SÁNG KIẾN VẬN DỤNG LÍ THUYẾT KIẾN TẠO VÀO DẠY HỌC CHỦ ĐỀ SỬ THI ANH HÙNG DẠY HỌC NGỮ VĂN LỚP 10

LÍ THUYẾT KIẾN TẠO VÀO DẠY HỌC NGỮ VĂN

vectorstock.com/28062412

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection

SÁNG KIẾN VẬN DỤNG LÍ THUYẾT KIẾN TẠO VÀO DẠY HỌC CHỦ ĐỀ SỬ THI ANH HÙNG DẠY HỌC NGỮ VĂN LỚP 10 – PHẦN VĂN HỌC DÂN GIAN WORD VERSION | 2021 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM

Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018

THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN 1. Tên sáng kiến: VẬN DỤNG LÍ THUYẾT KIẾN TẠO VÀO DẠY HỌC CHỦ ĐỀ SỬ THI ANH HÙNG

2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Môn Ngữ văn 3. Thời gian áp dụng sáng kiến: Từ năm học 2017- 2018 4. Tác giả : …

5. Đơn vị áp dụng sáng kiến: …

BÁO CÁO SÁNG KIẾN

VẬN DỤNG LÍ THUYẾT KIẾN TẠO VÀO DẠY HỌC CHỦ ĐỀ SỬ THI ANH HÙNG A. ĐIỀU KIỆN HOÀN CẢNH TẠO RA SÁNG KIẾN I. Từ yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học ở nhà trường phổ thông Nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII (12 - 1996) đã định hướng đổi mới nền giáo dục nước ta nói chung và đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) nói riêng: “Cuộc cách mạng về phương pháp giáo dục phải hướng vào người học…”. Tiếp tục khẳng định mục tiêu của việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông và PPDH ở nước ta, Nghị quyết số 40/2000/QH10 của Quốc hội khóa X chỉ rõ: “Xây dựng nội dung chương trình, phương pháp giáo dục, sách giáo khoa phổ thông mới nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện thế hệ trẻ…tiếp cận trình độ giáo dục phổ thông ở các nước phát triển trong khu vực và trên thế giới”

Trang 1

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 Điều 28.2 Luật Giáo dục (2005) cũng nêu rõ: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sang tạo của học sinh phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học… đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”. Nhằm đẩy mạnh những thành tựu đã đạt được về việc thực hiện Nghị quyết TW 2 (Khóa VIII) và nêu phương hướng phát triển giáo dục đào tạo đến năm 2020, Thông báo Kết luận số 242 – TB/TW ngày 15/04/2009, Bộ Chính trị đã đề ra 07 nhóm nhiệm vụ, giải pháp để đổi mới căn bản, toàn diện, mạnh mẽ sự nghiệp giáo dục và đào tạo.

Dựa trên quan điểm chỉ đạo đó, kết hợp với những chuyển biến của dạy học hiện đại, chúng ta nhận thấy rằng đổi mới PPDH là một giải pháp cơ bản để nâng cao chất lượng nền giáo dục nước ta trong giai đoạn hiện nay. Cốt lõi của đổi mới PPDH là hướng tới hoạt động học tập tự chủ của học sinh (HS), giúp các em phát huy tích cực tính tích cực, sáng tạo, rèn luyện khả năng tự học. HS là đối tượng của hoạt động dạy, đồng thời là chủ thể của hoạt động học, đây là điều kiện tiên quyết của một nền giáo dục hiện đại.

II. Từ việc vận dụng lí thuyết kiến tạo vào quá trình dạy học Dạy học với lí thuyết kiến tạo (LTKT) là PPDH theo hướng giáo dục tích cực đã được giới thiệu trong tài liệu Hướng dẫn thực hiện chương trình Sách giáo khoa lớp 12 môn Ngữ văn. Nhìn chung, đây là PPDH đã phát triển ở nước ngoài, với tính ứng dụng cao và tác động mạnh mẽ tới học sinh. Theo LTKT, người học tiếp thu tri thức bằng cách đặt mình vào môi trường học tập tích cực, phát hiện vấn đề theo lối đồng hóa hay điều ứng những kiến thức và kinh nghiệm đã có cho tương thích với tình huống mới, xây dựng hiểu biết. Mục đích của LTKT không chỉ là truyền thụ, mà chủ yếu là biến đổi nhận thức, kiến tạo kiến thức, thông qua đó HS phát triển trí tuệ và nhân cách. Ở nước ta, dạy học theo LTKT mới chỉ bước đầu được nghiên cứu và ứng dụng với các môn Tự nhiên, tiềm năng của PPDH này với môn Ngữ văn còn rất rộng lớn và đầy triển vọng.

III. Từ yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học tác phẩm văn chương trong nhà trường THPT

Trang 2

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 Đối với môn Ngữ văn có tính đặc thù, yêu cầu đổi mới PPDH lại càng trở nên cấp thiết. Định hướng đổi mới yêu cầu PPDH Ngữ văn phải lựa chọn và ứng dụng thích hợp những giải pháp có lợi ích cao nhất cho bộ môn, cho người học và cho cả người dạy.

Trong bài Tiếp tục thực thi tư tưởng đổi mới phương pháp dạy học Ngữ văn, GS Phan Trọng Luận cho rằng: “Lí thuyết đổi mới hiện đại hóa dạy học Ngữ văn hiện nay khá phong phú. Có lí thuyết đáp ứng, có lí thuyết kiến tạo trong đọc văn, lí thuyết về hành vi sáng tạo, thậm chí có lí thuyết về hành vi chính trị và bảo vệ dân chủ - Defense of democracy”… Chia sẻ quan điểm trên, GS Trần Đình Sử khẳng định: “Bài học tác phẩm văn học không phả là bài để giáo viên giảng và bình, mà để cho học sinh đọc”, và “Dạy học đọc có nghĩa là dạy HS kiến tạo nội dung ý nghĩa bài văn.” Đây là điều tất yêu không những thích ứng với xu thế thời đại mà còn phù hợp với đặc trưng môn học.

Từ những lí do trên, chúng tôi đã hiện thực hóa lí thuyết kiến tạo (LTKT) vào dạy học Ngữ văn lớp 10 – phần Văn học dân gian qua Sáng kiến kinh nghiệm: Vận dụng lí thuyết kiến tạo vào dạy học Chủ đề Sử thi Anh hùng.

B. MÔ TẢ GIẢI PHÁP I. Mô tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến Qua quá trình giảng dạy môn Ngữ văn ở trường Trung học phổ thông (THPT), chúng tôi nhận thấy chương trình lớp 10 với mảng Văn học dân gian phần Sử thi nói chung là một mảng kiến thức rộng lớn, có nhiều vấn đề tích hợp lịch sử - văn hóa. Chủ đề sử thi anh hùng gồm 5 tiết học, với 3 tác phẩm đặc thù cho thể loại, tương ứng với ba văn bản trong sách giáo khoa: -

Chiến thắng Mtao Mxây (trích Sử thi Đăm Săn – Việt Nam)

-

Rama buộc tội (trích Sử thi Ramayana - Ấn Độ)

-

Uy-lít-xơ trở về (trích Sử thi Ô-đi-xê – Hi Lạp)

Sử thi là khái niệm được tiếp nhận từ các nền học thuật chịu ảnh hưởng quan niệm văn và mĩ học thuộc truyền thống châu Âu. Đây là những bài ca ca ngợi các anh hùng, bài ca lịch sử gắn liền với sự kiện lịch sử dân tộc trong một thời kì nhất định. Tác phẩm sử thi khắc họa chiều dài từ quá khứ đau thương để bước vào thời đại văn minh. Chính vì vậy, nó có những giá trị tích hợp, liên kết với các nền văn minh trên thế giới, phản ánh chân thực Trang 3

Sáng ki kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 đặc trưng của một cộng đồng, dân ttộc trong mối quan hệ biện chứng ng với vớ thế giới. Thực tế, trong quá trình biên soạn ạn Sách giáo khoa llớp 10 vào năm m 2006, các nhà nghiên cứu c đã chú trọng tới tính “không biên ên gi giới” của sử thi bằng cách tìm hiểu chủ đề sử thi anh hùng qua ba tác phẩm của 03 quốcc gia khác nhau, trong đó có 02 tác phẩm là Văn ăn học h dân gian nước ngoài.

Tuy nhiên, chúng tôi nh nhận thấy hiện nay việc giảng dạy và tiếp ếp nhận nh sử thi trong Nhà trường vẫn còn nhiều ều vấ vấn đề bất cập.

1. Thực trạng việc ệc ti tiếp nhận tác phẩm văn chương của học ọc sinh THPT Có một thực trạng ng đáng bu buồn hiện nay là khi đất nước bước vào ào thời th kì công nghiệp hóa – hiện đại hóa thì một ột số học sinh coi nhẹ môn Ngữ văn vàà các môn xã hội, h nhân văn nói chung. Người học vàà ngư người dạy đều có những trở ngại nhất định nh trong dạy d và học môn Ngữ văn. Chúng tôi đãã thu th thập kết quả khảo sát trên 100 học sinh của ủa 3 khối kh lớp trường THPT A Hải Hậu, về sự ự cần ần thi thiết của môn Ngữ văn. Kết quả thu gồm m 100 phiếu phi khảo sát:

Bảng ng khả khảo sát: Vai trò của môn Ngữ văn (Phiếu số 1) Rất ất cần thi thiết Bình thườ thường 14%

Cần thiết Không cần thiết 23%

29% 34%

HS không ý thức đượ ợc ý nghĩa của môn học nói chung và ý nghĩa ĩa tích hợp h của từng bài học nói riêng. Hầu hết ết HS coi V Văn chỉ là môn học lí thuyết màà hoàn toàn không để tâm tới tính ứng dụng củaa môn họ học. Vì vậy, trong giờ học xảy ra tình trạng ạng thụ th động, với sức ì lớn trong tư duy. Việc học ọc không có động lực, say mê sẽ dẫn đến kết ết quả qu thu được chỉ là kiến thức máy móc, họcc vẹt, thu thuộc lòng và “học đâu quên đấy”. Ngoài ra, việc vi giáo viên ngại đổi mới, trung thành ành vvới giáo án và chưa tìm hiểu nhiều về những ững yếu y tố liên môn cũng khiến môn Văn trở nên ên khó ti tiếp nhận. Cụ thể, khi chúng tôi kiểm ểm tra HS lớp 11, 12

Trang 4

Sáng ki kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 về những câu hỏi về tác phẩ phẩm sử thi anh hùng ở lớp 10, cùng câu hỏi ỏi liên li môn kiến thức văn hóa, kết quả thu được ợc nh như sau: BẢNG KHẢO O SÁT Đ ĐIỂM KIỂM TRA KIẾN THỨC VỀ SỬ Ử THI (Phiếu số 2)

Lớp 12A2

Lớp 12A1

Dưới TB Từ 5 đến 7

Lớp 11A2

Từ 8 đến 10

Lớp 11A1 0%

20%

40%

60%

80%

100%

Kết quả cho thấy đến llớp 12, dù kiến thức thi có định nghĩa sử ử thi, nhưng nh hơn 90% HS không nhớ được kiến ến thứ thức lớp 10 về nguồn gốc của sử thi, càng àng không trả tr lời được những câu hỏi về cái cốt lõi õi llịch sử, văn hóa của thể loại. Đó là sự thiếu sót to lớn l khi học Sử thi dân gian.

Ngoài ra, HS còn tỏỏ ra không m mặn mà với việc đổi mớii PPDH. Một M số em HS coi việc đổi mới là việc củaa thầ thầy cô, chính bản thân các em bị động ng trong việc vi trang bị kiến thức cho chính bản thân mình. ình. Thông qua vi việc khảo sát về thái độ của ủa HS trong một m giờ học dự giờ đổi mớii PPDH có ssự quan sát của giáo viên, ên, chúng tôi nhận nh thấy: Trong khi làm việc nhóm, tỉ lệ HS các nhóm llàm việc không đều u nhau trong nhóm và v giữa các nhóm trong lớp: - Chỉ có các em nhóm tr trưởng, thư kí, và một số HS làm việc ệc thực thự sự trong nhóm.

Không phải tất cả các em đề đều có trách nhiệm tốt với nhiệm vụ đượcc giao. giao - Hầu như các nhiệm ệm vvụ học tập đều không có khả năng ng khu biệt biệ và phát huy năng lực riêng biệt của HS. - Còn tình trạng ng HS không ttập trung, thờ ơ, làm việc riêng…

Trang 5

Sáng ki kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 BẢNG KHẢO ẢO SÁT: THÁI ĐỘ CỦA HS KHI LÀM VIỆ ỆC NHÓM (Quan sát thực ttế trong giờ học lớp 10A5 – Trường ng THPT A Hải H Hậu) 100% 80% 60% 40%

Không tích cực

20%

Tích cực

0% Nhóm 1 Nhóm 2 Nhóm 3 Nhóm 4

Chất lượng giảng ng dạ dạy và học tập môn Ngữ văn do nhiều yếu ếu tố quyết định, chi phối: chương trình, ình, sách giáo khoa, giáo án, ph phương pháp giảng dạy của ủa thầy, th ý thức, thái độ học tập của trò. Trong đó, đổi mới phương pháp dạy học đóng vai trò ò then chốt. ch Có thể khẳng định, đổi mới phương ương pháp gi giảng dạy đang trở thành yêu cầu ầu cấp cấ thiết hiện nay.

Cần khôi phục động lựcc họ học tập, khơi dậy niềm say mê, tình yêu văn ăn học h của học sinh bằng những giờ dạy thựcc sự hhấp dẫn, lôi cuốn.

2. Thực trạng việc ệc d dạy học của giáo viên a, Khó khănn trong gi giảng dạy chủ đề sử thi anh hùng.

Sử thi anh hùng là nh những tác phẩm hay nhưng khó, đòi hỏi ngư ười giáo viên cần có kiến thức sâu và rộng, lựa ựa ch chọn được phương pháp tiếp cận tối ưu. Thực Th tiễn dạy văn và học văn đặt ra yêu cầu mới, ới, llà xác lập hệ thống tri thức văn họcc dân tộc trong thời th đai hội nhập, tại đó các giá trị văn ăn ch chương của dân tộc phải nằm trong dòng òng chảy ch văn chương nhân loại. Nhưng một thực ực tr trạng đáng nói tới ở đây đó là quy trình dạy ạy học h hầu như không thay đổi. Các trở ngạii chính đế đến từ các nguyên nhân sau: - Giáo viên (GV) dạy ạy sử thi trong không gian kín, tự bó hẹp p tác phẩm, phẩ không gắn với nền văn hóa dân gian và văn ăn hóa th thế giới.

Trang 6

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 - GV chỉ tập trung khai thác kết cấu, ngôn ngữ về mặt văn chương, coi nhẹ giá trị văn hóa và tính chất đa hệ thống của một tác phẩm văn học.

- GV dạy học thi pháp sử thi dựa trên những văn bản tách biệt, không có tính khái quát, không liên hệ - kết nối đươc văn bản sử thi của nước ta với thế giới.

- Cách thức truyền thụ kiến thức còn nặng về nghe – giảng, có phát huy đọc sáng tạo, nhưng nhìn chung không tạo cho HS không gian trải nghiệm – điều rất cần thiết khi học chủ đề sử thi.

- Thị hiếu thẩm mĩ của HS không nằm trong tác phẩm sử thi cách xa thời đại Qua những vấn đề trên, có thể thấy chủ đề sử thi anh hùng vẫn chưa thực sự được khai thác hiệu quả trong quá trình dạy và học. Sử thi anh hùng là chủ đề mang tính chất đa hệ thống hàm chứa một nội dung đa văn hóa gắn liền với văn hóa dân tộc, văn hóa thời đại và văn hóa mà bản thân HS thu nhận được trong trải nghiệm thực tiễn. Việc tháo gỡ các vấn đề của tác phẩm cần kết hợp cách thức giải kiến tạo, để giải quyết các vấn đề của tác phẩm. b, Những khó khăn khi dạy học tác phẩm văn học nước ngoài Bất cứ chương trình giáo dục Ngữ văn của quốc gia nào cũng phải quan tâm tới sự giao thoa của văn học nước nhà với thế giới. Đây cũng là định hướng của một thế giới mở, phát triển vượt biên giới. Sử thi anh hùng là phần kiến thức được chú trọng tới sự liên hệ với văn học nước ngoài nhất, vì sử thi là hiện tượng liên lịch sử và đa văn hóa. Tuy nhiên, thực tế việc dạy và học Ngữ văn hiện nay ở nước ta lại xem nhẹ văn học nước ngoài.

- Trong chủ đề sử thi anh hùng có 03 văn bản, trong đó có 02 văn bản Sử thi Ấn Độ và Hi Lạp, nhưng HS chỉ tập trung vào văn bản Sử thi Việt Nam. - Khoảng cách lớn về không gian, thời gian, lịch sử, văn hóa và tâm lí đã tạo nên lực cản cho HS. Tâm lí chỉ học để thi cũng ảnh hưởng tới thái độ học của HS. - Tư tưởng của HS là học văn học nước ngoài để biết chứ không phục vụ cho thi cử nên thầy cô cũng coi nhẹ vấn đề soạn và giảng.

- Theo kế hoạch dạy học Ngữ văn của các trường, các tác phẩm văn học nước ngoài rất ít thời gian, chỉ đủ cho tóm tắt và tìm hiểu sơ lược vè tác phẩm.

Trang 7

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 - Một khó khăn nữa là chúng ta dạy và học tác phẩm trong điều kiện tài liệu sách vở tham khảo còn khan hiếm.

Vấn đề mà nhiều người bỏ qua trong dạy và học, là GV và HS đều xem tác phẩm văn học nước ngoài là cái bên lề, cái dư thừa, học để biết chứ không phải để cảm thụ. Học sử thi Việt Nam và nước ngoài, nhưng chỉ chú trọng vào văn bản Việt Nam khiến HS thiếu hụt hẳn kiến thức về thể loại và thu hẹp phạm vi kiến thức cần đạt của chương trình giáo dục THPT. 3. Về thực tế kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS Trong bước kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS hiện nay, hầu như mới chỉ đánh giá được về mặt kiến thức, dạng đề truyền thống, khô cứng, kiểm tra kiến thức được học nhiều hơn là kĩ năng được rèn luyện. Chúng tôi nhận thấy một số vấn đề sau trong việc kiểm tra đánh giá phần kiến thức Sử thi anh hùng: - Nội dung đề kiểm tra chủ yếu yêu cầu văn bản tự sự, không đề cập tới thi pháp, càng không đề cập tới văn hóa hay lịch sử.

- Các tác phẩm văn học nước ngoài bị bỏ quên, không được đưa vào kiểm tra.

- HS kiểm tra với hình thức viết là chủ yếu, không có các hình thức kiểm tra đa dạng.

GV không đặt năng lực và kĩ năng sống thành mục đích cần đạt của HS. - Sau khi kiểm tra, HS thường quên luôn kiến thức đã được học, dù lớp 12 các em còn đề cập tới Sử thi và đặc trưng của sử thi trong văn học hiện đại.

Xét trên thực tế việc dạy và học Ngữ văn nói chung và chủ đề Sử thi Anh hùng nói riêng, việc đổi mới PPDH là yêu cầu cấp thiết và quan trọng với cả người học và người dạy. Lí thuyết dạy học kiến tạo là một giải pháp hiện đại, có tính ứng dụng cao không chỉ với môn học tự nhiên, mà còn cả với các môn xã hội. Con đường khám phá giá trị văn chương đang rộng mở và đặt ra những thách thức cho các PPDH hiện đại. Dạy học theo LTKT sẽ tránh việc biến HS thành một “cái thùng rỗng” để GV rót đầy kiến thức vào, mà các em trở thành chủ thể hoạt động trên cơ sở vận dụng những kiến thức đã có, phá bỏ rào cản tư duy. Từ đó, chúng tôi đề xuất ý tưởng vận dụng LTKT trong chủ đề dạy học Sử thi Anh hùng, với mong muốn GV cùng HS sẽ tạo nên một môi trường tiếp nhận văn chương hiện đại và toàn diện.

Trang 8

Sáng ki kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 II. Mô tả giảii pháp sau khi có sáng ki kiến GIẢI PHÁP TRUNG TÂM Phần Một: Cơ ơ sở khoa học và thực tiễn của lí thuyết ết kiến kiế tạo 1. Định nghĩa ọi llà lí thuyết của nhận thức. Kiến thức chỉỉ có thể th và luôn là kết LTKT còn được gọi quả của hoạt động kiến tạo ạo nnên nó không thể thâm nhập được vào ào người ngư thụ động trong học tập. Lí thuyết chỉ được ợc hhình thành khi người học tích cực, chủ ủ động lấy l việc học của mình.

