếm lĩnh tri thức.

Nguyên tắc 3: Đảm bảo tính sư phạm phù hợp với việc tổ chức hoạt động DH. Nguyên tắc 4. Đảm bảo tính trực quan, thẩm mỹ.

Theo quy trình trên, chúng tôi đã tiến hành sưu tầm hệ thống tư liệu video clip để hỗ trợ thiết kế tiến trình DH để dạy học phần “Quang hình”[14].

27

Với các video clip có khả năng làm nhanh hoặc làm chậm quá trình giúp người học dễ dàng quan sát. Để xây dựng một hệ thống các video clip phong phú phục vụ cho dạy học vật lí thì chúng ta có thể trực tiếp sản xuất các đoạn video clip với máy camera hoặc donwload trên các website. Cũng tương tự như tìm kiếm các video clip, chúng ta có thể sử dụng các trang web như http://www.google.com.vn, youtube.com... Để download được các video clip này thì cần sử dụng các công cụ download như Internet Download Manager hoặc trình duyệt cococ (đã được tích hợp sẵn phần mềm có khả năng download)… Với những video clip không download được thì có thể dùng chương trình ghi trực tiếp trên màn hình như Snag IT để lưu lại các video clip đó. Các video clip sau khi download về có thể chạy trên các phần mềm khác nhau như Windows media player...

Một số đoạn phim để sử dụng hiệu quả, đúng mục đích yêu cầu ta có thể xử lí nếu cần.

Dùng phần mềm Movie Maker, Proshow Gold… để chỉnh sửa. Chuyển Flash thành phim dùng phần mềm Anvsoft Flash To Video Converter, phần mềm Sothink SWF Decompiler để chỉnh sửa các file có định dạng *.swf….

2.2.2. Hệ thống video – clip được tìm hiều a. Hình ảnh thực tế của vật và ảnh của nó khi bị khúc xạ - Mục tiêu của video clip: Qua video - clip giúp HS thấy được khi đặt một phần của vật dưới nước một phần của vật ngoài không khí, ta thấy vật đó như bị gãy khúc. Có hiện tượng đó là do đã xảy ra hiện tượng khúc xạ ánh sáng.

- Kịch bản của video clip: Một người cho từ từ vật từ không khí vào nước sao cho vật đó không ngập hoàn toàn trong nước và quan sát.

- Phạm vi áp dụng: Dùng để mở đầu bài học “Khúc xạ ánh sáng”.

- Nguồn gốc của video clip: Youtube.com

Hình 2.3. Thí nghiệm khúc xạ ánh sáng của vật 1

28

b. Hiện tượng khúc xạ của tia sáng - Mục tiêu của video clip: Qua video - clip giúp HS thấy được hình ảnh thực của hiện tượng khúc xạ ánh sáng xảy ra với tia sáng khi truyền qua bề mặt phân cách của hai môi trường.

- Kịch bản của video clip: Dùng đèn laser ánh sáng đỏ đặt ngoài không khí chiếu vào bản mỏng bẳng thủy tinh và quan sát hiện tượng xảy ra.

- Phạm vi áp dụng: + Dùng để tìm hiểu hiện tượng khúc xạ xảy ra với tia sáng. + Xác định một cách tương đối góc tới i, góc khúc xạ r tương ứng khi xảy ra hiện tượng khúc xạ.

- Nguồn gốc của v ideo clip: Youtube.com

Hình 2.4. Thí nghiệm khúc xạ ánh sáng của tia sáng 2 c. Hiện tượng phản xạ toàn phần trong sợi cáp quang - Mục tiêu của video clip: Qua video - clip giúp HS thấy được hình ảnh thực của quá trình truyền sáng trong sợi cáp quang.

- Kịch bản của video clip: Dùng đèn laser ánh sáng xanh đặt ngoài không khí chiếu vào mô hình của một sợi cáp quang.

- Phạm vi áp dụng: Dùng để mở đầu bài học “Phản xạ toàn phần”, góp phần giúp học sinh hiểu được phần nào quá trình truyền thông tin trong sợi cáp quang.

- Nguồn gốc của v ideo clip: Youtube.com

Hình 2.5. Thí nghiệm ánh sáng truyền trong sợi quang 29

d. Hiện tượng tia sáng bị phản xạ toàn phần - Mục tiêu của video clip: Qua video - clip giúp HS thấy được hình ảnh của tia sáng bị phản xạ toàn phần khi truyền qua bề mặt phân cách của hai môi trường.

- Kịch bản của video clip: Dùng đèn laser ánh sáng đỏ đặt ngoài không khí chiếu vào bản mỏng bẳng thủy tinh và quan sát hiện tượng xảy ra.

- Phạm vi áp dụng: + Dùng để tìm hiểu hiện tượng phản xạ toàn phần xảy ra với tia sáng. + Xác định một cách tương đối điều kiện của góc tới i để xảy ra hiện tượng phản xạ toàn phần.

- Nguồn gốc của v ideo clip: Youtube.com

Hình 2.6. Thí nghiệm phản xạ toàn phần của tia sáng e. Hiện tượng cầu vồng - Mục tiêu của video clip: Qua video - clip giúp HS thấy được hình ảnh thực của hiện tượng cầu vồng. Bước đầu tìm hiểu về môi trường tồn tại của hiện tượng và mối liên hệ giữa hiện tượng với quá trình vật lí xảy ra khi chùm sáng truyền qua môi trường của lăng kính.

- Kịch bản của video clip: Ánh sáng mặt trời chiếu qua khoảng không gian vừa xảy ra những trận mưa (bộ ầm của khoảng không gian đó lớn) và quan sát hiện tượng xảy ra.

- Phạm vi áp dụng: + Dùng để mở đầu bài học “Lăng kính”.

- Nguồn gốc của video clip: Youtube.com Những Video – Clip khác được trình bày trong phụ lục.

30

2.2.3. Tiến trình dạy học – phát triển năng lực tự học Bài 26: Khúc xạ ánh sáng I. Mục tiêu về kiến thức – kĩ năng Kiến thức – kĩ năng

Mức độ biểu hiện cụ thể

- Phát biểu được định nghĩa hiện tượng khúc

- Khúc xạ ánh sáng là hiện tượng tia sáng bị

xạ ánh sáng

đổi hướng đột ngột hay gẫy khúc khi truyền qua bề mặt phân cách của hai môi trường trong suốt khác nhau.

