TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC BÀI PHÂN BÓN HÓA HỌC – HÓA HỌC 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MÔN HÓA HỌC

vectorstock.com/10212088

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection DẠY KÈM QUY NHƠN LESSON PLAN PHÁT TRIỂN NỘI DUNG

TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC BÀI PHÂN BÓN HÓA HỌC – HÓA HỌC 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỢP TÁC CHO HỌC SINH WORD VERSION | 2021 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO NGHỆ AN

TRƯỜNG THPT CON CUÔNG

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC BÀI PHÂN BÓN HÓA HỌC – HÓA HỌC 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỢP TÁC CHO HỌC SINH

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC BÀI PHÂN BÓN HÓA HỌC – HÓA HỌC 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỢP TÁC CHO HỌC SINH

MÔN: HÓA HỌC

Môn: Hóa Học (Lĩnh vực giáo dục) Tác giả: Nguyễn Văn Xô Tổ: Tự Nhiên

Năm 2020 Số điện thoại: 0988722293 1

2

DANH MỤC VIẾT TẮT HS

Học sinh

GV

Giáo viên

THPT

MỤC LỤC Trang I. ĐẶT VẤN ĐỀ ……………………………………………………………

1

Trung học phổ thông

1. Lí do chọn đề tài ………………………………………………….....

1

NL

Năng lực

2. Mục đích nghiên cứu………………………………………………...

1

NLHT

Năng lực hợp tác

3. Nhiệm vụ nghiên cứu ……………………………………………….

2

PPDH

Phương pháp dạy học

4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu:………………………………...

2

KN

Kỷ năng

5. Phương pháp nghiên cứu …………………………………………….

2

TNSP

Thực nghiệm sư phạm

5.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết…………………………………

2

SGK

Sách giáo khoa

5.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn………………………….

2

TN

Thực nghiệm

5.3. Phương pháp xử lý thông tin……………………………………….

2

HĐTN

Hoạt động trải nghiệm

6. Giả thuyết khoa học …………………………………………………

2

NQ

Nghị quyết

7. Đóng góp mới của đề tài …………………………………………….

2

TW

Trung ương

DHTN

Dạy học trải nghiệm

GVCN

Giáo viên chủ nhiệm

II. NỘI DUNG CHƯƠNG 1 CÁC CƠ SỞ LÝ LUẬN, THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ………………………………………………………………………….........

3

1.1. Tổng quan những vấn đề nghiên cứu …………………………......

3

1.1.1. Tổng quan các nghiên cứu về năng lực hợp tác …………………

3

1.1.2. Tổng quan các nghiên cứu hoạt động trải nghiệm ………………

4

1.2. Cơ sở lý luận ………………………………………………………

5

1.2.1. Năng lực hợp tác…………………………………………………

5

1.2.2. Hoạt động trải nghiệm……………………………………….......

8

1.3. Cơ sở thực tiễn………………………………………......................

10

1.3.1. Thực trạng dạy học theo hướng phát triển năng lực hợp tác cho người học ở các trường THPT……………………………………………..

10

1.3.2. Thực trạng của việc tổ chức hoạt động trải nghiệm nhằm rèn luyện năng lực hợp tác cho học sinh trong dạy học sinh học THPT……….

11

TIỂU KÊT CHƯƠNG 1……………………………………………..

3

12 4

CHƯƠNG 2: TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC BÀI PHÂN BÓN HÓA HỌC - HÓA HỌC 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỢP TÁC CHO HỌC SINH…………………………………………………………..

13

2.1. Phân tích nội dung chương trình bài phân bón hóa học……….......

13

2.1.1. Vị trí, vai trò của bài phân bón hóa học - hóa học 11 trung học phổ thông……………………………………………………………………

13

2.1.2. Mục tiêu của bài phân bón hóa học………………………….......

13

2.1.3. Nội dung của bài phân bón hóa học……………………………..

14

2.2. Quy trình tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học hóa học 11 nhằm phát triển năng lực hợp tác cho học sinh…………………………….

14

2.3. Thiết kế hoạt động trải nghiệm trong dạy học bài phân bón hóa học - hóa học 11………………………………………………………………...

14

2.3.1. Quy trình thiết kế và tổ chức các hoạt động trải nghiệm cho học sinh trong dạy học bài phân bón hóa học – hóa học 11 THPT…………….

14

2.3.2. Xây dựng hệ thống các vấn đề có thể cấu trúc thành đề tài dạy học trải nghiệm trong bài phân bón hóa học – hóa học 11 THPT………….

18

2.4. Phát triển năng lực hợp tác cho học sinh thông qua tổ chức hoạt động trải nghiệm…………………………………………………………...

18

2.4.1. Hoạt động 1: Tổ chức cho học sinh lớp 11A3 tham quan nhà máy đường Sông Lam của Huyện Anh Sơn - Tỉnh Nghệ An………………......

18

2.4.2. Hoạt động 2: Tổ chức cuộc thi Đấu Trường Teen cho học sinh lớp 11A3 với chủ đề “Tìm hiểu về vai trò của phân bón hóa học đối với cây trồng” …………………………………………………………………….....

26

2.4.3. Hoạt động 3: Tổ chức cho học sinh lớp 11A3 tham quan vườn cam ở Xã yên khê – Huyện Con Cuông – Tỉnh Nghệ An……………………

32

TIỂU KẾT CHƯƠNG 2……………………………………………...

39

CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM…………………………

40

3.1. Mục đích thực nghiệm……………………………………………..

40

3.2. Nội dung thực nghiệm……………………………………………..

40

3.3. Đánh giá kết quả thực nghiệm……………………………………..

TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 ……………………………………………..

40

III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ…………………………………………

44

1. Kết luận …………………………………………………………......

44

2. Kiến nghị ……………………………………………………………

44

TÀI LIỆU THAM KHẢO ………………………………………………...

45

PHỤ LỤC

43 5

6

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài: Ngày 04 tháng 11 năm 2013, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã kí ban hành nghị quyết hội nghị lần thứ 8, ban chấp hành trung ương khóa XI (Nghị quyết số 29-NQ/TW) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng nhu cầu công nghiệp hóa – hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, trong đó nêu rõ “Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành, lí luận gắn liền với thực tiễn, giáo dục nhà trường gắn với giáo dục gia đình và xã hội”.

Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể (tháng 8/2015) của Bộ Giáo Dục và Đào Tạo cũng đã nhấn mạnh “Đa dạng hóa hình thức học tập” coi trọng cả dạy học trên lớp và các hoạt động xã hội, hoạt động trải nghiệm, tập dượt nghiên cứu khoa học. Phối hợp chặt chẽ giáo dục nhà trường, giáo dục gia đình và giáo dục xã hội. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong các hoạt động giáo dục.

Trong xu hướng đổi mới giáo dục tiếp cận năng lực, hoạt động trải nghiệm trở thành một yêu cầu bắt buộc. Phương pháp này giúp học sinh có nền tảng tư duy độc lập, để các em có thể chủ động tìm lời giải cho vấn đề của môn học nói riêng và các vấn đề trong cuộc sống nói chung. Và đặc biệt, vai trò lớn nhất của phương pháp trải nghiệm chính là mang đến niềm yêu thích – yếu tố quan trọng nhất để học sinh học tốt.

Trong quá trình dạy học tại trường trung học phổ thông tôi nhận thấy hoạt động trải nghiệm trên thực tế đã từng tồn tại rất lâu trước đó trong các môn giáo khoa và các hoạt động ngoại khóa, sinh hoạt tập thể ở trường học. Học sinh đã tham gia các hoạt động đó mà không ý thức đầy đủ, sâu sắc về vai trò của nó đối với sự hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực của mình.

Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể thì năng lực hợp tác là năng lực cốt lõi cần hình thành cho học sinh. Bởi hợp tác giúp học sinh lĩnh hội kiến thức nhanh hơn, phong phú hơn, dễ dàng hơn. Bài phân bón hóa học – Hóa Học 11 là một bài có nhiều kiến thức gắn liền với thực tế cho nên rất gần gũi với học sinh, từ đây giúp các em hứng thú tìm hiểu và nghiên cứu kiến thức trong cuộc sống hàng ngày.

Qua đây rất thuận lợi cho việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm đề hình thành và phát triển năng lực cho học sinh, đặc biệt là năng lực hợp tác.

Xuất phát từ những lý do trên, tôi lựa chọn và nghiên cứu đề tài “Tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học bài phân bón hóa học – hóa học 11 - trung học phổ thông nhằm phát triển năng lực hợp tác cho học sinh’’.

2. Mục đích nghiên cứu Xác định được quy trình và thiết kế được các hoạt động trải nghiệm theo hướng học tập nhóm nhỏ bài phân bón hóa học và tổ chức các hoạt động đó nhằm phát triển năng lực hợp tác cho học sinh.

1

3. Nhiệm vụ nghiên cứu: - Nghiên cứu những vấn đề lí luận và thực tiễn có liên quan đến đề tài: năng lực hợp tác và việc phát triển năng lực hợp tác cho học sinh.

- Xác định quy trình thiết kế các hoạt động trải nghiệm theo hướng học tập theo nhóm nhỏ bài phân bón hóa học.

- Xây dựng các tiêu chí và công cụ đánh giá năng lực hợp tác cho học sinh.

- Thực nghiệm sư phạm nhằm mục đích đánh giá tính khả thi của giả thuyết đề ra.

4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu: - Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học bài phân bón hóa học - hóa học 11 - THPT. - Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động trải nghiệm trong dạy học bài phân bón hóa học – Hóa Học 11 – THPT và năng lực hợp tác.

5. Phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết - Phân tích, tổng hợp các cơ sở lý luận liên quan đến đề tài nghiên cứu.

5.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn + Điều tra, thăm dò lấy ý kiến của giáo viên, học sinh về năng lực hợp tác của học sinh trong dạy học môn hóa học. + Thực nghiệm sư phạm: Tiến hành thực nghiệm sư phạm bước đầu kiểm nghiệm tính hiệu quả, khả thi của những đề xuất.

5.3. Phương pháp xử lý thông tin Sử dụng bộ công cụ và các tiêu chí đánh giá năng lực hợp tác để đánh giá học sinh.

6. Giả thuyết khoa học Trong quá trình dạy học hóa học, nếu thiết kế và tổ chức được các hoạt động trải nghiệm một cách khoa học, hợp lý thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy và học, tăng hứng thú học tập cho học sinh, phát triển năng lực hợp tác cho học sinh và góp phần nâng cao được chất lượng dạy học hoá học ở trường THPT. 7. Đóng góp mới của đề tài - Góp phần làm sáng tỏ cũng như hệ thống hóa cơ sở lí luận và thực tiễn về việc thiết kế và tổ chức các hoạt động trải nghiệm trong dạy học hóa học ở trường THPT nói chung và dạy học bài phân bón hóa học nói riêng.

- Điều tra, đánh giá thực trạng việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm trong dạy học bộ môn hóa học ở một số trường THPT của tỉnh Nghệ An. - Đề xuất các hoạt động trải nghiệm góp phần phát triển năng lực hợp tác cho học sinh trong thực tiễn dạy học hóa học 11 THPT. 2

PHẦN II. NỘI DUNG

pháp, kỹ thuật” đã chỉ ra nguyên tắc, cách thức tổ chức, vai trò của dạy học hợp tác.

CHƯƠNG 1 CÁC CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI

Tác giả Trần Bá Hoành trong “Đổi mới phương pháp dạy học, chương trình và sách giáo khoa” (2006) đã chỉ ra rằng dạy học hợp tác vừa phát huy được đặc điểm của mỗi cá nhân vừa phát triển tình bạn, cùng giúp nhau tiến bộ [8].

1.1. Tổng quan những vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Tổng quan các nghiên cứu về năng lực hợp tác 1.1.1.1. Trên thế giới Dạy học phát triển NL hợp tác được hình thành từ rất sớm trong xã hội. Nhiều nhà nghiên cứu, nhà giáo dục đã có những cách tìm hiểu khác nhau về loại NL hợp tác.

Vào đầu thế kỷ thứ nhất, Marco Fabio Quintilian đã chỉ ra nếu người học sẽ rất có lợi nếu biết chia sẻ những điều mình hiểu cho người khác cùng hiểu. John Amos Comenius (1592- 1670) cho rằng HS sẽ học tập tốt từ việc góp ý cho bạn bè và học từ các bạn bè của mình...[19].

Từ thế kỷ XVIII, lý thuyết về học tập hợp tác đã được thực hiện khá phổ biến ở các nước tư bản. Thời kỳ này ở Anh có Joseph Lancaster và Andrew Bell đã thực nghiệm và triển khai rộng rãi việc học tập hợp tác nhóm; ở Mỹ (thế kỷ XIX) điển hình có Fancis Parker (bang Massachusetts) đã cho rằng học tập hợp tác là quá trình học tập được thực hiện trên tinh thần chia sẻ nhóm, lớp với cả tình cảm và trí tuệ thì việc học sẽ không bao giờ bị nhàm chán; niềm vui lớn nhất của HS là cùng nhau chia sẻ thành quả học tập với các bạn trong tương tác học tập với tinh thần giúp đỡ lẫn nhau [18].

Trong những năm gần đây, NL hợp tác đã được nghiên cứu nhiều dưới các tên khác như NL làm việc nhóm, NL quan hệ với người khác... trong các chương trình giáo dục phổ thông của các nước trên thế giới.

1.1.1.2. Ở Việt Nam Ở Việt Nam, hợp tác trong học tập được hình thành từ rất lâu đời, đây cũng là điều phù hợp chung cho con người Việt Nam. Trong kho tàng ca dao tục ngữ Việt Nam ông cha ta đã nói “Ngựa bay có đàn, chim bay có bạn” hay “Học thầy không tày học bạn” với ý nghĩa nhấn mạnh vai trò của tinh thần hợp tác trong công việc cũng như trong học tập.

Tóm lại, dạy học hợp tác là một vấn đề đã được quan tâm trong trong dạy học hiện nay. Trên cơ sở lí luận và thực tiễn của dạy học hợp tác đã hình thành một cách hệ thống, góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho các GV áp dụng phương pháp này vào dạy học đạt hiệu quả. Tuy nhiên, một khía cạnh khác của dạy học hợp tác là thông qua phương pháp dạy học này để rèn luyện cho HS NL hợp tác, cũng như xây dựng quy trình, bộ công cụ rèn luyện NL hợp tác và tiêu chí đánh giá NL trong dạy học bộ môn Hóa Học, đặc biệt là trong quá trình dạy bài phân bón hóa học -Hóa học 11 THPT chưa được nhiều tác giả quan tâm, nghiên cứu. Đó cũng chính là vấn đề quan tâm của chúng tôi trong đề tài này.

1.1.2. Tổng quan các nghiên cứu hoạt động trải nghiệm 1.1.2.1. Trên thế giới Lý luận về hoạt động trải nghiệm đã được nhiều nhà tâm lí học, giáo dục học quan tâm nghiên cứu trong sự thống nhất với hệ thống lý luận về hoạt động dạy học.

Theo lý thuyết hoạt động thì “Tâm lí hình thành thông qua hoạt động”. Điều này có nghĩa là, chỉ thông qua hoạt động thì bản chất, nhân cách con người mới được hình thành và phát triển. Hoạt động là phương thức tồn tại của con người. Không có hoạt động, không có con người, do vậy cũng không có xã hội loài người. Nguyên tắc “Tâm lí hình thành thông qua hoạt động” có ý nghĩa chỉ đạo, tổ chức các hoạt động giáo dục con người trong nhà trường, trong học tập và giáo dục, rèn luyện việc lĩnh hội tri thức, kỹ năng, kỹ xảo…là hoạt động của chính người học. Con người có tự lực hoạt động mới biến kiến thức, kinh nghiệm mà xã hội tích lũy được thành tri thức của bản thân.

