TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 11 TẠI MỘT SỐ TRƯỜNG TRUNG HỌC

TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM MÔN GDCD

vectorstock.com/20159077

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection

TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 11 TẠI MỘT SỐ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG WORD VERSION | 2021 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM

Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KHOA GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ ------------------

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Đề tài: TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 11 TẠI MỘT SỐ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG

Sinh viên thực hiện : Bùi Thị Tường Vi Lớp : 15SGC Giảng viên hướng dẫn: Th.S Nguyễn Thị Hương

Đà Nẵng, tháng 01 năm 2019

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KHOA GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ ------------------

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Đề tài: TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 11 TẠI MỘT SỐ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG

Sinh viên thực hiện : Bùi Thị Tường Vi Lớp : 15SGC Giảng viên hướng dẫn: Th.S Nguyễn Thị Hương

Đà Nẵng, tháng 01 năm 2019

LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi trên cơ sở tham khảo tài liệu có chọn lọc và đầu tư cẩn thận, dưới sự hướng dẫn của ThS. Nguyễn Thị Hương và chưa từng công bố trong bất kì công trình nào khác.

Tôi xin chịu mọi trách nhiệm về nội dung khoa học của công trình này. Đà Nẵng, tháng 01 năm 2019 Tác giả Bùi Thị Tường Vi

LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành đề tài này, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến quý thầy, cô giáo, các bạn trong khoa giáo dục chính trị - trường Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng đã tạo điều kiện, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình tìm kiếm thông tin và nghiên cứu đề tài.

Bên cạnh đó tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới Thạc sĩ Nguyễn Thị Hương, người đã tận tình hướng dẫn, động viên, khích lệ, dành thời gian trao đổi về nội dung, hình thức của đề tài, định hướng toàn bộ quá trình nghiên cứu cho tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến quý thầy, cô giáo và các em học sinh ở trường THPT Phan Châu Trinh, THPT Nguyễn Thượng Hiền, THPT Nguyễn Trãi, THPT Thanh Khê, Đà Nẵng đã hợp tác, tạo điều kiện để tôi thực hiện được quá trình thực nghiệm sư phạm và có thể hoàn thành được đề tài này đúng thời hạn. Cuối cùng, tôi xin gửi tấm lòng tri ân tới gia đình, người thân, bạn bè của tôi là nguồn động viên lớn giúp tôi hoàn thành. Đề tài chắc chắn sẽ không thể tránh khỏi những sai sót và hạn chế. Tôi rất mong nhận được ý kiến đóng góp từ quý thầy cô, các anh chị, em và những người có kinh nghiệm để đề tài được hoàn thiện hơn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

DANH MỤC VIẾT TẮT Trung học phổ thông

THPT

Giáo dục công dân

GDCD

MỤC LỤC A. MỞ ĐẦU ..................................................................................................................01 1. Lí do chọn đề tài ........................................................................................................01 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................03 2.1. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................... 03 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................... 03 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .............................................................................03 3.1. Đối tượng nghiên cứu ......................................................................................... 03 3.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................. 03 4. Cơ sở lí luận và phương pháp nghiên cứu .................................................................04 4.1. Về cơ sở lí luận: ..................................................................................................04 4.2. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................04 5. Bố cục của đề tài ........................................................................................................04 6. Tổng quan đề tài nghiên cứu .....................................................................................04 6.1. Tài liệu nước ngoài ............................................................................................. 04 6.2. Tài liệu trong nước.............................................................................................. 06 B. NỘI DUNG ..............................................................................................................09 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 11 .............09 1.1. Cơ sở lí luận............................................................................................................09 1.1.1. Một số khái niệm, thuật ngữ liên quan ............................................................. 09 1.1.2. Đặc điểm và các hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm trong trường phổ thông ........................................................................................................................... 11 1.1.2.1. Đặc điểm của hoạt động trải nghiệm ......................................................... 11 1.1.2.2. Các hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm trong trường phổ thông .....13 1.1.3. Vai trò của hoạt động trải nghiệm trong trường phổ thông ............................. 18 1.1.4. Sự cần thiết của việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Giáo dục công dân lớp 11 hiện nay ............................................................................20 1.2. Cơ sở thực tiễn ........................................................................................................23 1.2.1. Đặc thù tri thức môn Giáo dục công dân lớp 11 .............................................23 1.2.2. Cấu trúc, mục tiêu, nội dung chương trình GDCD 11 .....................................25 1.2.2.1. Cấu trúc chương trình GDCD 11 ............................................................... 25

1.2.2.2. Mục tiêu chương trình GDCD 11 .............................................................. 26 1.2.2.3. Nội dung chương trình GDCD 11 ............................................................. 27 1.2.3. Thực trạng của việc tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn GDCD lớp 11 trên địa bàn thành phố Đà Nẵng .....................................................................30 1.2.4. Những thuận lợi và khó khăn khi tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn GDCD lớp 11 .....................................................................................................35 1.2.5. Đánh giá chung ................................................................................................ 38 CHƯƠNG 2. MỘT SỐ HÌNH THỨC VÀ BIỆN PHÁP TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC MÔN GDCD LỚP 11 ..................................38 2.1. Những yêu cầu khi tổ chức hoạt động trải nghiệm ................................................38 2.2. Một số định hướng chung khi tổ chức hoạt động dạy học trải nghiệm môn GDCD .......................................................................................................................................40 2.3. Đề xuất một số biện pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn GDCD lớp 11 .................................................................................................................44 2.3.1. Phân tích chương trình, sách giáo khoa GDCD lớp 11, xác định kiến thức cốt lõi, mạch nội dung gần nhau để xây dựng các chủ đề dạy học trải nghiệm ..............44 2.3.2. Xây dựng nhóm chủ đề dạy học trải nghiệm ...................................................46 2.3.3. Lựa chọn các hình thức phù hợp để sử dụng dạy học trải nghiệm ..................51 2.3.3.1. Chủ đề “Thanh niên học tập, rèn luyện vì sự nghiệp Công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” ............................................................................................ 56 2.3.3.2. Chủ đề “Thanh niên với ý tưởng kinh doanh”...........................................59 2.3.3.3. Chủ đề “Lập kế hoạch tài chính cá nhân” .................................................60 2.3.3.4. Chủ đề “Thanh niên với tiêu dùng và văn hoá tiêu dùng ở Việt Nam” .....61 2.3.3.5. Chủ đề “Tìm hiểu thực tế một số trường Đại học (hoặc Cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp, dạy nghề) tại địa phương.” .....................................................63 2.3.3.6. Chủ đề “Thanh niên với vấn đề lập thân, lập nghiệp” ............................... 63 2.3.3.7. Chủ đề “Thế hệ trẻ vì một hành tinh xanh” ...............................................65 2.3.4. Lựa chọn hình thức kiểm tra, đánh giá chủ đề dạy học trải nghiệm trong chương trình GDCD lớp 11........................................................................................ 66 Tiểu kết chương 2 .........................................................................................................69 CHƯƠNG 3. THIẾT KỀ GIÁO ÁN VÀ THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ................69 3.1. Thiết kế giáo án ......................................................................................................69 3.1.1. Mục đích của việc thiết kế giáo án ...................................................................69

3.1.2. Giáo án của chủ đề dạy học trải nghiệm trong chương trình GDCD lớp 11 sử dụng để thực nghiệm sư phạm tại một số trường THPT trên địa bàn Đà Nẵng ........71 3.2. Thực nghiệm sư phạm ............................................................................................ 75 3.2.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm .......................................................................75 3.2.2. Đặc điểm của đối tượng thực nghiệm và đối tượng đối chứng ........................ 76 3.2.3. Tiến hành thực nghiệm.....................................................................................77 3.3. Nhận xét và đánh giá kết quả dạy học thực nghiệm ...............................................78 3.3.1. Thái độ của học sinh khi được dạy học trải nghiệm chủ đề “Thanh niên với tiêu dùng và văn hóa tiêu dùng ở Việt Nam” ............................................................. 78 3.3.2. Kết quả lĩnh hội tri thức của học sinh .............................................................. 79 C. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................83 1. Kết luận......................................................................................................................83 2. Kiến nghị ...................................................................................................................83 TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................... 85 PHẦN PHỤ LỤC .........................................................................................................87 PHỤ LỤC 1 ...................................................................................................................87 PHỤ LỤC 2 ...................................................................................................................90 PHỤ LỤC 3 ...................................................................................................................94 PHỤ LỤC 4 ...................................................................................................................98 PHỤ LỤC 5 ...................................................................................................................99

A. MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Thế kỷ XXI là thế kỷ của kinh tế tri thức, của khoa học công nghệ hiện đại, của xã hội thông tin gắn liền với thời đại toàn cầu hóa. Bối cảnh đó đã làm thay đổi tất cả các lĩnh vực, trong đó đặc biệt là khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo…dẫn đến sự chuyển biến nhanh chóng về cơ cấu và chất lượng nguồn nhân lực của nhiều quốc gia nói chung và Việt Nam nói riêng. Điều này đòi hỏi giáo dục và đào tạo phải có những đường lối thay đổi một cách căn bản, toàn diện từ triết lí, mục tiêu đến nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức dạy – học, phải xây dựng nguồn nhân lực vừa hồng, vừa chuyên về mọi mặt nhằm phát triển cho người học hệ thống năng lực cần thiết để có thể tham gia hiệu quả vào thị trường lao động trong nước và quốc tế. Trong thời gian qua, Đảng và Nhà nước đã có nhiều chủ trương lớn góp phần tạo ra những chuyển biến tích cực của ngành giáo dục và đào tạo nước ta, trong đó có Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 của Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”. Đây là một chủ trương lớn của Đảng, vừa mang tính cấp bách trong bối cảnh tình hình hiện nay, vừa có ý nghĩa lâu dài đối với sự nghiệp phát triển của đất nước. Trường phổ thông ở các địa phương cũng cần đặt ra những chuyển biến tích cực đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới toàn diện Giáo dục Việt Nam hiện nay. Vì vậy, phát triển chương trình giáo dục phổ thông dựa trên tiếp cận năng lực là một lựa chọn tất yếu khách quan và phù hợp với yêu cầu phát triển của xã hội.

Theo đó, việc dạy học không phải là “tạo ra kiến thức”, “truyền đạt kiến thức” hay “chuyển giao kiến thức” mà phải làm cho người học học cách đáp ứng hiệu quả các đòi hỏi cơ bản liên quan đến môn học và có khả năng vượt ra ngoài phạm vi môn học để chủ động thích ứng với cuộc sống lao động sau này.

Trong giai đoạn hiện nay, đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học là nhiệm vụ chung, trọng tâm của toàn ngành giáo dục. Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông đã xác định tiếp tục đổi mới phương pháp giáo dục phổ thông “theo hướng phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, bồi dưỡng phương pháp tự học, hứng thú học tập, kỹ năng hợp tác, làm việc nhóm và khả năng tư duy độc lập: đa dạng hóa hình thức tổ chức học tập, tăng cường hiệu quả sử dụng các phương tiện dạy học, đặc biệt là công nghệ thông tin và truyền thông”. Vì vậy, việc 01

đổi mới phương pháp dạy học là vô cùng cần thiết, bởi nếu không có một cách dạy sinh động, hấp dẫn thì tiết dạy sẽ vô cùng nặng nề cho cả người học và người dạy.

Một trong những hình thức dạy học nhằm phát triển năng lực, tư duy sáng tạo cho người học cần phải chú ý đến dạy học trải nghiệm. Hoạt động trải nghiệm là một trong những hoạt động được đề cập đến trong chương trình giáo dục phổ thông tổng thể. Đây là hoạt động giáo dục bắt buộc, trong đó học sinh được kinh qua thực tế, tham gia hoặc tiếp xúc trực tiếp vào một sự kiện cụ thể và qua đó tạo nên những giá trị mới về vật chất, tinh thần, lĩnh hội cái mới, cách tiếp cận mới để giải quyết vấn đề không phụ thuộc vào những khuôn mẫu đã tồn tại trước đó. Đồng thời, học sinh dựa trên sự huy động tổng hợp kiến thức và kĩ năng từ nhiều lĩnh vực giáo dục khác nhau để trải nghiệm thực tiễn đời sống gia đình, nhà trường, xã hội, tham gia hoạt động hướng nghiệp và hoạt động phục vụ cộng đồng dưới sự hướng dẫn và tổ chức của nhà giáo dục.

ua đó, người học hình thành những phẩm chất chủ yếu, năng lực chung và một

số năng lực thành phần đặc thù của hoạt động này như: năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động, năng lực định hướng nghề nghiệp, năng lực thích ứng với những biến động trong cuộc sống và các kỹ năng sống khác. Điều này có nghĩa là chính học sinh sẽ tự học qua trải nghiệm của bản thân để hình thành năng lực cho chính mình. Ngoài ra, học sinh học tập qua sự trải nghiệm sẽ gắn kết nhà trường với cuộc sống.

hi môi

trường học tập không tách khỏi xã hội thực tế thì sẽ tạo cơ hội học tập suốt đời cho học sinh và thông qua hoạt động trải nghiệm học sinh sẽ có cơ hội khám phá cuộc sống ngoài nhà trường, giải quyết các tình huống thực tiễn bằng chính kinh nghiệm cá nhân của mình và hiểu được bản chất hoạt động của những đối tượng xung quanh cuộc sống của mình.

Trong chương trình giáo dục phổ thông hiện nay và trong hệ thống các môn học, môn GDCD giữ vai trò quan trọng và trực tiếp trong việc giáo dục học sinh ý thức và hành vi người công dân, phát triển tâm lực và nhân cách con người. Ngoài mục tiêu trang bị cho học sinh về kiến thức, môn GDCD truyền tải cho người học những giá trị, chuẩn mực của xã hội để họ trở thành những con người toàn diện, biết sống và biết tôn trọng người khác, thành công dân có ích cho cộng đồng và xã hội. Trong bối cảnh hiện nay khi đất nước ta còn nghèo, còn tụt hậu so với các nước trong khu vực và trên thế giới, việc giáo dục ý thức cho con người trong lao động, trong quan hệ giao tiếp, ứng xử hàng ngày của mỗi người, ý thức xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa là việc làm cần thiết. Điều đó khẳng định tầm quan trọng của môn GDCD góp phần hình thành và phát triển ở các em những phẩm chất và năng lực cần thiết của công dân, góp 02

phần xây dựng và phát triển nguồn nhân lực cho sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức của nước ta. Mặt khác, với đặc thù tri thức mang tính tổng hợp các kiến thức liên quan đến nhiều lĩnh vực như văn học, lịch sử, sinh học,… việc dạy học môn GDCD theo hình thức trải nghiệm là một việc làm cần thiết, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện Giáo dục Việt Nam. Qua tìm hiểu thực tế giảng dạy ở trường phổ thông, tôi nhận thấy nếu vận dụng phương pháp dạy học truyền thống trong môn GDCD sẽ không gây hứng thú từ phía học sinh, các em hiểu biết về kiến thức rất hời hợt mang tính lí thuyết, thiếu thực tế. Vì vậy, để học sinh hiểu rõ hơn vấn đề trong chương trình môn học, tôi đã tổ chức một số hoạt động trải nghiệm trong quá thực tập dạy học nhằm nâng cao hứng thú của học sinh trong quá trình tiếp thu kiến thức. Với tất cả những lí do trên, tôi đã chọn đề tài: Tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Giáo dục công dân lớp 11 tại một số trường Trung học phổ thông ở thành phố Đà Nẵng.

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Đề xuất một số hình thức và biện pháp cơ bản để tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn GDCD lớp 11.

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu + Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của việc tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn GDCD ở trường phổ thông. + Đề xuất một số hình thức và biện pháp cơ bản để tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn GDCD lớp 11. + Thực nghiệm sư phạm để kiểm chứng tính khả thi của đề tài.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn GDCD lớp 11.

3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi không gian: Đề tài được tiến hành tại 4 trường THPT trên địa bàn thành phố Đà Nẵng, gồm: + Trường THPT Nguyễn Thượng Hiền + Trường THPT Nguyễn Trãi + Trường THPT Phan Châu Trinh + Trường THPT Thanh Khê - Phạm vi thời gian: Từ tháng 8 – 12/2018.

03

4. Cơ sở lí luận và phương pháp nghiên cứu 4.1. Về cơ sở lí luận: Nghị quyết số 29 NQ/TW của Bộ Giáo dục và Đào tạo về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu của Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” là cơ sở lý luận chính của đề tài. Ngoài ra, đề tài còn dựa vào cơ sở lý luận của Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông và môn giáo dục học.

4.2. Phương pháp nghiên cứu Trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng, đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: - Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Nghiên cứu, phân tích, tổng hợp, khái quát hoá, hệ thống hoá,…

- Phương pháp thực tiễn: điều tra xã hội học, phương pháp chuyên gia, phương pháp thống kê và xử lý số liệu,…

5. Bố cục của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, đề tài gồm 3 chương: - Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Giáo dục công dân lớp 11.

- Chương 2: Một số hình thức và biện pháp cơ bản tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Giáo dục công dân lớp 11.

- Chương 3: Thiết kế giáo án và thực nghiệm sư phạm.

6. Tổng quan đề tài nghiên cứu Vấn đề hoạt động học tập qua trải nghiệm không phải là vấn đề mới với nhiều nước trên thế giới, nhưng với Việt Nam vấn đề này còn khá mới mẻ. Đặc biệt chưa có tài liệu nghiên cứu, tác phẩm, luận văn, luận án nào trình bày cụ thể chi tiết đến tổ chức hoạt động học tập trải nghiệm trong dạy học môn GDCD. Vì vậy trong quá trình nghiên cứu tôi đã tham khảo, tiếp cận các loại tài liệu đề cập đến những vấn đề chung của hoạt động trải nghiệm như sau: 6.1. Tài liệu nước ngoài Lý luận về giáo dục đã được nhiều các nhà tâm lí học, giáo dục học quan tâm nghiên cứu và hoàn thiện từ khá sớm. Hệ thống lý luận về hoạt động trải nghiệm tuy có nhiều nghiên cứu khác nhau song được trình bày thống nhất với hệ thống lý luận về hoạt động dạy học.

04

Đầu tiên phải kể đến Lý thuyết Hoạt động nghiên cứu về bản chất quá trình hình thành con người. Luận điểm cơ bản của Lý thuyết Hoạt động, đã trở thành nguyên tắc nghiên cứu bản chất người và quá trình hình thành con người, đó là “Tâm lí hình thành thông qua hoạt động”. Điều này có nghĩa là, chỉ thông qua hoạt động của chính bản thân con người, thì bản chất người, nhân cách người đó mới được hình thành và phát triển. Hoạt động là phương thức tồn tại của con người. Không có hoạt động, không có con người, do vậy cũng không có xã hội loài người. Nguyên tắc “Tâm lí hình thành thông qua hoạt động” có ý nghĩa chỉ đạo, tổ chức các hoạt động giáo dục con ngƣ ời trong nhà trường trong học tập và giáo dục, rèn luyện, việc lĩnh hội tri thức, kĩ năng, kĩ xảo…là hoạt động của chính người học. Con người có tự lực hoạt động mới biến kiến thức, kinh nghiệm mà xã hội tích lũy được thành tri thức của bản thân.

Cùng với Lý thuyết Hoạt động, Lý thuyết tương tác xã hội đã chỉ ra rằng môi trường xã hội – lịch sử không chỉ là đối tượng, là điều kiện, phương tiện mà còn là môi trường hình thành tâm lý mỗi cá nhân. Con người tương tác với những người xung quanh, tương tác trong môi trường xã hội, đã giúp hình thành tâm lý người. Vận dụng nguyên lý trên trong giáo dục, L.X. Vưgôtxki, nhà Tâm lí học Hoạt động nổi tiếng trong nghiên cứu của mình đã chỉ ra rằng: “trong giáo dục, trong một lớp học, cần coi trọng sự khám phá có trợ giúp (assisted discovery) hơn là sự tự khám phá. Ông cho rằng sự khuyến khích bằng ngôn ngữ của giáo viên và sự cộng tác của các bạn cùng tuổi trong học tập là rất quan trọng”. Điều này cho thấy để hình thành tri thức, kỹ năng, kĩ xảo có hiệu quả cao, không chỉ coi trọng sự chỉ dẫn, hướng dẫn của giáo viên mà phải coi trọng hoạt động cùng nhau, coi trọng sự hợp tác, làm việc cùng nhau giữa những người học.

Mô hình học tập trải nghiệm của Kurt Lewin (1890-1947) về nghiên cứu hành động và đào tạo trong phòng thí nghiệm. Đóng góp trong nghiên cứu của Lewin về học tập trải nghiệm là đưa ra mô hình trải nghiệm gồm 4 giai đoạn. Theo ông, trong nghiên cứu hành động và đào tạo trong phòng thí nghiệm, học tập là một quá trình tích hợp, được bắt đầu với kinh nghiệm cụ thể/kinh nghiệm rời rạc; tiếp theo người học sẽ thu thập dữ liệu, quan sát và phản ánh về kinh nghiệm đó; các dữ liệu này sau đó được phân tích, khái quát để hình thành các khái niệm trừu tượng và khái quát; cuối cùng là thử nghiệm các ý nghĩa của khái niệm trong tình hình mới.

Mô hình học tập qua kinh nghiệm của John Dewey (1859-1952). J. Dewey là người đưa ra quan điểm “học qua làm, học bắt đầu từ làm”. Theo ông, quá trình sống và quá trình giáo dục không phải là hai quá trình mà là một. Giáo dục tốt nhất phải là 05

sự học tập trong cuộc sống. Trong quá trình sống, con người không ngừng thu lượm kinh nghiệm và cải tổ kinh nghiệm nên trẻ em phải học tập trong chính cuộc sống xã hội. Theo tư tưởng này, dạy học phải giao việc cho học sinh làm, chứ không phải giao vấn đề cho học sinh học. Những tri thức đạt được thông qua làm mới là tri thức thật.

Vì vậy, ông chủ trương đưa các loại bài tập hoạt động như: nghề làm vườn, dệt, nghề mộc... vào nhà trường. Đây là loại bài tập này có khả năng phát triển hứng thú và năng lực của học sinh, vừa phản ánh được thực tiễn xã hội. Phân tích vai trò của kinh nghiệm, ông đã chỉ ra: Đối với người học - trẻ em, khả năng học hỏi từ kinh nghiệm hết sức có ý nghĩa, khả năng lưu giữ kinh nghiệm sẽ giúp giải quyết khó khăn trong các tình huống mà trẻ sẽ gặp trong cuộc sống sau này; nghĩa là khả năng điều chỉnh hành vi trên cơ sở các kinh nghiệm trước đó và hình thành kinh nghiệm mới của trẻ là rất quan trọng.

Như vậy, các lý thuyết trên đều khẳng định vai trò, tầm quan trọng của hoạt động, của sự tương tác, của kinh nghiệm đối với sự hình thành nhân cách con người. Năng lực chỉ được hình thành khi chủ thể được hoạt động, được trải nghiệm. Những quan điểm này chính là cơ sở lý thuyết cho việc xây dựng hoạt động trải nghiệm trong giáo dục.

6.2. Tài liệu trong nước Xác định tầm quan trọng của hoạt động trải nghiệm trong dạy học, Nghị quyết Hội nghị trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo có đề cập đến vấn đề tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh như là một phương pháp dạy học tích cực trong quá trình dạy học. Hoạt động trải nghiệm bản chất là những hoạt động giáo dục nhằm hình thành và phát triển cho học sinh phẩm chất tư tưởng, ý chí tình cảm, giá trị và kĩ năng sống và những năng lực cần có của con người trong xã hội hiện đại. Nội dung của hoạt động trải nghiệm được thiết kế theo hướng tích nhiều lĩnh vực, môn học thành các chủ điểm mang tính chất mở. Hình thức và phương pháp tổ chức đa dạng, phong phú, mềm dẻo, linh hoạt, mở về không gian thời gian, quy mô, đối tượng và số lượng…để học sinh có nhiều cơ hội tự trải nghiệm và phát huy tối đa khả năng sáng tạo của các em. Ở Việt Nam, một số công trình nghiên cứu về lí luận dạy học cũng đề cập đến vấn đề tổ chức hoạt động học tập trải nghiệm. Người đầu tiên nghiên cứu phát triển ứng dụng Lý thuyết Hoạt động vào nhà trường chính là GS.VS. Phạm Minh Hạc. Theo ông, thông qua hoạt động của chính cá nhân, bản thân mới được hình thành và phát triển. Như vậy, trong học tập và giáo dục, rèn luyện, việc lĩnh hội tri thức, kĩ năng, kĩ 06

xảo, lĩnh hội các giá trị xã hội là hoạt động của người học. Con người có tự hoạt động mới biến kiến thức, kinh nghiệm mà xã hội tích lũy được thành tri thức của bản thân “Hoạt động không chỉ rèn luyện trí thông minh bằng hoạt động, mà còn thu hẹp sự cưỡng bức của nhà giáo thành sự hợp tác bậc cao”. Trong nước, thời gian qua cũng có nhiều bài báo, bài nghiên cứu khoa học về tình hình học tập trải nghiệm sáng tạo như: Kỉ yếu hội thảo: “Tổ chức hoạt đông trải nghiệm sáng tạo cho học sinh phổ thông và mô hình phổ thông gắn với sản xuất kinh doanh tại địa phương” của Bộ Giáo dục và Đào tạo, đã thu hút rất nhiều bài viết của các tác giả trong cả nước. Đã có 19 bài của 21 tác giả gửi đến hội thảo, trong số đó có một số bài viết hay, đã đề cập ở mức độ nóng vấn đề tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho học sinh như: tham quan, thực địa, câu lạc bộ, hoạt động xã hội/tình nguyện, diễn đàn, giao lưu, hội thảo, trò chơi, cắm trại, thực hành lao động. Điều này cho thấy tầm quan trọng của hoạt động trải nghiệm sáng tạo cũng như định hướng đổi mới mạnh mẽ hoạt động này ở trường phổ thông trong giai đoạn tới [10].

ThS. Bùi Ngọc Diệp trong bài viết “Hình thức tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong nhà trường phổ thông”, cũng đưa ra quan niệm về hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong nhà trường phổ thông. Theo đó “Các em được chủ động tham gia vào tất cả các khâu của quá trình hoạt động: từ thiết kế hoạt động đến chuẩn bị, thực hiện và đánh giá kết quả hoạt động phù hợp với đặc điểm lứa tuổi và khả năng của bản thân; các em được trải nghiệm, được bày tỏ quan điểm, ý tưởng; được đánh giá và lựa chọn ý tưởng hoạt động, được thể hiện, tự khẳng định bản thân, được tự đánh giá và đánh giá kết quả hoạt động của bản thân, của nhóm mình và của bạn bè,…”. Hoạt động trải nghiệm diễn ra với nhiều hình thức như: hoạt động câu lạc bộ, tổ chức trò chơi, diễn đàn, sân khấu tương tác, tham quan dã ngoại, hội thi, tổ chức sự kiện, hoạt động giao lưu hay hoạt động chiến dịch, hoạt động nhân đạo [13].

Bài viết của PGS.TS Đinh Thị

im Thoa, ĐHGD - ĐH GHN “Hoạt động trải

nghiệm sáng tạo góc nhìn từ lí thuyết và học từ trải nghiệm” có đề cập đến sự khác biệt giữa học đi đôi với hành, học thông qua làm và học từ trải nghiệm. Trong đó, “học từ trải nghiệm gần giống với học thông qua làm nhưng khác ở chỗ là nó gắn với kinh nghiệm và cảm xúc cá nhân”. Tác giả cũng đưa ra mô hình và chu trình học từ trải nghiệm của David Kolb và vận dụng lý thuyết “Học từ trải nghiệm” của Kolb vào việc dạy học và giáo dục trong trường học. Theo tác giả, để phát triển sự hiểu biết khoa học, chúng ta có thể tác động vào nhận thức của người học; nhưng để phát triển và hình thành năng lực (phẩm chất) thì người học phải trải nghiệm. Hoạt động trải nghiệm 07

sáng tạo là hoạt động giáo dục thông qua sự trải nghiệm và sáng tạo của cá nhân trong việc kết nối kinh nghiệm học được trong nhà trường với thực tiễn cuộc sống, nhờ đó các kinh nghiệm được tích lũy thêm và dần chuyển hóa thành năng lực [10].

Trong tài liệu tập huấn mới nhất của bộ Giáo dục và Đào tạo năm 2015, “Kĩ năng xây dựng và tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong trường trung học”, đã tập hợp đầy đủ và hệ thống những nghiên cứu của các nhà giáo dục đầu ngành về hoạt động trải nghiệm sáng tạo như: PGS. TS. Nguyễn Thúy Hồng, PGS.TS. Đinh Thị Kim Thoa, TS. Ngô Thị Thu Dung, ThS. Bùi Ngọc Diệp, ThS. Nguyễn Thị Thu Anh. Tài liệu đề cập những vấn đề chung của hoạt động trải nghiệm như khái niệm, đặc điểm; xác định mục tiêu, yêu cầu, xây dựng nội dung và cách thức tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong trường phổ thông; đánh giá hoạt động trải nghiệm với phương pháp và công cụ cụ thể [9]. Ở Việt Nam, trong những năm qua hầu hết các nhà trường đã triển khai các Phương pháp, hình thức tổ chức dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, tự học, phát triển năng lực học sinh. Trong đó, nhiều trường đã triển khai các mô hình trường học gắn với cộng đồng, tổ chức hoạt động học tập trải nghiệm.

Như vây, các nguồn tài liệu trong nước và thế giới đều đề cập đến vai trò của hoạt động trải nghiệm trong dạy học nhằm phát triển năng lực học sinh. Các tài liệu này cũng làm rõ khái niệm, nội dung, hình thức tổ chức, …của hoạt động trải nghiệm nhưng chưa có tài liệu nào đề cập cụ thể đến hoạt động học tập trải nghiệm trong môn GDCD. Vì vậy, đây là lý do để tôi lựa chọn và cũng là động lực thúc đẩy tôi hoàn thành đề tài khóa luận này. Môn học GDCD với những đặc trưng riêng, hình thành và phát triển năng lực chuyên biệt của học sinh cần được nghiên cứu, tiếp cận theo những đặc trưng riêng biệt… Mặc dù, chưa có tài liệu nào đề cập cụ thể đến việc tổ chức hoạt động học tập trải nghiệm sáng tạo trong dạy học GDCD các công trình nghiên cứu trên là nguồn tài liệu tham khảo quí giá cho đề tài nghiên cứu của tôi.

08

B. NỘI DUNG CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 11 1.1. Cơ sở lí luận 1.1.1. Một số khái niệm, thuật ngữ liên quan * Trải nghiệm Trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, trải nghiệm là một trong những thuật ngữ sử dụng khá phổ biến. Hiện nay, có nhiều quan điểm khác nhau về thuật ngữ này.

Theo nhà Triết học vĩ đại người Nga Solovyev V.S. quan niệm rằng Trải nghiệm là kiến thức kinh nghiệm thực tế; là thể thống nhất bao gồm kiến thức và kĩ năng. Trải nghiệm là kết quả của sự tương tác giữa con người và thế giới, được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.

Từ điển tiếng Việt định nghĩa: Trải có nghĩa là “đã từng qua, từng biết, từng chịu đựng”, còn nghiệm có nghĩa là “kinh qua thực tế nhận thấy điều đó đúng”. Như vậy, trải nghiệm có nghĩa là quá trình chủ thể được trực tiếp tham gia hoạt động và rút ra những kinh nghiệm cho bản thân .

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia định nghĩa Trải nghiệm hay kinh nghiệm là tổng quan khái niệm bao gồm tri thức, kĩ năng trong quan sát sự vật hoặc sự kiện đạt được thông qua tham gia vào hoặc tiếp xúc đến sự vật hoặc sự kiện đó. Lịch sử của từ “trải nghiệm” gần nghĩa với khái niệm “thử nghiệm”. Thực tiễn cho thấy trải nghiệm đạt được thường thông qua thử nghiệm. Trải nghiệm thường đi đến một tri thức về sự hiểu biết đến sự vật, hiện tượng, sự kiện.

Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam “trải nghiệm” được diễn dải theo hai nghĩa. Trải nghiệm theo nghĩa chung nhất “là bất kì một trạng thái có màu sắc xúc cảm nào được chủ thể cảm nhận, trải qua, đọng lại thành bộ phận (cùng với tri thức, ý thức…) trong đời sống tâm lí của từng người”. Theo nghĩa hẹp trải nghiệm “ là những tín hiệu bên trong, nhờ đó các sự kiện đang diễn ra đối với cá nhân được ý thức chuyển thành ý kiến cá nhân, góp phần lựa chọn tự giác các động cơ cần thiết, điều chỉnh hành vi của cá nhân”.

Về cơ bản, các khái niệm trải nghiệm đều có thể đưa đến một cách hiểu như sau: Trải nghiệm là tự mình trải qua để có được hiểu biết, kinh nghiệm; tích lũy được nhiều kiến thức và vốn sống. * Hoạt động dạy học và hoạt động trải nghiệm

09

Theo quan điểm lý thuyết về dạy học hiện đại, hoạt động dạy học bao gồm hoạt động của thầy và trò. Nhà tâm lý học

.Mentriskaia viết: “Hai hoạt động của thầy và

trò là hai mặt của một hoạt động” 1 .

Trong cuốn Tâm lý học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm, các tác giả đã định nghĩa hoạt động dạy học như sau: “Hoạt động dạy là hoạt động của người lớn tổ chức điều khiển hoạt động của trẻ nhằm giúp chúng lĩnh hội nền văn hóa xã hội, tạo ra sự phát triển tâm lý, hình thành nhân cách của chúng” 14 .

Theo Dự thảo chương trình giáo dục tổng thể phổ thông, 2015, hoạt động dạy học là quá trình người dạy tổ chức và hướng dẫn hoạt động học của người học nhằm giúp học sinh lĩnh hội tri thức khoa học, kinh nghiệm của xã hội loài người để phát triển trí tuệ và hoàn thiện nhân cách người học. Như vậy, hoạt động dạy học chủ yếu nhằm phát triển mặt trí tuệ, hoạt động giáo dục theo nghĩa hẹp chủ yếu nhằm phát triển mặt phẩm chất đạo đức, đời sống tình cảm. Trong chương trình giáo dục phổ thông hiện hành, hoạt động giáo dục (nghĩa hẹp) thực hiện các mục tiêu giáo dục thông qua một loạt các hoạt động như hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, hoạt động tập thể [7].

Về cơ bản, các khái niệm về hoạt động dạy học đều có thể đưa đến một cách hiểu như sau: Hoạt động dạy học là hoạt động phối hợp tương tác và thống nhất giữa hoạt động chủ đạo của giáo viên và hoạt động tự giác tích cực, chủ động của học sinh nhắm thực hiện mục tiêu dạy học.