- Phát biểu được định luật khúc xạ ánh sáng

- Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới.

- Tia tới và tia khúc xạ nằm ở hai bên pháp tuyến tại điểm tới.

- Đối với hai môi trường trong suốt nhất định, tỉ số giữa sin của góc tới và sin của góc

- Vận dụng được hệ thức của định luật khúc xạ khúc xạ là một hằng số: sin i ánh sáng.  n hay n sin i  n sinr sinr

21

1

2

- Hằng số n tuỳ thuộc vào bản chất vật lí của môi trường khúc xạ (môi trường chứa tia khúc xạ) và môi trường tới (môi trường chứa tia tới). + Nếu n > 1 thì sini > sinr hay i > r, môi trường khúc xạ chiết quang hơn môi trường tới. + Nếu n < 1 thì sini < sinr hay i < r, môi trường tới chiết quang hơn hơn môi trường khúc xạ.

- Biết cách tính chiết suất, góc khúc xạ, góc - Nêu được chiết suất tuyệt đối, chiết suất tỉ đối tới trong các công thức của định luật khúc xạ. là gì và mối quan hệ giữa các chiết suất này với - Hằng số n được gọi là là chiết suất tỉ đối của tốc độ của ánh sáng trong các môi trường.

môi trường chứa tia khúc xạ đối với môi trường chứa tia tới. Chiết suất tỉ đối có giá trị bằng tỉ số giữa các tốc độ v1 của ánh sáng

31

rong môi trường chứa tia tới và tốc độ v2 của ánh sáng trong môi trường chứa tia khúc xạ: v n  1 21 v 2

- Chiết suất tuyệt đối của một môi trường là chiết suất tỉ đối của môi trường đó đối với chân không.

- Chiết suất tuyệt đối của môi trường 1 và của môi trường 2 là: n

c v

- Chiết suất tuyệt đối của mọi chất đều lớn hơn 1. Chiết suất tuyệt đối của không khí xấp x bằng 1.

- Hệ thức giữa chiết suất tỉ đối và chiết suất - Nêu được tính chất thuận nghịch của sự truyền tuyệt đối: ánh sáng và chỉ ra sự thể hiện tính chất này ở định luật khúc xạ ánh sáng.

n  21

n2 n 1

- Dạng đối xứng của định luật khúc xạ: n1sini = n2sinr - Tính thuận nghịch của sự truyền ánh sáng: Ánh sáng truyền đi theo đường nào thì cũng truyền ngược lại theo đường đó.

- Trong định luật khúc xạ ánh sáng khi cho ánh sáng truyền từ môi trường 2 ra môi trường 1 hay nói cách khac ta thay đổi vai trò của n1 với n2, góc i với góc r ta vẫn thu được biểu thức dạng tương tự n1sini = n2sinr Như vậy tính chất thuận nghịch ánh sáng vẫn nghiệm đúng trong trường hợp của định luật khúc xạ ánh sáng.

II. Phiếu câu hỏi học tập số 1 32

* Quan sát video – clip hiện tượng khúc xạ ánh sáng Khi chiếu tia sáng laser vào trong khối bán trụ thủy tinh trong suốt đặt trong không khí thu được đường truyền của tia sáng như hình sau: C1: Có hiện tượng gì tại mặt phân cách giữa 2 môi trường trong suốt (môi trường trường thủy tinh và không khí) ở hình ảnh trên?

C2: Từ kiến thức lớp 9, hãy cho biết hiện tượng khúc xạ ánh sáng là gì. Hiện tượng quan sát được ở trên có phải là hiện tượng khúc xạ ánh sáng hay không?

C3: Hãy nêu thêm một số ví dụ về hiện tượng khúc xạ ánh sáng? * Cho hình vẽ biểu thị sự khúc xạ ánh sáng như sau: C4: Dựa vào hình trên và sử dụng kiến thức lớp 9 đã học để trả lời các câu hỏi sau: - Tia nào là tia tới, tia nào là tia khúc xạ?

- Góc nào là góc tới , góc nào là góc khúc xạ ?

- Mặt phẳng tới được tạo bởi các thành phần nào?

C5: Trong hiện tượng khúc xạ ánh sáng, tia tới và tia khúc xạ có mối liên hệ gì với nhau?

Gợi ý: khi tia tới truyền từ không khí vào môi trường trong suốt rắn hay lỏng tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng nào? Vị trí của nó đối với pháp tuyến so với tia tới? * Làm thế nào để xác định mối liên hệ giữa góc tới và góc khúc xạ? hãy nghiên cứu thí nghiệm sau đây: Dùng 1 đèn laser, 1 bán trụ thủy tinh trong suốt, 1 thước đo độ và 1 bảng dùng để gắn các dụng cụ trên để làm thí nghiệm. Sơ đồ thí nghiệm được thể hiện ở hình dưới:

33

Dùng ánh sáng laser chiếu vào mặt bán trụ.

C6: Ta phải thực hiện thí nghiệm như thế nào để xác định mối liên hệ giữa góc tới i và góc khúc xạ r? làm sao để suy ra được tỉ số : sin i

là một hằng số

sin r

* Tìm ý nghĩa của hằng số a C7: Nếu hằng số a ở trên là n . Dựa vào biểu thức 21

sin i sinr

n

hãy xét hai trường

21

hợp: n21  1 và n21  1 để so sánh giá trị của góc tới i và góc khúc xạ r tương ứng, từ đó nhận xét về sự lệch của tia khúc xạ đối với pháp tuyến so với tia tới cho từng trường hợp? o

Gợi ý: i, r chỉ nhận giá trị trong khoảng từ 0 đến 90

o

thì hàm sin trong trường hợp này biến thiên như thế nào?

Vẽ hình cho từng trường hợp n21 >1 và n21 <1.

C8: Tìm hiểu xem chiết suất tỉ đối là gì? Chiết suất tuyệt đối là gì?

C9: Có nhận xét gì về độ lớn chiết suất tuyệt đối của một môi trường bất kỳ?