Vận dụng nguyên lý trên trong giáo dục, L.X.Vưgôtxki, nhà Tâm lí học hoạt động nổi tiếng trong nghiên cứu của mình đã chỉ ra rằng: “Trong giáo dục, trong một lớp học, cần coi trọng sự khám phá có trợ giúp (assisteddiscovery) hơn là sự tự khám phá. Ông cho rằng sự khuyến khích bằng ngôn ngữ của giáo viên và sự cộng tác của các bạn cùng tuổi trong học tập là rất quan trọng”. Điều này chứng tỏ để hình thành tri thức và nâng cao các kĩ năng cần quan tâm và coi trọng cả yếu tố người dạy và người học. Còn nhà tâm lí học nhận thức hàng đầu là Jean Piaget chuyên nghiên cứu bản chất nhận thức từ góc độ cá nhân, cũng đã có những kết luận trùng hợp với L.X.Vưgôtxki khi nghiên cứu nhận thức ở người.

Trong thời kỳ bảo vệ và xây dựng đất nước, định hướng học tập hợp tác cũng được biểu hiện qua các nhóm học tập như nhóm tự quản, đôi bạn cùng tiến, sinh hoạt câu lạc bộ, tuy nhiên do chưa có cơ sở vững chắc và phương pháp chưa phù hợp nên chưa để lại những dấu ấn trong nền giáo dục.

Trước sự phát triển mạnh mẽ của thông tin và xu thế hội nhập. Các nhà nghiên cứu, nhà giáo dục đã xây dựng một hệ thống lí luận và phương pháp dạy học hợp tác. Đặc biệt có một số tác giả như: Tác giả Đặng Thành Hưng (2002) trong cuốn “Dạy học hiện đại- lý luận, biện

Tóm lại, nghiên cứu của các nhà tâm lí học, các nhà giáo dục học, cùng những mô hình học tập trải nghiệm mà các nước trên thế giới đang tiến hành đều khẳng định rõ vai trò, tầm quan trọng của hoạt động trải nghiệm trong việc hình thành và phát triển năng lực học sinh.

3

4

1.1.2.2. Ở Việt Nam Mặc dù trên thế giới, học tập dựa vào trải nghiệm được bắt đầu nghiên cứu từ rất sớm nhưng ở Việt Nam, việc tiếp cận nghiên cứu về học tập dựa vào trải nghiệm còn nhiều hạn chế: Có ít công trình, tài liệu nghiên cứu và vận dụng. Có thể kể đến một số chương trình, dự án tiêu biểu sau:

* Theo từ điển tiếng Việt (1997): Hợp tác là cùng chung sức giúp nhau trong một công việc, trong một lĩnh vực hoạt động nào đó nhằm đạt được mục đích chung * Theo từ điển Tâm lý học (2008): Hợp tác là hai hay nhiều bộ phận trong một nhóm cùng làm việc theo cùng một cách thức để tạo ra một kết quả chung .

Năm 2006, học tập dựa vào trải nghiệm được đề cập ở Việt Nam trong tài liệu “Học mà chơi - Chơi mà học: Hướng dẫn các hoạt động GDMT trải nghiệm” do Dự án GDMT Hà Nội và Trung tâm Con người và Thiên nhiên biên soạn.

1.2.1.2.2. Năng lực hợp tác

Năm 2011, môn học “Giáo dục trải nghiệm” bắt đầu được dạy cho các sinh viên thuộc chương trình đào tạo Cử nhân khoa học ngành Quản lý, khoa Quốc tế Đại học Quốc gia Hà Nội. Nội dung và mục tiêu của môn học là nhằm giúp sinh viên gần gũi hơn với cuộc sống, với xã hội và có thêm được những trải nghiệm thực tế, những điều mà các em có thể chưa nắm bắt được khi học qua sách vở tại trường đại học [12].

Trong nghiên cứu này, chúng tôi sử dụng định nghĩa về NL hợp tác như sau: là những khả năng tổ chức và quản lí nhóm học tập, đồng thời thực hiện nội dung hoạt động trong nhóm một cách thành thạo, linh động, sáng tạo để giải quyết nhiệm vụ chung một cách tốt ưu nhất.

Như vậy ta có thể thấy dạy học trải nghiệm đang trở thành xu thế toàn cầu, ở mỗi nước trên Thế giới và đang mang lại hiệu quả rất tích cực. Tuy nhiên, việc áp dụng phương pháp trải nghiệm trong dạy học các môn học còn đang rất mới trong chương trình giảng dạy các môn học ở Việt Nam và mới chỉ tập trung nghiên cứu về các lý thuyết chung về dạy học trải nghiệm mà chưa đi sâu phân tích, tìm hiểu rõ về dạy học trải nghiệm riêng cho từng phần chi tiết.

1.2. Cơ sở lý luận 1.2.1. Năng lực hợp tác

NL luôn gắn liền với một hoạt động cụ thể nào đó, trong đó NL mà luôn gắn liền với những hoạt động hợp tác trong nhóm thì được gọi là NL hợp tác.

Trong môn Hóa học, năng lực hợp tác thể hiện ở việc HS cùng chia sẻ, phối hợp với nhau trong các hoạt động học tập qua việc thực hiện các nhiệm vụ học tập diễn ra trong giờ học. Thông qua các hoạt động nhóm, cặp, học sinh thể hiện những suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về những vấn đề đặt ra, đồng thời lắng nghe những ý kiến trao đổi thảo luận của nhóm để tự điều chỉnh cá nhân mình. Đây là những yếu tố rất quan trọng góp phần hình thành nhân cách của người học sinh trong bối cảnh mới.

1.2.1.2.3. Cấu trúc năng lực hợp tác của học sinh Thành Tố NL

Tiêu chí

1.2.1.1. Khái niệm năng lực Theo tác giả Trần Trọng Thuỷ và Nguyễn Quang Uẩn (1998): “Năng lực là tổng hợp những thuộc tính độc đáo của cá nhân phù hợp với những yêu cầu đặc trưng của một hoạt động nhất định, nhằm đảm bảo việc hoàn thành có kết quả tốt trong lĩnh vực hoạt động ấy, theo Howard Gardner (1999): “Năng lực phải được thể hiện thông qua hoạt động có kết quả và có thể đánh giá hoặc đo đạc được”. F.E.Weinert (2001) cho rằng: “Năng lực là những kĩ năng kĩ xảo học được hoặc sẵn có của cá thể nhằm giải quyết các tình huống xác định, cũng như sự sẵn sàng về động cơ xã hội…và khả năng vận dụng các cách giải quyết vấn đề một cách có trách nhiệm và hiệu quả trong những tình huống linh hoạt”.

1.2.1.2. Năng lực hợp tác 1.2.1.2.1. Khái niệm hợp tác Hợp tác là một yếu tố không thể thiếu trong cuộc sống lao động của con người; nó diễn ra thường xuyên trong gia đình, trong xã hội; do vậy "hợp tác mang bản chất sinh học tự nhiên của mỗi con người trong xã hội" .

5

Chủ động xung phong nhận nhiệm vụ 1. Nhận nhiệm vụ

Điểm tối đa

Cách Đánh Giá

1

Không xung phong nhưng vui vẻ nhận nhiệm vụ khi được giao

0,75

Miễn cưỡng khi nhận nhiệm vụ được giao

0,5

Từ chối nhận nhiệm vụ

0

Hăng hái bày tỏ ý kiến, tham gia xây dựng hoạt động của nhóm

1

Tham gia ý kiến xây dựng kế hoạch hoạt động của nhóm nhưng đôi lúc chưa chủ động

0,75

Rất ít có ý kiến để xây dựng kế

0,5

Thông qua quan sát, phỏng vấn hoặc phiếu hỏi

6

hoạch nhóm 2. Tham gia xây dựng kế hoạch hoạt động của nhóm

Không bao giờ để ý đến xây dựng kế hoạch nhóm Luôn luôn tôn trọng, lắng nghe các ý kiến, quan điểm của mọi người trong nhóm Đôi lúc chưa biết lắng nghe, tôn trọng ý kiến của các thành viên khác trong nhóm

0

1

0,5

Không lắng nghe và tôn trọng ý kiến của các thành viên khác trong nhóm

0

Cố gắng hoàn thành nhiệm vụ của 3. Thực hiện bản thân nhưng chưa chủ động hỗ nhiệm vụ và hỗ trợ trợ các thành viên khác trong giúp đỡ các thành nhóm viên khác Cố gắng hoàn thành nhiệm vụ của bản thân nhưng chưa hỗ trợ các thành viên khác trong nhóm Không cố gắng hoàn thành nhiệm vụ của bản thân và không hỗ trợ các thành viên khác trong nhóm Luôn tôn trọng quyết định chung của cả nhóm 4. Tôn trọng quyết Đôi khi chưa tôn trọng quyết định định chung chung của cả nhóm Nhiều khi chưa tôn trọng quyết định chung của cả nhóm

5. Kết quả làm việc

0,75

Chưa biết lắng nghe, tôn trọng ý kiến của các thành viên khác trong nhóm

Cố gắng hoàn thành nhiệm vụ của bản thân đồng thời chủ động hỗ trợ các thành viên khác trong nhóm

Phiếu đánh giá cá nhân trong nhóm, quan sát của giáo viên

Phiếu đánh giá cá nhân trong nhóm

2

Luôn luôn chịu trách nhiệm về sản phẩm chung khi được yêu cầu

1

Có sản phẩm tương đối theo yêu cầu đề ra nhưng chưa đảm bảo thời gian

0,5

Sản phẩm không đạt yêu cầu

0

Luôn luôn tự giác, có ý thức chịu trách nhiệm về sản phẩm chung

1

Tổng điểm (Q)

Phiếu đánh giá cá nhân trong nhóm

0,75 0,5

Phiếu đánh giá cá nhân trong nhóm

0 10

1.2.1.3. Vai trò của việc phát triển năng lực hợp tác cho học sinh trong dạy học Đối với nhà trường, dạy học theo hướng rèn luyện NL hợp tác cho HS giúp nâng cao hiệu quả của nhà trường trong nhiệm vụ phát triển nhận thức, nhân cách, tình cảm của HS. Nhà trường là một xã hội thu nhỏ lại, mà mỗi HS đều có vai trò như nhau, có sự giáo dục và phát triển đồng đều. Đối với HS, sự hình thành NL hợp tác có ý nghĩa tích cực. Nó góp phần làm cho HS có được thành tích học tập hiệu quả hơn; đảm bảo sự phát triển phù hợp giữa cá nhân và môi trường xã hội, chiếm lĩnh nhiều giá trị xã hội, hoàn thiện về nhân cách và hành vi cá nhân. Điều này tạo tiền đề vững chắc để khi bước vào xã hội với những mối quan hệ phức tạp, HS không những nhanh chóng thích nghi mà còn có thể xây dựng và hưởng lợi từ các mối quan hệ xã hội đó. Đây là một trong những cơ sở dẫn đến sự thành công của mỗi cá nhân trong cuộc sống.

1.2.2. Hoạt động trải nghiệm 1.2.2.1. Khái niệm hoạt động trải nghiệm

0 2

0,5

Có sản phẩm tốt theo yêu cầu đề ra và đảm bảo đúng thời gian

Không bao giờ chịu trách nhiệm về sản phẩm chung

0,5

1

0

Chấp nhận chịu trách nhiệm về 6. Trách nhiệm với sản phẩm chung khi được yêu cầu kết quả làm việc Chưa sẵn sàng về chịu trách chung nhiệm chung

2

1

Không tôn trọng quyết định chung của cả nhóm

Phiếu đánh giá cá nhân trong nhóm

7

8

Theo từ điển Tiếng Việt thì hoạt động là sự tiến hành những công việc có quan hệ với nhau một cách chặt chẽ để đạt một mục đích nhất định trong đời sống xã hội [16].

Về định nghĩa HĐTN, tôi nhất trí với các tác giả Trần Thị Gái và Phan Thị Thanh Hội: “Hoạt động trải nghiệm có thể định nghĩa là hành động trong đó chủ thể được tham gia trực tiếp một sự kiện hoặc tương tác trực tiếp với các đối tượng nào đó, qua đó hình thành được kiến thức, KN, xúc cảm về sự kiện, đối tượng đó. HĐTN trong dạy học là HS thực hiện các nhiệm vụ học tập với sự tham gia trực tiếp, tích cực hoặc tương tác trực tiếp với đối tượng học tập nhằm hình thành kiến thức, KN, năng lực và xúc cảm với đối tượng học tập” [15].

1.2.2.2. Dạy học trải nghiệm 1.2.2.2.1. Khái niệm về giáo dục trải nghiệm Hiệp hội giáo dục trải nghiệm đã định nghĩa: “Giáo dục trải nghiệm là một triết lý toàn diện, nơi mà kinh nghiệm được lựa chọn một cách cẩn thận được hỗ trợ bởi sự phản ánh, phân tích, tổng hợp, được cấu trúc để yêu cầu người học chủ động, ra quyết định, và chịu trách nhiệm về kết quả, thông qua các câu hỏi chủ động đặt ra, điều tra, thử nghiệm, tò mò, giải quyết vấn đề, giả định trách nhiệm, sáng tạo, xây dựng ý nghĩa, và tích hợp kiến thức phát triển trước đó”. Người học được tham gia về mặt trí tuệ, tình cảm, xã hội, chính trị, tinh thần và thể chất trong một môi trường mà người học có thể trải nghiệm thành công, thất bại, cuộc phiêu lưu, chấp nhận rủi ro. Việc học tập thường liên quan đến sự tương tác giữa người học, người học với môi trường. Nó thách thức người học để tìm hiểu vấn đề của các giá trị, mối quan hệ, đa dạng và cộng đồng. Vai trò chính yếu của giáo dục bao gồm việc lựa chọn những kinh nghiệm phù hợp, đặt ra vấn đề, thiết lập ranh giới, hỗ trợ người học, đảm bảo an toàn về thể chất và tình cảm, tạo thuận lợi cho quá trình học tập, hướng dẫn phản ánh, và cung cấp các thông tin cần thiết. Các kết quả của việc học tập là cơ sở kinh nghiệm và học tập trong tương lai [17].

1.2.2.2.2. Khái niệm về học tập trải nghiệm Học tập trải nghiệm là quá trình học tập, qua đó kiến thức, năng lực được tạo ra thông qua sự biến đổi kinh nghiệm. Bên cạnh đó, thông qua hành động (việc làm), chủ thể tạo ra tri thức mới trên cơ sở trải nghiệm thực tế, dựa trên đánh giá, phân tích những kinh nghiệm, kiến thức sẵn có nhờ sự tác động của kiến thức tiếp thu được qua hành động với đối tượng [15].

Theo tác giả Chickering: học tập trải nghiệm có nghĩa là học tập xảy ra khi những thay đổi về phán đoán, cảm xúc hoặc kỹ năng của cá nhân trải qua một hoặc một chuỗi các sự kiện. Còn theo Hutton: học tập trải nghiệm là học hỏi bắt nguồn từ việc đã làm và từ kinh nghiệm của cá nhân. Đó là học tập sử dụng kinh nghiệm để định hướng việc lựa chọn và hành động.

1.2.2.3. Vai trò của giáo viên trong học tập trải nghiệm 9

Học tập trải nghiệm chính là người học tự vận động, tự học nhưng không có nghĩa là hạn chế vai trò của người GV vì sự trải nghiệm ở đây là sự trải nghiệm có định hướng, có dẫn dắt chứ không phải sự trải nghiệm tự do, tự phát, thiếu định hướng. GV và HS làm việc cùng nhau trong một ngữ cảnh thân thiện và chia sẻ; GV không chỉ đạo việc học tập ở HS thông qua các kĩ thuật đã định sẵn. GV có vai trò là người hỗ trợ, là chuyên gia bộ môn, thiết lập và đánh giá tiêu chuẩn, huấn luyện viên.

Trong quá trình dạy học, GV cần tạo cơ hội cho HS trải nghiệm, vận dụng những kinh nghiệm đã có vào giải quyết nhiệm vụ học tập mà thông qua trải nghiệm HS có thể học hỏi từ sai lầm của bản thân. GV tạo môi trường học tập sao cho HS có thể chia sẻ, phản ánh kinh nghiệm để HS học hỏi từ chính bạn bè. GV hỗ trợ HS trong quá trình khái quát hóa khái niệm và phát huy vai trò huấn luyện viên trong quá trình thiết kế nhiệm vụ cho HS vận dụng kiến thức vào giải quyết vấn đề thực tiễn [17]. Điều kiện thiết yếu để tổ chức cho HS học tập trải nghiệm là GV cần phải biết cách thiết kế các HĐTN dựa vào nội dung kiến thức và các điều kiện cơ sở vật chất của nhà trường.