Cơ sở triết học củaa thuy thuyết kiến tạo: Dựa trên nhận thức luận n duy vật v – nhận thức là quá trình hoạt động ng thu nhận ki kiến thức; Bản chất của ý thức – tích cực, ực, tự t giác, sáng tạo… theo nhu cầu biến đổii khách th thể; Thực chất của tri thức tri nhận – hình ảnh chủ quan của thế giới bên ngoài…

Vì thế, PPDH dựa trên ên LTKT là m một trong những PPDH tích cực. ực. Phương Ph pháp này coi trọng vai trò chủ động củ của người học trong quá trình học tập, ngư ười học chủ động tự xây dựng hiểu biết cho bản ản thân, ttư kết nối thông tin mới vớii thông tin hiện hi tại để kiến thức mới có ý nghĩa hơnn và ttạo nên các thông tin mới khác. Việc học ọc tập tậ không phải diễu ra nhờ quá trình chuyểnn thông tin ttừ giáo viên hay giáo trình đến bộ não ão của c HS, thay vào đó, mỗi người học tự xây dự dựng hiểu biết hợp lí mang tính cá nhân của ủa riêng ri họ.

2. Đặc trưng của dạy học ọc theo LTKT Học trong hoạt động

Học là sự vượt qua khó khăn

LTKT

Học trong sự tương tác

Học thông qua hoạt động giải quyết vấn đề

ĐẶC TRƯNG DẠY HỌC C THEO LTKT Trang 9

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 o

Học trong hoạt động: Việc học theo LTKT chỉ đạt hiệu quả cao nhất khi người học

được nhập cuộc, được tiếp xúc với thực tế công việc, được chủ động làm ra những đồ vật hữu hình trong thế giới thực. Chủ trương của việc dạy học là kết hợp lí thuyết với thực hành, tạo nên các sản phẩm hữu hình và thực tiễn. o

Học là sự vượt qua khó khăn: Khó khăn là yếu tố hình thành nhân cách, là cơ hội làm

lớn mạnh và là điều kiện để tiến hóa tinh thần. Như vậy, người học cần phải hoạt động liên tục để tiến sát mục tiêu đã định. GV chỉ có thể giúp đỡ bằng cách nhắc nhở, động viên và đánh giá hiểu biết và nỗ lực của HS, không được hoat động thay HS. o

Học trong sự tương tác: Thông qua sự tương tác trong quá trình học, người học sẽ tự

xác lập nên kiến thức của mình. Tổ chức đàm thoại trong dạy học là nền tảng cơ bản để xây dựng những bài giảng tích cực theo lí thuyết này. o

Học thông qua hoạt động giải quyết vấn đề: HS phải là người tự tìm hiểu, khám phá

để hình thành cho mình những nguyên tắc, các ý tưởng cơ bản từ các tình huống học tập cụ thể.

Nhìn chung, PPDH này góp phần tích cực vào việc rèn luyện tư duy phê phán, tư duy sáng tạo cho người học. Trên cơ sở sử dụng vốn kiến thức và kinh nghiệm đã có, người học sẽ hiểu rõ vấn đề cần giải quyết.

3. Phân loại dạy học theo LTKT Từ hai quá trình đồng hóa và điều ứng của quá trình nhận thức, dạy học theo LTKT có hai loại hình: • Kiến tạo cơ bản (Radical constructivism): Người học sẽ trở thành người sở hữu những tri thức mà mình đã tự xây dựng nên. Tri thức mới sẽ được hình thành từ nền tảng cũ.

• Kiến tạo xã hội (Social constructivism): Chú ý mối quan hệ chặt chẽ giữa chủ thể nhận thức với môi trường xã hội bên ngoài trong quá trình hình thành tri thức. Như vậy, kiến thức sẽ được hình thành thông qua sự tương tác, tranh luận trong cộng đồng. Các yếu tố văn hóa, các điều kiện xã hội sẽ tác động đến quá trình hình thành kiến thức. Đây là loại hình có tính ứng dụng cao nhất trong các môn xã hội, đặc biệt là Ngữ văn.

Trang 10

Sáng ki kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018

Cơ chế của dạy học ọc theo LTKT ddựa trên cơ chế đồng hóa và điều ứng:

Quá trình tiếp nhận ận tri th thức có thể theo trình tự: khẳng định – phủ định – phủ định của phủ định.

4. Mô hình phương ng pháp d dạy học tác phẩm văn chương ng theo LTKT Chu trình củaa dạ dạy học kiến tạo bao gồm m các pha chính sau đây: Tri thức cũ

Dự ự đoán

Kiểm nghiệm (thử và sai)

Điều chỉnh

Tri thức mới

SƠ ĐỒ Ồ QUÁ TRÌNH DẠY HỌC THEO LTKT Tiến trình của dạy ạy họ học kiến tạo trong tác phẩm văn chương gồm ồm 3 bước: b

Bước 1

• Làm bộc lộ quan niệm của HS • Ôn lại ại hệ th thống kiến thức cũ có liên quan đến kiến ến thức thứ mới • Nêu vấn ấn đề để tạo cơ hội cho HS tiếp nhận vấn đề học họ tập.

Bước 2

• Tổ chức điều khiển HS thảo luận • Đề xuất các giả thuyết, kiểm tra giả thuyết • Phân tich kkết quả rồi rút ra kết luận chung.

Bước 3

• Tổ chức vận dụng kiến thức.

• Tạo sản phẩm ứng dụng thực tiễn.

• Khắc sâu kiến thức; kiểm tra đánh giá

Để tiến hành dạy học ọc theo LTKT có hi hiệu quả, công nghệ thông tin (CNTT) là l công cụ hỗ trợ rất cần thiết, với ới các hhình thức: Xây dựng diễn đàn trực tuyết ết để HS bộc lộ quan Trang 11

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 niệm của mình theo chủ đề mà GV đặt ra; Sử dụng các phần mềm để xây dựng hệ thống câu hỏi đọc hiểu, ôn tập; Mô phỏng các quá trình và hệ thống ngôn ngữ, các nội dung trong bài học; Sử dụng các tư liệu đa dạng về các môn học khác nhau cho HS tiếp xúc văn bản ở nhiều mặt.

5. Một số PPDH tác phẩm văn chương theo lí thuyết kiến tạo Việc vận dụng LTKT vào quá trình dạy học không có nghĩa là tạo ra những PPDH mới, mà là sử dụng các PPDH đặc thù của từng bộ môn theo quan điểm kiến tạo. Dạy học tác phẩm văn chương theo LTKT vẫn là vận dụng các phương pháp cũ nhưng được nhìn nhận với góc độ mới.

GV cần biết tận dụng và kết hợp nhiều phương pháp khác nhau để phát huy tối đa khả năng của HS. Dưới đây chỉ là một số PPDH tác phẩm văn chương tiêu biểu và dễ vận dụng, phù hợp với vận dụng LTKT. a, Phương pháp đọc diễn cảm, đọc trải nghiệm Thông qua hoạt động đọc, HS tiếp cận tác phẩm theo âm thanh. Phối hợp đọc diễn cảm với trải nghiệm thị giác sẽ khiến HS có ấn tượng mạnh, tạo nên rung cảm thẩm mĩ.

Ví dụ: Để đọc sử thi Đăm Săn, giọng kể sử thi (kể khan) khi kết hợp với hình thức sinh hoạt giả tưởng ở nhà Rông như các đồng bào dân tộc Tây Nguyên sẽ có tác động tới HS hơn. Đơn giản là các em ngồi xung quanh tạo thành vòng tròn, chăm chú lắng nghe người kể, đặt mình ở vị thế của người nghe trong sinh hoạt cộng đồng, thoát khỏi không gian lớp học. b, Phương pháp vấn đáp, đàm thoại Không chỉ là hình thức hỏi – đáp như lớp học bình thường, GV giúp các em bộc lộ quan điểm chủ quan của mình, có thể đúng hoặc không đúng, HS sẽ tranh luận để đi tìm chân lí. Yêu cầu của PPDH này là: GV phải có hệ thống câu hỏi logic; Không áp đặt cho HS tư tưởng “phải đúng”; Gợi ý cho HS khác phản biện; Mở rộng tranh luận và hướng HS đến với kết luận khái quát cuối cùng.

Ví dụ: Tranh luận về cuộc chiến trong Chiến thắng Mtao Mxây, HS có thể tranh luận bằng câu hỏi Nếu không có sự giúp đỡ của ông Trời, thì Đăm Săn có chiến thắng không?

Trang 12

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 Ngoài ra, câu hỏi định hướng càng phong phú, càng đa dạng thì HS càng có nhiều cơ hội để đối thoại và chiếm lĩnh tác phẩm. c, Phương pháp so sánh trong phân tích văn học Là phương pháp quan trọng trong đọc hiểu tác phẩm văn chương, so sánh giúp HS khám phá ý nghĩa của các chi tiết, hình tượng nghệ thuật trong tác phẩm. Có thể so sánh các yếu tố trong bản thân tác phẩm (So sánh Đăm Săn và Mtao Mxây), hoặc so sánh liên tác phẩm (Những người anh hùng trong các sử thi khác nhau). Mục đích cuối cùng của so sánh, là phải khám phá tư tưởng cao hơn ẩn chứa trong tác phẩm. d, Phương pháp dạy học hợp tác Dạy học hợp tác với hình thức là hoạt động nhóm từ lâu đã trở thành PPDH tiêu biểu cho đổi mới phương pháp. Tuy nhiên, với LTKT, dạy học hợp tác sẽ tạo điều kiện cho tất cả HS tham gia vào quá trình học tập, nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo trong hình thành năng lực riêng của HS. Ví dụ: Sử thi có tác phẩm trong nước, nước ngoài; có văn hóa, lịch sử, ẩm thực, nghệ thuật, âm nhạc,…. GV nắm bắt đặc điểm của từng HS và khuyến khích HS làm những gì mình thích, động viên các em giao tiếp với nhau. Mỗi HS sẽ tìm hiểu một mảnh ghép của sử thi, sau đó ghép lại để có bức tranh toàn cảnh. Điều này yêu cầu HS có sự nỗ lực tư duy của riêng mình. e, Phương pháp dạy học nêu vấn đề Xuất pháp từ HS là chủ thể của việc học, khi HS không có hứng thú học tập, giờ học cũng không hiệu quả. Vì thế, dạy học cần nêu được vấn đề - trở ngại tư duy để khuyến khích HS giải quyết.

Ví dụ: Câu hỏi có vấn đề là bước đơn giản nhất: Theo em, lí do Đăm Săn đến nhà Mtao Mxây có phải chỉ để cướp vợ về?

Cao hơn là tình huống có vấn đề: Trong dòng chảy của sử thi, hôn nhân và chiến tranh có liên quan đến nhau?

Sử dụng vấn đề trong dạy học là biện pháp kích thích tính chủ động sáng tạo trong hoạt động tiếp nhận của HS, đồng thời tạo cho các em những kĩ năng cần thiết trên cơ sở kinh nghiệm đã có, sáng tạo nên nội dung và cách học mới.

Trang 13

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 f, Phương pháp dạy học dự án Dạy học theo dự án là một hình thức dạy học, trong đó HS dưới sự điều khiển và giúp đỡ của GV tự lực giải quyết một nhiệm vụ học tập mang tính phức hợp không chỉ về mặt lý thuyết mà đặc biệt về mặt thực hành, thông qua đó tạo ra các sản phẩm thực hành có thể giới thiệu, công bố được.

Dạy học dự án đặc biệt phù hợp với các môn học gắn với đời sống xã hội, nhưng lại không tối ưu với kiểu môn học chặt chẽ, hệ thống. Đồng thời, dự án kêu gọi kiến thức của nhiều môn học khác nhau, giải quyết vấn đề mang tính phức hợp.

Dạy học dự án là một sản phẩm tổng hòa hoàn hảo của LTKT, phát huy mọi mặt tích cực của tư duy và định hướng cho HS những giá trị cơ bản để nắm bắt nội dung của bài học một cách hoàn chỉnh. Các sản phẩm kiến thức, thái độ, thực tiễn của dạy học dự án sẽ rèn luyện cho HS những kĩ năng và phẩm chất tối ưu nhất. Vì vậy, chúng tôi đề cao mô hình dạy học dự án trong việc dạy học theo LTKT. Đây cũng làmô hình dạy học chúng tôi lựa chọn để thực nghiệm với nhóm bài Sử thi anh hùng của chương trình Ngữ văn 10.

Từ những lí thuyết trình bày trên, chúng tôi kì vọng vào một lớp học mà qua mỗi giờ văn, trò và thầy cùng hân hưởng nghệ thuật văn chương thông qua sự hồi phản mĩ cảm. Bằng các PPDH hiện đại, HS và GV sẽ cùng nhau tìm hiểu, thông thạo và hưởng thụ tính thẩm mĩ của ngôn từ, trong đó chứa đựng những giá trị Chân – Thiện – Mĩ trong mối quan hệ biện chứng kì diệu.

Trang 14

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 Phần Hai: Vận dụng Lí thuyết kiến tạo vào dạy học chủ đề Sử thi anh hùng 1. Mục đích vận dụng lí thuyết kiến tạo - Mục đích khái quát: Theo Haiderger, con người tồn tại theo phương thức tự hiểu ra, tự giác ngộ được sự tồn tại của mình và nhận thức được ý nghĩa cũng như giá trị của sự tồn tại của mình từ đó mà nhận thực được ý nghĩa tồn tại của thế giới bên ngoài. Vì thế, trong việc học môn Ngữ văn, HS sẽ trở thành người phải đối mặt với các vấn đề và quyết định lựa chọn. Một khi nắm được cách thức mà GV là người tạo dựng cho họ năng lực kiến tạo kiến thức, HS sẽ đi tìm kiếm tri thức chủ động và tự khám phá con đường mới.

- Mục đích cụ thể:Chủ đề Sử thi anh hùng giới thiệu đến HS một thể loại văn học dân gian độc đáo. Mỗi loại hình văn học dân gian lại có cách tiếp cận riêng không giống nhau. Vì vậy, giáo viên khi giảng ở loại hình này cần chú ý đặc biệt tới PPDH phù hợp để HS có thể hiểu được văn bản. Những sai lầm thường gặp khi đọc hiểu sử thi là áp dụng cách đọc hiểu thể loại khác với sử thi; hay giải thích vấn đề của sử thi theo tư duy thần thoại, truyền thuyết. Để đọc hiểu sử thi, cần bắt nguồn từ tư duy suy luận đặc thù của sử thi: Tư duy lưỡng hợp và biểu tượng văn hóa.

Vận dụng LTKT vào chủ đề sử thi anh hùng, chúng tôi khai thác bài bài học dưới cách tiếp cận đặc thù, đồng thời hướng dẫn cho HS cách tiếp cận đó. Mục đích của chủ đề dạy học gồm các ý chính sau: - HS nắm được các kiến thức về thể loại, tiếp cận sử thi từ đặc trưng loại hình, tìm hiểu thi pháp sử thi và những đặc trưng của sử thi trong văn học.

- HS hiểu rõ cách thức học liên môn, tích hợp kiến thức các môn học Lịch sử, Địa lí, Giáo dục công dân…. Đồng thời tìm hiểu các kiến thức đời sống: Hội họa, âm nhạc, thẩm mĩ, ẩm thực…

- HS nắm bắt được cách kết hợp lí thuyết với tạo nên một sản phẩm thực tiễn, có ý nghĩa ứng dụng trong đời sống.

- Luyện tập cho Hs những phát biểu đa dạng, giúp các em trưởng thành hơn và có khả năng đối mặt với những tình huống trong cuộc sống.

Trang 15

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 Bằng cách vận dụng LTKT vào học chủ đề Sử thi anh hùng, HS sẽ được đọc, viết, nói và nghe để phát triển năng lực của chính mình. GV sẽ không còn nắm vai trò “độc quyền chân lí”, mà người HS sẽ trở thành người lao động sáng tạo chính trong giờ Văn nói riêng và việc học nói chung.

2. Cách thức vận dụng lí thuyết kiến tạo a, Khai thác kiến thức và kĩ năng đã có của học sinh Sử thi là thể loại văn học dân gian có khoảng cách lịch sử tương đối lớn với HS ở lớp 10, các em chưa được làm quen qua chương trình lớp dưới. Chúng tôi đặt đối tượng chủ yếu là HS lớp 10 nên mục đích khai thác kĩ năng sẽ được chú trọng hơn khai thác về kiến thức.

Cách khai thác kiến thức đã có của HS về bài học: - Tìm hiểu khả năng về lịch sử và các thể loại văn học dân gian của HS – là kiến thức cơ sở cho bài học chủ đề sử thi (Phụ lục 1.1– Bài kiểm tra số) - Sử dụng phiếu học tập (worksheet) kiểm tra về kiến thức lịch sử HS – kiến thức liên môn: Kiến thức về lịch sử Việt Nam thời bộ tộc, bộ lạc; Kiểm tra mở rộng về hiểu biết với các quốc gia khác (Phụ lục 1.2– Phiếu học tập số 2) Cách khai thác kĩ năng đã có của HS về bài học: - Lập phiếu khảo sát cho các đối tượng HS: Về tuổi tác, lớp học, sở thích, sở trường; chú trọng vào những việc HS thích làm gì? Muốn làm gì? Có khả năng làm gì? Từ đó phân chia nhiệm vụ theo nhóm chuyên gia cho phù hợp (Phụ lục 1.3 – Phiếu khảo sát số 1) - Khảo sát kĩ năng của HS thông qua hoạt động trên lớp, các nhóm nhiệm vụ được đưa ra bao gồm: Khả năng sử dụng CNTT; Thuyết trình; Thu thập tài liệu; Viết báo; Nghệ thuật (Hội họa, Âm nhạc, Thiết kế thời trang); Khéo tay (Nấu ăn; Làm đồ handmade). HS phải tick vào một kĩ năng bắt buộc và dựa vào khảo sát để phân nhiệm vụ tiệm cận với khả năng của HS. Tùy tình hình thực tế, GV cân nhắc lựa chọn và sử dụng hình thức phù hợp. b, Tạo lập môi trường thuận lợi cho HS.

Trang 16

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 Tổ chức dạy học theo quan điểm kiến tạo là phải tạo lập môi trường học tập cởi mở, hợp tác để các em diễn đạt, đề xuất những giải pháp nhằm giải quyết các tình huống học tập. Môi trường thuận lợi có thể hiểu là cơ sở vật chất và không khí học tập cho HS. Cơ sở vật chất.

Trường THPT A Hải Hậu nơi chúng tôi thử nghiệm cho ý tưởng dạy học có cơ sở vật chất tương đối thuận lợi, phục vụ cho hoạt động của HS theo đặc trưng của tiết học: - Máy tính, máy chiếu - Camera lập thể - TV và các thiết bị truyền hình - Không gian trưng bày rộng rãi – Phòng bộ môn Ngữ văn.

Không khí học tập cho học sinh.

- Xây dựng không khí học tập phù hợp: Muốn thúc đẩy quá trình nhận thức xảy ra, GV phải đặt HS vào những tình huống có vấn đề và chuyển tri thức dạy học về vùng phát triển gần nhất.

Cách thứ nhất: Để khuyến khích tư duy của HS, GV cần xây dựng hệ thống câu hỏi theo các mức độ của nhận thức (thể hiện trong phần 3 – Thực nghiệm).

Cách thứ hai: Sử dụng các câu hỏi tăng tính gợi mở trong thời gian HS thuyết trình về sản phẩm tư duy của mình.

Ví dụ: + Theo em, nhân vật người anh hùng Đăm Săn là kiểu anh hùng hành động hay anh hùng lí trí? + Văn hóa Ấn Độ ca ngợi những phẩm chất nào của người anh hùng? + Sự thông minh của Pê-nê-lôp cho em thấy những đặc điểm nào của người dân Hi Lạp? Tại sao Uy-lít-xơ không chọn cách trực tiếp đến tiêu diệt tên cầu hôn như các người anh hùng sử thi khác? Hi Lạp cổ đang truyền tải tiêu chuẩn gì qua người anh hùng của họ?

Các mẫu câu hỏi gợi vấn đề được sử dụng là các mẫu câu: Vì sao? Đúng hay sai? …. Để khai thác độ mở trong tư duy của HS. Đặc biệt chú ý tới đặt câu hỏi cho HS khi đánh giá, phản biện nhóm khác.

-

Phát huy khả năng liên tưởng, tưởng tượng của HS: Trang 17

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 Liên tưởng, tượng tượng bắt nguồn từ những chi tiết và tình huống nghệ thuật cụ thể. Ví dụ: Liên tưởng mình là Hơ Nhị khi theo dõi trận chiến của Đăm Săn; tưởng tượng mình là dân làng của Mtao Mxây để hiểu tại sao dân làng lại đi theo Đăm Săn (trong văn bản Chiến thắng Mtao Mxây); Liên tưởng mình là Xita để miêu tả tâm lí sợ hãi, đau khổ và quyết định nhảy vào lửa của nàng (Trong văn bản Rama buộc tội); liên tưởng mình là người vú nuôi, hay Tê lê mác khi chứng kiến cuộc đoàn tụ của hai vợ chồng anh hùng Uylít-xơ (trong văn bản Uy-lít-xơ trở về)… Việc liên tưởng sẽ giúp các em có hứng thú với tạo lập văn bản tự sự.

Tuy nhiên, GV cần định hướng cho HS không liên tưởng tùy tiện, phi văn bản và đưa ra nhận định không đúng. Liên tưởng cần hướng đến mục tiêu là tri thức khoa học, đáp ứng nhu cầu xã hội.