Hoạt động học tập trải nghiệm là các hoạt động giáo dục thực tiễn được tiến hành song song với hoạt động dạy học trong nhà trường. Hoạt động trải nghiệm là một bộ phận của quá trình giáo dục được tổ chức ngoài giờ học các môn văn hóa ở trên lớp và có mối quan hệ bổ sung, hỗ trợ cho hoạt động dạy học nên có nhiều quan điểm khác nhau về hoạt động trải nghiệm: Theo Chương trình giáo dục phổ thông - Chương trình tổng thể, hoạt động trải nghiệm là hoạt động mà trong đó “học sinh dựa trên sự huy động tổng hợp kiến thức và kĩ năng từ nhiều lĩnh vực giáo dục khác nhau để trải nghiệm thực tiễn đời sống nhà trường, gia đình, xã hội; tham gia hoạt động hướng nghiệp và hoạt động phục vụ cộng đồng dưới sự hướng dẫn và tổ chức của nhà giáo dục; qua đó hình thành những phẩm chất chủ yếu, năng lực chung và một số năng lực thành phần đặc thù của hoạt động này như: năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động, năng lực định hướng nghề nghiệp, năng lực thích ứng với những biến động trong cuộc sống và các kĩ năng sống khác” 6 .

Từ khái niệm này cho thấy, so với các hoạt động ngoài giờ lên lớp đang được tiến hành hiện nay trong trường phổ thông thì hoạt động trải nghiệm sẽ phong phú hơn 10

cả về nội dung, phương pháp và hình thức hoạt động. Đặc biệt, mỗi hoạt động phải phù hợp với mục tiêu phát triển những phẩm chất, năng lực nhất định của học sinh.

Hiệp hội “Giáo dục trải nghiệm” quốc tế định nghĩa về học qua trải nghiệm “là một phạm trù bao hàm nhiều phương pháp trong đó người dạy khuyến khích người học tham gia các trải nghiệm thực tế, sau đó phản ánh, tổng kết lại để tăng cường hiểu biết, phát triển kĩ năng, định hình các giá trị sống và phát triển các năng lực bản thân, tiến tới đóng góp tích cực cho cộng đồng và xã hội”.

Các khái niệm này đều khẳng định vai trò định hướng, hướng dẫn của nhà giáo dục (không phải là hoạt động trải nghiệm tự phát). Nhà giáo dục không tổ chức, phân công học sinh một cách trực tiếp mà chỉ hỗ trợ, giám sát. Học sinh được trực tiếp, chủ động tham gia các hoạt động. Phạm vi các chủ đề hay nội dung hoạt động và kết quả đầu ra là năng lực thực tiễn, phẩm chất và tiềm năng sáng tạo; và hoạt động là phương thức cơ bản của sự hình thành và phát triển nhân cách con người.

Bản chất của hoạt động trải nghiệm là hoạt động giáo dục được tổ chức theo con đường gắn lí thuyết với thực tiễn, tạo nên sự thống nhất giữa nhận thức và hành động, hình thành và phát triển cho HS niềm tin, tình cảm, những năng lực cần có của người công dân trong tương lai. Chính vì vậy, trong nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức của hoạt động có thể mang dáng dấp của hoạt động theo nghĩa hẹp. Tuy nhiên, điểm khác biệt giữa chúng chính là cách làm, cách triển khai hoạt động Từ những kết quả nghiên cứu các lí thuyết trên, tôi rút ra: Hoạt động trải nghiệm là là hoạt động giáo dục trong trường phổ thông, tạo cơ hội cho học sinh huy động, tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học, các lĩnh vực giáo dục để trải nghiệm thực tiễn trong nhà trường, gia đình và xã hội. Dưới sự tổ chức, hướng dẫn của giáo viên, học sinh được chủ động khám phá, chiếm lĩnh kiến thức; qua đó, hình thành những phẩm chất tốt đẹp và phát triển năng lực chung cũng như năng lực chuyên biệt cho học sinh.

1.1.2. Đặc điểm và các hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm trong trường phổ thông 1.1.2.1. Đặc điểm của hoạt động trải nghiệm Hoạt động trải nghiệm là một loại hình hoạt động giáo dục nhằm phát triển toàn diện nhân cách cho học sinh và mang những đặc điểm sau: Thứ nhất, nội dung hoạt động trải nghiệm rất đa dạng và mang tính tích hợp, tổng hợp kiến thức, kĩ năng của nhiều môn học, nhiều lĩnh vực học tập và giáo dục như: giáo dục đạo đức, giáo dục trí tuệ, giáo dục kĩ năng sống, giáo dục giá trị sống, giáo 11

dục thẩm mĩ, giáo dục thể chất, giáo dục lao động, giáo dục an toàn giao thông, giáo dục môi trường, giáo dục phòng chống ma túy, giáo dục phòng chống HIV/AIDS và tệ nạn xã hội, giáo dục các phẩm chất người lao động, nhà nghiên cứu… Điều này giúp cho các nội dung giáo dục thiết thực hơn, gần gũi với cuộc sống thực tế hơn, đáp ứng được nhu cầu hoạt động của học sinh, giúp các em vận dụng vào trong thực tiễn cuộc sống một cách dễ dàng, thuận lợi hơn.

Thứ hai, hoạt động trải nghiệm tạo cơ hội cho học sinh: huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học và lĩnh vực giáo dục khác nhau để trải nghiệm thực tiễn đời sống gia đình, nhà trường và xã hội; tham gia vào tất cả các khâu của quá trình hoạt động, từ thiết kế hoạt động đến chuẩn bị, thực hiện và đánh giá kết quả hoạt động; trải nghiệm, bày tỏ quan điểm, ý tưởng sáng tạo, lựa chọn ý tưởng hoạt động; thể hiện và tự khẳng định bản thân, đánh giá và tự đánh giá kết quả hoạt động của bản thân, của nhóm và của các bạn... dưới sự hướng dẫn, tổ chức của nhà giáo dục, qua đó hình thành và phát triển những phẩm chất chủ yếu và năng lực cốt lõi được tuyên bố trong chương trình tổng thể và các năng lực đặc thù của hoạt động trải nghiệm [4].

Thứ ba, chương trình hoạt động trải nghiệm mang tính linh hoạt, mềm dẻo. Các cơ sở giáo dục có thể căn cứ vào bốn nội dung hoạt động chính là Hoạt động phát triển cá nhân, Hoạt động lao động, Hoạt động xã hội và phục vụ cộng đồng, Hoạt động giáo dục hướng nghiệp để thiết kế thành các chủ đề hoạt động phù hợp với nhu cầu, đặc điểm học sinh, điều kiện của nhà trường, địa phương. Một số nội dung sinh hoạt Sao Nhi đồng, Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam được tích hợp trong nội dung các hoạt động trên.

Thứ tư, hoạt động trải nghiệm được thực hiện dưới bốn loại hoạt động chủ yếu: Sinh hoạt dưới cờ, sinh hoạt lớp, hoạt động giáo dục theo chủ đề và hoạt động câu lạc bộ và thông qua bốn nhóm hình thức tổ chức: Hình thức có tính khám phá; hình thức có tính thể nghiệm, tương tác; hình thức có tính cống hiến; hình thức có tính nghiên cứu, phân hoá. Hoạt động trải nghiệm có thể được tổ chức trong và ngoài lớp học, trong và ngoài trường học theo quy mô cá nhân, nhóm, lớp học, khối lớp hoặc quy mô trường.

Thứ năm, hoạt động trải nghiệm huy động sự tham gia, phối hợp, liên kết của nhiều lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường như: Giáo viên chủ nhiệm lớp, giáo viên bộ môn, Cán bộ Đoàn, Tổng phụ trách Đội, Ban Giám hiệu nhà trường, cha mẹ học sinh, chính quyền địa phương, các tổ chức, cá nhân và đoàn thể trong xã hội.

12

Thứ sáu, hoạt động trải nghiệm trong chương trình giáo dục phổ thông được phân chia theo hai giai đoạn: – Giai đoạn giáo dục cơ bản: Hoạt động trải nghiệm thực hiện mục tiêu hình thành các phẩm chất, thói quen, kĩ năng sống,... thông qua việc tham gia sinh hoạt tập thể, câu lạc bộ, dự án học tập, hoạt động lao động, hoạt động xã hội và phục vụ cộng đồng,... Bằng hoạt động trải nghiệm của bản thân, mỗi học sinh vừa tham gia vừa thiết kế và tổ chức các hoạt động cho chính mình, qua đó tự khám phá, điều chỉnh bản thân, điều chỉnh cách tổ chức hoạt động để sống và làm việc hiệu quả. Ở giai đoạn này, mỗi học sinh bước đầu xác định được sở trường và hình thành một số phẩm chất, năng lực của người lao động và người công dân có trách nhiệm.

– Giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp: Đối với giáo dục trung học phổ thông, chương trình hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp tiếp tục phát triển những phẩm chất và năng lực đã hình thành từ giai đoạn giáo dục cơ bản thông qua hoạt động phát triển cá nhân, hoạt động lao động, hoạt động xã hội và phục vụ cộng đồng và hoạt động giáo dục hướng nghiệp nhưng tập trung cao hơn vào việc phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp. Thông qua các chủ đề sinh hoạt tập thể, hoạt động lao động sản xuất, câu lạc bộ hướng nghiệp và các hoạt động định hướng nghề nghiệp khác, học sinh được đánh giá và tự đánh giá về năng lực, sở trường, hứng thú liên quan đến nghề nghiệp; có thể tự chọn cho mình ngành nghề phù hợp; được rèn luyện phẩm chất và năng lực để thích ứng với nghề nghiệp tương lai.

1.1.2.2. Các hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm trong trường phổ thông Hoạt động trải nghiệm được tổ chức dưới nhiều hình thức khác nhau như hoạt động câu lạc bộ, tổ chức trò chơi, diễn đàn, sân khấu tương tác, tham quan dã ngoại, các hội thi, hoạt động giao lưu, hoạt động nhân đạo, hoạt động tình nguyện, hoạt động cộng đồng, sinh hoạt tập thể, lao động công ích, sân khấu hóa (kịch, thơ, hát, múa rối, tiểu phẩm, kịch tham gia,…), thể dục thể thao, tổ chức các ngày hội,… Mỗi hình thức hoạt động trên đều mang ý nghĩa giáo dục nhất định. Dưới đây là một số hình thức tổ chức của hoạt động trải nghiệm trong nhà trường phổ thông: * Hoạt động câu lạc bộ Câu lạc bộ là hình thức sinh hoạt ngoại khóa của những nhóm học sinh cùng sở thích, nhu cầu, năng khiếu,… dưới sự định hướng của những nhà giáo dục nhằm tạo môi trường giao lưu thân thiện, tích cực giữa các học sinh với nhau và giữa học sinh 13

với thầy cô giáo, với những người lớn khác. Hoạt động của câu lạc bộ tạo cơ hội để học sinh được chia sẻ những kiến thức, hiểu biết của mình về các lĩnh vực mà các em quan tâm, qua đó phát triển các kĩ năng của học sinh như: kĩ năng giao tiếp, kĩ năng lắng nghe và biểu đạt ý kiến, kĩ năng trình bày suy nghĩ, ý tưởng, kĩ năng viết bài, kĩ năng chụp ảnh, kĩ năng hợp tác, làm việc nhóm, kĩ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề,… câu lạc bộ là nơi để học sinh được thực hành các quyền trẻ em của mình như quyền được học tập, quyền được vui chơi giải trí và tham gia các hoạt động văn hóa, nghệ thuật; quyền được tự do biểu đạt; tìm kiếm, tiếp nhận và phổ biến thông tin,…

Thông qua hoạt động của các câu lạc bộ, nhà giáo dục hiểu và quan tâm hơn đến nhu cầu, nguyện vọng mục đích chính đáng của các em. Câu lạc bộ hoạt động theo nguyên tắc tự nguyện, thống nhất, có lịch sinh hoạt định kì và có thể được tổ chức với nhiều lĩnh vực khác nhau như: câu lạc bộ học thuật, thể dục thể thao, văn hóa nghệ thuật, võ thuật, hoạt động thực tế, trò chơi dân gian… * Tổ chức trò chơi Trò chơi là một loại hình hoạt động giải trí, thư giãn; là món ăn tinh thần nhiều bổ ích và không thể thiếu được trong cuộc sống con người nói chung, đối với học sinh nói riêng. Trò chơi là hình thức tổ chức các hoạt động vui chơi với nội dung kiến thức thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau, có tác dụng giáo dục “chơi mà học, học mà chơi”.

Trò chơi có thể được sử dụng trong nhiều tình huống khác nhau của hoạt động trải nghiệm như làm quen, khởi động, dẫn nhập vào nội dung học tập, cung cấp và tiếp nhận tri thức; đánh giá kết quả, rèn luyện các kĩ năng và củng cố những tri thức đã được tiếp nhận,… Trò chơi giúp phát huy tính sáng tạo, hấp dẫn và gây hứng thú cho học sinh; giúp học sinh dễ tiếp thu kiến thức mới; giúp chuyển tải nhiều tri thức của nhiều lĩnh vực khác nhau; tạo được bầu không khí thân thiện; tạo cho các em tác phong nhanh nhẹn,… * Tổ chức diễn đàn Diễn đàn là một hình thức tổ chức hoạt động được sử dụng để thúc đẩy sự tham gia của học sinh thông qua việc các em trực tiếp, chủ động bày tỏ ý kiến của mình với đông đảo bạn bè, nhà trường, thầy cô giáo, cha mẹ và những người lớn khác có liên quan. Diễn đàn là một trong những hình thức tổ chức mang lại hiệu quả giáo dục thiết thực. Thông qua diễn đàn, học sinh có cơ hội bày tỏ suy nghĩ, ý kiến, quan niệm hay những câu hỏi, đề xuất của mình về một vấn đề nào đó có liên quan đến nhu cầu, hứng thú, nguyện vọng của các em. Đây cũng là dịp để các em biết lắng nghe ý kiến, học tập lẫn nhau. Vì vậy, diễn đàn như một sân chơi tạo điều kiện để học sinh được biểu đạt ý 14

kiến của mình một cách trực tiếp với đông đảo bạn bè và những người khác. Diễn đàn thường được tổ chức rất linh hoạt, phong phú và đa dạng với những hình thức hoạt động cụ thể, phù hợp với từng lứa tuổi học sinh.

Mục đích của việc tổ chức diễn đàn là để tạo cơ hội, môi trường cho học sinh được bày tỏ ý kiến về những vấn đề các em quan tâm, giúp các em khẳng định vai trò và tiếng nói của mình, đưa ra những suy nghĩ và hành vi tích cực để khẳng định vai trò và tiếng nói của mình, đưa ra những suy nghĩ và hành vi tích cực để khẳng định mình.

Qua các diễn đàn, thầy cô giáo, cha mẹ học sinh và những người lớn có liên quan nắm bắt được những băn khoăn, lo lắng và mong đợi của các em về bạn bè, thầy cô, nhà trường và gia đình,… tăng cường cơ hội giao lưu giữa người lớn và trẻ em, giữa trẻ em với trẻ em và thúc đẩy quyền trẻ em trong trường học. Giúp học sinh thực hành quyền được bày tỏ ý kiến, quyền được lắng nghe và quyền được tham gia,… đồng thời giúp các nhà quản lí giáo dục và hoạch định chính sách nắm bắt, nhận biết được những vấn đề mà học sinh quan tâm từ đó có những biện pháp giáo dục và xây dựng chính sách phù hợp hơn với các em. * Sân khấu tương tác Sân khấu tương tác (hay sân khấu diễn đàn) là một hình thức nghệ thuật tương tác dựa trên hoạt động diễn kịch, trong đó vở kịch chỉ có phần mở đầu đưa ra tình huống, phần còn lại được sáng tạo bởi những người tham gia. Phần trình diễn chính là một cuộc chia sẻ, thảo luận giữa những người thực hiện và khán giả, trong đó đề cao tính tương tác hay sự tham gia của khán giả. Mục đích của hoạt động này là nhằm tăng cường nhận thức, thúc đẩy để học sinh đưa ra quan điểm, suy nghĩ và cách xử lí tình huống thực tế gặp phải trong bất kì nội dung nào của cuộc sống. Thông qua sân khấu tương tác, sự tham gia của học sinh được tăng cường và thúc đẩy, tạo cơ hội cho học sinh rèn luyện những kĩ năng như: kĩ năng phát hiện vấn đề, kĩ năng phân tích vấn đề, kĩ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề, khả năng sáng tạo khi giải quyết tình huống và khả năng ứng phó với những thay đổi của cuộc sống,… * Tham quan, dã ngoại Tham quan, dã ngoại là một hình thức tổ chức học tập thực tế hấp dẫn đối với học sinh. Mục đích của tham quan, dã ngoại là để các em học sinh được đi thăm, tìm hiểu và học hỏi kiến thức, tiếp xúc với các di tích lịch sử, văn hóa, công trình, nhà máy… ở xa nơi các em đang sống, học tập, giúp các em có được những kinh nghiệm thực tế, từ đó có thể áp dụng vào cuộc sống của chính các em.

15

Nội dung tham quan, dã ngoại có tính giáo dục tổng hợp đối với học sinh như: giáo dục lòng yêu thiên nhiên, quê hương, đất nước, giáo dục truyền thống cách mạng, truyền thống lịch sử, truyền thống của Đảng, của Đoàn, của Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh. Các lĩnh vực tham quan, dã ngoại có thể được tổ chức ở nhà trường phổ thông là: Tham quan các danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử, văn hóa; Tham quan các công trình công cộng, nhà máy, xí nghiệp; Tham quan các cơ sở sản xuất, làng nghề; Tham quan các Viện bảo tàng; Dã ngoại theo các chủ đề học tập; Dã ngoại theo các hoạt động nhân đạọ. * Hội thi - cuộc thi Hội thi - cuộc thi là một trong những hình thức tổ chức hoạt động hấp dẫn, lôi cuốn học sinh và đạt hiệu quả cao trong việc tập hợp, giáo dục, rèn luyện và định hướng giá trị cho tuổi trẻ. Hội thi mang tính chất thi đua giữa các cá nhân, nhóm hoặc tập thể luôn hoạt động tích cực để vươn lên đạt được mục tiêu mong muốn thông qua việc tìm ra người/đội thắng cuộc. Chính vì vậy, tổ chức hội thi cho học sinh là một yêu cầu quan trọng, cần thiết của nhà trường, của giáo viên trong quá trình tổ chức hoạt động trải nghiệm.

Mục đích tổ chức hội thi/cuộc thi nhằm lôi cuốn học sinh tham gia một cách chủ động, tích cực vào các hoạt động giáo dục của nhà trường; đáp ứng nhu cầu về vui chơi giải trí cho học sinh; thu hút tài năng và sự sáng tạo của học sinh; phát triển khả năng hoạt động tích cực và tương tác của học sinh, góp phần bồi dưỡng cho các em động cơ học tập tích cực, kích thích hứng thú trong quá trình nhận thức. Hội thi/cuộc thi có thể được thực hiện dưới nhiều hình thức khác nhau như: Thi vẽ, thi viết, thi tìm hiểu, thi đố vui, thi giải ô chữ, thi tiểu phẩm, thi thời trang, thi kể chuyện, thi chụp ảnh, thi kể chuyện theo tranh, thi sáng tác bài hát, hội thi học tập, hội thi thời trang, hội thi học sinh thanh lịch,… có nội dung giáo dục về một chủ đề nào đó. Nội dung của hội thi rất phong phú, bất cứ nội dung giáo dục nào cũng có thể được tổ chức dưới hình thức hội thi/cuộc thi. Điều quan trọng khi tổ chức hội thi là phải linh hoạt, sáng tạo khi tổ chức thực hiện, tránh máy móc thì cuộc thi mới hấp dẫn. * Tổ chức sự kiện Tổ chức sự kiện trong nhà trường phổ thông là một hoạt động tạo cơ hội cho học sinh được thể hiện những ý tưởng, khả năng sáng tạo của mình, thể hiện năng lực tổ chức hoạt động, thực hiện và kiểm tra giám sát hoạt động. Thông qua hoạt động tổ chức sự kiện học sinh được rèn luyện tính tỉ mỉ, chi tiết, đầu óc tổ chức, tính năng động, nhanh nhẹn, kiên nhẫn, có khả năng thiết lập mối quan hệ tốt, có khả năng làm 16

việc theo nhóm, có sức khỏe và niềm đam mê.

hi tham gia tổ chức sự kiện học sinh

sẽ thể hiện được sức bền cũng như khả năng chịu được áp lực cao của mình. Ngoài ra, các em còn phải biết cách xoay xở và ứng phó trong mọi tình huống bất kì xảy đến.

Các sự kiện học sinh có thể tổ chức trong nhà trường như: Lễ khai mạc, lễ nhập học, lễ tốt nghiệp, lễ kỉ niệm, lễ chúc mừng,…; Các buổi triển lãm, buổi giới thiệu, hội thảo khoa học, hội diễn nghệ thuật; Các hoạt động đánh giá thể lực, kiểm tra thể hình, thể chất của học sinh; Đại hội thể dục thể thao, hội thi đấu giao hữu; Hoạt động học tập thực tế, du lịch khảo sát thực tế, điều tra học thuật; Hoạt động tìm hiểu về di sản văn hóa, về phong tục tập quán; Chuyến đi khám phá đất nước, trải nghiệm văn hóa nước ngoài… * Hoạt động giao lưu Giao lưu là một hình thức tổ chức giáo dục nhằm tạo ra các điều kiện cần thiết để cho học sinh được tiếp xúc, trò chuyện và trao đổi thông tin với những nhân vật điển hình trong các lĩnh vực hoạt động nào đó.

ua đó, giúp các em có tình cảm và thái độ

phù hợp, có được những lời khuyên đúng đắn để vươn lên trong học tập, rèn luyện và hoàn thiện nhân cách. Hoạt động giao lưu có một số đặc trưng sau: Phải có đối tượng giao lưu. Đối tượng giao lưu là những người điển hình, có những thành tích xuất sắc, thành đạt trong các lĩnh vực nào đó, thực sự là tấm gương sáng để học sinh noi theo, phù hợp với nhu cầu hứng thú của học sinh.

Thu hút sự tham gia đông đảo và tự nguyện của học sinh, được học sinh quan tâm và hào hứng.

Phải có sự trao đổi thông tin, tình cảm hết sức trung thực, chân thành và sôi nổi giữa học sinh với người được giao lưu. Những vấn đề trao đổi phải thiết thực, liên quan đến lợi ích và hứng thú của học sinh, đáp ứng nhu cầu của các em.

Với những đặc trưng trên, hoạt động giao lưu rất phù hợp với các hoạt động trải nghiệm theo chủ đề. Hoạt động giao lưu dễ dàng được tổ chức trong mọi điều kiện của lớp, của trường. * Hoạt động chiến dịch Hoạt động chiến dịch là hình thức tổ chức không chỉ tác động đến học sinh mà tới cả các thành viên cộng đồng. Nhờ các hoạt động này, học sinh có cơ hội khẳng định mình trong cộng đồng, qua đó hình thành và phát triển ý thức “mình vì mọi người, mọi người vì mình”. Việc học sinh tham gia các hoạt động chiến dịch nhằm tăng cường sự hiểu biết và sự quan tâm của học sinh đối với các vấn đề xã hội như vấn đề môi trường, an toàn giao thông, an toàn xã hội,… giúp học sinh có ý thức hành động vì 17

cộng đồng; tập dượt cho học sinh tham gia giải quyết những vấn đề xã hội; phát triển ở học sinh một số kĩ năng cần thiết như kĩ năng hợp tác, kĩ năng thu thập thông tin, kĩ năng đánh giá và kĩ năng ra quyết định.

Mỗi chiến dịch nên mang một chủ đề để định hướng cho các hoạt động như: Chiến dịch giờ trái đất; Chiến dịch làm sạch môi trường xung quanh trường học; Chiến dịch ứng phó vơi biến đổi khí hậu; Chiến dịch bảo vệ môi trường, bảo vệ rừng ngập mặn; Chiến dịch làm cho thế giới sạch hơn; Chiến dịch tình nguyện hè, Chiến dịch ngày thứ 7 tình nguyện… Để thực hiện hoạt động chiến dịch được tốt cần xây dựng kế hoạch để triển khai chiến dịch cụ thể, khả thi với các nguồn lực huy động được và học sinh phải được trang bị trước một số kiến thức, kĩ năng cần thiết để tham gia vào chiến dịch. * Hoạt động nhân đạo Hoạt động nhân đạo là hoạt động tác động đến trái tim, tình cảm, sự đồng cảm của học sinh trước những con người có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn. Thông qua hoạt động nhân đạo, học sinh biết thêm những hoàn cảnh khó khăn của người nghèo, người nhiễm chất độc da cam, trẻ em mồ côi, người tàn tật, khuyết tật, người già cô đơn không nơi nương tựa, người có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, những đối tượng dễ bị tổn thương trong cuộc sống,… để kịp thời giúp đỡ, giúp họ từng bước khắc phục khó khăn, ổn định cuộc sống, vươn lên hòa nhập với cộng đồng. Hoạt động nhân đạo giúp các em học sinh được chia sẻ những suy nghĩ, tình cảm và giá trị vật chất của mình với những thành viên trong cộng đồng, giúp các em biết quan tâm hơn đến những người xung quanh từ đó giáo dục các giá trị cho học sinh như: tiết kiệm, tôn trọng, chia sẻ, cảm thông, yêu thương, trách nhiệm, hạnh phúc,… Hoạt động nhân đạo trong trường phổ thông được thực hiện dưới nhiều hình thức khác nhau như: Hiến máu nhân đạo; Xây dựng quỹ ủng hộ các bạn thuộc gia đình nghèo, có hoàn cảnh khó khăn; Tết vì người nghèo và nạn nhân chất độc da cam; Quyên góp cho trẻ em mổ tim trong chương trình “Trái tim cho em”;

uyên góp đồ dùng học tập cho các bạn học sinh

vùng cao; Tổ chức trung thu cho học sinh nghèo vùng sâu, vùng xa…

1.1.3. Vai trò của hoạt động trải nghiệm trong trường phổ thông Hoạt động trải nghiệm là hoạt động giữ vai trò rất quan trọng trong chương trình giáo dục phổ thông mới. Hoạt động này giúp cho học sinh có nhiều cơ hội trải nghiệm để vận dụng những kiến thức học được vào thực tiễn từ đó hình thành năng lực thực tiễn cũng như phát huy tiềm năng sáng tạo của bản thân.

18

Trải nghiệm có vai trò đặc biệt quan trọng đối với cuộc sống của mỗi con người, đem lại hiểu biết và kinh nghiệm thực tế; giúp chúng ta mau chóng trưởng thành về cách nghĩ, cách sống, bồi đắp tình cảm, tâm hồn, giúp mỗi người gắn bó và góp phần cống hiến cho cuộc đời, cho đất nước; giúp mỗi người khám phá chính mình để có những lựa chọn đúng đắn và sáng suốt cho tương lai; thử nghiệm để sáng tạo; biết cách vượt qua những trở ngại khó khăn, tôi luyện bản lĩnh, ý chí để thành công.

Học tập trải nghiệm làm tăng tính hấp dẫn trong học tập. Hình thức dạy học trải nghiệm là hình thức giáo dục học sinh theo hình thức dạy học ngoài thực tế, trên các vật thật có vị trí, vai trò rất quan trọng, là cầu nối giữa hoạt động giảng dạy và học tập trên lớp với giáo dục học sinh ngoài lớp. Học sinh vận dụng kiến thức học được vào cuộc sống một cách linh hoạt, tránh nhàm chán. Phát huy được tính tích cực, tư duy độc lập sáng tạo cho học sinh. Khai thác tiềm năng của học sinh bằng sự nỗ lực của chính bản thân mình. Học tập trải nghiệm chú trọng vào việc giúp học sinh khai thác những tiềm năng sẵn có, định hình những thói quen, tính cách tốt ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường để tạo nền móng vững chắc cho sự phát triển tiếp theo. Phương pháp học này không áp đặt học sinh mà giáo viên chỉ quan sát và đưa ra các gợi ý, trợ giúp các em, khuyến khích tối đa sự sáng tạo của học sinh.

Học tập trải nghiệm tạo điều kiện kết nối các kiến thức khoa học liên ngành. Nội dung học tập trải nghiệm rất phong phú và đa dạng mang tính tổng hợp kiến thức kĩ năng của nhiều môn học, nhiều lĩnh vực học tập và giáo dục như: giáo dục trí tuệ, giáo dục kĩ năng sống, giáo dục đạo đức, giáo dục thẩm mĩ và thể chất,…Chính nhờ đặc trưng này mà học tập trải nghiệm trở nên gần gũi, thiết thực với cuộc sống, giúp các em vận dụng vào trong cuộc sống một cách dễ dàng và thuận lợi hơn. Học tập trải nghiệm trong môn GDCD có thể tích hợp với mộn Lịch sử, Địa lí, Ngữ văn, …

Học tập trải nghiệm là mô hình học tập tiên tiến nhằm giúp học sinh hoàn thiện bản thân mình. Học tập trải nghiệm, tạo ra sự tự tin cho học sinh trong học tập, hình thành năng lực học tập cho học sinh: lập kế hoạch, tổ chức làm việc nhóm, thu thập và xử lí thông tin, lập báo cáo, thuyết trình, đánh giá và tự đánh giá.

ua các giờ học đó,

học sinh sẽ cảm thấy yêu thích môn học và hiểu kiến thức một cách sâu sắc hơn. Ngoài ra, học tập trải nghiệm là điều kiện học hỏi lẫn nhau, giúp học sinh phát huy tính tích cực tự học, sáng tạo, tính tự giác, giúp các em phát huy tốt các kỹ năng như: kỹ năng giao tiếp, kỹ năng hợp tác…Các bài giảng gắn với thực tiễn đời sống, tăng thời gian thực hành đã giúp cho học sinh động não,trải nghiệm và giải quyết những vấn đề của cuộc sống linh hoạt, hiệu quả hơn.

19

Với những vai trò hết sức quan trọng đã đề ra nói trên của hoạt động trải nghiệm, tôi nhận thấy cần phải áp dụng mô hình dạy học trải nghiệm trong môn GDCD tại trường phổ thông, Hoạt động này mang lại hiệu quả cao, tạo sự hứng thú cho nhà giáo dục và người học. Bởi nội dung giáo dục của hoạt động trải nghiệm thiết thực và gần gũi với cuộc sống thực tế, đáp ứng được nhu cầu hoạt động của học sinh, giúp các em vận dụng những hiểu biết của mình vào trong thực tiễn cuộc sống một cách dễ dàng, thuận lợi.

1.1.4. Sự cần thiết của việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Giáo dục công dân lớp 11 hiện nay Sự phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh toàn cầu hoá đặt ra những yêu cầu mới đối với người lao động, do đó cũng đặt ra những yêu cầu mới cho sự nghiệp giáo dục thế hệ trẻ và đào tạo nguồn nhân lực. Một trong những định hướng cơ bản của việc đổi mới giáo dục là chuyển từ nền giáo dục mang tính hàn lâm, kinh viện, xa rời thực tiễn sang một nền giáo dục chú trọng việc hình thành năng lực hành động, phát huy tính chủ động, sáng tạo của người học. Định hướng quan trọng trong đổi mới phương pháp dạy học là phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo, phát triển năng lực hành động, năng lực cộng tác làm việc của người học. Để thực hiện điều đó đòi hỏi ngành Giáo dục và Đào tạo phải tạo ra được những con người không chỉ nắm vững về kiến thức khoa học của loài người đã tích lũy được mà còn phải có năng lực tự học, năng lực sáng tạo, khả năng tư duy, phân tích để lĩnh hội kiến thức. Muốn có kết quả như vậy thì việc đổi mới phương pháp dạy học là rất cần thiết.

Việc đổi mới giáo dục Trung học dựa trên những đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước, đó là những định hướng quan trọng về chính sách và quan điểm trong phát triển và đổi mới giáo dục Trung học. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”. Chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2011-2020 ban hành kèm theo quyết định 711/ Đ-TTg ngày 13/6/2012 của Thủ tướng chính phủ ghi rõ: “Tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học tập, 20

rèn luyện theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo và năng lực tự học của người học” 5 . Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông đã xác định tiếp tục đổi mới phương pháp giáo dục phổ thông “theo hướng phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, bồi dưỡng phương pháp tự học, hứng thú học tập, kỹ năng hợp tác, làm việc nhóm và khả năng tư duy độc lập: đa dạng hóa hình thức tổ chức học tập, tăng cường hiệu quả sử dụng các phương tiện dạy học, đặc biệt là công nghệ thông tin và truyền thông”. Vì vậy, việc đổi mới phương pháp dạy học là vô cùng cần thiết, bởi nếu không có một cách dạy sinh động, hấp dẫn thì tiết dạy sẽ vô cùng nặng nề cho cả người học và người dạy.

Trong chương trình giáo dục phổ thông hiện nay và trong hệ thống các môn học, môn GDCD giữ vị trí, vai trò quan trọng và trực tiếp trong việc góp phần bồi dưỡng những phẩm chất chính trị, hình thành niềm tin và phẩm chất đạo đức, lối sống tốt đẹp cho học sinh. Ngoài mục tiêu trang bị cho học sinh về kiến thức, môn GDCD truyền tải cho người học những giá trị, chuẩn mực của xã hội để họ trở thành những con người toàn diện, biết sống và biết tôn trọng người khác, thành công dân có ích cho cộng đồng và xã hội. Điều đó khẳng định tầm quan trọng của môn GDCD trong quá trình xây dựng và phát triển nguồn nhân lực cho sự nghiệp đẩy mạnh Công nghiệm hóa, Hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức của nước ta. Những năm gần đây, bộ môn GDCD ở trường phổ thông đã có nhiều thay đổi tích cực về nội dung, phương pháp dạy học. Nhiều phương pháp dạy học mới được giáo viên tiến hành trong quá trình giảng dạy như: dạy học dự án, thảo luận nhóm, dạy học nêu vấn đề…đã mang lại kết quả tốt, giúp học sinh có thể lĩnh hội kiến thức một cách tốt hơn.