1.2.2.4. Mỗi quan hệ giữa NLHT và HĐTN Hoạt động trải nghiệm là nền móng của hợp tác, nó tạo môi trường để hình thành năng lực hợp tác dựa trên các lĩnh vực khác nhau của học sinh. Khi tham gia vào HĐ, học sinh sẽ hợp tác để cùng khám phá để giải quyết các vấn đề được đặt ra, đồng thời các em phải tạo ra được các sản phẩm của hoạt động bao gồm các sản phẩm vật chất và tinh thần. Khi tham gia hoạt động trải nghiệm thì học sinh luôn tham gia tích cực các hoạt động và các em hợp tác theo từng nhóm nhỏ để giải quyết một hoạt động cụ thể.

1.3. Cơ sở thực tiễn 1.3.1. Thực trạng dạy học theo hướng phát triển năng lực hợp tác cho người học ở các trường THPT Nhằm đánh giá thực trạng dạy học theo hướng rèn luyện NL nói chung và NL hợp tác nói riêng, tôi đã sử dụng phiếu điều tra ý kiến 100 GV tại các trường THPT sau: Trường THPT Con Cuông, THPT Mường Quạ, THPT Anh Sơn 3, Tương Dương 2 (phiếu điều tra ở phụ lục 1). Qua kết quả khảo sát cho thấy: * Thực trạng tham dự tập huấn của GV về dạy học theo hướng hình thành và phát triển NL thể hiện trong bảng sau: Bảng 1.1. Đánh giá GV được tham gia chương trình tập huấn dạy học phát triển năng lực ở THPT Chưa tập huấn

Tập huấn 1 lần

Tập huấn 2 lần

Tập huấn 3 lần trở lên

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

42

42%

45

45%

8

8%

5

5% 10

Ở bảng 1.1 thì có tới 42% số GV chưa từng tham dự các khóa tập huấn về nội dung dạy học theo hướng hình thành, phát triển NL cho học sinh. Đặc biệt chỉ có 5% GV được tập huấn trên 3 lần, 8% GV được tập huấn 2 lần, 45% GV tập huấn 1 lần.

Qua phỏng vấn cho thấy, cách thức tập huấn chủ yếu ở cấp trường, tổ bộ môn do một vài GV đi tập huấn rồi truyền đạt lại cho các GV khác; các hình thức bồi dưỡng khác cho GV hầu như là không có. Chứng tỏ kiến thức về dạy học theo hướng tiếp cận NL của đa số GV còn rất hạn chế. * Trong quá trình dạy học, sự quan tâm của GV về việc hình thành và phát triển năng lực thể hiện ở biểu đồ sau: Bảng 1.2. Đánh giá về sự quan tâm của GV với nội dung dạy học phát triển năng lực Rất quan tâm

Quan tâm

Không quan tâm

SL

%

SL

%

SL

%

30

30%

68

68%

2

2%

Ở Bảng 1.2 số GV không quan tâm đến chương trình phát triển năng lực là 2,0% , số GV rất quan tâm đến nội dung dạy học là 30%, còn 68% là GV quan tâm đến phát triển dạy học phát triển năng lực.

1.3.2. Thực trạng của việc tổ chức hoạt động trải nghiệm nhằm rèn luyện năng lực hợp tác cho học sinh trong dạy học sinh học THPT. 1.3.2.1. Mức độ sử dụng các hình thức hợp tác được tổ chức trong các khâu của quá trình dạy học Bảng 1.3. Kết quả điều tra mức độ sử dụng các hình thức hợp tác được tổ chức ở các bước của quá trình dạy học Các bước dạy học

Tình trạng sử dụng Thường xuyên

Có sử dụng

Không sử dụng

Bài tập về nhà

21,2%

35,5%

43,3%

Học trên lớp

29,0%

58,6%

12,4%

Dạy học dự án

3,1%

27,3%

69,6%

Seminar

6,2%

34,5%

59,3%

Thực địa

1,3%

22,0%

76,7%

hiện có đến 29,0% GV thường xuyên sử dụng, 58,6% GV có sử dụng. Còn GV tổ chức cho HS đi thực địa thì tình trạng thường xuyên là 1,3%, có sử dụng 22,0% và tình trạng không sử dụng là 76,7%. Điều đó chứng tỏ GV hầu như không quan tâm đến thực địa mà chú trọng đến dạy học trên lớp để rèn luyện NL hợp tác cho HS. 1.3.2.2. Quan điểm của GV về việc thiết kế các HĐTN trong dạy học bài phân bón hóa học – Hóa học 11 Bảng 1.4. Ý kiến của GV về thiết kế các HĐTN trong dạy học bài phân bón hóa học( Hóa học 11) Rất cần thiết

Cần thiết

Không cần thiết

Phân vân

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

11

11%

15

15%

15

15%

59

59%

Ở bảng 1.4. cho thấy 11% GV cho rằng thiết kế HĐTN trong dạy học bài hóa học 11 là rất cần thiết, 15% GV cho rằng không cần thiết. Trong khi đó có đến 59% GV phân vân không biết là có cần thiết thiết kế HĐTN trong dạy học bài phân bón hóa học hay không. Điều này chứng tỏ GV chưa thật sự hiểu về HĐTN cũng như vai trò của dạy học thông qua trải nghiệm.

TIỂU KÊT CHƯƠNG 1 Từ cơ sở lý luận và tổng quan các vấn đề về HĐTN và NLHT thấy rằng đã có nhiều công trình nghiên cứu và đã đạt được một số thành tựu.

Từ việc tìm hiểu các công trình đó kết hợp với hệ thống lý luận về hợp tác và dạy học hợp tác, chúng tôi đã đề xuất khái niệm NL hợp tác là khả năng tổ chức và quản lí nhóm, thực hiện các hoạt động trong nhóm một cách thành thạo, linh hoạt, sáng tạo nhằm giải quyết nhiệm vụ chung một cách có hiệu quả; cấu trúc NL hợp tác gồm kiến thức, các KN và thái độ hợp tác. Đây là các căn cứ để tôi đề xuất quy trình rèn luyện NL hợp tác cho HS trong dạy học Hóa học ở trường phổ thông.

Tôi đã tiến hành phân tích cấu trúc nội dung chương trình Hóa học 11 THPT, chú trọng bài phân bón hóa học để thấy được sự phù hợp của việc rèn luyện NL hợp tác cho HS trong dạy học. Đồng thời tôi đã tiến hành điều tra nhận thức của GV về thực trạng dạy học theo hướng rèn luyện NL, NL hợp tác. Việc áp dụng vào giảng dạy đã có nhưng còn rất hạn chế. Do đó, việc xây dựng quy trình HĐTN, xác định bộ công cụ dạy học, tiên chí đánh giá trong dạy học là phù hợp với nhu cầu thực tiễn.

Ta thấy qua bảng 1.3 thì trong dạy học dự án mức độ sử dụng thường xuyên là 3,1%, ở mức độ không sử dụng lên cao đến 69,6%. Hình thức Seminar thì tình trạng sử dụng thường xuyên là 6,2%, có sử dụng là 34,5%, tình trạng không sử dụng là 59,3%. Dạy học trên lớp đã được chú trọng việc rèn luyện KN hợp tác thể 11

12

CHƯƠNG 2: TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC BÀI PHÂN BÓN HÓA HỌC - HÓA HỌC 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỢP TÁC CHO HỌC SINH 2.1. Phân tích nội dung chương trình bài phân bón hóa học 2.1.1. Vị trí, vai trò của bài phân bón hóa học - hóa học 11 trung học phổ thông Bài phân bón hóa học là bài thuộc tiết PPCT thứ 18, nằm gần cuối của chương “nitơ - photpho” thuộc hóa học 11 – trung học phổ thông.

Bài phân bón hóa học là một trong những bài quan trọng của chương “nitơ photpho”. Qua bài phân bón hóa học giúp cho học sinh hiểu được các kiến thức liên quan đến đời sống thực tiễn. Từ đó tạo hứng thú học tập cho các em, tạo niềm tin cho các em đối với khoa học.

2.1.2. Mục tiêu của bài phân bón hóa học Kiến thức Trình bày được: - Khái niệm phân bón hóa học và phân loại - Tính chất, ứng dụng, điều chế phân đạm, lân, kali, NPK và vi lượng.

Trọng tâm Biết thành phần hóa học của các loại phân đạm, phân lân, phân kali, phân phức hợp, tác dụng với cây trồng và cách điều chế các loại phân này.

Kĩ năng - Quan sát mẫu vật, làm thí nghiệm nhận biết một số phân bón hóa học.

- Sử dụng an toàn, hiệu quả một số phân bón hoá học.

- Tính khối lượng phân bón cần thiết để cung cấp một lượng nguyên tố dinh dưỡng Thái độ Rèn luyện tính cẩn thận, lòng yêu thích môn hóa và phương pháp học tập có hiệu quả Định hướng năng lực cần hình thành - Năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề.

- Năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học.

- Năng lực làm việc độc lập.

- Năng lực tính toán hóa học.

- Năng lực hợp tác Tích hợp bảo vệ môi trường + Giúp học sinh biết được phân bón hóa học và vấn đề ô nhiễm môi trường nước, bạc màu đất và vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm. + Có ý thức sử dụng hợp lý, an toàn phân bón hóa học, giảm ô nhiễm môi trường nước và đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.

13

2.1.3. Nội dung của bài phân bón hóa học Học sinh phải nắm được thành phần chính của các loại phân đạm, phân lân, phân kali, phân hỗn hợp, phân phức hợp, tác dụng như thế nào đến cây trồng và cách điều chế các loại phân bón hóa học này.

Trả lời được các câu hỏi: + Quan sát một số mẫu phân bón hóa học và nêu cách nhận biết các loại phân bón hóa học trên. + Nêu thành phần hóa học và cách điều chế của các loại phân bón hóa học.

Qua phân tích nội dung bài phân bón hóc học thuộc chương nitơ – photpho - hóa học 11 THPT, tôi nhận thấy bài phân bón hóa học có nhiệm vụ là trang bị cho học sinh những khái niệm, thành phần, phương pháp điều chế và những ứng dụng vào thực tiễn đời sống, sản xuất. Tầm quan trọng của bài phân bón hóa học còn thể hiện ở tính thực tiễn cao, giúp học sinh dựa vào kiến thức để giải quyết vấn đề trong thực tiễn. Giúp học sinh hiểu được tác dụng của phân bón hóa học đến cây trồng.

2.2. Quy trình tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học hóa học 11 nhằm phát triển năng lực hợp tác cho học sinh Theo TS Ngô Thị Thu Dung – Giám đốc Điều hành Trung tâm Nghiên cứu phát triển giáo dục cộng đồng (CCE), việc thiết kế các HĐTN theo 8 bước sau: Bước 1: Xác định nhu cầu tổ chức hoạt động trải nghiệm.

Bước 2: Đặt tên cho hoạt động Bước 3: Xác định mục tiêu của hoạt động Bước 4: Xác định nội dung và phương pháp, phương tiện, hình thức của hoạt động Bước 5: Lập kế hoạch Bước 6: Thiết kế chi tiết hoạt động trên bản giấy Bước 7: Kiểm tra, điều chỉnh và hoàn thiện chương trình hoạt động Bước 8: Lưu trữ kết quả hoạt động vào hồ sơ của học sinh.

2.3. Thiết kế hoạt động trải nghiệm trong dạy học bài phân bón hóa học - hóa học 11 2.3.1. Quy trình thiết kế và tổ chức các hoạt động trải nghiệm cho học sinh trong dạy học bài phân bón hóa học – hóa học 11 THPT Dựa trên quy trình thiết kế và tổ chức HĐTN, tôi đề xuất quy trình thiết kế HĐTN phù hợp với việc dạy học bài phân bón hóa học - hóa học 11 - THPT theo 5 bước sau: Bước 1: Tìm hiểu HS và lựa chọn chủ đề hoạt động. a. Tìm hiểu học sinh ở từng vùng, từng địa phương để hiểu tâm lý, điều kiện của HS đồng thời căn cứ vào nội dung, cấu trúc, yêu cầu đạt được trong dạy học bài phân bón hóa học để có thể lựa chọn chủ đề và PPDH cụ thể. Các PPDH được chọn phải tích cực hóa hoạt động của HS theo định hướng quan điểm DHTN. HS phải là chủ thể nhận thức, tích cực, chủ động và sáng tạo, hợp tác với nhau trong các hoạt 14

động học. Đồng thời, phương tiện DH được chuẩn bị phải phù hợp với PPDH đang thực hiện. b. Lựa chọn chủ đề Căn cứ vào chương trình giáo dục và nội dung bài phân bón hóa học - hóa học 11 - THPT để lựa chọn những chủ đề hoạt động đảm bảo vừa sức với năng lực của HS và phải hấp dẫn, lôi cuốn được HS. Bước 2: Xác định mục tiêu dạy học trải nghiệm. a. Xác định mục tiêu của bài phân bón hóa học: đã nêu ở phần trên b. Xác định mục tiêu của hoạt động trải nghiệm Các mục tiêu hoạt động trải nghiệm cần phải được xác định rõ ràng, cụ thể và phù hợp; phản ánh được các mức độ cao thấp của yêu cầu cần đạt về tri thức, kỹ năng, thái độ và định hướng năng lực cần đạt được của HS sau hoạt động trải nghiệm. Tạo cơ hội cho học sinh huy động tổng hợp kiến thức, kỹ năng cần đạt trong bài phân bón hóa học và để trải nghiệm thực tiễn từ đó có thể giải thích những hiện tượng xảy ra xung quanh cuộc sống từ gia đình, nhà trường đến xã hội; mục tiêu giúp các em năng động hơn, tham gia các hoạt động phục vụ cộng đồng và hoạt động hướng nghiệp dưới sự hướng dẫn, tổ chức của nhà giáo dục, qua đó hình thành những phẩm chất chủ yếu (nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm) và năng lực chung (năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo). Các năng lực chung hình thành và phát triển trong hoạt động trải nghiệm được thể hiện dưới các hình thức đặc thù: Năng lực thích ứng với cuộc sống, năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động, năng lực định hướng nghề nghiệp.

Bước 3: Xác định nội dung giảng dạy Đầu tiên, căn cứ vào mỗi chủ đề, những mục tiêu đã xác định. Tùy vào khả năng học sinh, hoàn cảnh và điều kiện cụ thể của lớp, của trường để chọn và xác định các nội dung phù hợp. Phải đưa ra và liệt kê tất cả các nội dung và hoạt động dự định thực hiện.

Nội dung 1: Tìm hiểu về HĐTN Nội dung 2: Tham gia HĐTN Nội dung 3: Tranh luận giữa các nhóm Nội dung 4: ...........................

Nội dung n: Tổng kết, nhận xét, đánh giá kết quả.

Phần này mô tả một cách ngắn gọn tên các nội dung trong hoạt động, cấu trúc tổng thể bao gồm những hoạt động nào.

Từ nội dung, xác định cụ thể phương pháp tiến hành, xác định những phương tiện cần có để tiến hành hoạt động. Từ đó lựa chọn hình thức hoạt động tương ứng.

Hình thức hoạt động có thể đa dạng, đan xen trong cùng một hoạt động.

Hoặc một hoạt động diễn ra dưới nhiều hình thức trong đó có một hình thức chủ đạo, còn các hình thức khác là phụ trợ..

15

Bước 4: Thiết lập kế hoạch giảng dạy Sau khi tìm hiểu HS, xác định nội dung, mục tiêu, PPDH và phương tiện DH, GV tiến hành thiết kế kế hoạch DH cho tiết học gồm các nội dung sau: - Lập kế hoạch tổng thể + Lực lượng tham gia. + Những chuẩn bị của giáo viên, học sinh về tài liệu dạy - học tập, dụng cụ dạy - học. Thời gian, không gian và địa điểm tổ chức hoạt động. Phương tiện được sử dụng trong tổ chức hoạt động học tập.

- Lập kế hoạch chi tiết Mô tả chi tiết mục tiêu và các bước tiến hành hoạt động của các nội dung. Đối với những hình thức phương pháp tổ chức hoạt động ngoài trời như: Tham quan, chiến dịch tình nguyện…thì cách thiết kế cần đảm bảo các yêu cầu về hình thức đã chọn. Logic của các hoạt động cần đảm bảo yêu cầu học tập trải nghiệm.

