TỔNG HỢP DƯỢC CỔ TRUYỀN ĐẠI CƯƠNG YHCT-QUY KINH-TÍNH VỊ-TÁC DỤNG CÁC NHÓM THUỐC

TRADITIONAL MEDICINE

vectorstock.com/20723292

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection

TỔNG HỢP DƯỢC CỔ TRUYỀN ĐẠI CƯƠNG YHCT-QUY KINHTÍNH VỊ-TÁC DỤNG CÁC NHÓM THUỐC PDF VERSION | 2019 EDITION GIÁ CHUYỂN GIAO : $43 Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group

Hỗ trợ 24/7 Fb www.facebook.com/ToiYeuHoaHocGroup Mobi/Zalo 0905779594

TỔNG HỢP DƯỢC CỔ TRUYỀN ĐẠI CƯƠNG YHCT-QUY KINH –TÍ NH VI-TA ̣ ́ C DỤNG CÁC NHÓM THUỐC 1. Ho ̣c thuyế t âm dương Quy luâ ̣t Nô ̣i dung - Âm lấ y dương làm gố c - Dương lấ y âm làm nề n tảng Âm dương hỗ căn - Không có dương thì âm không thể tồ n ta ̣i - Không có âm thì dương không thể thay đổ i Tính Dương Âm chấ t Tra ̣ng Đô ̣ng, hưng phấ n, nhiê ̣t, Tiń h hàn, ức chế , tố i thái sáng Không Mă ̣t trời. trời Mă ̣t trăng, trăng gian Không gian cu ̣ Phiá trên, phiá ngoài Phiá dưới, phiá trong thể Âm dương đố i lâ ̣p Vi tri ̣ ́ cơ Phủ, khi,́ lưng, trên Ta ̣ng, huyế t, bu ̣ng, dưới thể Thời Ngày Đêm gian Phương Đông , Nam Tây, Bắ c hướng Thời tiế t Xuân, Ha ̣ Thu, Đông Tiń h vi ̣ Thầ n, khí Tinh, huyế t thuố c - Chỉ sư ̣ vân đô ̣ng tăng hay giảm, thinh ̣ hay suy, tiế n hay thoái của hai mă ̣t âm dương đố i lâ ̣p - Hai mă ̣t âm dương đố i lâ ̣p luôn vâ ̣n đô ̣ng biế n hóa từ thinh ̣ đế n suy, từ tăng Âm dương tiêu trưởng đế n giảm, từ tiế n đế n thoái và ngươ ̣c la ̣i - Âm dương giao cảm là quy luâ ̣t của tư ̣ nhiên vũ tru ̣: Âm tiêu duwong trưởng, dương tiêu âm trưởng - Quá triǹ h vâ ̣n đô ̣ng tiêu trưởng luôn giữ đươ ̣c cân bằ ng tương đố i - Chuyể n hóa: thay đổ i, biế n hóa. Đôi bên mâu thuẫn thông qua đố i kháng ở Âm dương chuyể n hóa mô ̣t điề u kiê ̣n nhấ t đinh ̣ nào đó sẽ đi theo hướng đố i lâ ̣p với miǹ h - Âm dương tiêu trưởng thì sư ̣ vâ ̣t sẽ từ “ hóa” đế n “ cư ̣c” ( hàn cư ̣c sinh

nhiê ̣t, nhiê ̣t cư ̣c sinh hàn ” ) 2. Mô ̣t số ứng du ̣ng các quy luâ ̣t/ ho ̣c thuyế t Ứng du ̣ng Dùng những thuố c có vi cay, ̣ tiń h mát để điề u tri như ̣ ̃ ng trường hơ ̣p ngoa ̣i cảm phong nhiê ̣t Bào chế thuố c với gừng để giúp thuố c vào ta ̣ng phế Khi dùng thuố c hành khí thường theo thuôc hoa ̣t huyế t

Quy luâ ̣t/ ho ̣c thuyế t Âm dương đố i lâ ̣p Ho ̣c thuyế t ngũ hành Âm dương hỗ căn

3. Phân biêṭ dương dươ ̣c và âm dươ ̣c Tính chấ t Dương dươ ̣c Tiń h Ôn, nhiê ̣t Vi ̣ Cay, ngo ̣t Tiń h giải biể u, phát hãn, ôn trung tán hàn Công năng Điề u tri ̣ Mang tiń h

Các bê ̣nh thuô ̣c chứng hàn Kić h thić h, hưng phấ n, thăng, phù cu ̣c bô ̣ hay toàn bô ̣ cơ thể

Âm dươ ̣c Lương, hàn Đắ ng, mă ̣n, chua Giải biể u nhiê ̣t, thanh nhiê ̣t, bổ âm phầ n lớn mang tiń h ức chế Các bê ̣nh thuô ̣c chứng ôn nhiê ̣t Ức chế , giáng, trầ m

4. Đă ̣c điể m các vi thuố ̣ c dương trong dương, dương trong âm, âm trong âm, âm trong dương Vi thuố ̣ c Tính vi ̣ Tác du ̣ng Ôn trung tán hàn Dương trong Vi cay, ̣ tiń h ôn nhiê ̣t Ôn trung hồ i dương dương Giải cảm hàn, biǹ h suyễn, chỉ khái Tri ca ̣ ̉ m , phong nhiê ̣t, đau đầ u, số t cao Dương trong âm

Vi cay, ̣ tiń h mát

Tri mu ̣ ̣n nho ̣t, mẫn ngứa Tri số ̣ t cao do phế nhiê ̣t

Âm trong âm

Vi đắ ̣ ng, tiń h hàn

Tri số ̣ t cao, mê sảng Tri số ̣ t cao, nhiê ̣t đô ̣c gây số t cao, phát cuồ ng

Tri huyế ̣ t nhiê ̣t, số t cao, hôn mê Bổ thâ ̣n âm Tri phế ̣ âm hư, âm hư số t cao

Âm trong dương

Vi đắ ̣ ng, mă ̣n, tiń h ôn

Bổ khi,́ bô tâm khí liễm ham ̃ , sinh tân Tri ty ̣ ̀ vi ha ̣ ̀ n, đầ y trướng, thổ tả, kiề m phong hàn biể u chứng Tri thấ ̣ p chuẩ n, đau bu ̣ng, buồ n nôn, Phát hañ giải biể u, tư ̣ ngoa ̣i can phong hàn, số t cao, rét run

5. Tác du ̣ng của các vi (̣ chua, đắ ng,…)

Vi ̣ Tác du ̣ng Toan (chua ) Thu liễm, liễm hãn; cố sáp;chỉ khái, chi tả, sát khuẩ n, chố ng thố i Khổ ( đắ ng ) Thanh nhiê ̣t, viêm nhiễm, sát khuẩ n, mu ̣n nho ̣t, rắ n đô ̣c, côn trùng cắ n Cam ( ngo ̣t ) Hòa hoãn, giải co quắ p cơ nhu ̣c, nhuâ ̣n trường bồ i bổ Tân ( cay ) Phát tán, giải biể u, phát hañ , hành khí huyế t giảm đau, khai khiế u Hàm ( mă ̣n ) Nhuyễn kiên, nhuâ ̣n ha ̣, tiêu đờm, tán kế t ( táo bón, lao ha ̣ch, viêm ha ̣ch ) Đa ̣m ( nha ̣t ) Thanh nhiê ̣t, thẩ m thấ p, lơ ̣i tiể u ( phù thủng, ung nho ̣t, số t cao, bí tiể u rắ t ) Thu liễm, cố sáp, sát khuẩ n, chố ng thố i, kiê ̣n tỳ, sáp tinh. ( tiêu chảy, di tinh, Chát vế t thương lâu lành ) Hướng lên thươ ̣ng tiêu → chữa các bê ̣nh sa giáng. Thăng dương, tán hàn, kiê ̣n Thăng tỳ, ić h khi.́ VD Hoàng kỳ, Thăng ma, Sài hồ Hướng xuố ng ha ̣ tiêu → tri ca ̣ ́ c bê ̣nh đi lên thươ ̣ng tiêu: chữa hen, ho đờm, Giáng nôn. Ha ̣ khí biǹ h suyễn. VD Ma hoàng, Ha ̣nh nhân, Thi đế n Hướng ra phiá ngoài, tri ca ̣ ́ c bê ̣nh có xu hướng lấ n sâu vào trong→ cảm phong Phù hàn nhiê ̣t. Phát hañ , ha ̣ nhiê ̣t, giải biể u. VD Quế chi, Tiá tô, Hương nhu Đi vào trong → tri ca ̣ ́ c bê ̣nh có xu hướng phù nổ i ra phiá biể u: đa ̣o hãn, tư ̣ hãn, Trầ m phù thủng, mu ̣n nho ̣t, mẫn ngứa, thẩ m thấ p, lơ ̣i niê ̣u, tả ha ̣. VD Xa tiề n, Tỳ giải, Đa ̣i hoàng VD về tính thăng, giáng, phù trầ m mô ̣t số vi thuố ̣ c - Tính thăng: Hoàng kỳ, Thăng Ma, Sài hồ - Tính giáng: Ma hoàng, Ha ̣nh nhân, Thi đế n - Tính phù: Quế chi, Tiá tô, Hương nhu - Tính trầ m: Xa tiề n, Tỳ giải, Đa ̣i hoàng Về ứng du ̣ng để chữa bênh ̣ - Thăng dương, tán hàn, kiê ̣n tỳ, ić h khí: dùng thuố c có tính thăng để chữa

- Hen, ho đờm, nôn, ha ̣ khí biǹ h suyễn: dùng thuố c có tính giáng để chữa - Cảm phong hàn, phát hãn, ha ̣ nhiê ̣t, giải biể u: dùng thuố c có tính phù để chữa - Đa ̣o hañ , tư ̣ hãn, phù thủng, mu ̣n nho ̣t, mẫn ngứa, thẩ m thấ p, lơ ̣i niê ̣u, tả ha ̣: dùng thuố c có tính trầ m để chữa Về khí vi ̣ - Thuố c có tiń h thăng, phù thường có khí vi tân, ̣ cam, ôn, nhiê ̣t - Thuố c có tiń h giáng, trầ m thường co khí vi:̣ tân, hàn, lương, khổ , chua, chát Tác du ̣ng đă ̣c trưng và so sánh sư ̣ giố ng và khác nhau về tác du ̣ng giữa các vi ̣ Tác du ̣ng Vi ̣ Viêm nhiễm, mu ̣n nho ̣t, rắ n đô ̣c, côn trùng cắ n Chỉ có vi khổ ̣ Hòa hoañ , giải cơ quắ p, cơ nhu ̣c, nhuâ ̣n trường bồ i bổ Chỉ có vi cam ̣ Đă ̣c trưng mà các Phát tán giải biể u, phát hãn, hành khí huyế t giảm đau, khai Chỉ có vi tân ̣ vi kha ̣ ́ c không có khiế u Nhuyễn kiên, nhuâ ̣n ha ̣, tiêu đờm, tán kế t Chỉ có vi ha ̣ ̀m Kiê ̣n tỳ, sáp tinh Chỉ có vi cha ̣ ́t Thẩ m thấ p, lơ ̣i tiể u Chỉ có vi đa ̣ ̣m Thu liễm, cố sáp, chố ng thố i, sát khuẩ n Vi toan ̣ và vi cha ̣ ́t Tính chấ t mà nhiề u Sát khuẩ n Vi toan, ̣ khổ , chát vi đề ̣ u có Thanh nhiê ̣t Vi khổ ̣ , đa ̣m Giố ng nhau Khác nhau Đề u có tác du ̣ng thu Vi toan ̣ Vi cha ̣ ́t liễm, cố sáp, chố ng Có thêm liễm hañ , chỉ Có thêm kiê ̣n ̣ và vi cha ̣ ́t thố i, sát khuẩ n ( tác khái, chi tả tỳ, sáp tinh Vi toan du ̣ng sát khuẩ n chố ng So sánh tác du ̣ng thố i của vi cha ̣ ́ t ma ̣nh giữa các tính vi ̣ hơn vi toan) ̣ Vi khổ ̣ Vi đa ̣ ̣m Đề u có tiń h chấ t Viêm nhiễm, sát ̣ và vi đa ̣ ̣m Thẩ m thấ p, Vi khổ thanh nhiê ̣t khuẩ n, mu ̣n nho ̣t, rắ n lơ ̣i tiể u đô ̣c , côn trùng cắ n

6.

7. Mố i quan hê ̣ giữa tính và vi ̣ Tiń h hàn lương Tiń h nhiê ̣t Tiń h biǹ h 8.

Thường có vi đắ ̣ ng Thường có vi cay ̣ Thường có vi nha ̣ ̣t, chát

Tính vi giố ̣ ng hay khác nhau liên quan đế n tác du ̣ng của vi thuố ̣ c

Tính chấ t Tiń h vi giố ̣ ng nhau Cùng tiń h khác vi,̣ cùng vi kha ̣ ́ c tiń h Tiń h khác vi ̣khác

Liên quan đế n tác du ̣ng Thường có tác du ̣ng giố ng nhau hoă ̣c gầ n giố ng nhau. Có thể thay chế cho nhau Có tác du ̣ng khác nhau Tác du ̣ng khác hẳ n nhau

9. Quy kinh thuô ̣c tính trong ngũ hành Hiêṇ tươ ̣ng Vi ̣ Màu sắ c Ta ̣ng Phủ Ngủ thể Ngũ quan Khí

Mô ̣c Chua (toan) Xanh Can Đởm Cán Mắ t Phong

hỏa Đắ ng ( khổ ) Đỏ Tâm Tiể u trường Ma ̣ch Lưỡi Thử

Ngũ hành Thổ Ngo ̣t ( cam) Vàng Tỳ Vi ̣ Thiṭ Miê ̣ng Thấ p

Kim Cay (tân) Trắ ng Phế Đa ̣i trường Da lông Mũi Táo

Thủy Mă ̣n (hàm) Đen Thâ ̣n Bàng quang Xương tủy Tai Hàn

10. Phân loa ̣i bênh ̣ hàn theo lý luâ ̣n YHCT Các loa ̣i bênh Đă ̣c điể m ̣ hàn Bệnh bên ngoài, ở nông như: Cảm mạo, truyền nhiễm giai Biể u chứng đoạn đầu(vệ). Thường có sốt, sợ gió, sợ lạnh, ho, ngạt mũi, đau nhức cơ biểu Lý chứng Bệnh bên trong, tạng phủ Sợ lạnh, thích ấm, không khát, tay chân lạnh, mặt xanh Hàn chứng trắng, mạch trầm trì Nhiê ̣t chứng Sốt, thích mát, mặt đỏ, khát, bứt rứt, lưỡi đỏ, mạch sác Bệnh mạn tính Hư chứng Âm, dương, khí, huyết hư Thư ̣c chứng Bệnh cấp tính: Ngoại tà xâm nhập biểu, khí, huyết 11. Tính vi va ̣ ̀ quy kinh các nhóm/phân nhóm thuố c Nhóm/phân nhóm thuố c Tính vi ̣ Thuố c cố sáp Chát, chua Thuố c tả ha ̣ Khổ /cam-hàn/biǹ h Thuố c khử phong Vi tân, ̣ khổ , tiń h ôn Thuố c trừ phong thấ p thấ p - Vi tân ̣ có tác du ̣ng tán

Quy kinh Thâ ̣n, can, vi,̣ đa ̣i tràng Tỳ, vi,̣ đa ̣i tràng Can, thâ ̣n, tỳ

Thuố c hóa thấ p tin̉ h tỳ

Thuố c thanh nhiê ̣t

Thuố c thanh nhiê ̣t giải thử Thuố c thanh nhiê ̣t táo thấ p, thanh nhiê ̣t giải đô ̣c Thuố c thanh nhiê ̣t lương huyế t

Thuố c lý khí Hoa ̣t huyế t Phá huyế t Lương huyế t chỉ huyế t Khử ứ chỉ huyế t Chỉ huyế t Thu liễm chỉ huyế t Bổ ić h chỉ huyế t Ôn lý trừ hàn

-

phong Vi khổ ̣ có tác du ̣ng táo thấ p Tiń h ôn có tác du ̣ng tán hàn Tiń h ôn táo, mùi thơm Ôn táo để hóa thấ p Mùi thơm để kiê ̣n tỳ

Vi cam/nha ̣ ̣t. Tiń h hàn/lương Vi khổ ̣ , tiń h hàn Vi khổ ̣ /cam, tiń h hàn Vi tân, ̣ tiń h ôn, mùi thơm, khô táo Can, tâm Can, tỳ

Hành huyế t

Thuố c lý huyế t

Thuố c khử hàn Thuố c biǹ h can tức phong an thầ n khai khiế u Thuố c hóa đờm , chỉ khái biǹ h suyễn

Hồ i dương cứu nghich ̣ Thuố c biǹ h can Thuố c dưỡng tâm an thầ n Thuố c tro ̣ng tấ n an thầ n Thuố c khai khiế u Thanh nhiê ̣t hóa đờm Ôn hóa đờm hàn Ôn phế chỉ khái

Hàn, lương Can Tiń h ôn Đắ ng biǹ h

Vi tân, ̣ nóng ấ m Vi tâm, ̣ cam, đa ̣i nhiê ̣t Vi khi ̣ ́ phong phú Vi khi ̣ ́ cam, biǹ h, hoă ̣c tân ôn, hoă ̣c khổ lương Thường vi cam, ̣ hàn Thường mùi thơm, vi ̣ tân Vi cam ̣ tiń h hàn, lương Vi tân, ̣ tiń h ôn, nóng ấ m, táo Tiń h ôn

Tỳ, thâ ̣n Nhu ̣c Can, thâ ̣n, tâm, quế tỳ Phu ̣ tử Thâ ̣n, tâm, tỳ Thường quy kinh Can Thường quy kinh tâm

Quy kinh phế

Thuố c bổ

Thuố c giải biể u

Thanh phế chỉ khái Biǹ h suyễn Bổ âm Bổ dương Bổ khí Bổ huyế t Thuố c lơ ̣i thủy Phát tán phong hàn Phát tán phong nhiê ̣t Phát tán phong thấ p Thuố c tiêu đa ̣o

Tiń h hàn lương Tiń h hàn, vi cam ̣ Tiń h ôn, vi cam/tân ̣ Tiń h biǹ h, ôn, vi cam ̣ Tiń h hàn> ôn, vi cam ̣ Tiń h biǹ h, vi đa ̣ ̣m Vi tân, ̣ tiń h ôn Vi tân, ̣ tiń h hàn Vi tân, ̣ tiń h ôn, hàn, lương Vi cay, ̣ ngo ̣t. Tiń h ôn

Can, thâ ̣n, phế Can, thâ ̣n, tỳ Tỳ, phế Tâm, can, thâ ̣n, tỳ

Quy kinh phế Tỳ, vi,̣ đa ̣i tràng

Các phầ n còn thiế u: - Thuố c thanh nhiê ̣t, lý khi,́ thu liễm chỉ huyế t: chưa có quy kinh - Hoa ̣t huyế t, phá huyế t: chưa có tiń h vi ̣ - Bổ ić h chỉ huyế t: chưa có quy kinh và tiń h vi ̣ 12. Các nhóm/ phân nhóm thuố c có quy kinh giố ng nhau nhưng có sư ̣ khác nhau về tính vi ̣ Quy kinh giố ng nhau Nhóm/ phân nhóm thuố c Khác nhau về tính vi ̣ Tiêu đa ̣o Vi tân, ̣ cam, tiń h ôn Đề u quy kinh Tỳ, Vi,̣ Đa ̣i tràng Tả ha ̣ Vi khổ ̣ /cam-tiń h hàn/biǹ h Khử phong thấ p Vi tân, ̣ khổ , tiń h ôn Đề u quy kinh Can, Thâ ̣n, Tỳ Bổ dương Vi tân/cam, ̣ tiń h ôn Thanh nhiê ̣t hóa đờm Vi cam, ̣ tiń h hàn lương Thanh phế chỉ khái Tiń h hàn lương Hóa đờm, chỉ Vi tân, ̣ tiń h ôn, nóng ấ m, khái, biǹ h suyễn Ôn hóa đờm hàn táo Đề u quy kinh Phế Ôn phế chỉ khái Tiń h ôn Phát tán phong hàn Vi tân, ̣ tiń h ôn Phát tán phong nhiê ̣t Vi tân, ̣ tiń h hàn Giải biể u Vi tân, ̣ tiń h hôn, hàn Phát tán phong thấ p lương Biǹ h can Vi khi ̣ ́ phong phú Đề u quy kinh Can Lương huyế t chỉ huyế t Tiń h hàn lương Khử ứ chỉ huyế t Tiń h ôn Vi cam ̣ tiń h biǹ h hoă ̣c vi ̣ Đề u quy kinh Tâm Dưỡng tâm an thầ n tân tiń h ôn, vi khổ ̣ tiń h

Tro ̣ng tấ n an thầ n Khai khiế u

lương Vi cam ̣ tiń h hàn Vi tân, ̣ mùi thơm

13. Nhóm/ phân nhóm có tính vi giố ̣ ng nhau hoă ̣c có tính giố ng nhau khác nhau về quy kinh Giông nhau về tính hoă ̣c về tính vi ̣ Nhóm/phân nhóm thuố c Khác nhau về quy kinh Bổ dương Can, Thâ ̣n, Tỳ Chỉ có vi tân/cam, ̣ tiń h ôn Tiêu đa ̣o Tỳ, Vi ,̣ Đa ̣i Tràng Chỉ có vi tân, ̣ tiń h ôn Phát tán phong hàn Phế Khử ứ chỉ huyế t Can Chỉ có tiń h ôn Ôn phế chỉ khái Phế Lương huyế t chỉ huyế t Can Chỉ có tiń h hàn lương Thanh phế chỉ khái Phế Thu liêm chỉ huyế t (vi đắ ̣ ng) Chỉ có tiń h biǹ h Lơ ̣i thủy ( vi đa ̣ ̣m) 14. Nhóm/ phân nhóm thuố c có nhiề u tính vi trong ̣ đó có tính vi giố ̣ ng nhau Nhóm/ phân nhóm Giố ng nhau về tính vi ̣ Khác nhau về tính vi ̣ Quy kinh thuố c Khử phong thấ p Thêm vi khổ ̣ Can, Thâ ̣n, Tỳ Thêm mùi thơm, khô Lý khí Chưa có táo Đề u có vi tân, ̣ tiń h ôn Ôn hóa đờm hàn Thêm nóng ấ m, táo Phế Phát tán phong thấ p Thêm tiń h hàn lương Thanh nhiê ̣t giải thử Vi cam/ ̣ nha ̣t Thanh nhiê ̣t hóa Đề u có tiń h hàn lương Vi cam ̣ đờm Phế Phát tán phong thấ p Vi tân, ̣ tiń h ôn Thanh nhiê ̣t táo thấ p Đêu có vi khổ ̣ tiń h hàn Thanh nhiê ̣t lương Thêm vi cam ̣ huyế t Bổ âm Can, Thâ ̣n, Phế Đề u có tiń h hàn vi cam ̣ Bổ huyế t Tiń h hàn> ôn Tâm, Can, Thâ ̣n, Tỳ 15. Nhóm phân nhóm thuố c có tính vi, ̣ quy kinh đă ̣c trưng riêng Nhóm/ Phân nhóm thuố c Tính vi ̣

Quy kinh

Thuố c cố sáp Thuố c hóa thấ p tin̉ h tỳ Hoa ̣t huyế t Phá huyế t Ôn lý trừ hàn

Chát, chua Tiń h ôn táo, mùi thơm - Ôn táo để hóa thấ p - Mùi thơm để kiê ̣n tỳ Vi tân, ̣ nóng ấ m

Hồ i dương cứu nghich ̣

Vi tâm, ̣ cam, đa ̣i nhiê ̣t Tiń h biǹ h, ôn, vi cam ̣

Bổ khí 16. Sắ p xế p la ̣i quy kinh nhóm thuố c Quy kinh Can, thâ ̣n, tâm, tỳ Nhu ̣c quế Thâ ̣n, tâm, tỳ Phu ̣ tử Thâ ̣n, can, vi,̣ đa ̣i tràng Tâm, can, thâ ̣n, tỳ Can, thâ ̣n, tỳ Can, thâ ̣n, phế Tỳ, vi,̣ đa ̣i tràng Tỳ, vi ̣ Hàn, lương, can Can, tâm Can, tỳ Can, ôn Tỳ, phế Phế

Thâ ̣n, can, vi,̣ đa ̣i tràng

Can, tâm Can, tỳ Tỳ, thâ ̣n Can, thâ ̣n, Nhu ̣c quế tâm, tỳ Thâ ̣n, tâm, Phu ̣ tử tỳ Tỳ, phế

Nhóm thuố c Hồ i dương cứu nghich ̣ Thuố c cố sáp Thuố c bổ huyế t Thuố c khử phong thấ p, Bổ dương Thuố c bổ âm Thuố c tả ha ̣, thuố c tiêu đa ̣o Thuố c hóa thấ p tin̉ h Tỳ Thuố c lương huyế t chỉ huyế t Thuố c hoa ̣t huyế t Thuố c phá huyế t Thuố c khử ứ chỉ huyế t Thuố c bổ khí Thuố c hóa đờm-chỉ khái-biǹ h suyễn, giải biể u

17. Tính vi ca ̣ ́ c nhóm thuố c Nhóm thuố c Thuố c cố sáp Thuố c tả ha ̣ Thuố c trừ phong thấ p

Thuố c khử phong thấ p

Tính vi ̣ Chát, chua Khổ /cam, hàn /biǹ h Vi tân, ̣ khổ , tiń h ôn - Vi ̣ tân có tác du ̣ng tán phong - Vi ̣ khổ có tác du ̣ng táo

Thuố c hóa thấ p, tin̉ h Tỳ

Thuố c thanh nhiê ̣t

Thanh nhiê ̣t giải thử Thanh nhiê ̣t táo thấ p Thanh nhiê ̣t lương huyế t Thuố c lý khí

Thu liễm chỉ huyế t Khử ứ chỉ huyế t Ôn trung tán hàn Thuố c khử hàn Hồ i dương cứu nghich ̣ Thuố c khai khiế u Ôn hóa đờm hàn Thanh hóa đờm nhiê ̣t Thuố c hóa đờm chỉ khái Ôn phế chỉ khái Thanh phế chỉ khái Bổ âm Bổ dương Thuố c bổ Bổ khí Bổ huyế t Thuố c lơ ̣i thủy Phát tán phong hàn Phát tán phong nhiê ̣t Thuố c giải biể u Phát tán phong thấ p Thuố c lý huyế t

Thuố c tiêu đa ̣o

thấ p - Tính ôn có tác du ̣ng tán hàn Tiń h ôn táo, mùi thơm Ôn táo để hóa thấ p Mùi thơm để kiê ̣n tỳ Vi cam/nha ̣ ̣t. Tiń h hàn/lương Vi khổ ̣ tiń h hàn Vi khổ ̣ /cam. Tiń h hàn Vi tân, ̣ tiń h ôn, mùi thơm, khô táo Vi đắ ̣ ng, tiń h biǹ h Tiń h ôn Vi tân, ̣ nóng ấ m Vi tân, ̣ cam, đa ̣i nhiê ̣t Vi tân ̣ Vi tân, ̣ ấ m, nóng, ôn, táo Cam, hàn, lương Tiń h ôn Tiń h hàn, lương Tinh hàn, vi cam ̣ Tiń h ôn. Vi cam/ ̣ tân Tiń h biǹ h, ôn. Vi cam ̣ Tiń h hàn> ôn. Vi cam ̣ Tiń h biǹ h, vi đa ̣ ̣m Vi tân, ̣ tiń h ôn Vi tân, ̣ tiń h hàn Vi tân, ̣ tiń h có thể ôn hoă ̣c lương, hàn Cay/ ngo ̣t, ôn

18. Những nhóm/ phân nhóm thuố c sắ p xế p theo tính chấ t giố ng nhau Tính chấ t giố ng nhau Nhóm/phân nhóm thuố c Thuố c khử phong thấ p ( có thêm vi ̣khổ ) Thuố c lý khí Vi tân ̣ tiń h ôn Thuố c ôn trung tán hàn Thuố c ôn hóa đờm hàn ( có thêm tiń h ấ m, nóng, táo )

