Sáng kiến Tổ chức dạy học theo góc trong giảng dạy chương IV “Phân bào” - Sinh học 10

DẠY HỌC THEO GÓC TRONG DẠY SINH HỌC

vectorstock.com/28062415

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection

Sáng kiến Tổ chức dạy học theo góc trong giảng dạy chương IV “Phân bào” - Sinh học 10, nhằm tạo hứng thú học tập và nâng cao hiệu quả giảng dạy WORD VERSION | 2021 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM

Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

SỞ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO …

TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG …

BÁO CÁO SÁNG KIẾN “Tổ chức dạy học theo góc trong giảng dạy chương IV “Phân bào”- Sinh học 10, nhằm tạo hứng thú học tập và nâng cao hiệu quả giảng dạy”.

:…

Tác giả

Trình độ chuyên môn: Cử nhân sinh học Chức vụ

: Giáo viên

Nơi công tác

: Trường THPT ….

Tác giả:...................................................................

Trình độ chuyên môn:...........................................

Chức vụ:.................................................................

Nơi công tác:...................................................................

… THÁNG 5 NĂM 2018 1

THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN 1. Tên sáng kiến “Tổ chức dạy học theo góc trong giảng dạy chương IV “Phân bào” - Sinh học 10, nhằm tạo hứng thú học tập và nâng cao hiệu quả giảng dạy”.

2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: giáo dục.

3. Thời gian áp dụng sáng kiến: từ tháng 01 năm 2018 đến khi thay sách giáo khoa.

4. Tác giả: …

Tỷ lệ đóng góp tạo ra sáng kiến: 100% 5. Đơn vị áp dụng sáng kiến: …

BÁO CÁO SÁNG KIẾN I. Điều kiện hoàn cảnh tạo ra sáng kiến: - Đứng trước yêu cầu đổi mới giáo dục một cách toàn diện của Bộ giáo dục, sự tạo điều kiện đổi mới của các cấp các nghành và của lãnh đạo nhà trường. Sự nhiệt tình với chuyên môn, hết hòng vì học sinh thân yêu tôi đã tìm hiểu các phương pháp dạy học khác nhau trên các phương tiện khác nhau.

- Đổi mới phương pháp dạy học là một trong những trọng tâm của cải cách giáo dục. Muốn đổi mới, phải thực hiện đổi mới toàn diện về nội dung, 2

phương pháp dạy học, phương tiện dạy học. Đặc biệt là cần đổi mới cách nghĩ, cách thực hiện của giáo viên trong quá trình dạy học.

- Bộ GD - ĐT sẽ chỉ cho khung chương trình (hoặc có nhiều bộ SGK khác nhau) giáo viên phải có nhiệm vụ tự xây dựng Giáo án dựa trên chương trình môn học, tham khảo tài liệu các nguồn hiện có.

- Sinh học là môn khoa học thực nghiệm nên sự trải nghiệm, thí nghiệm thực hành…không thể thiếu trong các bài học Sinh học.

- Trong lớp học có nhiều đối tượng học sinh với khả năng nhận thức và tính tình cũng như mục đích học tập là khác nhau.

- Năm học 2017 – 2018 chúng ta đã được cung cấp các giờ học thể hiện thầy cô đã thay đổi hay giờ học hạnh phúc...

- Bản thân tôi là một giáo viên tuy chưa được nhiều năm công tác nhưng qua 16 năm gắn bó với nghề tôi nhận thấy việc học phải lấy học sinh làm trung tâm và việc học của HS phải mang tính thời đại, để học sinh học không nhàm chán đồng thời bắt kịp với thời đại, đi đúng hướng với sự phát triển của thế giới.

- Chương IV: Phân bào của phần hai - Sinh học tế bào trong chương trình Sinh học 10 ban cơ bản có lượng kiến thức ít nhưng lại mang tính trừu tượng.

Chương này còn mang tính logic kiến thức của các chương sau trong cả chương trình Sinh học 3 năm và trong đề thi THPT quốc gia có câu mang tính vận dụng cao về kiến thức phân bào. Đặc biệt chương này có bài thực hành sử dụng đến kính hiển vi và một số phương tiện khác, mà kính trong phòng thực hành có giới hạn nên buộc phải có sự luân chuyển trong lớp theo nhóm.

- Đã có nhiều giáo viên vận dụng các phương pháp dạy học khác nhau đối với chương này, bản thân tôi cũng đã dạy chương này theo hướng đổi mới lấy học sinh làm trung tâm nhưng vẫn chưa phát huy hết được năng lực tự học của học sinh. Nay tôi mạnh dạn đề cập phương pháp dạy học theo góc đối với chương này.

- Qua các đợt tập huấn về đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá do các cấp quản lý giáo dục chỉ đạo cùng các cuộc trao đổi, học hỏi từ đồng nghiệp cũng như các phương tiện thông tin đại chúng tôi được biết dạy học theo 3

góc là một trong những phương pháp dạy học phát huy tính tích cực của học sinh. Phương pháp này có thể giải quyết được những nhược điểm của giải pháp cũ mà tôi đề cập ở dưới.

II. Nội dung 1. Mô tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến: * Trong các tiết dạy học truyền thống: + Cách thức tổ chức thường là: cả lớp cùng học theo một phong cách mà người thầy ấn định. + Phương pháp: người thầy là trung tâm truyền thụ kiến thức cho học sinh chủ yếu theo cách diễn giảng, thuyết trình, vấn đáp bộ phận. + Quan niệm: quá trình học là quá trình tiếp thu và lĩnh hội qua đó hình thành kiến thức, kĩ năng, tư tưởng, tình cảm cho HS. + Mục tiêu: chú trọng cung cấp tri thức, kĩ năng, kĩ xảo. + Nội dung: từ sách giáo khoa và giáo viên * Một số giáo viên tổ chức dạy học theo góc, tuy nhiên còn một số tồn tại : + Áp dụng phương pháp dạy học theo góc cho cả một tiết dạy. + Hình thức tổ chức chủ yếu là giao cho mỗi nhóm thực hiện một nhiệm vụ và sau đó các nhóm trình bày kết quả. + Một số giáo viên không linh hoạt trong khâu tổ chức HS trong các góc và sự luân chuyển các góc không hợp lý. + Đa số giáo viên không đánh giá kết quả hoạt động nhóm. + Một số giáo viên chỉ đánh giá điểm chung cho cả nhóm. + Giáo viên dạy học theo nhóm chỉ ở dạng bài thực hành, luyện tập mà ít sử dụng trong giải bài tập, lĩnh hội tri thức mới, hệ thống hóa kiến thức, hoàn thành các phiếu học tập, quan sát thí nghiệm… + Giáo viên sử dụng hoạt động nhóm trong thời gian quá dài làm cho lớp dễ ồn và mất tập trung. =>Ưu điểm: + Với dạy học truyền thống khi cần truyền đạt nội dung kiến thức khó học sinh không thể tự lĩnh hội được kiến thức hoặc phải công nhận kết quả thực 4

nghiệm nào đó thì việc thuyết trình của người thầy sẽ giúp học sinh nắm được kiến thức nhanh chóng. + Thời gian chuẩn bị và xây dựng cho tiết dạy cũng không cần công phu. + Không gây ồn cho các lớp xung quanh và GV dễ kiểm soát được trật tự lớp học.

Nhược điểm: + Học sinh tương đối thụ động khi tiếp nhận kiến thức nên nếu người học không tự giác chủ động, không chịu học, không có phương pháp học tốt thì hiệu quả của việc dạy sẽ rất hạn chế. + Do không hứng thú nên kiến thức có được cũng dễ bị lãng quên. + Kiến thức có được phụ thuộc nhiều vào trình độ của người thầy. + Hạn chế hình thành và phát triển năng lực cần thiết cho học sinh. + Không phát huy được khả năng của mỗi cá nhân trong tập thể lớp.

2. Mô tả giải pháp sau khi có sáng kiến: a. Vấn đề cần giải quyết: * Bản chất của dạy học theo góc - Dạy học theo góc là một hình thức tổ chức hoạt động học tập theo đó người học thực hiện các nhiệm vụ khác nhau tại vị trí cụ thể trong không gian lớp học đáp ứng nhiều phong cách học khác nhau.

- Dạy học theo góc là mỗi lớp học được chia ra thành các góc nhỏ, ở mỗi góc nhỏ người học có thể lần lượt tìm hiểu nội dung kiến thức từng học phần của bài học. Người học phải trải qua các góc để có cái nhìn tổng thể về nội dung của bài học. Nếu có vướng mắc trong quá trình tìm hiểu nội dung bài học thì học sinh có thể yêu cầu giáo viên giúp đỡ và hướng dẫn. Tại mỗi góc, học sinh cần: Đọc hiểu được nhiệm vụ đặt ra, thực hiện nhiệm vụ đặt ra, thảo luận nhóm để có kết quả chung của nhóm, trình bày kết quả của nhóm trên bảng nhóm, giấy A0, A3, A4…

- Học theo góc người học được lựa chọn hoạt động và phong cánh học, cơ hội khám phá, thực hành, cơ hội mở rộng phát triển, sáng tạo, cơ hội đọc hiểu các nhiệm vụ và hướng dẫn bằng văn bản qua người dạy. Do vậy, học theo góc 5

kích thích người học tích cực thông qua hoạt động, mở rộng tham gia, nâng cao hứng thú và cảm giác thoải mái, đảm bảo học sâu, hiệu quả bền vững, tương tác mang tính cá nhân cao giữa thầy và trò, tránh tình trạng người học phải chờ đợi.