Trong các hoạt động cần chú ý phân bố và đảm bảo các loại hoạt động mang tính đặc thù của hoạt động trải nghiệm. Cần đảm bảo yêu cầu thống nhất giữa lý thuyết và thực hành. Đặc biệt nhấn mạnh trong chuỗi hoạt động này cần có hoạt động thực hành trải nghiệm.

Cụ thể: - Chuẩn bị phiếu học tập nhằm củng cố kiến thức đã học liên quan đến nội dung sắp được học.

- Chuẩn bị những câu hỏi nhằm điều tra kiến thức đã có của HS về bài học.

Việc điều tra này nhằm xác định: HS có những kiến thức cơ sở cần thiết cho việc nghiên cứu bài học mới hay chưa? Những quan niệm ban đầu này tạo thuận lợi hay có cản trở gì đến việc lĩnh hội kiến thức mới?

- Dự đoán những khó khăn, trở ngại, thất bại mà HS có thể gặp phải khi học bài mới. Để dự đoán chính xác thì GV phải dựa vào kinh nghiệm giảng dạy và chú ý đến đặc điểm riêng của từng lớp. Kết quả công việc này sẽ giúp GV xây dựng các tình huống học tập khác nhau, hấp dẫn, phù hợp với nhiều đối tượng HS trong lớp.

- Tổ chức cho HS tiếp xúc với các tình huống học tập, xây dựng những tình huống DH và những phương án xử lý tình huống. Các tình huống được xây dựng kết hợp chặt chẽ với nhau. Kết quả tri thức mà HS tự trải nghiệm kiến thức hay qua tương tác với nhóm trong tình huống này là cơ sở để giải quyết tình huống kế tiếp theo định hướng chung của bài học.

- Các tình huống học tập được GV in thành các phiếu học tập hay trình bày trước lớp. HS nhận phiếu học tập và tìm hướng giải quyết các vấn đề được nêu ra.

- GV thúc đẩy các nhóm thực hiện giải quyết các tình huống đã đề ra các cấu trúc nhóm tùy thuộc vào dạng tình huống. Thời gian thảo luận nhóm theo hạn định đã dự kiến.

16

- Hướng dẫn, khuyến khích HS trình bày kết quả thảo luận, đặt vấn đề, ý tưởng mới.

- GV điều khiển, khuyến khích HS đại diện HS trong nhóm hay cả nhóm trình bày kết quả giải quyết tình huống. Các HS khác nghe, tranh luận tìm ra cách giải quyết hợp lý và rút ra kiến thức thu được trong nội dung bài học.

- GV yêu cầu HS tổng hợp kiến thức thu được từ ví dụ cụ thể ở trên, bao gồm: Hiện tượng quan sát được, giải thích.

- Tổ chức và điều tiết cho HS trao đổi, thảo luận theo nhóm.

- GV đóng vai trò chủ tọa điều khiển tranh luận trong một khoảng thời gian có hạn định. GV giúp HS nhận ra những kiến thức cần tiếp thu và xây dựng nên các sơ đồ nhận thức. GV tổng kết, kết luận những vấn đề còn tranh cãi.

- Thảo luận với cả lớp và thống nhất những vấn đề còn tranh luận - Hướng dẫn HS tự đánh giá, đánh giá lẫn nhau về kiến thức, kĩ năng vừa học.

- GV phát các phiếu trắc nghiệm khách quan và yêu cầu HS tự lực trả lời. Sau khi HS trả lời GV phát đáp án và yêu cầu HS tự chấm điểm. GV cũng có thể cho HS chấm điểm lẫn nhau. GV thu nhận kết quả và kiểm tra lại.

- Từ những kiến thức đã thu thập được, GV yêu cầu HS đối chứng với những trường hợp cụ thể khác để tổng hợp lại kiến thức.

- Viết giáo án dạy học: Giáo án là kế hoạch hoạt động chi tiết cho một tiết học được GV chuẩn bị và thực hiện nhịp nhàng, hợp lý, sáng tạo nhằm giúp HS chiếm lĩnh tri thức. Viết giáo án là bước cuối cùng của thiết kế kế hoạch DH. Trong giáo án, các yếu tố nội dung, mục tiêu, phương pháp được tích hợp thành một thể thống nhất.

Bước 5: Tổng kết, Đánh giá sản phẩm, điều chỉnh và hoàn thiện kế hoạch hoạt động - Yêu cầu học sinh chia sẻ về các bài thu hoạch hoạt động trải nghiệm của mình. Giáo viên gợi ý học sinh đọc thêm, luyện tập bổ sung, khuyến khích tìm kiếm tài liệu tham khảo, mạng internet; nêu lên những giả thuyết hoặc những luận điểm có tính vấn đề để động viên các em suy nghĩ tiếp tục trong quá trình học tập sau bài học.

- Tùy theo từng chủ đề hoạt động, giáo viên có thể lựa chọn và sử dụng các nội dung, phương pháp, quy trình, kỹ thuật đánh giá phù hợp. Nên lựa chọn những kỹ thuật đánh giá nhanh nhằm đánh giá một cách sơ bộ mức độ đạt được về kiến thức, kỹ năng, thái độ, sản phẩm HĐTN của học sinh so với mục tiêu đặt ra.

- Kiểm tra lại thật kĩ thứ tự các hình thức, nội dung của hoạt động trải nghiệm, thời gian thực hiện, khả năng thực hiện và mục tiêu, kết quả cần đạt. Kịp thời điều chỉnh nếu phát hiện sai sót. GV khái quát, so sánh những kiến thức HS trải nghiệm với kiến thức chuẩn.

- Mở rộng, tăng hứng thú cho HS về các chủ đề khác.

17

- Sau cùng, hoàn thiện bản thiết kế chương trình hoạt động và cụ thể hóa bằng giáo án tổ chức hoạt động trải nghiệm. Lưu trữ kết quả hoạt động vào hồ sơ của học sinh.

2.3.2. Xây dựng hệ thống các vấn đề có thể cấu trúc thành đề tài dạy học trải nghiệm trong bài phân bón hóa học – hóa học 11 THPT STT

Tên chủ đề

Bài học liên quan

1

Tham quan nhà máy đường sông lam – Anh sơn – Nghệ An

Bài 12: Phân bón hóa học

2

Tổ chức cuộc thi Đấu Trường Teen với chủ đề “vai trò của phân bón hóa học với cây trồng”

Bài 12: Phân bón hóa học

3

Tham quan vườn cam xã Yên khê – Con cuông – Nghệ an

Bài 12: Phân bón hóa học

2.4. Phát triển năng lực hợp tác cho học sinh thông qua tổ chức hoạt động trải nghiệm 2.4.1. Hoạt động 1: Tổ chức cho học sinh lớp 11A3 tham quan nhà máy đường Sông Lam của Huyện Anh Sơn - Tỉnh Nghệ An 2.4.1.1. Quy trình hợp tác trong dạy học Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về NL hợp tác, chúng tôi thống nhất xây dựng quy trình hợp tác gồm các bước sau: Bước 1: Tổ chức nhóm hợp tác + Ổn định tổ chức nhóm + Nhận nhiệm vụ, lựa chọn hình thức hợp tác

Bước 3: Hoạt động trong nhóm lớn + Đại diện nhóm báo cáo + Nhóm khác nhận xét + Tổng kết

+ Lập kế hoạch hợp tác Bước 2: Hoạt động trong nhóm nhỏ + Cá nhân hình thành ý tưởng và làm việc

Bước 4: Đánh giá + Tự đánh giá + Đánh giá lẫn nhau

+ Thảo luận + Thống nhất ý kiến 2.4.1.2. Thiết kế các tiêu chí đánh giá năng lực hợp tác Căn cứ cấu trúc NL hợp tác được đề xuất trong nội dung chương I, tôi xây dựng hệ thống các tiêu chí đánh giá NL hợp tác thể hiện qua bảng sau: 18

Các thành tố NL Mức 4 1. Nhận nhiệm vụ Chủ động xung phong nhận nhiệm vụ

Mức 2 Miễn cưỡng khi nhận nhiệm vụ được giao

Mức 1 Từ chối nhận nhiệm vụ

2. Tham gia xây dựng kế hoạch hoạt động của nhóm

Rất ít có ý kiến để xây dựng kế hoạch nhóm

Không bao giờ để ý đến xây dựng kế hoạch nhóm

3. Thực hiện nhiệm vụ và hỗ trợ giúp đỡ các thành viên khác

Mức 3 Không xung phong nhưng vui vẻ nhận nhiệm vụ khi được giao Hăng hái bày Tham gia ý tỏ ý kiến, kiến xây dựng tham gia xây kế hoạch hoạt dựng hoạt động của nhóm động của nhưng đôi lúc nhóm chưa chủ động Cố gắng hoàn Cố gắng hoàn thành nhiệm thành nhiệm vụ vụ của bản của bản thân hỗ thân đồng thời trợ các thành chủ động hỗ viên khác trong trợ các thành nhóm viên khác trong nhóm

4. Tôn trọng Luôn tôn quyết định chung trọng quyết định chung của cả nhóm

Đôi khi chưa tôn trọng quyết định chung của cả nhóm

5. Kết quả làm việc

Có sản phẩm tốt theo yêu cầu đề ra và đảm bảo đúng thời gian

Luôn luôn chịu trách nhiệm về sản phẩm chung khi được yêu cầu

6. Trách nhiệm với kết quả làm việc chung

Luôn luôn tự giác, có ý thức chịu trách nhiệm về sản phẩm chung

Chấp nhận chịu trách nhiệm về sản phẩm chung khi được yêu cầu

Để đánh giá hiệu quả của việc vận dụng phương pháp trải nghiệm trong dạy học hóa học, chúng tôi đã tiến hành xây dựng giáo án dạy học trải nghiệm bài phân bón hóa học - hóa học 11 - THPT theo 5 bước nói trên: Bước 1: Tìm hiểu HS và lựa chọn chủ đề hoạt động trải nghiệm.

Cố gắng hoàn thành nhiệm vụ của bản thân, chưa hỗ trợ các thành viên khác trong nhóm

Không cố gắng hoàn thành nhiệm vụ của bản thân và không hỗ trợ các thành viên khác trong nhóm Nhiều khi Không tôn chưa tôn trọng trọng quyết quyết định định chung chung của cả của cả nhóm nhóm Có sản phẩm Sản phẩm tương đối theo không đạt yêu cầu đề ra yêu cầu nhưng chưa Luôn luôn tự đảm bảo thời giác, có ý gian thức chịu trách nhiệm về sản phẩm chung Chưa sẵn sàng Không bao về chịu trách giờ chịu nhiệm chung trách nhiệm về sản phẩm chung

2.4.1.3. Quy trình tổ chức HĐTN

19

Căn cứ vào chương trình giáo dục và nội dung bài phân bón hóa học, tôi nhận thấy kiến thức bài phân bón hóa học có nhiều ứng dụng và gắn liền với thực tiễn đời sống sản xuất. Mặt khác, qua tìm hiểu HS ở các trường thực nghiệm – Huyện Con Cuông - Tỉnh Nghệ An, nhận thấy đây là vùng đất đồi núi chuyên trồng cam như xã Yên Khê, Bồng Khê, Chi Khê ... Một trong những biện pháp hữu hiệu để canh tác cây cam bền vững, đó là ứng dụng rộng rãi phân hữu cơ dần thay thế các loại phân hóa học. Để biết được quy trình sản xuất thủ công phân hữu cơ của nhà máy đường Sông Lam tôi quyết định chọn chủ đề sau: "Tổ chức cho HS lớp 11A3 trường THPT Con Cuông tham quan nhà máy đường Sông Lam - Huyện Anh sơn - Tỉnh Nghệ An" Bước 2: Xác định mục tiêu dạy học trải nghiệm.

Nội dung kiến thức liên quan được sử dụng: Bài 12 – Phân bón hóa học a. Mục tiêu bài học: đã nêu ở trên b. Mục tiêu hoạt động trải nghiệm tham quan nhà máy đường Sông Lam: - HS nắm chắc kiến thức và các kiến thức đã học liên quan đến thực nghiệm.

- HS được quan sát thực tế quy trình sản xuất phân hữu cơ.

- HS tìm hiểu được các nguyên liệu để sản xuất phân hữu cơ, biết được cách điều chế ra các loại phân bón. HS được thảo luận theo từng nhóm nhỏ được giáo viên phân công, từ đó các em hợp tác với nhau để khắc sâu kiến thức phân bón hóa học mà các em được học qua việc tham quan nhà máy đường Sông Lam. - Qua việc tổ chức HĐTN giúp HS phát triển năng lực nêu và giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp, năng lực sáng tạo, đặc biệt là năng lực hợp tác.

- Giáo dục cho các em ý thức bảo vệ môi trường.

Bước 3: Xác định nội dung dạy học trải nghiệm Nội dung 1: Tiến hành tìm hiểu về nhà máy đường Sông Lam. Nội dung 2: Trải nghiệm, tham quan thực tế nhà máy đường Sông Lam. Nội dung 3: Trải nghiệm hoạt động “Chúng em làm kĩ thuật viên”.

Nội dung 4: HS thảo luận về kiến thức có liên quan đến bài phân bón hóa học.

Nội dung 5: Báo cáo sản phẩm.

Bước 4: Thiết kế lập kế hoạch giảng dạy - Lập kế hoạch tổng thể + Địa điểm: Trường THPT Con Cuông (trường được tiến hành thực nghiệm).

20

+ Thành phần tham gia: Các giáo viên bộ môn hóa học, giáo viên chủ nhiệm, học sinh thực nghiệm lớp 11A3, một số phụ huynh học sinh, cán bộ thư viện trường. + Thời gian: 1 ngày LỊCH TRÌNH HỌC TẬP TRẢI NGHIỆM KHỐI 11 Nội dung hoạt Người hướng Yêu cầu đạt Thời gian Địa điểm động dẫn được 6h30 – 7h00 Trường - Tập trung HS - Giáo viên chủ HS thực hiện THPT - Kiểm tra sĩ số, đồ nhiệm nghiêm túc: Con dùng HS - Giáo viên phụ đến đúng giờ, Cuông - Giới thiệu cho trách. lắng nghe lời học sinh biết buổi giới thiệu của trải nghiệm hôm GV về buổi nay HĐTN này - Chia lớp thành 4 nhóm, đặt tên từng nhóm, phân công nhóm trưởng 7h00 – 7h30 Lên xe di - GV giới thiệu GV phụ trách HS lắng nghe chuyển từ tổng quan về nhà chính và nắm được trường máy đường sông vị trí địa lý xuống địa lam cho các em của nhà máy điểm biết vị trí địa lý tham quan của nhà máy Tham Nội dung 1: Tiến - Cán bộ và kỹ - HS ghi chép 7h30 –11h00 thuật viên quan, tìm hành tìm hiểu về những vấn đề được lãnh đạo quan trọng hiểu nhà nhà máy đường nhà máy phân của nhà máy máy Sông Lam công Nội dung 2: Trải - Tất cả các GV nghiệm, tham đi tham quan quan thực tế nhà máy đường Sông Lam. HS theo dõi kỹ thuật viên nhà máy đang tiến hành sản xuất phân bón hữu cơ Nội dung 3: Trải

HS nắm được quy trình sản xuất phân hữu cơ làm bằng thủ công của nhà máy HS phải thực hiện được một 21

nghiệm hoạt động “Chúng em làm kỹ thuật viên” GV yêu cầu 4 nhóm thảo luật thực hiện các quy trình sản xuất phân hữu cơ Nội dung 4: HS thảo luận về kiến thức có liên quan đến bài phân bón hóa học Nội dung 5: Báo cáo sản phẩm.

Tập trung HS tại lớp 11A3. Yêu cầu các em báo cáo

số thao tác trong quy trình sản xuất mà kỹ thuật viên nhà máy đã tiến hành.