Tiń h hàn lương

Tiń h hàn vi cam ̣

Tiń h bình

Thuố c bổ dương ( có thêm vi cam) ̣ Thuố c phát tán phong hàn Thuố c phát tán phong thấ p ( có thêm tiń h hàn, lương ) Thuố c thanh hóa đờm nhiê ̣t ( vi cam) ̣ Thuố c thanh phế chỉ khái Thuố c phát tán phong thấ p ( có thêm vi tân ̣ tính ôn) Lương huyế t chỉ huyế t ( kinh Can) Thuố c tả ha ̣ Thuố c thanh nhiê ̣t ( có thêm vi khổ ̣ ) Thuố c bổ âm Thuố c bổ huyế t ( có thêm tiń h ôn) Thuố c tả ha ̣ Thuố c bổ khí ( có thêm tiń h ôn, vi cam) ̣ Thuố c lơ ̣i thủy ( vi đa ̣ ̣m) Thu liễm chỉ huyế t ( vi khổ ̣ ) Các phân nhóm thuố c giải biể u đề u có vi ̣tân Các phân nhóm thuố c bổ đề u có vi cam ̣

19. Các nhóm/phân nhóm thuố c có đă ̣c trưng riêng hay nhiề u thuô ̣c tính Đă ̣c tính Nhóm/phân nhóm thuố c Vi cha ̣ ́ t, chua Thuố c cố sáp Vi khổ ̣ /cam-tiń h hàn/biǹ h Thuố c tả ha ̣ Vi tân, ̣ cam, đa ̣i nhiê ̣t Thuố c hồ i dương cứu nghich ̣ Vi tân ̣ Khai khiế u Vi tân ̣ tiń h hôn thêm tiń h hàn lương Thuố c phát tán phong thấ p 20. Tương tác trong YHCT Các tương tác Đơn hành Tương tu Tương úy Tương ác Tương sử Tương sát

Nô ̣i dung Sử du ̣ng riêng mô ̣t vi cu ̣ ̃ ng có thể phát huy đươ ̣c hiê ̣u quả Hai vi thuố ̣ c có tiń h vi giố ̣ ng nhau→ tăng tác du ̣ng điề u tri ̣ VD: kim ngân+liên kiề u; sinh điạ + huyề n sâm Hai vi thuố ̣ c dùng chung, vi na ̣ ̀ y ức chế đô ̣c của vi kia ̣ VD: bán ha ̣+ sinh khương Hai vi du ̣ ̀ ng chung, vi na ̣ ̀ y kìm hãm tiń h năng của vi kia ̣ VD: hoàng cầ m + sinh khương Hai vi thuố ̣ c có tiń h vi kha ̣ ́ c nhau→ tăng tác du ̣ng điề u tri ̣ VD: liên kiề u+ ngô thù du Hai vi thuố ̣ c dùng chung, vi na ̣ ̀ y làm mấ t đô ̣c của vi kia ̣

Tương phản

VD: phòng phong→ tha ̣ch tim ́ ; đâ ̣u xanh→ba đâ ̣u Hai vi du ̣ ̀ ng chung gây đô ̣c VD: ba đâ ̣u phản khiên ngưu; cam thảo phản hải tảo

21. Mô ̣t số ví du ̣ về tương tác trong YHCT Ví du ̣ Kim ngân+ Liên kiề u Sinh điạ + Huyề n sâm Bán ha ̣+Sinh khương Hoàng cầ m+ Sinh khương Liên Kiề u+ Ngô thù du Phòng phong+ Tha ̣ch tim ́ Đâ ̣u xanh+ Ba đâ ̣u Ba đâ ̣u+ Khiên ngưu Cam thảo+ Hải tảo

Loa ̣i tương tác Tương tu Tương úy Tương ác Tương sử Tương sát Tương phản

Lưu ý: Liên kiề u+ Kim ngân là tương tu, Liên Kiề u +Ngô thù du là tương sử Sinh khương+ Bán ha ̣n là tương úy, Sinh khương+Hoàng cầ m là tương ác Ba đâ ̣u+ Đâ ̣u xanh là tương sát, Ba đâ ̣u+ Khiên ngưu là tương phản Sinh đia+ ̣ Huyề n sâm là tương tu Phòng phong+ Tha ̣ch tim ́ là tương sát Cam thảo+ Hải tảo là tương phản

22. Tác du ̣ng và điề u tri ca ̣ ́ c nhóm thuố c Nhóm thuố c Tác du ̣ng Thư ̣c biể u cố sáp

Thuố c cố sáp

Thuố c có tác du ̣ng thu liễm mồ hôi, máu, tân dich ̣ bi ba ̣ ̀i tiế t quá nhiề u trong trường hơ ̣p khí hư không cầ m giữ đươ ̣c

Cố tinh sáp niê ̣u Sáp trường chi tả Sinh cơ chỉ huyế t

Thuố c tả ha ̣

- Làm tăng nhu đô ̣ng ruô ̣t→ gây đa ̣i tiê ̣n lỏng - Giữ nước→ gây hoa ̣t tràng

Công năng - Thông đa ̣i tiê ̣n - Tả hỏa giải đô ̣c - Tru ̣c thủy

Điề u tri ̣ Tri ca ̣ ́ c chứng biể u hư ra mồ hôi, tư ̣ hãn, đa ̣o hãn, ho do phế hư khí suyễn Dùng khi thâ ̣n hư gây di tinh, hoa ̣t tinh, tiể u nhiề u, băng lâ ̣u kéo dài Dùng khi tỳ hư gây tiêu chảy Dùng với các vế t thương khó lành miê ̣ng, chảy nước lâu dài, thổ huyế t, băng huyế t do tỳ hư - Chưa táo bón - Thông qua viê ̣c tả ha ̣ để giải trừ hỏa đô ̣c, nhiê ̣t đô ̣c còn lưu tić h trong vi tra ̣ ̀ ng→ các

Thuố c trừ phong thấ p

Thuố c có khả năng trừ đươ ̣c tà thấ p ứ đô ̣ng trong cơ thể ▪ Thuố c có tác du ̣ng loa ̣i trừ nhiê ̣t đô ̣c ( thanh giải lý nhiê ̣t ) lâ ̣p la ̣i cân bằ ng âm dương ▪ Công năng - Loa ̣i trừ nhiê ̣t đô ̣c ra khỏi cơ thể - Kháng khuẩ n, kháng viêm, ha ̣ số t

Thuố c thanh nhiê ̣t

ta ̣ng phủ đươ ̣c hoañ giải - Chữa phù thủng, tiể u tiê ̣n bí - Kế t hơ ̣p với thuố c khử trùng để tẩ y giun nế u phong thắ ng Dùng thuố c khu phong ma ̣ch nế u hàn thắ ng Dùng thuố c ôn kinh tán hàn nế u thấ p thắ ng Dùng thuố c táo thấ p Dùng thuố c thanh nhiê ̣t trừ nế u nhiê ̣t thắ ng thấ p khu phong - Thanh trừ tà ( nắ ng, nóng ) ra khỏi cơ thể Thanh nhiê ̣t giải thử - Chữa các bê ̣nh trúng thử hay say nắ ng/ say nóng - Tác du ̣ng sinh tân chỉ khát - Dùng khi số t cao do nhiễm khuẩ n Thanh nhiê ̣t giải đô ̣c - Tác du ̣ng ha ̣ số t, tiêu đô ̣c - Chỉ dùng khi cơ thể bi ̣ nhiễm đô ̣c - Dùng khi hỏa đô ̣c xâm pha ̣m phầ n khí - Thuố c có tác du ̣ng ha ̣ hỏa, thanh tâm nhiê ̣t, an thầ n, Thanh nhiê ̣t giáng hỏa sinh tân dich, ̣ tiêu viêm - Chữa các bê ̣nh số t cao, khát nước, phát cuồ ng, mê sảng, sơ ̣ nóng - Thuố c có tác du ̣ng thanh nhiê ̣t, làm khô ráo những ẩ m thấ p trong cơ thể - Tri ca ̣ ́ c chứng bê ̣nh số t, Thanh nhiê ̣t táo thấ p miê ̣ng khô, bứt rứt, tiể u tiê ̣n khó, kiế t ly…do thấ p ̣ nhiê ̣t - Vi ̣khổ , tiń h hàn - Sử du ̣ng khi nhiê ̣t đô ̣c xâm Thanh nhiê ̣t lương nhâ ̣p phầ n huyế t gây chứng huyế t số t cao, mắ t đỏ, mê sảng, co giâ ̣t, tiêu đỏ, xuấ t

Về tác du ̣ng

Lưu ý về thuố c thanh nhiê ̣t

Về điề u kiê ̣n dùng

Về các bê ̣nh chữa đươ ̣c

Sinh tân chỉ khát Ha ̣ số t tiêu đô ̣c Ha ̣ hỏa, thanh tâm nhiê ̣t, an thầ n, sinh tân dich, ̣ tiêu viêm Thanh nhiê ̣t, làm khô ráo những ẩ m thấ p trong cơ thể Ha ̣ nhiê ̣t, dưỡng âm sinh tân - Dùng khi số t cao do nhiễm khuẩ n - Chỉ dùng khi cơ thể bi nhiễ ̣ m đô ̣c Dùng khi hỏa đô ̣c xâm pha ̣m phầ n khí Sử du ̣ng khi nhiê ̣t đô ̣c xâm nhâ ̣p phầ n huyế t gây chứng số t cao, mắ t đỏ, mê sảng, co giâ ̣t, tiêu đỏ, xuấ t huyế t,..

- Thanh trừ tà ( nắ ng, nóng ) ra khỏi cơ thể - Chữa các bê ̣nh trúng thử hay say nắ ng/ say nóng Chữa các bê ̣nh số t cao, khát nước, phát cuồ ng, mê sảng, sơ ̣ nóng Tri ca ̣ ́ c chứng bê ̣nh số t, miê ̣ng khô, bứt

huyế t,..

- Vi ̣khổ /cam, tiń h hàn - Tác du ̣ng ha ̣ nhiê ̣t, dưỡng âm sinh tân Thanh nhiê ̣t giải thử Thanh nhiê ̣t giải đô ̣c Thanh nhiê ̣t giáng hỏa Thanh nhiê ̣t táo thấ p Thanh nhiê ̣t lương huyế t Thanh nhiê ̣t giải đô ̣c Thanh nhiê ̣t giáng hỏa

Thanh nhiê ̣t lương huyế t

Thanh nhiê ̣t giải thử

Thanh nhiê ̣t giáng hỏa Thanh nhiê ̣t táo thấ p

rứt, tiể u tiê ̣n khó, kiế t ly…do thấ p ̣ nhiê ̣t

Thuố c lý khí

- Theo YHCT: thuố c hành khí có tác du ̣ng hành khí giải uấ t, giáng khi,́ ôn trung, kiê ̣n tỳ, chỉ thố ng - Theo hiê ̣n đa ̣i: thuố c hành khí đa số có chứa tinh dầ u có tác du ̣ng kić h thić h vi tra ̣ ̀ ng, tang tiế t dich ̣ tiêu hóa, bài trừ bí tić h trong ruô ̣t, có tác du ̣ng chữa đầ y bu ̣ng, ăn không tiêu, tiêu chảy

Hoa ̣t huyế t Hành huyế t Thuố c lý huyế t

Phá huyế t

Hành khí giải uấ t

- Tuầ n hoàn khí huyế t - Giảm đau - Tri đầ ̣ y bu ̣ng, ơ ̣ chua, buồ n nôn - Cáu gắ t, khó tiêu, kinh không đề u

- Khí huyế t bi ư ̣ ́ la ̣i thành hòn cu ̣c ở phế , can, tỳ - Phế khí tắ t gây ho suyễn, Phá khí giáng nghich ̣ khó thở - Can khí tắ t gây nấ c cu ̣c, đầ y trướng, ơ ̣ hơi, đau nóng vùng bu ̣ng Tác du ̣ng nhe ̣, điề u tri sưng ̣ đau do huyế t ma ̣ch lưu thông kém Tác du ̣ng ma ̣nh, tri ca ̣ ́ c chứng ứ huyế t gây đau đớn mãnh liê ̣t

Bổ huyế t

Huyế hư, huyế t thiế u, da xanh xao, gầ y yế u,..

Chỉ huyế t

Xuấ t huyế t, băng huyế t, tri,̃ máu cam,..

- Có tác du ̣ng ôn trung - Thông kinh hoa ̣t la ̣c, ấ m kinh giảm đau - Hồ i dương cứu nghich ̣

Thuôc ôn trung tán hàn

Thuố c khử hàn Thuố c hồ i dương cứu nghich ̣

- Làm ấ m cơ thể , giảm đau kiê ̣n tỳ, hành khi,́ tiêu tić h ư - Tri ty ̣ ̀ vi thăng ̣ giáng thấ t thường, tiêu chảy, đau bu ̣ng,…

- Tri chân ̣ tay la ̣nh, người rét run - Lấ y la ̣i phầ n dương khí đã suy giảm - Tri thoa ̣ ́ t dương do hàn

▪ Đinh ̣ nghiã - Thuố c có tác du ̣ng trấ n tâm, biǹ h can, tiề m dương, chỉ kinh - Tri ca ̣ ́ c chứng số t cao, kinh giâ ̣t, trúng phong bấ t tin̉ h, mê sảng, buồ n phiề n, vâ ̣t vã, chóng mă ̣t, ù tài,…

Thuố c biǹ h can, tức phong, an thầ n, khai khiế u

Thuố c hóa đờm, chỉ khái, biǹ h suyễn

Thuố c hóa đờm - Trừ đờm, chữa ho - Chữa kinh giâ ̣t, hôn mê, trúng phong

tà nhâ ̣p, ma ̣ch yế u, chân tay la ̣nh - Giảm đau - Biǹ h can, tiề m dương, tức phong ( làm hế t phong ), chỉ kinh ( ngừng kinh giản ) Thuố c biǹ h can tức phong - Tri can ̣ dương cường thinh, ̣ can phong nô ̣i đô ̣ng - Dưỡng tâm, an thầ n, biǹ h can, tiề m dương - Chữa âm hư, huyế t hư, tỳ hư, không nuôi dưỡng đươ ̣c tâm, khiế n tâm không tàng thầ n Thuố c an thầ n hoă ̣c âm hư không nuôi dưỡng đươ ̣c Can âm, Can dương vươ ̣ng, thầ n khí không ổ n đinh ̣ - Thić h hơ ̣p với bê ̣nh tim loa ̣n nhip,̣ mấ t ngủ, cuồ ng phiề n,…

- Tác du ̣ng tin̉ h thầ n, phát tán, trừ đờm, làm thông các giác quan, khai các khiế u cơ thể , trấ n tâm→ khôi phu ̣c Thuố c phương hướng khai la ̣i tuầ n hoàn khí huyế t khiế u - Thuố c thường có mùi thơm, vi cay ̣ - Chữa chứng trúng phong, điên giản dẫn đế n hôn mê, cấ m khẩ u, bấ t tin̉ h - Cay, ấ m, nóng, ôn táo - Chữa chứng đờm hàn Thuố c ôn hóa đờm hàn - Đờm lỏng trong, dễ kha ̣t, tay chân la ̣nh, đa ̣i

tiê ̣n lỏng

- Thông khiế u - Lao ha ̣ch ở cổ , nách, be ̣n Thuố c thanh hóa đờm nhiê ̣t Thuố c chỉ khái - Cắ t giảm cơn ho - Trừ hen suyễn khó thở, trừ đờm - Thanh phế , nhuâ ̣n phế , phế khí giáng nghich ̣

Thuố c ôn phế chỉ khái

Thuố c thanh phế chỉ khái

Thuố c ôn hóa đờm hàn Về tiń h chấ t Phân biê ̣t các điể m khác nhau giữa các phân nhóm thuố c trong nhóm thuố c hóa đờm chỉ khái, biǹ h suyễn

Thuố c ôn phế chỉ khái Thuố c thanh hóa đờm nhiê ̣t Thuố c thanh phế chỉ khái Thuố c ôn hóa đờm hàn

Về công du ̣ng

- Ngo ̣t, hàn, lương - Chữa chứng đờm nhiê ̣t - Ho có đờm đă ̣c, vàng, mùi hôi - Tiń h ôn - Tri ho ̣ do hàn - Ho ra đờm lỏng, mă ̣t hơi phù, sơ ̣ gió, rêu lưỡi trắ ng trơn, tư ̣ hãn - Tiń h hàn, lương - Tri ho ̣ do nhiê ̣t - Ho do nhiê ̣t tà, đờm diń h, viêm ho ̣ng, viêm phế quản cấ p, viêm phổ i - Điên giản, lao tâm ba kế t, sưng tuyế n giáp Cay, ấ m, nóng, ôn táo

Thuố c ôn phế chỉ khái Thuố c thanh hóa đờm nhiê ̣t Thuố c thanh phế chỉ khái

Tiń h ôn Ngo ̣t, hàn, lương -

-

-

Hàn, lương Chữa chứng đờm hàn Đờm lỏng trong, dễ kha ̣t, tay chân la ̣nh, đa ̣i tiê ̣n lỏng Tri ho ̣ do hàn Ho ra đờm lỏng, mă ̣t hơi phù, sơ ̣ gió, rêu lưỡi trắ ng trơn, tư ̣ hãn Chữa chứng đờm nhiê ̣t Ho có đờm đă ̣c, vàng, mùi hôi Tri ho ̣ do nhiê ̣t Ho do nhiê ̣t tà, đờm diń h, viêm ho ̣ng, viêm

phế quản cấ p, viêm phổ i - Điên giản, lao tâm ba kế t, sưng tuyế n giáp

Kiê ̣n tỳ, bổ phễ Chữa chứng khí hư Ta ̣o huyế t, dưỡng huyế t Bổ huyế t Chữa chứng huyế t hư Bổ âm, sinh tân dich ̣ Bổ âm Chữa chứng can, thâ ̣n âm hư Bổ thâ ̣n tráng dương, ma ̣nh gân cố t Bổ dương Chữa chứng thâ ̣n dương hư - Thuố c có tác du ̣ng bài trừ Lơ ̣i niê ̣u tiêu phù thủy thấ p ứ đo ̣ng trong cơ Lơ ̣i niê ̣u tri va ̣ ̀ ng da thể ra ngoài qua đường Lơ ̣i niê ̣u để bào mòn sỏi đường tiế t niê ̣u nước tiể u Điề u tri thấ ̣ p khớp - Đưa phầ n nước thừa bi ư ̣́ Kiê ̣n tỳ, cầ m tiêu chảy đo ̣ng trong cơ thể ra ngoài Ngoài ra, lơ ̣i thủy cũng là mô ̣t biê ̣n pháp tố t để - Thanh nhiê ̣t ha ̣ số t, ha ̣ huyế t áp, giải di ư ̣ ́ ng Dùng tri ca ̣ ̉ m phong hàn với các triê ̣u chứng: sơ ̣ la ̣nh, số t nhe ̣, đau đầ u, đau nhức miǹ h mẩ y, nga ̣t Phát tán phong hàn mũi, chảy nước mũi, khản tiế ng, rêu lưỡi trắ ng, ma ̣ch phù Dùng tri ca ̣ ̉ m phong nhiê ̣t và thời kỳ khởi phát của các bê ̣nh truyề n nhiễm, có các triê ̣u chứng: Phát tán phong nhiê ̣t số t cao, sơ ̣ nóng, nhức đầ u, mắ t đỏ, ho ̣ng đỏ, miê ̣ng khô, rêu lưỡi vàng, chấ t lưỡi đỏ, ma ̣ch phù sác Tri ca ̣ ́ c chứng phong thấ p hàn hoă ̣c phong thấ p Phát tán phong thấ p nhiê ̣t - Là những thuố c có tác du ̣ng tiêu trừ thư ̣c tić h ở trung tiêu, giúp tiêu hóa thức ăn bi ̣ứ trê ̣ - Tiêu thư ̣c hóa tić h - Khai vi nhâ ̣ ̣p thư ̣c: làm cho ngon miê ̣ng Bổ khí

Thuố c bổ

Thuố c lơ ̣i thủy

Thuố c giải biể u

Thuố c tiêu đa ̣o

-

23. Công du ̣ng, tác du ̣ng chung của các nhóm thuố c lớn Nhóm thuố c lớn Công du ̣ng, công năng tổ ng quát Thuố c có tác du ̣ng thu liễm cố sáp (mồ hôi, máu, Thuố c cố sáp Đinh ̣ nghiã tân dich ̣ ) bi ba ̣ ̀ i tiế t quá nhiề u trong trường hơ ̣p

khí hư không cầ m giữ đươ ̣c - Cố biể u liễm hañ Công năng - Cố tinh sáp niê ̣u - Sáp trường chi tả - Biể u hư: tư ̣ hañ , đa ̣o hañ Chủ tri ̣ - Thâ ̣n hư: di tinh, hoa ̣t tinh, di niê ̣u - Tỳ hư: tiêu chảy - Thuố c xổ Đinh ̣ nghiã - Thuố c có tác du ̣ng thông lơ ̣i đa ̣i tiê ̣n - Thông đa ̣i tiê ̣n, dẫn trić h tuê ̣ Công năng - Tả hỏa giải đô ̣c - Tru ̣c thủy - Làm tăng nhu đô ̣ng ruô ̣t→ gây đa ̣i tiê ̣n lỏng Tác du ̣ng dươ ̣c lý Thuố c tả ha ̣ - Giữ nước→ gây hoa ̣t tràng - Chưa táo bón - Thông qua viê ̣c tả ha ̣ để giải trừ hỏa đô ̣c, nhiê ̣t đô ̣c còn lưu tić h trong vi tra ̣ ̀ ng→ các ta ̣ng phủ Chủ tri ̣ đươ ̣c hoãn giải - Chữa phù thủng, tiể u tiê ̣n bí - Kế t hơ ̣p với thuố c khử trùng để tẩ y giun Thuố c trừ phong thấ p Thuố c có khả năng trừ đươ ̣c tà thấ p ứ đô ̣ng trong cơ thể - Loa ̣i trừ nhiê ̣t đô ̣c ra khỏi cơ thể Công năng - Kháng khuẩ n, kháng viêm, ha ̣ số t Thuố c thanh nhiê ̣t Thuố c có tác du ̣ng loa ̣i trừ nhiê ̣t đô ̣c ( thanh Tác du ̣ng giải lý nhiê ̣t ) lâ ̣p la ̣i cân bằ ng âm dương Thuố c hành khí có tác du ̣ng hành khí giải uấ t, Tác du ̣ng theo YHCT giáng khi,́ ôn trung, kiê ̣n tỳ, chỉ thố ng Thuố c hành khí đa số có chứa tinh dầ u có tác Thuố c lý khí du ̣ng kić h thić h vi tra ̣ ̀ ng, tang tiế t dich ̣ tiêu Tác du ̣ng theo hiê ̣n đa ̣i hóa, bài trừ bí tić h trong ruô ̣t, có tác du ̣ng chữa đầ y bu ̣ng, ăn không tiêu, tiêu chảy Hành huyế t Huyế t ứ, huyế t lưu thông khó khăn gây đau đớn Thuố c lý huyế t Bổ huyế t Huyế t hư, huyế t thiế u, da xanh xao, gầ y yế u Chỉ huyế t Xuấ t huyế t, băng huyế t, tri,̃ máu cam - Thuố c có tiń h ấ m nóng, giúp thông kinh hoa ̣t la ̣c, ấ m kinh.

Thuôc khử hàn Đinh ̣ nghiã - Giảm đau → dùng chữa các chứng bê ̣nh gây ra la ̣nh

do cơ thể Tác du ̣ng

Đinh ̣ nghiã Thuố c biǹ h can, tức phong, an thầ n, khai khiế u Công năng

Tác du ̣ng của thuố c hóa đờm

Thuố c hóa đờm, chỉ khái, biǹ h suyễn

Tác du ̣ng thuố c chỉ khái Công năng chủ tri theo ̣ YHCT Công năng chủ tri theo ̣ YH hiê ̣n đa ̣i

Tác du ̣ng Thuố c lơ ̣i thủy Điề u tri ̣

Có tác du ̣ng ôn trung Thông kinh hoa ̣t la ̣c, ấ m kinh giảm đau Hồ i dương cứu nghich ̣ - Thuố c có tác du ̣ng trấ n tâm, biǹ h can, tiề m dương, chỉ kinh - Tri ca ̣ ́ c chứng số t cao, kinh giâ ̣t, trúng phong bấ t tin̉ h, mê sảng, buồ n phiề n, vâ ̣t vã, chóng mă ̣t, ù tài,…

- Nhức đầ u, hoa mắ t, chóng mă ̣t, hỏa bố c, âm hư,…

- Co giâ ̣t do số t cao, sản giâ ̣t, đô ̣ng kinh,…

- Đau nhức khớp, đau dây thầ n kinh,…

Chứng mấ t ngủ, hồ i hô ̣p, vâ ̣t vã, hoảng sơ ̣, ra mồ hôi trô ̣m - Trừ đờm, chữa ho - Chữa kinh giâ ̣t, hôn mê, trúng phong - Thông khiế u - Lao ha ̣ch ở cổ , nách, be ̣n - Cắ t giảm cơn ho - Trừ hen suyễn khó thở, trừ đờm - Thanh phế , nhuâ ̣n phế , phế khí giáng nghich ̣ - Ôn phế, nhuận phế - Chỉ khái, trừ đờm - Giảm sự hưng phấn trung khu thần kinh - Giảm sức căng bề mặt → đờm loãng - Kháng khuẩn, sát trừng → chống viêm nhiễm - Thuố c có tác du ̣ng bài trừ thủy thấ p ứ đo ̣ng trong cơ thể ra ngoài qua đường nước tiể u - Đưa phầ n nước thừa bi ư ̣ ́ đo ̣ng trong cơ thể ra ngoài - Thanh nhiê ̣t - Lơ ̣i niê ̣u tiêu phù - Lơ ̣i niê ̣u tri ̣vàng da - Lơ ̣i niê ̣u để bào mòn sỏi đường tiế t niê ̣u - Điề u tri thấ ̣ p khớp - Kiê ̣n tỳ, cầ m tiêu chảy

Đinh ̣ nghiã

Thuố c giải biể u Tác du ̣ng và chỉ đinh ̣

Đinh ̣ nghiã Thuố c tiêu đa ̣o

Công năng Chủ tri ̣

- Ngoài ra, lơ ̣i thủy cũng là mô ̣t biê ̣n pháp tố t để ha ̣ số t, ha ̣ huyế t áp, giải di ư ̣ ́ ng Là những thuốc dùng để đưa tà khí (ngoại tà: khí hàn, khí nhiệt) ra ngoài bằng đường mồ hôi, chữa những bệnh còn ở bên ngoài (biểu) làm cho bệnh không xâm nhập vào trong (lý) (cảm mạo giai đoạn đầu) Phát tán giải biểu do ngoại cảm phong hàn, phong nhiệt gây các bệnh cảm mạo, truyền nhiễm ( Ba ̣c Hà) Các chứng đau dây thần kinh, co cứng các cơ do cảm phải hàn tà, nhiệt tà: đau vai gáy, đau lưng, đau thần kinh liên sườn do lạnh… (Ba ̣ch chỉ) Chữa ho, hen, suyễn, tức ngực, khó thở do hàn, nhiệt làm phế khí không tuyên giáng gây viêm họng, viêm phế quản ( Tía tô) Giải độc, thấu chẩn: chữa mụn nhọt, giải dị ứng, làm mọc các nốt ban chẩn do sởi, thủy đậu( Thăng ma) * Lợi niệu trừ phù thủng: viêm cầu thận cấp, phù dị ứng (Ma hoàng) Chữa đau các khớp xương do phong, hàn, thấp (tán thấp): bệnh thoái khớp, viêm khớp dạng thấp…( Phòng phong Những thuố c có tác du ̣ng tiêu trừ thư ̣c tić h ở trung tiêu, giúp tiêu hóa thức ăn bi ư ̣ ́ trê ̣ - Tiêu thư ̣c hóa tić h - Khai vi nhâ ̣ ̣p thư ̣c Dùng tri tiêu ̣ hóa kém, thức ăn bi đi ̣ ǹ h trê ̣ trong da ̣ dày, ruô ̣t → đầ y chướng, buồ n nôn, đau bu ̣ng.