-

Rèn luyện khả năng tự học cho HS:

Trong phạm vi chủ để bài học Sử thi anh hùng, chúng tôi rèn khả năng tự học cho HS bằng những cách sau: + Cung cấp tài liệu cho HS về thể loại, tác phẩm và định hướng HS sử dụng tài liệu đó cho hợp lí. Ngoài ra, dẫn những đường link tài liệu online cho HS tham khảo. GV yêu cầu HS đọc SGK và cung cấp tài liệu kiến thức nền cho HS thông qua nhóm online (Nhóm Facebook) + Khuyến khích HS đọc tác phẩm sử thi, xem phim sử thi và nghiên cứu về những vấn đề HS thích. Đặt câu hỏi: Em có hứng thú với điều gì trong những bộ phim hay tác phẩm em đã xem? + Khuyến khích HS phản biện: Bằng cách bốc thăm nhóm phản biện, người phản biện và nhận xét sản phẩm của nhóm khác, làm HS đầu tư vào cả những nhiệm vụ không phải của nhóm hay cá nhân mình. + Yêu cầu HS làm sản phẩm và suy nghĩ về việc quảng bá sản phẩm của chính mình. Kích thích mong muốn thể hiện và thử thách HS trong việc biến kiến thức thành sản phẩm, biến kiến thức thành thực tiễn. + Đánh giá khách quan và trung thực về khả năng của HS qua quá trình tự học, không chỉ thông qua bài kiểm tra.

Trang 18

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 -

Sử dụng linh hoạt các phương pháp dạy học:

Trong dạy học, không thể tồn tại một PPDH hoàn chỉnh phù hợp với mọi đối tượng HS và tất cả môn học. Vì vậy, phải tiếp cận quá trình dạy học bằng nhiều cách khác nhau. c, Dạy học Sử thi theo đặc trưng thể loại Ý thức về thể loại giúp GV định hướng đúng mục tiêu tìm hiểu tác phẩm, và tiếp cận sử thi theo góc nhìn thể loại có những ưu điểm rõ rệt. Sử thi có thể chia làm hai loại: Sử thi thần thoại và sử thi anh hùng. Chúng tôi tập trung vào mục đích chính của bài học là sử thi anh hùng.

Sử thi anh hùng “kể về chiến công và sự nghiệp của người anh hùng đối với toàn thể cộng đồng” (trích trong Sách giáo khoa Ngữ văn 10, tập 1, tr.22) Do vậy, học sử thi anh hùng cần tuân thủ đúng những dữ liệu của thể loại: - Sử thi anh hùng gắn với thời đại – chế độ dân chủ quân sự khi mà chế độ thị tộc tan rã, trước khi nhà nước xuất hiện. “Chiến tranh diễn ra như cơm bữa” (Ăng-ghen). HS phải hiểu được trong ba sử thi đều nói về chiến tranh, như một sản phẩm đồng nhất của thời đại: Cộng đồng sống cuộc đời không bằng lặng, nhưng lại là thời kì đầy dấu ấn danh dự, khi người thủ lĩnh chính là đại diện cho một cộng đồng.

- HS cần hiểu được những biểu hiện của thi pháp sử thi trong tác phẩm: Nội dung và cách xây dựng nhân vật; ngôn ngữ, bút pháp nghệ thuật, hình ảnh và ngữ điệu…

- HS hiểu được thể loại văn học trong mối quan hệ tương quan với các thể loại khác, có ý thức sử thi cần được đăt trong sự hình thành, bản thân sử thi ở dạng cổ điển làm thành một thời đại trong lịch sử văn hóa. d, Dạy học theo hướng tích hợp Chính vì đặc trưng thể loại của sử thi, nên việc học không thể tách rời khỏi quan điểm tích hợp. Tính tích hợp trong dạy học Ngữ văn là sự phối hợp các tri thức gần gũi, có quan hệ mật thiết với nhau để hỗ trợ, tác động vào nhau, tạo nên kiến thức học tập nhanh chóng.

Với bài sử thi, GV có thể hướng dẫn HS tiếp thu bài theo hai hướng tích hợp: -

Tích hợp ngang (tích hợp liên môn):

Trang 19

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 •

Môn Lịch sử: Tìm hiểu lịch sử bộ tộc, bộ lạc Việt Nam, tìm hiểu lịch sử các

nước Châu Á, Châu Âu thời cổ đại.

•

Môn Địa lí: Tìm hiểu điều kiện tự nhiên và xã hội hình thành nên thời đại ở

các nước Việt Nam, Ấn Độ, Hi Lạp.

•

Môn Giáo dục công dân: Trau dồi ý thức dân tộc và giữ gìn văn hóa các dân

tộc trên đất nước Việt Nam. •

Môn Ngoại ngữ: Trau dồi khả năng đọc hiểu và vốn từ với các văn bản nước

ngoài.

-

Tích hợp dọc (Tích hợp nội môn) •

Kiến thức về sử thi và ảnh hưởng của sử thi tới Văn học Việt Nam hiện đại

•

Kiến thức Tiếng Việt: Tìm hiểu thêm về các biện pháp tu từ phóng đại, so

(lớp 12) sánh, sử dụng ngôn ngữ đặc trưng.

•

Kiến thức làm văn: Cách làm văn tự sự, làm bài văn nghị luận, cách viết bài

báo, văn bản quảng cáo, bài bình luận, poster giới thiệu. Để tìm hiểu các văn bản sử thi trong sách giáo khoa, cần kết hợp các PPDH và các cách thức đa dạng khác nhau để giờ học đạt được hiệu quả cao. Về cơ bản, LTKT chi phối mô hình dạy học và khiến giờ học Văn trở nên sống động, sử thi được tái hiện trong chính môi trường sinh ra nó.

3. Quá trình vận dụng lí thuyết kiến tạo Để HS tự kiến tạo nội dung, ý nghĩa của sử thi anh hùng, cao hơn là tìm ra cách đọc – hiểu sử thi anh hùng, thì GV phải tổ chức cho HS chuẩn bị bài, trao đổi, thảo luận trên lớp, từ đó GV hướng dẫn tổng kết, nâng cao, đưa ra kết luận cho bài học. Kết hợp các phương pháp đã nêu trên, chúng tôi đã tiến hành bài giảng theo chủ đề môn học: Sử thi anh hùng với những tiêu chí sau: -

Hình thức: Dạy học dự án

-

Phạm vi: Lớp 10A3, 10A7, 10A9, 10A10, 10A11

-

Thời gian: Tháng 9,10 năm 2017 Trang 20

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 -

Các bước tiến hành:

Chuẩn bị của giáo viên, học sinh

Hoạt động học tập trên lớp

Kiểm tra, đánh giá

Với mỗi giai đoạn, sẽ có những hoạt động của GV và HS khác nhau: a, Giai đoạn chuẩn bị Trong dạy học dự án, giai đoạn chuẩn bị là giai đoạn quan trọng nhất. HS sẽ nắm bắt nhiệm vụ và thực hiện qua tự học trước khi tới lớp. GV có nhiệm vụ lập kế hoạch dự án và tìm hiểu khả năng cả Hs khi chia nhóm, đồng thời lên kế hoạch cho những tình huống có vấn đề sẽ đặt ra để kích thích quá trình tìm hiểu của HS. Các hoạt động cụ thể bao gồm: Nhiệm vụ của Giáo viên

Nhiệm vụ của Học sinh

- Lập nhóm dự án, lên kế hoạch cho dự - Xem lại kiến thức cũ về Văn học dân gian án (kéo dài 5 tiết – trong 2 tuần học).

- Triển khai kế hoạch nội dung cho dự - Tìm hiểu các kiến thức về bài học qua tư án, tham khảo các kiến thức nội môn và liệu tham khảo đã cho. liên môn.

- Làm bài kiểm tra về mức độ hiểu biết

- Triển khai đánh giá, tìm hiểu về mức trước bài học. độ hiểu biết và kiến thức nền của HS. - Triển khai đánh giá về các sở thích, kĩ

- Làm phiếu khảo sát và lựa chọn nhiệm vụ

năng của HS để chia nhóm phù hợp.

phù hợp.

- Chia sẻ kế hoạch dự án, bộ câu hỏi - Theo dõi dự án và phân công nhiệm vụ cụ định hướng, mô tả các mục đích cần đạt thể. để HS có đích hướng tới.

- Lập nhóm, hướng dẫn ghi lại nhật kí

- Xem bảng phân vai, tiến hành hoạt động

hoạt động và yêu cầu với các nhóm.

theo yêu cầu.

Trang 21

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 b, Hoạt động học trên lớp Hoạt động trên lớp chủ đề gồm 5 tiết học, người dạy phân phối thành 04 tiết Lí thuyết và 01 tiết thực hành dự án.

Trong giai đoạn thứ hai chiếm phần quan trọng trong thời gian của việc học, cả GV và HS cùng thực hiện một số hoạt động học tập sau: Hoạt động trên lớp

Thời gian

Tìm hiểu kiến thức nền của bài học (Đồng hóa) -

Tìm hiểu về khái niệm sử thi anh hùng

-

Tìm hiểu các yêu tố ngoài văn bản (lịch sử, văn hóa)

Tiết 1

Tìm hiểu về hình tượng người anh hùng (trọng tâm) -

Mục đích của người anh hùng?

-

Hành động của người anh hùng?

-

Chiến tranh và vai trò với cộng đồng?

-

Nghệ thuật thể hiện và xây dựng nhân vật anh hùng?

Tiết 2

Tìm hiểu về các yếu tố cộng đồng của tác phẩm sử thi: -

Vai trò của người phụ nữ với người anh hùng? Tại sao phụ nữ không thể làm anh hùng?

-

Vai trò của thần linh (ông Trời, thần Shiva, thần Dớt…) trong

Tiết 3

cuộc đời của anh hùng và trong đời sống bộ tộc?

-

Nhân vật đám đông thể hiện thế nào trong đoạn trích?

-

Khái quát về cộng đồng người được xây dựng trong sử thi?

Thảo luận về nghệ thuật sử thi -

Kết cấu sử thi

-

Biện pháp chủ yếu để xây dựng hình tượng người anh hùng?

-

Cách sử dụng từ ngữ, hình ảnh

-

Giọng điệu đặc thù của sử thi.

Xây dựng sản phẩm thực tiễn: Bảo tàng Sử thi (Điều ứng) -

Tạo triển lãm thu nhỏ để trưng bày sản phẩm của nhóm HS sau

Tiết 4

Tiết 5

Trang 22

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 khi tiếp nhận tri thức -

Các sản phẩm mong đợi: Bài nghiên cứu, bài báo, bài chuyên luận, kể chuyện sử thi, tranh vẽ, minh họa trang phục, tái hiện ẩm thực, bài trình chiếu PowerPoint, quảng cáo, poster quảng bá….

HS có thể tiếp tục học về chủ đề ngay bên ngoài lớp học, trong mọi hoàn cảnh của văn chương và thực tế.

Qua các bước, HS đạt được các yêu cầu về kiến thức, kĩ năng, có vốn tích lũy cho các bài học sau và giải quyết vấn đề tư duy, có sự tự tin trong hoạt động học tập và trong đời sống. c, Kiểm tra, đánh giá Kiểm tra đánh giá việc học của HS qua học Dự án Sử thi anh hùng có thể qua các phương diện sau: -

Đánh giá về kiến thức thu nhận được của HS về thể loại sử thi (nội dung kiểm tra truyền thống): Tích hợp làm văn – văn tự sự, văn thuyết minh.

-

Đánh giá về kĩ năng làm việc của HS qua sản phẩm thực tiễn mà HS tạo ra sau khi học bài.

-

Đánh giá thái độ của HS trong hoạt động nhóm, dựa trên quan sát và theo dõi lẫn nhau của HS trong nhóm.

Việc đánh giá HS qua hoạt động học cần toàn diện, xem xét các khả năng và trình độ của HS đó, nắm bắt đối tượng hợp lí và khuyến khích sự tiến bộ của HS nếu có.

Dự án Sử thi anh hùng mà chúng tôi thực hiện chỉ là một thử nghiệm dạy học theo chủ đề với quy mô nhỏ. Tuy nhiên, kết quả và sản phẩm thu được rất bất ngờ. Đó là sự hứng thú, đầu tư và học hỏi tích cực của HS, từ kiến thức tạo ra những sản phẩm thực tiễn gắn với bài học, đưa môn Văn trở thành môi trường lớn để các em trải nghiệm cách học, cách sống và cách trưởng thành.

Trang 23

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018

Phần Ba: THỰC NGHIỆM CHỦ ĐỀ: SỬ THI ANH HÙNG Bước 1: Xác định vấn đề cần giải quyết trong bài học Vấn đề kiến thức:Giúp HS lĩnh hội, tiếp thu những kiến thức về các vấn đề sau: - Kiến thức Văn học: Hiểu được đặc trưng của Văn học dân gian, Tính chất và thi pháp sử thi, mối liên hệ của sử thi với cộng đồng, khắc sâu kiến thức về thể loại sử thi và các tác phẩm sử thi anh hùng.

- Kiến thức Lịch sử: Bối cảnh lịch sử của cộng đồng trong thời đại sử thi, các bước phát triển của thị tộc thời cổ đại, vai trò của người anh hùng đại diện cho sức mạnh thị tộc; Hiểu thêm về quá trình xây dựng và bảo vệ đất nước của thị tộc, liên hệ lịch sử Việt Nam với lịch sử các nước Á – Âu, tìm được dòng chảy chung của quá trình phát triển thế giới trong các thời kì.

- Kiến thức Văn hóa: Nắm được môi trường sinh hoạt, lưu truyền sử thi; Tìm hiểu các nét đẹp văn hóa dân tộc trong sử thi (ẩm thực, trang phục, sinh hoạt…); Có liên hệ với thời hiện đại để thấy những ảnh hưởng của sử thi ảnh hưởng tới ngày nay.

Vấn đề kĩ năng: a, Rèn luyện các kĩ năng cứng: tích hợp CNTT vào thực hiện Dự án - Kĩ năng tìm kiếm, sử dụng, chọn lọc thông tin trên internet, sách báo, TV… - Kĩ năng đọc, viết và chỉnh sửa các lỗi Tiếng Việt trong văn bản.

- Kĩ năng sử dụng các phần mềm soạn thảo văn bản:Microsoft word, excel, powerpoint, publisher…, - Sử dụng và tạo được bộ câu hỏi khảo sát online Google Docs, Survey Monkey và các công cụ mạng xã hội để thảo luận trao đổi trong quá trình làm việc.

- Sử dụng thành thạo các phương tiện công nghệ: máy tính, Projector, âm thanh… b. Rèn luyện các kĩ năng mềm: - Kỹ năng giao tiếp và cộng tác: làm việc nhóm, chia sẻ trách nhiệm và công việc chung,...

Trang 24

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 - Sáng tạo và đổi mới: khả năng sáng tạo, cởi mở và sẵn sàng đón nhận quan điểm mới.

- Tư duy độc lập và giải quyết vấn đề: khả năng suy luận, hoạch định phân tích tổng hợp thông tin nhằm giải quyết các vấn đề và các câu hỏi.

- Kỹ năng thông tin: + Truy cập thông tin hiệu quả, đánh giá thông tin độc lập và hữu hiệu, và sử dụng thông tin chính xác và sáng tạo cho vấn đề hay khó khăn hiện có. + Có sự hiểu biết cơ bản về các vấn đề đạo đức/luật pháp xung quanh việc truy cập và sử dụng thông tin.

- Kỹ năng truyền thông: + Hiểu được cấu tạo của các thông điệp truyền thông sử dụng đúng mục đích. + Hiểu được mức độ cảm nhận khác nhau từ các cá nhân khác nhau đối với các thông điệp, các giá trị và quan điểm được đưa vào hay loại trừ ra sao, và truyền thông có thể ảnh hưởng đến niềm tin và hành vi như thế nào.

Vấn đề thái độ: - Cần hiểu được lịch sử, con người Việt Nam xưa được thể hiện trong tác phẩm sử thi anh hùng, liên hệ với cuộc sống ngày nay.

- Thấy được vai trò của một cá nhân kiệt xuất trong lịch sử, đồng thời ý thức được vai trò trách nhiệm của mình với cộng đồng, dân tộc.

- Hiểu được thực trạng hiểu biết về lịch sử, văn hóa xưa của giới trẻ hiện nay, các nguyên nhân và giải pháp đưa sử thi tới gần người đọc.

- Thay đổi nhận thức của thanh thiếu niên về lịch sử, văn hóa và vị trí của những giá trị truyền thống đối với xã hội hiện đại.

- Tích cực xây dựng những biện pháp cụ thể và cần thiết cho dự án lưu giữ, truyền bá và phát triển sử thi.

- Biết chọn lựa công việc phù hợp với sở thích và năng lực, tích cực làm việc; từ đó có định hướng tương lai và tự có kế hoạch trau dồi bản thân học tập tốt hơn, nâng cao năng lực cạnh tranh của mình trong cuộc sống.

Trang 25

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 Bước 2: Xây dựng nội dung chủ đề bài học -

Hình thức dạy học theo chủ đề: Dạy học dự án

-

Tiêu đề bài dạy:Chủ đề Sử thi Anh hùng

-

Tiêu đề dự án: Bảo tàng Sử thi Anh hùng

Gồm các tiết học: Chiến thắng Mtao M xây (Sử thi Đăm Săn – dân tộc Ê-đê); Uylít-xơ trở về(Sử thi Ô -đi-xê, Hi Lạp); Ra-ma buộc tội (Sử thi Ramayana – Ấn Độ).

Tích hợp các bài: Ngữ văn: Khái quát văn học dân gian Việt Nam(Ngữ văn 10); Một số tác phẩm thơ – truyện Ngữ văn 12.

Lịch sử: Chủ đề Xã hội Cổ đại: Bài 3 Các quốc gia cổ đại phương Đông; Bài 4 Các quốc gia cổ đại Phương Tây, Hi Lạp và Rô-ma (Lịch sử lớp 10).

Giáo dục công dân: Bài 13 – Công dân với cộng đồng (Lịch sử 10).

Bước 3: Xác định mục tiêu bài học Về kiến thức - Vẻ đẹp của người anh hùng sử thi: trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và thiết tha với cuộc sống bình yên, phồn thịnh của cộng đồng được thể hiện qua cảnh chiến đấu và chiến thắng kẻ thù – trong ba đoạn trích sử thi.

- Đặc điểm nghệ thuật tiêu biểu của thể loại sử thi anh hùng (lưu ý phân biệt với sử thi thần thoại) : xây dựng thành công nhân vật anh hùng sử thi ; ngôn ngữ trang trọng, giàu hình ảnh, nhịp điệu ; phép so sánh, phóng đại.

- Tích hợp kiến thức: Lịch sử; Địa lí; Giáo dục công dân...

Về kĩ năng - Đọc (kể) diễn cảm tác phẩm sử thi.

- Phân tích văn bản sử thi theo đặc trưng thể loại.

Về phẩm chất, năng lực: - Phẩm chất : Yêu tổ quốc, đồng bào ; Có trách nhiệm với xã hội, đất nước; Tự lập – Tự chủ, Tự cường.

- Năng lực : NL thuyết trình, NL hoạt động nhóm, NL ngôn ngữ, NL giải quyết vấn đề ; NL cảm thụ văn chương ; NL ứng dụng Công nghệ thông tin…

Trang 26

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 Các năng lực khác: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực sáng tạo, năng lực hợp tác, năng lực sử dụng ngôn ngữ, năng lực giao tiếp, ứng xử trong cuộc sống, năng lực tự học, tự nghiên cứu.

Bước 4: Xác định và mô tả mức độ yêu cầu của mỗi loại câu hỏi/bài tập cốt lõi có thể sử dụng để kiểm tra, đánh giá năng lực và phẩm chất của học sinh trong dạy học.

Mô tả dự án: Bảo tàng sử thi Anh hùng.

Dự án gồm một số nội dung: • Tổng hợp về đặc trưng thi pháp sử thi trong đối sánh với đặc trưng của văn học dân gian và các thể loại tự sự dân gian khác.

• Tìm hiểu hình tượng người anh hùng của sử thi Đăm Săn, Ramayana và Ô-đixê, vai trò của người anh hùng sử thi trong cộng đồng thuộc tác phẩm, và vai trò chung của người anh hùng trong lịch sử.

• Tìm hiểu vai trò của cộng đồng thị tộc trong thời cổ đại, vai trò nền tảng của cộng đồng đó trong xã hội ngày nay, phân tích các giá trị tinh thần như hôn nhân, giai cấp, tôn giáo trong xã hội công xã thị tộc và tiền phong kiến.

• Phân tích những bất cập trong lưu giữ sử thi và hạn chế của việc lưu truyền sử thi trong xã hội hiện đại, đưa ra giải pháp phù hợp nhằm mang sử thi tới đông đảo người học và người đọc.

• Khảo sát, tìm hiểu về vấn đề học sử thi trong nhà trường, đưa ra những giải pháp tích cực để thay đổi việc học sử thi và học văn học dân gian trong chương trình.