HS phải nắm được kiến thức về phân bón hóa học

- GV lập kế hoạch cụ thể + Chuẩn bị một số câu hỏi nhằm củng cố kiến thức đã học liên quan đến bài phân bón hóa học. + Chuẩn bị những câu hỏi nhằm kiểm tra kiến thức đã có của HS về bài phân bón hóa học. + Giáo viên chuẩn bị giáo án cụ thể cho buổi trải nghiệm + Học sinh chuẩn bị, ôn tập kĩ kiến thức đã được học qua HĐTN để kiểm tra thực tế + Yêu cầu HS tìm hiểu trước về quy trình sản xuất phân hữu cơ.

Hoạt động 1: Tiến hành tìm hiểu về nhà máy đường Sông Lam Mục tiêu: Học sinh biết được lịch sử hình thành và công việc chủ yếu của nhà máy đường Sông Lam. Đặc biệt là biết được về quy trình sản xuất phân hữu cơ làm bằng thủ công của nhà máy.

Bước Bước 1: Tổ chức nhóm hợp tác

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS GV: Hướng dẫn HS: - Di chuyển vào các nhóm 4-5 người ngồi gần nhau.

- Phân công nhóm trưởng, thư kí, còn lại là các thành viên GV: Yêu cầu các nhóm tìm hiểu lịch sử hình thành nhà máy và quy trình sản xuất phân hữu cơ mà các em được biết.

22

Bước 2: Hoạt động trong nhóm nhỏ Bước 3: Hoạt động trong nhóm lớn

hiểu không

GV: Yêu cầu các thành viên trong nhóm độc lập suy nghĩ.

Bước 2: Hoạt động trong nhóm nhỏ

Sau đó cả nhóm thảo luận và thống nhất ý kiến trên giấy A3 GV: Yêu cầu đại diện mỗi nhóm báo cáo

GV: Yêu cầu các thành viên trong nhóm chú ý quan sát.

Sau đó cả nhóm thảo luận và thống nhất ý kiến trên giấy A3 GV: Yêu cầu đại diện mỗi nhóm báo cáo

HS: + Nhà máy thành lập vào năm 1993 + Quy trình sản xuất phân bón hữu cơ Bước 1: Nghiền nhỏ bã mía có kích thước 2 – 3 cm + chế phẩm E.M + Rỉ Mật + Phân chuồng + Supe lân Bước 2: Tất cả trộn thật đều (chú ý riêng rỉ mật và chế phẩm E.M nên hòa với nước tạo ra dung dịch để tưới đều cho đống phân ủ.

Bước 3: Chuẩn bị bạt phủ kín để ủ. Sau ủ từ 20 ngày, kiểm tra độ ẩm, cho nước vào để đống phân đảm bảo độ ẩm 45 – 50% và tiến hành đảo trộn.

Bước 4: Tiếp tục ủ thêm 15 – 20 ngày nữa, phân sẽ hoại mục và bón cho cây trồng.

GV: + Yêu cầu các nhóm nhận xét lẫn nhau + Nhận xét và kết luận

Bước 4: Đánh giá GV tổ chức HS đánh giá - HS tự đánh giá và đánh giá các thành viên trong nhóm bằng cách ghi thông tin đánh giá vào phiếu đánh giá, phiếu hỏi.

- Các nhóm tự đánh giá và đánh giá các nhóm khác bằng cách ghi thông tin đánh giá vào từng phiếu đánh giá.

- Công bố các nội dung đánh giá (về kiến thức, thái độ, KN hợp tác) của nhóm mình và những nhóm khác.

- GV nhận xét và đánh giá HS thông qua kết quan sát.

- HS tự rút kinh nghiệm cho bản thân.

Hoạt động 2: Trải nghiệm, tham quan thực tế nhà máy đường Sông Lam. Mục tiêu: Học sinh được trực tiếp đến tham quan nhà máy đường Sông Lam và được nghe kỹ thuật viên giới thiệu quy trình sản xuất phân hữu cơ.

Bước

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

Bước 1: Tổ chức nhóm hợp tác

GV yêu cầu các nhóm chú ý quan sát các kỹ thuật viên nhà máy tiến hành sản xuất phân hữu cơ và cho biết quy trình của kỹ thuận viên thực hiện có giống quy trình của mình tự tìm 23

Bước 3: Hoạt động trong nhóm lớn

HS: Quy trình sản xuất phân hữu cơ gồm 4 bước ở HĐ 1 GV: + Yêu cầu các nhóm nhận xét lẫn nhau + Nhận xét và kết luận

Bước 4: Đánh giá GV tổ chức HS đánh giá như ở phần đánh giá của HĐ1 Hoạt động 3: Trải nghiệm hoạt động “Chúng em làm kĩ thuật viên” Mục tiêu: HS thực hiện một số thao tác kỹ thuật trong quy trình sản xuất phân hữu cơ.

Bước

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

Bước 1: Tổ chức nhóm hợp tác

GV: Yêu cầu các nhóm thực hiện một số thao tác kỹ thuật trong quy trình sản xuất phân hữu cơ.

Bước 2: Hoạt động trong nhóm nhỏ

GV: Yêu cầu các thành viên trong nhóm thực hiện.

Sau đó cả nhóm thảo luận và thống nhất ý kiến (các em có thể quay video quy trình của nhóm mình đã làm) GV: Yêu cầu đại diện mỗi nhóm báo cáo

Bước 3: Hoạt động trong nhóm lớn

HS: Báo cáo GV: + Yêu cầu các nhóm nhận xét lẫn nhau + Nhận xét và kết luận

Bước 4: Đánh giá GV tổ chức HS đánh giá như ở phần đánh giá của HĐ1 Hoạt động 4: HS thảo luận về kiến thức có liên quan đến bài phân bón hóa học Mục tiêu: Cũng cố và khắc sâu kiến thức về phân bón hóa học Bước Bước 1: Tổ chức nhóm hợp tác Bước 2: Hoạt động trong nhóm nhỏ Bước 3: Hoạt động trong nhóm

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS GV: Yêu cầu các nhóm thảo luận về các câu hỏi ở phiếu học tập số 1 (Phụ lục 1) GV: Yêu cầu các thành viên trong nhóm độc lập suy nghĩ.

Sau đó cả nhóm thảo luận và thống nhất ý kiến GV: Yêu cầu đại diện mỗi nhóm báo cáo 24

lớn

HS: Báo cáo GV: + Yêu cầu các nhóm nhận xét lẫn nhau

+ Nhận xét và kết luận Bước 4: Đánh giá GV tổ chức HS đánh giá như ở phần đánh giá của HĐ1 Hoạt động 5: Báo cáo sản phẩm Mục tiêu: Học sinh báo cáo kết quả sau khi được tham quan trải nghiệm.

Bước

Bước 1: Tổ chức nhóm hợp tác

Bước 2: Hoạt động trong nhóm nhỏ

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

2.4.2.1. Quy trình hợp tác trong dạy học: Như Hoạt động 1

GV: Hướng dẫn HS:

2.4.2.2. Thiết kế các tiêu chí đánh giá năng lực hợp tác: Như Hoạt động 1

- Về nhà đánh máy vào trình chiếu powerpoint.

2.4.2.3. Quy trình tổ chức HĐTN

- Phân công đại diện nhóm chịu trách nhiệm về nội dung

Bước 1: Tìm hiểu HS và lựa chọn chủ đề hoạt động trải nghiệm.

GV yêu cầu các nhóm lên trình bày bằng trình chiếu powerpoint về nội dung của buổi học trải nghiệm

Căn cứ vào chương trình giáo dục và nội dung bài phân bón hóa học tôi nhận thấy kiến thức bài phân bón hóa học có nhiều ứng dụng và gắn liền với thực tiễn đời sống sản xuất. Mặt khác, qua tìm hiểu HS ở trường thực nghiệm ở huyện Con Cuông, tỉnh Nghệ An, nhận thấy đây là những vùng đất có nền kinh tế đang phát triển, học sinh hiếu học và khá năng động. Tuy nhiên, một bộ phận lớn các em chưa tự tin, chưa dám thể hiện mình. Các em đang thiếu những kỹ năng như kỹ năng làm việc nhóm, sinh hoạt tập thể, kỹ năng giao tiếp và chủ động trong các tình huống....Vì vậy để học sinh có thể phát triển toàn diện về các năng lực nhận thức cũng như năng lực xã hội; tự tin, chủ động và giao tiếp với mọi người, chúng tôi quyết định chọn đề tài hoạt động sau:

GV: Yêu cầu các thành viên trong nhóm tổng hợp nội dung của buổi HĐTN. Sau đó cả nhóm thảo luận và thống nhất ý kiến trên giấy A0 GV: Yêu cầu đại diện mỗi nhóm báo cáo

Bước 3: Hoạt động trong nhóm lớn

- Học sinh đánh giá lẫn nhau theo từng nhóm đã được phân công.

- Giáo viên lưu kết quả học sinh đạt được thông qua việc HĐTN vào hồ sơ của học sinh.

Xếp loại chung: - Đánh giá kết quả của học sinh dựa trên các tiêu chí đánh giá về năng lực hợp tác - Đánh giá năng lực hợp tác của học sinh khi các em hoạt động nhóm 2.4.2. Hoạt động 2: Tổ chức cuộc thi Đấu Trường Teen cho học sinh lớp 11A3 với chủ đề “tìm hiểu vai trò của phân bón hóa học đối với cây trồng”

HS: Báo cáo trên giấy A0 GV: + Yêu cầu các nhóm nhận xét lẫn nhau + Nhận xét và kết luận GV tổ chức HS đánh giá - HS tự đánh giá và đánh giá các thành viên trong nhóm bằng cách ghi thông tin đánh giá vào phiếu đánh giá, phiếu hỏi.

- Các nhóm tự đánh giá và đánh giá các nhóm khác bằng cách Bước 4: Đánh giá ghi thông tin đánh giá vào từng phiếu đánh giá.

- Công bố các nội dung đánh giá (về kiến thức, thái độ, KN hợp tác) của nhóm mình và những nhóm khác.

- GV nhận xét và đánh giá HS thông qua kết quan sát.

- HS tự rút kinh nghiệm cho bản thân.

Bước 5: Tổng kết, Đánh giá sản phẩm, điều chỉnh và hoàn thiện kế hoạch hoạt động Tiến hành đánh giá: - Học sinh tự đánh giá sau khi được GV hướng dẫn đánh giá, nhận xét sản phẩm báo cáo của mình.

25

Tên chủ đề: Tổ chức cuộc thi Đấu Trường Teen cho học sinh lớp 11A3 với chủ đề “tìm hiểu vai trò của phân bón hóa học đối với cây trồng”.

Bước 2: Xác định mục tiêu dạy học trải nghiệm.

Nội dung kiến thức liên quan được sử dụng: bài 12 (cuộc thi được tổ chức vào 1 tiết tự chọn sau bài 12) a. Mục tiêu bài học: đã nêu ở mục trên b. Mục tiêu hoạt động trải nghiệm đấu trường Teen Tạo ra sân chơi bổ ích cho HS tham gia hoạt động trải nghiệm. Giúp các em kiểm tra, củng cố kiến thức, trau dồi các kĩ năng. Việc liên hệ kiến thức với các ứng dụng trong thực tiễn đời sống giúp cho tiết học hóa không còn khô khan, nhàm chán, bớt đi tính phức tạp, gây hứng thú trong môn học và từ đó các em yêu môn hóa nhiều hơn. Đặc biệt, có tác dụng kích thích sự sáng tạo cho HS. Qua thử thách của cuộc thi và đặc biệt đối diện với các câu hỏi phản biện, mục đích giúp các em khi đối diện với những quan điểm đối lập chúng ta sẽ có góc nhìn khách quan hơn hay rộng hơn là những góc nhìn tích cực khác nhau trong cuộc sống. Sau khi tham gia hoạt động trải nghiệm, HS cần đạt được: 26

Về kiến thức: - Củng cố, ôn tập và nắm được kiến thức có liên quan đến bài phân bón hóa

Tại sao không bón vôi cùng với phân đạm ure?

Phân đạm có tác dụng gì đến cây trồng.

Chủ đề bốc thăm vòng chung kết Phân lân có tác dụng gì đến cây trồng.

Phân kali có tác dụng gì đến cây trồng.

Phân ure được bón cho cây trồng vào thời điểm nào?

Phân tổng hợp N – P – K có tác dụng gì đối với cây trồng Câu hỏi tranh biện các học sinh có thể hỏi nhau Các em hiểu như thế nào về câu “người đẹp vì lụa, lúa tốt vì phân”.

Theo các em nếu thiếu phân bón hóa học thì cây trồng như thế nao?

học.

- Vận dụng các kiến thức đã được học để giải quyết những vấn đề liên quan đến thực tế.

- Có vốn hiểu biết nhất định về thành phần, phương pháp điều chế.

- Thấy được tầm quan trọng của phân bón hóa học đối với cây trồng.

Về kĩ năng: - Rèn luyện cho học sinh kĩ năng nghiên cứu khoa học, kĩ năng giao tiếp, thuyết trình, kĩ năng phản biện, xử lí tình huống ...

- Vận dụng kiến thức về phân bón hóa học để giải quyết vấn đề thực tiễn Về thái độ: - Tăng cường tình đoàn kết giữa các học sinh trong nhà trường.

- Nghiêm túc khi tham gia hoạt động trải nghiệm, tự giác và hăng say trong làm việc nhóm mà GV đã phân công.

- Luôn luôn có thái độ tự giác, giao lưu học hỏi lẫn nhau, luôn tôn trọng các ý kiến chung của nhóm đề ra. Định hướng phát triển năng lực: Năng lực nêu và giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp, năng lực sáng tạo.

Bước 3: Xác định nội dung dạy học trải nghiệm Nội dung 1: Lớp được chia thành 8 đội chơi.

Nội dung 2: Các đội sẽ thi đấu ngẫu nhiên loại trực tiếp từng đôi một để chọn 4 đội đi vào vòng Bán kết.

Nội dung 3: Bốn đội còn lại sẽ bắt cặp ngẫu nhiên để chọn 2 đội vào vòng chung kết.

Nội dung 4: Cuối cùng là trận chung kết tranh nhà vô địch đấu trường Teen.

Nội dung 5: Tổng kết, báo cáo và đánh giá.

Bảng 2.1. Một số nội dung sử dụng trong cuộc thi đấu trưởng Teen Nội dung STT Chủ để bốc thăm vòng loại Em hãy trình bày độ dinh dưỡng của phân đạm.

Em hãy trình bày độ dinh dưỡng của phân lân.

Em hãy trình bày độ dinh dưỡng của phân kali.

Em hãy cho biết công thức hóa học của Ure. Em hãy cho biết thành phần chính của supe photphat đơn.

Em hãy cho biết thành phần chính của supe photphat kép.

Tại sao lại gọi supe photphat đơn và kép?

27

Bước 4: Thiết kế lập kế hoạch giảng dạy - Lập kế hoạch tổng thể + Địa điểm: Tại lớp học 11A3 trường THPT Con Cuông + Đối tượng tham gia: GV tổ chức HĐTN, một số GV trong trường và HS lớp 11A3. + Thời gian: 90 phút (2 tiết tự chọn) STT

Thời gian

Công việc

1

5 phút

Ổn định lớp học

2

20 phút

Vòng tứ kết

3

5 phút

4

20 phút

5

5 phút

6

30 phút

Ghi chú Thành phần ban giám khảo gồm các GV phụ trách chính, GV bộ môn và GV chủ nhiệm Yêu câu các đội đã được phân chia, đều tham gia đấu trường.

Yêu cầu các đội phải nắm rõ luật chơi

Ban giám khảo công bố kết quả và thông báo các Yêu cầu ban giám khảo phải chấm đội đi tiếp vào vòng công bằng trong Yêu cầu các đội phải trả lời nhanh các Vòng bán kết câu hỏi Tất cả các GV được cử làm giám Giám khảo công bố kết khảo và các GV tham gia cố vấn đấu quả và tiếp tục thi đấu trường vào vòng tiếp theo Vòng chung kết

Yêu cầu 2 đội cử 4 em thi đấu và phải nắm rõ thể lệ cuộc chơi của vòng chung kết 28

7

5 phút

Giám khảo công bố kết quả, tổng kết và đánh giá

Tất cả các GV được cử làm giám khảo và các GV tham gia cố vấn đấu trường

- Lập kế hoạch chi tiết + Chuẩn bị các câu hỏi liên quan đến cuộc thi. + HS ôn tập thật kĩ và xem lại các kiến thức liên quan đến cuộc thi. + GV chuẩn bị giáo án cụ thể cho buổi HĐTN.