24. Công năng, tác du ̣ng và ứng du ̣ng điề u tri trong ̣ từng phân nhóm thuố c Phân nhóm trong các nhóm thuố c Công năng, tác du ̣ng và ứng du ̣ng điề u tri ̣ lớn Thuố c cố biể u liễm hãn Chỉ đinh ̣ đa ̣o hãn, tư ̣ hañ , vong dương, thoát dương Thuố c cố sáp ( thuố c cầ m mồ hôi ) Thuố c cố tinh sáp niê ̣u Chỉ đinh ̣

Thâ ̣n hư, di tinh Hoa ̣t tinh, tinh tiế t sớm Trẻ em đái dầ m Phu ̣ nữa ba ̣ch đới Liê ̣t dương Chỉ đinh ̣ Thuố c sáp trường chi tả - Tỳ vi hư ̣ nhươ ̣c ( thuố c tri tiêu ̣ chảy) - Tiêu hóa kém, hấ p thu kém - Ngô ̣ đô ̣c thức ăn Tác du ̣ng - Là nhưng thuố c có khả năng phát tán phong thấ p ở gân xương, cơ nhu ̣c và kinh la ̣c - Tác du ̣ng chủ yế u là thông kinh hoa ̣t la ̣c, khu phong Thuố c khử phong thấ p hàn, trừ thấ p, chỉ thố ng - Mô ̣t số thuố c có tác du ̣ng bổ can thâ ̣n, cường gân cố t - Thuố c khu phong trừ thấ p dùng để giảm đau do tý chứng, đau ở chi thể , cân ma ̣ch co rút, tê da ̣i, thắ t lưng đầ u gố i ê ẩ m, yế u mỏi Tác du ̣ng chung Hóa thấ p tro ̣c ứ đo ̣ng ở trung tiêu gây trở nga ̣i khí cơ, Tỳ vâ ̣n hóa thấ t thường Thuố c hóa thấ p tin̉ h kỳ Công năng chủ tri ̣ ( phương hương hóa - Kiê ̣n tỳ du ̣ng tri ke ̣ ́ m ăn, người mê ̣t mỏi, bu ̣ng trướng thấ p) đầ y, nôn ói ra chấ t chua, nhiề u đờm rãi.

- Tiêu chảy do thấ p pha ̣m trung tiêu gây trở nga ̣i cho sư ̣ vân hóa của Tỳ ( thấ p khố n Tỳ) Điề u kiê ̣n Bê ̣nh chữa Phân nhóm thuố c Tiń h chấ t Tác du ̣ng dùng đươ ̣c Vi cam/ ̣ - Thanh trừ tà nha ̣t. Tiń h ( nắ ng, hàn/lương nóng ) ra khỏi cơ thể Thanh nhiê ̣t giải thử Sinh tân chỉ khát - Chữa các bê ̣nh trúng thử hay say nắ ng/ say nóng (thuố c cầ m di tinh, di niê ̣u)

Thuố c khử phong thấ p

Thuố c thanh nhiê ̣t

Thanh nhiê ̣t giải đô ̣c

-

Ha ̣ số t tiêu đô ̣c

- Dùng khi

Ha ̣ hỏa, thanh tâm nhiê ̣t, an thầ n, sinh tân dich, ̣ tiêu viêm

Thanh nhiê ̣t giáng hỏa

Thanh nhiê ̣t táo thấ p

Thanh nhiê ̣t lương huyế t

Hành khí giải uấ t Thuố c lý khí Phá khí giáng nghich ̣ Thuố c lý thuyế t

Hành huyế t

Hoa ̣t huyế t

Vi khổ ̣ , tiń h hàn

Thanh nhiê ̣t, làm khô ráo những ẩ m thấ p trong cơ thể

Vi khổ ̣ /cam, Ha ̣ nhiê ̣t, dưỡng tiń h hàn âm sinh tân

-

số t cao do nhiễm khuẩ n - Chỉ dùng khi cơ thể bi ̣ nhiễm đô ̣c Dùng khi hỏa đô ̣c xâm pha ̣m phầ n khí

Chữa các bê ̣nh số t cao, khát nước, phát cuồ ng, mê sảng, sơ ̣ nóng Tri ca ̣ ́ c chứng bê ̣nh số t, miê ̣ng khô, bứt rứt, tiể u tiê ̣n khó, kiế t ly…do thấ p ̣ nhiê ̣t

Sử du ̣ng khi nhiê ̣t đô ̣c xâm nhâ ̣p phầ n huyế t gây chứng số t cao, mắ t đỏ, mê sảng, co giâ ̣t, tiêu đỏ, xuấ t huyế t

Tuầ n hoàn khí huyế t Giảm đau Tri đầ ̣ y bu ̣ng, ơ ̣ chua, buồ n nôn Cáu gắ t, khó tiêu, kinh không đề u Khí huyế t bi ư ̣ ́ la ̣i thành hòn cu ̣c ở phế , can, tỳ Phế khí tắ t gây ho suyễn, khó thở Can khí tắ t gây nấ c cu ̣c, đầ y trướng, ơ ̣ hơi, đau nóng vùng bu ̣ng Tác du ̣ng nhe ̣, điề u tri sưng ̣ đau do huyế t ma ̣ch lưu thông kém

Phá huyế t

Chỉ huyế t

Thuố c khử hàn

Thuố c biǹ h can, tức phong; an thầ n; khai khiế u

Lương huyế t chỉ huyế t Khử ứ chỉ huyế t Thu liễm chỉ huyế t Bổ ić h chỉ huyế t

Tác du ̣ng ma ̣nh, tri ca ̣ ́ c chứng ứ huyế t gây đau đớn mãnh liê ̣t Chữa chảy máu do nhiê ̣t tà vào nhâ ̣p vào huyế t phâ ̣n Chữa chảy máu do xung huyế t, chấ n thương, tri,̃ viêm tắ c đô ̣ng ma ̣ch.

Có tác du ̣ng thu liễm, chữa âm hư, gây số t, gây xuấ t huyế t

Chữ tỳ, khí hư, không thố ng nhiế p huyế t, dùng những thuố c bổ khi,́ kiê ̣n tỳ để giúp tỳ hoa ̣t đô ̣ng Chữa các chứng: tỳ vi hư ̣ hàn→ công năng vâ ̣n hóa của tỳ bi ̣ Thuố c ôn lý trừ hàn giảm sút→ đầ y bu ̣ng, tiêu chảy, buồ n nôn, sắ c mă ̣t xanh, rêu lưỡi trắ ng, ma ̣ch mầ m tri,̀ tay chân la ̣nh.

Thuố c hồ i dương cứu - Lấ y la ̣i phầ n dương khí đã suy giảm, thấ t thoát nghich ̣ Tri thoa ̣ ́ t dương do hàn tà nhâ ̣p, ma ̣ch yế u, chân tay la ̣nh - Biǹ h can, tiề m dương, tức phong ( làm hế t phong ), chỉ kinh Thuố c biǹ h can tức ( ngừng kinh giản ) phong - Tri can ̣ dương cường thinh, ̣ can phong nô ̣i đô ̣ng - Dưỡng tâm, an thầ n, biǹ h can, tiề m dương - Chữa âm hư, huyế t hư, tỳ hư, không nuôi dưỡng đươ ̣c tâm, Thuố c an thầ n khiế n tâm không tàng thầ n hoă ̣c âm hư không nuôi dưỡng đươ ̣c Can âm, Can dương vươ ̣ng, thầ n khí không ổ n đinh ̣ - Thić h hơ ̣p với bê ̣nh tim loa ̣n nhip,̣ mấ t ngủ, cuồ ng phiề n,…

- Tác du ̣ng tin̉ h thầ n, phát tán, trừ đờm, làm thông các giác quan, khai các khiế u cơ thể , trấ n tâm→ khôi phu ̣c la ̣i tuầ n Thuố c phương hướng hoàn khí huyế t khai khiế u - Thuố c thường có mùi thơm, vi cay ̣ - Chữa chứng trúng phong, điên giản dẫn đế n hôn mê, cấ m khẩ u, bấ t tin̉ h Dùng khi tà nhiê ̣t hun đố t, nhiê ̣t cư ̣c sinh phong, âm hư không nuôi dưỡng đươ ̣c Can âm khiế n Can dương vươ ̣ng gây nhức Thuố c trấ n đầ u, hoa mắ t, chóng mă ̣t, cao huyế t áp, suy nhươ ̣c thầ n kinh, kinh, biǹ h rố i loa ̣n tiề n mãn kinh; âm hư tân dich ̣ giảm sút, âm hư dẫn can Công năng đế n số t cao, co giâ ̣t, đô ̣ng kinh, đau nhức xương khớp (công chủ tri ̣ năng) Dùng tri ca ̣ ́ c chứng lo nghi,̃ bi khủng quá đô ̣ dẫn đế n, măt ngủ, Thuố c An hồ i hô ̣p, vâ ̣t vã, hoảng sơ ̣, hay quên, dễ nóng giâ ̣n, ra mồ hôi thầ n trô ̣m..

Thuố c khai khiế u

Thuố c hóa đờm

Thuố c hóa đờm, chỉ khái biǹ h suyễn

Thuố c ôn hóa đờm hàn

ninh Tâm, tru ̣c đàm hóa ứ. Dùng điề u tri bế ̣ chứng đưa đế n hôn mê, cấ m khẩ u, rố i loa ̣n tuầ n hoàn Cay, ấm, nóng, ôn táo Chữa chứng đờm hàn Đờm lỏng trong, dễ khạt, tay chân lạnh, đại tiện lỏng.

Ngọt, hàn, lương Chữa chứng đờm nhiệt Ho có đờm đặc, vàng, mùi hôi

Thuố c thanh nhiê ̣t hóa đờm Táo thấ p hóa đờm Thanh nhiê ̣t Phân loa ̣i các phương nhuâ ̣n táo hóa đờm thức hóa đờm Khu hàn hóa đờm Tri phong ̣ hóa đàm

Dùng để điều trị những trường hợp rối loạn công năng của Tỳ Vị sinh ra đàm Dùng để điều trị những hợp nhiệt tà hay táo tà từ bên ngoài xâm nhập vào làm tổn thương Phế sinh nhiệt đàm.

Dùng để điều trị những trường hợp Tỳ Thận dương hư sinh hàn đàm hay Phế hàn lưu ẩm Dùng để điều trị các trường hợp phong đàm do ngoại nhân hoặc do Tỳ hư Tính ôn Trị ho do hàn Ho ra đờm lỏng, mặt hơi phù, sợ gió, rêu lưỡi trắng trơn, tự hãn

Thuố c ôn phế chỉ khái Thuố c chỉ khái Thuố c thanh phế chỉ khái Bổ khí Bổ huyế t Thuố c bổ Bổ âm Bổ dương Thuố c giải

Thuố c tân ôn giải biể u (

-

Tính hàn, lương Trị ho do nhiệt Ho do nhiệt tà, đờm dính, viêm họng, viêm phế quản cấp, viêm phổi Điên giản, lao lâm ba kết, sưng tuyến giáp Kiê ̣n tỳ, bổ phế Chữa chứng khí hư Ta ̣o huyế t, dưỡng huyế t Chữa chứng huyế t hư Bổ âm, sinh tân dich ̣ Chữa chứng can, thâ ̣n âm hư Bổ thâ ̣n tráng dương, ma ̣nh gân cố t Chữa chứng thâ ̣n dương hư Điề u tri ̣

biể u

phát tán phong hàn )

Tân lương giải biể u ( phát tán phong nhiêt )

- Cảm ma ̣o do la ̣nh (Ma hoàng, Tế Tân, Phòng Phong) - Biể u hư (phát số t, sơ ̣ gió, tư ̣ ra mồ hôi hoă ̣c mồ hôi ra không cầ m đươ ̣c ): Quế chi, Gừng - Hen do la ̣nh (Ma hoàng, Tiá Tô) - Đau cơ, đau thầ n kinh do la ̣nh (Ba ̣ch chi,̉ Tế tân) - Di ư ̣ ́ ng do la ̣nh (Thông ba ̣ch) - Mô ̣t số thuố c còn mang tiń hiê ̣u riêng (Quế chi tri thấ ̣ p khớp, Ma hoàng tri hen, ̣ Tế tân chữa đau răng, Ba ̣ch chỉ chữa đau đầ u phầ n trán và trừ mủ) - Cảm ma ̣o phong nhiê ̣t và thời kì viêm khởi phát các bê ̣nh truyề n nhiễm:Cát căn, Cúc hoa, Cúc tầ n, Tang diê ̣p - Ho hen do nóng: Ba ̣c hà - Làm mo ̣c các nố t ban chẩ n: Ngưu bàng tử - Mô ̣t số vi thuố ̣ c có thể dùng cho cả hai loa ̣i cảm hàn và cảm nhiê ̣t: Ba ̣c hà, Kinh giới, Tô diê ̣p

25. Các nhóm/ phân nhóm thuố c đươ ̣c phân loa ̣i tác du ̣ng theo YHCT, YHHĐ Nhóm/ phân Tác du ̣ng/công năng theo YHCT Tác du ̣ng/công năng theo YHHĐ nhóm/bài thuố c Thuố c hành khí đa số có chứa tinh dầ u có tác du ̣ng kić h thić h vi ̣ Thuố c hành khí có tác du ̣ng hành khí giải tràng, tang tiế t dich ̣ tiêu hóa, bài Thuố c lý khí uấ t, giáng khi,́ ôn trung, kiê ̣n tỳ, chỉ thố ng trừ bí tić h trong ruô ̣t, có tác du ̣ng chữa đầ y bu ̣ng, ăn không tiêu, tiêu chảy - Giảm sự hưng phấn trung khu thần kinh Thuố c hóa đờm, chỉ Ôn phế, nhuận phế - Giảm sức căng bề mặt → khái, biǹ h suyễn Chỉ khái, trừ đờm đờm loãng - Kháng khuẩn, sát trừng → chống viêm nhiễm Nhi trầ ̣ n thang Các chứng đàm ẩm gây ho nhiều đàm, váng Rối loạn tiêu hóa, viêm phế (táo thấ p hóa đờm ) đầu, hồi hộp, đầy chướng bụng, nôn mửa quản mạn tính…

26. Các phân nhóm thuố c có tác du ̣ng tri ho, ̣ long đờm và điể m khác biêṭ về tính vi quy ̣ kinh Tính vi quy ̣ kinh, tác du ̣ng Phân nhóm thuố c Thuố c có vi cay, ̣ tiń h ấ m, nóng, khô, táo, Ôn hóa đờm hàn

dùng với chứng đờm hàn, đờm thấ p Thuố c có tiń h hàn lương, dùng điề u tri ̣ chứng đờm hóa thấ p nhiê ̣t Thuố c có tác du ̣ng cắ t hoă ̣c giảm cơn ho, khó thở

Thanh hóa đờm nhiê ̣t Chỉ khái biǹ h suyễn ( ôn phế chỉ khái và thanh phế chỉ khái )

27. Thành phầ n hóa ho ̣c đă ̣c trưng của các nhóm thuố c Các thuố c chứa đa số tinh dầ u Chứa các hơ ̣p chấ t bay hơi Tannin, acid hữu cơ Tinh dầ u, acid hữu cơ Thường chứa alkaloid, saponin, tinh dầ u Anthranoid, chấ t béo, chấ t nhầ y

Thuố c hành khí Thuố c khử hàn Thuố c giải biể u Thuố c khai khiế u Thuố c cố sáp Thuố c tiêu đa ̣o Thuố c hóa đờm chỉ khái, biǹ h suyễn Thuố c tả ha ̣

28. Tính vi ca ̣ ́ c thuố c để ứng du ̣ng chữa bênh ̣ tổ ng quát và thành phầ n hóa ho ̣c liên quan Tính/vi ̣ Chữa loa ̣i bênh Thành phầ n hóa ho ̣c ̣ tổ ng quát Tri ca ̣ ́ c bê ̣nh thuô ̣c nhiê ̣t. Tác Hàn, lương Phầ n lớn là glycosid, alkaloid, chấ t đắ ng du ̣ng ức chế Tri ca ̣ ́ c bê ̣nh thuố c hàn. Tác Tiń h ôn, nhiê ̣t Phầ n lớn là tinh dầ u, đường du ̣ng hưng phấ n Lơ ̣i thấ p, lơị tiể u, ha ̣ khi,́ long Tiń h biǹ h Chưa rõ đờm, bổ tỳ vi.̣ Có tính chất phát tán, giải Vi tân ̣ biểu, phát hãn, hành khí, hành Chủ yế u là tinh dầ u, đôi khi là alkaloid ( ớt) huyết giảm đau, khai khiếu Có tác dụng hoà hoãn, giải Vi cam ̣ co quắp cơ nhục, nhuận Đường trường, bồi bổ cơ thể có tác dụng thanh nhiệt (thanh nhiệt tả hoả, thanh nhiệt táo thấp), chống viêm Phầ n lớn là glycosid, alkaloid, còn các Vi khổ ̣ nhiễm, sát khuẩn, trị mụn polyphenol, flavonoid nhọt hoặc trị rắn độc, côn trùng cắn

Vi toan ̣

Vi ha ̣ ̀m

Vi đa ̣ ̣m

Vi cha ̣ ́t

Có tác dụng thu liễm (làm săn da), liễm hãn (giảm ra mồ hôi), cố sáp (làm chắc chắn lại), chỉ khái, chỉ tả, sát khuẩn, chống thối có tác dụng nhuyễn kiên (làm mềm khối rắn), nhuận hạ, tiêu đờm, tán kết. Trị các bệnh loa lịch (tràng nhạc), ung nhọt, bướu cổ Có tác dụng làm tăng tính thấm thấp lợi thủy, có tác dụng thanh lọc, thanh nhiệt. Thường dùng các thuốc có vị nhạt để trị các chứng phù thũng, ung nhọt, nhiệt độc hoặc cơ thể bị viêm nhiễm, sốt cao hoặc chứng nhiệt trong cơ thể. Đặc biệt: tiểu tiện bí rắt, nước tiểu vàng đỏ có tác dụng thu liễm, cố sáp như vị chua. Tác dụng sát khuẩn, chống thối của vị chát mạnh hơn vị chua. Ngoài ra còn có tác dụng kiện tỳ, sáp tinh

Thường là acid hữu cơ

Chưa rõ

KIÊNG KỴ THẬN TRỌNG 1. Các thức ăn cầ n kiêng ky ̣khi dùng các thuố c Thuố c/ đố i tươ ̣ng Thức ăn cầ n kiêng ky/̣ thuố c Không dùng các thức ăn có tiń h kić h thić h, vi cay ̣ nóng như rươ ̣u, Uố ng thuố c thanh nhiê ̣t ớt, ha ̣t tiêu, thiṭ chó Uố ng thuố c ôn lý trừ hàn, thuố c tân Không ăn thư ̣c phẩ m la ̣nh: rau số ng, thiṭ trâu, ba ba, rau dề n, cua, lương giải biể u ố c

Uố ng thuố c di ư ̣ ́ ng Uố ng thuố c có Kinh giới Uố ng thuố c có mâ ̣t ong Uố ng thuố c thanh phế trừ đàm Uố ng thuố c thanh nhiê ̣t Uố ng thuố c kiê ̣n tỳ, tiêu đa ̣o Uố ng thuố c an thầ n Uố ng thuố c bổ Uố ng thuố c có thương nhi ̃ tử Uố ng thuố c có cam thảo, hoàng liên, cát cánh, ô mai Uố ng thuố c có ba ̣c hà Uố ng thuố c có phu ̣c linh Uố ng thuố c YHCT

Không ăn cua biể n, cá biể n Không ăn thiṭ gà Không ăn hành Kiêng ăn chuố i tiêu Kiêng ăn trứng Không ăn chấ t béo, nhờn tanh Không nên ăn các chấ t kić h thić h Không ăn các loa ̣i rau lơ ̣i tiể u Không ăn thiṭ ngư ̣a, thiṭ heo Kiêng ăn thiṭ heo

Kiêng ăn ba ba Kiêng giấ m Kiêng đâ ̣u xanh, cải be ̣ Không dùng các vi thuố ̣ c: phu ̣ tử chế , mã tiề n, quế chi, quế nhu ̣c, PNCT xa ̣ hương, ý di,̃ xuyên khung, ngưu tấ t, hồ ng hoa Trẻ em < 15 tuổ i Không đươ ̣c dùng phu ̣ tử chế , cà đô ̣c dươ ̣c Người mấ t ngủ, tiể u nhiề u Không uố ng thuố c thang vào buổ i tố i PNCT và trẻ em dưới 15 tuổ i Không dùng Phu ̣ tử chế , Mã tiề n chế Lưu ý : Ba ba: kiêng cho thuố c ôn lý trừ hàn, tân lương giải biể u, thuố c có ba ̣c hà Thiṭ heo: kiêng cho thuố c có thương nhi ̃ tử, cam thảo, hoàng liên, cát cánh, ô mai 2. Kiêng ky ̣theo từng nhóm thuố c Nhóm/phân nhóm thuố c Thuố c liễm ham ̃

Kiêng ky ̣ Biể u hư do nhiê ̣t thinh ̣ Thâ ̣n hư do dương thinh, ̣ thấ p nhiê ̣t. Tiể u tiê ̣n nhiề u lầ n Thuố c cố tinh sáp niê ̣u nhưng không do bàng quang và thâ ̣n khí hư mà do nhiê ̣t chứng.

Nhóm thuố c Sáp trường chi tả Tiêu chảy, kiế t ly ̣ do thư ̣c nhiê ̣t cố sáp Kiêng ky chung của nhóm cố sáp: Không dùng thuố c cố sáp trong trường hơ ̣p thấ p nhiê ̣t, bê ̣nh không phải do xung, nhâm hư ta ̣o nên - Mồ hôi ra nhiề u do nhiê ̣t chứng - Tiể u buố t, tiể u rắ t, niê ̣u huyế t do viêm bàng quang, sỏi tiế t niê ̣u, thấ p nhiê ̣t.

- Tiêu chảy do thấ p nhiê ̣t Không dùng thuố c công ha ̣ cho PNCT, người già dương khí Nhóm tả ha ̣ suy, trẻ em Nhóm thanh nhiê ̣t Bê ̣nh còn ở biể u, tỳ vi hư ̣ nhươ ̣c không nên dùng Nhóm lý huyế t Hành huyế t PNCT không nên dùng các thuố c hành huyế t

Phá huyế t tru ̣c ứ

Nhóm khử hàn

Nhóm lý khí

Nhóm biǹ h can, tức phong an thầ n, khai khiế u

Chố ng chỉ đinh ̣ tuyê ̣t đố i thuố c phá huyế t tru ̣c ứ cho PNCT - Tru ̣y tim ma ̣ch do nhiễm khuẩ n, nhiễm đô ̣c - Âm hư sinh nô ̣i nhiê ̣t - Can dương cường thinh ̣ - Người có thai - Nên phố i hơ ̣p với thuố c chữa nguyên nhân để phát huy tác du ̣ng - Không dùng liề u cao, kéo dài - Không dùng cho người âm hư hỏa vươ ̣ng - Không dùng thuố c phá khí giáng nghich, ̣ thông khí khai khiế u cho thai phu ̣

Thuố c biǹ h can tức phong có tiń h ôn nhiê ̣t

Người âm hư, huyế t hư cầ n thâ ̣n tro ̣ng Không dùng trong trường hơ ̣p ngoa ̣i cảm thưc̣ tà, không có chứng tra ̣ng tâm thầ n

Thuố c an thầ n Thuôc phương hướng khai khiế u

Không nên dùng lâu -

Nhóm hóa đờm, chỉ khái, biǹ h suyễn

▪

Nhóm lơ ̣i thủy

▪

Nhóm giải biể u

Người dương hư không dùng thuố c thanh hóa nhiê ̣t đờm Người âm hư không dùng thuố c ôn hóa đờm hàn vì nhóm này có tiń h khô táo, dễ gây mấ t tân dich ̣ Tỳ hư không dùng thuố c thanh nhiê ̣t hóa đờm Không dùng thuố c lơị thủy trong các trường hơ ̣p sau - Bí tiể u do thiế u tân dich ̣ - Di tinh, hoa ̣t tinh không thấ p nhiê ̣t - Phù suy dinh dưỡng, không nên dùng thuố c lơ ̣i niê ̣u loa ̣i ma ̣nh mà cầ n phố i hơ ̣p với thuố c bổ dưỡng - Không dùng thuố c lơị niê ̣u kéo dài - PNMT, người già thâ ̣n hư kém, tiể u đêm nhiề u không nên dùng Không dùng thuố c giải biể u trong những trường hơ ̣p sau - Phát số t mà không do biể u chứng: Số t do âm hư ( mấ t nước, điê ̣n giải - Tư ̣ hãn, đa ̣o hãn: tư ̣ ra mồ hôi và mồ hôi trô ̣m nhiề u, bê ̣nh nhiê ̣t ở thời kỳ cuố i, tân dich ̣ đã bi hư ̣ hao - Cao huyế t áp hoă ̣c xuấ t huyế t vùng đầ u - Người bi mấ ̣ y nhiề u máu: Thiế u máu, tiể u ra máu, nôn ra máu

Mu ̣n nho ̣t đã vỡ, các nố t ban chẩ n đã mo ̣c, đã bay hế t - Choáng, tiêu chảy, tức ngư ̣c: Ho phế âm hư, số t do âm hư (mấ t nước, rố i loa ̣n điê ̣n giải), thời kỳ hồ i phu ̣c sau các bê ̣nh truyề n nhiễm ( giai đoa ̣n âm hư ) Không dùng thuố c tiêu đa ̣o trong các trường hơ ̣p khí Nhóm tiêu đa ̣o hư, tỳ hư không trić h trê ̣.