Sử thi Anh hùng là một chủ đề rất thú vị và được chú trọng trong chương trình giáo dục Ngữ văn lớp 10. Đóng vai trò là một phần quan trọng của VHDG, sử thi được “ưu ái” tới 03 tác phẩm với 03 quốc gia khác nhau: Việt Nam, Hi Lạp, Ấn Độ. Điều này cho thấy sử thi anh hùng có tính liên dân tộc, liên lục địa, đồng thời là một hiện tượng phổ biến trong lịch sử thế giới. Tìm hiểu được ba sử thi này trong quan hệ biện chứng, sẽ làm chúng ta hiểu sâu hơn về một thời đại văn hóa, một giai đoạn lịch sử. Tuy nhiên, việc học sử thi trọn vẹn và hiệu quả cũng là một thách thức lớn và có nhiều trở ngại. Với lòng yêu thích khám phá, cùng niềm say mê với lịch sử và những kiến thức cổ xưa của nhân loại, các em sẽ thực hiện dự án Bảo tàng Sử thi Anh hùng theo chủ đề dạy học Sử thi Anh hùng. Qua Trang 27

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 việc sắm vai các báo cáo viên, nhà nghiên cứu, phóng viên, diễn viên, họa sĩ hay nhà nghiên cứu ẩm thực, các em sẽ tự nhận thấy trách nhiệm, nghĩa vụ và bài học cho bản thân trong việc tuyên truyền, giáo dục về lịch sử, văn học, văn hóa; tăng cường các mối hiểu biết về dân tộc của mình. Bên cạnh đó, dự án còn nhằm trang bị cho các em kĩ năng cần thiết của tương lai, khơi gợi tính sáng tạo và tình yêu thương sâu sắc với cộng đồng và định hướng cho các em tương lai phù hợp với tiềm năng của mình.

Công việc cần làm của HS: • Sắm các vai khác nhau: nhà nghiên cứu, nhóm thiết kế, biên kịch, đạo diễn,MC, phóng viên, tuyên truyền viên, báo cáo viên… thực hiện một số sản phẩm cụ thể.

• Dựa vào kiến thức SGK đã học, kết hợp với việc sưu tầm, thu thập tài liệu, phim ảnh, thông tin qua hoạt động nhóm để hoàn thành nhiệm vụ đã giao bằng sản phẩm.

• Đóng vai các vai được giao để thực hiện dự án của nhóm trước lớp.

Bảng mô tả mức độ yêu cầu về các nội dung cần đạt của chủ đề: Mức độ nhận biết

Mức độ thông hiểu

Mức độ vận dụng Vàvận dụng cao

Nêu được khái niệmcủa Chỉ ra những căn cứ để xác Qua đó chúng ta hiểu gì về quá sử thi anh hùng

định tác phẩm là sử thi anh khứ của các dân tộc, cộng đồng? hùng.

Nêu được đặc điểm của Tại sao kể sử thi lại gọi là Tác phẩm giúp em hiểu thêm điều sử thi anh hùng.

kể Khan?

gì về tư tưởng của nhân dân cổ đại?

Nêu hoàn cảnh ra đời của Tác động của hoàn cảnh ra Hoàn cảnh ra đời đó có tác động sử thi anh hùng.

đời đến việc xã định nội như thế nào đến mỗi nhân vật lí dung, tư tưởng của tác tưởng trong tác phẩm? phẩm.

Tác phẩm được viết theo Cắt nghĩa một số từ ngữ, Nhận xét về tác dụng của ngôn ngôn ngữ nào, hình thức hình ảnh… trong văn bản.

ngữ, hình thức kể với văn bản dân

Trang 28

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 nào?

gian.

Tác phẩm đã xây dựng - Phân tích những đặc điểm Sức hấp dẫn của hình tượng nghệ được hình tượng nghệ của hình tượng người anh thuật đó là gì? thuật nào?

hùng trong tác phẩm.

- Qua hình tượng đó giúp tác giả dân gian thể hiện cái nhìn về cuộc sống và con người như thế nào?

Tư tưởng và thái độ của Lí giải tư tưởng của dân Em có nhận xét gì về tư tưởng của dân gian được thể hiện gian trong các đoạn trích tác giả được thể hiện trong đoạn trong đoạn trích ra sao?

trích?

đó.

Sử thi lưu truyền bằng Những dấu ấn của sử thi có Làm thế nào để sử thi gần gũi hơn hình thức nào?

ảnh hưởng như thế nào đến với đời sống hiện đại? xã hội ngày nay?

Bước 5: Biên soạn các câu hỏi/ bài tập cụ thể theo các mức độ yêu cầu đã mô tả Với văn bảnChiến thắng Mtao Mxây, có thể sử dụng các câu hỏi sau: Mức độ nhận biết

Mức độ thông hiểu

Mức độ vận dụng và vận dụng cao

Nêu những nét chính về Sử Hiểu các vấn đề đặc điểm

Phân biệt sử thi với thể loại

thi Đăm Săn của dân tộc Ê- của sử thi trong tác phẩm.

văn học dân gian khác của

đê

Việt Nam.

Tóm tắt sử thi Đăm Săn.

Vì sao Đăm Săn khiêu chiến Mục đích lớn nhất của anh với Mtao Mxây?

hùng sử thi là gì?

Cuộc giao chiến được miêu Tác giả sử dụng những biện Qua cuộc chiến em nhận tả qua những chặng nào?

pháp gì để khắc họa cuộc thấy điều gì ở nhân vật Đăm Trang 29

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 chiến đó?

Săn và nhân vật Mtao Mxây?

Sự đối lập giữa Đăm Săn và Ý nghĩa của sự đối lập đó?

Nhận thấy điều gì trong

Mtao Mxây được thể hiện

cách nghĩ của tác giả dân

như thế nào?

gian?

Kết thúc cuộc chiến như thế Ý nghĩa chiến thắng của - Sự giúp đỡ của ông Trời nào?

Đăm Săn.

có phải yếu tố quyết định chiến thắng của Đăm Săn không?

- Chiến thắng đó cho thấy điều gì trong cách nhìn của nhân dân?

Kết thúc cuộc chiến là hành Hành động cuối cùng chứng Tại sao nói cuộc chiến đấu động gì của Đăm Săn?

tỏ ý nghĩa cuộc chiến này là của Đăm Săn với khẳng gì?

định giành lại hạnh phúc gia đình nhưng lại có ý nghĩa cộng đồng?

Số lần đối thoại giữa Đăm Đặc điểm của cuộc đối thoại - Các cuộc đối thoại có ý Săn và nô lệ?

giữa Đăm Săn và dân làng nghĩa gì trong tác phẩm?

Mtao Mxây?

- Tại sao Đăm Săn có sức thuyết phục với dân làng?

Cảnh Đăm Săn và nô lệ ra Ý nghĩa của hình ảnh Đăm Mục địch của sử thi được về được miêu tả như thế Săn cùng nô lệ ra về?

thể hiện qua chi tiết đó ra

nào?

sao?

Cảnh ăn mừng chiến thắng Chỉ ra các biện pháp được Tại sao kết thúc chiến tranh được thể hiện như thế nào?

sử dụng để miêu tả chiến là cảnh ăn mừng chứ không thắng?

phải cảnh tang thương chết chóc?

Trang 30

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 Kết lại tác phẩm bằng hình Nhận xét về nội dung của Nhận xét về ý thức của nhân ảnh gì?

tác phẩm.

dân được thể hiện trong tác phẩm?

Tác phẩm có những nét đặc - Đánh giá về bút pháp sử - Là một nhà lãnh đạo trong sắc nghệ thuật nào? thi được sử dụng trong tác tương lai, em cần học được từ Đăm Săn những phẩm phẩm? chất nào?

- Hình tượng người anh hùng mang ý nghĩa gì với cộng đồng?

Với văn bảnRama buộc tội:

Mức độ nhận biết

Mức độ vận dụng

Mức độ thông hiểu

và vận dụng cao

Nêu những nét chính về tác

Đặc điểm của con người Ấn

Em ấn tượng điều gì nhất về

giả Van mi ki, tác phẩm

Độ được thể hiện trong tác

tác phẩm sử thi Ấn Độ?

Ramayana

phẩm

Tác phẩm xuất hiện trong

Dựa vào hoàn cảnh của đất

Ý nghĩa của hình ảnh anh

khoảng thời gian nào?

nước Ấn Độ trong thời gian

hùng trong nền văn hóa Ấn

đó, theo em tác phẩm sẽ nói

Độ?

tới nội dung chính gì?

Xác định nội dung chính và

Có thể chia văn bản theo

Theo em, phân tích theo bố

bố cục của văn bản?

những cách nào để phân

cục hay tuyến nhân vật sẽ

tích?

mang lại hiệu quả tốt hơn?

Hoàn cảnh xảy ra sự việc là

Ý nghĩa của cuộc chiến giữa

Nhận xét gì về vai trò của

gì?

Rama với vua quỷ Ravana?

người anh hùng trong cộng đồng?

Cuộc đối thoại giữa Rama và Tại sao lại chọn nơi đông

Điều gì là quan trọng nhất

Xita diễn ra trong bối cảnh

trong cuộc đời của người

người để nói chuyện gia

Trang 31

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 nào?

đình?

dân Ấn Độ?

Thái độ của Rama được

- Nhận xét về tâm trạng của

- Rama đã thể hiện nét tính

miêu tả qua lời nói và hành

Rama?

cách nào của người anh

động nào?

- Sự lựa chọn của Rama

hùng?

quyết từ bỏ người vợ thân

- Hành động đó có ý nghĩa

yêu có ý nghĩa gì?

thế nào với người dân Ấn Độ?

Thái độ của Xita được thể

- Nhận xét về tâm trạng của

- Vai trò của người phụ nữ

hiện qua lời nói và hành

Xita?

trong cộng đồng Ấn Độ là

động nào?

- Quyết định nháy vào lửa

gì?

của Xita có ý nghĩa gì?

- Thần lửa A-nhi trong văn hóa Ấn Độ là vị thần có nhiệm vụ như thế nào trong tác phẩm?

Chỉ ra những điểm đặc sắc

Ý nghĩa của các thủ pháp

Những chuẩn mực về người

trong nghệ thuật của đoạn

nghệ thuật trong tác phẩm

anh hùng trong đoạn trích

trích?

sử thi?

được thể hiện như thế nào?

Nếu em là người anh hùng Rama, em sẽ làm gì?

Người anh hùng Rama và

Giá trị tinh thần đó có gì

Qua đó, em rút ra bài học gì

dân chúng thể hiện nét đặc

giống và khác với những

về con người Ấn Độ và cách

trưng gì trong giá trị tinh

người anh hùng sử thi mà

cư xử với dân tộc Ấn Độ?

thần của người dân Ấn Độ

em đang tìm hiểu?

cổ xưa?

Với văn bản Uy-lít-xơ trở về:

Trang 32

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 Mức độ nhận biết

Mức độ vận dụng

Mức độ thông hiểu

và vận dụng cao

Nêu những nét chính về tác Đặc điểm nào của con người Em ấn tượng nhất điều gì ở giả Hô me rơ.

Hi Lạp được thể hiện rõ nét tác giả? Vì sao? trong tác phẩm sử thi?

Tác phẩm xuất hiện trong Đặt vào hoàn cảnh sáng tác, Trong hoàn cảnh xã hội đó, khoảng thời gian nào?

theo em bài thơ sẽ thể hiện n nội dung nào sẽ được đề nội dung gì?

Nhan đề tác phẩm là gì?

cao?

Giải thích ý nghĩa nhan đề Qua đó giúp người đọc hiểu tác phẩm?

thêm điều gì về vẻ đẹp tâm hồn của nhân dân?

Xác định bố cục của văn Hiểu được tính thắt nút – Từ đó nhận xét về hình ảnh bản

mở nút trong kết cấu văn người anh hùng đặt trong bản.

thử thách nào?

Nhân vật trung tâm trong Những tình tiết nào xác định Em có nhận xét gì về tâm văn bản là ai?

nhân vật trung tâm?

trạng của nhân vật trong tác phẩm?

Tác giả đã sử dụng thủ pháp Chỉ ra biểu hiện của thủ Theo em việc sử dụng bút nghệ thuật nào để làm nổi pháp đó qua từ ngữ, hình pháp đó có tác dụng gì? bật vẻ đẹp của người anh ảnh… hùng trong văn bản?

Những khó khăn nào nhân Ý nghĩa của hình ảnh những Mục đích của những kẻ cầu vật anh hùng phải vượt qua?

kẻ đến cầu hôn Pê nê lôp?

hôn có phải chỉ là cưới Pê nê lôp? Mục đích của hôn nhân là gì?

Vẻ đẹp của nhân vật Pê nê Phân tích vẻ đẹp đại diện Nêu vai trò của người phụ lôp được miêu tả qua những cho của phụ nữ Hi Lạp nữ trong gia đình và trong phương diện nào?

trong nhân vật Pê nê lôp?

xã hội Hi Lạp cổ đại?

Trang 33

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 Bước 6: Thiết kế tiến trình dạy học 1. Xác định các vấn đề trọng tâm cần được tìm hiểu trong từng tiết học Tiết 1: Các nhóm chuyên gia tìm hiểu về đặc điểm chung của sử thi, tính chất của sử thi anh hùng và thời đại sử thi.

Tiết 2: Các nhóm nghiên cứu về hình tượng người anh hùng trong tác phẩm sử thi.

Tiết 3: Các nhóm trao đổi về các hình tượng khác trong sử thi.

Tiết 4: Các nhóm tìm hiểu về nghệ thuật sử thi, ngôn ngữ sử thi Tiết 5:Trưng bày bảo tàng sử thi và thực hành về tính ứng dụng của sử thi trong văn học, trong đời sống, bảo tồn và lưu giữ những giá trị sử thi anh hùng.

2. Xác định các ngữ liệu được dùng để HS tìm hiểu, thực hành: - Ngữ liệu trong văn học: Khái quát văn học dân gian Việt Nam, Các tài liệu sách vở, internet GV cung cấp (có tài liệu tham khảo đi kèm) - Ngữ liệu trong đời sống: Các tư liệu hình ảnh, bài viết, bình luận, đoạn phim về chủ đề sử thi dân gian.

3. Chuẩn bị của giáo viên * Chia nhóm - Nhóm chia theo dự án: 6 nhóm – mỗi nhóm khoảng 6-7 HS Nhóm 1 Nhà sử học

Nhóm 2 Nhà

Nhóm 3

nghiên Nhà

cứu văn học

Nhóm 4

nghiên Đoàn

cứu văn hóa

thuật diễn

Nhóm 5

Nhóm 6

Nghệ Họa sĩ, Nhà Nhà báo biểu thiết kế thời trang

* Giao nội dung tìm hiểu và chuẩn bị phiếu học tập cho các nhóm nghiên cứu theo hợp đồng dự án: - Giao nội dung vấn đề tìm hiểu cho các nhóm: NHÓM DỰ ÁN 1: Nhóm Nhà Sử học(thuộc Viện Sử học quốc gia) NHIỆM VỤ: Báo cáo về lịch sử Việt Nam và thế giới cổ đại.

SẢN PHẨM CỦA NHÓM GỒM + 1 bài báo cáo tham luận. + 1 bài PowerPoint (PPT) kèm theo nội dung trên.

Trang 34

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 + Một Brochure hoặc bản tin/báo tường về tình hình lịch sử và những dấu ấn lịch sử thời sử thi ở thời hiện đại.

NHÓM DỰ ÁN 2: Nhóm Nhà nghiên cứu Văn học (Viện Văn học) NHIỆM VỤ: báo cáo về đặc trưng của Sử thi và sử thi anh hùng.

SẢN PHẨM CỦA NHÓM GỒM + 1 báo cáo tham luận về đặc trưng của sử thi. + 1 bài PPT kèm theo nội dung trên. + Một Brochure hoặc bản tin/báo tường/tranh vẽ…về hình ảnh Sử thi và những tác phẩm Sử thi đã được sưu tầm.

NHÓM DỰ ÁN 3: Nhà nghiên cứu văn hóa (Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia VN) NHIỆM VỤ: Phân tích những di sản văn hóa, nghệ thuật và đời sống của sử thi anh hùng tới đời sống vật chất và tinh thần của các cộng đồng trên thế giới.

SẢN PHẨM CỦA NHÓM GỒM + 1 báo cáo tham luận hội thảo + 1 bài PPT kèm theo nội dung trên + Một cuốn Brochure hoặc bản tin/báo tường về ảnh hưởng của sử thi anh hùng tới đời sống từ xưa tới nay.

NHÓM DỰ ÁN 4: Diễn viên (Đoàn Nghệ thuật biểu diễn) NHIỆM VỤ: Trình bày các trích đoạn sử thi trong các Sử thi anh hùng tiêu biểu.

SẢN PHẨM CỦA NHÓM GỒM + 1 clip hình ảnh trích đoạn biểu diễn sử thi. + 1 poster/tranh vẽ…tuyên truyền về hình thức biểu diễn sử thi.

NHÓM DỰ ÁN 5: Họa sĩ – Nhà thiết kế (Học viện Thiết kế) NHIỆM VỤ:Tái hiện thời trang, cuộc sống và con người sử thi. + 1 báo cáo tham luận hội thảo. + Hình vẽ, thiết kế trang phục, tái hiện hình ảnh sử thi. + 1 poster tuyên truyền về văn hóa và trang phục, đời sống sử thi.

NHÓM DỰ ÁN 6: Nhà báo (Các tờ báo viết, TV, internet) NHIỆM VỤ:Đưa tin về các hoạt động của bảo tàng sử thi, bước tiếp cận và phát triển.

Trang 35

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 SẢN PHẨM CỦA NHÓM GỒM - 1 Phóng sự (vieo clip) giới thiệu vềbảo tàng sử thi.

- 1 bài survey khảo sát về kiến thức, hiểu biết của HS THPT A Hải Hậu về hiểu biết sử thi anh hùng, xoáy sâu vào các kiến thức cơ bản..

Chú ý: Tất cả nhiệm vụ phải tìm dẫn chứng và đánh giá dựa trên văn bản trong SGK. - Giao nhiệm vụ cụ thể cho từng nhóm nghiên cứu.

- Chuẩn bị phiếu học tập cho 06 nhóm chuyên gia (không phát phiếu học tập trước cho HS) - Lưu ý: Các nhóm sẽ trình bày từng phần của phiếu học tập, đảm bảo trong 01 tiết học thì nhóm nào cũng làm việc, được phát biểu và nhận định cho ý kiến.

4. Chuẩn bị của học sinh - Từng nhóm cử nhóm trưởng - Đọc SGK trước.

- Lên kế hoạch tìm hiểu về vấn đề được giao.

5. Quá trình dự án Các kĩ năng HS

hợp thông tin.

cần có trước khi bắt đầu DA

Học sinh cần có kĩ năng làm việc nhóm, kĩ năng tìm kiếm, tổng

-

Các kĩ năng soạn thảo văn bản.

Kĩ năng ghi chép nhật kí, đánh dấu các bản kiểm mục, đọc các tiêu

chí đánh giá để định hướng làm sản phẩm…

HS được đánh giá bằng các hình thức: tự đánh giá và đánh giá bạn học, giáo viên đánh giá.

Kế hoạch xây dựng mẫu đánh giá sản phẩm học sinh

Trên tiêu chí đó, trước Dự án chúng tôi xây dựng 3 bộ tiêu chí và kiểm mục: -

Bộ tiêu chí, bản kiểm mục, hướng dẫn học sinh thảo luận , thang

điểm…do GV sử dụng để theo dõi và đánh giá.

-

Bộ tiêu chí và bản kiểm mục, nhật kí, đánh giá hoạt động

nhóm…do cá nhân HS tự theo dõi, ghi nhận.

Trang 36

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 - Bộ tiêu chí, đánh giá, thang điểm, bản kiểm mục cho chung cho các nhóm, ngoài ra mỗi nhóm còn có thang điểm đánh giá và tiêu chí đánh giá riêng cho các sản phẩm.

Trước khi thực hiện dự án: - Tìm hiểu khả năng sử dụng máy tính, thu thập và tổng hợp thông tin của học sinh. Thông qua biểu đồ K-W-L và phiếu khảo sát. Sau đó tiến hành phân loại học sinh theo nhóm phù hợp với khả năng, sở thích và nhu cầu.

-Cách chia sẻ thông tin và tài liệu với các bạn trong nhóm.

Trong dự án: 1. Giới thiệu dự án: -

Giới thiệu dự án cho học sinh.

Kế hoạch

-

Phân nhóm học sinh theo danh sách đã đưa ra.

triển khai

-

Thông báo các công việc học sinh cần thực hiện.

dự án chung

-

Phát mẫu tiêu chí đánh giá, bản kiểm mục, thang điểm cá nhân,

nhóm để các em tham khảo và tự định hướng .

-

Phát mẫu nhật kí nhóm và biên bản phân chia nhiệm vụ để các

em tiến hành công việc.

-

Dặn dò học sinh về các yêu cầu cần thực hiện.

2. Quá trình học sinh thực hiện: -

Theo dõi việc thực hiện sản phẩm của học sinh bằng cách xem

nhật kí làm việc của nhóm.

-

Trong quá trình học sinh thực hiện sản phẩm, nếu học sinh gặp

khó khăn, giáo viên đặt câu hỏi gợi mở để khuyến khích học sinh tự khám phá cách giải quyết vấn đề.