C10: Thử v ảnh của hòn sỏi trong bình đựng nước trong hình vẽ dưới đây?

Gợi ý: Sử dụng 2 tia sáng: 1 tia chiếu vông góc với mặt nước và 1 tia chiếu xiên góc đến mặt nước.

C11: Hãy giải thích sự tạo ảnh của con cá trong hình sau?

C12: Từ hình ảnh hòn sỏi và con cá qua sự khúc xạ ánh sáng trên, rút ra nhận xét gì về độ nông sâu của nước ở đáy bể?

C13: Hãy quan sát hình vẽ dưới đây:

34

- Nếu tia tới là SI thì tia sáng truyền theo đường nào?

- Nếu tia tới là tia RK thì tia sáng truyền đi theo đường nào?

- Từ đó hãy dự đoán ánh sáng có tính chất gì?

Bài 27: Phản xạ toàn phần I. Mục tiêu về kiến thức – kĩ năng Kiến thức – kĩ năng

Mức độ biểu hiện cụ thể

- Mô tả được hiện tượng phản xạ toàn phần và

- Thí nghiệm về hiện tượng phản xạ toàn

nêu được điều kiện xảy ra hiện tượng này.

phần: + Xét tia sáng đi từ môi trường có chiết suất n1 sang môi trường có chiết suất n2 nhỏ hơn (r > i). + Cho góc tới i tăng dần thì góc khúc xạ r cũng tăng dần và luôn lớn hơn i. + Khi r đạt giá trị lớn nhất là 900 thì góc tới i cũng có giá trị lớn nhất là igh với sini  gh

n2 n 1

Khi i  igh thì toàn bộ bị phản xạ, không có tia khúc xạ vào môi trường thứ hai. Hiện tượng này được gọi là hiện tượng phản xạ toàn phần.

- Điều kiện xảy ra hiện tượng phản xạ toàn phần: Khi ánh sáng đi từ môi trường có chiết suất lớn hơn sang môi trường có chiết suất nhỏ hơn và có góc tới i lớn hơn hoặc bằng góc giới hạn igh thì xảy ra hiện tượng phản xạ toàn phần, trong đó mọi tia sáng đều bị phản xạ, không có tia khúc xạ.

- Biết nhận dạng các trường hợp xảy ra hiện - Giải được các bài tập về hiện tượng phản xạ

tượng phản xạ toàn phần của tia sáng khi qua

toàn phần.

mặt phân cách.

- Biết cách tính góc giới hạn phản xạ toàn 35

phần và các đại lượng trong công thức tính góc giới hạn.

- Sợi quang có lõi làm bằng thuỷ tinh hoặc chất dẻo trong suốt có chiết suất n1 được bao - Mô tả được sự truyền ánh sáng trong cáp quanh bằng một lớp vỏ có chiết suất n2 nhỏ quang và nêu được ví dụ về ứng dụng của cáp hơn n1 quang và tiện lợi của nó.

- Một tia sáng truyền vào một đầu của sợi quang. Trong sợi quang, tia sáng bị phản xạ toàn phần nhiều lần tại mặt tiếp xúc giữa lõi và vỏ và ló ra đầu kia. Sau nhiều lần phản xạ như vậy, tia sáng được dẫn qua sợi quang mà cường độ sáng bị giảm không đáng kể.

- Nhiều sợi quang ghép với nhau thành bó.

Các bó được ghép và hàn nối với nhau tạo thành cáp quang.

- Ứng dụng của cáp quang: Trong công nghệ thông tin, cáp quang được dùng để truyền thông tin (dữ liệu) dưới dạng tín hiệu ánh sáng. Cáp quang có ưu điểm hơn so với cáp kim loại là truyền được lượng dữ liệu rất lớn, không bị nhiễu bởi trường điện từ bên ngoài.

II. Phiếu câu hỏi học tập số 1 C1: Dựa vào kiến thức đã học ở lớp 7, trả lời các câu hỏi sau: - Hãy cho biết thế nào là hiện tượng phản xạ ánh sáng?

- Sự phản xạ ánh sáng tuân theo định luật nào? * Thông thường ánh sáng truyền từ môi trường trong suốt 1 sang môi trường trong suốt 2, gặp mặt phân cách giữa hai môi trường bị tách thành hai chùm sáng: chùm phản xạ lại môi trường 1 và chùm khúc xạ vào môi trường 2. Vậy, có thể xảy ra trường hợp tia sáng không bị khúc xạ vào môi trường 2 hay không?

Hãy lần lượt trả lời các câu hỏi từ C2 đến C6 dưới đây để tìm câu trả lời.

36

C2: Chiếu tia sáng đi từ môi trường 1 có chiết suất n1 sang môi trường 2 có chiết suất n2 nhỏ hơn (n2<n1). Dựa vào định luật khúc xạ ánh sáng, hãy khảo sát sự biến thiên của góc khúc xạ theo sự biến thiên của góc tới.

C3: Chiếu một chùm tia sáng hẹp đi từ khối bán trụ có chiết suất n=1,4 ≈ √2 ra không khí. Xác định góc khúc xạ và đường đi của chùm sáng với các giá trị sau đây của góc tới i. Vẽ hình minh họa a, i=30

0

b, i=45

0

c, i=60

0

C4: Trong câu hỏi C3, có trường hợp nào không xác định được góc khúc xạ hay không? nếu có thì ứng với trường hợp này, hãy dự đoán xem tia sáng s truyền như thế nào?

Gợi ý: Một tia sáng khi tới mặt phân cách giữa hai môi trường trong suốt chỉ có thể khúc xạ vào môi trường thứ hai và phản xạ lại vào môi trường thứ nhất. Trường hợp không có tia khúc xạ thì toàn bộ tia sáng đi đâu? Trường hợp đó được gọi là hiện tượng phản xạ toàn phần. * Làm thế nào để thấy được hiện tượng phản xạ toàn phần đã nêu ở trên? Hãy nghiên cứu thí nghiệm sau.

Cho các dụng cụ thí nghiệm sau: bán trụ D bằng thủy tinh, 1 thước tròn chia độ, nguồn sáng laser, bản từ để gắn các dụng cụ trên. Xem video - clip dưới đây.