Trong chương trình giáo dục phổ thông mới, hoạt động trải nghiệm trong môn GDCD là hoạt động giữ vai trò, ý nghĩa rất quan trọng. Tổ chức hoạt động trải nghiệm trong môn GDCD góp phần cụ thể hoá, làm sâu sắc, phong phú, sinh động kiến thức môn học; hình thành khái niệm, hiểu được bản chất, vai trò, ý nghĩa và những mối liên hệ bên trong của vấn đề. Gắn kiến thức trong sách vở với thực tiễn làm cho kiến thức môn học gần gũi, dễ nhớ, dễ hiểu, giúp học sinh khắc sâu, nhớ lâu kiến thức, hình thành các mối liên hệ với nhau. Thông qua đó, giúp học sinh phát triền khả năng quan sát, tìm tòi suy nghĩ, đặc biệt là khả năng tư duy đến cao độ. Tổ chức hoạt động trải nghiệm luôn luôn gắn liền với thực tiễn chính vì thế nó nâng cao tính cộng đồng, tập thể, có thể coi đây là hoạt động đời thường có ý nghĩa vượt ra khỏi phạm vi không gian lớp học. Học sinh có điều kiện nghiên cứu khoa học, làm việc với tài liệu, rèn 21

luyện một số các kĩ năng, phát triển năng lực cho học sinh: năng lực tự học, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác, năng lực công nghệ thông tin và truyền thông. Đồng thời, bồi dưỡng cho cho học sinh tinh thần chủ động, ý thức tự giác, trách nhiệm trong học tập và cuộc sống, say mê, hứng thú học tập bộ môn.

ua đó, góp phần phát triển toàn

diện phẩm chất và năng lực học sinh, góp phần vào việc giáo dục tư tưởng, tình cảm cho học sinh, đó là lòng yêu quê hương, đất nước và con người, ý thức trách nhiệm trong xây dựng kinh tế và bảo vệ tổ quốc. Hình thành cho học sinh lòng tự tin, ý chí quyết tâm đạt kết quả cao trong học tập, lòng trung thực, tinh thần tập thể, ý thức giúp đỡ nhau trong học tập, khắc phục chủ quan, tự mãn, ỷ lại tạo ra tâm thế động lực tích cực cho người học, cho học sinh quen với việc làm có tính hệ thống. Bên cạnh đó, còn hình thành những phẩm chất: sống yêu thương (thể hiện ở sự sẵn sàng tham gia các hoạt động giữ gìn, bảo vệ đất nước, phát huy truyền thống gia đình Việt Nam, các giá trị di sản văn hoá của quê hương, đất nước; tôn trọng các nền văn hoá trên thế giới, yêu thương con người, biết khoan dung và thể hiện yêu thiên nhiên, cuộc sống), sống tự chủ, sống trách nhiệm. Hoạt động trải nghiệm còn giúp cho học sinh có nhiều cơ hội trải nghiệm để vận dụng những kiến thức học được vào thực tiễn từ đó hình thành năng lực thực tiễn cũng như phát huy tiềm năng sáng tạo của bản thân, đem lại cho học sinh những hiểu biết và kinh nghiệm thực tế; giúp chúng ta mau chóng trưởng thành về cách nghĩ, cách sống, bồi đắp tình cảm, tâm hồn, giúp mỗi người gắn bó và góp phần cống hiến cho cuộc đời, cho đất nước; giúp mỗi người khám phá chính mình để có những lựa chọn đúng đắn và sáng suốt cho tương lai; thử nghiệm để sáng tạo; biết cách vượt qua những trở ngại khó khăn, tôi luyện bản lĩnh, ý chí để thành công. Học tập trải nghiệm còn tạo điều kiện kết nối các kiến thức khoa học liên ngành. Nội dung học tập trải nghiệm rất phong phú và đa dạng mang tính tổng hợp kiến thức kĩ năng của nhiều môn học, nhiều lĩnh vực học tập và giáo dục như: giáo dục trí tuệ, giáo dục kĩ năng sống, giáo dục đạo đức, giáo dục thẩm mĩ và thể chất,…Chính nhờ đặc trưng này mà học tập trải nghiệm trở nên gần gũi, thiết thực với cuộc sống, giúp các em vận dụng vào trong cuộc sống một cách dễ dàng và thuận lợi hơn.

Với những vai trò hết sức quan trọng đã đề ra nói trên của hoạt động trải nghiệm, tôi nhận thấy cần phải áp dụng mô hình dạy học trải nghiệm trong môn GDCD tại trường phổ thông. Tuy nhiên, thực trạng học GDCD ở trường phổ thông hiện nay vẫn còn nhiều bất cập. Theo khảo sát ở một số trường phổ thông trên địa bàn thành phố Đà Nẵng thì đa số học sinh đều cảm thấy học GDCD khó nhớ và mau quên. Và đặc biệt, đa số học sinh không hiểu được bản chất của các vấn đề liên quan đến kinh tế, chính 22

trị. Kiến thức GDCD chưa có tính liên hệ thực tiễn, kiến thức hàn lâm, nặng nề. Vì vậy, cần phải thường xuyên tổ chức các hoạt động trải nghiệm để học sinh có những kỹ năng, vận dụng kiến thức học được vào cuộc sống một cách linh hoạt, tránh nhàm chán, làm tăng tính hấp dẫn, hứng thú trong học tập. Đồng thời, phát huy được tính tích cực, tư duy độc lập sáng tạo cho học sinh và giúp các em hoàn thiện bản thân mình.

1.2. Cơ sở thực tiễn 1.2.1. Đặc thù tri thức môn Giáo dục công dân lớp 11 * Đặc thù tri thức môn Giáo dục công dân Một là, hệ thống tri thức môn GDCD được tích hợp, tổng hợp từ nhiều môn khoa học và lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội. Hệ thống tri thức của môn GDCD ở bậc THPT là tổng hợp kiến thức của Triết học, Đạo đức học, Kinh tế chính trị học, Chủ nghĩa xã hội khoa học, Đường lối, quan điểm của Đảng, Pháp luật học. Bên cạnh đó, mỗi phần, mỗi bài học, mỗi đơn vị kiến thức lại có những nội dung liên quan đến các lĩnh vực, các môn khoa học khác nhau như: Dân số, Môi trường, Y tế, Ngoại giao, Quốc phòng, Giới tính và sức khỏe sinh sản, Vật lý học, Sinh học, Hóa học, Lịch sử, Địa lý, Văn học.

Hai là, hệ thống tri thức môn GDCD mang tính khái quát, trừu tượng. Tính khái quát, trừu tượng của môn học GDCD được thể hiện thông qua một số hệ thống khái niệm, phạm trù, nguyên lý, quy luật hết sức đặc thù, đặc biệt là phần kiến thức liên quan đến Triết học với nhiều khái niệm, phạm trù trừu tượng trong chương trình GDCD lớp 10 như: “Thế giới quan duy vật và phương pháp luận biện chứng”, “Thế giới vật chất tồn tại khách quan”, “Sự vận động của thế giới vật chất”, những phạm trù cơ bản của đạo đức học,… Bên cạnh đó, những nguyên lý, quy luật của Triết học, Kinh tế chính trị học trong môn GDCD được trình bày một cách ngắn gọn, nên trong khuôn khổ thời lượng 1- 2 tiết/ 1 bài học thì học sinh khó có thể hiểu rõ được nội dung các kiến thức trên.

Ba là, hệ thống tri thức môn GDCD mang tính thời sự. Tri thức của tất cả các môn học đều gắn liền với thực tiễn cuộc sống ở những góc độ và lĩnh vực khác nhau. Đối với môn GDCD, bên cạnh tính thực tiễn thì tri thức của môn học luôn mang tính thời sự sâu sắc. Những tri thức của môn học dù trừu tượng, khái quát hay cụ thể đều tập trung phản ánh những vấn đề, những hiện tượng đang nảy sinh trong cuộc sống hằng ngày. Môn học cung cấp nội dung kiến thức liên quan đến những vấn đề thách thức của toàn cầu như bùng nổ dân số, dịch bệnh hay ô nhiễm môi trường, những vấn đề của từng quốc gia phải giải quyết như chính sách giải quyết việc làm, chính sách 23

giáo dục, chính sách bảo vệ môi trường. Đồng thời, GDCD cũng cung cấp kiến thức liên quan đến các vấn đề kinh tế - xã hội, như hàng hóa, giá cả, các quy luật kinh tế, tình hình dân số, việc làm,…

Bốn là, hệ thống tri thức môn GDCD mang tính định hướng chính trị sâu sắc. Đối với môn GDCD ở trường THPT, mục tiêu dạy người - giáo dục để học sinh trở thành một công dân có ích cho xã hội luôn được xác định là quan trọng nhất. Quá trình giáo dục để học sinh trở thành công dân có ích cho xã hội trước hết phải bắt đầu từ việc giáo dục ý thức công dân, ý thức chính trị cho học sinh. Ở nhà trường THPT hiện nay, nhiệm vụ này trước hết thuộc về môn GDCD. Do đó, hệ thống tri thức của môn học này luôn hướng vào việc giúp học sinh hình thành được những thái độ, tình cảm công dân lành mạnh, có lập trường, quan điểm chính trị rõ ràng. Nội dung của mỗi bài học, tiết học môn GDCD luôn định hướng cho học sinh về trách nhiệm của các em đối với bản thân, gia đình và xã hội, cũng như xác định thái độ, trách nhiệm của các em trước những vấn đề lớn lao của dân tộc và thời đại; giáo dục, bồi dưỡng và vun đắp cho các em để giúp các em từng bước hình thành nhân cách trong sáng, biết lựa chọn lý tưởng, lẽ sống đúng đắn.

Năm là, hệ thống tri thức môn GDCD gắn liền với hệ thống kiến thức pháp luật và các quyền cơ bản của công dân. Bên cạnh một số hệ thống kiến thức liên quan đến nhiều lĩnh vực như: Đạo đức, Kinh tế, Triết học, thì một trong những nội dung được đề cập xuyên suốt trong chương trình và gắn liền với nhiệm vụ của môn GDCD là kiến thức về các quyền con người, quyền công dân. Một hệ thống các quyền cơ bản của công dân được đưa vào chương trình môn học từ Trung học cơ sở đến Trung học phổ thông như quyền bình đẳng, các quyền tự do cơ bản, quyền dân chủ,… Hiện nay, giáo dục về các quyền con người, quyền công dân trong nhà trường là một xu thế tất yếu không chỉ ở nước ta mà còn phổ biến trên toàn thế giới. Không có môn học nào có thể thay thế môn GDCD trong việc trang bị những tri thức về quyền công dân cho học sinh. Pháp luật chính làm công cụ để mỗi công dân dựa vào đó xác định được quyền và nghĩa vụ của mình.

Sáu là, hệ thống tri thức môn GDCD ở trường THPT gắn liền với việc hình thành kỹ năng sống của học sinh. Do đặc thù về nhiệm vụ, vị trí của môn học nên môn GDCD chủ yếu hướng vào việc rèn luyện cho học sinh những kỹ năng sống hết sức cần thiết cho các em. Những kỹ năng trong bài học GDCD như: Giao tiếp và ứng xử, tổ chức quản lý, hoạt động chính trị - xã hội, hợp tác và cạnh tranh lành mạnh, định hướng lao động nghề nghiệp sau khi tốt nghiệp, thích ứng với những điều kiện và hoàn 24

cảnh cụ thể trước những biến động không ngừng của đời sống xã hội. Gắn liền với nội dung mỗi bài học GDCD luôn có một loạt những kỹ năng tương ứng, có thể là những kỹ năng tiếp cận, nhận diện, xử lý thông tin, giải quyết những thách thức, những hiện tượng hoặc những vấn đề đang không ngừng nảy sinh trong cuộc sống hàng ngày của chính bản thân học sinh. Nhiều kỹ năng rất cần thiết và sẽ đi theo các em trong suốt cuộc đời như cách ứng xử, cư xử với chính bản thân các em, trong quan hệ với bạn bè, trong tình yêu, hôn nhân và gia đình, trong quan hệ cộng đồng… Một bài học GDCD thực sự bổ ích là bài học mà ở đó học sinh không chỉ học được những trí thức, tình cảm cần thiết, mà ở đó các em còn học được cả những trải nghiệm và kỹ năng sống của người dạy.

Những đặc thù tri thức của môn GDCD nói trên yêu cầu người giáo viên bộ môn trước khi dạy học cần nghiên cứu kĩ nội dung, mục tiêu, đặc thù của từng bài học, từng tiết dạy, từng đơn vị kiến thức để lựa chọn phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, nội dung thông tin, tài liệu và phương tiện dạy học sao cho phù hợp và hiệu quả. * Đặc thù tri thức môn GDCD lớp 11 Nội dung chương trình môn GDCD lớp 11 ở bậc THPT được cấu trúc thành 2 phần: “Công dân với kinh tế” và “Công dân với các vấn đề chính trị - xã hội” với thời lượng tổng cộng là 35 tiết (37 tuần). Trong đó, phần “Công dân với kinh tế” gồm 18 tiết lý thuyết. Phần này, cung cấp cho HS những hiểu biết cơ bản về một số phạm trù như: Sản xuất của cải vật chất, hàng hóa, thị trường, cung, cầu, quy luật lưu thông tiền tệ, quy luật giá trị, Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa, thành phần kinh tế, phương hướng phát triển kinh tế ở nước ta. Từ đó, phần nội dung này giúp học sinh có thể xác định được phương hướng học tập, lựa chọn ngành nghề hoặc các lĩnh vực hoạt động cho bản thân sau khi các em tốt nghiệp THPT. Phần “Công dân với các vấn đề chính trị xã hội” sẽ được giảng dạy trong 17 tiết lý thuyết. Phần này giúp học sinh có những hiểu biết cơ bản về chủ nghĩa xã hội và một số chính sách quan trọng của Nhà nước như: Chính sách dân số và giải quyết việc làm, chính sách tài nguyên và bảo vệ môi trường, chính sách giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, văn hóa, chính sách đối ngoại, chính sách quốc phòng an ninh, để học sinh có thể xác định được trách nhiệm của mình trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước hiện nay.

1.2.2. Cấu trúc, mục tiêu, nội dung chương trình GDCD 11 1.2.2.1. Cấu trúc chương trình GDCD 11 Nội dung chương trình GDCD lớp 11 ở trường THPT được cấu trúc thành hai phần: 25

- Phần một: Công dân với kinh tế.

- Phần hai: Công dân với các vấn đề chính trị- xã hội Chương trình được thực hiện với thời lượng như sau: Cả năm: 37 tuần (35 tiết) + Học kì I: 19 tuần (18 tiết): Dạy từ bài 1 đến hết bài 8. + Học kì II: 18 tuần (17 tiết): Dạy từ bài 9 đến hết bài 15.

1.2.2.2. Mục tiêu chương trình GDCD 11 * Phần thứ nhất: Công dân với kinh tế - Về kiến thức: + Cung cấp cho học sinh hiểu biết những kiến thức thông thường về kinh tế. + Hiểu được trách nhiệm công dân trong việc xây dựng, phát triển kinh tế cá nhân, gia đình và xã hội.

- Về kĩ năng: + Vận dụng kiến thức đã học để lí giải một số vấn đề xây dựng và phát triển kinh tế trong đời sống xã hội. + Có kĩ năng nhận xét, đề xuất và tham gia giải quyết những hiện tượng kinh tế gần gũi, phù hợp với lứa tuổi. Có kĩ năng định hướng nghề nghiệp phù hợp với bản thân và yêu cầu phát triển của xã hôi.

- Về thái độ + Tin tưởng đường lối, chính sách xây dựng và phát triển kinh tế của Đảng và Nhà nước. + Tin tưởng khả năng của bản thân trong việc xây dựng và phát triển kinh tế cá nhân, gia đình và xã hội. * Phần thứ hai: Công dân với các vấn đề chính trị - xã hội - Về kiến thức + Hiểu được tính tất yếu khách quan và những đặc trưng cơ bản của thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta. + Hiểu được bản chất của Nhà nước xã hội chủ nghĩa và nội dung cơ bản của nền Dân chủ xã hội chủ nghĩa trong thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta. + Nắm được một số nội dung cơ bản của một số chính sách lớn của Đảng và Nhà nước ta hiện nay.

- Về kĩ năng + Biết vận dụng kiến thức để phân biệt sự khác nhau về bản chất giữa Nhà Nước xã hội chủ nghĩa với các nhà nước trước đó của chúng ta; biết thực hiện các quyền dân

26

chủ xã hội chủ nghĩa và tham gia tuyên truyền các chính sách lớn của Đảng và Nhà nước. + Biết tìm hiểu, phân tích, đánh giá một số vấn đề gần gũi trong cuộc sống chính trị - xã hội hiện nay.

- Về thái độ + Có ý thức rõ ràng, đúng đắn về trách nhiệm công dân đối với việc xây dựng bảo vệ Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa. + Tin tưởng và tự giác thực hiện tốt đường lối, chủ trương và chính sách của Đảng và nhà nước.

1.2.2.3. Nội dung chương trình GDCD 11 Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc hướng dẫn điều chỉnh nội dung dạy học THPT, chương trình môn GDCD lớp 11 được phân phối như sau: PHÂN PHỐI CHƯƠNG TRÌNH MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 11 Áp dụng từ năm học 2011 – 2012 Cả năm: 37 tuần (35 tiết) Học kỳ I: 19 tuần (18 tiết) - Học kỳ II: 18 tuần (17 tiết) HỌC KỲ I Tiết 1, 2

Tên bài

Nội dung điều chỉnh

Hướng dẫn thực hiện

Bài 1. Công dân với sự Điểm a mục 3: Nội dung thứ 2 Không dạy phát triển kinh tế

của phát triển kinh tế: Cơ cấu kinh tế

3, 4, 5

Bài 2. Hàng hóa - Tiền tệ - Điểm b mục 1: Từ “Lượng - Không dạy - Thị trường

giá trị hàng hóa…” đến hết mục 1.

- Không dạy

- Điểm a mục 2: Bốn hình thái giá trị.

- Không dạy

- Điểm c mục 2: Quy luật lưu thông tiền tệ.

- Không yêu

- Câu hỏi 6 trong phần Câu hỏi cầu HS trả lời và bài tập.

6, 7

Bài 3. Quy luật giá trị Câu hỏi 5 và câu hỏi 10 trong trong sản xuất và lưu phần Câu hỏi và bài tập.

Không yêu cầu HS trả lời

27

thông hàng hóa 8

Bài 4. Cạnh tranh trong - Điểm b mục 2: Các loại cạnh - Không dạy sản xuất và lưu thông tranh. hàng hóa

- Câu hỏi 3 và câu hỏi 6 trong - Không yêu phần Câu hỏi và bài tập.

9

cầu HS trả lời

Bài 5. Cung - cầu trong - Điểm b mục 2: Vai trò của - Không dạy sản xuất và lưu thông quan hệ cung - cầu. hàng hóa

- Câu hỏi 3 phần Câu hỏi và bài - Không yêu tập.

10 11, 12

cầu HS trả lời

Kiểm tra viết 1 tiết Bài 6. Công nghiệp hóa, - Điểm c mục 2: Củng cố và - Đọc thêm Hiện đại hóa đất nước

tăng cường địa vị chủ đạo của quan hệ sản xuất XHCN trong toàn bộ nền kinh tế quốc dân.

- Câu hỏi 5, 6, 7, 8 trong phần - Không yêu Câu hỏi và bài tập.

13, 14

cầu HS trả lời

Bài 7. Thực hiện nền kinh - Mục 2: Vai trò quản lí kinh tế - Không dạy tế nhiều thành phần và của Nhà nước. tăng cường vai trò quản lí - Câu hỏi 9 và câu hỏi 10 trong - Không yêu

15, 16

kinh tế của Nhà nước

phần Câu hỏi và bài tập.

Bài 8. Chủ nghĩa xã hội

- Điểm a mục 1: Chủ nghĩa xã Đọc thêm

cầu HS trả lời

hội là giai đoạn đầu của xã hội cộng sản chủ nghĩa.

- Điểm b mục 2: Đặc điểm thời kì quá độ lên CNXH ở nước ta.

17

Ôn tập học kỳ I

18

Kiểm tra học kỳ I HỌC KỲ II

19, 20, Bài 9. Nhà nước pháp - Điểm a mục 1: Nguồn gốc - Không phân 21

quyền xã hội chủ nghĩa của Nhà nước.

tích chỉ nêu

Việt Nam

kết luận - Điểm b mục 1: Bản chất của - Đọc thêm Nhà nước.

28

- Điểm d mục 2: Vai trò của - Đọc thêm Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. - Câu hỏi 2 và câu hỏi 5 trong - Không yêu phần Câu hỏi và bài tập.

22, 23

cầu HS trả lời

Bài 10. Nền dân chủ xã - Mục 1: Bản chất của nền dân - Chỉ cần tập hội chủ nghĩa

chủ xã hội chủ nghĩa.

trung làm rõ: Nền dân chủ xã

hội

chủ

nghĩa là nền dân chủ của nhân dân lao động,

được

thực hiện chủ yếu bằng nhà nước, dưới sự lãnh đạo của Đảng

Cộng

sản.

- Điểm a mục 2: Nội dung cơ - Đọc thêm bản của dân chủ trong lĩnh vực kinh tế.

- Điểm d mục 2: Đoạn từ “Để - Không dạy quyền lực hoàn toàn thuộc về nhân dân …” đến hết mục 2.

- Mục 3: Từ “dân chủ trực tiếp - Không dạy mang tính quần chúng rộng rãi nhưng lại phụ thuộc vào…” đến hết bài.

24

Bài 11. Chính sách dân số - Điểm a mục 1: Tình hình dân - Đọc thêm và giải quyết việc làm

số ở nước ta.

- Câu hỏi 1 trong phần Câu hỏi - Không yêu và bài tập.

cầu HS trả lời

29

25

Bài 12. Chính sách tài Mục 1: Tình hình tài nguyên, Đọc thêm nguyên và bảo vệ môi môi trường ở nước ta hiện nay. trường

26

Kiểm tra viết 1 tiết

27, 28, Bài 13. Chính sách giáo 29

Không

dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, văn hóa

30

Bài 14. Chính sách quốc Mục 1: Vai trò và nhiệm vụ của Đọc thêm phòng và an ninh

31

Bài 15. Chính sách đối

quốc phòng và an ninh.

Không

ngoại 32, 33

Thực hành ngoại khóa

34

Ôn tập học kỳ II

35

Kiểm tra học kỳ II Theo Công văn số 5842/BGDĐT/VP

Sau khi học xong chương trình GDCD lớp 11, HS cần có thái độ và kỹ năng: Về kỹ năng: Biết phân tích, đánh giá các hiện tượng, các sự kiện trong thực tiễn cuộc sống phù hợp với lứa tuổi, có hành vi ứng xử phù hợp với các giá trị xã hội. Biết bảo vệ cái đúng, cái tốt, cái đẹp và đấu tranh, phê phán đối với các hành vi, hiện tượng tiêu cực trong cuộc sống phù hợp với khả năng của bản thân.

Về thái độ: Yêu cái đúng, cái tốt, cái đẹp; không đồng tình với các hành vi, việc làm tiêu cực; yêu quê hương, đất nước; trân trọng và phát huy các giá trị truyền thống của dân tộc; tin tưởng vào đường lối, chính sách của Đảng; tôn trọng pháp luật, chính sách của Nhà nước và các quy định chung của cộng đồng, tập thể.

1.2.3. Thực trạng của việc tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn GDCD lớp 11 trên địa bàn thành phố Đà Nẵng Trong chương trình giáo dục phổ thông hiện nay và trong hệ thống các môn học, môn GDCD giữ vị trí, vai trò quan trọng và trực tiếp trong việc góp phần bồi dưỡng những phẩm chất chính trị, hình thành niềm tin và phẩm chất đạo đức, lối sống tốt đẹp cho học sinh. Ngoài mục tiêu trang bị cho học sinh về kiến thức, môn GDCD truyền tải cho người học những giá trị, chuẩn mực của xã hội để họ trở thành những con người toàn diện, biết sống và biết tôn trọng người khác, thành công dân có ích cho cộng đồng và xã hội.

30

Để có những đánh giá chính xác, khách quan về hoạt động dạy học trải nghiệm trong chương trình GDCD lớp 11, tôi đã tiến hành khảo sát bằng phiếu câu hỏi (Phụ lục 1) đối với 16 giáo viên hiện đang dạy học môn học này tại một số trường THPT trên địa bàn thành phố Đà Nẵng (Trường THPT Phan Châu Trinh, THPT Nguyễn Trãi, THPT Nguyễn Thượng Hiền, THPT Thanh Khê) về vấn đề trên. Qua việc thống kê 16 phiếu nhận lại, kết quả thu được như sau: Tất cả các giáo viên dạy môn GDCD ở Đà Nẵng đều nhận thức được vai trò, vị trí của môn học mà mình đang đảm nhận trong việc giáo dục ý thức cho con người trong lao động, trong quan hệ giao tiếp, ứng xử hàng ngày của mỗi người, góp phần bồi dưỡng những phẩm chất chính trị, hình thành niềm tin và phẩm chất đạo đức, lối sống tốt đẹp cho học sinh. Thông qua việc gặp gỡ, trao đổi với các giáo viên, tôi nhận thấy đội ngũ các thầy cô bộ môn GDCD trên địa bàn Đà Nẵng là những người có năng lực, có chuyên môn, tràn đầy nhiệt huyết với nghề. Điều này đã tạo ra một thuận lợi lớn đối với việc nâng cao chất lượng dạy học môn GDCD bởi, đội ngũ giáo viên này đã nhận thức được tầm quan trọng của bản thân cũng như của môn học. Từ đó, họ có ý thức trau dồi kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ để đầu tư trong việc soạn giáo án, chuẩn bị bài lên lớp, cố gắng sử dụng cách truyền thụ hiệu quả nội dung kiến thức của môn GDCD để học sinh thấy sự hấp dẫn của môn học, làm cho học sinh yêu thích môn học, giáo viên đưa ra những dẫn chứng cụ thể để người học có thể tự nhận thức trách nhiệm của bản thân đối với gia đình, nhà trường và quê hương. Do đó, tất cả các giáo viên tham gia khảo sát đều cho rằng cần thiết phải nâng cao chất lượng dạy học môn GDCD trong giai đoạn hiện nay. Đồng thời, khi chúng tôi yêu cầu các giáo viên đánh giá mức độ nhận thức đầy đủ và chính xác về vị trí, vai trò của môn GDCD ở trường THPT đang công tác, các thầy cô giáo có câu trả lời là Tốt (50%), Khá (31,3%) và Đạt (18,7%). Đây là tín hiệu đáng mừng cho thấy ở hầu hết các trường THPT trên địa bàn thành phố, đội ngũ cán bộ quản lý, các nhà lãnh đạo, các thầy cô giáo rất quan tâm đến môn GDCD, luôn tạo điều kiện để nâng cao chất lượng dạy và học môn học này.

Trên cơ sở những thuận lợi nêu trên, các thầy cô giáo dạy môn GDCD ở Đà Nẵng đã thực hiện chủ trương của Bộ Giáo dục và Đào tạo về dạy học trải nghiệm như sau:

31

(Nguồn: Thống kê từ phiếu khảo sát) Biểu đồ 1.1. GV đánh giá mức độ thực hiện dạy học trải nghiệm trong môn GDCD ở trường THPT đang công tác Qua khảo sát cho thấy, việc áp dụng phương pháp dạy học trải nghiệm đã được một số giáo viên ở các trường THPT tiếp cận và thực hiện ở một số nội dung kiến thức, song trong quá trình dạy học, các thầy cô chỉ mới dừng lại ở chỗ dạy học trải nghiệm mới dừng lại ở chỗ liên hệ, lồng ghép các nội dung với nhau, chưa thực sự đúng với bản chất và yêu cầu trong dạy học trải nghiệm. Bên cạnh đó, do phân phối chương trình chưa thật sự hợp lí, một năm chỉ có 2 tiết ngoại khóa mà thường ở cuối kì 2, chương trình không cho phép dành riêng một số tiết độc lập cho nội dung này nên chỉ có một số giáo viên dạy GDCD ở các trường như THPT Nguyễn Hiền, THPT Phan Châu Trinh, THPT Thanh Khê,... đã xây dựng thành các chủ đề hoạt động trải nghiệm, hoạt động ngoại khóa thu hút rất nhiều học sinh tham gia theo sự hướng dẫn của Bộ và Sở Giáo dục và Đào tạo. Mặt khác, các chủ đề dạy học trải nghiệm hiện nay được các giáo viên triển khai thực hiện chỉ mới dừng lại ở nội dung do Bộ và Sở định hướng, trong

hung Chương trình ngoại khóa, tổ chức ngoại khóa chính trị theo đủ đề từng

tháng của cả ba khối như: Thanh niên học tập, rèn luyện vì sự nghiệp Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa đất nước; Thanh niên với vấn đề lập thân, lập nghiệp; Thanh niên với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; Thanh niên với tình bạn, tình yêu và gia đình; Thanh niên với lý tưởng cách mạng;... hoặc chủ yếu dạy học trải nghiệm theo các chủ đề thuộc phần Công dân với các vấn đề kinh tế, xã hội như: Bảo vệ môi trường; Thanh niên với vấn đề việc làm,... nhưng chủ yếu thông qua các hình thức như: sinh hoạt dưới cờ, phối hợp với các môn học khác để giáo dục kĩ năng sống, thông qua phần củng cố bài học để tổ chức các trò chơi,...

32

Nhìn chung, các giáo viên dạy môn GDCD ở thành phố Đà Nẵng cũng rất có tâm huyết với nghề, mong muốn phải nâng cao chất lượng dạy học và đổi mới phương pháp, hình thức dạy học bộ môn nhưng họ lại ngại việc khó đảm bảo chất lượng của các hoạt động trải nghiệm, đảm bảo thời lượng và nội dung môn học trong các hoạt động giáo dục trên lớp theo phân phối chương trình. Do vậy, việc dạy học trải nghiệm trong chương trình GDCD lớp 11 ít được thực hiện ở các trường THPT trên địa bàn Đà Nẵng.

Tuy nhiên, sau khi phân tích kỹ chương trình GDCD lớp 11 hiện hành, các thầy cô đã thống nhất rằng có rất nhiều nội dung kiến thức có thể tổ chức dạy học trải nghiệm như hàng hóa - tiền tệ - thị trường, cơ cấu kinh tế, dân số và việc làm, giáo dục và đào tạo, tài nguyên môi trường, an ninh – quốc phòng và ngoại giao,… Mặt khác, chương trình GDCD lớp 11 hiện nay với 2 phân môn: Công dân với kinh tế và công dân với các vấn đề chính trị - xã hội, đang được trình bày kiến thức theo kiểu “lát cắt ngang”, đặc biệt là phân môn thứ nhất phần lớn là kiến thức liên quan đến kinh tế như: bài 3. Quy luật giá trị trong sản xuất và lưu thông hàng hóa, bài 5. Cung – cầu trong sản xuất và lưu thông hàng hóa, bài 7. Thực hiện nền kinh tế nhiều thành phần và tăng cường vai trò quản lí kinh tế của Nhà nước,… nên học sinh cảm thấy khô khan, nhàm chán và cả người dạy cũng khó triển khai cho hiệu quả khi dạy học trải nghiệm các bài học này. Bên cạnh đó, các vấn đề nằm trong nội dung dạy học trải nghiệm cũng có liên quan đến nội dung phần hai: Địa lý kinh tế - xã hội (chương trình Địa lý 10), phần Địa lý dân cư (chương trình Địa lý 12),… Do đó, việc dạy học trải nghiệm trong môn GDCD lớp 11 là một mô hình truyền thụ kiến thức theo kiểu “bổ dọc” chương trình thông qua việc xây dựng các chủ đề dạy học phù hợp, mang tính thực tiễn nhưng vẫn đảm bảo các mục tiêu của hung chương trình GDCD lớp 11 đề ra.

Trên cơ sở các phân tích nêu trên, khi tôi hỏi “Theo thầy/cô, việc xây dựng, tổ chức dạy học trải nghiệm theo các chủ đề mà tác giả đưa ra có khả thi hay không? Các thầy/cô đã từng dạy học theo các chủ đề này chưa?”, kết quả thu được như sau: Tên chủ đề

Mức độ khả thi (%)

Mức độ thực hiện (%)

Rất khả

Khả

Ít khả

Đã thực

Chưa

thi

thi

thi

hiện

thực hiện

Thanh niên học tập, rèn luyện vì

87.5

12.5

0

81.3

18.7

sự nghiệp Công nghiệp hóa, hiện 33

đại hóa đất nước Thanh niên với ý tưởng kinh

81.3

18.7

0

12.5

87.5

Lập kế hoạch tài chính cá nhân

93.8

6.2

0

25

75

Thanh niên với tiêu dùng và văn

100

0

0

0

100

75

25

0

68.8

31.2

93.8

6.2

0

87.5

12.5

100

0

0

56.3

43.7

doanh

hoá tiêu dùng ở Việt Nam Tìm hiểu thực tế một số trường Đại học (hoặc Cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp, Dạy nghề) tại địa phương.

Thanh niên với vấn đề lập thân, lập nghiệp Thế hệ trẻ vì một hành tinh xanh

(Nguồn: Thống kê từ phiếu khảo sát) Qua kết quả cho thấy, dạy học trải nghiệm theo các chủ đề mà tác giả đưa ra thông qua môn GDCD lớp 11 là việc hoàn toàn có thể thực hiện được. Nhưng một điều đang lưu ý là các giáo viên dạy học trải nghiệm trong môn GDCD 11 chỉ mới tập trung vào xây dựng chủ đề phần Công dân với các vấn đề chính trị - xã hội nên phần Công dân với kinh tế chưa được khai thác để xây dựng thành các chủ đề để tổ chức Hoạt động trải nghiệm. Đây là một hạn chế cần phải khắc phục, giáo viên nên tập trung khai thác, xây dựng các chủ đề ở phần Công dân với kinh tế nhiều hơn, vì theo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể sắp tới, chủ yếu giáo dục kinh tế, văn hóa tiêu dùng, ý tưởng kinh doanh,... Thông qua các chủ đề này, học sinh có thể tự biết cách lập nghiệp, kinh doanh phù hợp với điều kiện của bản thân sau khi tốt nghiệp THPT. Đặc biệt, phần lớn giáo viên (87,5%) đánh giá học sinh THPT có quan tâm đến các vấn đề kinh tế, xã hội của đất nước và ở Đà Nẵng hiện nay. Trong các giờ học trên lớp và sinh hoạt tại trường, học sinh luôn đặt ra những câu hỏi về sự thay đổi mỹ quan đô thị của thành phố, sự phát triển của kinh tế - xã hội của địa phương, quan tâm đến sự thay đổi của môi trường, khí hậu và tài nguyên của đất nước, nhận thức được sự ảnh hưởng của dân số tăng nhanh và nguồn nhân lực kém chất lượng đến sự phát triển của đất nước,… Do đó, dạy học trải nghiệm trong chương trình GDCD lớp 11 thông qua việc thiết kế và xây dựng thành các chủ đề lớn như: Thanh niên với tiêu dùng và văn hóa tiêu dùng ở Việt Nam; Thế hệ trẻ vì một hành tinh xanh; Thanh niên với vấn đề lập thân lập nghiệp,… sẽ giúp cho học sinh được trải nghiệm thực tế, được tham gia và 34

hình thành các kỹ năng, tư duy sáng tạo; bớt nhàm chán với phần kiến thức nặng về mục tiêu, phương hướng trong các chính sách của Nhà nước, từ đó, góp phần làm cho người học có hứng thú với bộ môn, giúp học sinh thấy được trách nhiệm của họ đối với các vấn đề kinh tế, chính trị - xã hội của địa phương và đất nước trong công cuộc đẩy mạnh xây dựng đất nước.

Tóm lại, hiện nay, phần lớn các giáo viên GDCD trên địa bàn thành phố Đà Nẵng mới chỉ dừng lại ở việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa, sinh hoạt dưới cờ, sân khấu hóa,... những nội dung theo chủ đề từng tháng của ba khối lớp do Sở định hướng. Một số khác chỉ đảm nhận công việc giảng dạy theo đúng phân phối chương trình. Do vậy, hoạt động trải nghiệm chưa thật sự được quan tâm, trong đó hoạt động trải nghiệm phần công dân với kinh tế còn chưa được khai thác hiệu quả. Đây là việc làm cần thiết phù hợp với chương trình phổ thông tổng thể khi xây dựng môn học Giáo dục kinh tế và pháp luật.