Tóm la ̣i Các nhóm/ phân nhóm thuố c không dùng cho PNCT: tả hạ, lý huyế t, khử hàn , lợi thủy Tỳ hư: không dùng thuố c thanh nhiê ̣t hóa đờm, nhóm tiêu đạo Tỳ vi hư: ̣ khôn dùng thuố c bổ âm. Bổ huyế t Không dùng thuố c kéo dài: lý khí, lợi thủy, bổ dương Không nên dùng lâu: thuố c phương hướng khai khiế u âm hư hỏa vươ ̣ng: không dùng nhóm lý khí Âm hư sinh nô ̣i nhiê ̣t: không dùng nhóm khử hàn Biể u hư do nhiê ̣t thinh: ̣ không dùng thuố c liễm hãm Thâ ̣n hư do dương thinh: ̣ không dùng thuố c cố tinh sáp niê ̣u người già dương khí suy: không dùng nhóm tả hạ người già thâ ̣n hư kém: không dùng nhóm lợi thủy -

-

3. Thâ ̣n tro ̣ng theo từng nhóm thuố c Nhóm thuố c Thuố c trừ phong thấ p Thuố c lý khí Thuố c biǹ h can, tức phong, an thầ n, khai khiế u

Thâ ̣n tro ̣ng Do thuố c có vi cay, ̣ tiń h ấ m nên có thể làm hao tổ n âm huyế t, thâ ̣n tro ̣ng khi sử du ̣ng cho người có biể u hiê ̣n âm huyế t hư Thâ ̣n tro ̣ng cho người khí hư, chân âm kém - Những người âm hư, huyế t hư cầ n thâ ̣n tro ̣ng khi dùng thuố c biǹ h can tức phong có tiń h ôn, nhiê ̣t - Thuố c phương hướng khai khiế u không nên dùng lâu

4. Kiêng ky ̣cho từng vi thuố ̣ c trong nhóm Nhóm thuố c

Vi thuố ̣ c

Thuố c cố sáp

Thuố c cố tinh sáp niê ̣u

Sơn thù

Thuố c tả ha ̣

Thuố c hàn ha ̣

Thuố c trừ phong thấ p

Lô hô ̣i Mắ c cỡ Khương hoa ̣t

Thuố c khử phong thấ p

Đô ̣c hoa ̣t Lá lố t

Kiêng ky ̣ Kiêng ki thấ ̣ p nhiê ̣t, mê ̣nh môn hỏa thinh, ̣ cường dương, táo bón, tiể u ra máu Không dùng cho PNCT Người suy nhươ ̣c, huyế t hàn Chứng thư ̣c nhiê ̣t, hư nhiê ̣t Người âm hư, hỏa vươ ̣ng, huyế t hư không nên dùng Vi nhiê ̣ ̣t, táo bón

Uy linh tiên Thuố c lý khí

Thuố c hành khí giải uấ t

Thuố c hoa ̣t huyế t

Hâ ̣u phác Sa nhân Đào nhân Huyề n hồ Mô ̣t dươ ̣c Nhũ hương Khương hoàng

Thuố c phá huyế t Thuố c lý huyế t

Thuố c chỉ huyế t

Khử hàn

Khủ ứ chỉ huyế t Lương huyế t chỉ huyế t

Hồ i dương cứu nghich ̣

Nga truâ ̣t Tô mô ̣c Tam thấ t Ba ̣ch câ ̣p Huyế t du ̣ Nhu ̣c quế Trúc như ̣

Thuố c hóa đờm, chỉ khái, biǹ h suyễn

Thuố c thanh hóa đờm nhiê ̣t

Thiên nam tinh Xuyên bố i mẫu Qua lâu nhân Ma ̣ch môn Thiên môn Bán ha ̣ nam Bán ha ̣ bắ c

Thuố c ôn hóa đờm hàn

La hán Ba ̣ch giới tử Ba ̣ch phu ̣ tử Ta ̣o giác

Huyế t hư gây nôn do co rút. Không phong thấ p, thư ̣c tà Không dùng chung với Tra ̣ch tả, Tiêu tha ̣ch. Kiêng ăn đâ ̣u Âm hư PNCT, không ứ trê ̣ Thư ̣c phẩ m chua la ̣nh Không dùng khi mu ̣n nho ̣t đã phá miê ̣ng Không dùng khi mu ̣n nho ̣t đã vỡ Không dùng cho những người suy nhươ ̣c không có ứ trê ̣ Cơ thể suy yế u, không có ứ trê ̣ không dùng Huyế t hư, không có ứ trê ̣ không dùng Huyế t hư, không có ứ huyế t Phế vi thư ̣ ̣c hỏa. Ba ̣ch câ ̣p ki ộ đầ u, Phu ̣ tử Không dùng trước khi sinh hoă ̣c còn sót nhau PNCT Không do đờm gây nôn mà nôn do vi bi ̣ ̣ hàn hoă ̣c nôn do cảm hàn kèm thương thư ̣c thì không nên dùng Không dùng cho PNCT Bố i mẫu ky ̣ Ô đầ u Tỳ vi hư. ̣ Phản Ô đầ u Tỳ vi hư ̣ hàn, ăn uố ng khó tiêu, tiêu chảy Tỳ vi hư ̣ hàn Thân rễ Âm huyế t hư, tân dich ̣ kém và PNCT không nên dùng. Không kế t hơ ̣p với các thuố c loa ̣i Ô đầ u Người tỳ vi hư ̣ hàn không nên dùng Ho khan do phế hư, khí hư có nhiê ̣t PNCT, Can phong nô ̣i đô ̣ng không dùng Người hư nhươ ̣c, có thai, thổ huyế t, khái huyế t. Không phải tà thư ̣c, thể thư ̣c

Thuố c ôn phế chỉ khải

Khoản đông hoa Tử uyể n Ha ̣nh nhân Bách bô ̣

Phản Ô đầ u, Thảo ô. Có thai dùng thâ ̣n tro ̣ng, táo nhiê ̣t, âm huyế t hư, tân dich ̣ kém Âm hư, hỏa vươ ̣ng, ho lâu ngày, ho lâu năm Lưu ý : dùng lươ ̣ng lớn có thể gây nô Phế nhiê ̣t Âm hư, không dùng đô ̣c vi ̣ Tiêu chảy, hư nhươ ̣c, không nhiễm tà khí Tỳ vi hư ̣ yế u, tiêu chảy

Thuố c thanh phê chỉ khái

Tỳ bà diê ̣p

Vi ha ̣ ̀ n, ho hàn

Điạ long Tô tử

Thuố c biǹ h suyễn

Ma hoàng

Hư hàn Tiêu chảy, kiế t ly ̣ Người dương hư, biể u hư, ra nhiề u mồ hôi

Bán ha ̣ Cát cánh

Cà đô ̣c dươ ̣c ( đô ̣c bảng A)

Tỳ vi hư ̣ yế u, đa ̣i tiê ̣n số ng phân hoă ̣c phân lỏng không nên dùng Không phải Phế táo âm hư mà ho thuố c Sa sâm hàn không nên dùng Âm hư hỏa vươ ̣ng, đa ̣i tiê ̣n táo, kinh Ba kić h nguyê ̣t sớm. Không dùng cho người táo bón Cẩ u tić h Thâ ̣n hư nhiê ̣t, nước tiể u vàng Cố t toái bổ Âm hư, huyế t hư không có huyế t ứ Cương dương, mô ̣ng tinh, sung huyế t Dâm dương hoắ c não, mấ t ngủ Nhu ̣c thung Thâ ̣n hỏa vươ ̣ng, táo bón do thư ̣c nhiê ̣t, iả dung lỏng do dương hư Thư ̣c hỏa, hỏa nghich. ̣ Thiế u máu, tân Ích trí nhân dich ̣ khô ha ̣n dùng thâ ̣n tro ̣ng Tu ̣c đoa ̣n Không dùng cho người âm hư hỏa vươ ̣ng Không dùng chung với các vi Đa ̣ ̣i kić h, Cam thảo bắ c Nguyên hóa, Hải tảo, Cam toa ̣i Không đươ ̣c phố i hơ ̣p với Lê lô, Ngủ linh Nhân sâm chi Đương quy Tỳ vi co ̣ ́ thấ p nhiê ̣t, đa ̣i tiê ̣n lỏng không Câu kỷ tử

Thuố c bổ

Thuố c bổ dương

Thuố c bổ khí Thuôc bổ huyế t

Không dùng cho trẻ em

Long nhañ Thuố c phát tán phong hàn

Quế chi Gừng Ma ̣n kinh tử

Thuố c giải biể u Thuố c phát tán phong nhiê ̣t

Ngưu bàng tử Phù biǹ h Trúc diê ̣p

nên dùng Không dùng cho người ở trong có đờm hỏa, thấ p trê ̣, đờm ẩ m Không dùng đố i với chứng sôt cao, âm hư dương thinh, ̣ PNCT, kinh nguyê ̣t ra nhiề u Không dùng âm hư hỏa vươ ̣ng, âm hư ho thổ huyế t Những người nhức đầ u do huyế t hư, đau mắ t do huyế t hư không dùng Không dùng đố i với người bi tiêu ̣ chảy do tỳ hư Những người cơ thể suy yế u, mồ hôi tư ̣ tiế t ra ( tư ̣ hañ ) cầ n cẩ n thâ ̣n khi sử du ̣ng Không dùng đố i với bê ̣nh có chứng hư hàn

5. Tổ ng kế t kiêng ki tư ̣ ̀ ng vi thuố ̣ c theo từng đố i tươ ̣ng người bênh ̣ Đôi tươ ̣ng bênh/ ̣ c không nên dùng Vi thuố ̣ c cầ n kiêng ̣ vi thuố ̣ chung ki ̣ Lô hô ̣i Chỉ kiêng ki PNCT ̣ Nhu ̣c quế Thiên nam tinh PNCT+không ić h trê ̣ Đào nhân PNCT+chứng số t cao+ âm hư, dương thinh+ ̣ Quế chi kinh nguyê ̣t ra nhiề u Không dùng chung với Tra ̣ch tả, Tiêu Hâ ̣u phác tha ̣ch. Kiêng ăn đâ ̣u Bố i mẫu ky ̣ Ô đầ u Xuyên bố i mẫu Phản Ô đầ u, tỳ vi hư ̣ Qua lâu nhân Phản Ô đầ u, Thảo ô.

Kiêng ki vơ ̣ ́ i phố i Có thai dùng thâ ̣n hơ ̣p với các vi thuố ̣ c tro ̣ng, táo nhiê ̣t, âm Bán ha ̣ huyế t hư, tân dich ̣ kém Không dùng chung với các vi Đa ̣ ̣i kić h, Cam thảo bắ c Nguyên hóa, Hải tảo, Cam toa ̣i

Nhóm/phân nhóm thuố c Hàn ha ̣ Hồ i dương cứu nghich ̣ Thanh hóa nhiê ̣t đờm Hoa ̣t huyế t Phát tán phong hàn Hành khí giải uấ t Thanh hóa đờm nhiê ̣t

Ôn hóa đờm hàn

Bổ khí

Không đươ ̣c phố i hơ ̣p với Lê lô, Ngủ linh chi Phế vi thư ̣ ̣c hỏa.

Ba ̣ch câ ̣p ki ộ đầ u, Phu ̣ tử Không dùng khi mu ̣n nho ̣t đã phá miê ̣ng

Liên quan đế n tỳ vi ̣ hư hàn

Thư ̣c phẩ m chua la ̣nh

Liên quan tới huyêt hư

Tỳ vi hư ̣ hàn, ăn uố ng khó tiêu, tiêu chảy Tỳ vi hư ̣ hàn Người tỳ vi hư ̣ hàn không nên dùng Tiêu chảy, hư nhươ ̣c, không nhiễm tà khí Tỳ vi hư ̣ yế u, tiêu chảy Tiêu chảy, kiế t ly ̣ Tỳ vi hư ̣ yế u, đa ̣i tiê ̣n số ng phân hoă ̣c phân lỏng không nên dùng Tỳ vi co ̣ ́ thấ p nhiê ̣t, đa ̣i tiê ̣n lỏng không nên dùng Không dùng đố i với người bi tiêu ̣ chảy do tỳ hư Huyế t hư gây nôn do co rút. Không phong thấ p, thư ̣c tà Huyế t hư, không có ứ trê ̣ không dùng Huyế t hư, không có ứ huyế t Những người nhức đầ u do huyế t hư, đau mắ t do huyế t hư

Nhân sâm Ba ̣ch câ ̣p

Khử ứ chỉ huyế t

Mô ̣t dươ ̣c Nhũ hương

Hoa ̣t huyế t

Ma ̣ch môn Thiên môn

Thanh hóa đờm nhiê ̣t

La hán Ha ̣nh nhân Bách bô ̣ Tô tử

Ôn phế chỉ khái Biǹ h suyễn

Câu kỷ tử Đương quy

Bổ huyế t

Ngưu bàng tử

Phát tán phong nhiê ̣t

Huyề n hồ

Hoa ̣t huyế t

Uy linh tiên

Khử phong thấ p

Tô mô ̣c

Phá huyế t

Tam thấ t

Khử ứ chỉ huyế t

Ma ̣n kinh tử

Phát tán phong nhiê ̣t

Liên quan tới huyế t hàn Liên quan tới hư hàn

Liên quan đế n đa ̣o hãn tư ̣ hañ

Liên quan tới âm hư hỏa vươ ̣ng

Liên quan tới không ứ trê ̣

không dùng Người suy nhươ ̣c, huyế t hàn Hư hàn Không dùng đố i với bê ̣nh có chứng hư hàn Người dương hư, biể u hư, ra nhiề u mồ hôi Những người cơ thể suy yế u, mồ hôi tư ̣ tiế t ra ( tư ̣ hãn) cầ n cẩ n thâ ̣n khi sử du ̣ng Người âm hư, hỏa vươ ̣ng, huyế t hư không nên dùng Âm hư, hỏa vươ ̣ng, ho lâu ngày, ho lâu năm Lưu ý : dùng lươ ̣ng lớn có thể gây nô Âm hư hỏa vươ ̣ng, đa ̣i tiê ̣n táo, kinh nguyê ̣t sớm. Không dùng cho người táo bón Không dùng cho người âm hư hỏa vươ ̣ng Không dùng âm hư hỏa vươ ̣ng, âm hư ho thổ huyế t Không dùng cho những người suy nhươ ̣c không có ứ trê ̣ Cơ thể suy yế u, không có ứ trê ̣ không dùng

Mắ c cỡ

Khử phong thấ p

Điạ long

Biǹ h suyễn

Trúc diê ̣p

Phát tán phong nhiê ̣t

Ma hoàng

Biǹ h suyễn

Phù biǹ h

Phát tán phong nhiê ̣t

Đô ̣c hoa ̣t

Khử phong thấ p

Cát cánh

Ôn hóa đờm hàn

Ba kić h Bổ dương Tu ̣c đoa ̣n

Gừng

Phát tán phong hàn

Khương hoàng Phá huyế t Nga truâ ̣t

Không do đờm gây nôn mà nôn do vi bi ̣ ̣ hàn hoă ̣c nôn do cảm hàn kèm thương thư ̣c thì không nên dùng Liên quan đế n đờm Không dùng cho người ở trong có đờm hỏa, thấ p trê ̣, đờm ẩ m Kiêng ki thấ ̣ p nhiê ̣t, mê ̣nh môn hỏa thinh, ̣ cường dương, táo bón, tiể u ra máu Chứng thư ̣c nhiê ̣t, hư nhiê ̣t Chứng thư ̣c nhiê ̣t, hư nhiê ̣t Âm hư Không dùng trước khi sinh hoă ̣c còn sót nhau Ho khan do phế hư, khí hư có nhiê ̣t Người hư nhươ ̣c, có thai, thổ huyế t, khái huyế t. Không phải tà thư ̣c, thể thư ̣c Phế nhiê ̣t Âm hư, không dùng đô ̣c vi ̣ Vi ha ̣ ̀ n, ho hàn Không dùng cho trẻ em Không phải Phế táo âm hư mà ho thuố c hàn không nên dùng Thâ ̣n hư nhiê ̣t, nước tiể u vàng Âm hư, huyế t hư không có huyế t ứ Cương dương, mô ̣ng tinh, sung huyế t naõ , mấ t ngủ Thâ ̣n hỏa vươ ̣ng, táo bón do thư ̣c nhiê ̣t, iả lỏng do dương hư Thư ̣c hỏa, hỏa nghich. ̣ Thiế u máu, tân dich ̣ khô ha ̣n dùng thâ ̣n tro ̣ng

Trúc như ̣

Thanh hóa đờm nhiê ̣t

Long nhãn Sơn thù

Cố tinh sáp niê ̣u

Khương hoa ̣t Lá lố t Sa nhân

Khử phong thấ p

Huyế t du ̣

Lương huyế t chỉ huyế t

Ba ̣ch giới tử Ta ̣o giác Khoản đông hoa Tử uyể n Tỳ bà diê ̣p Cà đô ̣c dươ ̣c

Ôn lý trừ hàn

Ôn hóa đờm hàn Ôn phế chỉ khái Thanh phế chỉ khái Biǹ h suyễn

Sa sâm Cẩ u tić h Cố t toái bổ Dâm dương hoắ c Bổ dương Nhu ̣c thung dung Ích trí nhân

6. Giải thích mô ̣t số nguyên nhân kiêng ̣ ky/̣ thâ ̣n tro ̣ng thuố c Kiêng ky ̣thuố c/thâ ̣n tro ̣ng Giải thích Thuố c trừ phong thấ p thâ ̣n tro ̣ng khi sử Do thuố c có vi cay, ̣ tiń h ấ m nên có thể làm hao tổ n âm du ̣ng cho người có biể u hiê ̣n âm hư huyế t Thuố c hành khí không dùng liề u cao, kéo Do thuố c có vi cay, ̣ tiń h ấ m, khô táo, làm hao tân dich ̣

dài Thuố c khử hàn không nên dùng: - Tru ̣y tim ma ̣ch do nhiễm khuẩ n, nhiễm đô ̣c - Âm hư sinh nô ̣i nhiê ̣t - Can dương cường thinh ̣ - Người có thai Thuố c ôn hóa đờm hàn không dùng cho người âm hư Thuố c bổ dương không dùng trong thời gian kéo dài Thuố c giải biể u không nên dùng kéo dài

Do thuố c có tiń h ấ m, nóng

Do thuố c có tiń h khô táo, dễ gây mấ t tân dich ̣ Do đa số thuố c có tiń h ôn, táo dễ gây hao tổ n tân dich ̣ Do thuố c có tiń h chủ thăng, làm ra mồ hôi, dễ hao tổ n tân dich ̣

7. Chú ý sử du ̣ng các nhóm/ phân nhóm thuố c Nhóm/ phân nhóm thuố c Chú ý sử du ̣ng ▪ Khi dùng phải phố i hơ ̣p với các thuố c điề u tri kha ̣ ́c - Tư ̣ hañ do vê ̣ khí hư→ phố i hơ ̣p với thuố c bổ khí - Đa ̣o hañ do âm hư → phố i ho ̣p với thuố c bổ âm Cách dùng nhóm thuố c cố - Di tinh, di niê ̣u do thâ ̣n hư → phố i hơ ̣p với thuố c bổ thâ ̣n sáp - Tiêu chảy kéo dài do tỳ hư→ phố i hơ ̣p với thuố c kiê ̣n tỳ ▪ Không nên dùng quá sớm khi ngoa ̣i tà chưa giải hế t ▪ Thuố c cố biễu liễn hãn dùng phố i hơ ̣p với thuố c trấ n tâm an thầ n, thanh nhiê ̣t, bổ dương - Tác du ̣ng thay đổ i theo liề u lươ ̣ng - Liề u cao gây đau bu ̣ng, nôn, dùng dài ngày ảnh hưởng đế n tiêu hóa Thuố c tả ha ̣ của vi tra ̣ ̀ ng - Phố i hơ ̣p ngũ thuố c: thuố c tả ha ̣ phố i hơ ̣p với thuố c lý khí thì sức tả ma ̣nh, nế u phố i hơ ̣p với Cam thảo thì sức tả hòa hoan ̃ - Nế u phong thắ ng thì dùng thuố c khu phong ma ̣ch - Nế u hàn thắ ng dùng thuố c ôn kinh tán hàn - Nế u thấ p thắ ng thì dùng thuố c táo thấ p - Nế u nhiê ̣t thắ ng thì dùng thuố c thanh nhiê ̣t trừ thấ p, khu phong Cách phố i hơ ̣p thuố c Thuố c trừ phong thấ p - Thuố c hoa ̣t huyế t thông la ̣c nế u nhức gân cố t, sưng khớp - Thuố c lơ ̣i tiể u để đưa thấ p tà ra ngoài nhanh hơn, giảm sưng phù - Thuố c kiê ̣n tỳ vì tỳ ghét thấ p, chủ vâ ̣n hóa thủy thấ p - Thuố c bổ can huyế t khi có teo cơ, cứng khớp - Thuố c bổ thâ ̣n vì thâ ̣n chủ cố t tủy

Thuố c thanh nhiê ̣t

Thuố c lý huyế t

Thuố c biǹ h can thầ n khai khiế u tức phong, an thầ n

-

Thuố c hóa đờm, chỉ khái biǹ h suyễn

- Thuố c bổ can thâ ̣n nế u lưng đau, chân yế u do thâ ̣n hư - Thuố c bổ khí huyế t nế u bê ̣nh lâu ngày, huyế t hư - Thông kinh hoa ̣t la ̣c vì phong, hàn, thấ p ứ đo ̣ng ở kinh la ̣c, gân xương - Dùng thuố c da ̣ng rươ ̣u để tăng tiń h dẫn thuố c và giảm đau - Thuốc có vị khổ, tính hàn → gây táo, làm tổn tân dịch - Thuốc có vị cam, tính hàn → khó tiêu, ảnh hưởng Tỳ Vị - Thuốc thanh nhiệt có thể gây nôn mửa - Liều dùng theo mùa - Thuố c thanh nhiê ̣t giải thử thường dùng ở da ̣ng dươ ̣c liê ̣u tươi - Thuố c thanh nhiê ̣t giải đô ̣c: thường phố i hơ ̣p với thuố c lơ ̣i niê ̣u, nhuâ ̣n tràng; thuố c thanh nhiê ̣t lương huyế t.

- Thuố c thanh nhiê ̣t giáng hỏa: có thể phố i hơ ̣p thuố c thanh nhiê ̣t giải đô ̣c, trừ thấ p để trừ nguyên nhân. Thuố c an thân; thuố c bổ âm - Thuố c thanh nhiê ̣t táo thấ p có thể phố i hơ ̣p thuố c: thanh nhiê ̣t, giải đô ̣c, trừ thấ p; thuố c hoa ̣t huyế t; thuố c hành khí - Thuố c thanh nhiê ̣t lương huyế t: thuố c thanh nhiê ̣t giải đô ̣c, thuố c bổ âm, thuố c khu phong Phố i hơ ̣p thuố c với - Thuố c lý khí thì tăng tác du ̣ng - Thuố c khử hàn khi ứ huyế t do hàn ngưng - Thuố c trừ phong thấ p khi đau nhức do phong thấ p - Thuố c hành khí khi khí trê ̣ - Thuố c nhuyễn kiên khi có khố i u Tùy theo nguyên nhân mà phố i hơ ̣p thuố c Thuố c biǹ h can tức phong có tiń h vi kha ̣ ́ c nhau → tùy theo tiń h chấ t hàn nhiê ̣t của nguyên nhân, triê ̣u chứng bê ̣nh để sử du ̣ng thuố c phù hơ ̣p. Điề u tri mấ ̣ t ngủ nên phố i hơ ̣p với thuố c tri nguyên ̣ nhân Thuố c có nguồ n gố c khoáng vâ ̣t, không nên dùng lâu; khi dùng cầ n tán nhỏ, sắ c lâu Cầ n phân biê ̣t bế chứng ( thư ̣c) và thoát chứng (hư) trong điề u tri hôn ̣ mê bằ ng thuố c phương hướng khai khiế u Cầ n phân biê ̣t bế chứng theo hàn nhiê ̣t Nhiê ̣t bế → thuố c khai khiế u+ thuố c thanh nhiê ̣t Hàn bế → thuố c khai khiế u+ thuố c khử hàn Thuố c phương hướng khai khiế u nên sử du ̣ng ở da ̣ng thuố c hòa, tán không sắ c chung với các thuố c khác

- Các thuốc chỉ khái hay gây cảm giác chán ăn cho bệnh nhân, nên chỉ sử dụng khi cần thiết.

Thuố c bổ

Thuố c lơ ̣i thủy

Thuôc giải biể u

- Các thuốc chỉ khái là nhóm thuốc điều trị triệu chứng, nên khi sử dụng tùy theo nguyên nhân gây ho mà cần phối hợp thuốc, như: thuốc phát tán phong hàn, phát tán phong nhiệt trong trường hợp ho do ngoại cảm; thuốc bổ âm khi ho do nội thương âm hư, phế táo; thuốc kiện tỳ khi ho do đờm thấp…

- Các thuốc chỉ khái lọai hạt (Hạnh nhân, La bạc tử, Tô tử,…) nên giã nhỏ trước khi sắc, loại thuốc có nhiều lông mịn (Tỳ bà diệp) cần phải bọc trong túi vải khi sắc Chú ý sử du ̣ng Thuốc bổ âm và bổ huyết đa số có tính lạnh, thể chất nhầy nhớt, dễ sinh nê trệ, ăn uống không tiêu, cần kết hợp thuốc bổ khí, kiện tỳ Thuốc bổ dương đa số có tính ôn, táo, có thể gây hao tổn tân dịch, không nên dùng trong thời gian kéo dài Thường dùng thuốc bổ khi bệnh đã lui và bệnh nhân còn yếu Tuy nhiên khi chính khí đã suy mà bệnh chưa hết vẫn có thể sử dụng thuốc bổ để nâng đỡ thể trạng Nếu suy nhược lâu ngày cần dùng thuốc từ từ và bắt đầu liều thấp Nếu âm dương khí huyết hư đột ngột cần dùng ngay liều cao Phố i hơ ̣p thuố c Bổ khí, bổ huyết tuy có đặc thù, tuy nhiên khi dùng cần phối hợp: “ Huyết không thể tự sinh, phải có thuốc sinh ra dương khí, huyết tự nhiên vượng” ( Lý Đông Viên) “ Huyết hư lấy Nhân sâm mà bổ. Dương vượng thì sinh âm huyết” ( Lý Đông Viên) Âm dương thường giúp đỡ nhau, khi dùng cũng cần phối hợp Ngòai ra cũng cần chú ý tới tạng phủ nào đó hư nhược mà bổ và cũng cần chú ý tới sự tương hỗ của chúng Chú ý khi sử du ̣ng ❖ Thuốc lợi thủy thẩm thấp là thuốc điều trị triệu chứng, cần phải phối hợp với các thuốc trị nguyên nhân: - Khi tiểu tiện có cảm giác đau nhức, bàng quang thấp nhiệt, hạ tiêu thấp nhiệt thì cần phối hợp với thuốc thanh nhiệt tả hỏa - Nếu có viêm nhiễm, cần phối hợp với thuốc thanh nhiệt tiêu độc - Nếu có vàng da, cần phối hợp với thuốc thanh nhiệt táo thấp - Nếu phần âm bị tổn thương, tiểu tiện ra máu thì phối hợp với thuốc dưỡng âm, chỉ huyết - Nếu thủy thấp đình trệ, dẫn đến tỳ thận dương suy, nên lấy bổ tỳ thận làm phương pháp chính - Dùng thuốc nếu có các vị cay, thơm, dễ phát tán như: Tía tô, Kinh giới,

Thuố c tiêu đa ̣o

Bạc hà, Tế tân. Phải tán mịn, để riêng, khi sắc xong hòa vào lúc còn nóng để uống.

- Thuốc giải biểu nên uống lúc còn nóng, có thể kết hợp với ăn cháo nóng, mặc và đắp chăn ấm giúp ra mồ hôi tốt hơn (cháo Thông bạch, Tía tô) - Chỉ dùng thuốc khi tà còn ở phần biểu - Dùng thuốc với số lượng nhất định, khi mồ hôi ra khắp người là vừa, không được cho ra quá nhiều vì khí vị của thuốc chủ thăng, chủ tán, dễ làm hao tổn tân dịch, có thể tạo thành tình trạng tổn âm.

- Người thể chất hư yếu hoặc mùa hè nóng bức dùng vừa phải, ngược lại người thể chất tráng kiện hoặc mùa đông rét buốt dùng thuốc liều cao hơn.

- Người dương hư, khi dùng thuốc giải biể u có thể gia Đảng sâm, Bố chính sâm, Hoài sơn để trợ dương, củng cố vệ khí - Người âm hư, dùng thuốc giải biể u có thể gia các vị tư âm sinh tân như Mạch môn, Ngọc trúc, Sinh địa… ngăn ngừa tình trạng âm phận càng hư sau khi đổ mồ hôi - Phụ nữ mới sanh, người già sức yếu, trẻ em suy nhược dùng thuốc giải biể u nên phối hợp với thuốc bổ khí, dưỡng huyết và thuốc dưỡng âm Nhân sâm, Cam thảo ,Thục địa…để tăng cường thể trạng - Dùng dưới dạng thuốc xông, nên uống bù lại một ly nước để tránh mất tân dịch ▪ Dùng cho các chứng bê ̣nh phát triể n châ ̣m, bê ̣nh đã lâu ▪ Tùy triê ̣u chứng, tiǹ h tra ̣ng bê ̣nh mà phố i hơ ̣p thuố c - Khi tiêu hóa kém kèm theo khí trê ̣ → phố i hơ ̣p với thuố c lý khi:́ Chỉ thư ̣c, Trầ n bi,̀ Hâ ̣u phác - Khi có tić h trê ̣ đầ y chướng → phố i hơ ̣p với thuố c tả ha ̣n: Đa ̣i hoàng - Khi tỳ vi hư ̣ nhươ ̣c→ phố i hơ ̣p thuố c bổ khí kiê ̣n tỳ: Ba ̣ch truâ ̣t, Hoài sơn

8. Tổ ng kế t lưu ý sử du ̣ng các nhóm/ phân nhóm thuố c Cách dùng thuố c Về da ̣ng dùng của thuố c

Dùng thuố c da ̣ng rươ ̣u để tăng tiń h dẫn thuố c và giảm đau Thường dùng ở da ̣ng dươ ̣c liê ̣u tươi

Nhóm/ phân nhóm thuố c Thuố c trừ phong thấ p Thuố c thanh nhiê ̣t giải thử

Về điề u kiê ̣n dùng thuố c

- Nên sử du ̣ng ở da ̣ng thuố c hòa, tán không sắ c chung với các thuố c khác Thuố c có phương hướng - Thuố c có nguồ n gố c khoáng vâ ̣t, không nên khai khiế u dùng lâu; khi dùng cầ n tán nhỏ, sắ c lâu Các thuốc chỉ khái lọai hạt (Hạnh nhân, La bạc tử, Tô tử,…) nên giã nhỏ trước khi sắc, loại Thuố c hóa đờm, chỉ thuốc có nhiều lông mịn (Tỳ bà diệp) cần phải khái, biǹ h suyễn bọc trong túi vải khi sắc - Dùng thuốc nếu có các vị cay, thơm, dễ phát tán như: Tía tô, Kinh giới, Bạc hà, Tế tân. Phải tán mịn, để riêng, khi sắc xong hòa vào lúc còn nóng để uống.