- Có thể nói rằng ở mỗi góc học sinh đã học theo một phong cách khác nhau. Quá trình học tập được chia thành các khu vực (các góc) bằng cách phân chia nhiệm vụ và tư liệu học tập nhằm đạt được cùng một kiến thức cụ thể.

- Người học có thể độc lập lựa chọn cách thức học tập riêng trong nhiệm vụ chung. Các hoạt động của người học có tính đa dạng cao về nội dung và bản chất.

Nhóm tại mỗi góc được hình thành là do tập hợp các cá nhân có cùng phong cách học mà không phải là sự áp đặt của giáo viên.

- Tại các góc sẽ có tư liệu và hướng dẫn nhiệm vụ giúp người học nghiên cứu một nội dung theo các phong cách học khác nhau: quan sát, mô phỏng, trải nghiệm, thực hành, phân tích, áp dụng.

- HS hướng tới việc thực hành, khám phá và thực nghiệm tại các góc khác nhau giúp học sâu, học thoải mái cùng một nội dung học tập. * Cơ hội + HS được lựa chọn hoạt động. + Các góc khác nhau - cơ hội khác nhau: - Cơ hội khám phá, thực hành.

- Cơ hội mở rộng, phát triển, sáng tạo ( thí nghiệm mới, bài viết mới...).

- Cơ hội đọc hiểu các nhiệm vụ và hướng dẫn bằng văn bản của GV. - Cơ hội cho cá nhân tự áp dụng. + Đáp ứng nhiều phong cách học khác nhau. b.Tính mới, sự khác biệt của giải pháp mới so với giải pháp cũ: + Nhiệm vụ và cách tổ chức dạy học theo góc giúp phát triển ở người học tư duy bậc cao hơn như phân tích, tổng hợp, đánh giá và sáng tạo. Mở rộng sự tham gia, nâng cao hứng thú và cảm giác thoải mái ở người học. Học sâu và hiệu quả bền vững, tương tác cá nhân cao giữa thầy và trò, cho phép điều chỉnh sao cho thuận lợi, phù hợp với trình độ và nhịp độ học tập của người học. Học theo góc cũng tạo điều kiện cho người học hoạt động độc lập (khám phá, thực 6

hành…), cho người học lựa chọn hoạt động; các góc khác nhau - cơ hội học tập khác nhau, tránh được tình trạng người học phải chờ đợi. Cụ thể như sau: - Mở rộng tham gia, nâng cao hứng thú và cảm giác thoải mái của người học: Người học được chọn góc theo phong cách học và tương đối độc lập trong việc thực hiện nên tạo được hứng thú và sự thoải mái cho học sinh.

- Người học được học sâu và hiệu quả bền vững: Người học được tìm hiểu một nội dung theo các cách khác nhau: nghiên cứu lí thuyết, quan sát hình ảnh, video, trải nghiệm và áp dụng do đó người học hiểu sâu, nhớ lâu hơn so với việc chỉ ngồi nghe giáo viên giảng bài.

- Nhiều không gian hơn cho những thời điểm học tập mang tính tích cực.

- Tương tác cá nhân cao giữa GV và HS: Giáo viên luôn theo dõi và trợ giúp hướng dẫn khi người học yêu cầu nên tạo ra sự tương tác cao giữa GV và HS đặc biệt là các HS trung bình, yếu. Nhiều thời gian để giáo viên hướng dẫn cá nhân hơn vì giáo viên không phải giảng bài.

- Cho phép điều chỉnh sao cho thuận lợi phù hợp với trình độ, nhịp độ của người học: Tùy theo năng lực HS có thể chọn góc xuất phát phù hợp với phong cách học của mình và có thời gian tối đa để thực hiện nhiệm vụ ở mỗi góc. Do đó có nhiều khả năng lựa chọn hơn cho HS so với dạy học khi GV giảng bài.

- Tạo điều kiện để người học cùng hợp tác học tập theo nhóm tự giác và nhận nhiệm vụ theo năng lực của mình.

- Đối với người dạy: Có nhiều thời gian hơn cho hoạt động hướng dẫn riêng từng người học, hoặc hướng dẫn từng nhóm nhỏ người học. c. Cách thức thực hiện, các bước thực hiện cũng như các điều kiện cần thiết để áp dụng giải pháp mới theo góc: Bước 1: chọn nội dung, địa điểm và đối tượng học sinh. * Nội dung: - Căn cứ vào đặc điểm học theo góc cần chọn nội dung bài học cho phù hợp, nghiên cứu cùng một nội dung theo các phong cách học khác nhau hoặc theo các hình thức hoạt động khác nhau hoặc theo góc hỗn hợp phối hợp cả phong cách học và hình thức hoạt động.

7

- Tùy theo đặc điểm của môn học, của bài học, GV có thể xác định điều này sao cho tổ chức học theo góc đạt hiệu quả cao hơn các cách học khác. * Địa điểm: - Không gian lớp học là điều kiện không thể thiếu để tổ chức học theo góc. Với không gian đủ lớn và số học sinh vừa phải có thể dễ dàng bố trí các góc hơn diện tích nhỏ và nhiều HS. Cần tổ chức ít nhất 3 góc với 3 phong cách học và HS cần luân chuyển qua cả 3 góc, HS được chia sẻ kết quả, được góp ý và hoàn thiện thì dạy theo góc mới tạo điều kiện để HS tham gia ở mức độ cao, được học sâu với cảm giác thoải mái.

- Số lượng HS trong mỗi lớp vừa phải, khoảng từ 30 - 35 HS thì mới thuận tiện cho việc di chuyển các góc. * Đối tượng HS: - Khả năng tự định hướng của HS cũng rất quan trọng để GV chọn thực hiện tổ chức dạy học theo góc. Mức độ làm việc chủ động, tích cực của HS sẽ giúp cho cách tổ chức này thực hiện có hiệu quả.

Bước 2: thiết kế kế hoạch bài học: * Mục tiêu bài học: ngoài mục tiêu cần đạt được của bài học theo chuẩn kiến thức kĩ năng phải nêu thêm mục tiêu về kĩ năng làm việc độc lập, khả năng làm việc chủ động của HS khi thực hiện học theo góc. * Các phương pháp dạy học chủ yếu: PP học theo góc cần phối hợp các PP khác như: PP thí nghiệm, học tập hợp tác theo nhóm, giải quyết vấn đề, phương pháp trực quan, sử dụng đa phương tiện. * Thiết kế các nhiệm vụ và hoạt động ở mỗi góc: căn cứ vào nội dung cụ thể mà học sinh cần lĩnh hội và cách thức hoạt động để khai thác thông tin giáo viên cần: - Xác định số góc và tên mỗi góc.

- Xác định nhiệm vụ ở mỗi góc, và thời gian tối đa ở mỗi góc.

- Xác định những thiết bị, đồ dùng, phương tiện cần thiết cho HS hoạt động.

- Hướng dẫn để HS chọn góc và luân chuyển góc.

8

- GV cần thiết kế các nhiệm vụ học tập để HS hoàn thành theo phiếu học tập giúp HS có thể tự đọc hiểu và hoàn thành nhiệm vụ của mình. * Chuẩn bị: - GV cần chuẩn bị thiết bị, phương tiện, đồ dùng dạy học và các nhiệm vụ cụ thể, kết quả cần đạt được ở mỗi góc tạo điều kiện để HS tiến hành các hoạt động nhằm đạt mục tiêu dạy học.

- Ở mỗi góc cần có: bảng nêu nhiệm vụ hoặc PHT của mỗi góc, sản phẩm cần có và tư liệu thiết bị cần cho hoạt động của mỗi góc cho phù hợp theo phong cách học hoặc theo nội dung hoạt động khác nhau. * Thiết kế hoạt động HS tự đánh giá và củng cố bài học.

- Học theo góc chủ yếu là cá nhân và các nhóm HS hoạt động, GV là người điều khiển, trợ giúp điều chỉnh nên kết quả HS thu nhận được cần được tổ chức chia sẻ, xem xét và điều chỉnh. Do đó việc tổ chức cho HS báo cáo kết quả ở mỗi góc là cần thiết để xem xét đánh giá và hoàn thiện kĩ năng. HS được tạo cơ hội tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau.

- Để thực hiện điều này GV cần thiết kế và chuẩn bị sao cho có thể trình bày kết quả một cách trực quan rõ ràng cho các HS khác có thể nhìn nhận và đưa ra nhận xét.

- Trên cơ sở ý kiến của HS, GV đưa ra ý kiến để trao đổi và hoàn thiện giúp HS hiểu bài sâu sắc và đầy đủ hơn.

Bước 3: tổ chức dạy học theo góc Trên cơ sơ kế hoạch bài học đã thiết kế, GV tổ chức các hoạt động cho phù hợp với đặc điểm học theo góc.