Thu thập sản phẩm;Tổ chức trình bày sản

- Tổ chức bảo tàng trưng bày sản phẩm trước hội nghị lớp +Học sinh theo dõi phần trình bày của nhóm bạn, đặt câu hỏi phản biện cho nhóm bạn và trả lời câu hỏi nhóm bạn cho nhóm mình.

Trang 37

Sáng ki kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 phẩm học sinh

+ Họcc sinh tham gia vào ban giám kh khảo để chấm m điểm đ sản phẩm nhóm bạạn.

- Sảnn ph phẩm : + Các sảản phẩm: Báo cáo khoa học, hình ảnh đượcc trưng tr bày trước lớp để các nhóm bbạn tham khảo, sau đó trưng bày tạii tủ sách lớp học, trong thư vi viện cho các HS khác trong trường ng tham khảo. kh + Poster đư được dán trên bản tin trường. + Trang Facebook của Bảo tàng được kết nối rộng ng rãi, lưu l lại trên Internet.

VI. Giáo viên rút kinh nghi nghiệm Tùy theo tình hình llớp, giáo viên có các điều chỉnh nh phù hợp h với trình Điều chỉnh để đáp ứng nhu cầu của học sinh

độ của họọc sinh và điều kiện thực tế của lớp.

-

Hư Hướng dẫn chỉnh sửa bài thuyết trình ình cho phù hợp h với khả

năng ng thuy thuyết trình, nhập vai của HS để bài ài trình bày gần g gũi, tránh lối trả bài.

-

Hỗỗ trợ hướng dẫn các em trong việc xử lý các vấn v để kỹ thuật

khi cần ần thi thiết.

6. Hoạt động trên lớp HOẠT ĐỘNG 1 HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM GV cho HS xem trên màn chi chiếu một số hình ảnh sau:

Câu hỏi: Đây là những ng nhân vvật nào?

HS trả lời – Nhân vật anh hùng ùng đại diện cho văn hóa đại chúng.

Trang 38

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 Gợi dẫn: Điểm chung của những người đó là gì?

GV –HS tiếp tục thảo luận: 1. Vậy thế nào là một người anh hùng?

2. Em biết những câu chuyện gì về người anh hùng?

GV rút ra kết luận và giới thiệu bài học: Trong lịch sử của dân tộc Việt Nam và thế giới, hình tượng người anh hùng luôn là nguồn sáng tạo vô tận, với nhiều ý nghĩa sâu xa về lịch sử, xã hội, văn hóa thậm chí cả về tôn giáo. Đó là mẫu hình chung của Mĩ học, xuất phát từ thời cổ đại của thế giới. Hôm nay, chúng ta sẽ cùng đi tìm hiểu thể loại anh hùng ca – Sử thi, xuất hiện rất sớm trong lịch sử văn học các dân tộc, có nghĩa trọng đại với người dân thế giới trong buổi bình minh của lịch sử (Theo Từ điển thuật ngữ văn học) Chúng ta sẽ cùng tổ chức một buổi seminar về Sử thi, với sự góp mặt của các nhà nghiên cứu: Nhà Sử học, Nhà nghiên cứu lịch sử, NhàVăn hóa; Kịch gia, Nhà báo, cùng hướng đến sự kiện xây dựng bảo tàng Sử thi anh hùng tái hiện, tôn vinh những nét đẹp của sử thi nhân loại.

Xin giới thiệu các nhà khoa học tham gia chương trình: HOẠT ĐỘNG 2 HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI Tiết 1 Khái lược về Sử thi Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

GV hướng dẫn các hoạt động cần thiết: Gv đóng vai MC lên giới thiệu hội thảo, phát tài liệu và điều hành nội dung chương trình.

- Phát phiếu học tập, cho HS chuẩn bị các kiến thức cần thiết, HS điều hành và phát biểu ý kiến Trang 39

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 - GV tạo khung chương trình, tránh để

I.TÌM HIỂU CHUNG VỀ SỬ THI

HS lan man (đóng vai dẫn chương trình), 1. Khái niệm sử thi (Nhóm 2: Nhà nghiên thực hiện phỏng vấn và điều hành tranh cứu Văn học) luận.

+ Tác phẩm tự sự dân gian có quy mô lớn: dài

- Khuyến khích Hs đưa ra ý kiến bổ hàng nghìn, vạn câu. sung, phản biện.

+ Ngôn ngữ có vần, nhịp.

HS

+ Hình tượng nghệ thuật hoành tráng, hào hùng.

- Nhóm trưởng:

+ Kể về những biến cố lớn diễn ra trong đời

+ Phân chia công việc trong nhóm

sống cộng đồng thời cổ đại.

+ Khi các thành viên đã tìm hiểu và trao - Có hai loại sử thi:anh hùng đổi, cần tổng hợp các ý kiến

thần thoại

- Các thành viên:

2. Sử thi anh hùng (Tất cả các nhóm)

+ Tìm hiểu nội dung được giao

- N1,2: Nội dung của sử thi anh hùng: Miêu tả

+ Đưa ra ý kiến của cá nhân, trao đổi với sự nghiệp và chiến công của các anh hùng trong các thành viên trong nhóm

khung cảnh có những sự kiện lớn mang ý nghĩa

- Người trình bày: Có thể gọi bất cứ trọng đại với cộng đồng. Nhân vật trung tâm thành viên nào trong nhóm để trình bày.

biểu thị tập trung nhất cho sức mạnh của cộng

Thời gian làm việc nhóm: 30 phút

đồng – chứa đựng quan điểm nghệ thuật của

Sản phẩm cần hoàn thành

nhân dân tập trung trong việc xây dựng hình

- Phiếu học tập phát cho từng nhóm, tượng anh hùng sử thi. từng cá nhân

VD: …..

- Hệ thống kiến thức vào vở ghi

- N1,3: Thời đại sử thi: tiếp nối thần thoại,

Phương diện

Nội dung

chuyển từ thần linh sang trung tâm của sự phản

Định nghĩa sử thi

ánh là con người với sức mạnh sánh ngang thần

Tính chất sử thi

linh. Đồ sắt, đồ đồng sử dụng rộng rãi, kinh tế

Thời đại sử thi

và các chế độ chính trị xã hội dần được hình

Diễn xướng sử thi

thành.

HS xem một đoạn kịch của nhóm NC số - N4,5: Hình thức văn hóa gắn liền với sử thi Nhóm 1,3 trình bày theo phiếu nghiên (diễn xướng), các quy chuẩn thẩm mĩ, văn hóa Trang 40

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 cứu:

trong sử thi; gắn bó với đời sống cộng đồng.

Bốn yếu tố yêu cầu đặc điểm của sử thi: 3. Đặc điểm nghệ thuật sử thi Tác phẩm tự sự

Mang tính lịch sử

a, Bối cảnh lịch sử -Ý nghĩa của lịch sử: Sử thi gắn liền với thời kì chuyển giao lịch sử, thời kì bước ngoặt của

Tính nhân dân

Tác phẩm kì vĩ

nhân loại – từ đó, sử thi trở thành bài ca lịch sử, trở thành tác phẩm tự sự bằng thơ kể lại quá trình hình thành của đất nước, của dân tộc, của cộng đồng. b, Chủ đề - Đề tài: Quan hệ thị tộc, các cuộc chiến tranh bộ lạc.

- Nội dung: tái hiện các cuộc chiến tranh giành giật đất đai hoặc tranh chấp người đẹp – cuộc chiến giành phụ nữ - vốn rất phổ biến trong thời cổ đại. c, Nghệ thuật - Kết cấu: có quy mô lớn.

- Hình tượng cộng đồng: cuộc đời của cá nhân chỉ thực sự có ý nghĩa khi cá nhân gắn liền với tập thể, biết hi sinh lợi ích của mình cho cộng đồng.

- Hình tượng anh hùng: tiêu biểu cho sức mạnh thể chất và tinh thần, cho ý chí và trí thông

Nhóm 5, 6 trình bày nghiên cứu về hình minh, lòng dũng cảm của cộng đồng được miêu thức diễn xướng sử thi.

tả trong vẻ đẹp kì diệu của tác phẩm.

Cho xem cách diễn xướng sử thi Tây d, Diễn xướng sử thi Trang 41

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 Nguyên qua videoclip chuẩn bị của

Phương diện Môi trường sinh hoạt

nhóm Diễn viên – Biểu diễn.

Thời gian

Nội dung Môi trường lễ hội Mùa nông nhàn – từ tháng 12 đến tháng 3 âm lịch

Nghệ nhân kể sử thi

Có khả năng ghi nhớ, có bề dày tri thức dân gian

Hoạt động của người kể

Kể khan bên bếp lửa, sau nghi lễ ngoài trời

Hoạt động của

Mọi người vây quanh bếp lửa

người nghe

nhà rông và vò rượu cần, ngồi suốt đêm.

Ý nghĩa

Thể hiện sự gắn kết cộng đồng, bài học lịch sử, văn hóa về thời kì vĩ đại của dân tộc.

Phát phiếu học tập, các nhóm chỉ định

II. CÁC SỬ THI TRONG SGK

lên trình bày.

Nhóm 1,2,3củng cố lại kiến thức, đưa

1. Hoàn cảnh ra đời - Hoàn cảnh

các thông tin về lịch sử: Sử thi

Đăm Săn

Ô đi xê

- Bối cảnh lịch sử:

Rama yana

+ Đăm Săn: Thời kì đồ sắt, đồ đồng, sử dụng

Thời

rộng rãi trong địa bàn làm ăn của bộ tộc, bộ

gian

lạc.

Bối cảnh

+ Ô-đi-xê:Thời kì tính chất thương nghiệp đặt

lịch sử

nền móng cho tư duy lí tính, cho phát triển

Ý nghĩa

khám phá kĩ thuật. + Ramayana: Thời kì di dân của tộc ngường da trắng xuống phía Nam, với đặc điểm về nghi lễ, văn hóa.

2. Chủ đề - Phản ánh quá trình đấu tranh của dân tộc, cộng đồng.

Trang 42

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 - Quá trình phát triển đất nước, cộng đồng.

- Quá trình hình thành nguyên tắc của đạo lí cộng đồng.

Tiết 2 Tìm hiểu về hình tượng người anh hùng trong sử thi GV

3. Đọc hiểu văn bản

- Thiết lập hoạt động nhóm song song, a, Hành động của người anh hùng sử thi. các nhóm nghiên cứu lần lượt đưa ra ý kiến.

Phương diện

- GV đưa ra hệ thống chuẩn bị:

Xuất thân

1. Tìm hiểu về nguồn gốc của

(nguồn gốc)

anh hùng

Đăm Săn

Uy-lít-

Ra

xơ

ma

Tính cách

2. Hành động của anh hùng 3. Kết quả của hành động

Hành động

4. Ngôn ngữ 5. Vai trò

Nguyên

- Mỗi nhóm có thời gian chuẩn bị, nói

nhân của

cho nhau nghe về vấn đề cá nhân đã tìm

hành động

hiểu

Ngôn ngữ

+ Mỗi nhóm có 20 phút để trao đổi

đối thoại

chung về vấn đề mà từng cặp, từng

Ý nghĩa

nhóm tìm hiểu

của ngôn

- Quan sát các nhóm làm việc.

HS Làm việc theo cặp, theo nhóm

ngữ Vai trò với gia đình Vai trò với cộng đồng Trang 43

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 b, Ý nghĩa hành động – ngôn ngữ người anh hùng Sản phẩm cần hoàn thành

- Mục đích hành động: đối với nhân vật sử thi,

Hoàn thiện bảng kiến thức (trao đổi các điều quan trọng cần khai thác không phải chỉ là nhóm với nhau)

bản thân hành động mà quan trọng hơn là mục

Tiếp tục thảo luận về câu hỏi: (20 đích và ý nghĩa của hành động. Con người lần phút)

đầu tiên nhận thức được sức mạnh của mình

- Mục đích hành động của người anh trên chặng đường chuyển giao lịch sử vĩ đại hùng?

nhất thời cổ đại.

- Người anh hùng sử thi sẽ tác động như - Tác động của người anh hùng đến cộng đồng: thế nào đến cộng đồng, và ngược lại?

Người anh hùng thể hiện tập trung nhất lí

- Nếu em là người anh hùng sử thi, em tưởng, sức mạnh, ý chí của dân tộc trong thời kì có cư xử như vậy không? Đặt trong hoàn liên minh bộ tộc, hình thành dân tộc. cảnh hiện nay, chúng ta có thể rút ra bài - Tác động của cộng đồng đến người anh hùng: học gì từ những người anh hùng cổ đại?

họ là người được miêu tả với sự ngưỡng vọng lớn lao của cộng đồng, được nhân dân tô điểm bằng vô vàn ánh hào quang kì diệu, lần đầu tiên con người đã tự nâng mình lên ngang hàng thần thánh (Ăng-ghen) - Bài học từ người anh hùng sử thi: thống nhất giữa con người cá nhân và con người cộng đồng. (ví dụ)

Thực hiện phiếu yêu cầu số 5:

c,Vai trò của người anh hùng trong lịch sử

Thực hiện kĩ thuật mảnh ghép, giao - Chiến tranh: Vì nguyên nhân gì thì kết quả nhiệm vụ cho các nhóm còn lại thực hiện cũng là sự mở rộng địa ban, lãnh thổ, thể hiện (5 phút)

quá trình liên minh bộ tộc và phát triển đất

Nhóm còn lại trình bày

nước.

Nhóm 3,4 sẽ nhận xét, tổng kết và chốt ý

- Hậu chiến: hướng đến niềm vui chiến thắng,

Trang 44

Sáng ki kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 HS thảo luận về các từ khóa trong ssử thi: Lưu lạc ở biển Cầu hôn Thử thách

Đến vùng đất mới Chiến tranh Trí tuệ

Giao lưu đường biển?

Bảo vệ đất nước?

Quan điểm hôn nhân?

cuộc sống thịnh vượng.

- Tính cách dân tộc:: anh hùng đại diện cho phẩm chất của tộc người.

- Tổ chức xã hội, tổ chức ức gia đình: Tái hiện qua hệ thống hình tượng sử ử thi.

- Ví dụ: Phân tích hành động ộng dưới d góc độ người anh hùng: Phiếu học tập số ố 5.

5

GV giúp HS giải quyết vấn ấn đề về cách nghĩ và mục tiêu hành động ộng vvới cương vị

d, Cách ứng xử anh hùng.

như một người anh hùng ùng ssử thi (nhập vai) trong Bài tậpp 1,2 (Phiếu bbài tập 5) Tiết 3 Tìm hiểu ểu các yyếu tố cộng đồng của sử thi anh hùng ùng - Đại diện nhóm 2 lên ên trình bày phi phiếu 4. Các tuyến nhân vậtt khác trong sử s thi học tập số 3.

a, Nhân vật người phụ nữ

- Nhóm khác ý kiến, bổ sung, ph phản biện.

Phương

Hơ

- Chữa các bài tập được ợc đđưa ra trong

diện

Nhị

phiếu HT và nhậnn xét quá tr trình làm việc

Xuất thân

của các nhóm

Xi-ta

(nguồn gốc)

HS

Tính cách

Thuyết trình vấn đề ( HS đư ược chọn )

Hành động

Đặt ra câu hỏi ( Mỗii HS đặ đặt ra ít nhất 1

Nguyên nhân

câu hỏi để hỏi)

Pê-nê-lôp Pê

hành động

Ngôn ngữ đối thoại HS rút ra nhận xét về các vvấn đề sau: (PBT2) - Trong tác phẩm sử thi, nh những người

Ý nghĩa ngôn ngữ Vai trò Trang 45

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 vợ (tuyến nhân vật phụ) có vai trò như

với gia đình

thế nào?

- Qua đó, rút ra đăc điểm gì về xã hội - Người phụ nữ có vai trò quan trọng: thể hiện thời cổ đại về quan niệm người phụ nữ tổ chức gia đình và và vị thế xã hội riêng, phản trong từng quốc gia?

ánh tính chất hôn nhân ở từng thời đại.

- Ở mỗi sử thi, vai trò của người vợ thay + Đăm Săn: tục nối dây, còn mang nhiều ảnh đổi như thế nào? Ở sử thi nào người phụ hưởng của gia đình mẫu hệ cổ đại. nữ thể hiện được vẻ đẹp sâu sắc nhất? + Ô-đi-xê: hôn nhân một vợ một chồng, người Qua đó em hiểu thế nào về tính chất vợ thủy chung và ý thức rõ về trách nhiệm của cộng đồng của sử thi?

người vợ trong việc bảo vệ gđ. + Ramayana: Người vợ phù hợp với vị thế của dòng họ, giữ gìn danh dự và đặt trách nhiệm công dân với cộng đồng lên trên.

- Xã hội càng phát triển, vai trò của người phụ nữ càng được nâng cao: Hôn nhân chứng tỏ sự quyết định của người phụ nữ lên người anh hùng – bằng chứng: Họ không trực tiếp chiến đấu, nhưng họ trợ giúp để chiến thắng của người anh hùng trở nên vẻ vang.

- Người vợ được đánh giá dựa trên quy chuẩn cộng đồng, ở sử thi Đăm Săn khá mờ nhạt, rõ ràng hơn trong hai sử thi sau.

Tiếp tục hoàn thành phiếu bài tập số 2: Văn bản

Nhân vật

Kêt

Ý

trợ giúp

quả

nghĩa

Chiến

Gợi

thắng

Nhân vật

Mtao

ông Trời

b, Các nhân vật trợ giúp:

ý:

Trang 46

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 Mxây Uy-lít-xở trở về

Gợi

ý:

Tê-

lê-

- Sự giúp đỡ mang tính trợ giúp, không mang

mác,

vú

tính quyết định.

- Thể hiện niềm tin của cộng đồng vào người

nuôi

Rama buộc tội

Gợi

ý:

vua

khỉ,

anh hùng.

tướng khỉ,

em

trai - Sự trợ giúp sử thi có vai trò như thế nào với mỗi tác phẩm?

- Thể hiện niềm tin như thế nào vào người anh hùng? Đây có phải là nhân tố quyết định sự chiến thắng của người anh hùng không? Nếu không có những thế lực đó, liệu họ có thể giành phần thắng?

- Chúng ta hiểu gì về thái độ của nhân dân qua những sự trợ giúp đó?

Hình tượng nhân vật quần chúng: -

Nhân dân có thái độ như thế nào - Sự ủng hộ tối thượng:

trong từng bối cảnh sử thi?

-

+ Đăm Săn thuyết phục dân làng.

Người anh hùng đối xử như thế + Hành động của Rama không ai ngăn cản.

nào với nhân dân?

-

c, Hình tượng quần chúng

Vai trò của họ với sử thi?

+ Hành động của Ô- đi-xê tiêu diệt cầu hôn được coi là chính nghĩa.

- Thái độ của người anh hùng với quần chúng: coi trọng, là đối tượng cần thuyết phục, làm cho tuân phục qua các hành động thể hiện sự tôn Trang 47

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 trọng: Hỏi dân làng, xét xử công khai trước dân chúng…

- Thái độ của nhân dân: thể hiện người tù trưởng là người được thần linh ủng hộ, quan hệ giữa người anh hùng với thần linh/với gia đình/ với nhân dân cho thấy sự thống nhất cao độ giữa cá nhân người anh hùng và cộng đồng.

Tiết 4 Thảo luận về nghệ thuật sử thi Gv hướng dẫn Hs tiến hành thảo luận

5. Nghệ thuật sử thi

dựa trên nội dung PBT số 3.

Nhiệm vụ chính: Nhóm 3 và nhóm 5 Các nhóm khác thảo luận, trao đổi và phản biện

- Loaị hình mang tính nguyên hợp, kết hợp các

Tiến hành trao đổi nhiệm vụ học tập – yếu tố nghệ thuật: văn xuôi và văn vần, âm nhóm khác trình bày, nhóm nghiên cứu nhạc, yếu tố trình diễn… văn học bổ sung, chốt ý

- Biện pháp khoa trương, ngoa dụ: miêu tả lí

Tổng kết, chốt ý và hệ thống kiến thức tưởng hóa làm người anh hùng đẹp tuyệt đối. trong vở ghi.

- Nghệ thuật ngôn từ: ngôn ngữ đối thoại linh hoạt, kịch tính; ngôn ngữ kể chuyện sinh động, hấp dẫn; biện pháp nghệ thuật so sánh, ví von giàu hình ảnh, giàu nhạc điệu.

- Kết cấu đối xứng: sử dụng trong cách câu văn dài, điệp khúc tạo nên tính trì hoãn sử thi, thành khuôn mẫu bền vững, thuận lợi cho lời kể

Gv chốt lại kiến thức, tổng kết lại hội và tạo khung cảnh hoàng tráng cho sử thi. thảo và hướng dẫn nhiệm vụ cho phần III. TỔNG KẾT cuối trưng bày.

Trang 48

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 HOẠT ĐỘNG 3 HOẠT ĐỘNG THỰC HÀNH Hoạt động của

Nội dung cần đạt

GV-HS Tiết 4 – 10phút

IV. THỰC HÀNH

GV: Giao bài tập

Tiêu chí

3 – PHT số 6 - Yêu cầu HS làm

Tác giả

- Thu bài thực hành của HS để chấm,

Đặc điểm

đánh giá mức độ thông

hiểu

của

từng nhóm.