- Nên uống lúc còn nóng, có thể kết hợp với ăn Thuố c giải biể u cháo nóng, mặc và đắp chăn ấm giúp ra mồ hôi tốt hơn (cháo Thông bạch, Tía tô) - Dùng dưới dạng thuốc xông, nên uống bù lại một ly nước để tránh mất tân dịch Không nên dùng quá sớm khi ngoa ̣i tà chưa Thuố c cố sáp giải hế t Các thuốc chỉ khái hay gây cảm giác chán ăn Thuố c chỉ khái cho bệnh nhân, nên chỉ sử dụng khi cần thiết.

- Thường dùng thuốc bổ khi bệnh đã lui và bệnh nhân còn yếu - Tuy nhiên khi chính khí đã suy mà bệnh chưa Thuố c bổ hết vẫn có thể sử dụng thuốc bổ để nâng đỡ thể trạng - Chỉ dùng thuốc khi tà còn ở phần biểu - Dùng thuốc với số lượng nhất định, khi mồ hôi ra khắp người là vừa, không được cho ra Thuố c giải biể u quá nhiều vì khí vị của thuốc chủ thăng, chủ tán, dễ làm hao tổn tân dịch, có thể tạo thành tình trạng tổn âm - Dùng khi số t cao do nhiễm khuẩ n Thanh nhiê ̣t giải đô ̣c - Chỉ dùng khi cơ thể bi nhiễ ̣ m đô ̣c Thanh nhiê ̣t giáng Dùng khi hỏa đô ̣c xâm pha ̣m phầ n khí hỏa Sử du ̣ng khi nhiê ̣t đô ̣c xâm nhâ ̣p phầ n huyế t Thanh nhiê ̣t lương gây chứng số t cao, mắ t đỏ, mê sảng, co giâ ̣t, huyế t tiêu đỏ, xuấ t huyế t,..

Dùng cho các chứng bê ̣nh phát triể n châ ̣m, bê ̣nh đã lâu Không nề n dùng lâu Về yêu cầ u thời gian dùng Không nên dùng trong thời gian kéo dài

Về liề u sử du ̣ng và tác du ̣ng, tác du ̣ng phu ̣

9.

- Tác du ̣ng thay đổ i theo liề u lươ ̣ng - Liề u cao gây đau bu ̣ng, nôn, dùng dài ngày ảnh hưởng đế n tiêu hóa của vi tra ̣ ̀ ng - Thuốc có vị khổ, tính hàn → gây táo, làm tổn tân dịch - Thuốc có vị cam, tính hàn → khó tiêu, ảnh hưởng Tỳ Vị - Thuốc thanh nhiệt có thể gây nôn mửa - Liều dùng theo mùa - Thuốc bổ âm và bổ huyết đa số có tính lạnh, thể chất nhầy nhớt, dễ sinh nê trệ, ăn uống không tiêu, cần kết hợp thuốc bổ khí, kiện tỳ - Thuốc bổ dương đa số có tính ôn, táo, có thể gây hao tổn tân dịch, không nên dùng trong thời gian kéo dài - Nếu suy nhược lâu ngày cần dùng thuốc từ từ và bắt đầu liều thấp - Nếu âm dương khí huyết hư đột ngột cần dùng ngay liều cao Người thể chất hư yếu hoặc mùa hè nóng bức dùng vừa phải, ngược lại người thể chất tráng kiện hoặc mùa đông rét buốt dùng thuốc liều cao hơn

Thuố Biǹ h can, tức phong, an thầ n, khai khiế u Thuố c bổ , lý khi,́ lơ ̣i thủy Thuố c tả ha ̣

Thuố c thanh nhiê ̣t

Thuố c bổ

Thuố c giải biể u

Tổ ng ôn về phố i hơ ̣p các nhóm/ phân nhóm thuố c khi sử du ̣ng các nhóm/ phân nhóm thuố c Các nhóm/ phân nhóm thuố c cầ n phố i hơ ̣p ▪ Khi dùng phải phố i hơ ̣p với các thuố c điề u tri kha ̣ ́c - Tư ̣ hañ do vê ̣ khí hư→ phố i hơ ̣p với thuố c bổ khí - Đa ̣o hañ do âm hư → phố i ho ̣p với thuố c bổ âm Thuố c cố sáp - Di tinh, di niê ̣u do thâ ̣n hư → phố i hơ ̣p với thuố c bổ thâ ̣n - Tiêu chảy kéo dài do tỳ hư→ phố i hơ ̣p với thuố c kiê ̣n tỳ ▪ Thuố c cố biễu liễn hañ dùng phố i hơ ̣p với thuố c trấ n tâm an

Thuố c tả ha ̣

Thuố c trừ phong thấ p

Thanh nhiê ̣t giải đô ̣c Thanh nhiê ̣t giáng hỏa

Thuố c thanh nhiê ̣t

Thanh nhiê ̣t táo thấ p Thanh nhiê ̣t lương huyế t

Thuố c lý khí

Thuố c biǹ h can, tức phong, an thầ n, khai khiế u

-

thầ n, thanh nhiê ̣t, bổ dương thuố c tả ha ̣ phố i hơ ̣p với thuố c lý khí thì sức tả ma ̣nh, nế u phố i hơ ̣p với Cam thảo thì sức tả hòa hoañ - Nế u phong thắ ng thì dùng thuố c khu phong ma ̣ch - Nế u hàn thắ ng dùng thuố c ôn kinh tán hàn - Nế u thấ p thắ ng thì dùng thuố c táo thấ p - Nế u nhiê ̣t thắ ng thì dùng thuố c thanh nhiê ̣t trừ thấ p, khu phong - Thuố c hoa ̣t huyế t thông la ̣c nế u nhức gân cố t, sưng khớp - Thuố c lơ ̣i tiể u để đưa thấ p tà ra ngoài nhanh hơn, giảm sưng phù - Thuố c kiê ̣n tỳ vì tỳ ghét thấ p, chủ vâ ̣n hóa thủy thấ p - Thuố c bổ can huyế t khi có teo cơ, cứng khớp - Thuố c bổ thâ ̣n vì thâ ̣n chủ cố t tủy - Thuố c bổ can thâ ̣n nế u lưng đau, chân yế u do thâ ̣n hư - Thuố c bổ khí huyế t nế u bê ̣nh lâu ngày, huyế t hư - Thông kinh hoa ̣t la ̣c vì phong, hàn, thấ p ứ đo ̣ng ở kinh la ̣c, gân xương Thường phố i hơ ̣p với thuố c lơ ̣i niê ̣u, nhuâ ̣n tràng; thuố c thanh nhiê ̣t lương huyế t Có thể phố i hơ ̣p thuố c thanh nhiê ̣t giải đô ̣c, trừ thấ p để trừ nguyên nhân. Thuố c an thân; thuố c bổ âm Có thể phố i hơ ̣p thuố c: thanh nhiê ̣t, giải đô ̣c, trừ thấ p; thuố c hoa ̣t huyế t; thuố c hành khí Có thể phố i hơ ̣p thuố c thanh nhiê ̣t giải đô ̣c, thuố c bổ âm, thuố c khu phong

Phố i hơ ̣p thuố c với - Thuố c lý khí thì tăng tác du ̣ng - Thuố c khử hàn khi ứ huyế t do hàn ngưng - Thuố c trừ phong thấ p khi đau nhức do phong thấ p - Thuố c hành khí khi khí trê ̣ Thuố c nhuyễn kiên khi có khố i u Tùy theo nguyên nhân mà phố i hơ ̣p thuố c Thuố c biǹ h can tức phong có tiń h vi kha ̣ ́ c nhau → tùy theo tiń h chấ t hàn nhiê ̣t của nguyên nhân, triê ̣u chứng bê ̣nh để sử du ̣ng thuố c phù hơ ̣p. Điề u tri mấ ̣ t ngủ nên phố i hơ ̣p với thuố c tri nguyên ̣ nhân Cầ n phân biê ̣t bế chứng ( thư ̣c) và thoát chứng (hư) trong điề u tri hôn ̣ mê bằ ng thuố c phương hướng khai khiế u

Thuố c hóa đờm, chỉ khái, biǹ h suyễn

Thuố c bổ

Thuố c lơ ̣i thủy

Thuố c giải biể u

Thuố c tiêu đa ̣o

- Cầ n phân biê ̣t bế chứng theo hàn nhiê ̣t Nhiê ̣t bế → thuố c khai khiế u+ thuố c thanh nhiê ̣t Hàn bế → thuố c khai khiế u+ thuố c khử hàn Các thuốc chỉ khái là nhóm thuốc điều trị triệu chứng, nên khi sử dụng tùy theo nguyên nhân gây ho mà cần phối hợp thuốc, như: thuốc phát tán phong hàn, phát tán phong nhiệt trong trường hợp ho do ngoại cảm; thuốc bổ âm khi ho do nội thương âm hư, phế táo; thuốc kiện tỳ khi ho do đờm thấp…

Bổ khí, bổ huyết tuy có đặc thù, tuy nhiên khi dùng cần phối hợp: “ Huyết không thể tự sinh, phải có thuốc sinh ra dương khí, huyết tự nhiên vượng” ( Lý Đông Viên) “ Huyết hư lấy Nhân sâm mà bổ. Dương vượng thì sinh âm huyết” ( Lý Đông Viên) Âm dương thường giúp đỡ nhau, khi dùng cũng cần phối hợp Ngòai ra cũng cần chú ý tới tạng phủ nào đó hư nhược mà bổ và cũng cần chú ý tới sự tương hỗ của chúng ❖ Thuốc lợi thủy thẩm thấp là thuốc điều trị triệu chứng, cần phải phối hợp với các thuốc trị nguyên nhân: - Khi tiểu tiện có cảm giác đau nhức, bàng quang thấp nhiệt, hạ tiêu thấp nhiệt thì cần phối hợp với thuốc thanh nhiệt tả hỏa - Nếu có viêm nhiễm, cần phối hợp với thuốc thanh nhiệt tiêu độc - Nếu có vàng da, cần phối hợp với thuốc thanh nhiệt táo thấp - Nếu phần âm bị tổn thương, tiểu tiện ra máu thì phối hợp với thuốc dưỡng âm, chỉ huyết - Nếu thủy thấp đình trệ, dẫn đến tỳ thận dương suy, nên lấy bổ tỳ thận làm phương pháp chính - Người dương hư, khi dùng thuốc giải biể u có thể gia Đảng sâm, Bố chính sâm, Hoài sơn để trợ dương, củng cố vệ khí - Người âm hư, dùng thuốc giải biể u có thể gia các vị tư âm sinh tân như Mạch môn, Ngọc trúc, Sinh địa… ngăn ngừa tình trạng âm phận càng hư sau khi đổ mồ hôi - Phụ nữ mới sanh, người già sức yếu, trẻ em suy nhược dùng thuốc giải biể u nên phối hợp với thuốc bổ khí, dưỡng huyết và thuốc dưỡng âm Nhân sâm, Cam thảo ,Thục địa…để tăng cường thể trạng ▪ Tùy triê ̣u chứng, tiǹ h tra ̣ng bê ̣nh mà phố i hơ ̣p thuố c - Khi tiêu hóa kém kèm theo khí trê ̣ → phố i hơ ̣p với thuố c lý khi:́ Chỉ thư ̣c, Trầ n bi,̀ Hâ ̣u phác - Khi có tić h trê ̣ đầ y chướng → phố i hơ ̣p với thuố c tả ha ̣n: Đa ̣i hoàng - Khi tỳ vi hư ̣ nhươ ̣c→ phố i hơ ̣p thuố c bổ khí kiê ̣n tỳ: Ba ̣ch truâ ̣t, Hoài sơn

10. Mô ̣t số bài thuố c trong YHCT

Bài thuố c Tứ quân tử thang Bổ trung ić h khí thang Tứ vâ ̣t thang Bổ huyế t thang Lý trung hàn Tứ nghich ̣ thang Phu ̣ tử thang Ngân kiề u thang Tha ̣ch cao tri mẫu thang Ma hoàng thang

Cát căn cầ m liên thang

Công du ̣ng Bổ khí Bổ huyế t Bổ âm, bổ huyế t, an thầ n Khử hàn Hồ i dương cứu nghich ̣ Thanh nhiê ̣t Thanh nhiê ̣t giáng hỏa Giải cảm không ra mồ hôi, ho suyễn, đau nhức mình mẩy Lưu ý sử dụng Không dùng trong trường hợp ngoại cảm ra mồ hôi nhiều, cơ thể hư nhược, mới sanh, người bệnh mất nước, mất máu nhiều Giải biểu, thanh nhiệt Giải thích bài thuốc Cát căn có tác dụng giải biểu, kiện tỳ khí, chữa lị, tiêu chảy.

Hoàng cầm, Hoàng liên thanh nhiệt ở đại tràng, tác dụng táo thấp trị lị.

Cam thảo kiện tỳ hòa trung, điều hòa các vị thuốc

CÁC NHÓM THUỐC-TÊN KHOA HỌC-BỘ PHẬN DÙ NG 1. Các vi thuố ̣ c trong từng nhóm thuố c Nhóm thuố c Vi thuố ̣ c - Ngũ vi tư ̣ ̉ - Ngũ bô ̣i tử Thuố c cố biễu liễm hañ Câu để nhớ 5 Vị công Tử nhà họ Bội nhiều mồ hôi - Kim anh tử ( thić h lê nữ, đường quân) - Tang phiêu tiêu Thuố c cố sáp - Liên tử - Khiế m thư ̣c Thuố c cố tinh sáp niê ̣u - Sơn thù( thù nhu ̣c, táo bì ) - Mẫu lê ̣ Câu để nhớ Kim Anh Thù Sơn Du Liên tưởng cái Chết bằng Quả Khiếm Thực bị Mẫu Lệ Tặng

Phi Tiêu có độc Ổi ( phan tha ̣ch lư ̣u ) Mơ lông ( Ngưu bì đố ng) Sim ( Đào kim phươ ̣ng ) Ô mai Măng cu ̣t Thuố c sáp trường chi tả Cỏ sữa Kha tử Câu đề nhớ Sim Mơ Lông Có Sữa mua cho Kha Tử Ổi, Măng Cụt, Ô Mai - Đa ̣i hoàng - Muồ ng trâu - Lô hô ̣i Thuố c hàn ha ̣ - Mang tiêu Câu đề nhớ Đại Hoàng Mua Trâu tại Lễ Hội Mang đi Tiêu xài Thuố c công ha ̣ - Lưu hoàng - Khiên ngưu - Ba đâ ̣u Thuố c nhiê ̣t - Bim ̀ bim ̀ ha ̣ Câu đề nhớ Lưu Hoàng Khiêng Trâu về cho Ba làm nóng Đậu để nấ u với Bim ̀ bim ̀ - Ma nhân - Mâ ̣t ong - Mồ ng tơi Nhuâ ̣n ha ̣ Câu đề nhớ Người Ma thích ăn Mồ ng tơi và uố ng Mật Ong -

Thuôc tả ha ̣

Tru ̣c thủy

Thuố c trừ phong thấ p

Thuố c khử phong thấ p

Cam toa ̣i -

Tang chi Tang ký sinh Ngũ gia bì ( gai và châm chim) Ké đầ u ngư ̣a Mã tiề n Hoàng nàn

Đô ̣c hoa ̣t Tầ n giao Lá lố t Mắ c cỡ Thiên niên kiê ̣n Hy thiêm Chià vôi Đau xương Mô ̣c qua Uy linh tiên Khương hoa ̣t Cố khí củ Nhàu Câu đề nhớ Có 5 gia đình: Ngũ Gia Bì - Độc Ác: Độc Hoạt, Khương Hoạt - Chuyên ăn bám: Tang Ký Sinh, Ké Đầu Ngựa - Trên Trời: Uy Linh Tiên, Thiên Niên Kiện, - Dưới đất: Tần Giao (Tàn Thủy Hoàng) - Cây cỏ: Lá Lốt,Mộc Qua Trong đó có chàng Hy Thiêm hay Mắc Cỡ thường gặp Hoạn Nạn, phải Chi Tiền ra trị Đau Xương do Vôi hóa - Hoắ c hương - Thương truâ ̣t - Liên diê ̣p - Tây qua - Đâ ̣u quyể n - Ba ̣ch biể n đâ ̣u Câu đề nhớ Tây Trắng Qua Đậu Lá Sen - Kim ngân - Diế p cá - Liên kiề u - Xuyen tâm liên - Rau sam - Cố i xay -

-

Thuố c hóa thấ p tin̉ h Tỳ

Thuố c thanh nhiê ̣t giải thử Thuố c thanh nhiê ̣t Thuố c thanh nhiê ̣t giải đô ̣c

Cam thảo nam Bồ công anh Khổ qua Xa ̣ can Sài đấ t Rau má Diê ̣p ha ̣ châu Ba ̣ch hoa xà thiê ̣t thảo Câu đề nhớ Bồ Anh Sam là chị Bạch Hoa cùng Má Liên việt Kiều đến Đất Sài gòn mua Diệp Hạ Châu nhưng ko đủ Kim Ngân nên chỉ mua được con Cá và trái Cam bị Xạ thủ bắn Xuyên Tâm - Chi tử - Tri mẫu - Tha ̣ch cao - Ha ̣ khô thảo - Huyề n sâm Thuố c thanh nhiê ̣t giáng hỏa - Cỏ thài lài Câu đề nhớ Mẹ Con Chi đang có Thai Lái xe Xuống nhà cô Thảo gặp chi ̣ Huyề n mua Thạch Cao - Hoàng liên - Hoàng bá - Hoàng cầ m Thuố c thanh nhiê ̣t táo thấ p - Nhân trầ n Câu đề nhớ Ba Hoàng là Người Trần - Sinh điạ - Huyề n sâm - Ba ̣ch mao căn - Cỏ mư ̣c Thuố c thanh nhiê ̣t lương huyế t - Mẫu đơn bì Câu đề nhớ Mẹ Đơn thân Sinh Huyền Lông Trắng Có dính Mực - Hương phu ̣ ( Cỏ cú) Thuố c hành khí giải uấ t - Trầ n bì -

Thuố c lý khí

-

Sa nhân Uấ t kim Mô ̣c hương Ô dươ ̣c Câu để nhớ Mộc Hương Uất ức cởi Trần cầm Ô qua Phụ thằng Hậu Phát rẫy Chỉ thư ̣c Chỉ xác Thanh bì Trầ m hương Thuố c phá khí giáng nghich ̣ Thi đế ̣ Câu để nhớ Thị Đế cầm Vỏ Quýt Xanh mùi Trầm Huơng Chỉ Xác Thực - Cỏ xước - Ngưu tấ t - Ích mẫu - Hồ ng hoa - Đam sâm - Đào nhân - Quao - Huyế t giác - Huyề n hồ Thuố c - Kê huyế t đằ ng hoa ̣t - Mô ̣t dươ ̣c huyế t - Nhũ hương Thuố c hành huyế t - Xuyên khung - Diên hồ Câu đề nhớ Đào Nhân lúc Mẹ đi chích Í ch mẫu, mang Tất cưỡi Trâu Xuyên Khung Quao đám Cỏ Xước bên Hồ Huyền Diên, ăn Tiết Gà, uống trà Hồng Hoa, nhặt Được Một củ Đan Sâm, có cảm Giác Máu từ Nhũ tỏa Hương - Khương hoàng Thuố c - Nga truâ ̣t phá huyế t - Tô mô ̣c -

Thuố c lý huyế t

Thuố c lương huyế t chỉ huyế t

Thuố c chỉ huyế t

Thuố c khử ứ chỉ huyế t

Thuố c thu liễm chỉ huyế t

Thuố c bổ ić h chỉ huyế t

- Tam lăng Câu đề nhớ Khương Hoàng bị bà Nga Truật dẫn về Tô gô Tạm Lánh - Hoa hòe - Cỏ mư ̣c - Trắ c bá - Cỏ tranh - Long nha thảo - Huyế t du ̣ - Ngải diê ̣p Câu để nhớ Nhà Thảo trồng Cỏ Mực có ôngTrắc Bá mua Hoa Hòe làm bùa Ngải Dụ cô Diệp - Tam thấ t - Ba ̣ch câ ̣p - Bồ hoàng - Bách thảo sương - Ngẫu tiế t Câu đề nhớ Bồ Hoàng da Trắng lên Cấp 3 là Thất học Ngẫu nhiên thích đi Bách Thảo - Liên ngẫu - Liên phòng - Trắ c bá Câu đề nhớ Ông Trắc Bá dụ cô Liên vào Phòng Ngẫu hứng - Nhân sâm - Hoàng kỳ - Hoài sơn Câu đề nhớ Hoàng Kỳ cực thích Người Hoài Sơn

Thuố c ôn lý trừ hàn Thuố c khử hàn

Thuố c hồ i dương cứu nghich ̣

Thuố c biǹ h can, tức phong, an thầ n, khai khiế u

Thuố c biǹ h can tức phong

Thuố c dưỡng tâm an thầ n

Gừng Can khương Điạ liề n Thảo quả Sa nhân Đa ̣i hồ i Tiể u hồ i Ngô thù du Xuyên tiêu Đinh hương Nhân sâm Riề ng Câu nhớ Hồi sáng Sa Nhân đi Xuyên qua vườn Ngô và đám Riề ng của kẻ Thù ở Đất Liền đi Tiể u rồ i hái hoa Đinh Hương đào Gừng và Thảo Quả sau đó nhổ Can Khương hái Nhân sâm - Nhu ̣c quế - Phu ̣ tử Câu đề nhớ Cha Con Nhục Quá - Câu đằ ng - Ba ̣ch tâ ̣t lê - Ba ̣ch cương tàm - Thiên ma - Dừa ca ̣n - Ngô công - Toàn yế t - Hoa Đa ̣i - Điạ long - Trâm bầ u -

Câu để nhớ Công tử Bạch có Tật thích đi Câu, cầm Cương ra Đằng Dừa Cạn, té sông chết không Toàn thây, lên Ma Trời xin xuố ng Đi ̣a long hóa thành Hoa Đại để có Trâm bầ u - Toan táo nhân

Bá tử nhân Vông nem La ̣c tiên Biǹ h vôi Liên tâm Viễn chí Thảo quyế t minh Linh chi Câu để nhớ chồng Bá Tử Nhân có ý Chí Viễn Vông, mơ Lạc trong cõi Tiên gặp Liên Tâm đang cầm Bình Vôi đựng Toan Táo Nhân và nâ nấ m Linh chi bị vợ Thảo Quyết đánh - Chu sa - Long cố t - Hổ phách - Trân châu mẫu - Tha ̣ch quyế t minh Câu để nhớ Hổ Rồng Chu Sa lại có thêm Thạch và Trân châu - Xương bồ - Băng phiế n - An túc hương - Ta ̣o giác - Xa ̣ hương Câu để nhớ chơi Anh Túc Băng Phiến Tạo ảo Giác Hương bay Xa có ngày rục Xương đó Bồ - Trúc như ̣ - Thiên nam tinh - Xuyên bố i mẫu - Qua lâu nhân - Ma ̣ch môn - Thiên môn Câu để nhớ Bậc tiề n bố i cầ m cành trúc đợi thiên nam tinh qua lâu rồ i nên Thiên môn ăn khoai Mạch môn - Ba ̣ch giới tử -

Thuố c tro ̣ng tấ n an thầ n

Thuố c khai khiế u

Thuố c hóa đờm, chỉ khái, biǹ h suyễn

Thuố c thanh hóa đờm nhiê ̣t

Thuố c ôn hóa đờm hàn

-

Thuố c ôn phế chỉ khái

Thuố c thanh phế chỉ khái

Thuố c biǹ h suyễn

Thuố c bổ

Thuố c bổ âm

-

-

-

-

Ba ̣ch phu ̣ tử Bán ha ̣ (nam, bắ c) La hán Ta ̣o giác Cát cánh Câu để nhớ Hai chi ̣ em bạch giới tử và bạch phụ tử Cấ t cánh vào mùa Bán hạ tạo cảm giác cho cá La hán Khoản đông hoa Tử uyể n Ha ̣nh nhân Bách bô ̣ Húng chanh Câu đề nhớ Cây Húng chanh ở vi ̣nh Bách bộ có Tử uyể n tung bay trên Khoảng đồ ng hoa nhìn xuố ng thấ y cô Hạnh nhân Tỳ bà diê ̣p Tang ba ̣ch bì Tiề n hồ Câu đề nhớ Lấ y da Tang bạch làm đàn Tỳ bà đi diễn dạo kiế m một Hồ Tiề n Điạ long Cà đô ̣c dươ ̣c Tô tử La ba ̣c tử Ba ̣ch quả Câu đề nhớ Rồ ng đấ t ăn Cà độc dược của anh Tô tử với La bạc tử suýt trở thành Ma hoàng phải dùng Bạch quả giải độc A giao Câu kỷ tử Ma ̣ch môn Ngo ̣c trúc Sa sâm Tha ̣ch hô ̣c

Thuố c bổ dương

Thuố c bổ khí

- Thiên môn - Ba ̣ch hơ ̣p - Thiên hoa phấ n Câu đề nhớ Có anh chàng cầ m cầ n Câu Kỹ làm bằ ng Ngọc Trúc tay xách thêm một con A giao.