Mỗi góc có nhiệm vụ cụ thể và hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ rõ ràng kèm theo các tư liệu, thiết bị học tập cần thiết phục vụ cho phong cách học hoặc các hình thức học tập khác nhau tùy thuộc vào nội dung học tập cụ thể. * Hoạt động 1: nêu nhiệm vụ bài học, giới thiệu phương pháp học theo góc và hướng dẫn HS chọn góc xuất phát: - GV nêu nhiệm vụ hoặc vấn đề cần giải quyết của bài học và giới thiệu cho HS phương pháp học theo góc.

9

- GV nêu sơ lược nhiệm vụ ở mỗi góc, thời gian thực hiện và kết quả cần đạt, hướng dẫn HS góc xuất phát.

- HS lắng nghe, tìm hiểu và quyết định chọn góc theo phong cánh, theo năng lực nhưng cũng cần có sự điều chỉnh của GV. - GV hướng dẫn HS luân chuyển góc và yêu cầu báo cáo kết quả cuối tiết học.

- Nếu quá nhiều HS chọn cùng góc xuất phát, GV hướng dẫn điều chỉnh cho phù hợp.

- GV cũng có thể có gợi ý để HS chọn góc. Ví dụ với HS yếu thì không nên chọn góc hiểu và vận dụng làm góc xuất phát còn với HS khá giỏi thì nên xuất phát từ góc áp dụng, sẽ phù hợp hơn. Với góc quan sát và mô phỏng cũng như góc quan sát, phân tích và rút ra nhận định rồi giải thích thì HS có kĩ năng thực hành tốt, tư duy trừu tượng tốt nên chọn làm góc xuất phát.

- Các thỏa thuận HS cần biết là: Mỗi một nhiệm vụ học theo góc phải được hoàn thành trong khoảng thời gian tối đa xác định. Có thể có góc dành cho HS tốc độ nhanh hơn.

HS được quyền lựa chọn góc xuất phát và thứ tự chuyển góc theo một trật tự có thể nhưng cần đảm bảo tránh tình trạng hỗn loạn gây mất thời gian. GV có thể đưa ra sơ đồ chuyển góc để nhóm HS lựa chọn. * Hoạt động 2: hướng dẫn HS hoạt động theo các góc: - Tiếp theo GV hướng dẫn hoạt động cá nhân, nhóm trong mỗi góc để hoàn thành nhiệm vụ ở mỗi góc, mỗi nhóm sẽ có một kết quả chung.

- Chú ý ở mỗi góc, mỗi nhóm gồm tập hợp HS có cùng phong cách học, cần bầu nhóm trưởng, thư kí, các nhóm viên. Nhóm trưởng phân công thực hiện nhiệm vụ phù hợp theo cá nhân theo cặp, có sự hỗ trợ giữa HS khá giỏi với HS yếu để đảm bảo trong thời gian nhất định có thể hoàn thành nhiệm vụ để chuyển sang góc mới. * Hoạt động 3: theo dõi và hướng dẫn trợ giúp HS tại mỗi góc: - Trong quá trình HS hoạt động, GV thường xuyên theo dõi, phát hiện khó khăn của HS để hỗ trợ kịp thời.

10

- Làm việc với các phương tiện kĩ thuật đặc biệt sẽ là một thử thách, đồng thời tạo cảm hứng cho trí tưởng tượng của các em theo nhiều cách khác nhau. * Hoạt động 4: hướng dẫn HS luân chuyển các góc - Sau một thời gian hoạt động, trước khi hết thời gian tối đa cho mỗi góc, GV thông báo để nhóm HS nhanh chóng hoàn thành nhiệm vụ để chuẩn bị luân chuyển góc.

- HS có thể tới góc bất kì còn trống, tránh chen lấn, xô đẩy.

- HS có thể chuyển góc theo chiều nhất định tạo vòng tròn luân chuyển.

- GV cần theo dõi và hướng dẫn kịp thời để HS nhanh chóng ổn định và làm việc trong góc mới. * Hoạt động 5: hướng dẫn HS hoàn thành nhiệm vụ, báo cáo kết quả và đánh giá: - Tại mỗi góc GV đã nêu nhiệm vụ hoặc có phiếu học tập giúp HS hoàn thành nhiệm vụ và có kết quả của nhóm.

- Cuối bài học, mỗi nhóm HS sẽ chọn báo cáo kết quả tại góc cuối cùng hoặc có thể treo và trình bày kết quả ở trên bảng.

- HS cần tập trung nghe, đưa thông tin phản hồi. Các nhóm tự đánh giá kết quả của nhóm mình tại góc tương ứng và chỉnh sửa nếu có. GV chốt lại những điểm cần chỉnh sửa.

- GV có thể chốt ngắn gọn và đánh giá cho điểm.

- GV hướng dẫn HS cách lưu giữ thông tin đã thu thập được qua các góc và yêu cầu HS ghi nhiệm vụ về nhà. d. Điều kiện và khả năng áp dụng * Không gian lớp học: là một khó khăn để áp dụng học theo góc cần không gian lớp học lớn nhưng số HS không nhiều. * Cần nhiều thời gian: cùng một nội dung nhưng HS khai thác theo các cách khác nhau nên cần thời gian nhiều hơn. Ngoài ra cần thời gian hướng dẫn HS chọn góc, hướng dẫn nhóm và HS cần thời gian để luân chuyển góc. Khi soạn giáo án, giáo viên đã phải đầu tư công sức, thời gian rất nhiều so với kiểu dạy và học thụ động mới có thể thực hiện bài lên lớp với vai trò là người gợi 11

mở, xúc tác, động viên, cố vấn, trọng tài trong các hoạt động tìm tòi hào hứng, tranh luận sôi nổi của học sinh. * Trình độ chuyên môn giáo viên: giáo viên phải có trình độ chuyên môn sâu rộng, có trình độ sư phạm lành nghề mới có thể tổ chức, hướng dẫn các hoạt động của học sinh mà nhiều khi diễn biến ngoài tầm dự kiến của giáo viên. * Năng lực HS: HS có khả năng làm việc tích cực, chủ động độc lập, sáng tạo theo cá nhân và hợp tác nhóm. * Nội dung phù hợp: lựa chọn nội dung bảo đảm cho HS khám phá theo phong cách học và cách thức hoạt động khác nhau. Với nội dung khó, nội dung không thể tổ chức khám phá theo nhiều cách khác nhau thì không thể phù hợp với dạy học theo góc. Cần lựa chọn những nội dung thỏa mãn các yêu cầu sau: - Những nội dung học tập được tổ chức học theo góc sẽ được bổ sung phong phú thêm bằng sự khai thác vốn kiến thức mà HS đã tích lũy, những hiểu biết thực tế trong đời sống hoặc vận dụng kiến thức vào lao động sản xuất.

- Nội dung kiến thức có thể chứa đựng những tình huống có vấn đề hoặc có nhiều cách hiểu, nhiều cách lí giải khác nhau, kiến thức gắn với thực tiễn cần thu nhập nhiều ý tưởng sáng tạo, nhiều kinh nghiệm hiều biết và tính khái quát cao.

- Với chương trình Sinh học 10 theo tôi chúng ta có thể sử dụng phương pháp dạy học theo góc cho những mục kiến thức sau: I và II bài 6 - Axitnucleic.

II bài 7 - Tế bào nhân sơ.

X bài 9 - Tế bào nhân thực.

I bài 11 - Vận chuyển các chất qua màng sinh chất.

I bài 14 - Enzim và vai trò của enzim trong quá trình chuyển hóa vật chất.

I bài 16 - Hô hấp tế bào.

I bài 17 - Quang hợp.

II bài 18 - Chu kì tế bào và quá trình nguyên phân.

I và II bài 19 - Giảm phân.

II và III bài 22 - Dinh dưỡng, chuyển hóa vật chất và năng lượng ở Vi sinh vật.

II bài 25 - Sinh trưởng của Vi sinh vật.

12

I và II bài 27 - Các yếu tố ảnh hưởng sinh trưởng của Vi sinh vật.

II bài 30 - Sự nhân lên của Virut trong tế bào chủ. Đặc biệt trong các bài trên có nhiều bài chúng ta có thể hình thành được góc trải nghiệm sáng tạo – thí nghiệm nhỏ như các bài 7, 9, 11, 14, 16, 17, 18, 19, 22, 25, 27, 30.

- Chuẩn bị công phu: GV cần chuẩn bị công phu về kế hoạch bài học, tư liệu dạy học, tổ chức dạy học theo góc cũng như tổ chức đánh giá sau buổi học.

- Thiết bị dạy học và tư liệu: Chuẩn bị đầy đủ các thiết bị tư liệu để cho HS hoạt động chiếm lĩnh kiến thức và kĩ năng theo các phong cách học.

Do vậy phương pháp dạy và học theo góc không thể thực hiện thường xuyên mà cần thực hiện ở những điều kiện phù hợp. * Những điểm cần chú ý khi áp dụng: - Căn cứ vào đặc điểm học theo góc cần chọn nội dung bài học cho phù hợp: Tùy theo đặc điểm của từng môn học, của loại bài, GV có thể lựa chọn nội dung bảo đảm cho HS khám phá theo phong cách học và cách thức hoạt động khác nhau. Với nội dung khó, nội dung không thể tổ chức khám phá theo nhiều cách khác nhau thì không thể phù hợp với dạy học theo góc. GV cần xác định điều này sao cho tổ chức học theo góc đạt hiệu quả cao hơn cách học khác.