Sử thi

Sử thi

Đăm Săn

Ô – đi – xê

Ramayana

Loại sử thi

việc cá nhân. Thời gian 30p

Sử thi

Sử thi anh hùng Sử thi dân gian

Sử thi bác học

Sử thi bác học

Nhân dân Tây

Thi sĩ: Hô – me-

Đạo sĩ: Van – mi

Nguyên

rơ

– ki

Tư duy chất

Mang tính nhân

Mang màu sắc tôn

phác, hồn nhiên

văn và giá trị

giáo, tâm linh

thẩm mĩ Những chi

- Kiến trúc nhà

tiết văn hóa cửa, trang phục,

- Vũ khí chiến

- Cách thức sinh

đấu, tranh phục,

hoạt, tín ngưỡng

HS Làm trực tiếp

lời nói.

lời nói.

(Thần Lửa, Thần

lên phiếu kiến thức.

- Cồng chiêng,

- Cách thức sinh

Đất mẹ…)

cảnh sinh hoạt

hoạt

- Tư tưởng, niềm

chung của cộng

- Tiêu chuẩn vẻ

tin danh dự.

đồng.

đẹp của người

- Chuẩn mực tính

- Tiêu chuẩn

anh hùng.

cách xã hội

thẩm mĩ qua người anh hùng.

Con người

Con người Tây

Con người Hi Lạp Con người Ấn Độ

Nguyên đơn

thông tuệ, trí

chính trực, trọng

giản, hồn nhiên.

dũng.

danh dự.

HOẠT ĐỘNG 4 VẬN DỤNG Hoạt động của GV-HS

Nội dung cần đạt Trang 49

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 Tiết 4

V. VẬN DỤNG GIẢI QUYẾT CÁC TÌNH

Gv phát phiếu số 7.

HUỐNG TRONG THỰC TIỄN Bài 1:Trả lời câu hỏi thảo luận:

Gợi mở cho HS suy nghĩ, trả lời.

Phiếu số 7 có vai trò gợi dẫn cho phần trưng bày sản phẩm ở tiết 5.

1. Sử thi có ảnh hưởng như thế nào đến sự phát triển của cộng đồng?

2. Người anh hùng hiện đại kiểu mẫu có điểm gì kế thừa tiêu chuẩn thẩm mĩ chung

Gợi mở HS trả lời vấn đề nêu ra ở phần Trải nghiệm: Người anh hùng

của cộng đồng của anh hùng sử thi?

3. Tại sao nói trong văn học viết cũng chịu

hiện đại có điểm gì giống và khác với ảnh hưởng của sử thi? Lấy ví dụ những ảnh người anh hùng kiểu mẫu trong sử thi? hưởng của sử thi với văn học viết?

Qua đó, em hiểu thế nào về tiêu chuẩn

4. Theo em, có nên lưu giữ vẻ đẹp của sử thi

của anh hùng trong mỗi thời kì lịch sử cổ đại với đời sống hiện đại hay không? Vì sao?

Bài 2: Thảo luận: Đặt em ở cương vị một nhà

khác nhau?

Những tố chất cần có của anh hùng nghiên cứu văn hóa, em sẽ làm gì để giữ gìn và thời nay là gì?

truyền bá những nét đẹp của sử thi đến đời sống cộng đồng?

Tiết 5 Bảo tàng Sử thi anh hùng (HOẠT ĐỘNG 5: HOẠT ĐỘNG BỔ SUNG)

- HS trưng bày bảo tàng sử thi, tham quan bảo tàng, hoàn thiện kiến thức và nêu ý tưởng, giải pháp quảng bá sử thi (Sản phẩm trong phần Phụ lục) - GV với vai trò MC sẽ kết lại Hội thảo với các nhiệm vụ chính: 1. Viết bài luận với chủ đề: “Âm vang sông núi – Sức sống anh hùng ca” 2. Chỉ rõ các đặc trưng của sử thi được thể hiện trong các sáng tác, bàn luận về sự giống và khác nhau của sử thi Việt Nam với sử thi nước ngoài.

- Nêu vấn đề để HS suy nghĩ, tìm tòi:Ngoài việc phát hiện sử thi trong xã hội cổ đại, theo em, điều kiện nào để tạo nên một thiên sử thi trong thời hiện đại? Việc ứng dụng các đặc trưng của sử thi trong văn học có giá trị gì với văn hóa, lịch sử của quốc gia, dân tộc?

Trang 50

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018

III. Hiệu quả do sáng kiến đem lại 1. Hiệu quả về mặt kinh tế: Sáng kiến Vận dụng lí thuyết kiến tạo vào dạy học chủ đề Sử thi anh hùng được chúng tôi thực hiện trong thời gian tháng 9, 10/2017, với phạm vi 05 lớp 10 của trường THPT A Hải Hậu. Sau khi thực hiện, chúng tôi thu được những tập hợp sản phẩm của HS có giá trị tương đương thiết bị dạy học và học liệu dạy học Ngữ văn, cụ thể như sau: - Kho học liệu Bài giảng điện tử các kiến thức Văn hóa, Lịch sử, Văn học: Được chia sẻ qua Gmail, trao đổi nhóm, lưu lại trên máy tính cá nhân. Đây là kho học liệu mở có thể sử dụng trong các bài dạy về sử thi hoặc các môn tiệm cận bài học.

- Quyển Cataloge hệ thống các hình ảnh minh họa về văn bản: Sử dụng trong các giờ học sử thi trong chương trình Ngữ văn 10.

- Quyển Brochure các hình ảnh minh họa về văn hóa sử thi: Văn hóa Tây Nguyên cổ đại, Văn hóa Hi Lạp và Ấn Độ cổ đại – có thể sử dụng như Thiết bị dạy học Bộ tranh ảnh Văn hóa của các môn Ngữ văn, Lịch sử lớp 10.

- Quyển Kỉ yếu Hội thảo – Sử thi anh hùng, trong đó có các bài nghiên cứu, chuyên luận của HS, các bài báo và hình ảnh, poster – sử dụng như Tài liệu tham khảo cho HS các khóa sau khi học chủ đề Sử thi Anh hùng.

Các Tài liệu trên được đóng quyển và lưu bản cứng tại các Tủ sách lớp học khối 10 như tài liệu tham khảo cho HS. Ngoài ra, tài liệu còn được lưu tại Thư viện trường để HS các lớp khác, khối khác có thể tiếp cận để tăng cường tri thức cho bản thân. Kết quả của Dự án đã, đang xây dựng nguồn tư liệu phong phú cho HS, trau dồi kĩ năng, củng cố tinh thần và trách nhiệm của các em với quá trình học.

Bên cạnh đó, trước sự phát triển và mở rộng phong phú các nguồn tư liệu, khai thác tối đa tiềm lực của công nghệ thông tin, chúng tôi – gồm GV và các HS tham gia dự án đã tập hợp sản phẩm thành Kho học liệu điện tử, với các nội dung trên, lưu giữ lại thành bản mềm trên Google Drive, Facebook, qua đó HS chia sẻ kiến thức với nhau và bổ sung cho những thiếu sót của nhau. Kho học liệu này còn có thể chia sẻ rộng rãi cho các GV và HS trong trường, hoặc bất cứ ai có nhu cầu tìm hiểu về sử thi một cách hệ thống và toàn diện dưới nhiều góc nhìn.

Trang 51

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 2. Hiệu quả về mặt xã hội: Với việc vận dụng lí thuyết kiến tạo vào dạy học chủ đề Sử thi anh hùng, về cơ bản, người dạy có thể hoàn thiện những phẩm chất, kĩ năng cho HS trong quá trình học. Hiệu quả của quá trình học này đáp ứng đầy đủ cốt lõi triết lí giáo dục của Dewey, cũng là triết lí giáo dục hiện đại: Giáo dục là một hoạt động của đời sống, là bản thân quá trình sống của con trẻ chứ không phải là sự chuẩn bị cho một cuộc sống tương lai mơ hồ nào đó.

Trường học phải là một cộng đồng dân chủ trong đó mọi hoạt động được tập trung nhằm tạo ra hiệu quả cao nhất trong việc chia sẻ cho người học di sản tri thức nhân loại và làm cho họ có thể sử dụng tài năng của mình vào mục đích xã hội. Để đánh giá hiệu quả nâng cao chất lượng giáo dục của Chủ đề Sử thi Anh hùng, chúng tôi đánh giá qua các tiêu chí: Kiến thức nền (Bài kiểm tra kiến thức về sử thi sau bài học); Kĩ năng cần thiết (Survey khảo sát kĩ năng của HS so sánh với trước dự án); Thái độ học tập (Khảo sát thái độ học tập bộ môn). a, Về kiến thức:Kết quả kiểm tra sau khi hoàn thành dự án + Số lượng bài: 184 (trong các lớp đã thực hiện dự án) Bảng: So sánh điểm số và tỉ lệ HS đạt điểm Giỏi bài kiểm tra kiến thức sử thi sau dự án Lớp

10A3

10A7 %

10A9

Điểm

Trước DA

6,85

8,33 6,75

15,4 6,38

5,65 7,32

38,5

6,97

19,4

Sau DA

7,22

19,5 7,45

29,5 6,98

18,3 8,22

56,8

7,63

29,5

Điểm

%

Điểm

%

10A11

Điểm TB

Điểm

%

10A10

Điểm

%

Có thể nhận thấy, số lượng điểm Giỏi tăng lên rõ rệt, chiếm hơn 10% ở tất cả các lớp khảo sát, điểm Khá cũng tăng lên. Trong bài kiểm tra, HS xử lí tốt những câu hỏi về đặc trưng sử thi và những câu hỏi về văn hóa, lịch sử liên quan cũng được giải quyết khá tốt. Đây là sự thay đổi lớn trong cả nội dung và phương pháp của học sinh.

Khi sử dụng bài kiểm tra này với những lớp đã học Sử thi nhưng học không học theo dự án, kết quả thu được như sau: Biểu đồ: Chất lượng điểm của HS lớp 10A3 (lớp đã học dự án) với các lớp không học theo dự án (Số lượng bài: 148 bài) Trang 52

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018

Lớp 10A5

Lớp 10A4 Điểm Giỏi Điểm Khá Lớp 10A3

Điểm TB

Lớp 10A2

0

5

10

15

20

25

Theo kết quả kiểm tra, số điểm Khá và Giỏi của lớp 10A3 – lớp đã tiến hành dự án cao hơn so với các lớp học theo phương pháp thường. Trong bài kiểm tra, câu hỏi thông hiểu cũng chứng tỏ HS khi được trải nghiệm qua quá trình Đồng hóa và Điều ứng có cái nhìn sâu sắc hơn và phân tích hiện tượng tốt hơn. Như vậy, vận dụng LTKT vào dạy học không làm HS coi nhẹ kiến thức hay không hiểu bài như một số ý kiến, mà ngược lại, khiến HS tiếp thu và khắc sâu kiến thức tốt hơn dù thời gian học trên lớp không thay đổi. b, Về kĩ năng HS sau khi tham gia dạy học theo lí thuyết kiến tạo có thêm được hứng thú với khoa học, kết nối kiến thức trong sách vở và các trải nghiệm sáng tạo nên có, cần có trong xã hội hiện đại. GV qua bài giảng có thể khai thác ở HS cả kĩ năng cứng và kĩ năng mềm.

Chúng tôi đã tiến hành khảo sát sự tiến bộ của HS ở một số kĩ năng chính: NL sử dụng CNTT, NL hoạt động nhóm và NL tự học. Kết quả thu được thể hiện qua biểu đồ sau (Số lượng HS tham gia khảo sát: 85 HS)

Trang 53

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018

Bên cạnh đó, sau bài giảng, chúng tôi tiến hành cho HS làm lại phần Phiếu Khảo sát về kĩ năng mà các em đã thực hiện trước khi tiến hành DA. Với các câu hỏi: Em muốn thực hiện nhiệm vụ gì? Em có khả năng thực hiện gì? Câu trả lời nhận được cho thấy sự thay đổi lớn:

Em muốn làm

Em sẽ làm được

Em có thể làm Những năng lực vốn có của HS không thay đổi, nhưng số lượng nhiệm vụ mà HS muốn làm tăng lên, có những HS muốn thử sức cả ở biểu diễn và nghiên cứu lịch sử dù trước đó không hứng thú. Đặc biệt, sự tăng trưởng lớn nhất nằm ở sự tự tin của HS. Không chỉ đơn giản là sở thích, học tập đã trở thành trách nhiệm thôi thúc các em ở vai trò khác nhau. Vì vậy, sự phát triển về kĩ năng đã dẫn tới sự thay đổi quyết định về thái độ. c, Về thái độ Sau khi bài học kết thúc, chúng tôi nhận thấy không khí học tập môn Ngữ văn nói riêng và các môn học khác của HS có những biến chuyển tích cực. Điều này được thể hiện Trang 54

Sáng ki kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 qua kết quả khảo sát mà chúng tôi ti tiến hành với 50 Học sinh1 tuần n sau khi kết k thúc dự án:

Thái độ học ọc tậ tập của HS sau khi kết thúc Chủ đề dạy ạy học h

Không hứng thú Bình thường Hứng thú Rất hứng thú

Tín hiệu tích cực làà 100% HS quan tâm đến chủ đề dạy học, ọc, và v 100% HS mong muốn được học những ng giờ hhọc đổi mới phương pháp ở tất cả các bộ ộ môn. LTKT có thể th làm thay đổi môi trường ng học ttập môn Văn của HS, với chìa ìa khóa là phương ph pháp dạy học phải gắn chặt với đối tượng ợng vvà nội dung. Phương pháp không phảii chỉ của c GV, mà còn là của HS, của năng lực và hứ ứng thú của cá nhân đang trưởng thành. HS mở m rộng nhiều góc độ khác nhau để tiếp cận, ận, khám phá vvăn bản, vận dụng tối đa khảả năng và v tiềm lực của mình cho các nhiệm vụ cụụ thể thể, xa hơn là định hướng tương lai.

KẾT LUẬN Theo định hướng chươ ương trình giáo dục mới trong tương lai, việc ệc dạy d học sẽ không chỉ là truyền dạy kiến thức, ức, m mà mấu chốt là dạy cách học, cách tư duy. LTKT sẽ s trở thành cơ sở lí luận vững chắc ắc cho những PPDH mới hiện đại. Để đưaa LTKT trở tr thành một phương hướng ng trong giáo dụ dục nhà trường, không phải việc làm đơn giản, ản, mà m cần có những bước đi phù hợp. Qua nghiên ên ccứu này, chúng tôi hi vọng, HS vàà thanh thiếu thi niên ngày nay, không chỉ biết bảo tồn, giữ ữ ggìn di sản Văn học dân gian đất nước mình, ình, mà còn hướng h đến những giá trị cao cả hơn. ơn. Đ Đó là sáng tạo – tìm ra những giá trị của ủa riêng ri thế hệ mình từ gốc rễ cha ông, tuyển chọn, ọn, kkết tinh và tạo nên các giá trị, các biểu tượng ợng văn v hóa hiện đại.

Trang 55

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Bausinger. Hermann, Folk Culture in a World of Technology [Văn hóa dân gian trong một thế giới công nghệ], Indiana University Press, 1990.

2. Cù Huy Cận, Văn hóa dân gian và bản sắc văn hóa dân tộc, Tạp chí Văn hóa dân gian, tháng 1/1983.

3. Đinh Gia Khánh,Văn học dân gian Việt Nam, NXB Văn hóa Việt Nam, 1992.

4. Huyền Trâm, Đưa văn hóa dân gian vào nhà trường, cần thực hiện ở nhiều cấp học , báo Nhân dân, 2015.

5. Lê Huy Bắc, Dạy học văn học nước ngoài Ngữ văn 11 cơ bản và nâng cao, NXB Giáo dục, 2009.

6. Phan Bá Hoành, Đổi mới phương pháp dạy học, chương trình và sách giáo khoa, NXB Đại học Sư phạm, 2006.

7. Phan Trọng Luận, Văn học nhà trường, nhận diện, tiếp nhận, đổi mới, NXB Đại học Sư phạm Hà Nội, 2001.

8. Ngô Đức Thịnh,Văn hóa Vùng và phân vùng văn hóa ở Việt Nam, NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội, 1993.

9. Nguyễn Vĩnh Tường (Viện Triết học, viện Khoa học Xã hội Việt Nam), Giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống ở Việt Nam trước tác động của toàn cầu hóa, 2013.

10.Nguyễn Thị Vân, Các câu hỏi thường gặp về thuyết kiến tạo – Dự án công nghệ giáo dục, 2014.

11. Trần Ngọc Thêm, Cơ sở văn hóa Việt Nam, NXB TP Hồ Chí Minh, 1996.

Tài liệu Internet 12. Một số vấn đề chung về đổi

mới phương pháp dạy học ở trường

THPT,dhsptn.edu.vn/uploads/news/2014_02/doi-moi-ppdh-o-truong-pho-thong.pdf 13. Đỗ Ngọc Thống, Chương trình Ngữ văn trong Nhà trường phổ thông Việt Nam và hướng phát triển sau 2015, Nguồn: www.nico-paris.com 14. Chương trình giáo dục phổ thông, Nguồn: www.dhsphn.edu.vn 15. Tích cực hóa trong dạy học theo thuyết kiến tạo, Phòng thanh trang bvu.edu.vn IV. Cam kết không sao chép hoặc vi phạm bản quyền.

Trang 56

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 Chúng tôi xin cam kết sáng kiến kinh nghiệm này là do bản thân chúng tôi thực hiện và không sao chép nghiên cứu của người khác. Nhóm tác giả hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính xác thực và nguyên bản của sáng kiến.

CƠ QUAN ĐƠN VỊ ÁP DỤNG SÁNG KIẾN

TÁC GIẢ SÁNG KIẾN (Ký tên)

(xác nhận)

..................................................................... .....................................................................

(Ký tên, đóng dấu)

Trang 57

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 CÁC PHỤ LỤC PHỤ LỤC I: TIÊU CHUẨN ĐÁNH GIÁ QUÁ TRÌNH DẠY VÀ HỌC PHỤ LỤC I.1

BÀI KHẢO SÁT 1 VỀ TRÌNH ĐỘ VÀ HIỂU BIẾT VỀ CÔNG NGHỆ THÔNG TIN CỦA HỌC SINH TRƯỜNG THPT A HẢI HẬU LƯU Ý: CÁC NỘI DUNG THU ĐƯỢC TỪ BÀI KHẢO SÁT SẼ SỬ DỤNG ĐỂ CHIA NHÓM THEO ĐÚNG KHẢ NĂNG VÀ NGUYỆN VỌNG CỦA CÁC BẠN! Hãy trả lời chính xác các câu hỏi sau!

1. Họ và tên:…………………………………………………………………

2. Năm sinh: …………………………………………………………………

3. Lớp:……………………………………………………………………….

4. Sở thích (chọn trong các ý kiến sau): - Nghe nhạc - Đọc sách – Xem phim – Chụp ảnh – Du lịch – Vẽ tranh – Thiết kế đồ họa – Đóng kịch – Quay phim – Phỏng vấn – Biên tập 5. Trong các phần mềm ứng dụng dưới đây, bạn sử dụng được các phần mềm nào? (có thể chọn nhiều lựa chọn) Microsoft Word Movie Maker Powerpoint Proshow Excel Adobe Photoshop

OneNote Gmail, Google

6. Bạn thích thú với công việc nào dưới đây? (chọn nhiều nhất 2 phương án) Nghiên cứu văn học Nghiên cứu lịch sử

Nghiên cứu con người Du lịch

Biên kịch, đóng chèo Nghiên cứu văn hóa Bình luận văn thơ Nhà báo, Quảng cáo MC, tổ chức sự kiện 7. Sau dự án, bạn hi vọng sẽ có những kĩ năng gì? ………………………………………………………………………………………

8. Bạn có nguyện vọng gì muốn đề đạt khi thực hiện dự án không? ………………………………………………………………………………………

Cảm ơn bạn đã tham gia khảo sát!

Trang 58

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018

PHỤ LỤC I.2 PHIẾU ĐIỀU TRA NHU CẦU CỦA HỌC SINH (Trước khi thực hiện dự án) Họ và tên: ……………………………………………………

Lớp: ……………………… Trường: ……………………….

Sở thích :……….. Sở trường :………………………………

Hãy trả lời câu hỏi dưới đây bằng cách đánh dấu X vào ô trống có câu trả lời phù hợp với em.

1. Bạn quan tâm (hoặc có hứng thú) đến nội dung nào?

Nội dung

Có

Không

Có

Không

Tìm hiểu về văn học dân gian và đặc trưng của VHDG Tìm hiểu về thể loại sử thi.

Lịch sử đất nước, sự phát triển về kinh tế, văn hóa của đất nước và thế giới.

Quá trình phát triển của lịch sử và ảnh hưởng của nó tới văn hóa của địa phương Các hình tượng anh hùng trong lịch sử và văn học dân gian?

Các di tích, di sản văn hóa và tiềm năng phát triển du lịch của địa phương.