1.2.4. Những thuận lợi và khó khăn khi tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn GDCD lớp 11 Trên cơ sở đánh giá trên, việc xây dựng các chủ đề và dạy học trải nghiệm trong môn GDCD 11 chưa được phổ biến tại các trường THPT ở Đà Nẵng. Bên cạnh đó, thông qua trao đổi, các giáo viên môn GDCD cũng đã chia sẻ những thuận lợi và khó khăn khi thực hiện dạy học trải nghiệm trong môn GDCD lớp 11 thông qua việc trả lời phiếu khảo sát và kết quả thu thập như sau: Về thuận lợi Thứ nhất, phần lớn các giáo viên cho rằng dạy học trải nghiệm trong môn GDCD lớp 11 là cần thiết và hấp dẫn, các chủ đề gắn với thực tiễn, đặc biệt thành phố Đà Nẵng có vị trí trọng yếu cả về kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng, là địa phương có nhiều vấn đề liên quan đến dân số và việc làm, dân số tập trung nhiều, nơi tập trung các ngành công nghiệp nên thu hút nhiều lao động, nhưng cũng là nơi thất nghiệp nhiều vì các ngành công nghiệp đòi hỏi người lao động có trình độ, tay nghề, năng động. Vì vậy đòi hỏi cần phải định hướng cho các em về nghề nghiệp, việc làm, đạo đức, ý tưởng kinh doanh và văn hóa tiêu dùng ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường để đảm bảo sự phát triển của đất nước. Bên cạnh đó, vấn đề dân số và việc làm còn ảnh hưởng rất lớn tới môi trường đô thị và kinh tế đất nước. Đây sẽ là những chủ đề dạy học trải nghiệm rất đa dạng và phong phú giúp học sinh có nhiều cơ hội quan sát thực tiễn, từ đó, sẽ khơi gợi được hứng thú, tìm tòi, khám phá, sáng tạo của học sinh thông qua việc chiếm lĩnh kiến thức liên quan đến nội dung bài học. Điều này 35

giúp cho dạy học bộ môn đạt hiệu quả, hơn hết, học sinh thấy được trách nhiệm của mình đối với bản thân, gia đình, địa phương và đối với đất nước.

Thứ hai, đa số giáo viên cho rằng dạy học trải nghiệm trong môn GDCD lớp 11 rất dễ xác định địa chỉ và xây dựng được các chủ đề tích hợp do trong chương trình bộ môn này có rất nhiều bài học liên quan đến chủ đề trên. Các giáo viên cho rằng, dạy học trải nghiệm giúp mỗi học sinh khẳng định được giá trị riêng, phù hợp với chuẩn mực đạo đức chung; giúp học sinh thể hiện tình yêu đất nước, con người, trách nhiệm công dân,... bằng việc làm, hành động cụ thể, thiết thực và bằng các hoạt động cống hiến xã hội, phục vụ cộng đồng. Hoạt động trải nghiệm còn giúp học sinh tiếp tục hoàn thiện những phẩm chất và năng lực chung của chương trình giáo dục. Đó cũng chính là những phẩm chất và năng lực cơ bản của người lao động tương lai và người công dân toàn cầu. Học sinh định hướng được nghề nghiệp dựa trên hiểu biết về nghề, nhu cầu thị trường lao động, sự phù hợp của nghề được lựa chọn với năng lực và hứng thú của cá nhân; xây dựng được kế hoạch đường đời; có khả năng thích ứng với những đổi thay trong bối cảnh toàn cầu hoá và cách mạng công nghiệp mới Thứ ba, được sự tạo điều kiện của nhà trường, của địa phương, sự ủng hộ của tổ chuyên môn, sự hợp tác của phụ huynh học sinh trong việc triển khai thực hiện dạy học trải nghiệm. Điều này tạo điều kiện thuận lợi khi giáo viên đăng ký với tổ bộ môn, Ban Giám Hiệu nhà trường trong khâu xây dựng chương trình, lựa chọn những chủ đề thích hợp đưa vào phân bổ trong chương trình học, phối hợp hiệu quả với các giáo viên trong tổ bộ môn khi triển khai dạy học trải nghiệm. Đồng thời, tổ bộ môn, Ban Giám hiệu nhà trường và Sở Giáo dục và Đào tạo Đà Nẵng tổ chức các buổi tọa đàm, các lớp bồi dưỡng, tập huấn giáo viên để các thầy cô nắm được kiến thức, phương pháp và các hình thức trong dạy học trải nghiệm.

Thứ tư, các em học sinh trong trường học tập nhiệt tình, sôi nổi, một số giáo viên có tâm huyết với bộ môn, chịu khó tìm tòi, nghiên cứu và đầu tư cho việc dạy học GDCD đạt hiệu quả là một trong những thuận lợi quan trọng đã được các thầy cô chia sẻ rất nhiều. Theo thầy cô, thuận lợi từ phía học sinh và giáo viên mang lại sẽ tạo ra hiệu ứng tốt đối với dạy hoc trải nghiệm do một tiết học, một buổi trải nghiệm chỉ đạt hiệu quả khi giáo viên chịu khó đầu tư chuẩn bị cho giáo án của mình, còn học sinh hứng thú khi tìm hiểu nội dung kiến thức đã được giáo viên hướng dẫn tại lớp, tại buổi ngoại khóa.

Về khó khăn:

36

Thứ nhất, sự khó khăn về thời gian tổ chức. Thời lượng chủ yếu dành cho giảng dạy trên lớp, nếu muốn tổ chức một hoạt động trải nghiệm bổ trợ cho môn học, chương trình học thì rất khó bố trí vào khoảng thời gian giữa các tiết học, buổi học.

Không thể tiến hành một hoạt động trải nghiệm trong vòng một tiết học khi phải lấy quỹ thời gian của tiết học khác. Vì vậy, việc sắp xếp quỹ thời gian hợp lý cho hoạt động trải nghiệm cần được nghiên cứu và phân bố hợp lý.

Thứ hai, khó khăn về yếu tố không gian, địa lý. Thông thường, các địa điểm như khu di tích, bảo tàng, các địa danh hay các khu công nghiệp, nông trại thường khá xa trường học. Không phải trường học nào cũng có sự thuận lợi về khoảng cách khi tổ chức các hoạt động trải nghiệm, có nơi cách xa địa điểm trải nghiệm tới hàng trăm cây số. Vì vậy, sẽ rất khó khăn khi tổ chức cho học sinh đến học tập, thực tế khi khoảng cách địa lý không thuận lợi.

Thứ ba, kinh phí thực hiện. Việc tổ chức học tập trải nghiệm dù ở đâu cũng cần có khoản kinh phí nhất định để phục vụ cho hoạt động như tiền thuê xe đưa đón, nước uống… Tuy nhiên, kinh phí dành cho hoạt động học tập trải nghiệm ở các trường phổ thông hiện nay khá eo hẹp, nhất là ở các trường ở vùng quê, vùng ven biển.

Thứ tư, khó khăn còn xuất phát từ phía người học. Khái niệm học tập trải nghiệm đối với học sinh ở nhiều địa phương hiện nay khá mới, bởi vì chúng ta vẫn chú trọng những tiết học trên lớp, qua kênh sách giáo khoa và kênh hình bằng các phương tiện hỗ trợ. Vì vậy, nếu tổ chức các hoạt động trải nghiệm mà không có sự chuẩn bị về tâm lý và phương pháp, chắc chắn học sinh sẽ bị rơi vào trạng thái thụ động khi tiếp cận đối tượng trải nghiệm hoặc sẽ biến buổi học trải nghiệm thành một chuyến tham quan.

Ngoài ra, còn có khó khăn trong việc bảo đảm an toàn trong quá trình tổ chức hoạt động học tập trải nghiệm.

Nhìn chung, bên cạnh những thuận lợi, dạy học trải nghiệm trong chương trình GDCD lớp 11 ở các trường THPT trên địa bàn thành phố Đà Nẵng hiện nay vẫn còn gặp phải những khó khăn nhất định. Nguyên nhân là do nội dung sách giáo khoa còn nhiều và nặng, việc tổ chức hình thức dạy học này đòi hỏi nhiều thời gian, công sức và kinh phí hoạt động, năng lực thiết kế và tổ chức của một số giáo viên còn hạn chế.

Trong thời gian tới, với chủ trương của các trường về dạy học trải nghiệm, các giáo viên bộ môn cần tận dụng những thuận lợi và khắc phục những khó khăn để triển khai xây dựng và dạy học trải nghiệm các chủ đề mới nhằm nâng cao vị trí, vai trò và chất lượng dạy học môn GDCD hiện nay.

37

1.2.5. Đánh giá chung Qua khảo sát 16 phiếu nhận lại, đã phản ánh được tình hình dạy học trải nghiệm trong môn GDCD lớp 11 ở một số trường THPT trên địa bàn thành phố Đà Nẵng. Tôi nhận thấy rằng: Đa số giáo viên nhận thức đầy đủ và chính xác về vị trí, vai trò của môn GDCD ở trường THPT đang công tác. Các thầy cô đã thấy được vai trò của môn học trong việc trong việc góp phần bồi dưỡng những phẩm chất chính trị, hình thành niềm tin và phẩm chất đạo đức, lối sống tốt đẹp cho học sinh. Bên cạnh đó, giáo viên đã biết cách lựa chọn, sử dụng các phương pháp dạy học phù hợp với đặc điểm của các chủ đề và điều kiện của môi trường dạy học. Có nhiều điều kiện thuận lợi, nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của nhà trường, chính quyền địa phương và cả phụ huynh học sinh.

Ngoài những mặt đã đạt được, vẫn còn một số tồn tại, hạn chế. Việc tổ chức dạy học trải nghiệm trong môn GDCD còn chưa thường xuyên, hình thức tổ chức còn đơn giản, chủ yếu tận dụng trong các buổi sinh hoạt lớp, ngoại khóa. Các chủ đề trải nghiệm chưa thật sự hấp dẫn và mang tính cấp thiết. Bên cạnh đó, việc tổ chức hoạt động trải nghiệm còn gặp nhiều khó khăn về thời gian, không gian, kinh phí,...

Tiểu kết chương 1 Trình bày khái quát cơ sở lý luận và thực tiễn của hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn GDCD là việc quan trọng và cần thiết để đề tài đề xuất một số hình thức và biện pháp cơ bản để tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn GDCD lớp 11.

CHƯƠNG 2. MỘT SỐ HÌNH THỨC VÀ BIỆN PHÁP TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC MÔN GDCD LỚP 11 2.1. Những yêu cầu khi tổ chức hoạt động trải nghiệm - Về nội dung dạy học trong tổ chức hoạt động trải nghiệm Tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh theo hướng phát triển năng lực, học sinh sẽ tự tìm hiểu chủ đề, lập kế hoạch phân công công việc và tiến hành thực hiện.

Chính vì điều đó mà nội dung dạy học phải đa dạng, phong phú và phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh để qua đó các em có thể hiểu được nội dung bài học.

Chương trình, kế hoạch học tập trải nghiệm phải được thiết kế để trang bị đầy đủ cho học sinh: kiến thức, kĩ năng, thái độ và cả cách vận dụng kiến thức vào thực tiễn cuộc sống.

- Về phương pháp dạy học

38

Giáo viên nên kết hợp sử dụng nhiều phương pháp dạy học khác nhau để phát triển tính độc lập, tự giác tự tìm tòi của học sinh trong hoạt động trải nghiệm nhằm phát huy năng lực học sinh. Mặt khác, khi tiến hành dạy học theo hướng phát huy năng lực học sinh giáo viên cũng cần quan tâm đến hiệu quả của mỗi phương pháp mà mình áp dụng.

- Về đánh giá kết quả học tập của học sinh Có nhiều cách đánh giá kết quả hoạt động trải nghiệm. Giáo viên phải quan sát, nhận xét, góp ý để đánh giá ngay trong quá trình hoạt động thực tiễn, dựa trên những biểu hiện cụ thể về phương thức và kết quả hoạt động của học sinh. Cần sử dụng nhiều hình thức đánh giá, nhiều bộ công cụ đánh giá, coi trọng nhận xét quá trình tiến bộ về nhiều mặt khác nhau của học sinh.

- Việc thực hiện hoạt động trải nghiệm sáng tạo, người giáo viên cần phải đảm bảo đúng mục tiêu bài học Trong một bài học giáo viên có thể sử dụng nhiều phương pháp khác nhau phụ thuộc vào trình độ nhận thức của học sinh và điều kiện thực tế, nhưng mục đích cuối cùng vẫn đạt được mục tiêu bài học. Khi tiến hành trải nghiệm, giáo viên phải xác định nội dung hợp lí, tổ chức cho học sinh báo cáo sản phẩm thu được sau buổi trải nghiệm sáng tạo mà không mất quá nhiều thời gian, điều quan trọng nhất là phải đảm bảo cung cấp đủ kiến thức, kĩ năng cần thiết cho học sinh, đảm bảo thực hiện đúng mục tiêu bài học. Điều này đòi hỏi khi thiết kế hoạt động trải nghiệm, người giáo viên cần phải: Dựa trên nội dung cốt lõi của chương trình đáp ứng chuẩn kiến thức, kĩ năng của môn học. Tập trung vào những hiểu biết của học sinh sau quá trình học. + Phải phù hợp với trình độ học sinh, không nên xây dựng các chủ đề trải nghiệm vượt quá xa nội dung kiến thức của học sinh Dạy học vừa sức là nguyên tắc hàng đầu của quá trình dạy học. Dạy học vừa sức có nghĩa là những yêu cầu, nhiệm vụ học tập phải phù hợp với trí tuệ của học sinh để các em có thể hoàn thành với sự nỗ lực cao nhất về cả trí tuệ và thể lực.

Khi vận dụng phương pháp dạy học trải nghiệm, cách tiến hành phải phù hợp với trình độ của học sinh trong lớp, đồng thời phù hợp với trình độ phát triển của từng đối tượng học sinh, đảm bảo mỗi học sinh có thể phát triển mức tối đa so với khả năng của mình sau khi tham gia trải nghiệm.

Hiện nay, với sự phát triển của khoa học kĩ thuật, sự tiến bộ của xã hội và sự bùng nổ của thông tin… khả năng nhận thức của học sinh trung học phổ thông ngày 39

càng phát triển hơn. Đây là điều kiện thuận lợi để vận dụng phương pháp dạy học trải nghiệm trong dạy học GDCD. Việc thực hiện tốt yêu cầu phù hợp với trình độ học sinh khi tiến hành trải nghiệm là vô cùng quan trọng, nếu thực hiện tốt sẽ tạo hứng thú cho học sinh và mang lại hiệu quả cao. Ngược lại, nếu không tuân thủ nguyên tắc này, nội dung của trải nghiệm sáng tạo sẽ trở nên quá dễ hoặc quá khó đối với học sinh điều này dẫn đến sự nhàm chán, không phát huy được năng lực của học sinh. + Đảm bảo sự thống nhất giữa vai trò tự giác, tích cực độc lập nhận thức của học sinh và vai trò chủ đạo của giáo viên Yêu cầu này đòi hỏi phải phát huy tính tự giác, tích cực, độc lập nhận thức của học sinh và vai trò chủ đạo của người giáo viên trong việc vận dụng phương pháp dạy học GDCD theo hướng phát triển năng lực học sinh. Giáo viên chỉ là người hỗ trợ, hướng dẫn, còn sự tham gia hoạt động, giải quyết vấn đề lại đòi hỏi ở người học + Đảm bảo tính thống nhất giữa lý luận và thực tiễn Việc vận dụng phương pháp dạy học GDCD theo hướng phát triển năng lực học sinh, là một cơ hội tốt để các em được làm việc (tìm hiểu, thảo luận, tranh luận, khảo sát, thí nghiệm…) để tự mình tìm ra tri thức. Nhưng quan trong hơn là cơ hội để các em vận dụng những tri thức đã học được vào thực tế cuộc sống. Bên cạnh đó, còn là cơ hội để các em tìm hiểu giải quyết các vấn đề mang tính xã hội, tính thời đại. Chủ đề học tập trải nghiệm phải gắn với những vấn đề cần giải quyết ở nơi sinh sống và học tập. Như các lĩnh vực: môi trường, dân số, việc làm, khoa học công nghệ,...Căn cứ vào đó giáo viên có thể xây dựng các chương trình học tập trải nghiệm phù hợp 2.2. Một số định hướng chung khi tổ chức hoạt động dạy học trải nghiệm môn GDCD Chương trình môn GDCD ở THPT hiện nay được cấu trúc thành 5 mạch nội dung chính (tương ứng với 5 phần) là (1) Công dân với việc hình thành thế giới quan, phương pháp luận khoa học; (2) Công dân với đạo đức; (3) Công dân với kinh tế; (4) Công dân với các vấn đề chính trị-xã hội và (5) Công dân với pháp luật. Trong đó, nội dung trải nghiệm tập trung trong chương trình GDCD lớp 11 gồm hai phân môn là công dân với kinh tế (bài 1, bài 2, bài 7) và công dân với các vấn đề chính trị - xã hội (Bài 11, Bài 12, Bài 13, Bài 14).

Tổ chức hoạt động trải nghiệm có nội dung kiến thức liên quan đến nhiều vấn đề trong phát triển kinh tế - xã hội như dân số và nguồn nhân lực; khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo; tài nguyên môi trường; cơ cấu kinh tế; hàng hóa – tiền tệ - thị 40

trường; công nghiệp hóa, hiện đại hóa; cơ chế chính sách quốc phòng, an ninh và đối ngoại,… Đây là những nội dung nằm trong chương trình GDCD 11. Do đó, các tổ/nhóm chuyên môn căn cứ vào chương trình và sách giáo khoa hiện hành, lựa chọn nội dung để xây dựng các chủ đề dạy học trải nghiệm phù hợp với việc sử dụng phương pháp dạy học tích cực trong điều kiện thực tế của nhà trường. Trên cơ sở rà soát chuẩn kiến thức, kĩ năng, thái độ theo chương trình hiện hành và các hoạt động học dự kiến sẽ tổ chức cho học sinh theo phương pháp dạy học tích cực, xác định các năng lực và phẩm chất có thể hình thành cho HS trong mỗi chủ đề đã xây dựng. Điều này sẽ góp phần tạo hứng thú của HS khi học môn này nhưng quan trọng hơn là các em trải nghiệm thực tế, trang bị những kỹ năng cần thiết để giải quyết những vấn đề liên quan nảy sinh trong thực tiễn hằng ngày.

Việc đưa ra những định hướng trong quá trình xây dựng các chủ đề dạy học trải nghiệm chỉ mang tính gợi mở, tham khảo. Tuy nhiên, từ các dữ liệu nghiên cứu, tôi cho rằng việc xây dựng các chủ đề dạy học trải nghiệm cần phải dựa trên các căn cứ hoạt động và những yêu cầu cần đạt được như sau: Hoạt động

Yêu cầu cần đạt

HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN CÁ NHÂN Hoạt động tìm hiểu/khám phá - Nhận diện được hứng thú, sở trường của bản thân bản thân

và có kế hoạch phát triển sở trường liên quan đến nghề nghiệp lựa chọn trong tương lai.

- Biết cách quản lí cảm xúc và ứng xử ngày càng hợp lí hơn trong các tình huống giao tiếp khác nhau.

- Thể hiện sự tự tin trong truyền thông, thuyết phục thu hút và tạo động lực cho bản thân và cho mọi người...

- Đánh giá được hiệu quả của các hoạt động phát triển cá nhân.

Hoạt động rèn luyện nền nếp, - Làm tròn trách nhiệm được giao và trách nhiệm hỗ thói quen; tính tuân thủ, trách trợ, giúp đỡ các bạn và những người cùng tham gia nhiệm, ý chí vượt khó

hoạt động.

- Thể hiện được hứng thú, kiên trì với mục tiêu đặt ra trong các hoạt động khám phá để đề xuất được ý tưởng mới.

- Tuân thủ kỷ luật, quy định của nhóm, tập thể 41

trường, lớp, cộng đồng khi tham gia hoạt động.

Hoạt động phát triển kĩ năng - Thiết lập và nuôi dưỡng được các mối quan hệ bạn giao tiếp và hợp tác trong lao bè, thầy cô và mối quan hệ xã hội. động, học tập và cuộc sống

- Làm tròn trách nhiệm được giao và có trách nhiệm hỗ trợ, giúp đỡ các bạn cùng tham gia hoạt động.

- Thoả thuận, thuyết phục được các bạn trong nhóm để được hỗ trợ, chia sẻ khi cần hoặc thực hiện ý tưởng của mình đề ra.

- Làm chủ và kiểm soát được các mối quan hệ trong cuộc sống thực cũng như trong môi trường giao tiếp trên mạng xã hội.

HOẠT ĐỘNG LAO ĐỘNG

Hoạt động lao động ở nhà

- Thể hiện sự tự tin trong việc tổ chức sắp xếp công việc gia đình hợp lí.

- Thực hiện được mục tiêu tiết kiệm tài chính trong gia đình và cách lập kế hoạch tài chính cho bản thân.

Hoạt động lao động ở trường

- Hợp tác được với bạn để xây dựng mục tiêu và lập kế hoạch hoạt động cho buổi lao động công ích xây dựng nhà trường.

- Thực hiện được và biết quản lí các công việc của buổi lao động tại trường.

Hoạt động lao động ở địa - Thực hiện và quản lí được các công việc trong phương

hoạt động lao động sản xuất gắn với địa phương.

- Đánh giá được hiệu quả kinh tế và xã hội của các hoạt động lao động.

HOẠT ĐỘNG XÃ HỘI VÀ PHỤC VỤ CỘNG ĐỒNG

Hoạt động giáo dục truyền - Xác định được mục tiêu, lập và thực hiện tốt kế thống, tư tưởng, đạo đức

hoạch cho các hoạt động giáo dục theo chủ đề Tổ quốc, Đoàn, Đảng, Bác Hồ.

- Thể hiện được thái độ yêu quê hương đất nước, niềm tự hào dân tộc... qua hành động và việc làm phù hợp.

Hoạt động giáo dục văn hoá, - Xác định được mục tiêu, lập và thực hiện được kế 42

hoạch cho các hoạt động giáo dục văn hoá, hữu nghị

hữu nghị và hợp tác

và hợp tác.

- Thể hiện sự hoà đồng với môi trường văn hoá khác nhau trong quá trình hoạt động.

- Thể hiện được tinh thần đoàn kết dân tộc anh em qua hành động và việc làm.

Hoạt động tìm hiểu phong - Xác định được mục tiêu, lập và thực hiện được kế cảnh, di tích văn hoá – lịch sử hoạch cho các hoạt động tìm hiểu danh lam thắng của địa phương và đất nước

cảnh...

- Thể hiện được thái độ bảo vệ, trân trọng di tích, di sản của quê hương đất nước... qua hành động và việc làm.

- Đánh giá được hiệu quả của các hoạt động giữ gìn và bảo tồn di tích, danh lam.

Hoạt động tình nguyện/nhân - Chủ động xây dựng được kế hoạch thực hiện các đạo và hoạt động giáo dục các mục tiêu đặt ra về hoạt động tình nguyện nhân đạo. vấn đề xã hội

- Đề xuất được các cách giải quyết các vấn đề của cá nhân, tập thể, cộng đồng (bắt nạt, ý thức chấp hành nội quy nhà trường, giao tiếp qua mạng...).

- Thực hiện được giải pháp giải quyết vấn đề và nhận ra sự phù hợp hay không phù hợp của giải pháp thực hiện.

- Chủ động và tự tin thiết lập các mối quan hệ xã hội, sẵn sàng chia sẻ giúp đỡ nhau.

HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP

Hoạt

động

tìm hiểu,

trải - Phân tích được nhu cầu và sự phát triển của nghề

nghiệm thế giới nghề nghiệp

nghiệp trong địa phương hiện nay dựa trên số liệu khảo sát.

- Phân tích được những thông tin chính về thị trường lao động, yêu cầu và triển vọng của các ngành nghề.

- Thực hiện được công việc, thao tác của nghề trong chương trình trải nghiệm tại cơ sở và đánh giá được sự phù hợp của nghề với khả năng và sở thích của 43

bản thân.

- Chỉ ra được vai trò kinh tế đối với xã hội của nghề/nhóm nghề.

Hoạt động đánh giá và rèn - Đánh giá được điểm mạnh và yếu của bản thân có luyện năng lực và phẩm chất liên quan đến nghề/nhóm nghề. của bản thân phù hợp với - Bộc lộ được sở thích và khả năng phù hợp với nhóm nghề.

nghề lựa chọn.

- Xây dựng được kế hoạch phát triển bản thân, tìm kiếm các nguồn lực hỗ trợ để phát triển phẩm chất và năng lực cho nghề nghiệp tương lai.

Hoạt động tìm hiểu hệ thống - Dự kiến được việc lựa chọn ngành học, trường học giáo dục trung học chuyên và chuẩn bị tâm lí thích ứng với môi trường học tập nghiệp và đào tạo nghề của và làm việc trong tương lai.

Trung ương, địa phương và các - Thể hiện được sự hợp tác với cá nhân/nhóm để cơ sở đào tạo cao đẳng, đại học hoàn thành công việc/mục tiêu hướng nghiệp đặt ra.

- Xác định được hướng đi phù hợp với bản thân sau khi kết thúc trung học phổ thông.

(Nguồn: Tác giả thống kê, tổng hợp từ tìm kiếm, thu thập tài liệu) 2.3. Đề xuất một số biện pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn GDCD lớp 11 2.3.1. Phân tích chương trình, sách giáo khoa GDCD lớp 11, xác định kiến thức cốt lõi, mạch nội dung gần nhau để xây dựng các chủ đề dạy học trải nghiệm Chương trình hiện hành của môn GDCD bậc THPT, ban hành theo quyết định số 16/2006/ Đ- BGD & ĐT và được triển khai thực hiện từ năm học 2006 - 2007, bao gồm năm nội dung thống nhất chung cho cả nước: (1) Công dân với việc hình thành thế giới quan, phương pháp luận khoa học; (2) Công dân với đạo đức; (3) Công dân với kinh tế; (4) Công dân với các vấn đề chính trị xã hội; (5) Công dân với pháp luật.

Chương trình này được cụ thể hóa trong sách giáo khoa GDCD lớp 10 (nội dung 1, 2), sách giáo khoa lớp 11 (nội dung 3, 4) và sách giáo khoa lớp 12 (nội dung 5). Trong đó, chương trình GDCD lớp 11 là mạch nội dung kiến thức được kế thừa trên nền tảng của môn GDCD từ bậc trung học cơ sở lên và được cấu trúc thành 2 phần: “Công dân với kinh tế” và “Công dân với các vấn đề chính trị - xã hội” với thời lượng tổng cộng là 35 tiết (37 tuần):

44

Phần “Công dân với kinh tế” gồm 18 tiết lý thuyết, cung cấp cho học sinh những hiểu biết cơ bản về một số phạm trù, khái niệm như sản xuất của cải vật chất, hàng hóa, thị trường, cung, cầu, Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa, thành phần kinh tế,… các quy luật kinh tế như quy luật lưu thông tiền tệ, quy luật giá trị,… và phương hướng phát triển kinh tế ở nước ta. Từ đó, phần này giúp học sinh có thể xác định được phương hướng học tập, lựa chọn ngành nghề hoặc các lĩnh vực hoạt động cho bản thân sau khi tốt nghiệp THPT. Phần “Công dân với các vấn đề chính trị - xã hội” gồm 17 tiết lý thuyết, giúp học sinh có những hiểu biết cơ bản về chủ nghĩa xã hội và một số chính sách quan trọng của Nhà nước như: Chính sách dân số và giải quyết việc làm, chính sách tài nguyên và bảo vệ môi trường, chính sách giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, văn hóa, chính sách đối ngoại, chính sách quốc phòng an ninh. Từ đó, giúp học sinh có thể xác định được trách nhiệm của mình trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước hiện nay.

Với chương trình, sách giáo khoa như đã nêu, cả hai phần nội dung của môn GDCD lớp 11 có thể thực hiện được cách dạy học trải nghiệm với các bài: Bài 1, bài 2, bài 4, bài 5, bài 6, bài 7, bài 11, bài 12, bài 13, bài 14, bài 15.

Thực chất của xây dựng chủ đề dạy học trải nghiệm là cấu trúc lại chương trình, sách giáo khoa, sắp xếp nội dung gần nhau của các bài học để tập hợp thành chủ đề bao quát kiến thức của các bài đó nhưng vẫn đảm bảo mục tiêu của môn học. Bên cạnh đó, việc xây dựng chủ đề theo phân tích chương trình, sách giáo khoa đặt ra một số yêu cầu sau: (1) Xây dựng các chủ đề phải đảm bảo tính khoa học trong tiến trình dạy học và logic của hệ thống tri thức đã cung cấp. Chương trình, sách giáo khoa đã sắp xếp và phân bổ lượng kiến thức phù hợp với yêu cầu thực tiễn nên bắt buộc khi xây dựng các chủ đề, GV phải theo sát cấu trúc và số lượng tiết học.

(2) Xây dựng chủ đề trải nghiệm cũng phải có những tín hiệu mới, thoát ra khỏi cách dạy học thuần túy từng tiết, từng bài học theo phân phối chương trình. Giáo viên cần tích hợp nội dung kiến thức các môn học khác vào trong việc thiết kế các chủ đề, gợi mở, định hướng những tri thức mới, chưa có trong nội dung sách giáo khoa để học sinh lĩnh hội, liên hệ thực tiễn địa phương để học sinh thích thú trong việc vận dụng tri thức để đánh giá, giải quyết những vấn đề liên quan nảy sinh trong thực tiễn.

45

2.3.2. Xây dựng nhóm chủ đề dạy học trải nghiệm Trên cơ sở tiếp cận như trên, tôi xin đề xuất các chủ đề dạy học trải nghiệm trong chương trình GDCD lớp 11 theo bảng mô tả sau: Bảng 2.1. Bảng mô tả các chủ đề dạy học trải nghiệm trong chương trình GDCD lớp 11 Chủ đề đề xuất

Bài học trong chương trình hiện hành Bài 1

Công dân với sự phát triển kinh tế Địa chỉ: Mục 3, điểm b) Ý nghĩa của phát triển kinh tế đối với cá nhân, gia đình và xã hội

Bài 6

CNH, HĐH đất nước Địa chỉ: - Tất cả nội dung trong bài

Thanh niên học tập,

Bài 13

học và Công nghệ, Văn hóa.

rèn luyện vì sự nghiệp Chủ đề 1 Công

nghiệp

Chính sách Giáo dục và Đào tạo, Khoa Địa chỉ:

hóa,

- Mục 1. Chính sách Giáo dục và Đào tạo

hiện đại hóa đất nước

- Mục 4. Trách nhiệm của công dân đối với chính sách giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, văn hóa.

Bài 1

Công dân với sự phát triển kinh tế Địa chỉ: - Mục 2. Các yếu tố cơ bản của quá trình sản xuất - Mục 3, điểm a) Phát triển kinh tế

Bài 2 Chủ đề 2

Thanh

niên

với

Hàng hóa – Tiền tệ - Thị trường Địa chỉ: Mục 1, điểm b) Hai thuộc tính của

ý

tưởng kinh doanh

hàng hóa Bài 4

Cạnh tranh trong sản xuất và lưu thông hàng hóa Địa chỉ: - Mục 2. Mục đích của cạnh tranh và các loại cạnh tranh - Mục 3. Tính hai mặt của cạnh tranh 46

Bài 5

Cung – cầu trong sản xuất và lưu thông hàng hóa Địa chỉ: - Mục 2. Mối quan hệ cung – cầu trong sản xuất và lưu thông hàng hóa - Mục 3. Vận dụng quan hệ cung – cầu

Bài 6

CNH, HĐH đất nước. Địa chỉ: Mục 3. Trách nhiệm của công dân đối với sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước

Bài 1

Công dân với sự phát triển kinh tế Địa chỉ: Mục 3. Phát triển kinh tế và ý nghĩa của phát triển kinh tế đối với cá nhân, gia đình và xã hội

Bài 2 Chủ đề 3

Lập

kế

hoạch

Hàng hóa – Tiền tệ - Thị trường Địa chỉ: Mục 2, điểm b) Các chức năng của

tài

tiền tệ

chính cá nhân Bài 4

Cạnh tranh trong sản xuất và lưu thông hàng hóa Địa chỉ: - Mục 2. Mục đích của cạnh tranh và các loại cạnh tranh

Bài 1

Công dân với sự phát triển kinh tế Địa chỉ: Mục 3, điểm b) Ý nghĩa của phát triển kinh tế đối với cá nhân, gia đình và xã hội

Bài 2

Hàng hóa – Tiền tệ - Thị trường Địa chỉ:

Thanh niên với tiêu

- Mục 1. Hàng hóa

Chủ đề 4 dùng và văn hoá tiêu

- Mục 2, điểm b) Các chức năng của tiền tệ

dùng ở Việt Nam

- Mục 3. Thị trường.

Bài 4

Cạnh tranh trong sản xuất và lưu thông hàng hóa Địa chỉ: 47

- Mục 1, điểm b) Nguyên nhân dẫn đến cạnh tranh - Mục 2, điểm b) Mục đích của cạnh tranh Bài 5

Cung – cầu trong sản xuất và lưu thông hàng hóa Địa chỉ: Mục 3. Vận dụng quan hệ cung – cầu

Bài 11

Chính sách dân số và giải quyết việc làm Địa chỉ: - Mục 2, điểm b) Mục tiêu của chính sách

Chủ đề 5

Tìm hiểu thực tế một

giải quyết việc làm.

số trường Đại học

- Mục 3. Trách nhiệm của công dân đối với

(hoặc

Cao

trung

cấp

đẳng,

chính sách dân số và giải quyết việc làm.

chuyên Bài 13

Chính sách Giáo dục và Đào tạo, Khoa

nghiệp, Dạy nghề) tại

học và Công nghệ, Văn hóa.

địa phương

Địa chỉ: - Mục 1. Chính sách giáo dục và đào tạo.

- Mục 4. Trách nhiệm của công dân.

Bài 11

Chính sách dân số và giải quyết việc làm Địa chỉ: - Mục 2, điểm b) Mục tiêu của chính sách giải quyết việc làm.

- Mục 3. Trách nhiệm của công dân đối với chính sách dân số và giải quyết việc làm.

Thanh niên với vấn Bài 13 Chủ đề 6 đề

lập

thân,

Chính sách Giáo dục và Đào tạo, Khoa học và Công nghệ, Văn hóa.

lập

Địa chỉ:

nghiệp

- Mục 1. Chính sách giáo dục và đào tạo.

- Mục 4. Trách nhiệm của công dân.

Bài 15

Chính sách đối ngoại Địa chỉ: - Mục 3. Phương hướng cơ bản để thực hiện chính sách đối ngoại.