C5: Làm thế nào để quan sát được hiện tượng đã nêu ở trên và đo được giá trị của các góc tới khi tia sáng đi từ bán trụ ra ngoài không khí?

C6: Hãy cho biết thế nào là hiện tượng phản xạ toàn phần? * Tiếp tục khảo sát bài toán ở câu hỏi C3 C7: Có trường hợp nào ngoài trường hợp trên, cũng không tính được góc khúc xạ hay không?

37

0

Gợi ý: trong câu hỏi C3, hãy tính góc tới i1 ứng với góc khúc xạ r=90 . Từ giá trị của góc tới i1 tính được hãy tăng dần góc i1 lên và tính góc khúc xạ tương ứng xem có tồn tại góc khúc xạ hay không?

Góc tới i1 xác định được ở trên người ta gọi là góc tới giới hạn, kí hiệu igh. Bắt đầu từ góc tới igh đó trở lên ta không xác định được góc khúc xạ tương ứng, nghĩa là xảy ra hiện tượng phản xạ toàn phần.

C8: Hãy nêu tổng quát trong trường hợp nào đối với góc tới chúng ta không tính được góc khúc xạ trong bài toán C3?

C9: Bây giờ vẫn bài toán C3, xét trường hợp tổng quát: tia sáng truyền từ môi trường có chiết suất n1 sang môi trường có chiết suất n2 nhỏ hơn. Hãy xác định góc tới giới hạn igh?

C10: Chiếu tia sáng đi từ môi trường 1 có chiết suất n1 sang môi trường 2 có chiết suất n2 lớn hơn (n2>n1). Dựa vào định luật khúc xạ ánh sáng, hãy khảo sát sự biến thiên của góc khúc xạ theo sự biến thiên của góc tới.

C11: Bây giờ, trong câu hỏi C3 ta cho chùm tia sáng chiếu từ không khí vào khối bán trụ, hãy xét xem có trường hợp nào ta không xác định được góc khúc xạ khi chiếu o

o

o

o

với các góc tới từ 0 , 30 , 45 và lớn nhất là 90 ?

C12: Như vậy, điều kiện để xảy ra hiện tượng phản xạ toàn phần là gì? * Bây giờ, hãy tìm hiểu ứng dụng của phản xạ toàn phần trong cuộc sống.

Quan sát video – clip của sợi quang và sau và trả lời các câu hỏi:

C13: Tại sao ánh sáng được dẫn qua sợi quang và chiếu ra khỏi sợi quang như hình ảnh trên?

38

Cho biết cấu tạo của sợi của sợi quang gồm lõi làm bằng thủy tinh hoặc chất dẻo trong suốt có chiết suất n1, được bao quanh bằng lớp vỏ có chiết suất n2. Như hình vẽ sau: C14: Hãy quan sát hình trên và cho biết chiết suất n1 và n2, chiết suất nào lớn hơn. Ánh sáng được truyền như thế nào trong sợi quang?

Gợi ý: xét sự truyền sáng tại các điểm tới I, I1, I2.

C15: Hãy cho biết ứng dụng của sợi quang trong hình ảnh dưới đây?

C16: Quan sát những hình ảnh dưới đây và cho biết đó là ứng dụng gì của sợi quang?

2.3. Xây dựng và tổ chức sử dụng trang fanpage hỗ trợ tự học cho học sinh 2.3.1. Các tiêu chí trong thiết kế chuyên trang Fanpage hỗ trợ tự học Các tiêu chí về mặt khoa học: Tiêu chí này thể hiện ở tính chính xác về nội dung khoa học chứa đựng trong fanpage phải đáp ứng tính đa dạng, phong phú (tài liệu học tập và các tài liệu tra cứu), phù hợp với chương trình đào tạo, kiến thức và khả năng tiếp thu của người hoc. Các thuật ngữ khoa học, các khái niệm, định nghĩa…phải chính xác và nhất quán với giáo trình hiện hành, các nội dung trong fanpage phải nhằm thực hiện mục đích dạy học đề ra. Đồng thời phát huy được năng lực tự học tập và khả năng sáng tạo của học sinh trong quá trình chiếm lĩnh tri thức khoa học. Nội dung hay, phong phú, đa dạng tự bản thân nó đã có sức hấp dẫn, lôi cuốn người học. Vậy nên khi thiết kế Website giáo viên nên hết sức quan tâm đến tiêu chí này.

Các tiêu chí về lí luận dạy học: Fanpage dạy học phải thực hiện được các chức năng LLDH, từ khâu củng cố trình độ xuất phát, hình thành tri thức mới, ôn tập, hệ 39

thống hóa kiến thức cho đến kiểm tra, đánh giá kiến thức của người học. Có sự phối hợp giữa lý thuyết, thực tiễn và các PPDH với sự hỗ trợ của Fanpage. Tính chuẩn mực trong Website cho phép GV chủ động về kiến thức và phương pháp tổ chức lớp học. Các BGĐT trong Website phải thể hiện được tiến trình của một giờ học. Bên cạnh đó, kho tài nguyên trên trang web còn giới thiệu các đề thi, các bài tập trắc nghiệm của chương, các phương pháp giải toán vật lí…hỗ trợ tốt cho học sinh trong quá trình tự học tập. Từ đó các em có thể tự khai thác nguồn tư liệu tham khảo, tự giải quyết và củng cố vấn đề một cách có hiệu quả.

Các tiêu chí về mặt sư phạm: Fanpage DH phải thể hiện được tính ưu việt về mặt tổ chức dạy học so với hình thức lớp – bài truyền thống. Tính ưu việt của Website DH so với các phần mềm khác là khai thác triệt để khả năng hỗ trợ, truyền tải thông tin đa dạng, trực quan và khả năng hỗ trợ, truyền tải thông tin đa dạng, trực quan hóa các hiện tượng, quá trình Vật lí… kích thích động cơ học tập, tích cực và khả năng sáng tạo của người học. Thông qua việc trình bày kiến thức một cách trực quan, dễ hiểu với các chương trình mô phỏng giúp người học đào sâu nội dung học tập. Các tài liệu trong Website phải giúp người học khắc sâu kiến thức đã lĩnh hội, rèn luyện khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, mở rộng nội dung kiến thức đã học và đi sâu vào bản chất vấn đề nghiên cứu. Giáo viên cần chỉ dẫn cho học sinh cách tự học tập qua website. Cần cho các em thấy được, fanpage là người bạn đồng hành trong quá trình tự học hỏi, trao đổi và nghiên cứu các vấn đề. Fanpage chính là một công cụ hỗ trợ đắc lực cho hoạt động tự học. Vì vậy học sinh nên hình thành một thói quen học tập qua MVT và mạng internet để tự bồi dưỡng và nâng cao năng lực.