Bước 3: Hoạt động trong nhóm lớn

Hoạt động 1: Lớp được chia thành 8 đội chơi.

Mục tiêu: Chia nhóm để cuộc thi diễn ra dễ dàng hơn đồng thời giúp các em nâng cao kĩ năng làm việc nhóm - một kĩ năng cực kì quan trọng.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS GV: Hướng dẫn HS: - Phân công đội trưởng, thư kí, còn lại là các thành viên GV giới thiệu cuộc thi có 3 vòng: Vòng tứ kết, Bán kết và Chung kết - Thể thức: Thi đấu loại trực tiếp GV: Yêu cầu các em về vị trí của đội mình mà GV vừa phân công Hoạt động 2: Các đội sẽ thi đấu ngẫu nhiên loại trực tiếp từng đôi một để chọn 4 đội đi vào vòng Bán kết.

Mục tiêu: Tìm ra 4 đội vào vòng bán kết Thể lệ cuộc chơi: - Bốn cặp đội chơi sẽ được chia khu vực thi đấu và đồng thời thi đấu cùng một khung thời gian.

- Hai đội đối đầu lần lượt bốc thăm các câu hỏi trong hộp kín chứa các nội dung liên quan đến chủ đề : “tìm hiểu vai trò của phân bón hóa học đối với cây trồng” mà các thầy cô đã chuẩn bị trước. Trúng câu hỏi nào, các em sẽ có 6 phút để hoạt động nhóm và có 7 phút dành cho đại diện nhóm thuyết trình phần thi của mình.

Bước 1: Tổ chức nhóm hợp tác Bước 2: Hoạt động trong nhóm nhỏ

GV: Yêu cầu đại diện mỗi nhóm trình bày phần thi của mình GV: Nhận xét và kết luận

GV quan sát và đánh giá KN hợp tác của các thành viên trong Bước 4: Đánh giá mỗi đội GV thông báo đội nào được lọt vào vòng bán kết Hoạt động 3: Bốn đội thi sẽ được bắt cặp ngẫu nhiên và thi đấu 2 trận để lựa chọn 2 đội thi xuất sắc nhất bước vào Chung kết.

Mục tiêu: Tìm ra 2 đội vào vòng chung kết Thể lệ cuộc chơi:

- Di chuyển vào các nhóm 4-5 người ngồi gần nhau.

Bước

nhóm thảo luận và thống nhất ý kiến trên giấy A4

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS GV yêu cầu 8 đội cử đại diện lên bốc thăm ngẫu nhiên để tìm đối thủ của mình GV yêu cầu các đội lên bốc thăm câu hỏi trong hộp kín

- Hai cặp đội chơi sẽ được chia khu vực thi đấu và đồng thời thi đấu cùng một khung thời gian.

- Hai đội đối đầu lần lượt bốc thăm các câu hỏi trong hộp kín chứa các nội dung liên quan đến chủ đề : “tìm hiểu vai trò của phân bón hóa học đối với cây trồng” mà các thầy cô đã chuẩn bị trước (những câu hỏi được sử dụng trong vòng loại đã được loại bỏ) . Trúng câu hỏi nào, các em sẽ có 6 phút để hoạt động nhóm và có 7 phút cho đại diện nhóm để thuyết trình cho câu trả lời của nhóm.

Bước Bước 1: Tổ chức nhóm hợp tác Bước 2: Hoạt động trong nhóm nhỏ Bước 3: Hoạt động trong nhóm lớn

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS GV yêu cầu 4 đội cử đại diện lên bốc thăm ngẫu nhiên để tìm đối thủ của mình GV yêu cầu các đội lên bốc thăm câu hỏi trong hộp kín GV: Yêu cầu các thành viên trong suy nghĩ độc lập, sau đó cả nhóm thảo luận và thống nhất ý kiến trên giấy A4 GV: Yêu cầu đại diện mỗi nhóm trình bày phần thi của mình GV: Nhận xét và kết luận

GV quan sát và đánh giá KN hợp tác của các thành viên trong Bước 4: Đánh giá mỗi đội GV thông báo đội nào được lọt vào vòng chung kết

GV: Yêu cầu các thành viên trong suy nghĩ độc lập. Sau đó cả 29

30

Hoạt động 4: Hai đội thắng cuộc sẽ tiếp tục thi đấu trực tiếp với nhau để tìm ra nhà vô địch của Đấu Trường Teen.

Mục tiêu: Tìm đội vô địch “Đấu Trường Teen” Thể lệ cuộc chơi: - Hai đội đối đầu lần lượt bốc thăm các câu hỏi trong hộp kín chứa các nội dung liên quan đến chủ đề : “tìm hiểu vai trò của phân bón hóa học đối với cây trồng” dành riêng cho vòng chung kết mà các thầy cô đã chuẩn bị trước. Cả 2 đội sẽ tranh đấu trực tiếp để tìm ra nhà vô địch của đấu trường Teen. + Mỗi đội sau khi bốc thăm gói câu hỏi sẽ có 4 phút để hoạt động nhóm. Mỗi đội sẽ cử 4 đại diện lần lượt thi đấu trực tiếp với đối thủ của đội bạn trong 4 lượt đấu.

Sau mỗi lượt đấu giám khảo sẽ có 3 phút nhận xét và cho điểm. + Lượt 1, người thứ nhất của mỗi đội sẽ có 5 phút trình bày các luận điểm cho câu trả lời của mình. Hai đội bốc thăm thứ tự trình bày (đội trình bày trước là đội 1 và đội trình bày sau là đội 2 ) và đối phương không có quyền đặt câu hỏi. + Lượt 2, mỗi đội sẽ có 4 phút đề trình bày, bổ sung, phân tích và làm rõ hơn câu trả lời của đội mình và trong 1 phút cuối cùng, đối phương sẽ được sử dụng quyền đưa ra các câu hỏi phản biện trực tiếp khi đối phương trình bày. Đầu tiên, người thứ 2 của đội 1 sẽ tiếp tục phân tích và trình bày câu trả lời nếu người thứ nhất chưa kịp làm rõ để củng cố luận điểm của đội mình đồng thời đưa ra các câu hỏi phản biện câu trả lời của đội bạn. Người thứ 2 của đội 2 sẽ phản biện những luận điểm của đội bạn và củng cố các luận điểm cho câu trả lời của đội mình. + Lượt 3, Mỗi đội sẽ có 4 phút đề trình bày quan điểm của đội mình và trong 2 phút cuối cùng, đối phương sẽ được sử dụng quyền đưa ra các câu hỏi phản biện trực tiếp khi đối phương trình bày. Đầu tiên, người thứ 3 của đội 1 sẽ tiếp tục làm rõ luận điểm của đội mình đồng thời phản biện quan điểm của đội bạn. Người thứ 3 của đội 2 sẽ phản biện những luận điểm của đội bạn và tiếp tục củng cố các luận điểm của đội mình. + Lượt 4, lượt phản hồi. Mỗi đội sẽ có 2 phút để trình bày tổng quan các luận điểm cho câu trả lời của mình và khẳng định lại ưu thế của đội mình trước ban giám khảo để giành cơ hội chiến thắng.

- Kết thúc phần thi của 2 đội, giám khảo sẽ đánh giá, cho điểm và công bố kết quả đội vô địch đấu trường Teen.

Bước Bước 1: Tổ chức nhóm hợp tác Bước 2: Hoạt động trong nhóm

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS GV yêu cầu 2 đội cử đại diện lên bốc thăm ngẫu nhiên để tìm đối thủ của mình

nhỏ Bước 3: Hoạt động trong nhóm lớn Bước 4: Đánh giá

nhóm thảo luận và thống nhất ý kiến trên giấy A4 GV: Yêu cầu đại diện mỗi nhóm trình bày phần thi của mình GV: Nhận xét và kết luận GV quan sát và đánh giá KN hợp tác của các thành viên trong mỗi đội GV thông báo đội vô địch “Đấu Trường Teen”

Hoạt động 5: Tổng kết, báo cáo và đánh giá.

Mục tiêu: GV báo cáo kết quả của cuộc thi và đánh giá cao về buổi HĐTN Bước

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

GV thông báo với cả lớp đội vô địch “Đấu Trường Teen” GV tổ chức HS đánh giá - HS tự đánh giá và đánh giá các thành viên trong đội bằng cách ghi thông tin đánh giá vào phiếu đánh giá, phiếu hỏi.

- Các đội tự đánh giá và đánh giá các đội khác bằng cách ghi thông tin đánh giá vào từng phiếu đánh giá.

- Công bố các nội dung đánh giá (về kiến thức, thái độ, KN hợp tác) của đội mình và những đội khác.

- GV nhận xét và đánh giá HS thông qua kết quan sát.

- HS tự rút kinh nghiệm cho bản thân.

Bước 5: Tổng kết, đánh giá, điều chỉnh và hoàn thiện kế hoạch hoạt động - Cho bản thân học sinh tự đánh giá về hoạt động trải nghiệm cũng như kết quả thu được của mình.

- Cho học sinh đánh giá từng cá nhân, từng nhóm.

- GV dựa vào quá trình hoạt động, quan sát thái độ làm việc của các em để đánh giá kết quả dựa vào bảng công cụ đánh giá.

- Lưu kết quả vào hồ sơ của học sinh. Đánh giá xếp loại chung: - Đánh giá kết quả của học sinh - Đánh giá năng lực hợp tác nhóm của học sinh 2.4.3. Hoạt động 3: Tổ chức cho học sinh lớp 11A3 tham quan vườn cam ở Xã Yên Khê – Huyện Con Cuông – Tỉnh Nghệ An 2.4.3.1. Quy trình hợp tác trong dạy học: Như Hoạt động 1

GV yêu cầu các đội lên bốc thăm câu hỏi trong hộp kín

2.4.3.2. Thiết kế các tiêu chí đánh giá năng lực hợp tác: Như Hoạt động 1

GV: Yêu cầu các thành viên trong nhóm suy nghĩ, sau đó cả

2.4.3.3. Quy trình tổ chức HĐTN

31

32

Để đánh giá hiệu quả của việc vận dụng phương pháp trải nghiệm trong dạy học hóa học, tôi đã tiến hành xây dựng giáo án dạy học trải nghiệm bài phân bón hóa học - hóa học 11 - THPT theo 5 bước nói trên: Bước 1: Tìm hiểu HS và lựa chọn chủ đề hoạt động trải nghiệm.

Căn cứ vào chương trình giáo dục và nội dung bài phân bón hóa học, chúng tôi nhận thấy kiến thức bài phân bón hóa học có nhiều ứng dụng và gắn liền với thực tiễn đời sống sản xuất. Mặt khác, qua tìm hiểu HS ở các trường thực nghiệm – huyện Con Cuông - Tỉnh Nghệ An, nhận thấy đây là vùng đất chuyên trồng cam như xã Yên Khê, Bồng Khê, Chi Khê ... Người dân các vùng này dùng phân bón hữu cơ , phân bón hóa học để bón cho cây cam, tùy từng giai đoạn mà bón các loại phân khác nhau. Vậy để hiểu được quy trình bón phân cho cây cam sau một vụ mùa thu hoạch tôi quyết định chọn chủ đề sau: Tên chủ đề: Tổ chức cho học sinh lớp 11A3 tham quan vườn cam ở xã Yên Khê – Huyện Con Cuông – Tỉnh Nghệ An Bước 2: Xác định mục tiêu dạy học trải nghiệm.

Nội dung kiến thức liên quan được sử dụng: Bài 12 – Phân bón hóa học a. Mục tiêu bài học: Đã nêu ở trên b. Mục tiêu hoạt động trải nghiệm tham quan vườn cam ở xã Yên khê - HS nắm chắc kiến thức và các kiến thức đã học liên quan đến thực nghiệm.

- HS được quan sát thực tế quy trình bón phân cho cây cam.

- HS được tham gia trực tiếp bón phân cho cây cam.

- Qua việc tổ chức HĐTN giúp HS phát triển năng lực nêu và giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp, năng lực sáng tạo, đặc biệt là năng lực hợp tác.

- Giáo dục cho các em ý thức bảo vệ môi trường.

Bước 3: Xác định nội dung dạy học trải nghiệm Nội dung 1: Tiến hành tìm hiểu về vườn cam ở xã Yên khê – Con cuông.

Nội dung 2: Trải nghiệm, tham quan thực tế quy trình bón phân cho cây cam ở vườn cam xã yên khê.

Nội dung 3: Trải nghiệm hoạt động “Chúng em làm kĩ thuật viên” Nội dung 4: HS thảo luận về kiến thức có liên quan đến bài phân bón hóa học.

Nội dung 5: Báo cáo sản phẩm Bước 4: Thiết kế lập kế hoạch giảng dạy - Lập kế hoạch tổng thể + Địa điểm: Trường THPT Con Cuông (trường được tiến hành thực nghiệm).

33

+ Thành phần tham gia: Các giáo viên bộ môn hóa học, giáo viên chủ nhiệm, học sinh thực nghiệm lớp 11A3, một số phụ huynh học sinh, cán bộ thư viện trường. + Thời gian: 1 ngày LỊCH TRÌNH HỌC TẬP TRẢI NGHIỆM KHỐI 11 Nội dung hoạt Người hướng Yêu cầu đạt Thời gian Địa điểm động dẫn được 6h30 – 7h00 Trường - Tập trung HS - Giáo viên chủ Hs thực hiện THPT - Kiểm tra sĩ số, đồ nhiệm nghiêm túc: Con dùng HS - Giáo viên phụ đến đúng giờ, Cuông - Giới thiệu cho trách. lắng nghe lời học sinh biết buổi giới thiệu của trải nghiệm hôm GV về buổi nay học này - Chia lớp thành 4 nhóm, đặt tên từng nhóm, phân công nhóm trưởng 7h00 – 7h30 Lên xe di - GV giới thiệu GVCN, GV phụ HS trình bày chuyển từ tổng quan về các trách chính được những trường vườn cam ở xã nét cơ bản về vào địa Yên khê cho HS vị trí, địa lí các điểm vườn cam tham quan 7h30 –11h00

Tham quan, tìm hiểu vườn cam

Nội dung 1: Tiến - Chủ vườn cam - Tất cả các GV hành tìm hiểu về đi tham quan vườn cam ở xã Yên khê – Con cuông.

- Các em được nghe lời giới thiệu của chủ vườn cam lịch sử hình thành và quy trình bón phân cho cây cam.

Nội dung 2: Trải nghiệm, tham quan thực tế quy

HS nắm được lịch sử hình thành vườn cam

HS phải nắm được quy trình 34

bón phân cho cây cam

trình bón phân cho cây cam ở vườn cam xã yên khê.

Nội dung 3: Trải nghiệm hoạt động “Chúng em làm kĩ thuật viên”

HS thực hiện được các bước mà Bác chủ vườn cam vừa giới thiệu.

GV yêu cầu các nhóm thực hiện các quy trình bón phân cho cây cam

HS phải biết thực hiện các quy trình bón phân cho cây cam HS phải biết kiến thức cơ bản liên quan đến bài phân bón hóa học HS phải nắm được kiến thức về phân bón hóa học

Nội dung 4: HS thảo luận về kiến thức có liên quan đến bài phân bón hóa học.

11h00 – 12h00 14h30 – 16h30

GV yêu cầu các nhóm trả lời các câu hỏi về kiến thức phân bón Nhà hàng - Ăn trưa - Về nhà Trường Nội dung 5: Báo THPT cáo sản phẩm Con Tập trung tại lớp Cuông 11A3 để báo cáo nội dung HĐTN

- GV chủ nhiệm - Các GV bộ môn Các giáo viên đưa học sinh đi.

Giữ gìn vệ sinh sạch sẽ HS phải báo cáo được nội dung HĐTN mà mình mới tham gia

- GV lập kế hoạch cụ thể + Chuẩn bị một số câu hỏi nhằm củng cố kiến thức đã học liên quan đến bài phân bón hóa học. + Chuẩn bị những câu hỏi nhằm kiểm tra kiến thức đã có của HS về bài phân bón hóa học. + Giáo viên chuẩn bị giáo án cụ thể cho buổi trải nghiệm + Học sinh chuẩn bị, ôn tập kĩ kiến thức đã được học qua HĐTN để kiểm tra thực tế + Yêu cầu HS tìm hiểu trước về quy trình bón phân cho cây cam.