Chủ đề 7 Thế hệ trẻ vì một Bài 11

Chính sách dân số và giải quyết việc làm 48

Địa chỉ:

hành tinh xanh

- Mục 1, điểm a) Tình hình dấn số nước ta.

- Mục 3. Trách nhiệm của công dân đối với chính sách dân số và giải quyết việc làm.

Bài 12

Chính sách tài nguyên và bảo vệ môi trường Địa chỉ: Tất cả các nội dung

(Nguồn: Tác giả tự lập ra trên cơ sở phân tích chương trình, sách giáo khoa) Chủ đề trải nghiệm được trình bày thông qua các mạch kiến thức chính như sau: (1) Chủ đề 1: Thanh niên học tập, rèn luyện vì sự nghiệp Công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước được xây dựng thông qua việc sử dụng một số nội dung trong bài 1.

Công dân với sự phát triển kinh tế, bài 6. Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa đất nước, bài 13. Chính sách Giáo dục và Đào tạo, Khoa học và Công nghệ, Văn hóa. Căn cứ vào phân phối chương trình GDCD lớp 11, chủ đề này được thiết kế với thời lượng 2 tiết.

Học xong chủ đề này, học sinh sẽ hiểu được: (1) Vai trò của công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước, xác định được quyền và trách nhiệm của thanh niên trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa; (2) Biết xây dựng kế hoạch học tập và rèn luyện để có thể thực hiện được bổn phận của thanh niên học sinh, phấn đấu trở thành những công dân có ích cho tương lai; (3) Tích cực, chủ động, tự giác trong học tập và rèn luyện, sẵn sàng tham gia các hoạt động thể hiện vai trò của thanh niên học sinh trong sự nghiệp chung.

(2) Chủ đề 2: Thanh niên với ý tưởng kinh doanh được xây dựng thông qua việc sử dụng một số nội dung trong bài 1. Công dân với sự phát triển kinh tế, bài 2. Hàng hóa - tiền tệ - thị trường, bài 4. Cạnh tranh trong sản xuất và lưu thông hàng hóa, bài 6.

Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa đất nước. Căn cứ vào phân phối chương trình GDCD lớp 11, chủ đề này được thiết kế với thời lượng 2 tiết. Học xong chủ đề này, học sinh biết được: (1) Các yếu tố cơ bản của quá trình sản xuất, các thuộc tính của hàng hóa, phân tích, đánh giá được thị trường cung – cầu; (2) Có nhiều cơ hội tiếp cận với doanh nhân; (3) Rèn kỹ năng tự tin khi giao lưu với các diễn giả; kỹ năng ứng xử, giao tiếp; kỹ năng phản hồi, lắng nghe tích cực ý kiến mọi người.

(3) Chủ đề 3: Lập kế hoạch tài chính cá nhân được xây dựng thông qua việc sử dụng một số nội dung trong bài 1. Công dân với sự phát triển kinh tế, bài 2. Hàng hóa tiền tệ - thị trường. Căn cứ vào phân phối chương trình GDCD lớp 11, chủ đề này được thiết kế với thời lượng 2 tiết. Học xong chủ đề này, học sinh hiểu được: (1) Thế 49

nào là phát triển kinh tế và ý nghĩa của phát triển kinh tế đối với cá nhân, gia đình và xã hội; chức năng của tiền tệ;(2) Học hỏi được cách lên kế hoạch tài chính cho bản thân, biết chi tiêu hợp lý; (3) Rèn luyện kỹ năng giao tiếp và kỹ năng trao đổi, tiếp nhận thông tin.

(4) Chủ đề 4: Thanh niên với tiêu dùng và văn hoá tiêu dùng ở Việt Nam được xây dựng thông qua việc sử dụng một số nội dung trong bài 2. Hàng hóa - tiền tệ - thị trường, bài 4. Cạnh tranh trong sản xuất và lưu thông hàng hóa, bài 5. Cung – cầu trong sản xuất và lưu thông hàng hóa. Căn cứ vào phân phối chương trình GDCD lớp 11, chủ đề này được thiết kế với thời lượng 2 tiết. Học xong chủ đề này, học sinh biết được: (1) Ý nghĩa của phát triển kinh tế đối với cá nhân, gia đình và xã hội; các chức năng của tiền tệ và thị trường; phân tích, đánh giá được thị trường cung – cầu; (2) Hiểu được tầm quan trọng của văn hóa tiêu dùng và các giải pháp tiêu dùng hợp lí; (3) Biết thêm một số mặt hàng tiêu dùng hằng ngày, công dụng, các tính năng về sản phẩm và lợi ích của nó đối với người tiêu dùng; (4) Rèn luyện kỹ năng chi tiêu hợp lí, ý thức được vai trò, trách nhiệm của bản thân trong việc tiêu dùng.

(5) Chủ đề 5: Tìm hiểu thực tế một số trường Đại học (hoặc Cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp, dạy nghề) tại địa phương được xây dựng thông qua việc sử dụng một số nội dung trong bài 11. Chính sách dân số và giải quyết việc làm, bài 13. Chính sách giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, văn hóa. Căn cứ vào phân phối chương trình GDCD lớp 11, chủ đề này được thiết kế với thời lượng 2 tiết. Học xong chủ đề này, học sinh sẽ biết: (1) Mục tiêu và trách nhiệm của công dân đối với chính sách dân số và giải quyết việc làm; (2) Biết được các chính sách giáo dục và đào tạo và trách nhiệm của công dân; (3) Nêu được những hiểu biết về hệ thống trường trung cấp chuyên nghiệp và dạy nghề, cách tìm thông tin về cơ sở đào tạo cần thiết; (4) Tìm được những thông tin cần thiết và liên hệ với bản thân để chọn trường học sau khi tốt nghiệp THPT; (5) Có thái độ đúng đắn khi chọn nhành, chọn trường học sao cho phù hợp với trình độ học lực, sức khoẻ, năng lực bản thân, điều kiện gia đình và nhu cầu nhân lực của xã hội.

(6) Chủ đề 6: Thanh niên với vấn dề lập thân, lập nghiệp được xây dựng thông qua việc sử dụng một số nội dung trong bài 11. Chính sách dân số và giải quyết việc làm, bài 13. Chính sách giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, văn hóa, bài 15.

Chính sách đối ngoại. Căn cứ vào phân phối chương trình GDCD lớp 11, chủ đề này được thiết kế với thời lượng 2 tiết. Học xong chủ đề này, học sinh biết được: (1) Mục tiêu và trách nhiệm của công dân đối với chính sách dân số và giải quyết việc làm; (2) 50

Biết được các chính sách giáo dục và đào tạo và trách nhiệm của công dân; (4) Nhận thức được ý ghĩa của vấn đề lập nghiệp đối với bản thân, hiểu được các em có quyền tham gia vào việc tìm hiểu và lựa chọn ngành nghề tương lai phù hợp với năng lực của bản thân, được thu nhận thông tin về những ngành nghề trong xã hội; (5) Hình thành thái độ học tập tích cực, rèn luyện và hoạt động xã hội; (6) Biết cách lựa chọn nghề phù hợp với hứng thú, năng lực bản thân và nhu cầu của thị trường lao động, lập được bản “xu hướng nghề nghiệp” của bản thân; (7) Có thái độ tích cực tìm hiểu các thông tin vê các ngành nghề và tự tin khi trình bày vấn đề trước tập thể; biết tôn trọng ý kiến của bạn; có kĩ năng biểu đạt ý kiến của mình về vấn đề lập nghiệp, biết cách tìm hiểu và khai thác thông tin về các ngành nghề.

(7) Chủ đề 7: Thế hệ trẻ vì một hành tinh xanh được xây dựng thông qua việc sử dụng một số nội dung trong bài 11. Chính sách dân số và giải quyết việc làm, bài 12.

Chính sách tài nguyên và bảo vệ môi trường. Căn cứ vào phân phối chương trình GDCD lớp 11, chủ đề này được thiết kế với thời lượng 2 tiết. Học xong chủ đề này, học sinh biết được: (1) Thực trạng, nguyên nhân gây ra sự ô nhiễm môi trường; các chính sách tài nguyên và bảo vệ môi trường; biết cách phân loại rác, biết cách tái sử dụng, tái chế một số loại rác; (2) Hiểu được tầm quan trọng của môi trường và bảo vệ môi trường đối với cuộc sống; (3) Có ý thức tự giác bảo vệ môi trường và ý thức được vai trò, trách nhiệm của bản thân trong việc bảo vệ môi trường.

Bảng mô tả các chủ đề dạy học trải nghiệm nêu trên về cơ bản đảm bảo được yêu cầu đặt ra về giảng dạy môn GDCD, chuẩn mục tiêu kiến thức và rèn luyện cho học sinh những năng lực cần thiết để người học có thể tự lĩnh hội tri thức và vận dụng tri thức vào giải quyết các vấn đề liên quan nảy sinh trong thực tiễn. Trên cơ sở này, giáo viên cần phải bám sát chương trình, sách giáo khoa để thiết kế giáo án trải nghiệm thật sự chất lượng, khoa học và hiệu quả.

2.3.3. Lựa chọn các hình thức phù hợp để sử dụng dạy học trải nghiệm Từ việc lập mô tả cho các chủ đề, giáo viên bộ môn cần lựa chọn hình thức, biện pháp phù hợp. Việc thực hiện đa dạng hóa các hình thức tổ chức dạy trải nghiệm thông qua các hình thức: sân khấu hóa, tham quan, cắm trại, trò chơi,... Bên cạnh đó, việc lựa chọn hình thức tích hợp phù hợp phải không làm cho kiến thức trở nên nặng nề, quá tải, đôi khi “phá vỡ đi” trật tự vốn có của môn học. Điều này góp phần vừa thực hiện yêu cầu đổi mới của dạy học nói chung, của bộ môn GDCD nói riêng, vừa tạo ra những hiệu ứng tích cực trong việc dạy học, giáo dục những nội dung này cho đối tượng học sinh THPT. Bản thân những nội dung này đòi hỏi một quá trình giáo dục 51

mang tính tự nguyện cả phía thầy lẫn trò. Do đó, hình thức trải nghiệm phù hợp sẽ khiến học sinh cảm thấy không bị nhàm chán; luôn được tìm hiểu dưới nhiều góc độ; kích thích tính tự giác, là động cơ thôi thúc tìm hiểu vấn đề trong suốt quá trình học tập cũng như vận dụng kiến thức vào thực tế. Mặt khác, muốn tổ chức được thực hành liên môn học thì phải cần tất cả các thành phần và lực lượng tham gia vào quá trình tổ chức dạy học, từ đó tạo ra một nguồn lực dạy học hùng hậu và phong phú cùng giải quyết mục tiêu học tập chung…

Xuất phát từ quá trình phân tích, tìm hiểu, tôi đề xuất một số hình thức dạy học trải nghiệm để sử dụng vào quy trình xây dựng chủ đề dạy học trải nghiệm trong chương trình GDCD lớp 11: Bảng 2.2. Ưu điểm và hạn chế của các hình thức dạy học trải nghiệm hiện nay STT

Hình thức dạy học

Ưu điểm

TN

Hạn chế

- Học sinh được đi thăm, tìm - Tốn nhiều kinh phí hiểu và học hỏi kiến thức, - Khó quản lí tiếp xúc với các thắng cảnh, - Giờ học bị ảnh hưởng các di tích lịch sử, văn hóa, của điều kiện ngoại cảnh công trình, nhà máy hoặc một và các yếu tố của thời tiết. đại danh nổi tiếng của đất

1

Thực địa –

nước ở xa nơi các em đang

Thực tế

sống, học tập, ... giúp các em

Hình

có được những kinh nghiệm

thức có

từ thực tế, từ các mô hình,

tính

cách làm hay và hiệu quả

khám

trong một lĩnh vực nào đó, từ

phá

đó có thể áp dụng vào cuộc sống của chính các em.

- Tạo điều kiện để học sinh - Khó có thể quản lí tốt tiếp xúc với thiên nhiên, xã học sinh. Tốn nhiều thời hội xung qanh nhằm giúp các gian trong việc lên kế Tham quan

em bổ sung, mở rộng nhận hoach, tìm địa điểm. thức ra cả hoạt động bên - Môi trường có thể tác ngoài.

động đến việc tham quan

- Các em có điều kiện để vận của học sinh.

52

dụng kiến thức học tập vào đời sống.

- Nâng cao ý thức tinh thần tập thể và tinh thần tương trợ trong cộng đồng.

- Phát huy được tính chủ - Giờ học bị ảnh hưởng động, sáng tạo.

Cắm trại

của điều kiện ngoại cảnh

- Nâng cao ý thức tinh thần và các yếu tố của thời tiết. tập thể và tinh thần tương trợ trong cộng đồng.

- Học sinh có cơ hội hình - Đòi hỏi năng lực tổ chức thành những thái độ, hành vi và tinh thần nhiệt tình tích cực, tăng cường khả năng tham gia của học sinh. giao tiếp và tương tác giữa Tìm trò chơi có nội dung giáo viên và học sinh, bài với bài học là một vấn đề

Trò chơi

giảng trở nên nhẹ nhàng hơn.

khó khăn.

- Phát huy tính sáng tạo, hấp dẫn và gây hứng thú cho học sinh, giúp học sinh dễ tiếp thu kiến thức, rèn luyện tác phong nhanh nhẹn…

- Thấu hiểu tâm tư nguyện - Đòi hỏi sự công phu từ vọng của các em để từ đó tìm người diễn thuyết. Dễ đi Diễn đàn

dựng biện pháp giáo dục cho

Hình

phù hợp.

thức có 2

- Học sinh được tiếp xúc, trò - Đòi hỏi sự trao đổi thông

tính thể

chuyện và trao đổi thông tin tin tình cảm chân thực

nghiệm,

với những nhân vật điển hình những vấn đề cần thiết liên

tương tác

ra những giải pháp để xây lạc hướng.

Giao lưu

trong các lĩnh vực hoạt động quan tới nội dung học tập nào đó.

-

và hứng thú của các em.

ua đó, giúp các em có tình

cảm và thái độ phù hợp, có được những lời khuyên đúng 53

đắn để vươn lên trong học tập, rèn luyện và hoàn thiện nhân cách.

- Tăng cường nhận thức, thúc - Tốn nhiều thời gian cho đẩy để học sinh đưa ra quan công việc tập luyện, cố điểm, suy nghĩ và cách xử lí gắng không thay đổi nhiều tình huống thực tế gặp phải về nội dung đã tập. Người trong bất kì nội dung nào của đạo diễn phải tham gia cuộc sống.

toàn bộ khâu hóa trang,

- Thông qua sân khấu hóa, sự đạo cụ, âm thanh, ánh tham gia của học sinh được sáng… Tác phẩm nhuần Sân khấu hóa

tăng cường và thúc đẩy, tạo nhuyễn, hoàn chỉnh mới cơ hội cho học sinh rèn luyện đưa ra sân khấu. những kĩ năng như: kĩ năng phát hiện vấn đề, kĩ năng phân tích vấn đề, kĩ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề, khả năng sáng tạo khi giải quyết tình huống và khả năng ứng phó với những thay đổi của cuộc sống,…

- Giúp học sinh hiểu được giá - Khó có thể qua sát và trị của lao động, từ đó biết đánh giá khi các em thực trân trọng sức lao động và có hành lao động ở nhà. ý thức bảo vệ, giữ gìn những - khó khăn trong việc tìm

Hình thức có 3

tính cống hiến

địa điểm để các em thực

công trình công cộng.

Thực hành lao động

- Thông qua lao động công hành lao động. ích học sinh được rèn luyện - Ảnh hưởng của môi các kĩ năng sống như:

ĩ trường

năng hợp tác, kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin, kĩ năng phát hiện và giải quyết vấn đề, kĩ năng xác định giá trị, kĩ năng đặt mục tiêu, kĩ 54

năng lập kế hoạch, ...

- Hoạt động tình nguyện - Tốn nhiều kinh phí nhằm bồi dưỡng cho các em - Sắp xếp thời gian có lòng nhân ái, biết chia sẻ, - Có thể gặp rủi ro bao dung những người xung quanh, từ đó, giúp các em sống có ý thức cộng đồng.

Hoạt động

- Khi các em quan tâm và

tình nguyện, tham gia vào các hoạt động nhân đạo

của cộng đồng, các em sẽ nhận thức được vai trò cũng như trách nhiệm xã hội của bản thân, từ đó, các em sẽ có thái độ đúng đắn, đóng góp cho sự phát triển của cộng đồng địa phương mình.

- Gắn được nội dung tri thức - Đòi hỏi nhiều thời gian với thực tiễn cuộc sống. Kích và công sức trong việc thích được sự say mê sáng triển khai các dự án. Phụ tạo, phát huy tinh thần tự lực, thuộc vào năng lực hướng tinh thần trách nhiệm của học dẫn của giáo viên và năng

4

Hình

Dự án và

sinh.

lực thực hiện của học sinh.

thức có

nghiên cứu

- Người học tiếp thu kiến - Không thể áp dụng hình

tính

khoa học

thức mới một cách dễ dàng và thức dạy học này tràn lan khó quên. Thúc đẩy việc học mà chỉ có thể áp dụng với

nghiên

đi đôi với hành

cứu

những nội dung nhất định

- Rèn luyện khả năng thuyết trong những điều kiện cho trình trước đám đông. Nâng phép cao kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin Hoạt động

- Học sinh có thể học hỏi lẫn

- Dễ gây ồn, nếu tổ chức 55

theo nhóm sở thích

nhau, từng em bộc lộ ý kiến không hợp lí sẽ gây mất của mình và nghe ý kiến của thời gian. người khác để hoàn thành nhiệm vụ và hạn chế sự tiếp nhận thụ động từ giáo viên.

(Nguồn: Tác giả thống kê, tổng hợp từ tìm kiếm, thu thập tài liệu) Trên cơ sở đề xuất trên, giáo viên cần phải sử dụng kết hợp linh hoạt và phù hợp các hình thức dạy học trải nghiệm để phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh; đồng thời giúp các em hình thành, phát triển được các năng lực cần thiết.

Các hình thức đó phát huy sự tham gia tích cực của học sinh vào quá trình dạy học, kích thích tư duy, sự sáng tạo và sự cộng tác làm việc của học sinh. Vì vậy, trong biện pháp xây dựng chủ đề dạy học trải nghiệm, tôi chỉ đề xuất các hình thức chính sử dụng trong từng chủ đề như sau: 2.3.3.1. Chủ đề “Thanh niên học tập, rèn luyện vì sự nghiệp Công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” Trong chủ đề này, ta có thể áp dụng các hình thức dạy học trải nghiệm như: Sân khấu hóa; giao lưu; trò chơi; hoạt động tình nguyện, nhân đạo. * Với hình thức sân khấu hóa: Giáo viên là người hướng dẫn, cố vấn, giúp đỡ, định hướng cho học sinh hoạt động có hiệu quả: Có thể cho học sinh đóng tiểu phẩm kịch: Chuyện Y đức “Nhân bản xét nghiệm” (phụ lục 2); Có thể xen kẽ những bài hát đúng chủ đề.

Hình thức này sẽ: (1) Tạo ra những tác động tích cực, hấp dẫn, cuốn hút, tạo ra được hứng thú tham gia của học sinh; (2) Giúp học sinh hiểu được nội dung cơ bản của Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa đất nước và bày tỏ ý kiến của mình về Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa; (3) Xác định rõ quyền và trách nhiệm của thanh niên - học sinh là tích cực, chủ động, tự giác học tập và rèn luyện để sau này góp phần vào sự nghiệp Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa đất nước; (4) Tin tưởng ở sự thành công của sự nghiệp Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa đất nước do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo. Rèn kỹ năng trình bày suy nghĩ và kỹ năng tự tin khi tham gia tiểu phẩm. * Với hình thức giao lưu: Mời một bạn học giỏi trong lớp lên chia sẻ kinh nghiệm học tốt cho các bạn về một số vấn đề liên quan đến phương pháp học tập, tác dụng của phương pháp học tập tích cực và một giáo viên dạy giỏi môn GDCD lên chia sẻ một số thắc mắc về vấn đề Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa đất nước. Một số câu hỏi gợi ý: - Câu hỏi dành cho học sinh giỏi: 56

Câu 1: Có bạn cho rằng cứ học như cũ vừa đỡ mệt mà vẫn có hiệu quả. Các bạn có nhất trí với ý kiến trên không?

Câu 2: Theo bạn, thế nào là phương pháp học tập tích cực?

Câu 3: Theo bạn, phương pháp học tập tích cực có tác dụng như thế nào?

Câu 4: Theo bạn, muốn thực hiện được phương pháp học tập tích cực cần phải có những yêu cầu và điều kiện nào?

Câu 5: Khi thực hiện việc học bằng phương pháp tích cực, bạn có gặp phải những khó khăn gì không?

- Câu hỏi dành cho giáo viên: Câu 1: Vì sao đất nước ta phải tiến hành Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa?

Câu 2: Mục tiêu Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa ở nước ta là gì?

Câu 3: Để phục vụ Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa thanh niên, học sinh phải học tập và rèn luyện như thế nào?

Hình thức giao lưu này sẽ: (1) Tạo điều kiện cho để học sinh học hỏi những phương pháp học tập tích cực, áp dụng những phương pháp học tập đó một cách có hiệu quả nhất; (2) Giúp học sinh biết được tầm quan trọng và trách nhiệm của bản thân đối với sự nghiệp Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa đất nước; (3) Thể hiện khả năng vận dụng, tư duy sáng tạo về một vấn đề, tự tin và có hướng phấn đấu trong tương lai; (4) Rèn kỹ năng tự tin khi được nghe và trao đổi với người giao lưu, kỹ năng phản hồi, lắng nghe tích cực các vấn đề có liên quan đến chủ đề. * Với hình thức trò chơi: Tổ chức trò chơi chung sức hoặc trò chơi đối mặt.

- Tổ chức trò chơi chung sức. Thể lệ: Mỗi tổ hợp sức thành một đội để thảo luận, trả lời câu hỏi của chương trình, thời gian thảo luận là 5 phút, đáp án ngắn gọn, không cần phân tích. Mời mỗi nhóm cử 1 bạn tham gia vào Ban giám khảo, hội ý cho điểm câu trả lời các đội dựa vào sự so sánh với đáp án, điểm tối đa là 10 điểm cho một câu hỏi. Câu hỏi thảo luận: Câu 1: Con người sống trong thời đại Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa cần phải như thế nào?

Câu 2: Thành tựu của Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa đem lại những điều gì?

Câu 3: Để thực hiện được Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa ta cần điều kiện gì?

Câu 4: Những yếu tố nào có ảnh hưởng quyết định đến tốc độ phát triển của đất nước?

Trò chơi chung sức sẽ giúp học sinh: (1) Tìm hiểu thêm và củng cố kiến thức về điều kiện thực hiện, thành tựu của Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa đất nước, về con 57

người trong thời đại Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa và những yếu tố có ảnh hưởng đến tốc độ phát triển của đất nước; (2) Giúp học sinh thảo luận nhóm một cách nhẹ nhàng, hiệu quả không bị gò ép, dập khuôn, củng cố được kiến thức toàn bài; (3) Rèn luyện tư duy nhanh, thu thập kiến thức có chọn lọc; rèn luyện tinh thần trách nhiệm, tính cộng đồng cho học sinh.

- Trò chơi đối mặt: Có 5 đội chơi, mỗi đội sẽ chọn 1 thành viên lên tham gia trò chơi. Những người được lựa chọn sẽ đứng xung quanh vòng tròn giữa sân khấu để trả lời các câu hỏi của người dẫn chương trình. Người dẫn chương trình chỉ định bất cứ người chơi nào trả lời. Người chơi chỉ có 3 giây để trả lời. Mỗi câu hỏi của chương trình đều có rất nhiều đáp án. Nếu trả lời sai hoặc trùng lặp với câu trả lời trước, người chơi sẽ bị loại ngay ra khỏi cuộc chơi. 2 người chơi cuối cùng sẽ "đối mặt" để chọn ra nhà vô địch. Ở vòng cuối cùng này, 2 người chơi sẽ thi đấu trực tiếp bằng cách lần lượt đưa ra các câu trả lời cho đến khi có một người trả lời sai. Người thua cuộc là có tới 2 lần trả lời sai. Có 4 vòng chơi để chọn ra người chiến thắng. Câu hỏi của 4 vòng chơi như sau: + Câu hỏi vòng 1 : Kể các phong trào hay cuộc thi mà thanh niên có thể tham gia để góp phần cho sự nghiệp Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa? + Câu hỏi vòng 2 : Nêu các biểu hiện của thanh niên ngày nay đi ngược lại với trách nhiệm của thanh niên trong sự nghiệp Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa đất nước? + Câu hỏi vòng 3 : Nêu nhừng việc làm cụ thể mà học sinh trung học có thể tham gia để góp phần cho sự nghiệp Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa ? + Câu hỏi vòng 4 : Kể tên các tổ chức đại diện cho thanh niên ở nước ta ?

Thông qua trò chơi này, học sinh sẽ: (1) Biết trách nhiệm của mình đối với chính sách giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, văn hóa; (2) Biết thêm về các hoạt động, tổ chức, phong trào của thanh niên trong sự nghiệp Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa đất nước; (3) Rèn luyện kỹ năng phản xạ nhanh và xác định giá trị bản thân trong việc góp phần xây dựng đất nước. * Với hình thức hoạt động tình nguyện, nhân đạo: Cho học sinh tham gia các phong trào xung kích tình nguyện vì cuộc sống cộng đồng, bảo vệ Tổ quốc, giữ gìn an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội như: "Nghĩa tình biên giới, hải đảo", chương trình "Góp đá xây Trường Sa", "Hành trình tuổi trẻ vì biển đảo quê hương”, tham gia trồng và bảo vệ rừng, bảo vệ nguồn nước, vệ sinh môi trường; khuyến khích học sinh tham gia phong trào "sáng tạo trẻ" trong từng lĩnh vực, cổ vũ họ nghiên cứu khoa học, phát

58

huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật, ứng dụng tiến bộ khoa học – công nghệ vào sản xuất và đời sống, nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ.

Hoạt động này giúp học sinh củng cố và phát huy vai trò của lực lượng thanh niên xung phong trong phát triển kinh tế – xã hội; tạo điều kiện để tuổi trẻ trực tiếp tham gia giải quyết những vấn đề, như: đảm bảo an sinh xã hội; môi trường, phát triển kinh tế của đất nước. Từ đó, học sinh sẽ thấy được vai trò, trách nhiệm của bản thân trong việc đóng góp tích cực cho sự nghiệp Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa, hội nhập quốc tế của đất nước.

2.3.3.2. Chủ đề “Thanh niên với ý tưởng kinh doanh” Các hình thức phù hợp với chủ đề này: giao lưu; dự án và nghiên cứu khoa học, thực hành lao động; thực địa – thực tế. * Với hình thức giao lưu: Học sinh sẽ được gặp các giảng viên và diễn giả giàu kinh nghiệm trong nghề, đạt nhiều thành công nổi bật trong lĩnh vực kinh doanh – khởi nghiệp và có ảnh hưởng rộng rãi lên cộng đồng.

Hoạt động này giúp học sinh: (1) Có nhiều cơ hội tiếp cận với doanh nhân; (2) Biết được các yếu tố cơ bản của quá trình sản xuất và sự phát triển kinh tế; (3) Biết mục đích của cạnh tranh và các loại cạnh tranh trên thị trường và mối quan hệ cung – cầu trong sản xuất và lưu thông hàng hóa; (4) Rèn kỹ năng tự tin khi giao lưu với các diễn giả; kỹ năng ứng xử, giao tiếp; kỹ năng phản hồi, lắng nghe tích cực ý kiến mọi người. * Với hình thức dự án và nghiên cứu khoa học: Mỗi nhóm học sinh tự lên ý tưởng xây dựng nội dung đề án kinh doanh; sau đó thuyết trình về ý tưởng kinh doanh để bảo vệ và thuyết phục Ban giám khảo. Đồng thời, trả lời các câu hỏi những tình huống giả định dựa trên ý tưởng của đội do Ban giám khảo đưa ra. Cuối cùng, các đội được bắt cặp để tranh luận về vấn đề của Ban tổ chức đưa ra và đặt câu hỏi về ý tưởng của đội đối thủ.

Hình thức này giúp học sinh: (1) Phân tích, đánh giá được thị trường cung – cầu, mục đích của cạnh tranh và các loại cạnh tranh, sau đó đưa ra sản phẩm phù hợp.

Thông qua đó, HS thấy được trách nhiệm của mình đối với sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; (2) Rèn luyện kỹ năng tự tin khi trình bày ý tưởng và kiến thức của mình trước mọi người; (3) Học sinh được tranh luận để hiểu vấn đề rõ ràng hơn, là để biết, ngoài quan điểm của ta, còn có những quan điểm khác, ngoài cách đánh giá của ta còn có những cách đánh giá khác.

59

* Với hình thức thực hành lao động: Mỗi đội chơi sẽ tự làm những đồ dùng handmade và lên ý tưởng quảng bá sản phẩm. Đội chơi nào có sản phẩm đẹp, chất lượng, marketing hấp dẫn thuyết phục được Ban giám khảo sẽ giành chiến thắng.

Hình thức này đã: (1) Tạo ra sân chơi, giúp học sinh có chung sở thích, niềm đam mê được giao lưu, học hỏi, chia sẻ, đồng thời tạo thêm nguồn thu nhập cho học sinh.

Thông qua đó, mỗi học sinh sẽ biết hàng hóa là gì, các thuộc tính của nó; biết được thị trường và các chức năng của thị trường, phân tích, đánh giá được thị trường cung – cầu; (2) Góp phần định hướng giới trẻ sống lành mạnh, có ích, tránh sa đà vào các hoạt động có thể để lại những hậu quả tai hại như chơi các trò chơi điện tử, bán hàng đa cấp…

2.3.3.3. Chủ đề “Lập kế hoạch tài chính cá nhân” Một số hình thức trải nghiệm phù hợp với chủ đề này như: tham quan, thực địa – thực tế kết hợp với giao lưu; thực hành lao động; diễn đàn. * Với hình thức tham quan, thực địa – thực tế kết hợp với giao lưu: Tổ chức cho học sinh đến các siêu thị lớn ở trong thành phố để các em tìm hiểu về các mặt hàng, cách thức tổ chức bán hàng. Giao lưu học hỏi về cách lập kế hoạch tài chính trong kinh doanh và cuộc sống hàng này của những người thành đạt.

Hình thức này sẽ giúp các em: (1) Biết được phát triển kinh tế có ý nghĩa như thế nào đối với cá nhân, gia đình và xã hội; (2) Biết được khái niệm hàng hóa và các thuộc tính của nó, phân tích, đánh giá được thị trường cung – cầu và các loại cạnh tranh trên thị trường; (3) Mỗi học sinh học hỏi được cách lên kế hoạch tài chính cho bản thân, biết chi tiêu hợp lý; (4) Rèn luyện kỹ năng giao tiếp và kỹ năng trao đổi, tiếp nhận thông tin. * Với hình thức thực hành lao động: Mỗi học sinh tự lập kế hoạch tài chính cá nhân của mình theo trình tự sau: + Liệt kê mọi chi phí hàng tháng trên bảng tính + Phân tích thu nhập và chi tiêu của bạn + Lập kế hoạch tài chính cá nhân + Đặt mục tiêu cho khoản tiền chi tiêu Xác định mục đích cần hướng tới và lên kế hoạch thực hiện nó. Giáo viên có thể hỗ trợ, tư vấn cho học sinh việc làm thêm để kiếm thêm thu nhập lúc có thời gian rãnh.

Hình thức này giúp các em thấy được ý nghĩa của phát triển kinh tế đối với cá nhân, gia đình và xã hội; biết được chức năng của tiền tệ. Thông qua bản kế hoạch

60

này, các em sẽ đảm bảo cho tương lai tài chính của mình và thậm chí còn giúp các em hạnh phúc và thư thái hơn, đưa ra những quyết định tài chính hiệu quả hơn. * Với hình thức diễn đàn: Học sinh được trao đổi, đối thoại với một số người thành đạt từ nổ lực của chính bản thân. Nội dung trao đổi, đối thoại sẽ cung cấp những thông tin quý giá về cách chi tiêu hợp lí và hiệu quả, chia sẻ với học sinh quy trình để đi đến thành công trong sự nghiệp của mình, các bước lập kế hoạch tài chính cá nhân.

Hình thức diễn đàn này góp phần giúp cho học sinh biết thêm nhiều thông tin và các quy trình để lập một kế hoạch tài chính cá nhân; nhìn nhận được bản thân đã thực chi tiêu hợp lí chưa và biết cách điều chỉnh cho phù hợp.

2.3.3.4. Chủ đề “Thanh niên với tiêu dùng và văn hoá tiêu dùng ở Việt Nam” Trong chủ đề này, ta có thể lựa chọn các hình thức trải nghiệm như: trò chơi, dự án, sân khấu hóa. * Với hình thức trò chơi: Tổ chức trò chơi “Hiểu ý đồng đội” hoặc “Hãy chọn giá đúng.

- Trò chơi: “Hiểu ý đồng đội”. Chia lớp thành 4 đội chơi. Mỗi đội được phát 10 từ khóa. Các từ khóa là các sản phẩm tiêu dùng hằng ngày. Mỗi đội sẽ lần lượt cử 2 người (có thể luân phiên thay đổi các cặp chơi), một người diễn tả bằng hành động, không được diễn tả bằng lời nói, người còn lại sẽ đoán tên sản phẩm đó là gì. Thời gian cho phần thi của mỗi đội là 5 phút. Đội nào có nhiều đáp án chính xác nhất sẽ giành chiến thắng. Các từ khóa dành cho các đội chơi: + Đội 1: Nước rửa chén, sữa tươi, điện thoại, ô tô, nón bão hiểm, bút bi, kem trị mụn, cái quạt, quả bóng, thuốc lá. + Đội 2: Dầu gội đầu, bia, máy tính, máy bay, nón lá, vở, kem chống nắng, cái giường, cầu lông, thuốc tây. + Đội 3: Sửa tắm, nước ngọt, máy sấy tóc, xe đạp, áo dài, sách, kem đánh răng, cái lược, quả bóng bàn, thuốc bắc. + Đội 4: Bột giặt, cà phê, máy đánh trứng, xe máy, áo tứ thân, thước, kem chống muỗi, cái gương, gậy đánh golf, thuốc phiện.

Thông qua trò chơi này, học sinh sẽ biết thêm một số mặt hàng tiêu dùng hằng ngày, công dụng, các tính năng về sản phẩm và lợi ích của nó đối với người tiêu dùng.

- Trò chơi: “Hãy chọn giá đúng”. Người chơi sẽ nhìn thấy một giá sai của một sản phẩm (là giải thưởng dành cho người chơi) và có một phút để thay đổi. Người chơi cần đặt những miếng gỗ xanh lên một vị trí cao hoặc thấp hơn số sai. Xếp xong, người

61

chơi sẽ ấn chuông kiểm tra, sai thì phải thay đổi, đúng thì coi như thắng ngay. Nếu trong thời gian một phút mà người chơi vẫn chưa đoán được giá thì coi như thua.