Các tiêu chí về mặt kỹ thuật: Giao diện trên màn hình thân thiện, cấu trúc site rõ ràng, các đối tượng phải được sắp xếp hợp lí phù hợp với tiến trình của một giờ học, có hệ thống liên kết, điều hướng và chỉ dẫn rõ ràng. Khả năng tương tác, cập nhật thông tin nhanh chóng, thuận tiện, chính xác và thể hiện được tính mở. Việc sử dụng các tương tác âm thanh, màu sắc phải khéo léo, không nên lạm dụng khả năng trình diễn thông tin dưới dạng hình ảnh của máy tính. Đặc biệt Website phải dễ sử dụng, phần mềm thiết kế ổn định và có khả năng thích ứng cao với các thế hệ máy tính và các hệ điều hành.

40

Các tiêu chí về mặt hỗ trợ hoạt động tự học: tiêu chí này thể hiện ở việc kết hợp hài hòa các mặt như: khoa học, LLDH, sư phạm, kỹ thuật…đảm bảo phù hợp với tâm lý, trình độ, năng lực và đáp ứng nhu cầu tìm hiểu, cập nhật thông tin của học sinh. Khi thiết kế fanpage, giáo viên cần hướng dẫn, giới thiệu cặn kẽ giúp học sinh truy cập một cách dễ dàng, nhanh chóng, và chính xác. Fanpage phải phát huy được khả năng tư duy, kích thích ý thức tự học, tự sáng tạo của học sinh trong quá trình chiếm lĩnh kiến thức.

Ngoài ra cần đảm bảo đáp ứng được nhu cầu rèn luyện kỹ năng thực hành, củng cố và khắc sâu vấn đề trọng tâm của học sinh sau mỗi bài học. Từ đó hỗ trợ hoạt động tự học tập cho học sinh một cách tốt nhất.

Trên đây là các tiêu chí cơ bản để đánh giá một website dạy học, giáo viên khi thiết kế một trang web để dạy học, để hỗ trợ hoạt động tự học cho học sinh phải hết sức lưu tâm đến các tiêu chí này.

2.3.2. Truy cập ứng dụng Facebook, tạo tài khoản và phân quyền quản trị, truy cập.

2.3.2.1. Truy cập ứng dụng Facebok.

Khi chúng ta muốn truy cập vào mạng xã hội Facebook ta có thể sử dụng máy tính bàn, laptop, máy tính bảng, điện thoại thông minh…Ta có thể mở ứng dụng Facebook thông qua các trình duyệt web như Internet Explorer, Fire Fox, Google Chrome, cốc cốc hoặc mở Facebook qua ứng dụng trực tiếp được cài đặt từ CH Play của Android hoặc App Store của IOS …Bằng các thiết bị nêu trên ta truy cập vào theo địa chỉ: https://www.facebook.com/.

2.3.2.2. Tạo Fanpage từ Facebook cá nhân.

Hình 2.7. Giao diện thiết lập Fanpage Để tạo tài khoản đăng nhập Facebook chúng ta cần thực hiện theo các bước sau:

41

* Bước 1: Tạo Fanpage từ Facebook cá nhân - Sau khi đăng nhập trang web https://www.facebook.com/ trên màn hình hiện ra bảng như sau (Hình 2.6) Để lập được Fanpage ta chọn biểu tượng “Tạo” trên thanh công cụ  chọn “Trang”  chọn “Bắt đầu” trong mục “Cộng đồng hoặc người của cộng đồng”. Tiếp theo trên

màn hình hiện ra hình ảnh như 2.7. Ta điền đầy đủ những thông tin liên quan như: Tên trang, thêm hạng mục mô tả  chọn ảnh đại diện và ảnh bìa cho Fanpage.

Hình 2.8. Giao diện thiết lập những thông tin cơ bản của Fanpage * Bước 2: Cập nhật thông tin cho fanpage.

- Trên thanh công cụ của fanpage vừa lập, bấm vào biểu tượng và cập nhật đầy đủ những thông tin mà fanpage yêu cầu liên quan tới: mô tả, số điện thoại, email, địa chỉ

Hình 2.9. Giao diện thiết lập những thông tin cơ bản của Fanpage 2.3.3. Thiết kế trang Fanpage hỗ trợ tự học nội dung “Quang hình”.

2.3.3.1. Giới thiệu tổng quát về Fanpage Sau khi tiến hành các bước tạo Fanpage từ facebook cá nhân chúng tôi đã thiết lập được Fanpage mang tên “VẬT LÍ 11” tại địa chỉ : https://www.facebook.com/V%E1%BA%ADt-L%C3%AD-11106474421077543/?modal=suggested_action&notif_id=1591671172179644&notif_t= page_user_activity&ref=notif 42

GV và HS muốn tham gia vào các quá trình học tập trên Fanpage thì cần phải “Thích” Fanpage tại vị trí

ở góc màn hình bên trái. Sau khi đã là thành viên GV

được cấp quyền để tạo những nhóm (tương ứng với những lớp học) hoặc những cuộc trao đổi trực tiếp trên giao diện chính của Fanpage. HS được cấp quyền trao đổi trực tiếp trên Fanpage hoặc cũng có thể tạo ra những nhóm “Group” mang tính riêng tư để trao đổi về những vấn đề liên quan tới nội dung kiến thức phần “Mắt và dụng cụ quang học”.

Fanpage bắt đầu hoạt động khi có đủ 10 lượt “Thích” từ các thành viên trong lớp học. Sau quá trình thiết lập thành viên trước có thể dùng chức năng mời bạn bè “Thích” để tăng tính phổ biến cho trang.