- Cần chú ý đến sự tương thích về khối lượng kiến thức và thời gian hoạt động học tập: hoạt động theo góc mất khá nhiều thời gian dành cho sự luân chuyển giữa các góc nên tùy nội dung kiến thức mà có thể áp dụng.

- Khi xây dựng nhiệm vụ của các góc vừa đủ khó để hấp dẫn HS. GV cần thiết kế có chỗ cho HS thực hiện nhiều hoạt động khác nhau (Đọc tài liệu, nghe, quan sát, phân tích, mô phỏng, thí nghiệm, hoạt động trải nghiệm...). Các góc học tập theo các phong cách học khác nhau cùng thực hiện một nội dung hay các nội dung cho mục tiêu học tập, tạo điều kiện để HS biết, hiểu, vận dụng và sáng tạo.

- Riêng góc 4 là góc thực hành, trải nghiệm sáng tạo không phải bài nào chúng ta cũng phải hình thành, cũng phải thực hiện do phần kiến thức quá khó hay trừu tượng, đặc biệt là không đủ thời gian để tiến hành. Hoặc trong bài có hình thành góc này cũng có thể không được HS lựa chọn làm góc xuất phát bởi 13

khi xuất phát HS chưa có kiến thức nội dung nên không giám chọn góc này làm xuất phát.

- Thực tế ở trường phổ thông do số lượng HS trong một lớp thường đông nên có thể bố trí mỗi phong cách học thành 2 nhóm. Như vậy, trong một thời điểm HS tham gia tại tất cả các loại góc nhưng số lượng HS tại mỗi góc sẽ nhỏ.

III. Hiệu quả do sáng kiến đem lại: 1. Hiệu quả kinh tế: - Do học sinh nắm bắt kiến thức ngay trên lớp, học tập và tiếp thu kiến thức một cách chủ động tích cực nên kiến thức thu được nhớ kĩ, hiểu sâu, thuận lợi cho việc tổng hợp kiến thức, nhất là phần lí thuyết trong các câu hỏi trắc nghiệm tổng hợp của các đề thi hiện nay. Do vậy học sinh không mất nhiều thời gian và tiền của của gia đình học sinh cho việc ôn tập và phụ đạo thêm.

- Có các góc thực hành trải nghiệm nên tận dụng được phương tiện ít ỏi trong phòng thực hành của nhà trường, giảm chi phí cho phương tiện học tập.

Khi được trải qua góc vận dụng – thực hành - trải nghiệm là HS được rèn luyện thêm nhiều kĩ năng sống, tích lũy kinh nghiệm cho chuyến giã ngoại lớn. Như vậy hiệu của các chuyến giã ngoại ngoài nhà trường sẽ thu được hiệu quả tương sứng với chi phí của nhà trường và gia đình đã bỏ ra.

2. Hiệu quả về mặt xã hội Sáng kiến kinh nghiệm của tôi được hình thành và bản thân tôi sử dụng trên lớp thí nghiệm 10 A2 (35 HS), 10 A8 (43 HS), lớp đối chứng là 10 A6 (42 HS), 10 A7 (44 HS) trường THPT Mỹ Tho. Ngoài ra tôi còn đề nghị đồng chí Đỗ Thị Mến sử dụng trên lớp thí nghiệm 10 A3, 10 A5, lướp đối chứng là 10 A4, 10 A10 trường THPT Mỹ Tho. Dạy xong chúng tôi đều sử dụng chung một đề kiểm tra 15 phút tại cùng một thời điểm và bản thân tôi đã chấm thu được kết quả bằng điểm số thông qua bảng dưới. Sự đánh giá HS lớp 10 điểm đầu vào môn toán của 10 A2; 10 A3; 10 A4 đều là 7,85, lớp 10 A5 là 7,25, lớp 10 A6; 10 A7; 10 A10 là 5,2 đến 5,4.

Bảng 1: kết quả kiểm tra sau khi học xong chương IV – Phân bào do đồng chí Đỗ Thủy áp dụng: 14

Dưới 5

Lớp Các lớp ĐC Các lớp TN

5- 6

7-8

9 - 10

SLHS

%

SL

%

SL

%

SL

%

16/86

19

42/86

49

24/86

28

4/86

4

5/78

6,4

30/78

38

25/78

32,6

18/78

23

Bảng 2: kết quả kiểm tra sau khi học xong chương IV – Phân bào do đồng chí Đỗ Thị Mến áp dụng: Lớp Các lớp ĐC Các lớp TN

Dưới 5

5- 6

7-8

9 - 10

SLHS

%

SL

%

SL

%

SL

%

15/68

22

39/68

57

10/68

15

4/68

4

3/77

4

30/77

39

19/77

25

25/77

32

- Kết quả bài kiểm tra cho thấy ở lớp dạy theo cách dạy truyền thống vấn đáp, kết quả bài kiểm tra thấp hơn lớp thí nghiệm ở điểm khá, giỏi. Từ đó có thể kết luận về khả năng khắc sâu và nhớ kiến thức nếu các em được giao nhiệm vụ cụ thể và tự mình tìm hiểu kiến thức mới theo sự lựa chọn phương pháp của bản thân. Sử dụng kiến thức đã học vào giải thích các hiện tượng sự kiện trong tự nhiên.

- Đối với phương pháp dạy học theo góc sẽ tạo ra môi trường học tập lành mạnh, tích cực hơn, học sinh sẽ gắn bó với bạn bè, thầy cô hơn, thêm yêu mái trường hơn.

- Đặc biệt, với phương pháp này sẽ không bắt buộc, gò bó người học vào một khuôn khổ nhất định, mà tạo ra cho các em một không khí học tập thoải mái, tự học hỏi, tìm tòi kiến thức của bài học theo cảm hứng thông qua các góc nhỏ từ đó có thể bộc lộ bản thân mình hơn, sẽ giúp các em tự tin hơn.

- Khi tự mình tìm hiểu kiến thức cùng nhóm học theo góc cũng như các phương pháp học tích cực khác đã giúp các em tiến bộ về kỹ năng hợp tác, giao 15

tiếp ứng sử, lắng nghe, đánh giá, có trách nhiệm, có kỹ năng quản lý về thời gian trong học tập tốt hơn, giúp các em làm việc với SGK, thực hành, sưu tầm thu thập kiến thức, rèn kỹ năng tự học, tìm kiếm sử lý thông tin tốt hơn theo định hướng của giáo viên.

- Phương pháp này còn giúp cho học sinh hiểu bài sâu sắc, tổng quát và nhớ lâu hơn - Giúp các em phát triển các năng lực mà xã hội hiện đại yêu cầu.

- Giúp các em học sinh thêm yêu môn Sinh học.

- Đặc biệt tăng cường sự tương tác giữa các em học sinh, giữa học sinh và giáo viên.

Trong một thời gian ngắn sáng kiến của tôi chưa đóng góp được nhiều và có thể còn thiếu sót. Mong rằng tôi sẽ nhận được sự đóng góp ý kiến và bổ sung để sáng kiến được áp dụng rộng rãi hơn. Góp phần thực hiện được yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục trong giai đoạn tới.

IV. CAM KẾT KHÔNG SAO CHÉP HOẶC VI PHẠM BẢN QUYỀN: - “Tổ chức dạy học theo góc” đã có từ lâu và được nhiều giáo viên áp dụng cho các môn học khác nhau như Văn học, Hóa học, Toán… nhưng ít có giáo viên giảng dạy môn Sinh học áp dụng. Tôi mạnh dạn đề cập phương pháp dạy học theo góc để có thể sử dụng linh hoạt các phương pháp dạy học hiện đại như chủ đề, dự án, khăn trải bàn……trong bài học để học sinh thêm yêu môn học và đảm bảo được phần kiến thức cần có đặc biệt là các kĩ năng sống của con người hiện đại.

CƠ QUAN ĐƠN VỊ ÁP DỤNG SÁNG KIẾN (xác nhận) .....................................................................

TÁC GIẢ SÁNG KIẾN (Ký tên)

..................................................................... .....................................................................

(Ký tên, đóng dấu)

16

Đỗ Thị Thủy

CÁC PHỤ LỤC A. TỔ CHỨC DẠY HỌC CHƯƠNG IV “PHÂN BÀO” SINH HỌC 10 Ở CÁC LỚP ĐỐI CHỨNG A1 GIÁO ÁN DẠY TRÊN LỚP ĐỐI CHỨNG ĐỂ DẠY BÀI “CHU KÌ TẾ BÀO VÀ QUÁ TRÌNH NGUYÊN PHÂN” Ngày soạn: 06/1/2018 Tiết theo PPCT: 20 Chương IV : PHÂN BÀO Bài 18 : CHU KÌ TẾ BÀO VÀ QUÁ TRÌNH NGUYÊN PHÂN I. Mục tiêu: 17

1. Kiến thức: Sau khi học xong bài này, học sinh cần: - Nêu được khái niệm chu kì tế bào.

- Mô tả được các giai đoạn khác nhau của chu kì tế bào.