Trò chơi này giúp các bạn học sinh biết thế nào là hàng hóa và các thông tin về sản phẩm cũng như giá cả nhằm giúp người tiêu dùng nhận biết dễ dàng và tránh trường hợp mua nhầm hàng nháy, hàng giả; phân tích, đánh giá được thị trường tiêu dùng hiện nay. * Với hình thức dự án: Mỗi đội chơi sẽ tự lên ý tưởng thiết kế một sản phẩm handmade và chọn hình thức quảng bá sản phẩm phù hợp, hấp dẫn nhất. Đội chơi nào được Ban giám khảo đánh giá cao điểm nhất sẽ chiến thắng. Tiêu chí đánh giá như sau: Tiêu chí

Điểm tối đa

Mẫu mã sản phẩm

10

Giá thành sản phẩm

10

Công dụng sản phẩm

20

Marketing (ý tưởng, hình thức, phương tiễn hỗ trợ,...)

30

Trả lời câu hỏi của BG và các đội chơi khác

10

Hình thức này giúp học sinh: (1) Tạo ra các sản phẩm có thể đáp ứng nhu cầu mới của khách hàng sẽ luôn được chú trọng và chiếm được nhiều ưu thế trên thị trường hơn, học sinh có thể ứng dụng công nghệ thông tin để quảng bá sản phẩm.

Thông qua đó, học sinh sẽ biết rõ hơn ý nghĩa của phát triển kinh tế đối với cá nhân, gia đình và xã hội; (2) Hiểu thế nào là thị trường và các chức năng của nó; (3) Biết rõ hơn mục đích và các loại hình cạnh tranh trên thị trường; (4) Rèn luyện kỹ năng tự tin khi trình bày ý tưởng và kiến thức của mình trước mọi người. * Với hình thức sân khấu hóa: Mỗi đội tự xây dựng kịch bản theo hướng dẫn của giáo viên, sau đó tiến hành tập luyện. Nội dung kịch bản phải xoay quanh nội dung tuyên truyền thực hiện cuộc vận động "Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam".

Hình thức này sẽ: (1) Tạo ra được sự hấp dẫn, cuốn hút, tạo ra được hứng thú tham gia của học sinh; (2) Giúp học sinh đưa ra những giải pháp tiêu dùng hợp lí và thông minh; (3) Biết rõ hơn mục đích và các loại hình cạnh tranh trên thị trường; (4) Biết thị trường cung – cầu hiện nay; (5) Rèn kỹ năng trình bày suy nghĩ và kỹ năng tự tin khi tham gia tiểu phẩm.

62

2.3.3.5. Chủ đề “Tìm hiểu thực tế một số trường Đại học (hoặc Cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp, dạy nghề) tại địa phương.”

Trong chủ đề này, ta có thể lựa chọn các hình thức trải nghiệm như: tham quan, thực địa – thực tế.

Tổ chức cho học sinh tham quan thực tế các trường đại học hoặc trường nghề trên địa bàn thành phố Đà Nẵng.

Thông qua hình thức tham quan thực tế này, các em được thâm nhập vào thực tế hoạt động học tập, điều kiện sống và làm việc của một trường nhằm giúp cho học sinh có được những thông tin sinh động về môi trường mới, giúp các em tự định hướng việc lựa chọn nghề nghiệp tương lai. Biết được mục tiêu của chính sách giải quyết việc làm và các chính sách giáo dục và đào tạo của nước ta. Bên cạnh đó, học sinh sẽ biết được các yêu cầu tuyển sinh, điều kiện học tập của sinh viên trong một trường Đại học (hoặc Cao đẳng, Trung cấp chuyên nghiệp, dạy nghề) tại địa phương. Giao lưu với sinh viên, cán bộ quản lí trường để học sinh biết điều kiện thi tuyển vào trường, điều kiện học tập, ăn ở của sinh viên trong trường. Ngoài ra, học sinh còn biết những thông tin khác: Hình thức đào tạo; Các chuyên ngành được đào tạo; Những nơi làm việc sau khi tốt nghiệp.

2.3.3.6. Chủ đề “Thanh niên với vấn đề lập thân, lập nghiệp” Trong chủ đề này, ta có thể áp dụng các hình thức trải nghiệm như: trò chơi, hoạt động theo nhóm sở thích, diễn đàn. * Với hình thức trò chơi: Có thể tổ chức trò chơi “gợi ý đoán chủ đề”, đáp án của các câu hỏi liên quan đến các ngành nghề hiện nay. Bộ câu hỏi trò: 1/ Ô chữ thứ nhất gồm 6 chữ cái : Thầy cãi dùng để chỉ nghề gì?  Đáp án : Luật sư 2/ Ô chữ thứ 2 gồm 7 chữ cái: Thường ngày công việc đắm chìm / Ai mà ghê vậy – hỏi mình thợ chi?  Đáp án: Thợ lặn 3/ Ô chữ thứ 3 gồm 14 chữ cái: Cô gái trong tác phẩm “Lặng lẽ Sapa” của Nguyễn Thành Long làm nghề gì?  Đáp án: ĩ sư nông nghiệp 4/ Ô chữ thứ 4 gồm 5 chữ cái: “Cậu bé Mã Lương” trong truyện cổ tích “Cây bút thần” ước mơ làm ngề gì?  Đáp án: Họa sĩ

63

5/ Ô chữ thứ 5 gồm chữ 7 chữ cái: Một người hàng xóm hỏi cậu bé: Ba mẹ con đi đâu rồi? Cậu bé trả lời: “Ba con đi nhổ cây sống, mẹ con đi trồng cây chết”. Hỏi ba mẹ cậu bé làm nghề gì?  Đáp án: Nông dân 6/ Ô chữ thứ 6 gồm 5 chữ cái: Liệt sĩ Đặng Thùy Trâm làm nghề gì?  Đáp án:Bác sĩ 7/ Ô chữ thứ 7 gồm 6 chữ cái: Ngày 21/6 là ngày truyền thống của nghề gì?  Đáp án: Nhà báo (báo chí Việt Nam) 8/ Ô chữ thứ 8 gồm 8 chữ cái: Nghề gì khuyên bảo chúng ta / Điều hay lẽ phải cho ta lên người?  Đáp án: Giáo viên 9/ Điền từ còn thiếu vào chỗ trống: Em thích bầu trời anh đang bay đó. Tôi có ông trăng khi mờ, khi tỏ. Mưa có cầu vồng ánh xanh, ánh đỏ. Em thích bầu trời anh…ơi.  Đáp án: Phi công 10/ Ô thứ 10 gồm 11 chữ cái: những vật dụng như mực tàu, giấy đỏ, nghiên mực gợi cho em liên tưởng đến nghề gì? => Đáp án: Viết thư pháp Trò chơi “gợi ý đoán chủ đề” là một trò chơi hết sức lành mạnh, giới thiệu cho các em một số nghành nghề nhằm tạo sự phong phú, đa dạng cho việc lựa chọn nghề trong tương lai. Thông qua đó, các em biết được mục tiêu của chính sách giải quyết việc làm và trách nhiệm của bản thân trong vấn đề đó. Đồng thời, trò chơi giúp tăng khả năng tư duy của người học, mang lại cho người học sự hứng thú, tăng cường khả năng ghi nhớ kiến thức. Bên cạnh đó, việc vừa học vừa chơi giúp không khí lớp học vui tươi, học sinh có cảm giác nhẹ nhàng, tiếp thu và ghi nhớ kiến thức một cách nhanh chóng và sâu sắc. * Với hình thức hoạt động theo nhóm sở thích: Ban tổ chức đưa ra 3 hình thức lựa chọn công việc: Công việc do bố mẹ hướng; công việc do bản thân yêu thích; công việc có thu nhập cao. Những bạn cùng chung lựa chọn sẽ về chung một đội. Nhiệm vụ của các đội là đưa ra ý kiến để bảo vệ sự lựa chọn của mình.

Hình thức hoạt động theo nhóm sở thích sẽ giúp học sinh thấy được vai trò cực kì quan trọng trong việc lựa chọn nghề nghiệp và được nhà trường cũng như nhà nước quan tâm.

ua đó, các em thấy được trách nhiệm của mình đối với chính sách giải

quyết việc làm và chính sách giáo dục, đào tạo. Khi chọn nghề cho bản thân, chúng ta 64

cần lưu ý xem xét, cân nhắc các yếu tố ảnh hưởng như: Sở thích, năng lực bản thân, định hướng phát triển kinh tế – xã hội và thị trường lao động với những điều kiện đã có và những khó khăn, thuận lợi sẽ gặp. Bởi lẽ hướng nghiệp và chọn nghề đúng đắn không chỉ mang đến lợi ích cho chính bản thân người đó mà còn góp phần cho sự phát triển của đất nước. Đồng thời, học sinh sẽ rèn được kỹ năng xác định giá trị các nghề đối với bản thân; kỹ năng trình bày suy nghĩ về những quyết định lựa chọn nghề nghiệp của bản thân; kỹ năng đặt mục tiêu hướng tới việc lựa chọn nghề phù hợp. * Với hình thức diễn đàn: Học sinh được trao đổi, đối thoại với các đồng chí lãnh đạo đại diện các ban, sở, ngành cấp tỉnh và ban giám hiệu các trường đại học, cao đẳng trên địa bàn thành phố. Nội dung trao đổi, đối thoại sẽ cung cấp những thông tin quý giá về xu hướng phát triển thành phố nói riêng và của đất nước nói chung, chia sẻ với học sinh những kiến thức cơ bản cần có khi làm một dự án khởi nghiệp; giúp cho học sinh hiểu rõ hơn về sự cần thiết của khai thác tìm năng thế mạnh của địa phương và xu hướng phát triển của thời đại trong quá trình khởi nghiệp. Bên cạnh đó, ngoài các vấn đề diễn giả cung cấp, các bạn học sinh cũng tham gia thảo luận và đặt câu hỏi cho các diễn giả về các vấn đề mà học sinh quan tâm.

Hình thức diễn đàn này góp phần giúp cho học sinh hiểu một cách quát về những kiến thức cơ bản về lập thân lập nghiệp, biết được các chính sách giải quyết việc làm và giáo dục, đào tạo của đất nước ta. Từ đó, học sinh hình thành ý tưởng khởi nghiệp cho bản thân, cung cấp cho học sinh những thông tin cần thiết về những mô hình khởi nghiệp mang lại hiệu quả, đồng thời lắng nghe tâm tư nguyện vọng và nhu cầu của học sinh về vấn đề khởi nghiệp; giáo dục ý thức lập thân lập nghiệp cho học sinh.

2.3.3.7. Chủ đề “Thế hệ trẻ vì một hành tinh xanh” Trong chủ đề này, ta có thể sử dụng các hình thức trải nghiệm như: hoạt động tình nguyện, nhân đạo; thực hành lao động; sân khấu hóa. * Với hình thức hoạt động tình nguyện, nhân đạo: Chia lớp thành 4 đội, mỗi đội sẽ được phát một túi to. Trong thời gian 30 phút các đội sẽ thu gom các rác thải trong và ngoài khuôn viên nhà trường (trừ thùng rác). Đội nào tìm được nhiều rác thải nhất sẽ giành chiến thắng.

Hoạt động thu gom rác thải này sẽ làm sạch môi trường xung quanh trường học, giáo dục học sinh về phân loại rác thải, tạo thuận lợi cho việc thu gom, xử lý tiếp theo, đồng thời giáo dục cho học sinh về việc bảo vệ môi trường, có ý thức nâng cao vai trò trách nhiệm trong việc xây dựng môi trường sống trong lành... ua đó, các em sẽ biết

65

được tình hình tài nguyên, môi trường ở nước ta hiện nay, và nó ảnh hưởng như thế nào đến đời sống của con người. * Với hình thức thực hành lao động: Mỗi đội được phát một chai nhựa, túi giấy bóng và một số giấy màu, bút, keo, kéo (Chai nhựa, túi giấy bóng và giấy màu đều là những sản phẩm đã qua sử dụng). Các đội có nhiệm vụ tái chế thành công chai nhựa trở thành một sản phẩm hữu ích. Mội đội có 30 phút để suy nghĩ và hoàn thành sản phẩm.

Việc sử dụng các chất liệu phế thải để tái chế thành những vật dụng sinh hoạt, sáng tạo ra những tác phẩm nghệ sẽ làm giảm ô nhiễm nguy cơ môi trường và tạo ra những sản phẩm khác phục vụ đời sống của con người.

ua đó nhằm giúp học sinh

nâng cao phát triển khả năng sáng tạo và tưởng tượng của mình, tạo hứng thú tích cực ham học hỏi và vui chơi để từ đó nâng cao hiệu quả của việc giáo dục mang tính tích hợp nhằm phát triển và giáo dục toàn diện cho học sinh. Các em sẽ thấy được trách nhiệm của mình trong vấn đề này. * Với hình thức sân khấu hóa: tổ chức cuộc thi “Next top model”. Trang phục được thiết kế và tạo ra từ các rác thải như: túi nilon, bao tải, áo mưa, báo cũ, chai nhựa, vỏ họp sửa,...Bên cạnh đó, có thể tạo ra các phụ kiện kèm theo.

Thông qua việc thiết kế và tạo ra các sản phẩm thời trang từ rác thải này góp phần nâng cao nhận thức của học sinh về các hoạt động tiết giảm, tái sử dụng và tái chế chất thải nói riêng, bảo vệ môi trường nói chung. Bên cạnh đó, cuộc thi cũng đồng thời tạo một sân chơi lành mạnh, bổ ích cho học sinh, nói lên được thông điệp đến tất cả mọi người: Hãy bảo vệ môi trường, bảo vệ thiên nhiên của chúng ta vì sức khỏe, cuộc sống của chúng ta hiện nay và mai sau. Hãy hành động bằng những việc làm nhỏ nhất như bỏ rác vào thùng, trồng cây xanh, tái sử dụng rác khi còn có thể sử dụng được v.v… và lan tỏa những hành động này đến tất cả mọi người.

2.3.4. Lựa chọn hình thức kiểm tra, đánh giá chủ đề dạy học trải nghiệm trong chương trình GDCD lớp 11 Trong hoạt động trải nghiệm, đánh giá học sinh và đánh giá chương trình trải nghiệm là vô cùng quan trọng. Kết quả này giúp giáo viên đánh giá đúng được năng lực của học sinh, từ đó có thể hỗ trợ, thúc đẩy sự tiến bộ của từng cá nhân học sinh. iểm tra đánh giá là khâu quan trọng cuối cùng của quá trình dạy học, không chỉ phản ánh trực tiếp kết quả dạy và học mà còn tác động mạnh mẽ tới các khâu khác của quá trình dạy học. Việc kiểm tra đánh giá khách quan, nghiêm túc, đúng cách, đúng

66

hướng sẽ là động lực mạnh mẽ khích lệ sự vươn lên trong học tập của học sinh, thúc đẩy sự tìm tòi sáng tạo không ngừng của người học.

Khoa học về kiểm tra, đánh giá của thế giới đã có bước phát triển mạnh mẽ cả về lý luận và thực tiễn. Một trong những xu hướng đánh giá mới của thế giới là đánh giá dựa trên năng lực và đây là định hướng chung trong đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá trong giáo dục và đào tạo ở nước ta hiện nay.

Theo quan điểm phát triển năng lực, việc đánh giá kết quả học tập theo năng lực cần chú trọng khả năng vận dụng sáng tạo tri thức trong các tình huống ứng dụng khác nhau. Nói cách khác, đánh giá theo năng lực là đánh giá kiến thức, kỹ năng và thái độ trong bối cảnh có ý nghĩa. Xét về bản chất, đánh giá năng lực và đánh giá kiến thức, kỹ năng không có mâu thuẫn với nhau, mà đánh giá năng lực được coi là bước phát triển cao hơn so với đánh giá kiến thức, kỹ năng. Để chứng minh người học có năng lực ở một mức độ nào đó, quá trình giáo dục và đào tạo phải tạo cơ hội cho họ được giải quyết vấn đề trong tình huống mang tính thực tiễn.

hi đó, họ vừa phải vận dụng

kiến thức, kỹ năng đã được học, vừa phải dùng những kinh nghiệm của bản thân. Như vậy, thông qua việc hoàn thành một nhiệm vụ trong bối cảnh hiện thực, ta có thể đồng thời đánh giá được cả kỹ năng nhận thức, kỹ năng thực hiện và những giá trị, tình cảm của người học… Đánh giá theo tiếp cận năng lực được thực hiện thông qua việc sử dụng kết hợp các dạng chứng cứ trực tiếp, gián tiếp và phụ trợ trong phạm vi rộng thu thập được trong quá trình giáo dục và đào tạo với các hoạt động sau: (1) Quan sát sự thực hiện công việc tại chỗ làm việc hoặc ở hoàn cảnh tương tự; (2) Đo đạc sản phẩm hay theo dõi các dịch vụ, các quá trình được thực hiện; (3)

uan sát, “lượng giá” thái độ được

thể hiện; (4) Kiểm tra, trắc nghiệm kiến thức; (5) Thu thập các chứng cứ phụ trợ bao gồm những thông tin về người học từ hồ sơ, sổ sách giáo vụ, các báo cáo,… và từ những người có liên quan.

Trên cơ sở định hướng chung của Bộ Giáo dục và Đào tạo, môn GDCD cũng có những định hướng riêng về kiểm tra, đánh giá của bộ môn là kiểm tra, đánh giá năng lực công dân. Đây là việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh không chỉ dừng ở điểm số các bài kiểm tra thường xuyên và định kỳ, mà còn phải dựa vào những nhận xét cụ thể, thường xuyên về tinh thần, thái độ, kỹ năng, động cơ của học sinh thông qua nhiều hoạt động GDCD. Để nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD, giáp viên cần quan tâm một số biện pháp như sau: 67

Thứ nhất, phải phối hợp các hình thức và phương pháp kiểm tra, đánh giá. Với môn GDCD, phương pháp kiểm tra thực hành là rất quan trọng và cần được thực hiện thường xuyên.

Thứ hai, phải tăng cường các phương thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh ngoài giờ học thông qua các phương thức hoạt động tập thể, hoạt động chính trị xã hội, tìm hiểu theo chủ đề, sáng tác dưới hình thức tranh vẽ, bài viết, viết thu hoạch sau đợt đi thực tế,... Để tăng cường phương thức kiểm tra, đánh giá ngoài giờ, cần phải có sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình với các tổ chức xã hội. Có thể dùng phiếu đánh giá của học sinh về nội dung GDCD nào đó. Theo cách này, giáo viên yêu cầu học sinh tự nhận xét về mình, sau đó lấy ý kiến của phụ huynh học sinh hoặc có thể cho các em học sinh đánh giá lẫn nhau.

Thứ ba, phải phát triển kĩ năng tự đánh giá, đánh giá lẫn nhau của học sinh kết hợp với sự đánh giá của thầy. Giáo viên cần tạo điều kiện thuận lợi để học sinh đánh giá lẫn nhau, giúp học sinh có cách nhìn khách quan và có điều kiện để học hỏi lẫn nhau... Theo cách này, giáo viên phải xây dựng đáp án, biểu điểm rõ ràng, chính xác và công khai với học sinh. hi làm đáp án cần tính đến nhiều phương án trả lời để phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh trên cơ sở tôn trọng phương án giải quyết khác nhau, cách diễn đạt khác nhau.

Trong dạy học trải nghiệm, vai trò của kiểm tra đánh giá không chỉ giúp giáo viên biết được khả năng nhận thức, xác định được mức độ tiếp thu của học sinh, có cơ sở cho việc dạy học các đơn vị kiến thức sau đó, mà còn thông tin cho người dạy về định hướng nhân cách, cũng như hành động của một công dân tương lai đối với các vấn đề của đất nước, với Tổ quốc, với địa phương một cách cụ thể nhất. Do đó, trong quá trình thực hiện công tác kiểm tra đánh giá, giáo viên dạy học trải nghiệm cần chú ý đến khả năng, năng lực của người học, đặc biệt là khả năng vận dụng và sáng tạo của học sinh. Kiểm tra, đánh giá không chỉ thông qua điểm mà qua nhận xét và định hướng.

Người dạy cần chú trọng đến việc đánh giá khả năng giải quyết vấn đề, tư duy sáng tạo của học sinh THPT trong những vấn đề liên quan đến các chủ đề trải nghiệm đã nảy sinh trong thực tiễn cuộc sống.

Với việc đề xuất 7 chủ đề trải nghiệm nêu trên, tôi cho rằng giáo viên phải lựa chọn các hình thức phù hợp để kiểm tra, đánh giá mức độ đạt được các mục tiêu của từng chủ đề. Giáo viên cần phải thiết kế các bài kiểm tra thường xuyên hay phiếu học tập và yêu cầu học sinh hoàn thành sau mỗi chủ đề để kiểm tra học sinh về mức độ đạt được chuẩn kiến thức, kỹ năng. Giáo viên có thể lấy điểm số của bài kiểm tra thường 68

xuyên hay phiếu học tập mà học sinh hoàn thành để ghi vào cột điểm kiểm tra miệng hoặc kiểm tra 15 phút. Bên cạnh đó, khâu kiểm tra, đánh giá về mục tiêu kỹ năng, thái độ và năng lực của học sinh cũng cần giáo viên lưu ý trong quá trình triển khai dạy học trải nghiệm. Trong mỗi hoạt động, thông qua cách tiến hành các khâu tìm hiểu các nội dung của mỗi chủ đề, giáo viên cần quan sát tỉ mỉ, ghi chép lại trong nhật ký cá nhân để đánh giá học sinh về khả năng tham gia giải quyết nhiệm vụ, khả năng vận dụng, sáng tạo, chủ đề thảo luận nhóm, dự án được phân công, tình huống trong khi tổ chức hoạt động… giáo viên cần xây dựng phiếu đánh giá mức độ năng lực tham gia nhiệm vụ của nhóm với các tiêu chí cụ thể để tạo sự công bằng trong nhận xét của giáo viên đối với học sinh và phải công bố công khai cho học sinh biết để họ có thể điều chỉnh cách lĩnh hội tri thức. Điều này cũng giúp cung cấp thông tin phản hồi cho quá trình kiểm tra, đánh giá của giáo viên.

Trong quá trình dạy học trải nghiệm, giáo viên cần quan tâm đến các hình thức đánh giá sau: (1) Đánh giá cần hướng tới hình thành các kĩ năng cụ thể hơn cho học sinh, đánh giá trên từng em bằng các hoạt động, sản phẩm cụ thể. Làm sao cho các em được hoạt động và hình thành được các kĩ năng sống.

(2) Cách thức đánh giá sẽ khác với đánh giá môn học. Thay vì đánh giá kiến thức, kĩ năng rồi cho điểm thì ở hoạt động này, sẽ đưa ra các nhận xét, mục tiêu kĩ năng của các học sinh phát triển đến đâu, có cần hỗ trợ ở mặt nào không... Dựa trên sự tự đánh giá của học sinh cũng là hết sức quan trọng. Các em biết mình đang ở mức nào, làm sao để hoàn thiện hơn.

Tiểu kết chương 2 Trên cơ sở những định hướng và yêu cầu sư phạm khi xây dựng các chủ đề dạy học trải nghiệm trong chương trình GDCD lớp 11, đề tài đề xuất một số hình thức và các biện pháp cơ bản chủ yếu để giúp giáo viên có công cụ cần thiết trong việc tổ chức dạy học trải nghiêm cho học sinh. Đồng thời, đề tài có căn cứ để đánh giá tính khoa học, hợp lý, khả thi và hiệu quả của các hình thức và biện pháp đã đề xuất thông qua việc dạy học thực nghiệm ở trường THPT Phan Châu Trinh ở thành phố Đà Nẵng.

CHƯƠNG 3. THIẾT KỀ GIÁO ÁN VÀ THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 3.1. Thiết kế giáo án 3.1.1. Mục đích của việc thiết kế giáo án Quán triệt thực hiện Nghị quyết số 29-N /TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo 69

dục và đào tạo và xuất phát từ nhu cầu của thực tiễn, đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá môn GDCD ở trường THPT là một trong những nhiệm vụ hàng đầu nhằm nâng cao chất lượng dạy học trong tình hình mới. Đồng thời, ở khía cạnh hoạt động, tất cả những đổi mới này đều được biểu hiện sinh động trong mỗi giờ học qua hoạt động của người dạy và người học. Do đó, một giờ học thành công phụ thuộc vào rất nhiều nhân tố, trong đó, quan trọng nhất là giáo viên chuẩn bị giáo án lên lớp của mình một cách cẩn thận, đầu tư kỹ lưỡng, đảm bảo được chuẩn kiến thức, kỹ năng của môn học, phát huy được tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh...

Giáo án của mỗi giờ học có vai trò rất quan trọng bởi vì theo Bộ Giáo dục và đào tạo (2011) định nghĩa “giáo án là kế hoạch giảng dạy của giáo viên dự định thực hiện cho một bài học, một tiết học hay một buổi lên lớp”. Giáo án như là một thời khóa biểu và bản đồ dẫn đường cho giáo viên và học sinh trong một tiết học. Giáo án là một bản kế hoạch và thay đổi tùy thuộc vào đối tượng, điều kiện dạy học dù cùng một mục tiêu, nội dung. Chẳng hạn, phương pháp dạy học của giáo viên sẽ khác nhau giữa lớp có học lực trung bình và khá, thiết bị dạy học sẽ khác nhau phụ thuộc vào điều kiện của trường, giáo viên có phong cách giao tiếp sôi nổi sẽ lập kế hoạch dạy học khác với giáo viên có phong cách trầm lặng.

Giáo án có một vai trò đặc biệt quan trọng bởi nó giúp người thầy quản lý thời gian dành cho mỗi đơn vị bài học được tốt hơn.

uan trọng hơn, giáo án có tác dụng

vạch ra rõ ràng đơn vị bài học cần được chú trọng – phần trọng tâm mà học sinh bắt buộc phải biết – từ đó giáo viên sẽ dễ dàng hơn trong việc điều chỉnh khung thời gian, tăng giảm nội dung giảng dạy đề phòng các trường hợp cháy giáo án, thừa thời gian… Một giáo án hay sẽ cung cấp cho người dạy một hướng đi rõ ràng. Đồng thời, chỉ ra nội dung của bài học và giúp đảm bảo trật tự khoa học của thông tin, đưa ra kỹ năng học tập được sử dụng trong giờ học và các phương tiện hỗ trợ cần thiết theo yêu cầu. Việc cung cấp thông tin theo một trật tự khoa học sẽ giúp học sinh hiểu và nhớ những thông tin đó một cách khoa học. Giáo án còn cung cấp nguồn học liệu tham khảo để giáo viên có thể hướng dẫn học sinh tự học, tự nghiên cứu để chiếm lĩnh kiến thức và hình thành các kỹ năng cần thiết trong quá trình dạy – học bộ môn.

Dạy học là một hoạt động phức tạp, cần có sự chuẩn bị kỹ càng cho từng hoạt động thực hiện tại lớp học để đạt được mục tiêu dạy học. Việc thiết kế giáo án là hoạt động xây dựng kế hoạch dạy học cho một bài học cụ thể, thể hiện mối quan hệ tương tác giữa giáo viên với học sinh, giữa học sinh với học sinh nhằm đạt được những mục tiêu của bài học. Vì vậy, giáo án càng được đầu tư, biên soạn tốt thì càng đảm bảo hiệu 70

quả dạy học dù ở trình độ đào tạo nào. Đặc biệt là khi đổi mới phương pháp, phương tiện dạy học thì càng phải đầu tư công sức để soạn giáo án. Điều này sẽ góp phần tạo ra một giờ học hiệu quả, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo ở nước ta hiện nay.

Trên cơ sở những đánh giá nêu trên và dựa vào hình thức, biện pháp xây dựng chủ đề dạy học trải nghiệm trong chương trình GDCD lớp 11, việc thiết kế giáo án cho các chủ đề dạy học trải nghiệm là yêu cầu cần thiết khách quan. Giáo án thiết kế rõ ràng, chi tiết sẽ là cơ sở để các chủ đề dạy học trải nghiệm được đưa vào dạy học một cách khoa học và chính xác, đảm bảo tính khả thi của đề tài.

Giáo án sẽ thể hiện được tính hợp lý và khả quan bằng cách vận dụng các hình thức, biện pháp đã được đề xuất. Giáo án dạy học tích hợp được thiết kế sẽ là ví dụ minh họa cần thiết và hữu ích để giáo viên dễ dàng hiểu được quy trình và thực hiện được việc biên soạn giáo án của mình, không phải mò mẫm, gây ra tâm lý băn khoăn cho người dạy.

Tóm lại, để có một giờ dạy hiệu quả, giáo viên cần phải đầu tư nhiều cho việc biên soạn giáo án. Đây là cơ sở để giáo viên có công cụ, bản đồ dẫn đường đúng hướng nhằm thực hiện giờ dạy đạt mục tiêu đề ra, góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn.

3.1.2. Giáo án của chủ đề dạy học trải nghiệm trong chương trình GDCD lớp 11 sử dụng để thực nghiệm sư phạm tại một số trường THPT trên địa bàn Đà Nẵng Sau khi hoàn thành quy trình, biện pháp xây dựng chủ đề dạy học trải nghiệm trong chương trình GDCD lớp 11, tôi tiến hành thiết kế giáo án cho một trong bảy chủ đề đã đưa ra, cụ thể ở đây là chủ đề : Thanh niên với tiêu dùng và văn hóa tiêu dùng ở Việt Nam. GIÁO ÁN THỰC NGHIỆM Chủ đề: THANH NIÊN VỚI TIÊU DÙNG VÀ VĂN HÓA TIÊU DÙNG Ở VIỆT NAM I. MỤC TIÊU CỦA CHỦ ĐỀ 1. Kiến thức - Biết được ý nghĩa của phát triển kinh tế đối với cá nhân, gia đình và xã hội.

- Biết khái niệm hàng hóa và hai thuộc tính của nó - Biết các chức năng của tiền tệ - Biết thế nào là thị trường và các chức năng của nó - Biết được mục đích và các loại hình cạnh tranh trên thị trường 71

- Hiểu được tầm quan trọng của văn hóa tiêu dùng và các giải pháp tiêu dùng hợp lí.

2. Kỹ năng - Biết phân tích, đánh giá được thị trường cung – cầu - Biết phân biệt giữa hàng hóa và sản phẩm - Hình thành kỹ năng tiêu dùng hợp lý - Hình thành kỹ năng thiết kế sản phẩm handmade.

- Hình thành kỹ năng viết kịch và diễn kịch.

3. Thái độ Có ý thức tự giác tiêu dùng hợp lý và ý thức được vai trò, trách nhiệm của bản thân trong việc tiêu dùng.

4. Những năng lực hướng tới: Hình thành năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực tự học, năng lực trình bày trước đám đông, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực khám phá những vấn đề của thị trường, năng lực sáng tạo những sản phẩm handmade....

II. NỘI DUNG, HÌNH THỨC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC 1. Nội dung hoạt động giáo dục - Tìm hiểu các sản phẩm trên thị trường.

- Thuyết trình về bản thiết kế sản phẩm handmade.

- Đóng tiểu phẩm về văn hóa tiêu dùng.

2. Hình thức tổ chức hoạt động giáo dục Chủ đề được tổ chức dưới 3 hình thức: trò chơi, dự án và sân khấu hóa với 3 vòng thi: - Vòng 1: Hiểu ý đồng đội.

- Vòng 2: Sản phẩm handmade.

- Vòng 3: Giải pháp tiêu dùng.

III. QUY MÔ, ĐỐI TƯỢNG, THỜI LƯỢNG VÀ ĐỊA BÀN TỔ CHỨC 1. Quy mô: Học sinh một lớp 11/1 2. Đối tượng: Học sinh lớp 11 trường Trung học phổ thông Phan Châu Trinh.

3. Thời gian: 7h30 – 10h00 ngày chủ nhật.

4. Địa bàn tổ chức: Phòng B205, trường THPT Phan Châu Trinh.

IV. PHƯƠNG TIỆN CẦN THIẾT - Loa, micro, máy chiếu, máy tính.

- Đồ liên hoan: bánh kẹo, hoa quả.

- Kinh phí: 300.000 đồng được lấy từ quỹ lớp và quỹ giáo viên.

72

V. CÔNG TÁC CHUẨN BỊ 1. Công tác chuẩn bị của giáo viên - Chọn chủ đề, xác định mục tiêu, nội dung và lên kế hoạch hoạt động.

- Thành lập Ban Tổ chức chỉ đạo: giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn Giáo dục công dân.

- Ban Tổ chức xin ý kiến phê duyệt của Ban giám hiệu nhà trường.

- Ban Tổ chức trao đổi với Ban cán sự của lớp 11 để thông báo kế hoạch hoạt động: nội dung, hình thức tổ chức, thời gian, người thực hiện, phương tiện thực hiện,…đồng thời lắng nghe đề xuất, góp ý của các em học sinh.

- Chuẩn bị câu hỏi phần Hiểu ý đồng đội và phần Thiết kế sản phẩm handmade, phần thưởng.

2. Công tác chuẩn bị của học sinh Học sinh họp lớp và cụ thể hóa hoạt động: - Cán bộ lớp phổ biến thời gian, địa điểm, nội dung, hình thức hoạt động cho các bạn học sinh trong lớp.

- Phân công dẫn chương trình và thư kí.

- Chia lớp thành 4 nhóm. Mỗi nhóm bầu chọn nhóm trưởng.

- Phân công mỗi nhóm chuẩn bị 1 bản thiết kế sản phẩm handmake.

- Phân công lớp chuẩn bị 1 tiểu phẩm về văn hóa tiêu dùng, xoay quanh nội dung tuyên truyền thực hiện cuộc vận động "Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam".

VI. TIẾN TRÌNH HOẠT ĐỘNG Hoạt động 1. Ổn định và giới thiệu 1 ph t - Trưởng Ban Tổ chức ổn định học sinh, kiểm tra sĩ số.

- Văn nghệ chào mừng: Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam - Dẫn chương trình công bố chủ đề hoạt động, tiến trình hoạt động.

- Các nhóm lần lượt giới thiệu tên, thành viên của nhóm mình.

Hoạt động 2. “Hiểu ý đồng đội” 15 ph t Dẫn chương trình công bố thể lệ: - Mỗi đội được phát 10 từ khóa. Các từ khóa là các sản phẩm tiêu dùng hằng ngày (phụ lục 3a) - Mỗi đội sẽ lần lượt cử 2 người (có thể luân phiên thay đổi các cặp chơi), một người diễn tả bằng cách nêu công dụng, giá thành, hình dáng,... người còn lại sẽ đoán tên sản phẩm đó là gì. Thời gian cho phần thi của mỗi đội là 3 phút.

- Đội nào có nhiều đáp án chính xác nhất sẽ giành chiến thắng.

73

Dẫn chương trình kiểm tra đáp án, thư kí ghi lại kết quả. Dẫn chương trình công bố xếp hạng các đội thi.

Hoạt động 3. “Thiết kế sản phẩm handmad ” 35 ph t Dẫn chương trình công bố thể lệ: - Mỗi đội sẽ tự lên ý tưởng và thiết kế một sản phẩm handmade (GV giao nhiệm vụ trước đó và hoàn thành ở nhà).