Hình 2.10. Giao diện của Fanpage “VẬT LÍ 11” sau khi thiết lập

Hình 2.11. Những vùng làm việccủa Fanpage “VẬT LÍ 11” sau khi thiết lập 43

2.3.3.2. Tài liệu học tập Tài liệu học tập được chúng tôi tải lên Fanpage bao gồm 4 loại: - Tài liệu là giáo án, có định dạng word được chúng tôi chuyển qua dạng ảnh để HS và GV tiện theo dõi. Tài liệu dạng này chúng tôi có 9 bài.

- Tài liệu là bài giảng có định dạng powerpoint đã được chúng tôi chuyển thành clip. Tài liệu loại này có 9 bài.

- Tài liệu là những clip mô phỏng lại quá trình xảy ra của những hiện tượng vật lý.

Tài liệu này có 23 clip.

- Tài liệu được gửi dưới dạng những link đính kèm. Tài liệu dạng này là nhưng bài mô

phỏng

trực

tiếp

trên

trang

web

hỗ

trợ

mô

phỏng

trực

tuyến

https://phet.colorado.edu/vi/simulations/category/physics hoặc những bài kiểm tra online được thiết kế trên https://drive.google.com/drive/u/121/myfgh-drive. Tài liệu loại này có khoảng 10 bài.

Ngoài ra trên Fanpage còn có một số tài liệu do những GV, HS khác gửi lên trong quá trình học tập nhằm củng cố, mở rộng, đào sâu những kiến thức liên quan tới bài học.

2.3.3.3. Tạo một nội dung trao đổi trên Fanpage Để tạo một nội dung trao đổi giữa GV và HS ta chọn vào mục “Tạo bài viết” để nhập những thông tin cần trao đổi. Những bài liên quan tới công thức, hình vẽ hoặc muốn đính kèm tài liệu dạng video – clip ta có thể tải video – clip đó trực tiếp lên bài biết bằng chức năng

. Trường hợp không muốn tải lên trực tiếp ta có thể tải

lên youtube sau đó đính kèm đường link vào bài viết. Muốn đính kèm tài liệu định dạng file word hoặc pdf ta có thể tải tài liệu đó lên google driver và đính kèm đường link vào cuộc trao đổi. Để tăng sự chú ý theo dõi của HS ta có thể “tag” thêm tên facebook của HS. Muốn cho nội dung của cuộc trao đổi thu hút thêm sự chú ý của cả những người không “like Fanpage” ta có thể dùng thêm chức năng Hashtag bằng cú pháp “nội dung liên quan đến cuộc trao đổi cần nhấn cần nhấn mạnh” vd: #khucxaanhsang…

Sau khi tạo cuộc trao đổi và tag tên HS thì trên facebook cá nhân của HS hiện lên thông báo. Quá trình trao đổi HS có thể đưa lên câu trả lời với định dạng văn bản

44

thông thường, hình ảnh, video – clip…

Hình 2.12. Giao diện thiết lập cuộc trao đổi liên quan tới bài học GV và HS cũng có thể thực hiện trao đổi trực tiếp với nhau thông qua chức năng “tin nhắn”. GV có thể trả lời trực tiếp trên những ý kiến của HS nên tuy cuộc trao đổi mặc dù có nhiều người nhưng GV vẫn có thể trả lời được cho từng ý kiến cá nhân.

2.3.3.4. Tạo một nhóm trao đổi trên Fanpage Trong quá trình trao đổi nếu xuất hiện nhu cầu cần tạo những nhóm trao đổi nhỏ thì ta cũng có thể thiết lập được những nhóm đó từ giao diện chính của Fanpage ta chọn chức năng “Tạo”  chọn  thiết lập những thông tin liên quan tới tên nhóm, chọn người vào nhóm, chọn quyền riêng tư cho nhóm. Quá trình trao đổi trong nhóm cũng diễn ra tương tự như ở trong fanpage.

Hình 2.13. Giao diện thiết lập nhóm nhỏ 45

Hình 2.14. Giao diện của nhóm “Lớp 11A4” Trong những nhóm này không cần thiết lập nhiều liên quan tới thông tin cá nhân.

Người đứng ra lập nhóm được mặc định là quản lí nhóm. Người quản lí nhóm có thể mời thêm những thành viên khác tham gia quá trình quản lí nhóm.

2.3.4. Nghiên cứu quy trình, cách thức tổ chức môi trường học tập của Fanpage. Để phát huy được một cách tối đa hiệu quả mang lại của việc sử dụng Fanpage trong dạy học, với điều kiện thực tế trong những tháng đầu năm 2020, chúng tôi lựa chọn hình thức: - Hình thức 1 (diễn ra trong thời gian học sinh học online trong đợt dịch Covid 19): Dạy học trực tiếp qua Fanpage nhờ chức năng livestream sau đó hỗ trợ các em tự học ở nhà.

- Hình thức 2 (diễn ra sau khi hết dịch Covid 19): Dạy học sinh biết tự học ngay trên lớp sau đó hỗ trợ các em tự học ở nhà một cách tốt nhất.

Với hai hình thức này, giáo viên cần chuẩn bị: - Với hình thức 1: GV cần thiết lập một kênh thông tin khác (qua zalo, số điện thoại..) để liên hệ với các em khi cần thiết đồng thời với đó là chuẩn bị cho mình một kế hoạch dạy học của bài kế tiếp, trao đổi trước với học sinh những vấn đề quan trọng ở tiết học tiếp theo qua những kênh thông tin này trước tiết học diễn ra.

- Với hình thức 2: GV trao đổi trực tiếp với HS trên lớp và chuẩn bị cho mình một kế hoạch dạy học của bài kế tiếp sau đó trao đổi trực tiếp với học sinh những vấn đề quan trọng ở trên lớp.

46

- Giao nhiệm vụ cho học sinh tự học một số nội dung của bài học tiếp theo bằng cách học với bài giảng điện tử, bài giảng dạng video, tài liệu SGK… trên Fanpage đã được GV chuẩn bị từ trước.