- Nêu được quá trình phân bào được điều khiển như thế nào và những rối loạn trong quá trình điều hòa phân bào sẽ gây nên những hậu quả gì.

- Nêu được ý nghĩa của nguyên phân.

2. Các năng lực cần được phát triển trong bài.

- Năng lực tự học: tự nghiên cứu SGK Sinh học 9 và Sinh học 10 để mô tả được các giai đoạn khác nhau của chu kì tế bào.

- Năng lực giải quyết vấn đề: trả lời các câu hỏi phát vấn mà giáo viên nêu ra - Năng lực sáng tạo: nêu được quá trình phân bào được điều khiển như thế nào và những rối loạn trong quá trình điều hòa phân bào sẽ gây nên những hậu quả gì từ đó liên hệ các hiện tượng thực tế.

- Năng lực tự quản lí: tìm hiểu, lĩnh hội kiến thức trong giới hạn thời gian cho phép của giáo viên.

- Năng lực sử dụng ngôn ngữ: sử dụng linh hoạt và chính xác các từ ngữ chuyên môn để mô tả đúng bản chất vấn đề kiến thức của nguyên phân.

- Năng lực hợp tác: phân công công việc cho các thành viên trong nhóm để hoàn thành PHT đúng, đủ và nhanh nhất.

- Năng lực sử dụng công nghệ thông tin: tự tìm hiểu các kiến thức liên quan trên các phương tiện khác nhau.

3. Các kĩ năng sống cơ bản cần được giáo dục trong bài: - Thể hiện sự tự tin khi trình bày ý kiến trước lớp.

- Kĩ năng lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ, ý tưởng.

- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về chu kì tế bào và quá trình nguyên phân.

- Kĩ năng quản lí thời gian, đảm nhận trách nhiệm, hợp tác trong hoạt động nhóm.

II. Phương pháp: 18

- Hỏi đáp - Diễn giảng – minh họa - Thảo luận nhóm – thuyết trình.

III. Phương tiện dạy học: - Hình 8.1 và hình 18.2 SGK Sinh học 10 phóng to.

IV. Nội dung dạy học: 1. Ổn định lớp : kiểm tra sĩ số 2. Kiểm tra bài cũ: không kiểm tra 3. Bài mới: Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Nội dung I. Chu kì tế bào :

GV nêu câu hỏi, yêu cầu HS nghiên cứu

* Khái niệm : chu kì tế

SGK trả lời.

bào là khoảng thời gian

? Chu kì tế bào là gì? HS nghe câu hỏi, tự tham

giữa hai lần phân bào.

Chu kì tế bào trải qua khảo SGK trả lời.

* Chu kì tế bào gồm:

mấy giai đoạn, kể tên Các HS khác nhận xét, bổ

+ Kì trung gian chiếm

các giai đoạn đó ?

phần lớn thời gian.

sung.

GV đánh giá, kết luận

+ Quá trình nguyên phân.

GV chia nhóm HS, HS tách nhóm theo yêu

* Kì trung gian gồm 3

phát phiếu học tập, cầu của GV, nhận phiếu pha : nêu yêu cầu công học tập, thảo luận để hoàn + Pha G1 : là giai đoạn việc đối với HS. Các pha Đặc điểm Pha G1

thành.

tổng hợp những chất cần

Đại diện nhóm trình bày.

thiết cho sinh trưởng.

Các

Đặc điểm

NST nhân đôi, trung thể

pha

nhân đôi

Pha S Pha G2 GV chỉnh sửa, bổ

+ Pha S: là giai đoạn các

Pha

Tổng hợp những + Pha G2 : là giai đoạn

G1

chất

cần

thiết tổng hợp tất cả những gì

cho sinh tr ởng. cần thiết cho phân bào.

19

sung.

Pha S NST nhân đôi.

* Ý nghĩa của chu kì tế

Trung thể nhân bào: - Chu kì tế bào được điều

đôi.

Pha

Tổng hợp những khiển bởi một cơ chế hết

G2

chất

cần

thiết sức tinh vi và chặt chẽ.

cho phân bào.

Các tế bào trong cơ thể đa bào chỉ phân chia khi có tín hiệu phân bào.

- Nếu cơ chế điều khiển sự phân bào trục trặc hoặc bị hư hỏng thì cơ thể có thể lâm bệnh.

Yêu cầu : Quan sát HS nhận phiếu học tập, II. Quá trình nguyên hình 18.2, hoàn thành thảo luận, thống nhất nội phân: phiếu học tập sau :

dung, hoàn thành phiếu 1. Phân chia nhân : Gồm 4 kì :

học tập.

Các kì

Đặc điểm

Kì đầu

Đại diện nhóm trình bày.

Các

Đặc điểm

+ Kì đầu : NST kép co xoắn lại, màng nhân dần tiêu biến, thoi phân bào

kì

dần xuất hiện.

Kì giữa

Kì

- NST kép co xoắn + Kì giữa : các NST co

đầu

lại.

xoắn cực đại, tập trung

- Màng nhân dần thành một hàng ở mặt

Kì sau

tiêu biến.

phẳng xích đạo. Thoi

- Thoi phân bào phân bào đính vào 2 phía

Kì cuối

dần xuất hiện.

của NST tại tâm động. + Kì sau : các nhiễm sắc

Kì

- NST xoắn cực tử tách nhau và đi về hai cực của tế bào.

giữa đại.

+ Kì cuối : NST dãn xoắn 20

-NST tập trung ở dần và màng nhân xuất mặt phẳng xích hiện.

2. Phân chia tế bào chất:

đạo.

Sau khi hoàn tất phân Kì

- Nhiễm sắc tử chia nhân, tế bào chất

sau

tách nhau, đi về cũng phân chia thành 2 tế hai cực của tế bào. bào con.

Kì

- NST dãn xoắn.

cuối

- Màng nhân xuất

GV nêu câu hỏi, yêu

hiện.

cầu HS nghiên cứu SGK trả lời.

HS nghe câu hỏi, tự tham

? Cho biết ý nghĩa khảo SGK trả lời. của quá trình nguyên Các HS khác nhận xét, bổ

III. Ý nghĩa của quá

phân ?

trình nguyên phân :

sung.

+ Đối với SV nhân thực GV đánh giá, kết

đơn bào: nguyên phân là

luận.

cơ chế sinh sản. + Đối với SV nhân thực đa bào: - Tăng số lượng tế bào, giúp sinh vật lớn lên.

- Giúp tái sinh mô hoặc cơ quan bị tổn thương.

- Duy trì ổn định tính đặc trưng của bộ NST của loài.

4. Củng cố:

Câu 1 : Chu kì tế bào là gì? Mô tả đặc điểm các pha của giai đoạn trung gian ?

HD: 21

- Chu kì tế bào là khoảng thời gian giữa hai lần phân bào.

- Pha G1 : là giai đoạn tổng hợp những chất cần thiết cho sinh trưởng.

- Pha S: là giai đoạn các NST nhân đôi, trung thể nhân đôi.

- Pha G2 : là giai đoạn tổng hợp tất cả những gì cần thiết cho phân bào.

Câu 2 : Ý nghĩa của quá trình nguyên phân ?

- Tăng số lượng tế bào, giúp sinh vật lớn lên.

- Giúp tái sinh mô hoặc cơ quan bị tổn thương. Đối với sinh vật sinh sản vô tính đây là cơ sở để sinh vật sinh sản.

- Duy trì ổn định tính đặc trưng của bộ NST của loài.

Câu 3 : Điều gì sẽ xảy ra nếu thoi phân bào không hình thành hoặc có hình thành nhưng bị tiêu biến trong phân bào nguyên phân? Kể tên các sản phẩm thực vật đa bội mà em biết?

- Nếu thoi phân bào không hình thành hoặc có hình thành nhưng bị tiêu biến thì từ 1 tế bào sau 1 lần nguyên phân sẽ tạo 1 tế bào có bộ NST tăng lên gấp đôi.

- Các sản phẩm thực vật đa bội: dưa hấu, chuối 3n; nho, rau muống, củ cải 4n…

5. Dặn dò : - Đọc mục : Em có biết và làm bài tập SGK trang 75.

- Xem trước bài 19 trang 76, SGK Sinh học 10.

22

A2 GIÁO ÁN DẠY TRÊN LỚP ĐỐI CHỨNG ĐỂ DẠY BÀI “GIẢM PHÂN” Ngày soạn: 13/1/2018 Tiết theo PPCT: 22 Bài 19 : GIẢM PHÂN I. Mục tiêu bài học: 1. Kiến thức: Sau khi học xong bài này, học sinh cần: - Mô tả được đặc điểm của các kì trong quá trình giảm phân.

- Trình bày được điểm đặc biệt về NST ở kì đầu của giảm phân I. - Nêu được ý nghĩa của quá trình giảm phân.

- Nêu được sự khác biệt giữa quá trình giảm phân và nguyên phân.

2. Các năng lực cần được phát triển trong bài.

- Năng lực tự học: tự đọc SGK tìm tòi kiến thức mới.

- Năng lực giải quyết vấn đề: trả lời các câu hỏi theo định hướng của giáo viên .