Mắ t Sa Sâm ngước nhìn lên Thiên Môn thấ y ngọc hoàng đang ăn Mạch Môn cùng Bạch hợp. Trên bàn đầ y Thạch hộc và Thiên hoa phấ n - Ba kić h - Cẩ u tić h - Côt toái bổ - Dâm dương hoắ c - Thỏ ty tử - Đỗ tro ̣ng - Nhu ̣c thung dung - Phá cố chỉ - He ̣ - Tu ̣c đoa ̣n - Tắ c kè ( Cắ c kè, Đa ̣i bić h bổ , Cáp giải, Cáp giới ) - Ca ngư ̣a ( Hải mã, Hải long, Thủy mã) - Ích trí nhân - Lô ̣c nhung Câu đề nhớ Đỗ Trọng Chỉ Cố Phá Kích Ba dạng người: ko Ích Trí, Dâm Tục, Nhục dục; loại này chỉ Cốt phiền Toái, đến Thỏ Chó cũng ko thích. Loại Cẩu này thì nên Tục Đoạn quan Hê ̣ Con Lộc Nhung đăng ăn Tắ c kè nướng và Cá ngựa chiên - Ba ̣ch truâ ̣t - Cam thảo bắ c - Đa ̣i táo - Đảng sâm - Hoài sơn - Hoàng kì

-

Thuố c bổ huyế t

Thuố c lơ ̣i thủy

Nhân sâm Sâm Viê ̣t Nam Đinh lăng Ba ̣ch biể n đâ ̣u Bố chiń h sâm Câu đề nhớ Hoài Sơn, Hoàng Kỳ mua Sâm VN, Sâm bố chính, Nhân sâm có màu Cam ngoài Biển Trắng của Đại Tá Đinh Lăng đã bị Truất khỏi Đảng - Ba ̣ch thươ ̣c - Đương quy - Hà thủ ô đỏ - Long nhañ - Thu ̣c điạ - Tang thầ m Câu đề nhớ Anh Long Giao đi Tang Đường Quý đến cho Bạch Thược ở Thuộc Địa Thủ đô Hà nội - Tra ̣ch tả - Mô ̣c thông - Ý di ̃ - Râu mèo - Đăng tâm thảo - Trư linh - Xa tiề n tử - Đâ ̣u đỏ - Dứa da ̣i - Tỳ giải - Thổ phu ̣c linh - Râu bắ p - Kim tiề n thảo - Thông thảo - Phu ̣c linh - Mã đề - Đa búp đỏ Câu đề nhớ Có gia điǹ h no ̣ như sau Tên Linh thì có Trư linh, Phu ̣c linh,

Thuố c phát tán phong hàn

-

Thuố c giải biể u

Thuố c phát tán phong nhiê ̣t

-

Thổ phu ̣c linh Tên thảo có Đăng tâm thảo, Kim tiề n thảo, Thông thảo Có râu gồ m Râu mèo, Râu bắ p Hay mă ̣c áo đỏ có Đâ ̣u đỏ và Đa búp đỏ Có cây ho ̣ mã là Mã đề Có ai đằ ng sau theo đuổ i là Dứa da ̣i và Tỳ giải Còn la ̣i 4 người giúp viê ̣c là Tra ̣ch tả tương Thông về Mô ̣c hiể u Ý từ Tiề n Xa Ba ̣ch chỉ Kinh giới Ma hoàng Quế chi Tế tân Tô diê ̣p Hương nhu tiá Phòng phong Tràm Trầ u không Câu để nhớ Tô Diệp cùng với Chị Quế vào Phòng Kinh Tế của chị Hương Nhu ăn trộm Gừng bỗng thấy con Ma cầm sợi Chỉ Trắng lấ y lá Tràm ăn Trầ u Ba ̣c hà Cát căn Cúc hoa Cúc tầ n Lức Ma ̣n kinh tử Ngưu bàng tử Phù biǹ h Sài hồ Tang diê ̣p Thăng ma Thuyề n toái

Thuố c tiêu da ̣o

- Trúc diê ̣p Câu đề nhớ 2 con Cúc Hà và Thằng Ma cùng nhau ra Hồ Sài Gòn, chân phủi Cát bước xuống Mạn Thuyền đi dạo gặp con Trâu đang ăn Lá Dâu thấ y con Ve sầ u bi Phu ̣ ̀ đang ăn Lức - Nhu ̣c đâ ̣u khấ u - Ô dươ ̣c - Sả - Binh lang - Sơn tra - Cố c nha - Ma ̣ch nha - Kê nô ̣i kim - Liên nhu ̣c - Thầ n khúc Câu đề nhớ Bình Lãng nhách mua Gà Nội ở tỉnh Sơn Trà, Mạch Nha ở Khúc cua tử Thần, về gõ cửa Nhà Cốc cốc, bị vợ chửi sa Sả, thấy Nhục quá Nhục Liền Khấu Đầu cầm Ô bỏ đi

2. Các tác du ̣ng đă ̣c biêṭ của các bô ̣ phâ ̣n dùng của vi thuố ̣ c Vi thuố ̣ c Bô ̣ phâ ̣n Tác du ̣ng Rễ Mát huyế t Sim Sáp trường chi tả Có thể dùng riêng hoă ̣c phố i hơ ̣p với Tô Quả mô ̣c để tri kiế ̣ t ly ̣ 3. Các thuố c thuô ̣c nhiề u nhóm thuố c Vi thuố ̣ c Mẫu lê ̣ Ta ̣o giác Ô dươ ̣c Điạ long Ma hoàng 4. Các vi thuố ̣ c có nhiề u tên go ̣i khác

Phân nhóm Cố tinh sáp niê ̣u, Biǹ h can túc phong Khai khiế u, Ôn hóa đờm hàn Hành khí giải uấ t, Tiêu đa ̣o Biǹ h can tức phong, biǹ h suyễn Phát tán phong hàn, biǹ h suyễn

Vi thuố ̣ c Sơn thù du Kim anh Mơ lơng Ổi Sim Ké đầ u ngư ̣a Diế p cá Ba ̣ch hoa xà thiê ̣t thảo Cỏ thài lài Dừa ca ̣n Vông nem Chu sa An túc hương Bán ha ̣ nam Bách bô ̣ La ba ̣c tử =Lai phu ̣c tử Cá ngư ̣a Ba kić h Tra ̣ch tả Mô ̣c thông Kim tiề n thảo Râu mèo Thông thảo Phu ̣c linh Phù biǹ h Thầ n khúc 5.

Tên go ̣i khác Thù nhu ̣c, Táo bì Thić h lê nữ, Đường quân Ngưu bì đố ng Phan tha ̣ch lư ̣u Đào kim phươ ̣ng Thương nhi ̃ tử Ngư tinh thảo Lưỡi rắ n Rau trai Bông dừa, Trường xuân hoa Ngô đồ ng, Vông đồ ng, Thić h đồ ng, Hải đồ ng Thầ n sa, Đơn sa, Đan sa, Châu sa, Cố ng xa, Xić h đan Cánh kiế n trắ ng Chóc chuô ̣t, Củ chóc Dây đe ̣t ác, Dây ba mươi, Râ ̣n Trâu Tử hoa tòng, Thổ tô tử, Sơn tùng tử Hải ma,̃ Hải long, Thủy mã Dây ruô ̣t gà Mã đề nước Quan mô ̣c thông, Hoài mô ̣c thông Vẩ y rồ ng, Mắ t trâu, Đồ ng tiề n lông Đồ ng ba ̣c Thông thoát, Co tang nố c Ba ̣ch linh, Ba ̣ch phu ̣c linh, Phu ̣c thầ n Cây bèo cái Lu ̣c thầ n khúc, Bánh men thuố c

Bô ̣ phâ ̣n dùng của cây thuố c Nhóm thuố c Cố biể u liễm hãm

Thuố c cố sáp

Cố tinh sáp niê ̣u

Nhóm/phân nhóm thuố c Cố tinh sáp niê ̣u Sáp trường chi tả Khử phong thấ p Thanh nhiê ̣t giải đô ̣c Thanh nhiê ̣t giáng hỏa Biǹ h can tức phong Dưỡng tâm an thầ n Tro ̣ng tấ n an thầ n Khai khiế u Ôn hóa đờm hàn Ôn phế chỉ khái Biǹ h suyễn Bổ dương

Lơ ̣i thủy

Phát tán phong nhiê ̣t Tiêu đa ̣o

Vi thuố ̣ c Ngũ bô ̣i tử Ngũ vi tư ̣ ̉ Kim anh tử Tang phiêu tiêu Liên tử

Bô ̣ phâ ̣n dùng Tổ sâu Quả chiń Quả già đã phơi hay sấ y khô Tổ con bo ̣ ngư ̣a Ha ̣t còn màng đỏ đã

Khiế m thư ̣c Sơn thù Mẫu lê ̣

Sáp trường chi tả

Thuố c hàn ha ̣ Thuố c công ha ̣ Thuố c tả ha ̣

Mang tiêu Thuố c nhiê ̣t ha ̣ Bim ̀ bìm

Thuố c nhuâ ̣n ha ̣

Thuố c trừ phong thấ p

Ổi (Phan tha ̣ch lư ̣u) Mơ lông ( mơ tam thể ) Sim ( đào kim phươ ̣ng ) Ô mai Măng cu ̣t Cỏ sữa Kha tử Đa ̣i hoàng ( có tiń h hàn ) Muồ ng trâu Lô hô ̣i

Khử phong thấ p

Ba đâ ̣u Lưu hoàng Khiên ngưu Mâ ̣t ong Ma nhân Mồ ng tơi Tang chi Tang ký sinh Ngũ gia bì Ké đầ u ngư ̣a Mã tiề n Hoàng nàn Đô ̣c hoa ̣t Tầ n giao Lá lố t Mắ c cỡ Thiên niên kiê ̣n

phơi sấ y khô Quả Quả chiń phơi sấ y khô Vỏ xác của nhiề u loa ̣i Hàu Lá, búp non, quả non, rễ Lá Búp nu ̣ và lá Quả già của cây Mơ Vỏ quả Toàn cây Quả Thân rễ Lá, ha ̣t Như ̣a Tinh thể natri sulfat kế t tinh tư ̣ nhiên Quả

Mâ ̣t Ha ̣t cây mè đen Cành non Thân cành Vỏ thân Quả chiń Ha ̣t Vỏ thân,vỏ cành Rễ Rễ Toàn cây cả rễ Lá và rễ Thân rễ

Hy thiêm Chià vôi

Phương hương hóa thấ p

Đau xương Mô ̣c qua Uy linh tiên Khương hoa ̣t Cố t khí củ Nhàu Hoắ c hương Thương truâ ̣t Liên diê ̣p Tây qua

Thanh nhiê ̣t giải thử

Đâ ̣u quyể n Ba ̣ch biể n đâ ̣u

Thuố c thanh nhiê ̣t

Thanh nhiê ̣t giải đô ̣c

Thanh nhiê ̣t giáng hỏa

Kim ngân Diế p cá Liên kiề u Xuyên tâm liên Rau sam Cố i xay Cam thảo nam Bồ công anh Khổ qua Xa ̣ can Sài đấ t Rau má Diê ̣p ha ̣ châu Ba ̣ch hoa xà thiê ̣t thảo Chi tử Tri mẫu Tha ̣ch cao Ha ̣ khô thảo Thài lài

Toàn cây bỏ rễ Rễ ( có thể dùng thân thay thế cho rễ do rễ khó thu hái) Thân leo Quả chiń Rễ Thân rễ và rễ Rễ củ Rễ Trên mă ̣t đấ t Rễ Lá của cây sen Ruô ̣t và vỏ quả cây dưa hấ u Ha ̣t nảy mầ m, phơi khô của cây đâ ̣u đen Ha ̣t của cây Đâ ̣u ván trắ ng Nu ̣ hoa Toàn cây Quả bỏ ha ̣t Toàn cây Toàn cây Toàn cây Toàn cây Thân rễ Toàn cây Toàn cây Toàn cây Toàn cây Quả Thân rễ Cu ̣m hoa Toàn cây

Thanh nhiê ̣t táo thấ p

Thanh nhiê ̣t lương huyế t

Hành khí giải uấ t

Thuố c lý khí

Hoàng liên Hoàng bá Hoàng cầ m Nhân trầ n Sinh điạ Huyề n sâm Ba ̣ch mao căn Cỏ mư ̣c Mẫu đơn bì Hương phu ̣ Uấ t kim Trầ n bì Hâ ̣u phác Mô ̣c hương Lê chi ha ̣ch Quấ t ha ̣ch Ô dươ ̣c Sa nhân Chỉ thư ̣c

Phá khí giáng nghich ̣

Chỉ xác Thanh bì Thi đế ̣ Trầ m hương Cỏ xước Ngưu tấ t Ích mẫu

Thuố c lý huyế t

Thuố c hoa ̣t huyế t

Hồ ng hoa Đan sâm Đào nhân Quao Xuyên khung Huyế t giác Huyề n hồ

Thân rễ Vỏ thân Rễ Toàn cây Rễ củ Rễ Thân rễ cây cỏ tranh Toàn cây Vỏ rễ Thân rễ Củ nhánh Vỏ quả chiń Vỏ thân Rễ Quả chiń Ha ̣t lấ y từ quả quýt Rễ Quả chiń Quả non tư ̣ ru ̣ng của cây Cam chua hoă ̣c Cam ngo ̣t Quả chưa chiń đã bổ đôi của cây Cam chua hoă ̣c Cam ngo ̣t Vỏ còn xanh của quả quýt Đài của quả hồ ng Gỗ thân Rễ có khi dùng cả thân Rễ Toàn bô ̣ phâ ̣n trên mă ̣t đấ t Hoa phơi khô Rễ phơi sấ y khô Nhân ha ̣t Lá, vỏ thân, rễ Thân rễ phơi khô Lõi gỗ Thân rễ

Thuố c phá huyế t

Lương huyế t chỉ huyế t

Thuố c chỉ huyế t

Khủ ứ chỉ huyế t

Thu liễm chỉ huyế t Bổ ić h chỉ huyế t

Thuố c khử hàn

Ôn lý trừ hàn

Hồ i dương cứu nghich ̣

Kê huyế t đằ ng Mô ̣t dươ ̣c Nhũ hương Diên hồ Khương hoàng Nga truâ ̣t Tô mô ̣c Tam lăng Hoa hòe Cỏ mư ̣c Trắ c bá diê ̣p Long nha thảo Huyế t du ̣ Cỏ tranh Ngãi diê ̣p Tam thấ t Ba ̣ch câ ̣p Bồ hoàng Bách thảo sương Ngẫu tiế t Liên ngẫu Liên phòng Nhân sâm Hoàng kỳ Hoài sơn Can khương Điạ liề n Thảo quả Sa nhân Đa ̣i hồ i Tiể u hồ i Ngô thù du Xuyên tiêu Đinh hương Nhân sâm Riề ng Nhu ̣c quế

Thân dây leo Gôm như ̣a Gôm Là củ cái Thân rễ Gỗ Thân rễ Nu ̣ hoa phơi khô Toàn cây trên mă ̣t đấ t Đầ u cành và lá Phầ n trên mă ̣t đấ t Lá Thân, lá, rễ Rễ củ Thân rễ Hoa cây cỏ nế n Muô ̣i than Thân rễ, chồ i mầ m Thân rễ, chồ i mầ m

Thân rễ khô của gừng Thân rễ khô Quả khô Quả khô Quả Quả khô có nhiề u gai trong có ha ̣t Quả Quả Nu ̣ hoa khô Rễ Thân rễ khô Vỏ thân

Phu ̣ tử Câu đằ ng Ba ̣ch tâ ̣t lê Ba ̣ch cương tàm

Thuố c biǹ h can tức phong

Thiên ma Dừa ca ̣n Ngô công Toàn yế t Hoa đa ̣i Điạ long

Thuố c biǹ h can, tức phong, an thầ n, khai khiế u Thuố c dưỡng tâm an thầ n

Trâm bầ u Toan táo nhân Bá tử nhân Vông nem La ̣c tiên Biǹ h vôi Liên tâm Viễn chí Thảo quyế t minh Linh chi Chu sa Long cố t

Thuố c tro ̣ng tấ n an thầ n Hổ phách

Thuố c khai khiế u

Trân châu mẫu Tha ̣ch quyế t minh Xương bồ

Rễ củ con Đoa ̣n thân có móc câu Quả chiń có gai Con Tằ m bi nhiễ ̣ m nấ m Ba ̣ch cương không thể nhả tơ, chế t có màu trắ ng như vôi Thân rễ phơi sấ y khô Rễ và lá cây Toàn thân con rế t Toàn thân con bo ̣ ca ̣p Hoa phơi khô của cây Đa ̣i Toàn thân đã chế biế n và phơi khô của con giun đấ t Lá và vỏ thân Ha ̣t cây táo ta Ha ̣t cây Trắ c bá Lá Toàn cây Rễ củ Cây mẩ m Võ rễ Ha ̣t Thể quả nâm Quă ̣ng thủy ngân sulfid Xương hóa tha ̣ch của các loài đô ̣ng vâ ̣t có vú Như ̣a cây Thông kế t thành cu ̣c lâu năm dưới đấ t Vỏ ngoài của con trai Vỏ khô của nhiề u loa ̣i bào ngư Thân rễ

Băng phiế n An túc hương Ta ̣o giác Xa ̣ hương Trúc như ̣ Thuố c thanh hóa đờm nhiê ̣t

Thiên nam tinh Xuyên bố i mẫu Qua lâu nhân Thiên môn Ma ̣ch môn Ba ̣ch giới tử Ba ̣ch phu ̣ tử

Thuố c ôn hóa đờm hàn Thuố c hóa đờm, chỉ khái, biǹ h suyễn

Thuố c ôn phế chỉ khái

Thuố c thanh phế chỉ khái

Thuố c biǹ h suyễn

Tinh thể D-Borneol tinh dầ u cây Đa ̣i bi Cánh kiế n trắ ng. Như ̣a cây Bồ đề Quả khô cây Bồ kế t Tinh dầ u Lớp vỏ giữa của thân cây Tre Thân rễ phơi sấ y khô Thân hành Ha ̣t Rễ củ Ha ̣t Thân rễ xông lưu huỳnh mô ̣t hoă ̣c 2 lầ n phơi nắ ng cho khô và thái miế ng cho khô của cây Ô đầ u

Bán ha ̣ (nam, Thân rễ bắ c) La hán Quả Ta ̣o giác Quả cây Bồ kế t Cát cánh rễ Khoản đông hoa Hoa Tử uyể n Rễ Ha ̣nh nhân Nhân ha ̣t Bách bô ̣ Rễ Húng chanh Lá và cành non Tỳ bà diê ̣p Lá cây Nhót Nhâ ̣t bản Võ rễ đã bỏ lớp vỏ Tang ba ̣ch bì ngoài phơi hay sấ y khô của câu Dâu tằ m Tiề n hồ Rễ Điạ long Toàn thân Cà đô ̣c dươ ̣c Hoa và lá Tô tử Quả cây tiá tô La ba ̣c tử Ha ̣t cây củ Cải Ba ̣ch quả Ha ̣t già cây Ngân ha ̣nh

Ma hoàng A giao

Thuố c bổ âm

Thuố c bổ

Thuố c bổ dương

Câu kỷ tử Ma ̣ch môn Ngo ̣c trúc Sa sâm Tha ̣ch hô ̣c Thiên môn Bách hơ ̣p Thiên hoa phấ n Ba kić h Cẩ u tić h Cố t toái bổ Dâm dương hoắ c Thỏ ty tử Đỗ tro ̣ng Nhu ̣c thung dung Phá cố chỉ Ích trí nhân He ̣ Tu ̣c đoa ̣n Tắ c kè Lô ̣c nhung

Thuố c bổ khí

Cá ngư ̣a Ba ̣ch truâ ̣t Cam thảo bắ c Đa ̣i táo Đảng sâm Hoài sơn Huỳnh kỳ Nhân sâm Sâm Viê ̣t Nam Đinh lăng

Toàn thân Chấ t keo chế từ da Trâu, Bò, Lừa Quả Thân rễ Thân Thân hành Rễ Rễ Thân rễ Thân rễ Lá Ha ̣t Vỏ thân Thân Quả đã phơi sấ y khô Quả chiń phơi sấ y khô Lá Rễ Cả con Gekko Nhung hưu hai, sừng hưu nai, bã ga ̣c sau khi đã nấ u cao Dùng cả con Thân rễ Rễ Quả chiń Rễ Rễ củ Rễ Rễ Rễ Rễ hay vỏ rễ, còn dùng thân và lá

Ba ̣ch biể n đâ ̣u

Thuố c bổ huyế t

Bố chiń h sâm Sóng rắ n Ba ̣ch thươ ̣c Đương quy Hà thủ ô đỏ Long nhãn Thu ̣c điạ Tang thầ m Tra ̣ch tả Mô ̣c thông Ý di ̃ Râu mèo Đăng tâm thảo Trư linh

Thuố c lơ ̣i thủy

Xa tiề n tử Đâ ̣u đỏ Dứa da ̣i Tỳ giải Thổ phu ̣c linh Râu bắ p Kim tiề n thảo Thông thảo Phu ̣c linh Mã đề Đa búp đỏ Ba ̣ch chỉ Kinh giới

Thuố c giải biể u

Thuố c phát tán phong hàn

Ma hoàng Tràm Trầ u không Quế chi Gừng Tế tân Tô diê ̣p

Ha ̣t già phơi sấ y khô của cây Đâ ̣u ván trắ ng Rễ

Rễ

Quả chiń cây dâu tằ m Thân rễ Thân Ha ̣t Toàn cây Lõi thân phơi sấ y khô cây cỏ bấ t đèn Nấ m ký sinh ở rễ cây Sau sau

Thân rễ Thân rễ Vòi nhu ̣y Toàn cây Lõi thân Thể quả nấ m

Rễ Cành lá và ngo ̣n có hoa Rễ Cành non và lá lá Cành non phơi khô Rễ Toàn cây cả rễ Lá Tiá tô

Hương nhu tiá Phòng phong Ba ̣c hà Cát căn Cúc hoa Cúc tầ n Lức Ma ̣n kinh tử Ngưu bàng tử Phù biǹ h Sài hồ Tang diê ̣p Thăng ma Thuyề n toái Trúc diê ̣p Nhu ̣c đâ ̣u khấ u Ô dươ ̣c Sả

Thuố c phát tán phong nhiê ̣t

Binh lang Sơn tra Tiêu đa ̣o Cố c nha Ma ̣ch nha Kê nô ̣i kim Liên nhu ̣c 6.

Bô ̣ phâ ̣n dùng đa số của mô ̣t số nhóm thuố c Nhóm thuố c Thuố c giải biể u

Hóa và lá rễ Toàn cây Rễ cây Sắ n dây Hoa Lá Rễ và lá Quả chiń Cây bèo cái Rễ Lá cây Dâu tằ m Rễ Xác lo ̣t con ve sầ u Lá cây tre Ha ̣t- áo ha ̣t Rễ khô Thân rễ và lá Ha ̣t khô lấ y từ quả cây Cau Dùng quả chiń phơi khô của cây Chua chát Ha ̣t thóc đã nảy mầ m lấ y từ cây lúa Mầ m cây Đa ̣i ma ̣ch Màng màu vàng bên trong mề m gà Lá mầ m lấ y từ ha ̣t của cây Sen

Bô ̣ phâ ̣n dùng đa số Đa sô lá cành

7. Bô ̣ phâ ̣n dùng của những cây thuố c đă ̣c biêṭ Cây thuố c Bô ̣ phâ ̣n dùng Ngũ vi tư ̣ ̉ Tổ con sâu Tang phiêu tiêu Tổ con bo ̣ ngư ̣a trên câu Dâu tằ m

Nhóm/phân nhóm thuố c Cố biễu liễm hãm Cố tinh sáp niê ̣u

Mẫu lê ̣ Liên tử Ô mai Mang tiêu Ma nhân Liên diê ̣p Tây qua Đâ ̣u quyể n Ba ̣ch biể n đâ ̣u Chi tử Ba ̣ch mao căn Sinh điạ Quấ t ha ̣ch Hương phu ̣ Bồ hoàng Chỉ thư ̣c Chỉ xác Thanh bì Thi đế ̣ Can khương Câu đằ ng Ngô công Toàn yế t Điạ long Ba ̣ch cương tàm Linh chi Chu sa Long cố t Hổ phách Trân châu mẫu

Vỏ xác của nhiề u loa ̣i Hàu Ha ̣t còn màng đỏ đã phơi sấ y khô của cây Sen Quả già của cây Mơ Muố i natri sulfat kế t tinh tư ̣ nhiên Ha ̣t cây Mè đen Lá của cây sen Ruô ̣t và vỏ quả cây dưa hấ u Ha ̣t nảy mầ m, phơi khô của cây đâ ̣u đen Ha ̣t của cây Đâ ̣u ván trắ ng Quả cây dành dành Thân cây cỏ tranh Rễ củ cây Điạ Hoàng Ha ̣t lấ y từ quả Quýt Thân rễ lấ y từ cây cỏ Cú Hoa cây cỏ Nế n Quả non tư ̣ ru ̣ng của cây Cam chua hoă ̣c Cam ngo ̣t Quả chưa chiń đã bổ đôi của cây Cam chua hoă ̣c Cam ngo ̣t Vỏ còn xanh của quả quýt Đài của quả hồ ng Thân rễ khô cây gừng Đoa ̣n thân có móc câu Toàn thân con rế t Toàn thân con bo ̣ ca ̣p Toàn thân đã chế biế n và phơi khô của con giun đấ t Con tằ m bi nhiễ ̣ m nấ m Ba ̣ch Cương không thể nhả tơ, chế t có màu trắ ng như vôi Thể quả của nấ m Linh chi Quă ̣ng thủy ngân sulfid Xương hóa tha ̣ch của các loài đô ̣ng vâ ̣t có vú Như ̣a cây Thông kế t thành cu ̣c lâu năm dưới đấ t Vỏ ngoài của con trai

Sáp trường chi tả Hàn ha ̣ Nhuâ ̣n ha ̣ Thanh nhiê ̣t giải thử Thanh nhiê ̣t giáng hỏa Thanh nhiê ̣t lương huyế t Hành khí giải uấ t Khử ứ chỉ huyế t

Phá khí giáng nghich ̣

Ôn trung tán hàn

Biǹ h can tức phong

Dưỡng tâm an thầ n

Tro ̣ng tấ n an thầ n

Tha ̣ch quyế t minh Băng phiế n An túc hương Ta ̣o giác Trúc như ̣ Ba ̣ch phu ̣ tử Ta ̣o giác Tỳ bà diê ̣p Tang ba ̣ch bì Tô tử La ba ̣c tử Ba ̣ch quả A giao Ba ̣ch biể n đâ ̣u Tang thầ m Đăng tâm thảo Trư linh Phu ̣c linh Phù biǹ h Tang diê ̣p Thuyề n toái Trúc diê ̣p Binh lang Sơn tra Cố c nha Ma ̣ch nha Kê nô ̣i kim Liên nhu ̣c 8.

Vỏ khô của nhiề u loa ̣i bào ngư Tinh thể D-Borneol tinh dầ u cây Đa ̣i bi Cánh kiế n trắ ng. Như ̣a cây Bồ đề Quả khô cây Bồ kế t Lớp vỏ giữa của thân cây Tre Thân rễ xông lưu huỳnh mô ̣t hoă ̣c 2 lầ n phơi nắ ng cho khô và thái miế ng cho khô của cây Ô đầ u Quả cây Bồ kế t Lá cây Nhót Nhâ ̣t bản Võ rễ đã bỏ lớp vỏ ngoài phơi hay sấ y khô của câu Dâu tằ m Quả cây tiá tô Ha ̣t cây Cải củ Ha ̣t già cây Ngân ha ̣nh Chấ t keo chế từ da Trâu, Bò, Lừa Ha ̣t già phơi sấ y khô của cây Đâ ̣u ván trắ ng Quả chiń cây dâu tằ m Lõi thân đã phơi khô của cây Cỏ bấ c đèn Nấ m kí sinh ở rễ cây Sau sau Thể quả nấ m Cây bèo cái Lá cây Dâu tằ m Xác lo ̣t con ve sầ u Lá cây tre Ha ̣t khô lấ y từ quả cây Cau Dùng quả chiń phơi khô của cây Chua chát Ha ̣t thóc đã nảy mầ m lấ y từ cây lúa Mầ m cây Đa ̣i ma ̣ch Màng màu vàng bên trong mề m gà Lá mầ m lấ y từ ha ̣t của cây Sen

Các vi thuố ̣ c có cùng bô ̣ phâ ̣n dùng Bô ̣ phâ ̣n dùng Vi thuố ̣ c

Khai khiế u Thuố c thanh hóa đờm nhiê ̣t Ôn hóa đờm hàn

Thanh phế chỉ khái Biǹ h suyễn Bổ âm Bổ khí Bổ huyế t Lơ ̣i thủy

Phát tán phong nhiê ̣t

Tiêu đa ̣o

Nhóm/ phân nhóm thuố c

Quả

Thân rễ

Ngũ bô ̣i tử Kim anh tử Sơn thù Khiế m thư ̣c Ô mai Kha tử Kế đầ u ngư ̣a Mô ̣c qua Liên kiề u Chi tử Lê chi ha ̣ch Sa nhân Chỉ thư ̣c Chỉ xác Thảo quả Sa nhân Đa ̣i hồ i Tiể u hồ i Ngô thù du Xuyên tiêu Ba ̣ch tâ ̣t lê Ta ̣o giác La hán Ta ̣o giác Tô tử Câu kỉ tử Phá cố chỉ Đa ̣i táo Tang thầ m Ma ̣n kinh tử Ngưu bàng tử Sơn tra Đa ̣i hoàng Thiên niên kiê ̣n Xa ̣ xan Tri mẫu Hoàng liên Ba ̣ch mao căn Hương phu ̣

Cố biể u liễm hãm Cố tinh sáp niê ̣u Sáp trường chi tả Khử phong thấ p Thanh nhiê ̣t giải đô ̣c Thanh nhiê ̣t giáng hỏa Hành khí giải uấ t Phá khí giáng nghich ̣

Ôn lý tán hàn

Biǹ h can tức phong Khai khiế u Ôn hóa đờm hàn Biǹ h suyễn Bổ âm Bổ dương Bổ khí Bổ huyế t Phát tán phong nhiê ̣t Tiêu đa ̣o Tả ha ̣ Khử phong thấ p Thanh nhiê ̣t giải đô ̣c Thanh nhiê ̣t giáng hỏa Thanh nhiê ̣t táo thấ p Thanh nhiê ̣t lương huyế t Hành khí giải uấ t

Rễ

Huyề n hồ Nga truâ ̣t Tam lăng Ba ̣ch câ ̣p Can khương Điạ liề n Riề ng Thiên ma Xương bổ Thiên nam tinh Ba ̣ch phu ̣ tử Bán ha ̣ ( bắ c, nam ) Ngo ̣c trúc Cẩ u tić h Cố t toái bổ Ba ̣ch truâ ̣t Tra ̣ch tả Tỳ giải Thổ phu ̣c linh Đô ̣c hoa ̣t Tầ n giao Nhàu Uy linh tiên Thương truâ ̣t Hoàng cầ m Huyề n sâm Mô ̣c hương Ô dươ ̣c Ngưu tấ t Nhân sâm Cát cánh Tử uyể n Bách bô ̣ Tiề n hồ Thiên hoa phấ n Tu ̣c đoa ̣n Ba kić h Cam thảo bắ c Đảng sâm