2. Em muốn thực hiện nhiệm vụ học tập nào trong dự án?

Nhiệm vụ Đóng vai nhà nghiên cứu văn học Đóng vai nhà sử học nghiên cứu về lịch Đóng vai biên kịch và diễn viên sân khấu Đóng vai nhà văn- nhà phê bình văn học để đánh giá, phẩm bình và trình bày suy nghĩ về tác phẩm văn học. Đóng vai nhà nghiên cứu văn hóa

Trang 59

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 Đóng vai nhà báo để viết bài, phỏng vấn, làm phim quảng bá văn hóa của 3. Sau dự án, bạn hi vọng đạt được điều gì? …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………

Cảm ơn bạn đã hoàn thành khảo sát!

Trang 60

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 PHỤ LỤC I.3:

BẢNG GHI CHÉP BIẾT – THẮC MẮC – HIỂU

Họ và tên:………………………………………. ……………

Lớp: …………………………………………………………………….

Sau khi nghe kế hoạch dự án Sử thi Anh hùng, tỉnh Nam Định, em hãy trình bày những điều mình Biết – Thắc mắc – Hiểu vào bảng sau: Những điều em Biết

Những điều em Thắc mắc

Những điều em Hiểu

.

PHỤ LỤC I.4: BIÊN BẢN LÀM VIỆC NHÓM (LẬP KẾ HOẠCH NGHIÊN CỨU) 1. Thời gian, địa điểm, thành phần - Địa điểm:............................................................................................

- Thời gian: từ......giờ.....đến ....giờ ..........Ngày.......tháng......năm .....

-

Nhóm số: ……...;

Số thành viên: ....................

Số thành viên có mặt............Số thành viên vắng mặt..........

2. Nội dung công việc: (Ghi rõ tên chủ đề thảo luận hoặc nội dung thực hành) ..............................................................................................................................

3. Bảng phân công cụ thể STT

Họ và tên

Công việc được giao

Thời hạn

Ghi

hoàn thành

chú

1 2 3 4 5 6

Trang 61

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 PHỤ LỤC I.5: CÁC BẢN TIÊU CHÍ Tiêu chí đánh giá làm việc nhóm

Sự đóng góp

Sự hợp tác

Nghe tích cực trong nhóm

Siêu nhận thức

4 3 Tôi luôn đóng góp Tôi đóng góp cho tích cực vào nhóm nhóm bằng cách tham bằng cách tham gia gia thảo luận, hòan thảo luận. Tôi chấp thành những công việc nhận và thực thi tất cả được phân công, và những công việc giúp nhóm đưa ra và được yêu cầu. Tôi đạt được mục tiêu giúp nhóm đưa ra mục tiêu và hướng dẫn nhóm đạt mục tiêu.

Tôi chia sẻ nhiều ý Tôi chia sẻ ý kiến của kiến và đóng góp mình khi được khuyến thông tin thích hợp khích, và tôi cho phép cho đề tài, và tôi tất cả các thành viên khuyến khích những chia sẻ. thành viên khác chia sẻ ý kiến của họ.

Tôi giữ cân bằng giữa Tôi có thể lắng nghe nghe và nói. các bạn khác.

2 1 Thỉnh thoảng tôi cần Tôi quyết định không sự khuyến khích để tham gia. Tôi không hòan thành các công hòan thành các công việc việc được phân công. được giao, tôi ngăn cản Tôi cần trợ giúp trong việc đưa ra mục tiêu, và việc đưa ra và đạt tôi cản trở nhóm đạt được các mục tiêu được mục tiêu. của chúng tôi.

Thỉnh thoảng tôi chia sẻ ý kiến khi được khuyến khích, và tôi cho phép hầu hết các thành viên khác trong nhóm chia sẻ.

Thỉnh thoảng, tôi lắng nghe các bạn khác.

Tôi luôn quan tâm đến cảm giác và ý kiến của các bạn khác.

Tôi biểu lộ sự thông cảm với cảm giác và ý Thỉnh thoảng, tôi có kiến của các bạn khác. nghĩ đến cảm giác và ý kiến của các bạn khác.

Tôi yêu cầu nhóm suy nghĩ xem chúng tôi đang làm việc với nhau tốt ở mức nào.

Tôi suy nghĩ đến việc Thỉnh thoảng tôi giúp chúng tôi đang làm nhóm làm việc với việc với nhau tốt ở mức nhau. nào.

Tôi không thích chia sẻ ý kiến của mình, vì thế tôi không đóng góp vào các cuộc thảo luận nhóm.

Tôi thường ngắt lời các bạn khác khi họ đang chia sẻ.

Tôi không lắng nghe các bạn khác.

Thỉnh thoảng tôi không quan tâm đến cảm giác và ý kiến của các bạn khác.

Tôi ngăn cản các thành viên trong nhóm nghĩ đến việc chúng tôi đang làm việc với nhau tốt ở mức nào.

Tôi tham gia vào Tôi giúp nhóm làm Tôi cố không làm cản Thỉnh thoảng tôi ngăn việc với nhau tốt hơn. những thay đổi cần trở những nổ lực của cản chúng tôi bàn về thiết để giúp nhóm làm cả nhóm. công việc. việc với nhau tốt hơn.

Tiêu chí đánh giá bài báo cáo tham luận hội thảo Nội dung

Tốt Bài báo cáo có nội dung được tổng hợp từ nhiều nguồn thông tin khác nhau, nêu bật các quan điểm từ nhiều phương diện

Khá Bài báo cáo có nội dung được tổng hợp từ một số nguồn thông tin khác nhau, nêu được các quan điểm từ nhiều phương diện

TB Bài báo cáo có nội dung được tổng hợp từ một vài nguồn thông tin khác nhau:

Yếu Bài báo cáo có nội dung sơ sài, thiếu nhiều thông tin:

Trang 62

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 - Trình bày được thực trạng với số liệu - Trình bày được - Trình bày rõ ràng đầy đủ, có minh thực trạng với số liệu chưa đầy đủ, thực trạng với số chứng cụ thể. có minh chứng liệu đầy đủ, rõ ràng, có minh - Nêu được hậu nhưng chưa cụ thể. quả/hệ quả của vấn chứng cụ thể. đề phù hợp với nội - Nêu được một vài hậu quả/hệ quả của - Nêu bật hậu dung vấn đề phù hợp với quả/hệ quả của vấn nội dung đề phù hợp với nội dung.

- Trình bày cụ thể về các biện pháp giải - Trình bày chưa cụ quyết thực trạng thể về các biện pháp giải quyết thực trạng - Trình bày rõ ràng và cụ thể về các - Bài viết thuyết biện pháp giải phục, cung cấp một số thông tin về thực - Bài viết cung cấp quyết thực trạng trạng một số thông tin về thực trạng - Bài tham luận thuyết phục, cung cấp nhiều thông tin có về thực trạng Các lỗi Nội dung bài viết Nội dung bài viết Nội dung bài viết được biên tập cẩn không mắc những lỗi có mắc lỗi vài lỗi thông thận kỹ luỡng và làm giảm đi ý nghĩa đã làm giảm đi ý thường không mắc lỗi. của bài viết. nghĩa của viết.

Kết cấu Kết cấu bài viết Kết cấu bài tuân theo Kết cấu bài viết tuân theo các quy các quy tắc viết và không thống nhất. bài viết tắc viết và quy định quy định ngữ pháp Các câu trả lời hơi ngữ pháp phù hợp. phù hợp. Các câu trả tóm tắt.

Văn phong rõ ràng, lời rõ ràng. cô đọng với các từ vựng khoa học được dùng phù hợp.

Báo cáo được hoàn Báo cáo được hoàn Báo cáo được hoàn Hoàn thành đúng hoặc thành đúng thời hạn. thành trễ thời hạn 1 thành trước thời hạn. ngày.

Tham gia Hầu hết các thành Tất cả các thành viên Công việc không viên trong nhóm trong nhóm tham gia được phân chia tham gia một cách một cách bình đẳng. đồng đều. Các vấn bình đẳng và tôn Khi có các vấn đề đề bị bỏ qua, hoặc trọng lẫn nhau. Các nảy sinh, nhóm có cố làm trầm trọng hoá thành viên hỗ trợ gắng hợp lý để giải bởi phản ứng của lẫn nhau trong lĩnh quyết vấn đề trong các thành viên vực còn yếu và tận nhóm. trong nhóm. dụng điểm mạnh.

- Chưa trình bày được thực trạng hoặc không có số liệu và minh chứng cụ thể.

- Nêu được rất ít hậu quả/hệ quả của vấn đề phù hợp với nội dung.

- Các biện pháp đưa ra chưa chính xác và chưa phù hợp với thực trạng

- Bài viết cung cấp rất ít thông tin, chưa có tác dụng nâng coa hiểu biết về

Bài viết mắc quá nhiều lỗi làm giảm đi ý nghĩa của biết.

Kết cấu bài viết không phù hợp với trình độ cấp lớp, và các câu trả lời không rõ ràng.

Báo cáo được hoàn thành quá trễ so với thời hạn (sau 3 ngày).

Nhóm không hoạt động và ít hoặc chẳng có cố gắng nào để giải quyết các vấn đề.

Trang 63

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 Tiêu chí về bài đánh giá PowerPoint Nội dung

Tốt - Powerpoint có hình ảnh, bảng số liệu, biểu đồ minh họa rất tốt cho bài báo cáo tham luân - Nội dung minh họa sâu sắc, có chọn lọc kĩ càng - Ngắn gọn, súc tích, đủ ý

Khá - Powerpoint có hình ảnh, bảng số liệu, biểu đồ minh họa tốt cho bài báo cáo tham luân - Nội dung minh họa có chọn lọc kĩ - Ngắn gọn, súc tích, đủ ý

TB - Powerpoint có hình ảnh, bảng số liệu, biểu đồ minh họa cho bài báo cáo tham luận - Nội dung minh họa chưa được chọn lọc kĩ - Còn dài dòng, nhiều chữ

Yếu - Powerpoint không có hình ảnh, bảng số liệu, biểu đồ minh họa cho bài báo cáo tham luân - Nội dung minh họa không được chọn lọc kĩ - Còn dài dòng, nhiều chữ

Trình bày

Có thẩm mỹ, rất Có thẩm mỹ, khá khoa Chưa đẹp, chưa lo Không đẹp, thiếu khoa học, lo gic học và logic gic lắm khoa học và ko logic

Hoàn thành

PPT được hoàn PPT được hoàn thành PPT được hoàn PPT được hoàn thành đúng hoặc đúng thời hạn. thành trễ thời hạn 1 thành quá trễ so với trước thời hạn. ngày. thời hạn (sau 3 ngày).

Hầu hết các thành Tất cả các thành viên Công việc không Nhóm không hoạt viên trong nhóm trong nhóm tham gia được phân chia động và ít hoặc tham gia một cách một cách bình đẳng. đồng đều. Các vấn chẳng có cố gắng bình đẳng và tôn Khi có các vấn đề nảy đề bị bỏ qua, hoặc nào để giải quyết các trọng lẫn nhau. Các sinh, nhóm có cố gắng làm trầm trọng hoá vấn đề. thành viên hỗ trợ lẫn hợp lý để giải quyết bởi phản ứng của nhau trong lĩnh vực vấn đề trong nhóm. các thành viên còn yếu và tận dụng trong nhóm. điểm mạnh.

Tham gia

PHỤ LỤC I.6: TỔNG KẾT – RÚT KINH NGHIỆM CÁC BIỆN PHÁP CẢI TIẾN GHI CHÉP ĐÁNH GIÁ CẢI TIẾN Ngày

Lớp

Ưu điểm

Hạn chế

Giải pháp cải tiến

Trang 64

Sáng ki kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 PHỤ LỤC C II: CÁC NHI NHIỆM VỤ TRONG QUÁ TRÌNH DẠ ẠY HỌC PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 NHÓM NGHIÊN CỨU VĂN HỌC VẤN ĐỀ TÌM ÌM HI HIỂU: ĐỊNH NGHĨA VỀ SỬ THI ANH HÙNG H NHÓM TRƯỞ ỞNG: NG: …………………………………………….

Bài 1: HS tiến hành thựcc hiệ hiện sơ đồ tư duy về Sử thi và Sử thi anh hùng ùng Sử thi

Sử thi anh hùng

Sử thi thần thoại

- Định nghĩa: Sử thi làà gì? N Nội dung của sử thi, sử thi anh hùng? Cách phân loại lo sử thi?

- Tính chất của sử thi: nội ội dung, hhình tượng, nghệ thuật.

- Diễn xướng sử thi: Sử ử thi ccòn là một loại hình nghệ thuậtt dân gian, bao gồm g cả nghệ thuật ngôn từ, ca hát, nhảy ảy múa.., nó ít nhi nhiều mang tính chất của nghệệ thuật thu sân khấu trình diễn.

Bài 2: Điền vào bảng sau: Phương diện

Đăm Săn

Uy-lít-xơ

Rama

Xuất thân (nguồn gốc) Tính cách Hành động Nguyên nhân của hành động Ngôn ngữ đối thoại Trang 65

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 Ý nghĩa của ngôn ngữ Vai trò với gia đình Vai trò với cộng đồng Bài 3: Từ việc tìm hiểu các ngữ liệu trong tác phẩm, hãy rút ra nhận xét: - Thể loại sử thi có ý nghĩa gì trong các mặt đời sống cộng động?

- Người anh hùng sử thi sẽ tác động như thế nào đến cộng đồng, và ngược lại?

- Nếu em là người anh hùng sử thi, em có cư xử như vậy không? Đặt trong hoàn cảnh hiện nay, chúng ta có thể rút ra bài học gì từ những người anh hùng cổ đại?

Trang 66

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2 NHÓM NGHIÊN CỨU VĂN HỌC VẤN ĐỀ TÌM HIỂU: CÁC TUYẾN NHÂN VẬT TRONG SỬ THI ANH HÙNG NHÓM TRƯỞNG: …………………………………………….

Bài 1:Thực hiện bảng hệ thống sau: Phương diện

Hơ Nhị

Pê-nê-lôp

Xi-ta

Xuất thân (nguồn gốc) Tính cách Hành động Nguyên nhân của hành động Ngôn ngữ đối thoại Ý nghĩa của ngôn ngữ Vai trò với gia đình Vai trò với cộng đồng Từ bảng thống kê: Rút ra những đánh giá về vấn đề sau: - Trong tác phẩm sử thi, những người vợ (tuyến nhân vật phụ) có vai trò như thế nào?

- Qua đó, rút ra đăc điểm gì về xã hội thời cổ đại về quan niệm người phụ nữ trong từng quốc gia?

- Ở mỗi sử thi, vai trò của người vợ thay đổi như thế nào? Ở sử thi nào người phụ nữ thể hiện được vẻ đẹp sâu sắc nhất? Qua đó em hiểu thế nào về tính chất cộng đồng của sử thi?

Trang 67

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 Bài 2:Ở bất cứ tác phẩm sử thi nào, người anh hùng cũng được trợ giúp bởi nhiều thế lực, nhiều kiểu người, liệt kê các chi tiết đó trong tác phẩm Văn bản

Nhân vật trợ giúp

Chiến thắng

Gợi ý: Nhân vật

Mtao Mxây

ông Trời

Uy-lít-xở trở về

Kêt quả

Ý nghĩa

Gợi ý: Tê- lê-mác, vú nuôi

Rama buộc tội

Gợi ý: vua khỉ, tướng khỉ, em trai

- Sự trợ giúp sử thi có vai trò như thế nào với mỗi tác phẩm?

- Thể hiện niềm tin như thế nào vào người anh hùng? Đây có phải là nhân tố quyết định sự chiến thắng của người anh hùng không? Nếu không có những thế lực đó, liệu họ có thể giành phần thắng?

- Chúng ta hiểu gì về thái độ của nhân dân qua những sự trợ giúp đó?

Trang 68

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3 NHÓM NGHIÊN CỨU VĂN HỌC VẤN ĐỀ TÌM HIỂU: NGÔN NGỮ VÀ NGHỆ THUẬT SỬ THI NHÓM TRƯỞNG: …………………………………………….

Bài 1:Đọc những câu văn miêu tả Đăm Săn sau đây và thực hiện các yêu cầu ở dưới: “Một lần xốc tới, chàng vượt một đồi tranh. Một lần xốc tới nữa, chàng vượt một đồi lồ ô. Chàng chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây”; “Chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc”; “Khi chàng múa chạy nước kiệu, quả núi ba lần rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ bay tung”; “đôi mắt long lanh như mắt chim ghếch ăn hoa tre”; “Bắp chân chàng to bằng cây xà ngang, bắp đùi chàng to bằng ống bễ, sức chàng ngang sức voi đực, hơi thở chàng ầm ầm tựa sấm dậy, chàng nằm sấp thì gãy rầm sàn, chàng nằm ngửa thì gãy xà dọc”…

(Trích Đăm Săn- sử thi Tây Nguyên) Câu hỏi: 1. Đoạn trích trên được viết theo phương thức biểu đạt nào?

2. Tác dụng của biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong văn bản 3. Tại sao nói vẻ đẹp của Đăm Săn mang hướng lí tưởng hóa?

4. Em có nhận xét gì về kết cấu đối xứng được sử dụng nhiều trong sử thi?

Bài 2: Đọc đoạn văn sau và thực hiện các yêu cầu nêu dưới “Chàng mở tiệc ăn uống linh đình…Vì vậy, danh vang đến thần, tiếng lừng khắp núi, đông tây đâu đâu cũng nghe danh tiếng Đăm Săn” (Cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng, Sử thi Đăm Săn) 1. Văn bản được viết theo phương thức biểu đạt nào?

2. Biện pháp nghệ thuật sử thi được sử dụng trong văn bản có tác dụng gì?

3. Tại sao nói: kết hợp sử dụng ngôn ngữ đối thoại giữa các nhân vật và ngôn ngữ kể chuyện là ưu thế của sử thi so với các thể loại tự sự dân gian khác?

Trang 69

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 4. Nhận xét về ý nghĩa của tính trì hoãn sử thi – những điệp khúc thường gặp trong tác phẩm? Gợi ý: Tạo thuận lợi cho việc diễn xướng và dễ tạo một khung cảnh bề bộn, trùng điệp, hoành tráng rất cần thiết trong các sử thi anh hùng.

Bài 3: Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi: Dịu hiền thay mặt đất khi nó hiện lên trước mắt những người đi biển bị Pô-dê-iđông đánh tan thuyền trong sóng cả gió to, họ bơi, nhưng rất ít người thoát khỏi biển khơi trắng xóa mà được vào bờ ; mình đầy bọt nước, những người sống sót mừng rỡ bước lên đất liền mong đợi; Pê-nê-lốp cũng vậy, được gặp lại chồng, nàng sung sướng xiết bao, nàng nhìn chàng không chán mắt và hai cánh tay trắng muốt của nàng cứ ôm lấy cổ chồng không nỡ buông rời. (Trích Uy-lít-xơ trở về) Câu 1: Đoạn trích trên nói về nội dung gì?

Câu 2: Văn bản sử dụng những biện pháp tu từ nào? Nêu tác dụng của các biện pháp tu từ.

Câu 3:Cấu tạo cú pháp của văn bản trên có gì đặc biệt? Nhận xét về cú pháp?

Câu 4: Từ đoạn trích, anh/ chị hãy viết một đoạn văn ngắn từ 5 đến 7 dòng trình bày suy nghĩ của mình về quan niệm: “Chính tình yêu, sự thuỷ chung sẽ giúp con người vượt qua khó khăn, gian khổ để đến với niềm vui và hạnh phúc”.

Trang 70

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 PHIẾU HỌC TẬP SỐ 4 NHÓM NGHIÊN CỨU LỊCH SỬ VẤN ĐỀ TÌM HIỂU: MỐI QUAN HỆ GIỮA LỊCH SỬ VÀ SỬ THI NHÓM TRƯỞNG: …………………………………………….

Bài 1:Lập bảng thống kê về hoàn cảnh ra đời của sử thi: Sử thi

Đăm Săn

Ô đi xê

Ramayana

Thời gian ra đời Bối cảnh lịch sử Ý nghĩa với sử thi - Từ đó, nhận xét về những phương diện sau: 1. Sử thi tái hiện lịch sử hình thành và phát triển của bộ tộc, bộ lạc như thế nào?

2. Những vấn đề trong sử thi có ý nghĩa như thế nào tới đời sống cộng đồng?

3. Trình độ tổ chức xã hội và tổ chức gia đình được tái hiện thông qua sử thi như thế nào?

Bài 2: So sánh hai sử thi nước ngoài để hiểu thêm về lịch sử các đất nước trên thế giới Tiêu chí

Sử thi Ô – đi – xê

Sử thi Ramayana

Đất nước

Hy Lạp

Ấn Độ

Văn minh

Phương Tây

Phương Đông

Nội dung

Cuộc phiêu lưu trên biển của Uy –

Hành trình trong rừng sâu của Rama

lít – xơ tiêu biểu cho quá trình người tái hiện quá trình người Ấn Độ hướng Hy Lạp vươn ra biển mở rộng giao

tới những suy tư về tôn giáo, triết học,

lưu thương nghiệp

thấy được mối quan hệ giữa con người và vũ trụ

Đặc điểm

Mang màu sắc thực tiễn

Mang tính tôn giáo tâm linh

Giá trị

Gửi gắm khát vọng trí tuệ

Nhấn mạnh phẩm chất đạo đức

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 5 Trang 71

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 NHÓM NGHIÊN CỨU LỊCH SỬ VẤN ĐỀ TÌM HIỂU: MỐI QUAN HỆ GIỮA LỊCH SỬ VÀ SỬ THI NHÓM TRƯỞNG: …………………………………………….