- Mỗi đội có 5 phút để marketing quảng bá sản phẩm của đội mình.

- Sau khi marketing xong, mỗi đội có 3p để trả lời các câu hỏi do BG và các đội chơi khác đưa ra.

- Tiêu chí chấm điểm gồm: Tiêu chí

Điểm tối đa

Mẫu mã sản phẩm

10

Giá thành sản phẩm

10

Công dụng sản phẩm

20

Marketing (ý tưởng, hình thức, phương tiễn hỗ trợ,...)

30

Trả lời câu hỏi của BG và các đội chơi khác

10

- Ban giám khảo sẽ dựa vào các tiêu chí trên và chấm điểm cho từng đội chơi.

Dẫn chương trình công bố xếp hạng các đội thi và phát thẻ điểm cho các đội.

Hoạt động 4. “Tiểu phẩm tiêu dùng” 2 ph t Dẫn chương trình giới thiệu tiểu phẩm “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam” - Thông qua tiểu phẩm này, mỗi HS tự rút ra giải pháp tiêu dùng hợp lý cho bản thân và cần tuyên truyền đến người thân và mọi người cùng biết và thực hiện.

-

ịch bản tiểu phẩm “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam” (Phụ lục

3b).

Hoạt động 5. Tổng kết 1 ph t - Ban Tổ chức tổng kết trao thưởng cho 2 đội chơi đạt số điểm cao nhất ở phần “Hiểu ý đồng đội” và “Thiết kế sản phẩm handmade”; Trao quà cho nhóm kịch.

- Dẫn chương trình tuyên bố: Chương trình ngày hôm nay không phải chỉ để chọn ra đội chiến thắng, mà còn hình thành ý thức tiêu dùng hợp lí, thông minh cho các bạn học sinh. Tất cả học sinh phải cùng có ý thức tiêu dùng hợp lí.

- Ban Tổ chức tổng kết nội dung, cách thức hoạt động và giao nhiệm vụ cho hoạt động tiếp theo.

- Ban Tổ chức cho cả lớp liên hoan tại chỗ.

74

VII. ĐÁNH GIÁ VÀ RÚT KINH NGHIỆM - Đánh giá về ưu, nhược điểm của hoạt động (sự chuẩn bị, nội dung, hình thức tổ chức, cách thức tổ chức,…) và rút kinh nghiệm cho hoạt động sau.

Trên đây là một bản thiết kế chi tiết về một hoạt động trải nghiệm mà các giáo viên có thể sử dụng trong dạy học môn GDCD ở trường THPT hiện nay. Thông qua việc tổ chức thực hiện bản thiết kế này, trên cơ sở hiểu biết và kỹ năng của mình, học sinh tham gia các hoạt động một cách hào hứng để có những trải nghiệm nhất định, rút ra được những kinh nghiệm cho bản thân. Từ đó, học sinh có thể vận dụng những trải nghiệm đó vào thực tiễn cuộc sống.

3.2. Thực nghiệm sư phạm 3.2.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm Trên cơ sở những nội dung đã đề xuất ở trên, tôi đã tiến hành thực nghiệm sư phạm nhằm mục đích: (1) Đánh giá tính hợp lý, khả quan, sự chuẩn hóa của quy trình thiết kế các chủ đề dạy học trải nghiệm trong chương trình GDCD lớp 11; (2) Đánh giá mức độ phù hợp của các biện pháp đã được đề xuất để thiết kế các chủ đề dạy học trải nghiệm trong chương trình GDCD lớp 11. Bên cạnh đó, thông qua việc phân tích tính hiệu quả của giờ dạy học trải nghiệm, thực nghiệm sư phạm đánh giá mức độ khả thi của đề tài khóa luận.

Với mục đích trên, tôi đã thiết kế giáo án của chủ đề “Thanh niên với tiêu dùng và văn hóa tiêu dùng ở Việt Nam” thông qua việc áp dụng quy trình, biện pháp đã đề xuất và thử nghiệm ở một số đối tượng học sinh ở trường THPT Phan Châu Trinh.

Thông qua việc dự giờ các tiết hoạt động trải nghiệm thông qua hình thức sân khấu hóa, sinh hoạt lớp, sinh hoạt chào cờ,.. tôi phân tích và đánh giá tính hiệu quả của một tiết hoạt động trải nghiệm.

Một tiết hoạt động trải nghiệm hiệu quả là một tiết phát huy được tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của cả người dạy và người học nhằm nâng cao tri thức, bồi dưỡng năng lực hợp tác, năng lực vận dụng tri thức vào thực tiễn, bồi dưỡng phương pháp tự học, tác động tích cực đến tư tưởng, tình cảm, đem lại hứng thú học tập cho người học. Ngoài những yêu cầu có tính chất truyền thống như: bám sát mục tiêu giáo dục, nội dung dạy học, đặc trưng môn học; phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi học sinh; giờ học đổi mới phương pháp dạy học còn có những yêu cầu mới như: được thực hiện thông qua việc giáo viên tổ chức các hoạt động học tập cho học sinh theo hướng chú ý đến việc rèn luyện phương pháp tư duy, khả năng sáng tạo, nhu cầu hành động và thái độ tự tin; được thực hiện theo nguyên tắc tương tác nhiều chiều: giữa giáo 75

viên với học sinh, giữa học sinh với nhau (chú trọng cả hoạt động dạy của người dạy và hoạt động học của người học). uá trình dạy học mỗi chủ đề tích hợp được thiết kế thành các hoạt động học của học sinh dưới dạng các nhiệm vụ học tập kế tiếp nhau, có thể được thực hiện trên lớp hoặc ở nhà. Học sinh tích cực, chủ động và sáng tạo trong việc thực hiện các nhiệm vụ học tập dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Phân tích giờ dạy theo quan điểm đó là phân tích hiệu quả hoạt động học của học sinh, đồng thời đánh giá việc tổ chức, kiểm tra, định hướng hoạt động học cho học sinh của giáo viên. Bên cạnh đó, qua thực nghiệm, chúng tôi sẽ thu nhận được những thông tin phản hồi từ phía học sinh để đánh giá tính khả thi và giá trị thực tiễn của việc xây dựng các chủ đề dạy học tích hợp Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa trong chương trình GDCD lớp 11. Từ đó, tôi đánh giá rút kinh nghiệm và kịp thời điều chỉnh bổ sung để hoàn thiện đề tài nghiên cứu.

Nhìn chung, thực nghiệm sư phạm là việc cần thiết để đánh giá tính hợp lý, hiệu quả và giá trị thực tiễn của quy trình và biện pháp xây dựng các chủ đề dạy học trải nghiệm trong chương trình GDCD lớp 11 nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn GDCD, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay.

3.2.2. Đặc điểm của đối tượng thực nghiệm và đối tượng đối chứng Với giáo án của chủ đề “Thanh niên với tiêu dùng và văn hóa tiêu dùng ở Việt Nam” được thiết kế với thời lượng 2 tiết học, chúng tôi đã tiến hành dạy thực nghiệm với học sinh lớp 11/1 và 11/3 của trường THPT Phan Châu Trinh ở thành phố Đà Nẵng. Trong đó: chúng tôi chọn học sinh lớp 11/1 là đối tượng thực nghiệm và học sinh lớp 11/3 là đối tượng đối chứng. Để đảm bảo tính khách quan, hiệu quả của quá trình tổ chức dạy học thực nghiệm, chúng tôi đã lựa chọn rất kỹ lưỡng về từng nhóm đối tượng học sinh thuộc 2 lớp: thực nghiệm và đối chứng. Cả đối tượng thực nghiệm và đối tượng đối chứng được lựa chọn trên cơ sở tương đồng về số lượng học sinh, chất lượng học tập, độ tuổi, xếp loại đạo đức và các đặc điểm khác, hầu hết các em đã phát triển toàn diện về mọi mặt. Có thể nói nhân cách các em đã được hình thành về cơ bản, đó là những hành trang sức mạnh tạo cho các em niềm tin và tâm thế sẵn sàng bước vào cuộc sống tự lập.

Khi lựa chọn, chúng tôi đã tham khảo ý kiến của giáo viên chủ nhiệm của hai lớp và giáo viên trực tiếp giảng dạy môn GDCD tại lớp đó. Bên cạnh đó, theo ý kiến nhận xét của các giáo viên bộ môn ở từng lớp, học sinh cả hai lớp học (thực nghiệm và đối chứng) rất chăm ngoan, có tinh thần phấn đấu vươn lên, tích cực trong học tập.

76

3.2.3. Tiến hành thực nghiệm Địa bàn thực nghiệm: để tiến hành thực nghiệm sư phạm thuận lợi, tôi chọn trường THPT Phan Châu Trinh. Lớp thực nghiệm 11/1 có 42 học sinh, lớp có kết quả học tập tốt môn GDCD. Sau khi thực nghiệm, tác giả đã đánh giá kết quả thực nghiệm theo một số các tiêu chí cụ thể (xem phần phụ lục 4) Tôi đã trao đổi, bàn bạc kỹ lưỡng về giáo án của chủ đề thực nghiệm sư phạm và được sự tư vấn, hỗ trợ và phối hợp nhiệt tình và hiệu quả của cô giáo Phan Thị Vĩnh_là một giáo viên dạy giỏi, kinh nghiệm trong dạy học môn GDCD của trường.

Do đó, sau khi các em HS trường học xong nội dung kiến thức bài 1, bài 2, bài 4, bài 5, chúng tôi đã triển khai dạy học thực nghiệm ở các lớp 11/1 với chủ đề: Thanh niên với tiêu dùng và văn hóa tiêu dùng ở Việt Nam với hai tiết giờ học ngoại khóa (Học kỳ I) vào ngày 8 tháng 12 năm 2018. Trong chủ đề này, học sinh sẽ chia thành 4 nhóm và tham gia vào 3 hoạt động chính: (1) Hiểu ý đồng đội; (2) Thiết kế sản phẩm handmade; (3) Giải pháp tiêu dùng. Được sự định hướng, hỗ trợ kỹ lưỡng từ phía giáo viên, các nhóm học sinh của lớp 11/1 đã chuẩn bị bản thiết kế sản phẩm handmade và tập luyện tiểu phẩm của từng nhóm để thực hiện kế hoạch đã được giáo viên phân công trước khi tiết học ngoại khóa diễn ra. Trong 2 tiết ngoại khóa, chúng tôi đã trực tiếp tổ chức dạy học trải nghiệm ở lớp thực nghiệm 11/1. Tại lớp đối chứng 11/3, chúng tôi thiết kế và dạy học giáo án theo cách thức dạy học truyền thống thông qua việc trình bày, giải thích từng đơn vị kiến thức của từng bài học một (bài 1, bài 2, bài 4, bài 5) kết hợp với việc lồng ghép nội dung liên quan đến văn hóa tiêu dùng của con người thông qua một số hình thức như: trò chơi ô chữ, hiểu ý đồng đội, xem video, tranh ảnh,... nhưng không vận dụng các hình thức và các biện pháp trải nghiệm trong dạy học như hình thức dạy học ở lớp 11/1. Hoạt động dạy học tại lớp đối chứng 11/3 này được thực hiện một cách chi tiết và chuyên sâu hơn lớp 11/1 vì các em không được tham gia vào hoạt động trải nghiệm như lớp thực nghiệm 11/1. Trong quá trình dạy học ở lớp đối chứng 11/3, tôi tham gia dự giờ lớp học này từ tuần thứ 1 đến tuần thứ 5 và từ tuần thứ 8 đến tuần thứ 9 (Học kỳ I) vào khoảng thời gian từ ngày 6 tháng 9 đến ngày 2 tháng 11 năm 2018. Trong khoảng thời gian thực hiện dạy học thực nghiệm này, tôi đã gặp gỡ học sinh 2 lớp và phối hợp với cô giáo Phan Thị Vĩnh định hướng, tư vấn, hỗ trợ triển khai thực hiện chủ đề và kiểm tra tiến độ hoàn thành sản phẩm đã phân công cho các nhóm của lớp 11/1.

Trong quá trình tổ chức, tôi quan sát tỉ mỉ những biến đổi của cả hai lớp đối chứng và thực nghiệm nêu trên về không khí của tiết dạy, thái độ hưởng ứng của học 77

sinh, những khó khăn mà học sinh gặp phải khi tổ chức dạy học theo các phương thức đã được ứng dụng trong soạn giáo án trước đó. Những kết quả này được giáo viên theo dõi và ghi chép cẩn thận. Việc đánh giá kết quả thực nghiệm và đối chứng được tiến hành như sau: Trên cơ sở đánh giá của giáo viên đối với các phần thi của 4 nhóm, tôi đã cùng với cô giáo Phan Thị Vĩnh phân tích, rút kinh nghiệm đối với tiết dạy ngoại khóa và góp ý chỉnh sửa phần thiết kế tiến trình tổ chức phần thi thứ 2: Sản phẩm handmade của giáo án trải nghiệm.

Sau khi tiến hành dạy thực nghiệm và dạy đối chứng ở lớp 11/1 và 11/3, tôi đã tiến hành phỏng vấn, trao đổi, khảo sát nhận xét, đánh giá của học sinh về giờ dạy. Đó là cơ sở khách quan để nhận xét không khí giờ học và thái độ học tập từ phía học sinh.

Sau khi đã có những tư liệu cần thiết, tôi tiến hành xử lý kết quả, rút ra được những cứ liệu khách quan trên cơ sở so sánh giữa hai lớp thực nghiệm và đối chứng.

3.3. Nhận xét và đánh giá kết quả dạy học thực nghiệm 3.3.1. Thái độ của học sinh khi được dạy học trải nghiệm chủ đề “Thanh niên với tiêu dùng và văn hóa tiêu dùng ở Việt Nam” Đây là một tiêu chí quan trọng trong việc đánh giá hiệu quả của thiết kế chủ đề dạy học trải nghiệm qua các hình thức tổ chức dạy học như: trò chơi, thực hành lao động, sân khấu hóa. Để đo được tiêu chí này, tôi tiến hành quan sát hai lớp học (với hai bản thiết kế dạy học khác nhau). Đồng thời, kết thúc giờ học ở lớp thực nghiệm, tôi tiến hành phỏng vấn, trao đổi với một số học sinh theo cách thức chọn mẫu. Quá trình trao đổi với học sinh xoay quanh những vấn đề sau: (1) Có gì khác biệt giữa tri thức mà giáo viên cung cấp ở tiết học này so với các tiết học trước đó ?

(2) Mức độ hứng thú của học sinh khi tham gia học tiết thực nghiệm.

(3) Những nhận xét và mong muốn của học sinh sau khi dự lớp học thực nghiệm.

Kết quả quan sát, phỏng vấn, trao đổi mà tôi thu được tổng hợp bao gồm các nội dung sau: Một là, các nhóm đối tượng học sinh đều cho rằng các nội dung bài học trong chương trình GDCD 11 mà các em được tìm hiểu một cách riêng biệt từng bài. Trong thời gian vừa qua, các em cũng đã được các thầy cô dạy học kết hợp với trải nghiệm một số nội dung nhưng chủ yếu là thông qua hình thức trò chơi. Do đó, với một chủ đề hấp dẫn, gắn liền với thực tiễn được kết hợp nhiều hình thức trải nghiệm khác nhau trong môn GDCD lớp 11 đã tạo ra một sự tiếp nhận có thể mới lạ so với hiểu biết của 78

học sinh mà lâu nay các em chưa nhận thức được trong quá trình học tập môn GDCD. Thông qua việc tìm hiểu tri thức liên quan đến chủ đề “Thanh niên với tiêu dùng và văn hóa tiêu dùng ở Việt Nam”, các em cảm thấy các nội dung trong bài học đều mang tính cụ thể, thực tiễn với cuộc sống hằng ngày của mình. Đặc biệt, sau khi học xong chủ đề này, học sinh hiểu rõ hơn về ý nghĩa của phát triển kinh tế đối với cá nhân, gia đình và xã hội; các chức năng của tiền tệ và thị trường; phân tích, đánh giá được thị trường cung – cầu; hiểu được tầm quan trọng của văn hóa tiêu dùng và các giải pháp tiêu dùng hợp lí.

Hai là, các em học sinh dễ dàng nắm vững kiến thức đã được học, khắc sâu kiến thức trong trí nhớ vì những kiến thức này chủ yếu là do người học đã tích cực, chủ động, sáng tạo, tạo hứng thú trong quá trình học tập, làm cho không khí lớp học trở nên sôi nổi, hào hứng, tình trạng chán học, thụ động không còn nhiều đa số các em đều tham gia tích cực vào những hoạt động mà giáo viên đưa ra. Đồng thời với việc vận dụng một số hình thức dạy học trải nghiệm vào giảng dạy còn giúp học sinh rèn luyện được một số kỹ năng sống cơ bản như hợp tác, làm việc theo nhóm, thể hiện quan điểm... Từ đó, người học có thái độ yêu mến, hứng thú với việc học môn GDCD. Bản thân chính giáo viên cũng thấy vui hơn, yêu nghề và yêu học sinh hơn vì được gần gũi, được cùng nhau chia sẻ trong các buổi tham quan, thực địa – thực tế, giao lưu,...

Ba là, mối quan hệ giữa hứng thú học tập với hình thức dạy học trải nghiệm phù hợp và hoạt động dạy học phong phú đã được lí luận và thực tiễn khẳng định trước đó và việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm để chứng minh có nhiều ưu thế trong việc tạo hứng thú tiếp nhận tri thức ở học sinh. Trong các giờ học thực nghiệm, bên cạnh những thông tin mà các em thu thập được, học sinh còn được giáo viên cung cấp một số tư liệu liên quan đến thị trường và thực trạng tiêu dùng ở địa phương ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế đối với cá nhân, gia đình và xã hội,... Đồng thời, hầu hết học sinh đều bày tỏ mong muốn trong các giờ dạy môn GDCD, giáo viên cần tăng cường tổ chức các hoạt động để thỏa mãn niềm yêu thích, sáng tạo vừa tạo được mối quan hệ giữa tri thức của bài học với thực tế địa phương và đất nước.

3.3.2. Kết quả lĩnh hội tri thức của học sinh Đây cũng là một trong những căn cứ quan trọng để đánh giá tính khả thi của các bài dạy GDCD được thiết kế theo các phương thức thực nghiệm do mức độ đạt được chuẩn kiến thức, kĩ năng và định hướng năng lực của học sinh là tiêu chí hàng đầu của mỗi tiết dạy. Cho nên, thông thường, kết quả tiếp thu tri thức của học sinh được đánh giá qua hai khía cạnh sau: 79

* Khía cạnh thứ nhất: Chất lượng của những ý kiến phát biểu trình bày của học sinh trong quá trình học tập trên lớp. Trong tất cả các tiết dạy môn GDCD nói chung, dù người giáo viên sử dụng phương pháp, tư liệu hay kiểu dạy học nào thì cũng cần tổ chức các hoạt động nhận thức ở học sinh. Thông qua đó, học sinh sử dụng, huy động toàn bộ những hiểu biết của mình để chiếm lĩnh hệ thống tri thức của bài dạy. Mức độ tiếp nhận tri thức trước hết được phản ánh qua kết quả tham gia giờ học của học sinh với quá trình phát biểu xây dựng bài của học sinh. Qua tổ chức dạy học thực nghiệm, tôi nhận thấy có sự khác nhau về chất lượng trong ý kiến phát biểu của các nhóm đối tượng học sinh ở lớp thực nghiệm và lớp đối chứng. Đối với lớp đối chứng, khi sử dụng cách thức dạy học truyền thống, tôi quan sát thấy khi giáo viên nêu vấn đề thì học sinh luôn tỏ ra bị động trong quá trình trả lời câu hỏi dù được sự gợi ý của giáo viên, các em chỉ có thể trả lời những câu hỏi phát hiện trong sách giáo khoa khi giáo viên chỉ định, chứ các em chưa thực sự mạnh dạn phát biểu. Mặt khác, thời gian suy nghĩ rất ít nên học sinh không có cơ hội để vận dụng những tri thức cuộc sống, kinh nghiệm bản thân trong lúc trình bày. Đó cũng chính là nguyên nhân khiến cho những câu trả lời của học sinh không có hoặc rất ít tính sáng tạo, không thể đảm bảo tính logíc chặt chẽ.

Ngược lại, ở lớp thực nghiệm, khi được sử dụng đa dạng hóa các hình thức tổ chức dạy học, giáo viên đã tổ chức các hoạt động để giúp học sinh khai thác vốn sống, kinh nghiệm của mình để tham gia vào các hoạt động đó một cách có hiệu quả nhất. Đặc biệt là lớp thực nghiệm (Lớp 11/1), trong quá trình định hướng, hỗ trợ, kiểm tra tiến độ hoàn thành thiết kế sản phẩm handmade và tiểu phẩm của các em, tôi nhận thấy năng lực hợp tác, năng lực tư duy sáng tạo, năng lực thu thập và xử lý thông tin... của các em học sinh rất khác biệt và rõ rệt hơn so với học sinh lớp đối chứng (Lớp 11/3).

Trong phần báo cáo dự án của từng nhóm, các em tạo cho tôi nhiều bất ngờ dành cho sản phẩm mà mỗi nhóm đã thiết kế, các em thể hiện rõ năng lực tư duy, sự hiểu biết có chiều sâu tri thức của mình trong phần đặt câu hỏi cũng như trả lời câu hỏi của các nhóm học sinh đối với từng dự án được phân công. * Khía cạnh thứ hai: Kết quả tiếp nhận tri thức thông qua các công tác kiểm tra của giáo viên. Vì hạn chế về thời gian của đề tài và điều kiện thực nghiệm còn gặp nhiều khó khăn nên tôi đã tiến hành kiểm tra, đánh giá để đo lường kết quả tiếp nhận tri thức của học sinh ở lớp đối chứng và lớp thực nghiệm, như sau: chúng tôi đã đánh giá kết quả tiếp nhận kiến thức của học sinh cả lớp đối chứng (Lớp 11/3) và lớp thực nghiệm (Lớp 11/1) bằng việc sử dụng cùng một phiếu học tập (Phụ lục 4) sau giờ học 80

kết thúc bài 5 ở lớp đối chứng (Lớp 11/3) và sau 2 tiết trải nghiệm ở lớp thực nghiệm (Lớp 11/1). Đồng thời, tôi đã tiến hành phát phiếu điều tra về mức độ hứng thú và mong muốn của học sinh về hình thức học tập trải nghiệm sáng tạo (phụ lục 5) và kết quả thu được là: tất cả học sinh đều có một câu trả lời chung là rất hứng thú với buổi trải nghiệm và rất mong muốn được tiếp tục học tập môn GDCD dưới hình thức trải nghiệm, mức độ kiến thức giáo viên cung cấp trên lớp với thực tế rất dễ hiểu, gần gũi.

Vì hình thức học tập này làm cho bài học trở nên nhẹ nhàng, hấp dẫn, các bạn được làm việc, được thiết kế tự tìm ra cách tiếp cận riêng để hoàn thành nhiệm vụ học tập.

Ngoài ra những kiến thức thực tế giúp ích rất nhiều cho các bạn trong việc giải quyết những vấn đề của cuộc sống. Như vậy, qua 2 tiết thực nghiệm, tôi đã nhận thấy ngoài những kết quả có thể “đong, đếm” được bằng việc hoàn thành các nhiệm vụ được giao thì cái mà tôi tâm đắc nhất đó là tình cảm, thái độ và hành vi ứng xử của các bạn có những chuyển biến tích cực và rất đáng mừng đó là khả năng sáng tạo ở các bạn học sinh. Các bạn biết chia sẻ, biết hợp tác và mạnh dạn, tự tin hơn.

Bảng 3. 1. Thống kê điểm từ phiếu học tập của HS lớp đối chứng và lớp thực nghiệm ở trường THPT Phan Châu Trinh (Đơn vị tính: %) Mức độ Lớp

Sĩ số

Yếu

Trung bình

Khá

Giỏi

(3,5-5)

(5-6,5)

(6,5-8)

(8-10)

11/1(TN)

42

0

0

33,3

66,7

11/3(ĐC)

42

7,1

19,0

54,7

19,2

Kết quả thống kê cho thấy các em học sinh lớp thực nghiệm lớp 11/1 tiếp thu bài học tốt hơn các em lớp đối chứng 11/3. Điều này cũng có thể dễ dàng giải thích là do nội dung xây dựng hoạt động trải nghiệm được thiết kế theo chủ đề Thanh niên với tiêu dùng và văn hóa tiêu dùng ở Việt Nam đạt được mục tiêu của các nội dung chi tiết.

Cách thức này làm cho mạch kiến thức không rời rạc mà mang tính logic, hệ thống, có trọng tâm làm cho học sinh dễ dàng tiếp thu và ghi nhớ nội dung vì những kiến thức này chủ yếu là do người học đã tích cực, chủ động, sáng tạo trong quá trình học tập. Điều đặc biệt là học sinh ở các lớp thực nghiệm còn có nhiều sáng tạo trong câu trả lời ở phần Tự luận. Học sinh đã có thể nhớ và trình bày lại những kiến thức mà giáo viên đã sử dụng trong tiết học trước để minh chứng cho câu hỏi: “Theo em, việc định hướng cho thanh niên học sinh về tiêu dùng và văn hóa tiêu dùng ở Việt Nam có thực 81

sự cần thiết không? Vì sao?”. Thú vị hơn nữa là học sinh lớp 11/1, do các em đã có sự đầu tư kỹ lưỡng, thu thập tài liệu và tiếp thu tri thức khi hoàn thành các sản phẩm dự án của nhóm mình và lắng nghe, trao đổi, tranh luận phần báo cáo sản phẩm của các nhóm khác nên các em đã có sự liên hệ với thành phố Đà Nẵng về phần vận dụng quan hệ cung – cầu ở địa phương một cách khá chi tiết, với những phát hiện sáng tạo. Từ đó, học sinh có tinh thần trách nhiệm cao trong việc ủng hộ đường lối, chính sách của Đảng và nhà nước, đồng thời, các em mong muốn bằng những hành động nhỏ của mình có thể đóng góp sức mình trong việc xây dựng, phát triển kinh tế tri thức ở địa phương và cả nước hiện nay.

Nhìn chung, các kết quả đánh giá trên cho thấy tuy mới chỉ là những thông số ban đầu có được trong quá trình thực nghiệm có sự hạn định về thời gian, đối tượng, hoàn cảnh nhưng nó cũng đã giúp gợi mở nhiều vấn đề. Thông qua kết quả thực nghiệm bước đầu cho thấy việc xây dựng các chủ đề dạy học trải nghiệm trong môn GDCD lớp 11 đã thể hiện tính triển vọng, khả thi và hiệu quả. Điều đó không chỉ xuất phát từ tiềm năng của môn học khi có khá nhiều đơn vị kiến thức có liên quan đến tiêu dùng mà còn có ý nghĩa quan trọng, mang tính thiết thực ở địa phương và cả nước trong giai đoạn hiện nay. Đồng thời, dạy học theo chủ đề trải nghiệm giúp tăng cường ý thức trách nhiệm cho công dân và công dân học sinh trong quá trình phát triển đất nước, nâng cao vị trí, vai trò và chất lượng dạy - học môn GDCD ở trường trung học phổ thông Việt Nam nói chung và trên địa bàn thành phố Đà Nẵng nói riêng đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.

Tiểu kết chương 3 Trên cơ sở đánh giá, đề xuất đưa ra, tôi đã soạn một giáo án thực nghiệm với chủ đề “Thanh niên với tiêu dùng và văn hóa tiêu dùng ở Việt Nam” và thực hiện dạy học thực nghiệm tại lớp 11/1 trường THPT Phan Châu Trinh. Sau đó, tôi đã đánh giá kết quả thực nghiệm căn cứ vào thái độ học tập của học sinh và kết quả lĩnh hội tri thức của học sinh. Thông qua đó, tôi có những điều chỉnh bổ sung kịp thời cho đề tài khóa luận của mình.

82

C. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 1. Kết luận Tổ chức hoạt động trải nghiệm trong môn GDCD ở trường THPT góp phần đáp ứng mục tiêu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục. Trong quá trình học, từng học sinh tiếp xúc và hoạt động trực tiếp trong cuộc sống. Điều này thể hiện sự gắn kết chặt chẽ giữa học với hành, giữa môi trường học tập trong nhà trường với bối cảnh thực tiễn của xã hội.

Dạy học trải nghiệm trong chương trình GDCD lớp 11 là việc làm cần thiết để tạo sự hứng thú cho học sinh, góp phần hình thành ý thức, thái độ sống tích cực với địa phương và đất nước trong sự nghiệp Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa hiện nay. Đồng thời góp phần đào tạo ra những con người có chí hướng, có đạo đức, trí tuệ, có kỹ năng sống đúng đắn. Về cơ bản, đề tài đã hoàn thành mục tiêu đề ra, cụ thể, đề tài đã đề xuất được một số hình thức và biện pháp để áp dụng trong các chủ đề dạy học trải nghiệm trong môn GDCD lớp 11. Trên cơ sở đó, đề tài đã thiết kế giáo án dạy học trải nghiệm với chủ đề “Thanh niên với tiêu dùng và văn hóa tiêu dùng ở Việt Nam” và triển khai dạy học thực nghiệm tại lớp 11/1 trường THPT Phan Châu Trinh. Trong quá trình tổ chức, tôi đã quan sát hoạt động của học sinh, phát phiếu học tập cho học sinh.

Sau đó, thông qua trao đổi với giáo viên bộ môn và học sinh cả 2 lớp (đối chứng và thực nghiệm), tôi đã đưa ra những đánh giá về thái độ học tập và kết quả lĩnh hội tri thức của học sinh. Thông qua kết quả thực nghiệm bước đầu cho thấy việc xây dựng các chủ đề dạy học trải nghiệm và áp dụng các hình thức, biện pháp phù hợp cho từng chủ đề trong dạy học trải nghiệm môn GDCD lớp 11 đã thể hiện tính khả thi và hiệu quả.

2. Kiến nghị Trong quá trình thực hiện và hoàn thành đề tài, tôi phát hiện ra một số vấn đề cần đề xuất: Một là, tiếp tục quán triệt sâu sắc hơn nữa trong nhà trường, học sinh, gia đình và xã hội về vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng của môn GDCD ở trường phổ thông nước ta.

Trước hết cần phải kịp thời khắc phục những quan niệm chưa chính xác, hoặc chưa đầy đủ của một bộ phận xã hội, của học sinh về vị trí và vai trò của môn GDCD trong trường phổ thông. Mặt khác, Bộ Giáo dục và Đào tạo nên đưa môn GDCD là môn thi bắt buộc trong kỳ thi tuyển vào lớp 10, thi tốt nghiệp trung học phổ thông và xét tuyển vào Đại học, Cao đẳng, bởi bộ môn có tầm quan trọng trong việc việc giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh.

83

Hai là, đội ngũ giáo viên phụ trách môn GDCD cần tăng tính chủ động, linh hoạt, sáng tạo trong giảng dạy, không nên quá bám sát, phụ thuộc vào nội dung sách giáo khoa, mạnh dạn thu thập tài liệu, xác định địa chỉ, nội dung, mục tiêu và định hướng các năng lực cần phát triển để xây dựng các chủ đề dạy học trải nghiệm trong chương trình GDCD lớp 11. Từ đó, các giáo viên cần chủ động đăng ký với Tổ bộ môn, Ban Giám Hiệu Nhà Trường trong khâu xây dựng chương trình, lựa chọn những chủ đề thích hợp đưa vào phân bổ trong chương trình dạy học. Đồng thời, các nhà trường cần tập huấn, xây dựng mục tiêu, nội dung hoạt động, kế hoạch triển khai, đánh giá kết quả.

Với cán bộ quản lý, phải xây dựng kế hoạch nhà trường cụ thể, khi nào tổ chức hoạt động gì, dành cho đối tượng học sinh nào, sẽ diễn ra ở đâu. Người giáo viên cần coi trọng hoạt động này như một hoạt động giáo dục trên lớp. Chính vì thế phải thường xuyên bồi dưỡng, trau dồi chuyên môn nghiệp vụ, có ý thức tâm huyết với nghề, tích cực tham gia các chương trình đổi mới phương pháp dạy học, tránh tâm lý ngại thay đổi.

Thứ ba, cần mạnh dạn giảm bớt những kiến thức môn học dài, khó, tăng cường những tiết dạy thực hành cho học sinh để học sinh có thể tham gia những hoạt động trải nghiệm một cách chủ động, sáng tạo. Trong chương trình giáo dục phổ thông thời gian tới, hoạt động trải nghiệm cần được thiết kế thành một chương trình chỉnh thể, tích hợp, thống nhất, kết hợp giữa phát triển đồng tâm và tuyến tính, có tính mở gắn với thực tiễn địa phương, hướng tới mục tiêu đầu ra là phẩm chất và năng lực học sinh.

Thứ tư, trong đánh giá kết quả của từng hoạt động trải nghiệm phải ưu tiên việc tự đánh giá: học sinh tự đánh giá việc làm của mình, bảo vệ thành quả mình làm được và học sinh đánh giá chéo đối với học sinh.

84

TÀI LIỆU THAM KHẢO [1 . Hoàng nh - Vũ im Thanh, Giao tiếp sư phạm, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 1966.

[2 . Vũ Đình Bảy, Đặng Xuân Điều, Nguyễn Thành Minh, Vũ Văn Thục, Lý luận dạy học môn Giáo dục công dân ở trường phổ thông, Nxb ĐH G Hà Nội, 2010.

[3]. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Chương trình giáo dục phổ thông - HĐGD ngoài giờ lên lớp, 2006.

[4]. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Chương trình giáo dục phổ thông – Hoạt động trải nghiệm, Dự thảo, 2018.

[5]. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Công văn số 5555/BGDĐT-GDTrH V/v hướng dẫn sinh hoạt chuyên môn về đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá; tổ chức và quản lý các hoạt động chuyên môn của trường trung học/trung tâm giáo dục thường xuyên qua mạng, 2014.

[6]. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Dự thảo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 2015.

[7]. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Dự thảo chương trình giáo dục tổng thể phổ thông, 2015.

[8]. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Đề án Đổi mới chương trình và sách giáo khoa sau 2015 (Bản dự thảo).

[9]. Bộ giáo dục và Đào tạo, Kĩ năng xây dựng và tổ chức các hoạt động TNST trong trường trung học, Tài liệu tập huấn, 2015.

[10]. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Kỷ yếu hội thảo: “Tổ chức hoạt đông trải nghiệm sáng tạo cho học sinh phổ thông và mô hình phổ thông gắn với sản xuất kinh doanh tại địa phương”, Tuyên uang ngày 30/8/2014.

[11]. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sách giáo khoa Giáo dục công dân lớp 11, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 2013.

[12]. Chiến lược Phát triển Giáo dục 2011 - 2020 của Thủ tướng Chính phủ, phê duyệt ngày 13 tháng 6 năm 2012 (Quyết định số 711/ Đ-TT của Thủ tướng Chính phủ).

[13]. Bùi Ngọc Diệp, Hình thức tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong nhà trường phổ thông, Tạp chí Khoa học Giáo dục, Số 113/ 02, 2015.