- Năng lực sáng tạo: phát hiện điểm đặc biệt trong sự bắt chéo tiếp hợp tại kì đầu I để giải thích các sự kiện thực tế có liên quan.

- Năng lực tự quản lí: quản lí nhóm tổ, quản lí thời gian.

- Năng lực giao tiếp: tự tin trình bày có thể cả phát vấn câu hỏi trước nhóm, lớp.

- Năng lực hợp tác: phân công công việc hài hòa và hợp lí giữa các thành viên để nhanh chóng hoàn thiện PHT hay câu hỏi của GV. - Năng lực sử dụng công nghệ thông tin: tự mình tìm hiểu thêm cơ chế và ý nghĩa của giảm phân trên các phương tiện khác.

- Năng lực sử dụng ngôn ngữ: sử dụng các thuật ngữ chính xác để phân biệt nguyên phân và giảm phân.

3. Các kĩ năng sống cơ bản cần được giáo dục trong bài: - Thể hiện sự tự tin khi trình bày ý kiến trước lớp - Kĩ năng lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ, ý tưởng 23

- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về quá trình giảm phân.

- Kĩ năng quản lí thời gian, đảm nhận trách nhiệm, hợp tác trong hoạt động nhóm.

II. Phương pháp: - Hỏi đáp - Diễn giảng – minh họa - Thảo luận nhóm – thuyết trình.

III. Phương tiện : Hình 19.1 và hình 19.2 SGK Sinh học 10 phóng to.

IV. Nội dung dạy học : 1. Ổn định lớp : Kiểm tra sĩ số 2. Kiểm tra bài cũ : + Khái niệm, ý nghĩa của chu kì tế bào? + Tại sao nguyên phân lại được gọi là phân bào nguyên nhiễm?

3. Bài mới : Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Nội dung

GV nêu câu hỏi, yêu cầu HS nghiên cứu SGK trả lời. ? Hãy cho biết đặc HS nghe câu hỏi, tự

Đặc điểm :

điểm của quá trình tham khảo SGK trả lời.

- Trải qua 2 lần phân bào

giảm phân (số lần Các HS khác nhận xét,

nhưng chỉ 1 lần nhân đôi

nhân đo NST, số lần bổ sung.

NST.

phân chia tế bào)?

- 1TB (2n) 4TB (n)

GV đánh giá, kết luận.

Hoạt động tìm hiểu HS tách nhóm theo yêu I. Giảm phân I: quá trình giảm phân

cầu của GV, nhận phiếu

GV chia nhóm HS, học tập, thảo luận để 24

1. Kì đầu I: -

NST

kép:

gồm

2

phát phiếu học tập, hoàn thành, cử đại diện crômatit dính nhau tại tâm yêu cầu các nhóm trình bày. quan sát hình 19.1 để

Các

hoàn thành phiếu học

kì

động. Các NST kép bắt đầu co xoắn lại.

Đặc điểm

- Các NST kép bắt đôi

tập về màng nhân và

theo từng cặp tương đồng

nhân con, trung thể

Kì

- NST kép bắt

và có thể trao đổi các đoạn

và thoi vô sắc, NST.

đầu

đầu

co

xoắn

crômatit không chị em cho

I

lại NST

kép

nhau gọi là hiện tượng trao

Các

Đặc

kì

điểm

bắt đôi, trao đổi

đổi chéo.

- Thoi phân bào dần hình

đoạn.

Kì

- Thoi phân bào

đầu I

dần hình thành,

thành - Màng nhân và nhân và

màng nhân và

nhân con dần tiêu biến.

Kì

nhân con dần

2. Kì giữa I:

giữa I

tiêu biến

- Các NST co xoắn cực

- NST co xoắn

đại, tập trung thành hai

tập

hàng theo cặp tương đồng ở

trung thành hai

mặt phẳng xích đạo. Thoi

hàng.

vô sắc chỉ dính vào 1 phía

Kì

- Tơ vô sắc

của 1 NST trong cặp tương

cuối I

d nh

đồng.

Kì Kì

giữa cực

sau I

I

đại,

vào

1

phía của NST.

3. Kì sau I:

Kì

Mỗi NST kép

Mỗi NST kép trong cặp

sau

trượt trên tơ vô

tương đồng sẽ trượt trên tơ

I

sắc về 1 cực

vô sắc về 1 cực của tế bào.

của tế bào.

4. Kì cuối I :

GV chỉnh sửa, kết

Kì

luận.

cuối (2n I

Kết quả : 1TB đơn)

2TB (n kép

NST kép dãn xoắn dần, màng nhân và nhân con dần xuất hiện, thoi vô sắc biến mất.

25

Các nhóm còn lại nhận Kết quả : 1TB (2n đơn) xét, bổ sung.

2TB (n kép)

?Quan sát hình 19.2, HS nhận phiếu học tập, II. Giảm phân II : hoàn thành phiếu học thảo luận, thống nhất

1. Kì đầu II :

tập về màng nhân và nội dung, hoàn thành - NST kép co xoắn lại. nhân con, trung thể phiếu học tập, cử đại - Màng nhân dần tiêu biến. và thoi vô sắc, NST.

diện trình bày.

Các

Các kì

Đặc

- Thoi phân bào dần xuất

Đặc điểm

2. Kì giữa II :

kì

Các NST co xoắn cực đại,

điểm Kì đầu II Kì giữa

hiện.

Kì

- NST kép co

tập trung thành một hàng ở

đầu

xoắn lại.

mặt phẳng xích đạo. Thoi

II

- Màng nhân

vô sắc dính vào 2 phía của

dần tiêu biến.

NST.

II Kì sau II

- Thoi phân

3. Kì sau II:

bào dần xuất

Các crômatit tách nhau ở tâm động và đi về hai cực

hiện.

Kì cuối

Kì

II

giữa cực đại.

-

NST

xoắn

của tế bào trên thoi vô sắc.

4. Kì cuối II :

-Tập trung ở

NST dãn xoắn dần, màng

Kết quả

mặt phẳng xích

nhân và nhân con dần xuất

PB2

đạo.

hiện, thoi vô sắc biến mất.

II

GV chỉnh sửa, kết

Kì

- Nhiễm sắc tử

Kết quả : 1TB (n kép) 2

luận.

sau

tách nhau, đi

TB (n đơn)

II

về hai cực của

Vậy qua 2 lần phân bào : 1 TB (2n đơn) 4 TB (n

tế bào.

Kì

-

cuối

xoắn.

II

- Màng nhân

NST

xuất hiện.

26

dãn

đơn)

Các nhóm khác nhận xét, bổ sung.

HS nghiên cứu SGK trả III. Ý nghĩa của quá trình giảm phân :

? Cho biết ý nghĩa lời. của quá trình giảm Các HS khác nhận xét, phân ?

bổ sung.

Từ 1 TB → 4 TB con với số NST giảm đi một nửa.

- Tạo ra nhiều biến dị tổ hợp, là nguồn nguyên liệu

GV đánh giá, kết

của chọn lọc tự nhiên, giúp

luận.

các loài có khả năng thích nghi với những điều kiện sống mới.

- Duy trì bộ NST đặc trưng của loài qua các cơ chế: nguyên phân, giảm phân, thụ tinh.

4. Củng cố: Câu 1 : Mô tả đặc điểm các kì của phân bào I và II? Câu 2 : Ý nghĩa của quá trình giảm phân ?

5. Dặn dò : - Phân biệt nguyên phân và giảm phân: loại tế bào tham gia; số lần phân

chia NST; diễn biến NST qua các kì của phân bào?

Phân bào

Nguyên phân

Giảm phân

Nội dung phân biệt Loại tế bào có thể diễn mọi tế bào trừ tế bào tế bào sinh dục chín. ra

sinh dục chín.

Số lần phân bào

1

2 27

Sự tiếp hợp NST

không

có, xảy ra ở kì đầu I

Các NST xếp trên mặt 1 hàng

2 hàng ở phân bào I và

phẳng xích đạo

1 hàng ở phân bào II

Kết quả

2 tế bào có bộ NST giống 4 tế bào có bộ NST giảm tế bào mẹ

đi một nửa so với tế bào mẹ

- Đọc mục : Em có biết ?

- Xem trước bài thực hành trang 81 SGK Sinh học 10, chuẩn bị học tiết thực hành.

28

B3 GIÁO ÁN DẠY TRÊN LỚP ĐỐI CHỨNG ĐỂ DẠY BÀI THỰC HÀNH – QUAN SÁT CÁC KÌ CỦA NGUYÊN PHÂN TRÊN TIÊU BẢN RỄ HÀNH Ngày soạn: 20/1/2018 Tiết theo PPCT: 25 I. Mục tiêu: 1. Về kiến thức: - Nhận biết được các kì khác nhau của nguyên phân dưới kính hiển vi.

2. Về kĩ năng và thái độ: - Vẽ được hình ảnh quan sát được ứng với mỗi kì của nguyên phân vào vở.

- Rèn luyện kỹ năng quan sát tiêu bản trên kính hiển vi để lấy thông tin.

II. Chuẩn bị: + GV: - Giáo án + SGK + Tranh vẽ.

- Kính hiển vi quang học.