Hoa ̣t huyế t Phá huyế t Khử ứ chỉ huyế t Ôn trung tán hàn Biǹ h can tức phong Khai khiế u Thanh hóa đờm nhiê ̣t Ôn hóa đờm hàn Bổ âm Bổ dương Bổ khí Lơ ̣i thủy

Khử phong thấ p Phương hương hóa thấ p Thanh nhiê ̣t táo thấ p Thanh nhiê ̣t lương huyế t Hành khí giải uấ t Hoa ̣t huyế t Ôn lý trừ hàn Ôn hóa đờm hàn Ôn phế chỉ khái Thanh phế chỉ khái Bổ âm Bổ dương Bổ khí

Lá

Toàn cây

Huỳnh kỳ Nhân sâm Sâm Viê ̣t Nam Bố chiń h sâm Đương quy Ba ̣ch chỉ Ma hoàng Phòng phong Gừng Cát căn Sài hồ Thăng ma Ô dươ ̣c Vông nem Dâm dương hoắ c He ̣ Tô diê ̣p Trầ u không Cúc tầ n Tang diê ̣p Trúc diê ̣p Huyế t du ̣ Cỏ sữa Diế p cá Xuyên tâm liên Rau sam Cam thảo nam Bồ công anh Sài đấ t Rau má Diê ̣p ha ̣ châu Ba ̣ch hoa xà thiê ̣t thảo Thài lài Nhân trầ n Cỏ mư ̣c La ̣c tiên Râu mèo Kim tiề n thảo Ba ̣c hà nam

Bổ huyế t Phát tán phong hàn

Phát tán phong nhiê ̣t Tiêu đa ̣o Dưỡng tâm an thầ n Bổ dương Phát tán phong hàn Phát tán phong nhiê ̣t Chỉ huyế t Sáp trường chi tả

Thanh nhiê ̣t giải đô ̣c

Thanh nhiê ̣t giáng hỏa Thanh nhiê ̣t táo thấ p Thanh nhiê ̣t lương huyế t Dưỡng tâm an thầ n Lơ ̣i thủy Phát tán phong nhiê ̣t

Điạ long Toàn thân Toàn cây cả rễ

Ha ̣t

Ha ̣t mo ̣c mầ m Phầ n trên mă ̣t đấ t

Nu ̣ hoa

Hoa

Cành non và lá Cành non Rễ và lá

Ma hoàng Tế tân Liên tử Ma nhân Mã tiề n Đâ ̣u quyể n Ba ̣ch biể n đâ ̣u Quấ t ha ̣ch Toan táo nhân Bá tử nhân Thảo quyế t minh Qua lâu nhân Ba ̣ch giới tử La ba ̣c tử Ba ̣ch quả Thỏ ty tử Ý di ̃ Nhu ̣c đâ ̣u khấ u Binh lang Cố c nha Cố nha Ma ̣ch nha Ba ̣c hà Ích mẫu Hoắ c hương Long nha thảo Kim ngân Hoa hòe Đinh hương Hồ ng hoa Bồ hoàng Cúc hoa Khoản hông hoa Húng chanh Tràm Quế chi Mắ c cỡ

Biǹ h suyễn, biǹ h can tức phong Biǹ h can tức phong, phát tán phong hàn Phát tán phong hàn Cố tinh sáp niê ̣u Tả ha ̣ Khử phong thấ p Thanh nhiê ̣t giải thử Hành khí giải uấ t Dưỡng tâm an thầ n Thanh hóa đờm nhiê ̣t Ôn hóa đờm hàn Biǹ h suyễn Bổ dương Lơ ̣i thủy Tiêu đa ̣o Phát tán phong nhiê ̣t Hoa ̣t huyế t Phương hương hóa thấ p Chỉ huyế t Thanh nhiê ̣t giải đô ̣c Lương huyế t chỉ huyế t Ôn trung tán hàn Hoa ̣t huyế t Khử ứ chỉ huyế t Phát tán phong nhiê ̣t Ôn phế chỉ khái Ôn phế chỉ khái Phát tán phong hàn Khử phong thấ p

Vỏ thân Thân leo Lõi thân

Rễ củ

Nhân ha ̣t Thể quả nấ m Gôm 9.

Lức Dừa ca ̣n Hoàng bá Hâ ̣u phác Đau xương Kê huyế t đằ ng Đăng tâm thảo Thông thảo Sinh điạ Tam thấ t Biǹ h vôi Cố t khí củ Thiên môn Ma ̣ch môn Hoài sơn Đào nhân Ha ̣nh nhân Phu ̣c linh Linh chi Mô ̣t dươ ̣c Nhũ hương

Bô ̣ phâ ̣n dùng của các tên có chữ giố ng nhau Chữ giố ng Bô ̣ phâ ̣n dùng Vi thuố ̣ c nhau Ngũ bô ̣i tử Kim anh tử Kha tử Chi tử Quả Tô tử Câu kỷ tử Chữ Tử Ma ̣n kinh tử Ngưu bàng tử Thân rễ Ba ̣ch phu ̣ tử Liên tử Ba ̣ch giới tử Ha ̣t La ba ̣c tử Thỏ ty tử

Phát tán phong nhiê ̣t Biǹ h can túc phong Thanh nhiê ̣t táo thấ p Hành khí giải uấ t Khử phong thấ p Hoa ̣t huyế t Lơ ̣i thủy Thanh nhiê ̣t lương huyế t Khử ứ chỉ huyế t Dưỡng tâm an thầ n Khử phong thấ p Thanh nhiê ̣t hóa đờm Bổ khí Hoa ̣t huyế t Ôn phê chỉ khái Lơ ̣i thủy Dưỡng tâm an thầ n Hoa ̣t huyế t

Nhóm/phân nhóm thuố c Cố biể u liễm hãm Cố tinh sáp niê ̣u Sáp trường chi tả Thanh nhiê ̣t giáng hỏa Biǹ h suyễn Bổ âm Phát tán phong nhiê ̣t Ôn hóa đờm hàn Cố tinh sáp niê ̣u Ôn hóa đờm hàn Biǹ h suyễn Bổ dương

Quả Ha ̣t Chữ Nhân Nhân ha ̣t Toàn cây Rễ Toàn cây Chữ Hoa

Hoa

Chữ Quả

Nu ̣ hoa Hoa Lá Quả Ha ̣t

Chữ Sâm

Rễ

Chữ Cúc

Thân rễ Chữ Linh

Chữ Sinh

Chữ Tang Chữ Tô

Thể quả nấ m Rễ Thân cành Rễ củ Thân rễ Quả Lá Cành non Thân cành Quả Gỗ

Sa nhân Ma nhân Toan toán nhân Bá tử nhân Qua lâu nhân Đào nhân Ha ̣nh nhân Nhân trầ n Thiên hoa phấ n Ba ̣ch hoa xà thiê ̣t thảo Cúc hoa Hồ ng hoa Khoản đông hoa Hoa đa ̣i Hoa hòe Cúc hoa Cúc tầ n Thảo quả Ba ̣ch quả Huyề n sâm Nhân sâm Đảng Sâm Sâm viê ̣t nam Bố chiń h sâm Đan sâm Thổ phu ̣c linh Trư linh Phu ̣c linh Linh chi Uy kinh Tiên Tăng kí sinh Sinh điạ Sinh khương Tang thầ m Tang Diê ̣p Tang chi Tang kí sinh Tô tử Tô mô ̣c

Ôn trung tán hàn Tả ha ̣ Dưỡng tâm an thầ n Thanh hóa đờm nhiê ̣t Hoa ̣t huyế t Ôn phế chỉ khái Thanh nhiê ̣t táo thấ p Bổ âm Thanh nhiê ̣t giải đô ̣c Phát tán phong nhiê ̣t Hoa ̣t huyế t Ôn phế chỉ khái Biǹ h can tức phong Lương huyế t chỉ huyế t Phát tán phong nhiê ̣t Ôn trung tán hàn Biǹ h suyễn Thanh nhiê ̣t lương huyế t Ôn trung tán hàn, bổ khí Bổ khí Hoa ̣t huyế t Lơ ̣i thủy Dưỡng tâm an thầ n Khử phong thấ p Khử phong thấ p Thanh nhiê ̣t lương huyế t Phát tán phong hàn Bổ huyế t Phát tán phong hàn Khử phong thấ p Biǹ h suyễn Phá huyế t

Toàn cây Chữ Thảo

Chữ Dươ ̣c

Chữ Hương Chữ Sương ( Xương ) Chữ Khương

Phầ n trên mă ̣t đấ t Cu ̣m hoa Gôm như ̣a Hoa, lá Rễ khô Rễ Thân rễ Phầ n trên mă ̣t đấ t Nu ̣ hoa Gôm Muô ̣i than Thân leo Thân rễ Thân rễ Là củ cái

Chữ Ma

Rễ Thân rễ Thân rễ Rễ

Chữ Hoàng

Chữ Hoa ̣t Chữ Huyế t Chữ Giác

Hoa Vỏ thân Vỏ thân, vỏ cành Củ cái Rễ Thân rễ và rễ Lõi gỗ Thân dây leo Lá Lõi gỗ Quả

Chữ Hồ i

Quả

Chữ Thiên

Thân rễ

Ba ̣ch hoa xà tiê ̣t thảo Kim tiề n thảo Long nha thảo Ha ̣ khô thảo Mô ̣t dươ ̣c Cà đô ̣c dươ ̣c Ô dươ ̣c Mô ̣c hương Hương phu ̣ Hoắ c hương Đinh hương Nhũ hương Bách thảo sương Đau xương Xương bồ Can khương Sinh khương Khương hoàng Ma hoàng Thăng ma Thiên ma Đa ̣i hoàng Hoàng liên Hoàng cầ m Ma hoàng Bồ hoàng Hoàng bá Hoàng nàn Khương hoàng Đô ̣c hoa ̣t Khương hoa ̣t Huyế t giác Kê huyế t đằ ng Huyế t du ̣ Huyế t giác Ta ̣o giác Đa ̣i hổ i Tiể u hồ i Thiên niên kiê ̣n

Thanh nhiê ̣t giải đô ̣c Lơ ̣i thủy Chỉ huyế t Thanh nhiê ̣t giáng hỏa Hoa ̣t huyế t Biǹ h suyễn Tiêu đa ̣o Hành khí giải uấ t Phương hương hóa thấ p Ôn trung tán hàn Hoa ̣t huyế t Chỉ huyế t Khử phong thấ p Khai khiế u Ôn trung tán hàn Phát tán phong hàn Phát huyế t Phát tán phong hàn, biǹ h suyễn Phát tán phong hàn Biǹ h can túc phong Tả ha ̣ Thanh nhiê ̣t táo thấ p Phát tán phong hàn Khử ứ chỉ huyế t Thanh nhiê ̣t táo thấ p Khử phong thấ p Phá huyế t Khử phong thấ p Hoa ̣t huyế t Lương huyế t chỉ huyế t Hoa ̣t huyế t Khai khiế u Ôn trùng tán hàn Khử phong thấ p

Chữ Điạ

Chữ Long

Chữ Đằ ng Chữ Sơn Chữ Tiên Chữ Tiề n

Chữ Liên

Chữ Diê ̣p

Rễ Thân rễ Thân rễ Rễ củ Toàn thân đã chế biế n và phơi khô của con giun đât Phầ n trên mă ̣t đấ t Xương hóa tha ̣ch của các loài đô ̣ng vâ ̣t có vú Đoa ̣n thân có móc câu Thân dây leo Quả Rễ củ Rễ Toàn cây Toàn cây Ha ̣t Rễ Quả Toàn cây Ha ̣t Thân rễ, chồ i mầ m Cây mầ m Lá mầ m Thân rễ Quả bỏ ha ̣t Lá Đầ u cành và lá Toàn cây Thân rễ

Chữ Ba ̣ch Quả Ha ̣t

Thiên hoa phấ n Thiên nam tinh Điạ liề n Sinh điạ

Bổ âm Thanh hóa đờm nhiê ̣t Ôn trung tán hàn Thanh nhiê ̣t lương huyế t

Điạ long

Biǹ h can tức phong, biǹ h suyễn

Long nha thảo

Lương huyế t chỉ huyế t

Long cố t

Tro ̣ng tấ n an thầ n

Câu đằ ng Kê huyế t đằ ng Sơn tra Sơn thù Hoài sơn Uy linh tiên La ̣c tiên Kim tiề n thảo Mã tiề n Tiề n hồ Liên kiề u Xuyên tâm liên Liên tử Liên ngẫu Liên tâm Liên nhu ̣c Hoàng liên Liên kiề u Tô diê ̣p Tang diê ̣p Trúc diê ̣p Tỳ bà diê ̣p Trắ c bá diê ̣p Diê ̣p ha ̣ châu Ba ̣ch mao căn Ba ̣ch phu ̣ tử Ba ̣ch truâ ̣t Ba ̣ch câ ̣p Ba ̣ch tâ ̣t lê Ba ̣ch biể n đâ ̣u

Biǹ h can tức phong Hoa ̣t huyế t Tiêu đa ̣o Cố tinh sáp niê ̣u Bổ khí Khử phong thấ p Dưỡng tâm an thầ n Lơ ̣i thủy Khử phong thấ p Thanh phế chỉ khái Thanh nhiê ̣t giải đô ̣c Thanh nhiê ̣t giải đô ̣c Cố tinh sáp niê ̣u Thu liễm chỉ huyế t Dưỡng tâm an thầ n Tiêu đa ̣o Thanh nhiê ̣t táo thấ p Thanh nhiê ̣t giải đô ̣c Phát tán phong hàn Phát tán phong nhiê ̣t Thanh phế chỉ khái Lương huyế t chỉ huyế t Thanh nhiê ̣t giải đô ̣c Thanh nhiê ̣t lương huyế t Ôn hóa đờm hàn Bổ khí Khử ứ chỉ huyế t Biǹ h can tức phong Thanh nhiê ̣t giải thử

Chữ Chi Chữ Chỉ

Rễ Toàn cây Quả Cành non Quả

Chữ Ba ̣c

Lá mầ m Ha ̣t Thân Vỏ thân Phầ n trên mă ̣t trên Ha ̣t

Chữ Đâ ̣u

Ha ̣t

Chữ Nhu ̣c

Chữ Đa ̣i

Chữ Truâ ̣t

Quả Thân rễ Hoa Thân rễ Rễ Rễ

Chữ Hồ Chữ Râu Chữ Minh

Thân rễ Toàn cây Vòi nhu ̣y Ha ̣t Vỏ khô của nhiề u loa ̣i bào ngư

Chữ Môn

Rễ củ

Chữ Cát

Rễ

Chữ Cam

Toàn cây

Ba ̣ch giới tử Ba ̣ch quả Ba ̣ch chỉ Ba ̣ch hoa xà thiê ̣t thảo Lê chi ha ̣ch Tang chi Chỉ thư ̣c Chỉ xác Phá cố chỉ Liên nhu ̣c Nhu ̣c đâ ̣u khấ u Nhu ̣c thung dung Nhu ̣c quế Ba ̣c hà La ba ̣c tử Đâ ̣u quyể n Ba ̣ch biể n đâ ̣u Nhu ̣c đâ ̣u Đa ̣i hồ i Đa ̣i táo Đa ̣i hoàng Hoa đa ̣i Nga truâ ̣t Ba ̣ch truâ ̣t Thương truâ ̣t Tiề n hồ Sài hồ Huyề n hồ Diên hồ Râu mèo Râu bắ p Thảo quyế t minh

Ôn hóa đờm hàn Biǹ h suyễn Phát tán phong hàn Thanh nhiê ̣t giáng hỏa Hành khí giải uấ t Khử phong thấ p Phá khí giáng nghich ̣ Bổ dương Tiêu đa ̣o Hồ i dương cứu nghich ̣ Phát tán phong hàn Biǹ h suyễn Thanh nhiê ̣t giải thử Tiêu đa ̣o Ôn trung tán hàn Bổ khí Tả ha ̣ Biǹ h can tức phong Phá huyế t Bổ khí Phá huyế t Thanh phế chỉ khái Phát tán phong nhiê ̣t Hoa ̣t huyế t Lơ ̣i thủy Dưỡng tâm an thầ n

Tha ̣ch quyế t minh

Tro ̣ng tấ n an thầ n

Thiên môn Ma ̣ch môn Cát cánh Cát căn Cam thảo nam

Thanh nhiê ̣t hóa đờm Ôn hóa đờm hàn Phát tán phong nhiê ̣t Thanh nhiê ̣t giải đô ̣c

Chữ Xuyên Chữ Tiêu

Chữ Kim

Chữ Qua

Quả Thân rễ Quả Muố i natri sulfat kế t tinh tư ̣ nhiên Tổ con bo ̣ ngư ̣a Nu ̣ hoa Củ nhánh Toàn cây Mang màu vàng bên trong mề gà Quả Ruô ̣t và vỏ quả dưa hấ u

Cam toa ̣i Xuyên tiêu Xuyên khung Xuyên tiêu

Tru ̣c thủy Ôn lý trừ hàn Hoa ̣t huyế t Ôn lý từ hàn

Mang tiêu

Hàn ha ̣

Tang phiêu tiêu Kim ngân Uấ t kim Kim tiề n thảo

Cố tinh sáp niê ̣u Thanh nhiê ̣t giải đô ̣c Hành khí giải uấ t Lơ ̣i thủy

Kê nô ̣i kim

Tiêu đa ̣o

Mô ̣c qua Tây qua

Khử phong thấ p Thanh nhiê ̣t giải thử

10. Các cây có bô ̣ phâ ̣n dùng giố ng nhau chưa tim ̀ ra quy luâ ̣t Bô ̣ phâ ̣n dùng Vi thuố ̣ c Ô mai Ké đầ u ngư ̣a Mô ̣c qua Lê chi ha ̣ch Quả Ngu thù du Xuyên tiêu Ta ̣o giác La hán Phá cố chỉ Xa ̣ can Tri mẫu Huyề n hồ Tam lăng Bán ha ̣ Thân rễ Ngo ̣c trúc Cẩ u tić h Cố t toái bổ Tra ̣ch tả Tỳ giải Đô ̣c hoa ̣t Rễ Tầ n giao

Nhóm/phân nhóm thuố c Sáp trường chi tả Khử phong thấ p Hành khí giải uấ t Ôn trung tán hàn Khai khiế u Ôn hóa đờm hàn Bổ dương Thanh nhiê ̣t giải đô ̣c Thanh nhiê ̣t giáng hỏa Hoa ̣t huyế t Phá huyế t Ôn hóa đờm hàn Bổ âm Bổ dương Lơ ̣i thủy Khử phong thấ p

Lá

Toàn cây

Toàn cây cả rễ Ha ̣t Phầ n thân trên mă ̣t đấ t Nu ̣ hoa Cành non và lá Rễ và lá

Cố t khí củ Nhàu Ô dươ ̣c Ngưu tấ t Tử uyể n Tu ̣c đoa ̣n Ba kić h Cam thảo bắ c Huỳnh kỳ Đương quy Gừng Phòng phong Vông nem Dâm dương hoắ c He ̣ Trầ u không Cúc tầ n Huyế t du ̣ Cỏ sữa Diế p cá Rau sau Cam thảo nam Bồ công anh Sài đấ t Rau má Ba ̣c hà nam Thài lài Cỏ mư ̣c Dừa ca ̣n Tế tân Quấ t ha ̣ch Thảo quyế t minh Ý di ̃ Binh lang Ích mẫu Kim ngân Húng chanh Mắ c cỡ Lức

Hành khí giải uấ t, tiêu đa ̣o Hoa ̣t huyế t Ôn phế chỉ khái Bổ dương Bổ khí Bổ huyế t Phát tán phong hàn Dưỡng tâm an thầ n Bổ dương Phát tán phong hàn phát tán phong nhiê ̣t Chỉ huyế t Sáp trường chi tả

Thanh nhiê ̣t giải đô ̣c

Phát tán phong nhiê ̣t Thanh nhiê ̣t giáng hỏa Thanh nhiê ̣t lương huyế t Biǹ h can tức phong Phát tán phong hàn Hành khí giải uấ t Dưỡng tâm an thầ n Lơ ̣i thủy Tiêu đa ̣o Hoa ̣t huyế t Thanh nhiê ̣t giải đô ̣c Ôn phế chỉ khái Khử phong thấ p Phát tán phong nhiê ̣t

Vỏ thân Thân leo Rễ củ

Hâ ̣u phác Kê huyế t đằ ng Tam thấ t Biǹ h vôi

11. Các cây có nhiề u bô ̣ phâ ̣n dùng Cây thuố c Bô ̣ phâ ̣n dùng ̉ Ôi (Phan tha ̣ch lư ̣u) Lá, búp non, quả non, rễ Sim ( đào kim phươ ̣ng ) Búp nu ̣ và lá Muồ ng trâu Lá, ha ̣t Hoàng nàn Vỏ thân,vỏ cành Lá lố t Toàn cây cả rễ Rễ ( có thể dùng thân thay thế cho Chià vôi rễ do rễ khó thu hái ) Khương hoa ̣t Thân rễ và rễ Tây qua Ruô ̣t và vỏ quả cây dưa hấ u Ngẫu tiế t Thân rễ, chồ i mầ m Liên ngẫu Thân rễ, chồ i mầ m Cà đô ̣c dươ ̣c Hoa và lá Đinh lăng Rễ hay vỏ rễ, còn dùng thân và lá Quao Lá, vỏ thân, rễ Ngải diê ̣p Thân ,Lá ,rễ Trâm bầ u Lá và vỏ thân Húng chanh Lá và cành non Tràm Lá và cành non Hương nhu tiá Hoa và lá Kinh giới Cành lá và ngo ̣n có hoa Sả Thân rễ và lá 12. Các cây có bô ̣ phâ ̣n dùng không giố ng cây khác Cây thuố c Bô ̣ phâ ̣n dùng Muồ ng trâu Lá, ha ̣t Mang tiêu Tinh thể Mâ ̣t ong Mâ ̣t Tang chi Cành non Tang ký sinh Thân cành Ngũ gia bì Vỏ thân Hy thiêm Toàn cây bỏ rễ

Hành khí giải uấ t Hoa ̣t huyế t Khử ứ chỉ huyế t Dưỡng tâm an thầ n

Nhóm/phân nhóm thuố c Sáp trường chi tả Tả ha ̣ Khử phong thấ p Thanh nhiê ̣t giải thử Khử ứ chỉ huyế t Thu liễm chỉ huyế t Biǹ h suyễn Bổ khí Hoa ̣t huyế t Lương huyế t chỉ huyế t Biǹ h can tức phong Ôn phế chỉ khái Phát tán phong hàn Phát tán phong hàn Tiêu đa ̣o

Nhóm/ phân nhóm thuố c Tả ha ̣

Khử phong thấ p

Liên kiề u Mẫu đơn bì Ha ̣ khô thảo Uấ t kim Trầ n bì Cỏ xước Huyế t giác Mô ̣t dươ ̣c Nhũ hương Khương hoàng Tô mô ̣c Trắ c bá diê ̣p Liên ngẫu Bách thảo sương Câu đằ ng Cá đô ̣c dươ ̣c Liên tâm Viễn chí Bách hơ ̣p Đỗ tro ̣ng Nhu ̣c thung dung Râu bắ p Trư linh

Quả bỏ ha ̣t Vỏ rễ Cu ̣m hoa Củ nhánh Vỏ quả chiń Rễ có khi dùng cả thân Lõi gỗ Gôm như ̣a Gôm Là củ cái Gỗ Đầ u cành và lá Thân rễ, chồ i mầ m Muô ̣i than Đoa ̣n thân có móc câu Hoa, Lá Cây mẩ m Võ rễ Thân hành Vỏ thân Thân Vòi nhu ̣y Nấ m kí sinh ở rễ cây Sau sau

Thanh nhiê ̣t giải đô ̣c Thanh nhiê ̣t lương huyế t Thanh nhiê ̣t giáng hỏa Hành khí giải uấ t Hoa ̣t huyế t

Phá huyế t Lương huyế t chỉ huyế t Thu liễm chỉ huyế t Chỉ huyế t biǹ h can tức phong Biǹ h suyễn Dưỡng tâm an thầ n Bổ âm Bổ dương Lơ ̣i thủy

13. Bô ̣ phâ ̣n dùng của mô ̣t số cây có nhiề u bô ̣ phâ ̣n dùng, tên go ̣i đươ ̣c phân vào các phân nhóm/ phân nhóm thuố c khác nhau.