Bài 1: Đọc đoạn văn sau và thực hiện các yêu cầu nêu dưới Đăm Săn: - Ơ tất cả dân làng này, các ngươi có ai đi cùng vời ta không? Tù trưởng các ngươi đã chết, lúa các ngươi cấy đã mục. Ai chăn ngựa hãy đi bắt ngựa! Ai giữ voi hãy đi bắt voi! Ai giữ trâu hãy đi lùa trâu về!

Dân làng: -Không đi sao được! Làng chúng tôi phía bắc đã mọc cỏ gấu, phía nam đã mọc cỏ hoang, người nhà giàu cầm đầu chúng tôi nay đã không còn nữa! Đăm Săn: -Ơ nghìn chim sẻ, ơ vạn chim ngói! Ơ tất cả tôi tớ bằng này! Chúng ta đi về nào! ( Trích Chiến thắng Mtao Mxây) 1. Văn bản trên có ý nghĩa gì?

2. Lời gọi của Đăm Săn có mục đích là gì? Chàng đứng ở vị trí nào để kêu gọi?

3. Tại sao dân làng lại trả lời: “Không đi sao được! Làng chúng tôi phía bắc đã mọc cỏ gấu, phía nam đã mọc cỏ hoang, người nhà giàu cầm đầu chúng tôi nay đã không còn nữa!”?

4. Qua đó, em nhận xét gì về ý nghĩa của chiến tranh với lịch sử hình thành bộ tộc?

Bài 2: Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu nêu dưới Nghe những lời đó, Gia-na-ki mở tròn đôi mắt đẫm lệ. Thấy người đẹp khuôn mặt bông sen với những cuộn tóc lượn sóng đứng trước mặt mình, lòng Ra-ma đau như dao cắt. Nhưng vì sợ tai tiếng, chàng bèn nói với nàng, trước mặt những người khác: “Để trả thù sự lăng nhục, ta đã làm những gì mà một con người phải làm: ta đã tiêu diệt Ra-va-na.

Cũng như đại đạo sĩ A-ga-xti-a nhờ công sám hối, khổ hạnh đã giải thoát cho các xứ phương Nam khỏi nỗi kinh khiếp đối với In-van và Va-ta-pi[4], ta cũng giải thoát cho cõi thế gian này khỏi mối lo sợ Ra-va-na.

Phải biết chắc điều này: chẳng phải vì nàng mà ta đánh thắng kẻ thù với sự giúp đõ của bạn bè. Ta làm điều đó vì nhân phẩm của ta, để xoá bỏ vết ô nhục, để bảo vệ uy tín và danh dự của dòng họ lẫy lừng tiếng tăm của ta. Ta làm điều đó chính là để chứng tỏ ta Trang 72

Sáng ki kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 không thuộc về một gia đình ình bình th thường. Nay ta phải nghi ngờ tư cách của c nàng, vì nàng đã lưu lại trong nhà mộtt kẻ xa llạ. Giờ đây, nàng đang đứng trước mặt ặt ta, nhưng nh trông thấy nàng, ta không chịuu nổi, ch chẳng khác nào ánh sáng đối với ngườii bị đau đ mắt. Vậy ta nói cho nàng hay, nàng muốốn đi đâu tuỳ nàng, ta không ưng có nàng nữ ữa. Người đã sinh trưởng trong một gia đình ình cao quý có th thể nào lại lấy một người vợ từng ng sống s trong nhà kẻ khác, đơn giản chỉ vì mụ ta llà một vật để yêu đương? Nàng đã bị quấyy nhiễu nhi khi ở trong vạt áo của Ra-va-na, đôi mắắt tội lỗi của hắn đã hau háu nhìn khắp ngườ ời nàng, vậy làm sao ta có thể nhận nàng vềề khi ngh nghĩ tới gia đình cao quý đã sinh ra ta?

Nay mục đích cứu nàng àng đã đạt được rồi, ta không cần đến nàng àng nữa. n Nàng muốn đi đâu tuỳ ý. Hỡii phu nhân cao quý! Ta nói rrõ cho nàng hay, chẳng ng chút quanh co, ngập ng ngừng: nàng có thể để tâm đế đến Lắc-ma-na, Bha-ra-ta, Xa-tru-na[5], Xu--gri-va[6], hay nếu nàng thích, nàng có thể đii theo Vi Vi-phi-sa-na cũng được...

Thấy nàng yêu kiềuu xinh đẹp, lại có được nàng trong nhà hắn, n, Ra-va-na Ra đâu có chịu đựng được lâu (Trích S Sử thi Ramayana – Sử thi Ấn Độ) 1. Nội dung của đoạnn trích tr trên là gì?

2. Trong văn bản, lí tưởng ng m mà Rama bảo vệ là điều gì? Điều đó ó có giá trị thế nào trong lịch sử của người Ấn Độ nói ói chung?

3. Nêu ý nghĩa của hành động: ộng: ““Ta phải nói với nàng, trước mặt người ời khác”. khác 4. Em nghĩ thế nào về nhiệm vvụ của giai cấp cao quý, dòng tộc “không không phải ph gia đình bình thường” mà Rama nói tới?

Bài 3: Lập sơ đồ tư duy vềề m mối quan hệ giữa lịch sử và cốt truyện của ủa tác phẩm ph Ô-đi-xê: Lưu ưu lạ lạc ở biển Cầu ầu hôn Thử thách

Đến vùng đất mới Chiến tranh Trí tuệ

Giao lưu ưu đường ng biển?

Bảo vệ đất nước? nướ Quan điểm ểm hôn nhân?

Trang 73

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 PHIẾU HỌC TẬP SỐ 6 NHÓM NGHIÊN CỨU VĂN HÓA VẤN ĐỀ TÌM HIỂU: GIÁ TRỊ VĂN HÓA CỦA SỬ THI NHÓM TRƯỞNG: …………………………………………….

Bài 1: Đọc đoạn văn sau và thực hiện các yêu cầu nêu dưới Nghệ nhân hát kể sử thi được người Ê Đê coi trọng vì theo tín ngưỡng dân gian, đó là những người được thần linh ban cho khả năng độc đáo. Họ được coi là "báu vật sống" của dân tộc, là nghệ sỹ tổng hợp, là người sáng tạo tác phẩm, đạo diễn các tình huống, cũng là diễn viên tài năng, có thể diễn giọng nữ, giọng nam, giọng con quỷ, giọng thần tiên... đồng thời là người bình luận tính cách hay diễn biến câu chuyện... Họ chính là người tạo ra nhiều dị bản của sử thi Ê Đê, nên sử thi Ê Đê phát triển thành cả một kho tàng khuyết danh, đúng nghĩa là những sáng tạo dân gian, giàu có và phong phú. Để bảo tồn hát kể sử thi Tây Nguyên nói chung, sử thi Ê Đê nói riêng, Bộ Văn hoá Thể Thao và Du lịch Việt Nam đã tiến hành đợt sưu tầm các điệu hát khan, hát kể sử thi lớn vào năm 2007 và tiến tới số hoá nguồn tài liệu vô giá này. Ngành văn hoá những nơi có đồng bào Êđê sinh sống cũng tiến hành thống kê, phân loại được 33 sử thi của dân tộc Ê Đê, đồng thời tích cực phục hồi các lễ hội, không gian diễn xướng để tạo môi trường cho hát khan, hát kể sử thi phát triển. Khi tiếng hát kể sử thi vang lên hàng ngày trong nhà dài của người Ê Đê, nó sẽ từng bước ăn sâu vào tâm trí cộng đồng người Ê Đê trẻ tuổi, tạo ra một lớp người nghe, người kể sử thi mới, để hát khan, hát kể và sử thi tồn tại mãi trong cộng đồng dân tộc Ê Đê./.

(Thư Hoa – www.vovworld.com.vn) 1.Xác định hình thức kể sử thi trong nền văn hóa Tây Nguyên?

2. Tác dụng của việc diễn sử thi, kể sử thi so với phương pháp văn bản thường thấy?

3. Theo anh(chị), cần làm gì để bảo tồn hình thức sinh hoạt văn hóa đẹp đẽ này?

Bài 2: Trình bày về hình thức diễn xướng sử thi Tây Nguyên.

Phương diện

Nội dung

Môi trường sinh hoạt

Trang 74

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 Thời gian Nghệ nhân kể sử thi Hoạt động của người kể Hoạt động của người nghe Ý nghĩa Bài 3: Lập bảng thống kê: Tiêu chí

Sử thi Đăm Săn

Loại sử thi

Sử thi Ô – đi – xê

Sử thi Ramayana

Sử thi anh hùng Sử thi dân gian

Sử thi bác học

Sử thi bác học

Tác giả

Nhân dân Tây Nguyên

Thi sĩ: Hô – me- rơ

Đạo sĩ: Van – mi – ki

Đặc điểm

Tư duy chất phác, hồn

Mang tính nhân văn và

Mang màu sắc tôn

nhiên

giá trị thẩm mĩ

giáo, tâm linh

Những chi

- Kiến trúc nhà cửa, trang - Vũ khí chiến đấu,

- Cách thức sinh hoạt,

tiết văn hóa

phục, lời nói.

tranh phục, lời nói.

tín ngưỡng (Thần Lửa,

- Cồng chiêng, cảnh sinh

- Cách thức sinh hoạt

Thần Đất mẹ…)

hoạt chung của cộng

- Tiêu chuẩn vẻ đẹp

- Tư tưởng, niềm tin

đồng.

của người anh hùng.

danh dự.

Con người

- Tiêu chuẩn thẩm mĩ

- Chuẩn mực tính cách

qua người anh hùng.

xã hội

Con người Tây Nguyên

Con người Hi Lạp

Con người Ấn Độ

đơn giản, hồn nhiên.

thông tuệ, trí dũng.

chính trực, trọng danh dự.

Trang 75

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 PHIẾU HỌC TẬP SỐ 7 NHÓM NGHIÊN CỨU VĂN HÓA VẤN ĐỀ TÌM HIỂU: ẢNH HƯỞNG CỦA SỬ THI ĐẾN CỘNG ĐỒNG NHÓM TRƯỞNG: …………………………………………….

Bài 1:Trả lời câu hỏi thảo luận: 5. Sử thi có ảnh hưởng như thế nào đến sự phát triển của cộng đồng?

6. Người anh hùng thể hiện tiêu chuẩn thẩm mĩ chung của cộng đồng ra sao?

7. Tại sao nói trong văn học viết cũng chịu ảnh hưởng của sử thi? Lấy ví dụ những ảnh hưởng của sử thi với văn học viết?

8. Theo em, có nên lưu giữ vẻ đẹp của sử thi cổ đại với đời sống hiện đại hay không?

Vì sao?

Bài 2: Thảo luận: Đặt em ở cương vị một nhà nghiên cứu văn hóa, em sẽ làm gì để giữ gìn và truyền bá những nét đẹp của sử thi đến đời sống cộng đồng?

Trang 76

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018

PHỤ LỤC III KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM CỦA HỌC SINH Phụ lục III.1: Một số kết quả chuyên luận, báo cáo hội thảo Nhóm Nghiên cứu 3: Nên học sử thi như thế nào?

Trang 77

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018

Nhóm Nghiên cứu 3: Về Sử thi Đăm Săn

Nhóm nghiên cứu 3: Homer và Ô-đi-xê

Trang 78

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018

Phụ lục III.2: Một sốhình ảnh PowerPoint trình chiếu: Slide 1-2

Sử thi hay trường ca là: - Thuật ngữ văn học dùng để chỉ những tác phẩm theo thể tự sự.

- Hàm chứa những bức tranh rộng và hoàn chỉnh về đời sống nhân dân với nhân vật trung tâm.

SỬ THI

Slide 3-4

Đặc điểm của sử thi:

Sử thi là khái niệm được tiếp nhận từ các nền học thuật chịu ảnh hưởng quan niệm văn học và mỹ học thuộc truyền thống châu Âu dưới hai phạm vi rộng và hẹp.

•Sử thi chỉ một hoặc một nhóm thể loại trong tự sự là sử thi anh hùng.

•Cái đẹp đặc trưng của sử thi anh hùng được biểu lộ trong tính hài hòa riêng.

•ở sử thi tác giả chỉ can hệ đến thế giới mà các quan hệ thân tộc ngay trong đời sống hiện thực.

•Khác biệt với tiểu thuyết.

Slide 5–6

2. Sử thi cổ điển 1.

Sử thi anh hùng dân gian

- Sử thi nảy sinh trên cơ sở truyền thống các sử thi thần thoại.

- Nảy sinh vào thời đại tan rã của chế độ công hữu nguyên thủy và phát triển trong xã hội cổ đại, phong kiến.

Tượng Odysseus

- Có nhân vật thường là dũng sĩ kiêm thủ lĩnh, các chiến binh đại diện dân tộc ở tầm lịch sử.

- Kẻ thù được đồng nhất với bọn xâm lược, kẻ áp bức, ngoại bang và dị giáo.

- Nảy sinh trong quá khứ vinh quang trong buổi bình minh của lịch sử dân tộc.

- Các nền sử thi thường là các cuộc đấu tranh của hai bộ lạc hoặc bộ tộc, sắc tộc ít nhiều tương ứng với sự thật lịch sử.

- Những đề tài chính được sử thi cổ xưa miêu tả: chiến đấu chống quái vật, người anh hùng đi hỏi vợ, sự trả thù của dòng họ.

Slide 7–8

3. Sử thi anh hùng

Cuộc chiến thành Troia

- Dưới dạng truyền miệng:

- Sử thi anh hùng trong văn học nhân loại dưới dạng các thiên anh hùng ca cỡ lớn.

- Hoặc các bài sử thi ngắn - Thường thấy các tác phẩm dưới dạng bài ca và lời thơ hòa lẫn vào nhau, hiếm khi thấy tác phẩm dạng văn xuôi.

Trang 79

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 Slide 1–2

Ở chương trình ngữ văn lớp 10, ta được tiếp xúc với thể loại sử thi và phần nào hiểu được giá trị của nó qua các tác phẩm

Chào mừng đến với phần thuyết trình

Về những đặc trưng của thi pháp sử thi.

Slide 3–4

Ra-ma buộc tội

Chiến thắng Mtao-Mxây

Uy-lít-xơ trở về

I, Hiện thực và tưởng tượng trong sử thi Hiện thực trong sử thi là hiện thực lịch sử và các cuộc chiến tranh giành đất đai và người đẹp của các bộ lạc.

Còn sự tưởng tượng thể hiện trong sự lí giải nguồn gốc con người, vũ trụ, thần thánh hóa các nhân vật, hình tượng hóa những nhân vật

Slide 5-6

II, Cốt truyện sử thi Cốt truyện sử thi có sự kết hợp giữa thần thoại và truyền thuyết, có 2 loại xây dựng cốt truyện Xây dựng cốt truyện thần thoại

III, Đặc trưng nhân vật sử thi.

Nhân vật trung tâm của sử thi là anh hùng: Anh hùng văn hóa và anh hùng chiến trận

• Có phẩm chất cao quý • Xả thân vì cộng đồng • Có vẻ đẹp cường tráng về thể chất

Xây dựng cốt truyện truyền thuyết

Slide 7-8

Nhân vật nữ không phải là nhân vật chính nhưng có vai trò quan trọng trong sự phát triển của cốt truyện • Họ xinh đẹp, giàu sang • Nắm quyền quyết định kinh tế và quyền lực trong gia đình • Giúp người anh hùng có quyền lực và giàu sang

IV, Đặc trưng ngôn ngữ thể loại sử thi Ngôn ngữ sử thi thể hiện sinh động của ngôn ngữ kể chuyện, đó là ngôn ngữ kịch, diễn xướng của nghệ sĩ: • Lời nói bình thường • Lời nói vần người • Lời hát theo các làn điệu dân ca

Cùng với đó là lối kể chuyện của sử thi rất lôi cuốn , miêu tả sinh động, so sánh, ví von giàu hình ảnh.

Slide 9 - 10

V, Không gian sử thi.

VI, Thời gian sử thi,

Không gian sử thi có hai dạng

Thời gian sử thi có hai loại

• Không gian của sử thi thần thoại mang đặc điểm của không gian thần thoại và truyền thuyết suy nguyên.

• Không gian sử thi anh hùng có cả không gian truyền thuyết anh hùng và không gian cổ tích thần kì.

• Thời gian thần thoại là thời gian không xác định • Thời gian truyền thuyết là thời gian xác định

Thời gian sử thi thường mang tính ước lệ. Người kể chuyện sử thi khan thường sử dụng mện đề “nghỉ một ngày, ngơi một đêm, ở không thêm một chiều một sáng”

Cảm ơn hội thảo đã theo dõi!!!

Trang 80

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 Slide 1 2

Một số sử thi

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC BẠN

SỬ THI ĐĂM SĂN

Nhóm chuyên gia Nhà Nghiên cứu Văn học

ĐẶC TRƯNG THI PHÁP THỬ THI

Slide 3 4

Một số sử thi

ĐẺ ĐẤT ĐẺ NƯỚC

1.Hiện thực và tưởng tượng trong sử thi

ILIAT VÀ ÔĐIXÊ

-Mối quan hệ giữa hiện thực và tưởng tượng trong sử thi thần thoại tương ứng với thể loại thần thoại và truyền thuyết suy nguyên SỬ THI RAMAYANA

(Tồn tại cạnh nhau không hoà lẫn vào nhau)

Lịch sử

Sử thi

Slide 5 6

1.Hiện thực và tưởng tượng trong sử thi

2. Cốt truyện sử thi

-Sự tưởng tượng trong sử thi thần thoại thể hiên trong sự lí giải về nguồn gốc con người, thần thánh hoá các nhân vật khai sáng -Sự thần tượng hoá các nhân vật trong sử thi anh hùng trở thành hình mẫu điển hình, lí tưởng là gửi gắm ước mơ về người anh hùng của bộ lạc

-Là dạng cốt truyện kết hợp giữa thần thoại và truyền thuyết +Cách xây dựng theo cốt truyện thần thoại là bao quanh nhân vật thần, lí giải nguồn gốc dân tộc +Cách xây dưng cốt truyệntruyền thuyết là bao quanh nhân vật anh hùng

2. Cốt truyện sử thi

3. ĐẶC TRƯNG NHÂN VẬT SỬ THI

Slide 7 8

-Tuỳ theo loại đề tài mà cốt truyện sử thi cũng diễn biến khác nhau +Đề tài chiến tranh giành lại vợ: “Chiến thắng Mtao Mxây”,… +Đề tài chiến tranh đòi nợ trả thù: “Khan Xinh Nhã”,… +Đề tài hỗn hợp

-Nhân vật trung tâm của sử thi là nhân vật anh hùng: anh hùng văn hoá và anh hùng chiến trận -Các nhân vật là anh hùng phải có phẩm chất cao quí, trí dũng song toàn, khôi ngô cường tráng phi thường,…

Trang 81

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018 Slide 9 10

3. ĐẶC TRƯNG NHÂN VẬT SỬ THI -Anh hùng phải đấu tranh cho chính nghĩa chống lại cường quyền độc ác -Nhân vật nữ và thần tuy không phải nhân vật chính nhưng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy cốt truyện

4. ĐẶC TRƯNG NGÔN NGỮ THỂ LOẠI SỬ THI -Ngôn ngữ sử thi là thể hiện sinh động cửa ngôn ngữ kể chuyện -Đó là ngôn ngữ kịch, ngôn ngữ diễn xướng, ngôn ngữ thơ, lời nói vần, lời hát theo các làn điệu dân ca của bộ tộc

Slide 11 12

Ngôn ngữ sử thi

5. KHÔNG GIAN SỬ THI -Không gian sử thi có hai loại: +Không gian mang đặc điểm của không gian thần thoại và truyền thuyết suy nguyên +Không gian sử thi anh hùng : là không gian bao gồm mọi khía cạnh: không gian thiên nhiên, không gian xã hội,…

Slide 13 14

6. THỜI GIAN SỬ THI -Có tính ước lệ -Kéo dài qua nhiều triều đại nhiều biến cố -Đó là thời gian một dân tộc, bộ lạc, một dòng họ, một chế độ,…tương ứng với từng thời kì, từng số phận cuộc đời con người

Trang 82

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018

Phụ lục III.3: Một sốhình ảnh trưng bày sản phẩm: Hình ảnh trưng bày sử thi Đăm Săn:

Trang 83

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018

Trang 84

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018

Hình ảnh trưng bày sử thi Ramayana:

Trang 85

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018

Trang 86

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018

Hình ảnh trưng bày sử thi Ô-đi-xê:

Trang 87

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018

Hình ảnh trang phục sử thi:

Trang 88

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018

Trang 89

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018

Phụ lục III.4: Một sốhình ảnh thảo luận và hội thảo của học sinh:

Trang 90

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2017 - 2018

Trang 91