14 . Lê Văn Hồng (Chủ biên), Tâm lí học lứa tuổi và tâm lí học sư phạm, (1995), tr.84.

85

[15]. TS. Nguyễn Duy Hùng - PGS.TS. Vũ Văn Phúc (đồng chủ biên), Phát triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH và hội nhập quốc tế, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2016.

[16]. Nguyễn Thị Liên, Tổ chức trải nghiệm sáng tạo trong nhà trường phổ thông, NXB Giáo dục Việt Nam, 2016.

[17]. Lê Thị Nga, Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho học sinh trong dạy học lịch sử địa phương ở trường THPT huyện Ba Vì – Hà Nội, Luận văn Thạc sĩ, Trường Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội, 2015.

[18]. TS. Giáp Bình Nga, TS. Lê Minh Nguyệt, TS. Trương Thị Bích, Tài liệu tập huấn Giáo dục tiềm năng sáng tạo, Tài liệu bồi dưỡng giáo viên đáp ứng yêu cầu chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học Bắc, Trung, Nam, 2014.

[19]. Phát triển chương trình nhà trường: những kinh nghiệm thực tiễn, Kỷ yếu hội thảo Trường ĐHSP Hà Nội, 2014.

[20 . Đinh Thị Kim Thoa, Bùi Ngọc Diệp, Tổ chức các hoạt động giáo dục trong trường trung học theo hướng định hướng phát triển năng lực học sinh, Bộ Giáo dục – Tài liệu tập huấn.

[21 . Đinh Thị Kim Thoa và các tác giả, Tâm lý học đại cương, Nxb ĐH GHN, 2009.

[22 . Đỗ Hương Trà (Chủ biên, Dạy học tích hợp phát triển năng lực học sinh, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, 2005.

Tài liệu Int rn t: -

http://khoagdct.hpu2.edu.vn

-

http://viensptn.vinhuni.edu.vn

-

http://thptthucnghiem.edu.vn

86

PHẦN PHỤ LỤC PHỤ LỤC 1 PHIẾU KHẢO SÁT GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG THPT TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG [V/v tổ chức hoạt động học tập trải nghiệm môn Giáo dục công dân 11] Để khảo sát tình hình dạy học trải nghiệm trong môn Giáo dục công dân lớp 11, tôi rất mong nhận được sự hợp tác từ phía các thầy/cô đã và đang dạy môn Giáo dục công dân ở các trường THPT trên địa bàn thành phố Đà Nẵng thông qua việc viết ý kiến cá nhân và đánh dấu () vào đáp án của các câu hỏi dưới đây.

Xin trân trọng cảm ơn!

I. Phần thông tin cá nhân 1. Họ và tên: ………………………………………………(Phần này không bắt buộc).

2. Đơn vị công tác:………………………………………………………………………

II. Phần nội dung Câu 1: Theo thầy/cô, môn Giáo dục công dân có vai trò quan trọng trong việc góp phần bồi dưỡng những phẩm chất chính trị, hình thành niềm tin và phẩm chất đạo đức, lối sống tốt đẹp cho học sinh không?  Hoàn toàn đồng ý

 Đồng ý

 hông đồng ý

 Không có ý kiến

Câu 2: Thầy/cô đánh giá như thế nào về mức độ nhận thức đầy đủ và chính xác về vị trí, vai trò của môn Giáo dục công dân ở trường THPT đang công tác?  Tốt

 Khá

 Đạt

 hông đạt

Câu 3: Theo thầy/cô, việc nâng cao chất lượng dạy học môn Giáo dục công dân có phải là sự cần thiết ở các trường THPT hiện nay không?  Rất cần thiết

 Cần thiết

 Bình thường

 Không ý kiến

Câu 4: Thầy/cô đã tổ chức dạy học trải nghiệm trong môn Giáo dục công dân chưa?  Thường xuyên

 Thỉnh thoảng

 Rất ít

 Chưa bao giờ

Nếu đã tổ chức dạy học trải nghiệm thì thầy/cô trả lời bằng cách viết ý kiến cá nhân vào phần trống (…) của các câu hỏi dưới đây: 4.1. Các chủ đề dạy học trải nghiệm có những nội dung gì ?

87

……………………………………………………………………………………… …....................……………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… …………..…………………………………………………………………………… ......................

4.2. Dạy học trải nghiệm trong những bài học nào? ……………………………………………………………………………………… ….......………………………………………………………………………………… ……...………………………………………………………………………………… ………...

Câu 5: Theo thầy/cô, những nội dung kiến thức nào trong chương trình GDCD 11 có thể tổ chức dạy học trải nghiệm?  Dân số, việc làm

 Tài nguyên thiên nhiên

 Cơ cấu kinh tế

 An ninh, quốc phòng, ngoại giao

 Hàng hóa - Tiền tệ - Thị trường

 Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa

 Ý kiến khác…………………………………………………………………………

Câu 6: Thầy/cô đánh giá kết quả của việc dạy học trải nghiệm trong môn GDCD lớp 11 ở trường THPT hiện nay? ất tốt

ố

ờng

ốt

Câu 7: Thầy/cô đánh giá như thế nào về mức độ khả thi về các chủ đề sau và thầy cô đã dạy học trải nghiệm với các chủ đề đó chưa?

Tên chủ đề

Mức độ khả thi

Mức độ thực hiện

Rất khả

Khả

Ít khả

Đã thực

Chưa

thi

thi

thi

hiện

thực hiện

Thanh niên học tập, rèn luyện vì sự nghiệp Công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước Thanh niên với ý tưởng kinh doanh Lập kế hoạch tài chính cá nhân Thanh niên với tiêu dùng và văn hoá tiêu dùng ở Việt Nam Tìm hiểu thực tế một số trường 88

Đại học (hoặc Cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp, Dạy nghề) tại địa phương Thanh niên với vấn đề lập thân, lập nghiệp Thế hệ trẻ vì một hành tinh xanh Câu 8: Thầy/cô vui lòng đề xuất thêm ý kiến cá nhân vào chỗ trống (…) để trả lời cho các câu hỏi dưới đây: 8.1. Theo thầy/cô, dạy học trải nghiệm cần sử dụng hình thức và phương pháp nào để đạt hiệu quả? …………………………………………………………………………………...……… ….……………………………………………………………………………………..… ……..….………………………………………………………………………………… ...………….…………………………………………………………...………………… ……...…............................................................................................................................

8.2. Theo thầy/cô, nguyên nhân nào dẫn đến việc xây dựng các chủ đề và dạy học trải nghiệm trong môn GDCD 11 chưa được phổ biến ở trường THPT hiện nay? ..……………………………………………………...…………...................................... ..............……………………………………………………...………….......................... .............……………………………………………………...…………........................... ...........………………………………………………………............................................ ...........................................................................................................................................

8.3. Theo thầy/cô hoạt động trải nghiệm có vai trò như thế nào đối với HS THPT? .......………………………………………………………................................................ ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................

8.4. Những thuận lợi và khó khăn khi thầy/cô tổ chức dạy học trải nghiệm trong môn GCDC 11 là gì? ..……………………………………………………...………….............................…… …..……………………………………………………...………….................................. ……………………………………………………...………….......................................

Xin cảm ơn sự hợp tác của các thầy/cô 89

PHỤ LỤC 2 KỊCH BẢN Chuyện Y Đức: Nhân bản xét nghiệm Cảnh 1: Mở đầu (Văn nghệ của bs, y tá và bảo vệ) (Viện trưởng tới) Viện trưởng: Tất cả giải tánn !!!

(Ngừng nhạc, bs y tá và bảo vệ đứng xếp hàng, đùn đẩy nhau) Viện trưởng: Đã đông đủ rồi phải ko? Tôi nói cho các người biết, hôm nay sếp sở gọi nên tôi phải đi, các người ở lại liệu hồn mà làm việc cho đàng hoàng đấy.

Mọi người: Dạ thưa viện trưởng!

Viện trưởng: Tốt, vậy tôi đi đây.

(Bs đi vào, y tá và bảo vệ rút khỏi sân khấu) Cảnh 2: Xét nghiệm máu Mẹ: Xin chào bác sĩ.

Bs: Chị đến đây để khám bệnh à?

Mẹ: Dạ không, tôi tới để nhờ bác sĩ xét nghiệm máu cho con tôi.

Bs: Thế cháu đâu?

Mẹ: Đang liệt giường ở nhà ấy ạ. Mà bs yên tâm, tôi có đem theo mẫu máu của cháu đây. Để tôi lấy cho bs.

(Bà mẹ lục ra chai sting màu đỏ, bs tưởng máu lấy đi xét nghiệm) (Bà mẹ tìm ra được ống đựng máu, qay lại ko thấy bs đâu. Rồi bs đi ra) Bs: Máu của con chị lạ thật đấy. Sao lại chứa cả chất phụ gia ở trong đó nữa vậy?

Mẹ: Tôi đã đưa mẫu máu đâu ạ. Cái đó.. là chai sting dâu cơ mà. Đây mới là mẫu máu này.

Bs: À.. Vậy.. vậy sao. Vậy chị đưa máu đây rồi về đi, 3 ngày sau lên lấy kết quả xét nghiệm.

Mẹ: Ơ thế sao ko lấy liền được à?

Bs (ghé tai): Tôi nói cho chị nghe nhớ. Cái bọn xét nghiệm lấy liền ấy, làm ăn dỏm lắm. Bệnh viện ở đây xét nghiệm kĩ càng mới có kết quả chính xác được.

Mẹ: Vậy à? Vậy trăm sự nhờ bác sĩ đấy nhé!

Bs: Rồi, chị cứ yên tâm. Gì chứ uy tín thì trong thành phố này chẳng bệnh viện nào bằng ở đây đâu.

(Mẹ về, bs tiễn rồi quay vào trong) Cảnh 3: Bầu (Bs đang chơi game, văn nghệ) 90

(Có tiếng gõ cửa) Bầu (giọng nam): Bs ơi Bs: game đang hay, chờ bố về nước rồi bố tiếp Bầu: Bác sĩ ơi, bác sĩ có ở trong đó không ạ? (giọng nữ) Bs (bật dậy): Là phụ nữ! Nghe giọng chắc chưa chồng đâu.

Bs (sửa soạn): Mời vào!

(Bầu đi vô, lượn lượn, nhạc. Bs trố mắt) Bầu: Dạ, em chào bác sĩ ạ!

Bs: Xin lỗi anh nhưng chúng tôi không nhận khám đàn ông bị đầy hơi chướng bụng, mời anh đi cho.

Bầu: Hi hi, bs thật khéo đùa. Em tới vì cái thai nhi này cơ.

Bs: What the *bip* Thế cô tới Trái Đất là có giấy phép chưa đấy?

Bầu: Dạ gì ạ?

Bs: Ý tôi là, cô có đem theo thẻ bảo hiểm không?

Bầu: Đương nhiên rồi ạ. Em còn đem cả giấy khai sinh sổ hộ khẩu, cả sổ liên lạc cấp 3 nữa ạ.

Bs: What the *bip* Thế.. thế anh.. ờ chị khám cái gì?

Bầu: Tôi chỉ tới mua ít thuốc bổ về uống thôi. Tôi muốn thai nhi khỏe mạnh và xinhh đẹp giống như mẹ nó vậy.

Bs: À, thuốc đó thì thiếu gì. Con chó nhà tôi uống rồi đẻ được tới 4 lứa.

(Bầu đơ) Bs: Ờ.. ý tôi là vợ tôi vợ tôi hì hì Bầu: Ra thế ra thế! Vậy bác sĩ kê cho tôi thuốc mà vợ bác sĩ uống đi.

(Bs kê đơn đưa cho bầu, bầu qua đưa cho y tá (trước đoạn ni một tí y tá đi ra) để lấy thuốc) Y tá 1: Ê cha bác sĩ viết cái vẹo chi trong ni ri?

Y tá 2: Ai biết, hình như trị trĩ. Ừ đúng rồi trị trĩ đó. Mà sao bầu lại đi mua thuốc trĩ nhỉ?

Y tá 1: Đúng không rứa má? Má ko nhớ hồi lâu có đợt ổng cũng kê thuốc chữa đái dắt cho thằng cha bị gan nhiễm mỡ à?

Y tá 2: Ừm.. cứ kê theo ổng đi, mình chỉ việc bốc thuốc thôi mà.

(Y tá kê thuốc, bầu cầm về) Cảnh 4: Bà già bị đạp ống thở

91

(Ở một bệnh viện khác. Bà già nằm trên giường, gắn cái ống thở. Bác sĩ đang ngồi coi tivi, y tá vào) Y tá: Bs, tới giờ kiểm tra cho bệnh nhân Gần-Chết-Đến-Nơi-Mà-Vẫn-Dai-Như-Đĩa rồi ạ.

Bs: Phiền vãi, đang coi ngon lành!

(Bs đi vô phòng bệnh thay bình truyền, đạp lên cái ống thở của bà già. Bz giật mình, run run đưa tay lên làm động tác viết viết) Bs: Sao, bà muốn viết di chúc à? Bà chờ một lát nhé, tôi đi lấy giấy bút đã.

(Lấy giấy xong đi vô, tiếp tục giậm lên ống thở) Bs: Đây, bà viết đi.

(Bz cầm bút viết vài chữ, bs k đọc, nhét tờ giấy vô túi áo, bà già chết) --(Văn nghệ) Bs: Tôi thành thật chia buồn cùng gia đình. Tôi rất tiếc, chúng tôi đã cố hết sức để giúp bà cụ nhưng không thể. Đây là di chúc mà cụ để lại trước lúc lâm chung. Tôi còn việc gấp xin phép đi trước Cảnh 5: Vạch trần Bố (chồng bà mẹ): Bác sĩ, cách đây 3 ngày vợ tôi có tới nhờ bác sĩ xét nghiệm hộ máu của con tôi, nên hôm nay tôi đến lấy kết quả như đã hẹn.

Bs: Đây, kết quả cho thấy cháu bị béo phì và cần một chế độ ăn kiêng phù hợp. (Đúng lúc nớ là con chạy vô) Con: Ba ơi xong chưa? Con muốn về nhà!

cháu chào bác sĩ ạ!

Bs: Đây là..

Bố: Đây là con tôi đấy, tôi thấy cháu không lớn nổi nên mới mang máu đi xét nghiệm.

Thế mà giờ bs lại bảo cháu bị béo phì. Lẽ nào.. bs lừa chúng tôi hay sao ???

(Bs tính bỏ chạy mà vấp tay rớt tập hồ sơ, phải dừng lại nhặt lên) Con (nhặt được một tờ): Cái gì đây? Bảng thống kê kết quả xét nghiệm máu.

Con (nói với bố): Ba ơi, sao con thấy mấy cột này nó giống nhau cả vậy? A, có cả tên con nữa này!

Bs (giật tờ giấy lại): Đưa đây, nhóc con!

(Bố chạy lại túm cổ áo bs) Bố: Ra là thế, mày xét nghiệm một người rồi nhân bản kết quả lên sao. Cái thứ bác sĩ lừa nước dối dân như mày, y đức để đâu hết rồi hả? Được lắm, hôm nay mày chết với ông.

92

(Bố lao vô người bs, con né né rồi rút khỏi sân khấu) (Hai người đang giằng co, bầu vs người nhà chạy vô) Bầu (hét): Bs đâu rồi? Quân lừa đảo. Mày nghĩ cái gì trong đầu mà dám bán sai thuốc cho bà hả???

Bố: Đây, hắn ta đây! Hắn ta còn lừa cả chị nữa sao?

Bầu: Trời đất ơi là lương y. Tôi đi mua thuốc dưỡng thai, ông ta và lũ y tá lại đưa cho tôi thuốc khác. Uống vào bảo sao thấy tiêu hóa cứ loạn hết cả lên, đem ra tiệm thuốc khác hỏi mới biết là thuốc trị trĩ!

Người nhà: Thằng cha bác sĩ kia, mày dám bảo đây là di chúc sao hả?

Bs: Không phải là di chúc, thế cụ viết cái gì trong đó?

Người nhà: Mày nhìn cho kĩ từng chữ đi. Bà viết là “Mày đang đạp lên ống thở của tao” Bố: Mày làm ăn thế cơ đấy! (nói với bầu) Giờ anh chị tính sao, đưa hắn ta lên báo cáo với chính quyền cùng tôi nhé!

Bs: Tôi xin mấy người đấy, đừng làm thế, cái bệnh viện này sẽ đóng cửa mất. Thậm chí tôi còn ko được tiếp tục hành nghề nữa.. Em xin mấy anh mấy chị cho em đường sống Bầu: Thế mày nhìn coi mày có ích gì cho cái xã hội này không mà đòi khoan hồng hả?

Lôi ông ta đi! (Cả ba rút ra sân khấu) Cảnh 6: Hứa hẹn (Viện trưởng đang điện thoại với cấp trên) VT: Vâng vâng tôi xin lỗi, tôi sẽ xử lý việc này…

(Gác đt, bóp trán, y tá vô) YT: Thưa bs ng` nhà bệnh nhân bs bảo tôi mời đã đến rồi ạ. (ba người đi vô, VT đứng lên) Bố: Ông có chuyện gì nói đi.

VT: Tôi thật sự rất xin lỗi những chuyện vừa qua. Tất cả đều là lỗi của tôi, xin mọi người thứ lỗi. Tôi sẽ cố gắng sửa chữa mọi sai lầm (blah blah chi đó mùi mẫn xí kiểu hối lỗi) Người nhà: chuyện cũng đã đành giờ ông hãy lấy đó làm bài học đi.

VT: Vâng tôi xin hứa sẽ không có chuyện như vậy xảy ra nữa.

Như các bạn thấy đấy mặc dù nhiều vụ bê bối được giải quyết. Nhưng đâu đó vẫn còn tồn đọng những hành động đi trái với y đức mà những người thực hiện chúng, là

93

những lương y đang nhởn nhơ ngoài vòng pháp luật.. .v…v…Nhiệm vụ của chúng ta là phải rèn luyện thật tốt để xây dựng đất nước tốt đẹp hơn.

PHỤ LỤC 3 Phụ lục 3a: “Hiểu ý đồng đội” - Đội 1: Nước rửa chén, sữa tươi, điện thoại, ô tô, nón bão hiểm, bút bi, kem trị mụn, cái quạt, quả bóng, thuốc lá.

- Đội 2: Dầu gội đầu, bia, máy tính, máy bay, nón lá, vở, kem chống nắng, cái giường, cầu lông, thuốc tây.

- Đội 3: Sửa tắm, nước ngọt, máy sấy tóc, xe đạp, áo dài, sách, kem đánh răng, cái lược, quả bóng bàn, thuốc bắc.

- Đội 4: Bột giặt, cà phê, máy đánh trứng, xe máy, áo tứ thân, thước, kem chống muỗi, cái gương, gậy đánh golf, thuốc phiện.

Phụ lục 3b: Tiểu phẩm “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam” * Cảnh 1: Ở trong quán cà phê (Mở nhạc bài hát: Cô nàng ham vật chất) (Chị Mận và anh Tèo đang ngồi trong quán cà phê ở 2 bàn gần nhau, một lát sau, chị Hân tới gặp Mận, nhạc ngưng) Mận: Chị...

Hân: hello Ajinomoto !!! Lâu lắm rồi chị em mình mới gặp nhau.

Mận: Dạo này da dẻ chị xinh như hot girl hoa quả sơn ý Hân: Ý đừng... bảo chị là hot girl hoa quả sơn, thế em bảo chị là khỉ à?

Mận: Em nhầm... e nhầm, ý em là da chị trắng mướt mườn mượt ý, người toàn là đường cong ý. Chị ơi, chị chỉ cho em cách xinh đẹp như chị đi.

Hân: Cưng thì kém gì chị đâu, da thì trắng nỏn nà , bạch tuyết cũng phải gọi bằng cụ ý.

Mận: Chị... chị biết không? Biết sao da em thế không? Do em dùng toàn hàng nhập mà chị chỉ cho em đó. Này nhé, Channel, Gucci,.. ôi dời ơi, em mê lắm đây.

Hân: Giời ơi!

Mận: Mà chị biết không? Hôm trước ý, em đi quên mang mũ bảo hiểm thôi thế mà ra mấy chú công an gọi em lại. Xong rồi hỏi bằng lái xe em đâu, em đưa ra người ta bảo không phải em, thế mới lạ chứ lại. Khổ quá! Biết mình xinh hơn ngày xưa rồi mà cứ bảo không phải mình.

Hân: Công nhận cứ phải gọi là xinh lung linh ý.

94

Mận: Lung linh là lên luôn.

Hân: Nhưng mà dạo này học hành sao rồi? Đi học sao lại mặc đồ như thế này?

Mận: Bây giờ học sinh đi học mặc đồ phong cách, hiện đại như thế này hết chị ơi, ai mà mặc mấy cái áo dài vừa xấu lại vừa nóng. Hồi còn đi học em phải mua vải ngoại về may đó chị ạ. Mà gờ em bỏ học rồi?

Hân: Ơ! Sao đăng kí học lại nghỉ?

Mận: Trời ơi! Chị nghĩ giờ này còn đi học nữa à? Học hành gì giờ này, bây giờ phải đi làm tiền, làm tiền mua mỹ phẩm chăm sóc mặt mới xinh đẹp như vậy.

Hân: Chuẩn. Cứ như chị đi này, từ đầu tới chân toàn là hàng ngoại nhập: son, phấn, quần, áo,... nè, thế thì mới kiếm được đại gia chứ.

Mận: Hôm nay em có hẹn với đại gia đấy!

Hân: Ôi! Vậy à! nh đại gia nào vậy? Sơ yếu lý lịch coi?

Mận: Anh ấy tên là Tèo.

Hân: Tèo á?

Mận: À không! Anh ấy là Mr. Tèo Hân: Thế à! Ối giời ơi!

Mận: Chị ơi, nhà anh ấy giàu lắm. Nhà nhé, bố đại gia, nhà chủ lô, ô tô 4 bánh.

Hân: Thế thì quá ngon rồi còn gì nữa. Thế hẹn mấy giờ mà chưa thấy đến?

Mận: Em chả biết, hẹn hò như thế này đấy! Hẹn hò đầu tiên mà như vậy. Hôm nay em make up thật xinh đẹp nhé, toàn hàng ngoại nhập.

Hân: Ừ, chị em mình ngồi đợi tí đi. * Cảnh 2: Bố Tèo vào quán cà phê Bố (đi vào quán thấy Tèo): Ơ thằng Tèo! Sao hôm nay bảo đi coi mặt người yêu mà sao mày còn ngồi đây?

Tèo: Bố ạ! Ơ con chào bố ạ! Bố đi đâu đây ạ?

Bố: À! Bố hôm nay đi gặp đối tác để nói về sản phẩm vải lụa tơ tằm của quê hương nhà mình và tuyên truyền cho những người Việt Nam ưu tiên tiêu dùng hàng Việt Nam. Tèo: Dạ vâng ạ!

Bố: Ừ! Thế con dâu tương lai của bố đâu rồi?

Tèo: Bố ơi! Hôm nay con hẹn cô ấy ra đây là... bố ơi!

Bố: Cô kia á (chỉ vào Mận ngồi bàn bên) Tèo: Dạ không phải, không phải bố ạ!

Bố: Hay các cô ngồi dưới kia (chỉ các bạn HS đang ngồi dưới sân khấu)

95

Tèo: Không phải bố ơi! Con hẹn cô ấy mà cô ấy chưa tới. Trong lúc chờ cô ấy tới, con cho bố xem hình cô ấy nhé! (đưa hình cho bố xem) Bố: Đẹp đấy!

Tèo: Dạ, tóc dài nha, da trắng, mặc áo lục Hà Đông, không son phấn.

Bố: Chuẩn.

Mận (ngồi bên nghe thấy và nói): Thời này mà không son phấn Bố: Đây, phải như thế này chứ? Đúng kiểu con gái Việt Nam, xinh xắn, dịu hiền, đoan trang. À! Mà này, sao bố thấy con gái bây giờ mắt xanh, môi đỏ, tóc thì lò xo, xúng xính hàng ngoại nữa chứ! Bố sợ lắm con ạ!

Tèo: Báo với bố là con chúa ghét cái loại mà xúng xính hàng ngoại.

Hân (ngồi bên nghe thấy và nói): Buồn cười nhỉ!

Tèo: Theo con, người Việt Nam nên dùng hàng Việt Nam thôi. Vừa tốt, rẻ, bền, đẹp, an toàn hợp vệ sinh. Cứ hàng Việt Nam mà dùng bố ạ! Made in Việt Nam. Bố: Mà cái gì ma...de...in Việt Nam á?

Tèo: Made in Việt Nam bố ạ! Bố nhìn con này, từ đầu đến chân toàn hàng Việt Nam này: áo Việt Tiến, quần Owen, giày BQ. À bố, bố có biết những mặt hàng, thương hiệu uy tín nào của Việt Nam mang tầm quốc tế không ạ?

Bố: Có. Nhiều lắm con ạ. Các sản phẩm điện tử như: điện thoại, máy vi tính, quần áo.

Ngoài ra Việt Nam còn xuất khẩu hàng nông – lâm – thủy sản nữa con ạ.

Tèo: Nhiều thế à bố. Đúng là hàng Việt Nam ta chất lượng, cạnh tranh với các thị trường lớn trên thế giới, giúp kinh tế đất nước phát triển.

Bố: Còn nữa, có nhiều thương hiệu nổi tiếng như: Sun Group_sở hữu những công trình đẳng cấp, vượt thời gian như khu du lịch Bà Nà Hills, Đà Nẵng, với hệ thống cáp treo đạt nhiều kỷ lục thế giới; Phân bón Bình Điền; sữa vinamilk;...

Tèo: Việt Nam mình chẳng thua kém nước nào bố nhỉ?

Bố: Chuẩn.

Tèo: Bố này, bố thấy chiếc xe đạp của con chưa? Của Việt Nam sản xuất nhé! Con đi 40 năm chưa hỏng, chỉ rớt cái yên ra thôi.

Bố: Rồi, chuẩn con trai bố, chuẩn hang Việt Nam. Mà này, Tèo này, hôm nay bố gặp một đối tác nhé! Mà hẳn là đối tác nước ngoài để kí hợp đồng xuất khẩu vải lụa tơ tằm của người dân làng nghề quê hương mình đấy.

Tèo: Thế ạ!

Bố: Mà sản phẩm nhà ta được dệt từ sợi tơ tự nhiên theo công nghệ tiên tiến, bề mặt mềm mịn này, độ thấm hút nước lại cao này. Bên đó có nhiều khách hàng lựa chọn và 96

tin tưởng, bố mừng lắm con ạ! Mặc dù trên thế giới vẫn có nhiều nơi sản xuất vải lụa nhưng vải lụa tơ tằm của Việt Nam vẫn được mọi người tin dùng con ạ! Con biết vì sao như thế không?

Tèo: Vì sao thế bố?

Bố: Vì ngoài những đặc trưng bố vừa kể, thì vải lụa tơ tằm của chúng ta có giá thành phù hợp với người tiêu dùng mặc dù được sản xuất theo công nghệ tiên tiến, không quá đắt như các thương hiệu khác, có nhiều mẫu mã đẹp. Bên cạnh đó, nó còn có rất nhiều công dụng như: may áo dài, con thấy các nữ sinh của chúng ta không, các cháu ấy luôn chọn vải lụa tơ tằm để may áo dài, vừa đep, vừa mát, vừa thấm hút mà lại tôn dáng hình của mình nữa. Còn nữa nhé, có thể may đồ bà ba, may váy, may khăn,... nói chung có lại vải này rất tiện lợi và chất lượng.

Tèo: Vâng ạ. Bố ơi! Thế hôm nay bố đi gặp đối tác bố có mang theo hàng mẫu không ạ?

Bố: Có, đây này (đưa vải ra cho Tèo xem) Tèo: Bố ơi! Con có ý kiến như thế này nhé. Hôm nay quán cà phê đông khách chúng ta tranh thủ đi Pi-a sản phẩm của làng nghề nhà mình đi bố. Biết đâu được nhiều khách hàng đặt mua sao ạ.

(Hai bố con Tèo đi giới thiệu sản phẩm. Trong lúc đó, Mận nói với Hân) Mận: Chị ơi, em chẳng thích dùng hàng Việt Nam đâu.

(Trong lúc đó, 2 bố con Tèo tiến tới bàn Mận và giới thiệu về sản phẩm) Bố: Các cháu dùng thử sản phẩm quê hương nhà bác, rất chất lượng mà giá thành lại rẻ.

Mận: Không thích dùng hàng Việt Nam đâu.

Tèo: Các em dùng thử nhé, hàng này đảm bảo chất lượng, mẫu mã đẹp, an toàn. Các em dùng thử đi (đưa cho Mận Và Hân xem hàng mẫu) Hân: Nhìn cũng đẹp mà không biết hàng có dùng tốt không?

Tèo: Hàng dùng tốt lắm ạ, 100% hàng chất lượng. Đây các chị xem này (cho 2 cô gái dùng thử). Loại vải này rất mịn và mát, phù hợp với mọi loại da từ trẻ em tới người già, may áo dài thì khỏi chê. Nay rất nhiều chị em lựa chọn để may áo dài cách tân đó các em ạ.

Hân: Sờ nó cũng mềm mượt, được đấy. Nhưng tôi không thích dùng hàng Việt Nam, trả lại anh này.

(Hai bố con Tèo về lại bàn mình nói chuyện với nhau)

97

Tèo: Bố ơi! Theo con, người Việt Nam dùng hàng Việt Nam thể hiện lòng yêu nước, tự hào dân tộc, sản xuất đóng góp cho quê hương nhà mình, thấy được vai trò của lợi ích kinh tế. Tại sao phải dùng hàng ngoại vừa tốn thuế vừa đắt tiền nữa?

Bố: Đúng rồi, sử dụng hàng Việt Nam còn phát huy những giá trị Việt, xây dựng văn hóa tiêu dùng của người Việt Nam và sản xuất ra nhiều hàng Việt Nam có chất lượng, sức cạnh tranh cao, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.

Bố: Mà này, bố nhìn nhầm hay sao mà bố thấy cô ngồi bên kia rất giống cô gái con đưa bố xem.

Tèo: Thế à bố! Bố ạ, thật ra con nhận ra rồi, là cô áo trắng ngồi bên kia, nhưng do cô ấy thích dùng hàng ngoại mà mình thì nghèo, làm sao đáp ứng được nên thôi con về đây.

(Mận ngồi bên nghe thấy và nói với Hân) Mận: Ơ...ơ... anh Tèo kìa. Chị ơi, anh Tèo...

Hân: Thôi để chị kiếm cho em anh Tây khác, giàu hơn.

Mận: Ngán chị quá, em không dùng hàng ngoại nữa.

Dẫn chương trình: Thông qua tiểu phẩm này, hi vọng sẽ góp phần vào việc nâng cao nhận thức của mọi người trong việc lựa chọn, tiêu dùng hàng Việt, giúp doanh nghiệp nhận thức rõ vai trò, trách nhiệm, không ngừng cải tiến và ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới quy trình sản xuất, quản lý nhằm tạo ra sản phẩm có chất lượng, bảo đảm sức cạnh tranh sản phẩm, hàng hóa đáp ứng nhu cầu và thị hiếu của người tiêu dùng.

PHỤ LỤC 4 PHIẾU HỌC TẬP Phần I: Em hãy chọn câu trả lời đúng nhất Câu 1: Thông tin của thị trường giúp người mua A. Biết được giá cả hàng hóa trên thị trường B. Mua được hàng hóa mình cần C. Biết được số lượng và chất lượng hàng hóa D. Điều chỉnh việc mua sao cho có lợi nhất Câu 2: Phương án nào dưới đây lí giải nguyên nhân dẫn đến cạnh tranh?

A. Do nền kinh tế thị trường phát triển B. Do tồn tại nhiều chủ sở hữu với tư cách là những đơn vị kinh tế độc lập, tự do sản xuất kinh doanh 98

C. Do Nhà nước khuyến khích các doanh nghiệp phát triển D. Do quan hệ cung-cầu tác động đến người sản xuất kinh doanh Câu 3: Thực chất của quan hệ cung – cầu là mối quan hệ giữa các chủ thể nào dưới đây?

A. Nhà nước với doanh nghiệp B. Người sản xuất với người tiêu dùng C. Người kinh doanh với Nhà nước D. Doanh nghiệp với doanh nghiệp Phần II: Câu 1: Theo em, việc định hướng cho thanh niên HS về tiêu dùng và văn hóa tiêu dùng ở Việt Nam có thực sự cần thiết không? Vì sao? ………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………...............

Câu 2: Để thị trường tiêu dùng ngày càng đa dang, phong phú và mọi người có ý thức tiêu dùng hiệu quả, hợp lý, bản thân các em cần làm gì khi đang ngồi trên ghế nhà trường? ..……………………………………………………...…………...................................... ..……………………………………………………...…………...................................... ..……………………………………………………...…………......................................

PHỤ LỤC 5 PHIẾU ĐIỀU TRA SAU QUÁ TRÌNH THỰC NGHIỆM Xin cảm ơn các bạn đã nhiệt tình tham gia vào buổi học thực nghiệm! Để biết được những cảm nhận của các bạn học sinh về bài học, các bạn vui lòng trả lời các câu hỏi sau đây bằng cách tích vào phương án hoặc viết thêm thông tin vào chỗ trống dưới các câu hỏi. Ý kiến của bạn rất quan trọng trong quá trình nghiên cứu của tôi. Rât mong sự hợp tác của bạn!

I. PHẦN THÔNG TIN CHUNG 1. Họ và tên: ...........................................

2. Giới tính: Nam ☐ Nữ ☐ 3. Học sinh khối:......................Trường THPT......................................

II. PHẦN NỘI DUNG KHẢO SÁT Câu 1. Các bạn có thích được học tập môn GDCD bằng hình thức trải nghiệm không?

99

Rất thích, rất hứng thú Thích Bình thường Không thích Câu 2. Bạn có thích những hoạt động gắn với thực tiễn của phương pháp học tập trải nghiệm không?

Rất thích Thích, phù hợp Bình thường Không thích, quá sức Câu 3. Thông qua buổi học trải nghiệm các bạn tham gia vừa qua bạn có hứng thú như thế nào khi học phần công dân với kinh tế?

Rất thích, rất hứng thú Thích, bổ ích Bình thường Không thích, mất thời gian Câu 4. Thông qua hoạt động trải nghiệm, bạn cho biết cảm nhận về mức độ kiến thức giáo viên cung cấp trên lớp với thực tế: Rất dễ hiểu, gần gũi Dễ hiểu Bình thường Trừu tượng Câu 5. Bạn hãy cho biết lí do bạn lựa chọn phương án trả lời ở câu hỏi thứ 1? ……………………………………………………………………………………........... .......................................………………………………………………………………… ……..……………………………………………………………………………………. ...........................................................................................................................................

Câu 6. Mong muốn của bạn cho buổi học tập trải nghiệm? ……………………………………………………………………………………........... .......................................………………………………………………………………… ……..……………………………………………………………………………………. ...........................................................................................................................................

100

Ý KIẾN CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN

Th.S Nguyễn Thị Hương

101