- Tiêu bản cố định lát cắt dọc rễ hành hoặc các tiêu bản tạm thời. + HS: Vở ghi + SGK. III. Nội dung

Hoạt động của GV Hãy trình bày qui trình

Hoạt động của HS Đọc SGK và trả lời

Nội dung 1. Qui trình quan sát

quan sát NST trên tiêu

NST trên tiêu bản cố

bản cố định?

định: - §Æt tiªu b¶n cè ®Þnh lªn kÝnh hiÓn vi & ®iÒu chØnh sao cho vïng cã mÉu vËt vµo gi÷a hiÓn vi tr−êng, n¬i cã nguån ¸nh s¸ng tập trung.

?Hãy quan sát số lượng Tiến hành thí nghiệm lần - Quan s¸t toµn bé l¸t 29

NST trên tiêu bản cố lượt của 4 nhóm. Nhóm

c¾t däc rÔ hµnh tõ ®Çu

và tiêu bản cố nào quan sát xong thì vẽ

nä ®Õn ®Çu kia d−íi vËt

hình quan sát vào vở và

kÝnh x 10 ®Ó s¬ bé xác

định

định tạm thời?

GV h−íng dÉn HS nhËn viết bài thu hoạch

định vïng rÔ cã nhiÒu tế

d¹ng c¸c k× dùa vµo:

bào đang ph©n chia.

+ Møc ®é co xo¾n

- ChØnh vïng cã nhiÒu tế

cña NST.

bào ®ang ph©n chia vµo

+ Ph©n bè cña

chÝnh

NST.

gi÷a

hiÓn

vi

tr−êng & chuyÓn sang + Quan s¸t xem cã

quan s¸t d−íi vËt kÝnh x

hay kh«ng cã h×nh ¶nh

40.

ph©n chia cña tế bào chất.

GV yªu cÇu HS ®Õm sè l−îng NST quan s¸t được ë k× gi÷a, tõ ®ã xác định bé NST 2n cña loµi lµ bao nhiªu?

IV. Củng cố: - Tại sao cùng một kì nào đó của nguyên phân trên tiêu bản lại có thể trông rất khác nhau?

Hướng dẫn Mặc dù cùng là 1 kì của quá trình nguyên phân nhưng trên các tiêu bản vẫn có sự khác biệt là do: Góc độ quan sát khác nhau.

Mỗi kì đều diễn ra trong một khoảng thời gian. Vì vậy, khi làm tiêu bản ta có thể bắt được những hình ảnh ở những thời điểm khác nhau của cùng một kì.

V. Dặn dò: 1. Đọc trước bài 21.

30

B. TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO GÓC TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG IV “PHÂN BÀO” SINH HỌC 10 B1. TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO GÓC TRONG DẠY BÀI CHU KÌ TẾ BÀO VÀ QUÁ TRÌNH NGUYÊN PHÂN (có đĩa ghi hình làm minh chứng) Bước 1: Chọn nội dung, địa điểm và đối tượng học sinh. * Nội dung: Căn cứ vào đặc điểm học theo góc, nghiên cứu cùng một nội dung quá trình nguyên phân theo 4 góc khác nhau: góc đọc hiểu và tái hiện; góc quan sát và mô phỏng; góc quan sát, phân tích và rút ra nhận định rồi giải thích; góc hiểu, vận dụng và thực hành. * Địa điểm: tại các lớp 10 A2 ; 10 A8 do tác giả sáng kiến dạy; 10 A3 ; 10 A5 do đồng chí Đỗ Thị Mến dạy. * Đối tượng HS: tất cả các em HS của 4 lớp đều được tham gia Bước 2: Thiết kế kế hoạch bài học bài 18 – chu kì tế bào và quá trình nguyên phân. * Mục tiêu bài học: + Về kiến thức: - Trình bày được khái niệm và ý nghĩa chu kì tế bào.

- Mô tả được quá trình nguyên phân ở tế bào nhân thực.

- Phân biệt được quá trình nguyên phân ở tế bào thực vật và động vật.

- Trình bày được ý nghĩa sinh học và ý nghĩa thực tiễn của quá trình nguyên phân cũng như nguyên nhân phát sinh bệnh ung thư. + Về năng lực: TT 1

Tên năng lực

Năng lực thành phần

Năng lực tự

- Tự nghiên cứu tài liệu và các nguồn cung cấp

học

thông tin để hoàn thành nhiệm vụ học tập về quá trình nguyên phân.

- Lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ, ý tưởng.

2

Phát hiện và

- Phát hiện các vấn đề phát sinh như điều gì sẽ xảy

giải quyết vấn

ra nếu chu kì tế bào bị rối loạn hay thoi phân bào,

đề

dây tơ vô sắc không hình thành …và đề xuất các 31

biện pháp giải quyết vấn đề trong quá trình học tập.

3

Năng lực

- Quan sát:

nghiên cứu

+ Quan sát các hình ảnh, video, đọc tài liệu về các

khoa học

vấn đề liên quan trong chuyên đề. + Thu thập các thông tin liên quan.

- Lập bảng biểu, tính toán, xử lý số liệu, vẽ hình ảnh quan sát được…

4

5

Năng lực tư

- Phân tích vai trò, mối liên hệ giữa lý thuyết và

duy sáng tạo

thực tiễn.

Năng lực ngôn

- Nêu ý tưởng ứng dụng nhân giống vô tính ở địa phương.

- Nghe, đọc hiểu và chọn lọc thông tin, sử dụng

ngữ

thuật ngữ chính xác, hiệu quả.

- Trình bày, thảo luận, phản biện.

- Viết báo cáo thu hoạch hoặc hoàn thành PHT.

6

Năng lực hợp

- Lựa chọn hình thức làm việc, phân công nhiệm

tác

vụ, theo dõi, kiểm tra tiến độ công việc trong thực hiện nhiệm vụ học tập.

- Khiêm tốn, nhiệt tình phát biểu ý kiến, lắng nghe và phản hồi tích cực trong hoạt động nhóm.

7

Năng lực hoạt

- Quản lí thời gian, đảm nhận trách nhiệm, hợp tác

động nhóm

trong hoạt động nhóm.

* Các phương pháp dạy học chủ yếu: hoạt động nhóm, thí nghiệm, * Thiết kế các nhiệm vụ và hoạt động ở mỗi góc: - Số góc và tên góc: gồm 4 góc: góc 1 - đọc hiểu và tái hiện; góc 2 - góc quan sát, phân tích và rút ra nhận định rồi giải thích; góc 3 - góc quan sát và mô phỏng; góc 4 – gócvận dụng, thực hành - trải nghiệm): - Nhiệm vụ ở mỗi góc: hoàn thành phiếu học tập.

- Thời gian tối đa ở mỗi góc: 32

Góc

1

2

3

4

Thời gian (phút)

4

6

5

5

* Chuẩn bị: + GV tìm hiểu chuẩn kiến thức kĩ năng của bài: CHUẨN

CỤ THỂ HOÁ CHUẨN KIẾN THỨC

BỔ SUNG ĐỐI VỚI

KIẾN

KĨ NĂNG

CHƯƠNG TRÌNH

THỨC, KĨ

NÂNG CAO

NĂNG

Kiến

I. Chu kì tế bào:

thức:

1. Khái niệm: là một chuỗi các sự kiện có

- Mô tả trật tự từ khi 1 tế bào phân chia tạo thành được chu 2 tế bào con, cho đến khi các tế bào con kì tế bào này tiếp tục phân chia. và ý nghĩa 2. Các giai đoạn: gồm 2 giai đoạn: của chu kì a. Kì trung gian: tế bào.

- Kì trung gian:

* Chiếm thời gian dài nhất, là thời kì diễn Tổng

hợp

ARN,

ra các quá trình chuyển hoá vật chất....đặc ADN, các prôtêin, biệt là quá trình nhân đôi của ADN.

các enzim.

* Được chia thành 3 pha: + Pha G1:

+ Pha G1:

- Là thời kì sinh trưởng chủ yếu của tế

* Tổng hợp các bào

bào.

quan

khác

nhau,

- Vào cuối pha G1 có 1 điểm kiểm soát ( tổng hợp các prôtêin, R) nếu tế bào vượt qua được mới đi vào chuẩn bị các tiền chất pha S và diễn ra quá trình nguyên phân.

cho quá trình nhân đôi ADN. * Pha G1 có độ dài tuỳ thuộc vào chức năng sinh lí của tế bào.

33

+ Pha S: Ở pha này diễn ra sự nhân đôi

+ Pha S: Ở pha này

ADN, NST, nhân đôi trung tử .

còn diễn ra qúa trình tổng hợp nhiều chất cao phân tử, các hợp

+ Pha G2: Diễn ra sự tổng hợp prôtêin chất histon,

prôtêin

của

thoi

giàu

năng

phân lượng.

bào(tubulin...).

+ Pha G2: Tubulin

Sau pha G2 sẽ diễn ra qúa trình nguyên được trùng hoá để phân.

tạo ra các vi ống của bộ máy thoi phân bào.