Trong tiết học, giáo viên chỉ đóng vai trò là người định hướng kết hợp với giải đáp những vấn đề khó khăn vượt quá khả năng của HS. GV yêu cầu học sinh tự thảo luận phần kiến thức đó, giải quyết các vấn đề có liên quan tới bài học, đưa ra kết luận sau đó GV là người tổng kết, đưa ra kết luận cuối cùng.

2.3.4.1. Mô hình dạy học – tự học với sự hỗ trợ của Fanpage Để rõ hơn về các ưu điểm nổi bật và công dụng của Fanpage trong việc bồi dưỡng năng lực tự học cho học sinh, xin đưa ra mô hình dạy học tích cực với sự hỗ trợ của Fanpage: Đặc trưng và ưu điểm nổi bật của mô hình này là: Theo nhận định từ nhiều GV và chuyên gia giáo dục, hoạt động dạy và học được diễn ra ở cả hai giai đoạn. Giai đoạn một học trên lớp và giai đoạn hai tự học ở nhà, ở thư viện… với thời lượng và tầm quan trọng tương đương nhau.

Hình 2.15. Mô hình dạy học sử dụng sự hỗ trợ của Fanpage Ở cả hai giai đoạn này HS đều là trung tâm. HS tích cực, chủ động tham gia hoạt động học tập.

47

- GV vẫn có những vai trò quan trọng và tham gia hoạt động ở cả hai giai đoạn.

GV đóng vai trò người hướng dẫn, tổ chức, điều phối mọi hoạt động. Qua đó, giúp HS tìm tòi, phát hiện và tự lực giải quyết các vấn đề, các tình huống học tập nhằm đạt được mục tiêu của bài học đã đề ra .

- Phụ huynh có thể giám sát hoặc thậm chí tham gia thảo luận thông qua đó có thể có những đóng góp ý kiến, đề xuất với HS cũng như với GV để kịp thời điều chỉnh cách dạy, cách học cho phù hợp với từng đối tượng HS cụ thể.

Fanpage vừa có vai trò là một môi trường học tập, trên đó có kho dữ liệu học tập (Bài giảng giáo khoa, tài liệu tham khảo, hướng dẫn cách học (dạng text, dạng hình ảnh hoặc video...) bài tập củng cố kiến thức..., vừa là diễn đàn giao tiếp giữa GV với HS, giữa HS với HS và giữa GV - HS với phu huynh.

- Fanpage cũng có thể cung cấp công cụ để giúp học sinh có thể tự kiểm tra, đánh giá mức độ tiếp thu kiến thức (bằng việc đặt đường link tới những website khác đã được GV chuẩn bị) thông qua đó, giúp GV, phụ huynh và bản thân HS kịp thời điều chỉnh việc học, tập trung vào những nội dung, kiến thức còn chưa hiểu kĩ, hiểu rõ...

2.3.5. Xây dựng cơ sở dữ liệu học tập chương “Quang hình” 2.3.5.1. Giáo án Trong Fanpage chúng tôi đã đưa lên những giáo án hoàn chỉnh sử dụng phần mềm Microsoft Word.

Các giáo án được xây dụng có đầy đủ các mục theo quy định của BGD & ĐT hiện hành như: Mục tiêu bài dạy (kiến thức, kỹ năng, thái độ), Phương pháp và phương tiện dạy học, chuẩn bị của giáo viên và học sinh, tiến trình dạy học, phân chia tiết học

Hình 2.16. Hình ảnh giáo án trên Fanpage

theo các hoạt động cụ thể ứng với

48

thời lượng cho từng hoạt động. Cuối mỗi tiết giáo án có hình thức củng cố và vận dụng kiến

49

thức của bài học để giải các bài tập liên quan.

Trong mỗi giáo án tôi có đưa vào một số hình ảnh liên quan đến nội dung bài học để học sinh dễ tiếp cận kiến thức hơn.

2.3.5.2. Bài giảng trình chiếu dưới dạng PowerPoint.

Bài giảng điện tử là một dạng của phần mền dạy học, nó là công cụ hỗ trợ đắc lực cho hoạt động dạy học của giáo viên. Nội dung của bài giảng điện tử được tích hợp đồng thời giữa văn bản, hình ảnh, âm thanh, các hình động và các video clip.

Khi sử dụng bài giảng điện tử trong dạy học, học sinh được tác động đến hầu hết các giác quan vì vậy khả năng tiếp thu kiến thức s được tăng lên. Tuy nhiên khi thực hiện trình chiếu trên lớp, thời lượng cho một tiết học không đủ để các em học sinh vừa xem giáo viên trình chiếu, vừa trả lời các câu hỏi …và vừa ghi chép kiến thức cơ bản. Vì vậy khi xây dựng cơ sở dữ liệu trên Fanpage chúng tôi cố gắng đưa các bài giảng trình chiếu vào để khi về nhà các em có thể xem lại và qua đó giúp học sinh khắc sâu kiến thức.

Khi xây dựng bài giảng trình chiếu tôi lựa chọn phần mềm soạn giảng điện tử Microsoft PowerPoint.

Các dữ liệu dùng cho bài giảng bao gồm văn bản, hình vẽ , hình ảnh động, các bảng biểu, câu hỏi, các thí nghiệm mô phỏng, các video clip liên quan … được thể hiện trên các slide và được thiết kế theo trình tự trình chiếu phù hợp với từng nội dung bài giảng.

Ví dụ hình 2.13.

2.3.5.3. Bài giảng dạng video clip.

Khi chọn bài giảng dạng video clip chúng ta có thể quay lại quá trình bài giảng của mình ở trên lớp hoặc ta có thể chọn các bài giảng của nhiều giáo viên

Hình 2.17. Hình ảnh bài giảng PowerPoint trên Fanpage

khác trên các diễn đàn mạng. Thông qua những trao đổi trên fanpage các em học sinh có thể xem lại và tiếp thu thêm phần kiến thức mà các em chưa riếp thu được ở trên lớp, thông qua đó các em có thể bồi dưỡng thêm năng lực tự học cho bản thân mình.

50

Hình 2.18. Hình ảnh bài giảng video - clip trên Fanpage 2.3.5.4. Hệ thống bài tập tự luận và ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm.