35

Hoạt động 1: Tiến hành tìm hiểu về vườn cam ở xã Yên khê – Con cuông Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu về lịch sử hình thành và quy trình bón phân hóa học cho cây cam.

Bước Bước 1: Tổ chức nhóm hợp tác

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS GV: Hướng dẫn HS: - Di chuyển vào các nhóm 4-5 người ngồi gần nhau.

- Phân công nhóm trưởng, thư kí, còn lại là các thành viên GV: Yêu cầu các nhóm tìm hiểu lịch sử hình thành vườn cam mà các em được biết.

Bước 2: Hoạt GV: Yêu cầu các thành viên trong nhóm độc lập suy nghĩ. động trong nhóm Sau đó cả nhóm thảo luận và thống nhất ý kiến trên giấy A 3 nhỏ Bước 3: Hoạt GV: Yêu cầu đại diện mỗi nhóm báo cáo động trong nhóm HS: + Vườn cam bắt đầu trồng vào năm 2015 lớn + Quy trình bón phân cho cây cam Bước 1: Đào hố xung quanh cây cam, xử lí đất bằng vôi bột Bước 2: Bón phân lân Bước 3: Bón phân chuồng hoặc phân hữu cơ Bước 4: Bón phân tổng hợp N – P – K Bước 5: Lấp đất vào chỗ hố mà ta bón phân GV: + Yêu cầu các nhóm nhận xét lẫn nhau + Nhận xét và kết luận Bước 4: Đánh giá GV tổ chức HS đánh giá - HS tự đánh giá và đánh giá các thành viên trong nhóm bằng cách ghi thông tin đánh giá vào phiếu đánh giá, phiếu hỏi.

- Các nhóm tự đánh giá và đánh giá các nhóm khác bằng cách ghi thông tin đánh giá vào từng phiếu đánh giá.

- Công bố các nội dung đánh giá (về kiến thức, thái độ, KN hợp tác) của nhóm mình và những nhóm khác.

- GV nhận xét và đánh giá HS thông qua kết quan sát.

- HS tự rút kinh nghiệm cho bản thân.

36

Hoạt động 2: Trải nghiệm, tham quan thực tế quy trình bón phân cho cây cam ở vườn cam xã yên khê.

Mục tiêu: Học sinh được trực tiếp đến vườn cam ở xã yên khê và được nghe chủ vườn cam giới thiệu quy trình bón phân cho cây cam.

Bước

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

Bước 1: Tổ chức nhóm hợp tác

GV yêu cầu các nhóm chú ý quan sát chủ vườn cam thực hiện quy trình và cho biết quy trình của chủ vườn cam thực hiện có giống quy trình của mình tự tìm hiểu không

Nội dung 4: HS thảo luận về kiến thức có liên quan đến bài phân bón hóa học Mục tiêu: Cũng cố và khắc sâu kiến thức về phân bón hóa học Bước

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

Bước 1: Tổ chức nhóm hợp tác

GV: Yêu cầu các nhóm thảo luận về các câu hỏi ở phiếu học tập số 2 (Phụ lục 1)

Bước 2: Hoạt GV: Yêu cầu các thành viên trong nhóm chú ý quan sát. động trong nhóm Sau đó cả nhóm thảo luận và thống nhất ý kiến trên giấy A 3 nhỏ

Bước 2: Hoạt GV: Yêu cầu các thành viên trong nhóm chú ý quan sát. động trong nhóm Sau đó cả nhóm thảo luận và thống nhất ý kiến trên giấy A 3 nhỏ

Bước 3: Hoạt GV: Yêu cầu đại diện mỗi nhóm báo cáo động trong nhóm HS: Báo cáo trên giấy A 3 lớn GV: + Yêu cầu các nhóm nhận xét lẫn nhau

GV: Yêu cầu đại diện mỗi nhóm báo cáo Bước 3: Hoạt HS: Quy trình bón phân gồm 5 bước ở HĐ 1 động trong nhóm GV: + Yêu cầu các nhóm nhận xét lẫn nhau lớn + Nhận xét và kết luận

+ Nhận xét và kết luận Bước 4: Đánh giá GV tổ chức HS đánh giá như ở phần đánh giá của HĐ1

Bước 4: Đánh giá GV tổ chức HS đánh giá như ở phần đánh giá của HĐ1

Hoạt động 5: Báo cáo sản phẩm

Hoạt động 3: Trải nghiệm hoạt động “Chúng em làm kĩ thuật viên”

Mục tiêu: Học sinh báo cáo kết quả sau khi được tham quan trải nghiệm.

Mục tiêu: Giúp các bạn học sinh biết cách thực hiện một số thao tác kỹ thuật trong quy trình bón phân cho cây cam.

Bước

Bước

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

Bước 1: Tổ chức nhóm hợp tác

GV: Yêu cầu các nhóm thực hiện quy trình bón phân cho cây cam.

GV: Yêu cầu các thành viên trong nhóm thực hiện.

Bước 2: Hoạt động trong nhóm Sau đó cả nhóm thảo luận và thống nhất ý kiến (các em có nhỏ thể quay video quy trình của nhóm mình đã làm) GV: Yêu cầu đại diện mỗi nhóm báo cáo Bước 3: Hoạt HS: Báo cáo động trong nhóm GV: + Yêu cầu các nhóm nhận xét lẫn nhau lớn + Nhận xét và kết luận

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS GV: Hướng dẫn HS:

Bước 1: Tổ chức nhóm hợp tác

- Về nhà đánh máy vào trình chiếu powerpoint.

- Phân công đại diện nhóm chịu trách nhiệm về nội dung GV yêu cầu các nhóm lên trình bày bằng trình chiếu powerpoint về nội dung của buổi học trải nghiệm

Bước 2: Hoạt GV: Yêu cầu các thành viên trong nhóm tổng hợp nội dung động trong nhóm của buổi HĐTN. Sau đó cả nhóm thảo luận và thống nhất ý nhỏ kiến GV: Yêu cầu đại diện mỗi nhóm báo cáo Bước 3: Hoạt HS: Báo cáo động trong nhóm GV: + Yêu cầu các nhóm nhận xét lẫn nhau lớn + Nhận xét và kết luận

Bước 4: Đánh giá GV tổ chức HS đánh giá như ở phần đánh giá của HĐ1

Bước 4: Đánh giá GV tổ chức HS đánh giá 37

38

- HS tự đánh giá và đánh giá các thành viên trong nhóm bằng cách ghi thông tin đánh giá vào phiếu đánh giá, phiếu hỏi.

- Các nhóm tự đánh giá và đánh giá các nhóm khác bằng cách ghi thông tin đánh giá vào từng phiếu đánh giá.

- Công bố các nội dung đánh giá (về kiến thức, thái độ, KN hợp tác) của nhóm mình và những nhóm khác.

- GV nhận xét và đánh giá HS thông qua kết quan sát.

- HS tự rút kinh nghiệm cho bản thân.

Bước 5: Tổng kết, Đánh giá sản phẩm, điều chỉnh và hoàn thiện kế hoạch hoạt động Tiến hành đánh giá: - Học sinh tự đánh giá sau khi được GV hướng dẫn đánh giá, nhận xét sản phẩm báo cáo của mình.

- Học sinh đánh giá lẫn nhau theo từng nhóm đã được phân công.

- Giáo viên lưu kết quả học sinh đạt được thông qua việc HĐTN vào hồ sơ của học sinh.

Xếp loại chung: - Đánh giá kết quả của học sinh dựa trên các tiêu chí đánh giá về năng lực hợp tác - Đánh giá năng lực hợp tác của học sinh khi các em hoạt động nhóm

CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 3.1. Mục đích thực nghiệm Tiến hành thực nghiệm sư phạm là để đánh giá hiệu quả của việc vận dụng quy trình và một số công cụ trong việc rèn luyện năng lực hợp tác cho học sinh thông qua dạy học bài phân bón hóa học – Hóa học 11 THPT. 3.2. Nội dung thực nghiệm Áp dụng HĐTN trong dạy bài phân bón hóa học - Hóa học 11 THPT nhằm phát triển năng lực hợp tác cho học sinh. Gồm các hoạt động sau: + Tổ chức cho học sinh lớp 11A3 đi tham quan nhà máy đường sông lam – Huyện Anh sơn - Tỉnh Nghệ An. + Tổ chức cuộc thi Đấu Trường Teen cho học sinh lớp 11A3 với chủ đề “tìm hiểu về vai trò của phân bón hóa học đối với cây trồng”. + Tổ chức cho học sinh lớp 11A3 tham quan vườn cam ở xã Yên khê – Huyện Con Cuông – Tỉnh Nghệ An Đối tượng thực nghiệm: Học sinh lớp 11A3 trường THPT Con Cuông 3.3. Đánh giá kết quả thực nghiệm Để biết được tính hiệu quả và khả thi của để tài, tôi tiến hành TN các hoạt động như sau: Đầu TN

Tôi tiến hành hoạt động: Tổ chức cuộc thi Đấu Trường Teen cho học sinh lớp 11A3 với chủ đề “Tìm hiểu về vai trò của phân bón hóa học đối với cây trồng”

Giữa TN

Tôi tiến hành hoạt động: Tổ chức cuộc thi Đấu Trường Teen cho học sinh lớp 11A3 với chủ đề “Tìm hiểu về vai trò của phân bón hóa học đối với cây trồng”

Cuối TN

Tôi tiến hành hoạt động: Tổ chức cho học sinh lớp 11A3 tham quan vườn cam ở Xã Yên Khê – Huyện Con Cuông – Tỉnh Nghệ An

TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 Chương 2 tôi tập trung nghiên cứu ba HĐTN nhằm phát triển NLHT cho HS. Đó là ba HĐTN sau: + Tổ chức cho học sinh lớp 11A3 đi tham quan nhà máy đường sông lam – Huyện Anh sơn - Tỉnh Nghệ An. + Tổ chức cuộc thi Đấu Trường Teen cho học sinh lớp 11A3 với chủ đề “tìm hiểu về vai trò của phân bón hóa học đối với cây trồng”. + Tổ chức cho học sinh lớp 11A3 tham quan vườn cam ở xã Yên khê – Huyện Con Cuông – Tỉnh Nghệ An.

Tôi đã dùng bảng kiểm quan sát (HS tự nhận xét và nhận xét lẫn nhau, GV quan sát và nhận xét) ở 3 lần đánh giá tại thời điểm: đầu, giữa và cuối TN. Phiếu đánh giá gồm 6 tiêu chí với 4 mức độ: mức 1, mức 2, mức 3, mức 4. Tổng hợp kết quả thu được từ các phiếu thể hiện mức độ đạt được của HS ở mỗi tiêu chí.

Đồng thời tôi đề xuất các tiêu chí đánh giá NLHT cho HS trong dạy học bài phân bón hóa học - Hóa học 11 THPT bao gồm: KN nhận nhiệm vụ, KN tham gia xây dựng kế hoạch hoạt động của nhóm, KN thực hiện nhiệm vụ và hỗ trợ giúp đỡ các thành viên khác, KN tôn trọng quyết định chung, KN kết quả làm việc, KN trách nhiệm với kết quả làm việc chung.

Kết quả đánh giá định lượng các tiêu chí của NL hợp tác của 43 HS sau khi TN dạy học theo hướng rèn luyện NL hợp tác trong dạy học bài phân bón hóa học THPT thể hiện ở bảng 3.1 và các biểu đồ như sau:

39

40

Bảng 3.1: Kết quả đánh giá định lượng các tiêu chí hợp tác của HS trong dạy học bài phân bón hóa học THPT.

chung

Kết quả đạt được Tiêu chí

1. Nhận nhiệm vụ

2. Tham gia xây dựng kế hoạch hoạt động của nhóm

3. Thực hiện nhiệm vụ và hỗ trợ giúp đỡ các thành viên khác

4. Tôn trọng quyết định chung

5. Kết quả làm việc

6. Trách nhiệm với kết quả làm việc

Mức độ

Đầu TN

Giữa TN

2

8

18,60

5

11,63

2

4,65

1

5

11,63

3

6,98

0

0

Dựa vào bảng 3.1 tôi thấy

Cuối TN

KN nhận nhiệm vụ của HS đã giảm ở mức 1 từ 2,33% đầu TN xuống 2,32 % giữa TN và xuống 0% cuối TN. Còn ở mức 2 cũng đã giảm từ 6,98% đầu TN xuống 4,65% giữa TN và xuống 0% cuối TN. Còn ở mức 3 cũng đã giảm từ 18,6% đầu TN đến 9,31% giữa TN và 0% cuối TN. Còn ở mức 4 tăng từ 72,09% đầu TN đến 83,72% giữa TN và 100% cuối TN. Như vậy có thể thấy đây là một KN rất dễ rèn luyện có được cho HS.

SL

%

SL

%

SL

%

4

31

72,09

36

83,72

43

100

3

8

18,60

4

9,31

0

0

2

3

6,98

2

4,65

0

0

1

1

2,33

1

2,32

0

0

4

30

69,77

35

81,40

42

97,67

3

8

18,60

5

11,63

1

2,33

2

4

9,30

2

4,65

0

0

1

1

2,33

1

2,32

0

0

4

13

30,23

19

44,19

39

90,70

3

20

46,51

17

39,53

3

6,98

2

8

18,60

6

13,95

1

2,32

1

2

4,65

1

2,33

0

0

4

12

27,91

19

44,19

40

93,02

3

21

48,84

17

39,53

2

4,65

2

7

16,28

5

11,63

1

2,33

1

3

6,97

2

4,65

0

0

4

8

18,60

13

30,23

22

51,16

3

10

23,25

9

20,93

18

41,86

2

12

27,91

9

20,93

2

6,65

1

13

30,24

12

27,91

1

0,33

4

10

23,26

15

34,88

28

65,12

3

20

46,51

20

46,51

13

30,23 41

KN tham gia xây dựng kế hoạch hoạt động của nhóm của HS đã giảm ở mức 1 từ 2,33% đầu TN xuống 2,32% giữa TN và xuống 0% cuối TN. Còn ở mức 2 cũng đã giảm từ 9,3% đầu TN xuống 4,65% giữa TN và xuống 0% cuối TN. Còn ở mức 3 cũng đã giảm từ 18,6% đầu TN đến 11,63% giữa TN và 2,33% cuối TN. Còn ở mức 4 đã tăng từ 69,77% đầu TN đến 81,4% giữa TN và 97,67% cuối TN. Như vậy có thể thấy đây là một KN dễ rèn luyện được cho HS. KN thực hiện nhiệm vụ và hỗ trợ giúp đỡ các thành viên khác của HS đã giảm ở mức 1 từ 4,65% đầu TN xuống 2,33% giữa TN và xuống 0% cuối TN. Còn ở mức 2 cũng đã giảm từ 18,6% đầu TN xuống 13,95% giữa TN và xuống 2,32% cuối TN. Còn ở mức 3 cũng đã giảm từ 46,51% đầu TN đến 39,53% giữa TN và 6,98% cuối TN. Còn ở mức 4 tăng từ 30,23% đầu TN đến 44,19% giữa TN và 90,7% cuối TN. Như vậy có thể thấy đây là một KN có thể rèn luyện được cho HS. KN tôn trọng quyết định chung của HS đã giảm ở mức 1 từ 6,97% đầu TN xuống 4,65% giữa TN và xuống 0% cuối TN. Còn ở mức 2 cũng đã giảm từ 16,28% đầu TN xuống 11,63% giữa TN và xuống 2,33% cuối TN. Còn ở mức 3 cũng đã giảm từ 48,84% đầu TN đến 39,53% giữa TN và 4,65% cuối TN. Như vậy có thể thấy đây là KN rèn luyện được cho HS. KN kết quả làm việc của HS đã giảm ở mức 1 từ 30,24% đầu TN xuống 27,91% giữa TN và xuống 0,33% cuối TN. Còn ở mức 2 cũng đã giảm từ 27,91% đầu TN xuống 20,93% giữa TN và xuống 6,65% cuối TN. Còn ở mức 3 cũng đã giảm từ 23,25% đầu TN đến 20,93% giữa TN và tăng lên 41,86% cuối TN. Còn ở mức 4 tăng từ 18,6% đầu TN đến 30,23% giữa TN và lên 51,16% cuối TN. Như vậy có thể thấy đây là một KN khó nên trong quá trình rèn luyện cho HS thì ở mức 1 cuối TN còn 0,33%. Tuy nhiên ở mức 4 đã tăng 18,6% so với ban đầu TN. KN trách nhiệm với kết quả làm việc chung của HS đã giảm ở mức 1 từ 11,63% đầu TN xuống 6,98% giữa TN và xuống 0% cuối TN. Còn ở mức 2 cũng đã giảm từ 18,6% đầu TN xuống 11,63% giữa TN và xuống 4,65% cuối TN. Còn ở mức 3 với 46,51% đầu TN giữ nguyên 46,51% giữa TN và giảm xuống 30,23% cuối TN. Còn ở mức 4 tăng từ 23,26% đầu TN đến 34,88% giữa TN và lên 65,12% cuối TN. Như vậy có thể thấy đây là KN có thể rèn luyện cho HS. 42

Thông qua quá trình quan sát tôi thấy HS có nhiều thay đổi về thái độ, hành vi trong quá trình hợp tác theo chiều hướng tích cực và đạt hiệu quả hơn. Biểu hiện cụ thể như sau: - HS đã chủ động và hăng say cũng như tích cực tham gia các hoạt động học tập hợp tác hơn, HS không còn e dè khi di chuyển, chú ý lắng nghe và nghiêm túc hơn khi làm việc cũng như luôn phấn đấu hơn để tự tin mình trước các bạn.