Tên vi thuố ̣ c Bô ̣ phâ ̣n dùng Nhóm/phân nhóm thuố c Khương Củ cái của cây Nghê ̣ hoàng Phá huyế t Cây Nghê ̣ Nga truâ ̣t Thân rễ cây Nghê ̣ Uấ t kim Củ nhánh của cây Nghê ̣ Hành khí giải uấ t Sinh khương Thân rễ cây Gừng tươi Câu Gừng Phát tán phong hàn Can khương Thân rễ cây gừng khô Tang diê ̣p Lá Dâu tằ m Phát tán phong nhiê ̣t Tang thầ m Quả chiń của Dâu tằ m Bổ huyế t Cây Dâu Thân cành của cây tầ m gửi tằ m Tang kí sinh số ng ký sinh trên cây Dâu tằ m Khử phong thấ p Tang chi Cành non cây dâu tằ m

Cây Tre

Cây Sen

Tang ba ̣ch bì Trúc như ̣ Trúc diê ̣p Liên diê ̣p Liên nhu ̣c Liên tâm Liên tử

Cây Tiá tô

Tô diê ̣p Tô nga ̣nh Tô tử

Vỏ rễ cây dâu tằ m Lớp vỏ giữa thân cây Tre Lá cây tre Lá cây sen Lá mầ m lấ y từ ha ̣t cây Sen Cây mầ m phơi khô của ha ̣t Sen Ha ̣t còn mang đỏ đã phơi sấ y khô của cây Sen lá Cành Quả chiń

Thanh phế chỉ khái Thanh hóa đờm nhiê ̣t Phát tán phong hàn Thanh nhiê ̣t giải đô ̣c Tiêu đa ̣o Dưỡng tâm an thầ n Cố tinh sáp niê ̣u Phát tán phong hàn Biǹ h suyễn

14. Những điề u rút ra đươ ̣c về các tên của cây có chữ, bô ̣ phâ ̣n dùng và nhóm thuố c giố ng nhau Nhóm cây thuố c Điề u rút ra đươ ̣c Thân rễ Ba ̣ch phu ̣ tử Ôn hóa đờm hàn Liên tử Cố tinh sáp niê ̣u Ba ̣ch giới tử Ôn hóa đờm hàn Các vi thuố ̣ c có chữ Tử Ha ̣t La ba ̣c tử Biǹ h suyễn Thỏ ty tử Bổ dương Quả Đố i với những tên có chữ Tử còn la ̣i Các vi thuố ̣ c có chữ Sâm Đề u có bô ̣ phâ ̣n dùng là rễ. Chỉ có Huyền sâm là nhóm thanh nhiêṭ lương huyế t. Nhân sâm thuô ̣c 2 nhóm ôn lý trừ hàn và bổ khí. Đan sâm thuô ̣c nhóm hoa ̣t huyế t. Các tên có chữ Sâm còn la ̣i đề u là nhóm bổ khí Các vi thuố ̣ c có chữ Linh Đề u thuô ̣c nhóm chỉ co Uy linh tiên dùng rễ. Các chữ Linh còn la ̣i dùng thể quả nấ m Các vi thuố ̣ c có chữ Hồ i Đề u thuô ̣c nhóm ôn trung tán hàn Chữ Huyế t Đề u thuô ̣c nhóm hoa ̣t huyế t Chữ Hoa ̣t Đề u thuô ̣c nhóm khử phong thấ p Đầ u cành và lá Trắ c bá diê ̣p Lương huyế t chỉ huyế t Các vi thuố ̣ c có chữ Diê ̣p Toàn cây Diê ̣p ha ̣ châu Thanh nhiê ̣t giải đô ̣c Các vi thuố ̣ c có chữ Diê ̣p còn la ̣i đề u dùng lá Các vi thuố ̣ c có chữ Chỉ Đề u dùng quả có Chỉ xác, Chỉ thực là phá khí giáng nghich. ̣ Còn Phá cố chỉ nhóm bổ dương Các vi thuố ̣ c có chữ Nhu ̣c Chỉ có Nhu ̣c Quế là nhóm hồ i dương cứu nghich. ̣ Còn la ̣i đề u thuô ̣c nhóm tiêu đa ̣o Các vi thuố ̣ c có chữ Đâ ̣u Đề u dùng ha ̣t và thuô ̣c nhóm thanh nhiê ̣t giải thử

Các vi thuố ̣ c có chữ Râu Các vi thuố ̣ c có chữ Cúc Các vi thuố ̣ c có chữ Cát Các vi thuố ̣ c có chữ Môn Chữ Huyế t

Đề u thuô ̣c nhóm lợi thủy Đề u thuô ̣c nhóm phát tán phong nhiê ̣t Đề u có bô ̣ phâ ̣n dùng là rễ Đề u dùng rễ củ và đề u thuô ̣c nhóm thanh nhiêṭ hóa đờm Huyế t giác, Kê huyế t đằ ng thuô ̣c nhóm hoa ̣t huyế t. Huyế t du ̣ thuô ̣c nhóm chỉ huyế t

15. Những thuố c có tác du ̣ng khác ngoài tác du ̣ng chính của nó Nhóm thuố c

Cố biể u liễm hãm

Thuố c cố sáp

Sáp trường chi tả

Thuố c tả ha ̣

Thuố c trừ phong thấ p

Khử phong thấ p

Tác du ̣ng đă ̣c biêṭ khác Ngũ bô ̣i tử Giải đô ̣c, sát trùng - Liễm phế , chỉ khái Ngũ vi tư ̣ ̉ - Ích thâ ̣n, cố tinh - Sinh tân chỉ khát - Lơ ̣i thủy, thông tiể u tiê ̣n Tang phiêu tiêu - Thông kinh, hoa ̣t la ̣c - Ích tinh Sơn thù Bổ can thâ ̣n Mẫu lê ̣ Biǹ h can tiề m dương ̉ Ôi (Phan tha ̣ch Làm săn da, sát trùng lư ̣u) Sim ( đào kim - Cầ m máu, sát trùng phươ ̣ng ) - Rễ mát huyế t Ô mai Khử trùng, giảm đau Măng cu ̣t Sát trùng Cỏ sữa Kha tử Liễm phế Đa ̣i hoàng ( có tiń h hàn ) Muồ ng trâu Lô hô ̣i Mang tiêu Mâ ̣t ong Ma nhân Tang chi Tang ký sinh Ngũ gia bì Ké đầ u ngư ̣a Vi thuố ̣ c

Mã tiề n Hoàng nàn Đô ̣c hoa ̣t Tầ n giao Lá lố t Mắ c cỡ Thiên niên kiê ̣n Hy thiêm Chià vôi Đau xương Mô ̣c qua Uy linh tiên Khương hoa ̣t Cố t khí củ Nhàu Phương hương hóa thấ p Thanh nhiê ̣t giải thử

Thuố c thanh nhiê ̣t

Thanh nhiê ̣t giải đô ̣c

Thanh nhiê ̣t giáng hỏa

Hoắ c hương Thương truâ ̣t Liên diê ̣p Tây qua Đâ ̣u quyể n Ba ̣ch biể n đâ ̣u Kim ngân Diế p cá Liên kiề u Xuyên tâm liên Rau sam Cố i xay Cam thảo nam Bồ công anh Khổ qua Xa ̣ can Sài đấ t Rau má Diê ̣p ha ̣ châu Ba ̣ch hoa xà thiê ̣t thảo Chi tử Tri mẫu

Thanh nhiê ̣t táo thấ p

Thanh nhiê ̣t lương huyế t

Hành khí giải uấ t Thuố c lý khí

Phá khí giáng nghich ̣

Thuố c lý huyế t

Thuố c hoa ̣t huyế t

Tha ̣ch cao Ha ̣ khô thảo Thài lài Hoàng liên Hoàng bá Hoàng cầ m Nhân trầ n Sinh điạ Huyề n sâm Ba ̣ch mao căn Cỏ mư ̣c Mẫu đơn bì Hương phu ̣ Uấ t kim Trầ n bì Hâ ̣u phác Mô ̣c hương Lê chi ha ̣ch Quấ t ha ̣ch Ô dươ ̣c Sa nhân Chỉ thư ̣c Chỉ xác Thanh bì Thi đế ̣ Trầ m hương Cỏ xước Ngưu tấ t Ích mẫu Hồ ng hoa Đan sâm Đào nhân Quao Xuyên khung Huyế t giác Huyề n hồ Kê huyế t đằ ng Mô ̣t dươ ̣c Nhũ hương

Thuố c khử hàn

Thuố c biǹ h can, tức phong, an thầ n, khai khiế u

Khương hoàng Nga truâ ̣t Thuố c phá huyế t Tô mô ̣c Tam lăng Hoa hòe Cỏ mư ̣c Lương huyế t chỉ huyế t Trắ c bá diê ̣p Cỏ tranh Tam thấ t Khủ ứ chỉ huyế t Ba ̣ch câ ̣p Bồ hoàng Thuố c chỉ huyế t Liên ngẫu Thu liễm chỉ huyế t Liên phòng Nhân sâm Bổ ić h chỉ huyế t Hoàng kỳ Hoài sơn Long nha thảo Huyế t du ̣ Bách thảo sương Can khương Ôn trung Điạ liề n Thảo quả Sa nhân Đa ̣i hồ i Ôn trung tán hàn Tiể u hồ i Ngô thù du Xuyên tiêu Đinh hương Nhu ̣c quế Hồ i dương cứu nghich ̣ Phu ̣ tử Câu đằ ng Ba ̣ch tâ ̣t lê Ba ̣ch cương tàm Mẫu lê ̣ Thuố c biǹ h can tức phong Thiên ma Dừa ca ̣n Ngô công Toàn yế t

Thuố c dưỡng tâm an thầ n

Thuố c tro ̣ng tấ n an thầ n

Thuố c khai khiế u

Thuố c thanh hóa đờm nhiê ̣t

Thuố c ôn hóa đờm hàn Thuố c hóa đờm, chỉ khái, biǹ h suyễn Thuố c ôn phế chỉ khái

Thuố c thanh phế chỉ khái Thuố c biǹ h suyễn

Nhàu Toan táo nhân Bá tử nhân Vông nem La ̣c tiên Biǹ h vôi Liên tâm Viễn chí Thảo quyế t minh Chu sa Long cố t Hổ phách Xương bồ Băng phiế n An túc hương Ta ̣o giác Xa ̣ hương Trúc như ̣ Thiên nam tinh Xuyên bố i mẫu Qua lâu nhân Ba ̣ch giới tử Ba ̣ch phu ̣ tử Bán ha ̣ nam Bán ha ̣ bắ c La hán Ta ̣o giác Khoản đông hoa Tử uyể n Cát cánh Ha ̣nh nhân Bách bô ̣ Húng chanh Tỳ bà diê ̣p Tang ba ̣ch bì Tiề n hồ Điạ long Cà đô ̣c dươ ̣c

Thuố c bổ âm

Thuố c bổ dương Thuố c bổ

Thuố c bổ khí

Thuố c bổ huyế t

Tô tử La ba ̣c tử Ba ̣ch quả A giao Câu kỷ tử Ma ̣ch môn Ngo ̣c trúc Sa sâm Tha ̣ch hô ̣c Thiên môn Bách hơ ̣p Thiên hoa phấ n Ba kić h Cẩ u tić h Cố t toái bổ Dâm dương hoắ c Thỏ ty tử Đỗ tro ̣ng Nhu ̣c thung dung Phá cố chỉ Ích trí nhân He ̣ Tu ̣c đoa ̣n Ba ̣ch truâ ̣t Cam thảo bắ c Đa ̣i táo Đảng sâm Hoài sơn Huỳnh kỳ Nhân sâm Sâm Viê ̣t Nam Đinh lăng Ba ̣ch biể n đâ ̣u Bố chiń h sâm Sóng rắ n Ba ̣ch thươ ̣c Đương quy

Thuố c lơ ̣i thủy

Thuố c phát tán phong hàn Thuố c giải biể u

Thuố c phát tán phong nhiê ̣t

Hà thủ ô đỏ Long nhãn Thu ̣c điạ Tang thầ m Tra ̣ch tả Mô ̣c thông Ý di ̃ Râu mèo Đăng tâm thảo Trư linh Xa tiề n tử Đâ ̣u đỏ Dứa da ̣i Tỳ giải Thổ phu ̣c linh Râu bắ p Kim tiề n thảo Thông thảo Phu ̣c linh Mã đề Đa búp đỏ Ba ̣ch chỉ Cảo bản Đa ̣i bi Kinh giới Ma hoàng Quế chi Gừng Tế tân Hành Tô diê ̣p Tràm Trầ u không Ba ̣c hà Cát căn Cúc hoa Cúc tầ n Lức Ma ̣n kinh tử

Tiêu đa ̣o

Ngưu bàng tử Phù biǹ h Sài hồ Tang diê ̣p Thăng ma Thuyề n toái Trúc diê ̣p Nhu ̣c đâ ̣u khấ u Ô dươ ̣c Sả Binh lang Sơn tra Cố c nha Ma ̣ch nha Kê nô ̣i kim Liên nhu ̣c

16. Tên khoa ho ̣c các dươ ̣c liêụ Nhóm thuố c

Vi thuố ̣ c Ngũ vi tư ̣ ̉

Cố biể u liễm hãm

Ngũ bô ̣i tử

Kim anh tử Thuố c cố sáp Tang phiêu tiêu Cố tinh sáp niê ̣u Liên tử Khiế m thư ̣c

Tên khoa ho ̣c Schisandra chinensis Magnoliaceae Rhus semialata Anacardinaceae Tổ con sâu ( Schlechtendalia chinensis) Rosa laevigata Rosaceae Vagina ovorum Mantidis ( Ootheca Mantidis ) Tổ con bo ̣ ngư ̣a (Mantis religiosa ) Nelumbium Speciosum Nelumbonaceae Euryale ferox

Sơn thù Mẫu lê ̣ Ổi (Phan tha ̣ch lư ̣u) Mơ lông ( mơ tam thể ) Sim ( đào kim phươ ̣ng ) Ô mai Sáp trường chi tả

Măng cu ̣t

Cỏ sữa

Kha tử

Thuố c hàn ha ̣ Thuố c công ha ̣ Thuố c tả ha ̣

Nhiê ̣t ha ̣

Thuố c nhuâ ̣n ha ̣

Đa ̣i hoàng ( có tiń h hàn ) Muồ ng trâu Lô hô ̣i Mang tiêu Lưu hoàng Khiên ngưu Ba đâ ̣u Bim ̀ bim ̀ Mâ ̣t ong Ma nhân Mồ ng tơi Tang chi

Thuố c trừ phong thấ p

Khử phong thấ p

Tang ký sinh Ngũ gia bì

Nymphaeaceae Cornus officinalis Cornaceae Concha Ostreae Psidium guajava Myrtaceae Paederia foetida Rubiaceae Rhodomyrtus tomentosa Myrtaceae Armeniaca vulgaris Rosaceae Garcinia mangostana Clusiaceae Euphorbia thymifolia ( cỏ sữa lá nhỏ) Ruphobia hirta ( cỏ sữa lá lớn) Euphorbiaceae Terminalia tomentella Combretaceae Rheum sp.

Polygonaceae Cassia alata Fabaceae Aloe sp.

Asphodelaceae Natrium Sulfuricum

Croton tiglium Apis sp Apidae Sesamum orientalis Pedaliaceae Morus alba Moraceae Loranthus parasiticus Loranthaceae Acanthopanax

aculeatus ( Ngũ gia bì gai) Schefflera heptaphylla ( Ngũ gia bì chân chim) Araliaceae Xanthium strumarium Ké đầ u ngư ̣a Asteraceae Strychnos nux-vomica Mã tiề n Loganaceae Strychnos wallichiana Hoàng nàn Loganiaceae Angelica pubescens Đô ̣c hoa ̣t Apiaceae Gentiana macrophylla Tầ n giao Gentianaceae Lá lố t Piper lolot Piperaceae Mimosa pudica Mắ c cỡ Fabaceae Homalomena Thiên niên kiê ̣n aromatica Araceae Siegesbeckia orientalis Hy thiêm Asteraceae Cissus modecoides Chià vôi Vitaceae/Cissus repens Vitaceae Tinospora tometosa Đau xương Menispermaceae Chaenomeles speciosa Mô ̣c qua Rosaceae Clematis sinensis Uy linh tiên Rannuculaceae Notopterygium Khương hoa ̣t incisum Apiaceae Cố t khí củ

Polygonum cuspidatum Polygonaceae

Nhàu Hoắ c hương Phương hương hóa thấ p

Thương truâ ̣t Liên diê ̣p Tây qua

Thanh nhiê ̣t giải thử

Đâ ̣u quyể n Ba ̣ch biể n đâ ̣u Kim ngân Diế p cá Liên kiề u

Thuố c thanh nhiê ̣t

Xuyên tâm liên Rau sam Thanh nhiê ̣t giải đô ̣c

Cố i xay Cam thảo nam ( cam thảo đấ t ) Bồ công anh Khổ qua Xa ̣ can ( rẻ qua ̣t ) Sài đấ t

Morinda citrifolia Rubiaceae Pogostemon cabin Lamiaceae Atractylodes lancea Asteraceae/ Atractylodes chinensis Asteraceae Nelumbo nucifera Nelumbonaceae Citrullus vulgaris Cucurbitaceae Vigna cyclindrica Fabaceae Dolichos lablab Fabaceae Lonicera japonica Caprifoliaceae Houttuynia cordata Saururaceae Forsythia suspensa Oleaceae Angdrographis paniculata Acanthaceae Portulaca oleracea Portulacaceae Scoparia dulcis Lactuca indica Asteraceae ( nam) Taraxacum offincinale Asteraceae ( bắ c ) Belamcanda chinensis Iridaceae Wedelia chinensis Sphagneticola

Cam thảo đấ t Rau má

Diê ̣p ha ̣ châu Ba ̣ch hoa xà thiê ̣t thảo Chi tử Tri mẫu Thanh nhiê ̣t giáng hỏa

Tha ̣ch cao Ha ̣ khô thảo Thài lài Hoàng liên

Thanh nhiê ̣t táo thấ p

Hoàng bá Hoàng cầ m Nhân trầ n Sinh điạ

Thanh nhiê ̣t lương huyế t

trilobata ( cúc ba chiã ) Tridax procumbens ( sài lan ) Scoparia dulcil Centella asiatiaca Apiaceae Phyllanthus amarus ( chó đẻ thân xanh ) Phyllanthus urinaria Euphorbiaceae ( chó đẻ răng cưa ) Hedyotis corymbosa Rubiaceae Gardenia florida Rubiaceae Anemarrhena asphodeloides Liliaceae

Huyề n sâm Ba ̣ch mao căn

Prunella vulgaris Lamiaceae Commelina communis Commelinaceae Coptis chinensis Ranunculaceae Phellodendron chinensis Rutaceae Scutellaria baicalensis Lamiaceae Adenosmatis caerulei Scrophulariaceae Rehmania gluticosa Scrophulariaceae Srophulariaceae buergeriana Scrophulariaceae Imperata cylindrica Poaceae

Cỏ mư ̣c Mẫu đơn bì Hương phu ̣

Uấ t kim Trầ n bì Hâ ̣u phác Hành khí giải uấ t

Mô ̣c hương Lê chi ha ̣ch Quấ t ha ̣ch

Thuố c lý khí

Ô dươ ̣c Sa nhân Chỉ thư ̣c Chỉ xác Phá khí giáng nghich ̣ Thanh bì Thi đế ̣ Trầ m hương

Thuố c lý huyế t

Thuố c hoa ̣t huyế t

Cỏ xước Ngưu tấ t

Eclipta alba/ Eclipta prostrata Asteraceae Paeonia suffruticosa Cyperus rotundus/Cyperus stoloniferusCyperaceae Curcuma longa Zingiberaceae Citrus reticulata Rutaceae Magnolia officinale Mangnoliaceae Saussurea lappa Asteraceae Litchi chinensis Sapindaceae Citrus reticulata Rutaceae Lindera aggregata Lauraceae Amomum ovoideum/ Amomum villosum Zingiberaceae Citrus aurantium/ Citrus sinensis Rutaceae Citrs aurantium/ Citrus sinensis Rutaceae Citrus reticulata Rutaceae Diospyros kaki Ebenaceae Aquilaria agallocha Thymelacaceae Achyranthes aspera Amaranthaceae Achiranthes bidentata

Ích mẫu Hồ ng hoa Đan sâm Đào nhân Quao Xuyên khung Huyế t giác Huyề n hồ Kê huyế t đằ ng Mô ̣t dươ ̣c Nhũ hương Khương hoàng Nga truâ ̣t Thuố c phá huyế t

Tô mô ̣c Tam lăng

Thuố c chỉ huyế t

Lương huyế t chỉ huyế t

Hoa hòe Cỏ mư ̣c

Amaranthaceae Leonurus heterophyllus Lamiaceae Carthamus tinctorius Asteraceae Salvia multiorrhiza Lamiaceae Prunus persica Rosaceae Dolichandrone spathacea Bignoniaceae Ligusticum wallichii Apiaceae Dracaena cambodiana Dracaenaceae Cordydalis turtschninovii Papaveraceae Spatholobus suberectus Fabaceae Commiphora myrha Burseraceae Boswellia carterii Burseraceae Curcuma longa Zingiberaceae Curcuma zedoaria Zingiberaceae Caesalpinia sappan Fabaceae Sparganium stoloniferum Sparganiaceae Sophora japonica Fabaceae Eclipta alba Asteraceae

Trắ c bá diê ̣p

Platycladus orientalis Cupresssaceae

Cỏ tranh Tam thấ t Khủ ứ chỉ huyế t

Ba ̣ch câ ̣p Bồ hoàng

Thu liễm chỉ huyế t

Liên ngẫu

Panax notogingseng Araliaceae Bletilla striata Orchidaceae Typha orientalis Typhaceae Nelumbo nucifera Nelumbonaceae

Liên phòng Nhân sâm Bổ ić h chỉ huyế t Hoàng kỳ Hoài sơn Long nha thảo Cordiline terminalis Liliaceae Artemisia vulgaris Asteraceae

Huyế t du ̣ Ngải cứu Bách thảo sương Can khương Điạ liề n Thảo quả Sa nhân Thuố c khử hàn

Ôn lý trừ hàn

Đa ̣i hồ i Tiể u hồ i Ngô thù du Xuyên tiêu Đinh hương

Zingiber officinale Zinggiberaceae Kaempferia galangal Zingiberaceae Amomum aromaticum Zingiberaceae Amomum xanthioides Zingiberaceae Illicium verum Illiaceae Foeniculum vugare Apiaceae Evodia rutaecarpa Rutaceae Zanthoxylum Rutaceae Eugenia caryphyllata Mytaceae

Nhu ̣c quế Hồ i dương cứu nghich ̣

Phu ̣ tử Câu đằ ng Ba ̣ch tâ ̣t lê

Thuố c biǹ h can tức phong

Ba ̣ch cương tàm Mẫu lê ̣ Thiên ma Dừa ca ̣n Ngô công Toàn yế t

Cinnamomum cassie Aconitum fortunei Ranunculaceae Uncaria rhynchophylla Rubiaceae Tribulus terestris Zygophyllaceae Bombyx mori Bombycidae Ostrea Ostreidae Gastrodia elata Orchidaceae Catharanthus roseus Apocynaceae Scolopendra morsitans Scolopendridae Buthus martensii Scorpionidae

Nhàu Thuố c biǹ h can, tức phong, an thầ n, khai khiế u

Toan táo nhân Bá tử nhân Vông nem La ̣c tiên Thuố c dưỡng tâm an thầ n

Biǹ h vôi

Liên tâm

Viễn chí

Ziziphus mauritiana Rhamnaceae Biota orientalis/ Thuja orientalis Cupressaceae Erythrina indica Fabaceae Passiflora foetida Passsifloraceae Stephania rotunda/ Stephania glabra Menispermaceae Nelumbium speciosum/ Nelumbo nucifera Nelumbonaceae Polygala tenuiifola Ephedraceae ( lá nhỏ ) Siberi Polygala sibirica Ephedraceae (

lá lớn )

Thuố c tro ̣ng tấ n an thầ n

Thảo quyế t minh Chu sa Long cố t Hổ phách Xương bồ Băng phiế n

Thuố c khai khiế u

An túc hương Ta ̣o giác Xa ̣ hương Trúc như ̣ Thiên nam tinh

Thuố c thanh hóa đờm nhiê ̣t

Xuyên bố i mẫu Qua lâu nhân Ba ̣ch giới tử

Thuố c hóa đờm, chỉ khái, biǹ h suyễn

Ba ̣ch phu ̣ tử

Thuố c ôn hóa đờm hàn

Bán ha ̣ nam Bán ha ̣ bắ c La hán Ta ̣o giác

Cassia tora Fabaceae

Acorus gramineus/ Acorus calamus Araceae Blumea balsamifera Asteraceae Styrax tonkinensis Styracaceae Gleditsia autralis Fabaceae Moschus berezovski Cervidae Bambusa sp. Poaceae Arisaema erubescens Araceae Fritillaria roylei Liliaceae Trichosanthes sp.

Curcubitaceae Brassica alba Brassicaceae Typhonium gigantenum/ Aconitum coreanum Araceae Typhonium trilobatum Araceae Pinellia ternata Araceae Mommordica grosvenori Curcubitaceae Gleditsia autralis/ Gleditsia fera

Khoản đông hoa Tử uyể n Cát cánh Thuố c ôn phế chỉ khái Ha ̣nh nhân Bách bô ̣ Húng chanh

Tỳ bà diê ̣p Thuố c thanh phế chỉ khái Tang ba ̣ch bì Tiề n hồ Điạ long Cà đô ̣c dươ ̣c Thuố c biǹ h suyễn

Tô tử La ba ̣c tử Ba ̣ch quả

Fabaceae Tussilago farfara Asteraceae Aster tataricus Asteraceae Platycodon grandiflorum Campanulaceae Prunnus armeniaca Rosaceae Stemona tuberosa Stemonaceae Coleus amboinicus Lammiaceae Eriobotrya japonica Rosaceae ( tỳ bà) Calotropis gigentea Asclepiadaceae ( nam tỳ bà ) Morus alba Moraceae Angelica decuraivae Apiaceae Pheretima astatica Megascolesidae Daturae metel Solanaceae Perilla frutescens Lamiaceae Raphanus sativus Brassicaceae Ginkgo biloba Ginkgoaceae

A giao Câu kỷ tử Thuố c bổ

Thuố c bổ âm

Lycium chinensis/Lycium barbarum Solanaceae

Ma ̣ch môn Ngo ̣c trúc

Polygonatum odoratum

Sa sâm Tha ̣ch hô ̣c

Convallariaceae Glehnia littoralis Apiaceae Dendrobium sp.

Orchidaceae

Thiên môn Bách hơ ̣p Thiên hoa phấ n Ba kić h Cẩ u tić h Cố t toái bổ Dâm dương hoắ c Thuố c bổ dương

Thỏ ty tử Đỗ tro ̣ng Nhu ̣c thung dung Phá cố chỉ Ích trí nhân He ̣ Tu ̣c đoa ̣n Ba ̣ch truâ ̣t

Thuố c bổ khí

Cam thảo bắ c Đa ̣i táo Đảng sâm

Lilium browmii Liliaceae Trichosanthes sp.

Curcubitaceae Morinda officinalis Rubiaceae Cibotium barometz Dicksoniaceae Drynaria fortunei Polypodiaceae Epimedium sagittatum Berberidaceae Cuccuta chinensis Convolvulaceae Cistanches deserticola Orobanchaceae Alpinia oxyphylla Zingiberaceae Allium odorum Liliaceae Dipsacus japonicus Dipsacaeae Atractyloides macrocephala Asteraceae Glycyrrhiza glabra Fabaceae Zyzyphus sativa Rhamnaceae Codonopsis tangshen/ Codonopsis pilosula

Hoài sơn Huỳnh kỳ Nhân sâm Sâm Viê ̣t Nam Đinh lăng Ba ̣ch biể n đâ ̣u Bố chiń h sâm

Campanulaceae Dioscorea persimilis Dioscoreaceae Astragalus membranaceus Fabaceae Panax ginseng Araliaceae Panax vietnamensis Araliaceae Polycias fruticosa Araliaceae Dolichos lablab Fabaceae Hibiscus sagittifolius Malvaceae

Sóng rắ n Ba ̣ch thươ ̣c

Paeonia lactoflora Ranunculaceae

Đương quy Hà thủ ô đỏ Thuố c bổ huyế t Long nhãn Thu ̣c điạ Tang thầ m Tra ̣ch tả

Thuố c lơ ̣i thủy

Mô ̣c thông

Ý di ̃

Fallopia multiflora Polygonaceae Euphorria longan Sapindaceae Rehmannia glutinosa Scrophulariaceae Morus alba Moraceae Alisma plantago aquatica orientale Alismataceae Hocquartica manshuriensis ( quan mô ̣c thông ) Aristolochia manshuriensis Aristolochiaceae (hoài mô ̣c thông ) Coix lachryma jobi Poaceae

Râu mèo Đăng tâm thảo Trư linh

Orthosiphon stamineus Lamiaceae Juncus effusus Juncaceae Polyporus umbellatus Polyporaceae

Xa tiề n tử Đâ ̣u đỏ Dứa da ̣i Tỳ giải Thổ phu ̣c linh Râu bắ p Kim tiề n thảo Thông thảo Phu ̣c linh

Dioscorea tokoro Dioscoreaceae Smilax glabra Smilaceae Zea mays Poaceae Desmodium styracifolium Fabaceae Tetrapanax papyriferus Araliaceae Poria cocos Polyporaceae

Mã đề Đa búp đỏ Ba ̣ch chỉ Cảo bản Đa ̣i bi Thuố c giải biể u

Thuố c phát tán phong hàn

Kinh giới

Ma hoàng

Anggelicae dahurica Apiaceae Ligussticum sinensis Apiaceae Blumea balsamifera Asteraceae Elsholtzia ciliata/ Elsholtzia cristata Lamiaceae Ephedra sinica ( thảo ma hoàng ) Ephedra equisetina ( mô ̣c tă ̣c ma hoàng ) Ephedra intermedia Ephedraceae ( trung gian ma hoàng )

Quế chi

Gừng

Tế tân

Hành Tô diê ̣p Tràm Trầ u không Ba ̣c hà Cát căn Cúc hoa Cúc tầ n Thuố c phát tán phong nhiê ̣t

Lức Ma ̣n kinh tử Ngưu bàng tử Phù biǹ h Sài hồ

Cinnamomum cassia Cinnamomum zeylanicum Cinnamomum loureirii Zingiber officinale Zingiberaceae Asarum heterotropoides ( bắ c tế tân ) Asarum sieboldii Aristolochiaceae ( hán thành tế tân ) Allium fistulosum Liliaceae Perilla frutescens Lamiaceae Melaleucae cajeputi Mytaceae Piper betle Piperaceae Mentha avensis Lamiaceae Pueraria thomsonii Fabaceae Chrysanthemum indicum Asteraceae Pluchea indica Asteraceae Pluchea pteropoda Asteraceae Vitex triflora Verbenaceae Artium lappa Asteraceae Pistia stratiotes Araceae Buplerum chinensis/ Buplerum scorzonerifolium

Tang diê ̣p Thăng ma Thuyề n toái Trúc diê ̣p Nhu ̣c đâ ̣u khấ u Ô dươ ̣c Sả Binh lang Tiêu đa ̣o

Sơn tra Cố c nha Ma ̣ch nha Kê nô ̣i kim Liên nhu ̣c

Apiacea Morus alba Moraceae Cimicifuga foetida Ranunculaceae Cryptotympana pustulaca Cicaidae Bambusa vulgaris Poaceae Myristica fragrans Myristicaceae Lindera aggregata Lauraceae Cymbopogon sp.

Poaceae Areca catechu Arecaeae Malus doumeri Rosaceae Oryza sativa utilissima Poaceae Hordeum sativum vulgare Poaceae Gallus domesticus Phasianidae Nelumbo nucifera Nelumbonaceae