Trong giảng dạy môn vật lí việc giải bài tập cho học sinh là một vấn đề hết sức quan trọng, nó giúp học sinh nắm vững hơn về những quy luật vật lí, những hiện tượng vật lí, biết cách phân tích và ứng dụng chúng vào các vấn đề thực tiễn. Ngoài ra việc giải các bài tập vật lí cũng là phương tiện để phát huy tư duy và bồi dưỡng hứng thú học tập.

Theo phân phối chương trình của chương “Quang hình” Vật lí 11 cơ bản số tiết bài tập tương đối ít (20 tiết bài tập/ 66 tiết ), trong khi đó lượng bài tập của chương trình quá nhiều. Do vậy để giúp các em học sinh củng cố, ôn tập và hệ thống hóa kiến thức thì trên dữ liệu học tập của Edmodo ứng với mỗi bài học có

Hình 2.19. Hình ảnh bài tập trắc nghiệm trên Fanpage

lưu các thư mục về bài tập lự luận 51

theo từng dạng, có hướng dẫn bài mẫu và ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm khách quan.

2.3.5.5. Thí nghiệm về các hiện tượng vật lí dưới dạng clip liên quan đến bài học.

Vật lí là một môn học vừa lí thuyết vừa thực nghiệm, trong quá trình học chương “Mắt - Các dụng cụ quang”có nhiều khái niệm khó và trừu tượng cho nên để khai thác đặc thù của môn học nói chung và của chương này nói riêng người giáo viên phải tạo ra các hình thức hoạt động đa dạng, phong phú cho học sinh trong các tiết học. Cụ thể là phải tăng cường sử dụng các thiết bị dạy học, thực hiện các thí nghiệm kiểm chứng các hiện tượng, ví dụ như thí nghiệm về hiện tượng lưu ảnh của mắt, hiện tượng truyền lệch phương của tia sáng khi qua lăng kính…Thông qua các thí nghiệm đó góp phần nâng cao hiệu quả của bài lên lớp và qua đó cũng góp phần phát huy tính tích cực học tập của học sinh.

Tuy nhiên trong thực tế giảng dạy hiện nay ở trường phổ thông, tình trạng cơ sở vật chất còn nhiều thiếu thốn không đủ dụng cụ để thực hiện tất cả các thí nghiệm, mặc khác thời lượng cho một tiết học không đủ để giáo viên thực hiện thành công hết tất cả các thí nghiệm trong một bài giảng. Giả sử giáo viên thực hiện thành công thí nghiệm trên lớp học thì cũng không thể đảm bảm rằng tất cả thành viên trong lớp học đều quan sát rõ.

Vì vậy ngoài việc thực hiện các thí nghiệm đơn giản trong các tiết học, bản thân tôi cũng đưa thêm vào cơ sở dữ liệu trên Fanpage các thí nghiệm mô phỏng, các video clip quay lại các thí nghiệm thực hiện được và các video thí nghiệm lấy từ nguồn internet để học sinh có thể quan sát và học hỏi thêm từ các thí nghiệm này, góp phần nâng cao khả năng tự học.

Ví dụ hình.

Hình 2.20. Hình ảnh clip thí nghiệm trên Fanpage 52

Kết luận chương 2 Trên cơ sở những lí luận và thực tiễn đã được trình bày ở chương I, trong chương này chúng tôi tập trung nghiên cứu xây dựng tiến trình dạy học chương "Mắt – Các dụng cụ quang" - Vật lí 11 cơ bản nhằm bồi dưỡng năng lực tự học của học sinh với sự hỗ trợ của Fanpage, một số nhiệm vụ chúng tôi đã thực hiện được: - Nghiên cứu nội dung chương “Quang hình”- vật lí 11 cơ bản và các tài liệu liên quan nhằm xác định mục tiêu theo kiến thức, kĩ năng, thái độ và mục tiêu theo định hướng nghiên cứu mà người học cần đạt được.

- Nghiên cứu tính năng, công dụng của Fanpage từ đó xây dựng cơ sở dữ liệu học tập, đề xuất quy trình và cách thức tổ chức lớp học (Group), các cuộc trao đổi… trên Fanpage.

- Vận dụng những quan điểm lí luận đã trình bày để soạn thảo 02 tiến trình dạy học các kiến thức của chương “Quang hình” với sự hỗ trợ Fanpage.

- Tìm hiểu, hệ thống hóa, cập nhật lên cơ sở dữ liệu của Fanpage và sử dụng những video – clip, bài giảng PowerPoint, câu hỏi trắc nghiệm… liên quan đến những hiện tượng vật lí diễn ra của chương “Quang hình” hộ trợ cho việc dạy, học trên lớp cũng như quá trình tự học, tự đánh giá ở nhà của HS. - Đã tìm hiểu thực tế quá trình dạy và học chương “Mắt – Các dụng cụ quang” – SGK Vật lí 11 cơ bản ở trường THPT Tam Nông – Huyện Tam Nông – Tỉnh Phú Thọ trong đợt dịch Covid -19. Kết quả cho thấy vì HS phải nghỉ dịch nên việc HS học online là hết sức cần thiết. Quá trình học online của HS hết sức khó khăn nếu không có sự trợ giúp từ Fanpage. Tuy nhiên để dạy học online với sự trợ giúp của Fanpage một cách hiệu quả thì GV phải xây dựng một tiến trình dạy học cho phù hợp, GV phải có khả năng công nghệ thông tin tốt và sử dụng thành thạo Fanpage, giáo viên phải hướng dẫn học sinh tiếp cận Fanpage và rèn luyện các kỹ năng cần thiết khi làm việc với Fanpage.

Qua kết quả nghiên cứu và thực hiện chúng tôi thấy rằng việc dạy học kiến thức mới nhằm bồi dưỡng năng lực tự học cho học sinh qua chương “Quang hình” Vật lí 11 cơ bản với sự hỗ trợ của Fanpage theo tiến trình đã xây dựng là phù hợp với lý luận dạy học hiện đại và rất cần thiết vì nó góp phần đổi mới phương pháp dạy học của GV và cách học của HS. Từ đó hình thành cho HS các năng lực tự học và phát triển theo hướng tích cực…

53