- Phân công nhiệm vụ đầy đủ, rõ ràng và khoa học hơn. Ở giai đoạn đầu TN, hầu hết các nhóm phân công như sau: Nhóm trưởng có chức năng quản lí nhóm và phân công các công việc cho từng thành viên; Thư kí có chức năng ghi chép lại và tổng hợp ý kiến của nhóm; Các thành viên có chức năng xây dựng ý kiến, đánh giá ý kiến bạn. Ở giai đoạn cuối TN có sự phân công như sau: Nhóm trưởng: nhận nhiệm vụ của nhóm, liệt kê ra các công việc cần phải làm, phân công nhiệm vụ cụ thể cho các thành viên, điều hành thảo luận, đưa ra ý kiến cá nhân, đại diện nhóm báo cáo trước lớp; Thư kí: đưa ra ý kiến cá nhân, ghi chép ý kiến các bạn, tổng hợp ý kiến và viết báo cáo; Các thành viên: đóng góp ý kiến, thảo luận thống nhất vấn đề. Một số nhóm còn có sự phân công quản lí thời gian hoặc phân công báo cáo trước lớp.

- Không khí trong nhóm sôi nổi, các thành viên đều có ý kiến và tập trung vào nhiệm vụ học tập, không thấy HS nào có thái độ gay gắt khi trao đổi ý kiến với các bạn, chứng tỏ rằng HS đã có KN thực hiện nhiệm vụ được giao .

TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 Phân tích định tính và định lượng các kết quả của TN cho thấy việc sử dụng quy trình và các công cụ rèn luyện NL hợp tác cho HS trong dạy học bài phân bón hóa học – Hóa học 11 - THPT mà đề tài đề xuất có hiệu quả trong việc rèn luyện NL hợp tác cho HS, đồng thời cũng góp phần nâng cao hiệu quả lĩnh hội tri thức của HS. Các kết quả đã được kiểm chứng, có ý nghĩa thống kê đã khẳng định giả thuyết khoa học của sáng kiến kinh nghiệm là đúng đắn, là hiệu quả và có tính khả thi.

PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 1. Kết luận Sau một thời gian thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài, tôi đưa ra một số kết luận sau: 1.1. Dựa trên những nghiên cứu cơ sở lí luận, đề tài đã trình bày một số khái niệm: năng lực hợp tác, hoạt động trải nghiệm, mối quan hệ giữa năng lực hợp tác và hoạt động trải nghiệm, điều tra thực trạng phát triển NLHT trong dạy học Hóa học ở trường THPT, phân tích một số nguyên nhân của thực trạng.

1.2. Đề xuất quy trình thiết kế HĐTN gồm 5 bước + Bước 1: Tìm hiểu HS và lựa chọn chủ đề hoạt động trải nghiệm + Bước 2: Xác định mục tiêu dạy học trải nghiệm + Bước 3: Xác định nội dung dạy học trải nghiệm + Bước 4: Thiết kế lập kế hoạch giảng dạy + Bước 5: Tổng kết, Đánh giá sản phẩm, điều chỉnh và hoàn thiện kế hoạch hoạt động 1.3. Thiết kế tiêu chí, bộ công cụ đánh giá NLHT của HS trong dạy học hóa học gồm: Bảng kiểm quan sát, phiếu hỏi, phiếu tự đánh giá sản phẩm. Đã tiến hành thực nghiệm sư phạm và thu được kết quả thực nghiệm sư phạm . Bước đầu cho thấy các dạng HĐTN được thiết kế và tổ chức theo quy trình đề xuất đã phát triển NLHT cho HS trong dạy học hóa học. Kết quả này đã chấp nhận giả thuyết khoa học mà đề tài đặt ra ban đầu.

2. Kiến nghị Sau thời gian nghiên cứu đề tài, tôi có một số kiến nghị sau: 2.1. Tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện quy trình thiết kế HĐTN nhằm phát triển NLHT cho HS, từ đó triển khai thực nghiệm các dạng HĐTN đã được xây dựng vào dạy học hóa học THPT. 2.2. Các trường THPT khuyến khích, tạo điều kiện để GV và HS vận dụng các dạng HĐTN ở các môn học, trang bị những thiết bị dạy học cần thiết để GV có điều kiện đổi mới hoạt động dạy học, cách đánh giá, nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Giáo viên khi áp dụng đề tài nên mở rộng các kiến thức hóa học của lớp 10, 11, 12.

43

44

TÀI LIỆU THAM KHẢO A. TIẾNG VIỆT 1. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Tài liệu bồi dưỡng phát triển năng lực nghề nghiệp giáo viên, modun 18.25, Nxb giáo dục 2013.

2. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2015), Tài liệu tập huấn kỹ năng xây dựng và tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong trường trung học, Hà nội.

3. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2014), Tài liệu tập huấn dạy học theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh trong trường trung học phổ thông.

4. Hội Tâm lý - Giáo dục học Việt Nam, “J.Piaget – nhà tâm lý học vĩ đại thế kỉ XX (1896-1996)”, Kỷ yếu Hội thảo khoa học tổ chức tại Hà Nội 11/12/1996 và TP Hồ Chí Minh 27/12/1996.

5. Dự án Việt Bỉ (2010), Một số kĩ thuật và phương pháp dạy học tích cực, Hà Nội.

6. Đảng cộng sản Việt Nam, Nghị quyết số 88/2014/QH 13 của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông.

7. Nguyễn Thị Phương Hoa (2011), Đổi mới phương pháp dạy học ở trường phổ thông, Tài liệu tập huấn cho giáo viên.

8. Trần Bá Hoành (2006), Đổi mới phương pháp dạy học, chương trình và sách giáo khoa, NXB Đại học sư phạm, Hà Nội.

9. Đặng Thành Hưng (2002), Dạy học hiện đại- lý luận, biện pháp, kỹ thuật, NXB Đại học Quốc gia, Hà Nội.

10.Madeline Hunter, Robin Hunter (2005), Làm chủ phương pháp giảng dạy, Nxb Đại học Quốc gia Tp.HCM, nhóm dịch: Nguyễn Đào – Quý Châu.

11. Võ Trung Minh (2015), Giáo dục môi trường dựa vào trải nghiệm trong dạy học môn khoa học ở tiểu học, Luận văn tiến sĩ.

12. Bernd Meier (2005), Phát triển năng lực thông qua phương pháp và phương tiện dạy học mới, Tài liệu hội thảo tập huấn, Dự án phát triển giáo dục THPT, Hà Nội, dịch giả: Nguyễn Văn Cường.

13.

Nguyễn Thị Quỳnh Phương (2012), Rèn luyện kỹ năng học hợp tác cho sinh viên sư phạm trong hoạt động nhóm, Luận án Tiến sỹ, Viện Khoa học giáo dục Việt Nam, Hà Nội.

14.Nguyễn Thị Sửu, PGS.TS. Lê Văn Năm (2009), Phương pháp dạy học hóa học, Học phần phương pháp dạy học hóa học 2 – giảng dạy những nội dung quan trọng của chương trình và sách giáo khoa hóa học phổ thông, Nxb Khoa học và Kĩ thuật Hà Nội.

15. Đinh thị Kim Thoa, Nguyễn Hồng Kiên, (2015), “Tài liệu tập huấn: Kỹ năng xây dựng và tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong trường trung học”.

16.Minh Tân, Thanh Nghi, Xuân Lâm (1998), Từ điển tiếng Việt, Ngôn ngữ học Việt Nam, Nxb Thanh Hóa 45

17.Đỗ Ngọc Thống (2015), "Hoạt động trải nghiệm sáng tạo từ kinh nghiệm giáo dục quốc tế và vấn đề của Việt Nam", Tạp chí Khoa học Giáo dục, số 115.

B. TIẾNG ANH 18. Arends Richard I (2009), Learning to teach, Mc Graw-Hill, New York, USA. 19. Johnson D. W. & Johnson R. T. (1991), Learning together and alone: Cooperative,competitive, and Individualistic learning, Interaction Book Company, Edina, pp.15.

20. Johnson D. W. & Johnson R. T. (1999), Learning together and alone: Cooperative,competitive, and Individualistic learning (5th ed.), Boston: Allyn & Bacon.

46

PHỤ LỤC PHIẾU ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC HỢP TÁC CỦA HỌC SINH Ngày ........... tháng........ năm .......... Đối tượng quan sát: Trường:........................ Lớp....................: Nhóm:................... Học sinh:..

Chủ đề: ...............................

Phụ lục 1: Các mẫu phiếu điều tra khảo sát PHIẾU THAM KHẢO Ý KIẾN GIÁO VIÊN

Họ vả tên (có thể ghi hoặc không):………………………………………………

Trình độ chuyên môn: Đại học

Thạc sĩ

Tiến sĩ

Giáo viên trường: ………………………………………………………………....

Thời gian tham gia dạy học ở trường phổ thông:……………năm.

Câu 1: Anh (Chị) đã tập huấn dạy học theo định hướng phát triển năng lực được bao nhiêu lần?

Chưa tập huấn

Tập Huấn 1 lần

Tập huấn 2 lần

Tập huấn trên 3 lần

Tiêu chí thể hiện NLHT của HS

Đánh giá mức độ phát triển NLHT Mức 1

Mức 2

Mức 3

Mức 4

1. Nhận nhiệm vụ Câu 2: Anh (Chị) quan tâm như thế nào về việc hình thành và phát triển năng lực?

Rất quan tâm

Quan tâm

Không quan tâm

Câu 3: Trong quá trình dạy học Anh (Chị) đã áp dụng những hình thức dạy học nào?

Các bước dạy học

Tình trạng sử dụng Thường xuyên

Có sử dụng

Không sử dụng

Bài tập về nhà

2. Tham gia xây dựng kế hoạch hoạt động của nhóm 3. Thực hiện nhiệm vụ và hỗ trợ giúp đỡ các thành viên khác 4. Tôn trọng quyết định chung

Học trên lớp

5. Kết quả làm việc

Dạy học dự án Seminar

6. Trách nhiệm với kết quả làm việc chung

Thực địa Câu 4: Quan điểm của Anh (Chị) về việc thiết kế các HĐTN trong dạy học bài phân bón hóa học – Hóa học 11 như thế nào?

Rất cần thiết Cần thiết Không cần thiết Phân vân

Lưu ý: Phiếu này sử dụng cho cả GV và HS

Anh (Chị) đánh dấu X vào các ô mà mình chọn

1

2

Phụ lục 3: Một số hình ảnh thực nghiệm Phụ lục 2: Mẫu phiếu học tập và câu hỏi Phiếu học tập số 1 Tên nhóm: ……………………

HĐTN: Tổ chức cho HS lớp 11A3 trường THPT Con Cuông tham quan nhà máy đường Sông Lam - Huyện Anh sơn - Tỉnh Nghệ An Nội dung: Kiến thức phân bón hóa học có liên qua đến quy trình sản xuất phân hữu cơ Yêu cầu các nhóm thảo luận trả lời các câu hỏi sau đây Câu 1: Phân lân cung cấp cho cây trồng nguyên tố dinh dưỡng nào?

Câu 2: Các em hãy cho biết độ dinh dưỡng của phân lân.

Câu 3: Thành phần chính của supe photphat đơn và kép.

Câu 4: Thêm supe lân ở bước 1 vào để làm gì?

Phiếu học tập số 2 Tên nhóm: ……………………

HĐTN: Tổ chức cho học sinh 11A3 tham quan vườn cam ở Xã yên khê – Huyện Con Cuông – Tỉnh Nghệ An Nội dung: Kiến thức phân bón hóa học có liên qua đến quy trình bón phân cho cây cam Yêu cầu các nhóm thảo luận trả lời các câu hỏi sau đây Câu 1: Xử lí đất bằng vôi bột với mục đích gì?

Câu 2: Độ dinh dưỡng của phân kali được tính như thế nào?

Câu 3: Phân đạm cung cấp cho cây trồng nguyên tố dinh dưỡng nào?

Câu 4: Nêu vai trò của phân N – P – K đối với cây cam.

Các câu hỏi của cuộc thi “Đấu Trường Teen” Câu 1: Em hãy trình bày độ dinh dưỡng của phân đạm.

Câu 2: Em hãy trình bày độ dinh dưỡng của phân lân.

Câu 3: Em hãy trình bày độ dinh dưỡng của phân kali.

Câu 4: Em hãy cho biết công thức hóa học của Ure. Câu 5: Em hãy cho biết thành phần chính của super phot phat đơn.

Câu 6: Em hãy cho biết thành phần chính của super phot phat kép.

Câu 7: Tại sao lại gọi super photphat đơn và kép?

Câu 8: Tại sao không bón vôi cùng với phân đạm ure?

Câu 9: Phân đạm có tác dụng gì đến cây trồng.

Câu 10: Phân lân có tác dụng gì đến cây trồng.

Câu 11: Phân kali có tác dụng gì đến cây trồng.

Câu 12: Phân ure được bón cho cây trồng vào thời điểm nào?

Câu 13: Phân tổng hợp N – P – K có tác dụng gì đối với cây trồng.

Câu 14: Các em hiểu như thế nào về câu “người đẹp vì lụa, lúa tốt vì phân” Câu 15: Theo các em nếu thiếu phân bón hóa học thì cây trồng như thế nao?

Hình ảnh vườn cam ở xã Yên Khê – Con Cuông

Hình ảnh HS đang theo dõi chủ vườn cam thực hiện quy trình bón phân cho cây cam 3

4

Hình ảnh HS đang theo dõi chủ vườn cam thực hiện quy trình bón phân cho cây cam

Hình ảnh HS đang theo dõi chủ vườn cam thực hiện quy trình bón phân cho cây cam

Hình ảnh HS đang theo dõi chủ vườn cam thực hiện quy trình bón phân cho cây cam

Hình ảnh HS đang thực hiện quy trình bón phân cho cây cam

5

6

Hình ảnh HS đang thực hiện bươc 5 Hình ảnh HS 11A3 tham gia cuộc thi “Đấu Trường Teen”

Hình ảnh HS đang thực hiện bươc 5 7

8

Hình ảnh GV đang giới thiệu thể lệ cuộc thi “Đấu Trường Teen”

Hình ảnh GV chia đội trong cuộc thi “Đấu Trường Teen”

Hình ảnh các đội đang đối đầu với nhau

Hình ảnh các đội đang đối đầu với nhau Hình ảnh giám khảo đang theo dõi các đội thi trong cuộc thi 9

10

Hình ảnh giám khảo đang theo dõi các đội thi trong cuộc thi

Hình ảnh giám khảo đang theo dõi các đội thi trong cuộc thi 11