-

Nêu * Ý nghĩa của chu kì tế bào

được

- Dựa vào chu kỳ tế tào con người có thể

những

phát hiện sớm tế bào ung thư, vì tế bào

diễn biến ung thư sẽ phá vỡ Chu kỳ của tế bào. cơ

bản b. Quá trình nguyên phân :

của

* KN: là hình thức phân chia tế bào ( ở

nguyên

mọi tế bào trừ tế bào sinh dục chín), xảy

phân.

ra phổ biến ở các sinh vật nhân thực. * Các giai đoạn: Phân chia nhân và phân chia tế bào chất: + Phân chia nhân ( phân chia vật chất di truyền), được chia thành 4 kì: Kì đầu, kì giữa, kì sau và kì cuối.

- Kì đầu: NST kép bắt đầu co xoắn ; Trung tử tiến về 2 cực của tế bào, thoi vô sắc hình thành; Màng nhân và nhân con biến mất.

- Kì giữa: NST kép co xoắn cực đại và tập trung thành một hàng trên mặt 34

phẳng xích đạo của thoi vô sắc. NST có hình dạng và kích thước đặc trưng cho loài.

- Kì sau: Mỗi NST kép tách nhau ra ở tâm động, hình thành 2 NST đơn đi về 2 Quá trình phân chia nhân ở tế bào động

cực của tế bào.

- Kì cuối: NST dãn xoắn dần, màng vật và thực vật là nhân và nhân con xuất hiện; thoi vô sắc giống nhau. Chỉ khác biến mất.

ở

giai đoạn phân

+ Phân chia tế bào chất: Sau khi hoàn tất chia tế bào chất. Ở tế việc phân chia vật chất di truyền, tế bào bào động vật phân chất bắt đầu phân chia thành 2 tế bào con.

chia tế bào chất bằng

* Kết quả : Từ 1 tế bào mẹ ban đầu (2n) cách co thắt màng tế sau 1 lần nguyên phân tạo ra 2 tế bào con bào ở vị trí mặt có bộ NST giống nhau và giống mẹ.

-

Nêu 3. Ý nghĩa:

được

phẳng xích đạo ( ở giữa từ ngoài vào)

ý * Về mặt lí luận:

tạo thành 2 tế bào

nghĩa của + Nhờ nguyên phân mà giúp cho cơ thể đa con. Còn ở tế bào nguyên

bào lớn lên.

thực vật hình thành

phân.

+ Nguyên phân là phương thức truyền đạt và vách ngăn từ trung ổn định bộ NST đặc trưng của loài từ tế bào tâm ra. này sang tế bào khác, từ thế hệ cơ thể này sang thế hệ cơ thể khác ở loài sinh sản vô tính. + Sự sinh trưởng của mô, tái sinh các bộ phận bị tổn thương nhờ quá trình nguyên phân. * Về mặt thực tiễn: Phương pháp giâm, chiết, ghép cành và nuôi cấy mô đều dựa trên cơ sở của quá trình nguyên phân.

35

+ Đồ dùng, thiết bị dạy học: Máy tính, máy chiếu, giáo án, sách giáo khoa, sách giáo viên, kính hiển vi, video nguyên phân, tiêu bản cố định, tiêu bản cố định tạm thời và một số đồ dùng dạy học khác. + Phiếu học tập và đáp án: - Phiếu học tập 18.1 của góc 1 (đọc hiểu và tái hiện): Hãy đọc mục II trang 72, 73 SGK Sinh học 10 ban cơ bản, trình bày diễn biến chính của màng nhân và nhân con; trung thể và thoi vô sắc; NST qua các kì của quá trình nguyên phân vào bảng 18.1?

Bảng 18. 1 diễn biến chính của màng nhân và nhân con; trung thể và thoi vô sắc; NST qua các kì của quá trình nguyên phân Quá trình

Kì đầu

Kì giữa

nguyên phân Màng nhân và nhân con Trung thể và thoi vô sắc Nhiễm sắc thể

36

Kì sau

Kì cuối

- Đáp án phiếu học tập 18.1 của góc 1 Bảng 18. 1 diễn biến chính của màng nhân và nhân con; trung thể và thoi vô sắc; NST qua các kì của quá trình nguyên phân Quá trình

Kì đầu

Kì giữa

dần tiêu biến

tiêu biến hẳn

dần xuất hiện

Trung thể và

trung thể tách

thoi phân bào

thoi phân bào

thoi vô sắc

đôi dần hình

được hình

dần tiêu biến

thành thoi

thành xong và

phân bào

đính vào 2

Kì sau

Kì cuối

nguyên phân Màng nhân và nhân con

phía của NST tại tâm động Nhiễm sắc thể

dần co xoắn

co xoắn cực

các nhiễm sắc NST dãn xoắn

đại, xếp thành

tử tách nhau

1 hàng ở mặt

ra và di

phẳng xích

chuyển về 2

đạo

cực TB trên

dần

thoi phân bào - Phiếu học tập 18.2 của góc 2 (góc quan sát, phân tích và rút ra nhận định rồi giải thích). Hãy quan sát hình 18.2 trang 73 SGK Sinh học 10 ban cơ bản (hoặc quan sát diễn biến quá trình nguyên phân trên máy chiếu) rồi: 1> Điền vào bảng 18.2 về số NST đơn; NST kép; số cromtit (nhiễm sắc tử); số tâm động và giải thích của tế bào qua các kì của chu kì tế bào từ tế bào sinh dưỡng có bộ NST 2n bằng 4?

Bảng 18. 2 số NST đơn; NST kép; số cromtit (nhiễm sắc tử); số tâm động của tế bào qua các kì của chu kì tế bào từ tế bào sinh dưỡng có bộ NST 2n bằng 4 37

Nội dung

Kì trung gian G1

S

Kì đầu

Kì giữa

Kì sau

Kì cuối

G2

Số NST đơn Sô NST kép Số crômatit Số tâm động 2> Trả lời các câu hỏi sau: a. Tại sao các NST phải co xoắn cực đại rồi mới phân chia về 2 cực? b. Việc NST dàn trên mặt phẳng xích đạo thành 1 hàng ngang có ý nghĩa gì? c. Do đâu quá trình nguyên phân lại có thể tạo ra được 2 tế bào con có bộ NST giống y hệt như tế bào mẹ?

- Đáp án phiếu học tập 18.3: 1> Hoàn thiện bảng: Nội dung

Kì trung gian G1

Số NST đơn 2n=4

S

G2

0

0

Kì đầu

Kì giữa

Kì sau

Kì cuối

0

0

4n=8

2n=4

Sô NST kép

0

2n=4 2n=4

2n=4

2n=4

0

0

Số crômatit

0

4n=8 4n=8

4n=8

4n=8

0

0

Số tâm động 2n=4 2n=4 2n=4

2n=4

2n=4

4n=8

2n=4

Giải thích: Pha G1 NST chưa nhân đôi. Pha S NST đơn nhân đôi thành NST kép gồm 2 nhiễm sắc tử (cromatit) đính nhau ở tâm động. Kì sau NST kép tách thành 2 NST đơn phân li về 2 cực của tế bào. Kì cuối tế bào chất chia đôi tạo thành 2 tế bào có bộ NST giống nhau và giống hệt tế bào mẹ.

2> Trả lời các câu hỏi: a. Các NST phải co xoắn cực đại rồi mới phân chia về 2 cực vì: - Việc xoắn lại giúp cho NST không bị rối quấn vào nhau, không bị va chạm, vướng víu các NST khác, và kích thước ngắn cũng giúp chúng di chuyển nhanh hơn và dàn được trên mặt phẳng xích đạo, giúp quá trình phân chia nhân được diễn ra đều và hiệu quả.

38

b. Việc NST dàn trên mặt phẳng xích đạo thành 1 hàng ngang để chia đều vật chất di truyền của tế bào mẹ cho 2 tế bào con. c. Quá trình nguyên phân có thể tạo ra được 2 tế bào con có bộ NST giống y hệt như tế bào mẹ vì trong chu kì tế bào NST nhân đôi 1 lần ở kì trung gian rồi lại phân li đồng đều 1 lần ở kì sau nên 2 tế bào con có bộ NST giống y hệt TB mẹ.

- Phiếu học tập 18.3 của góc 3 (góc quan sát và mô phỏng): Hãy quan sát hình 18.2 trang 73 SGK Sinh học 10 ban cơ bản (hoặc quan sát diễn biến quá trình nguyên phân trên máy chiếu) rồi vẽ lại diễn biến chính của màng nhân và nhân con; trung thể và thoi vô sắc; NST qua các kì của quá trình nguyên phân từ tế bào sau?

Tế bào mẹ ban đầu

- Đáp án phiếu học tập số 3 của góc 3.

Tế bào mẹ ban đầu

39

A a Bb

A B

D D

d

a b d

Kì đầu

A A a B Bb

a

D

b

D d d

Kì giữa

A

B

A

D

a b

a B

D b

Kì sau

40

d

d

Kì cuối - Phiếu học tập 18.4 của góc 4 (vận dụng, thực hành– trải nghiệm). Hãy quan sát các tiêu bản cố định và tiêu bản cố định tạm thời, cho biết trạng thái NST của tế bào rễ củ hành. Tại sao cùng một kì nào đó của nguyên phân trên tiêu bản lại có thể trông rất khác nhau. Vẽ hình mô phỏng tế bào mà em quan sát được?

- Đáp án phiếu học tập 18.4 của góc 4 1. Số lượng NST của tế bào củ hành là 16, còn trạng thái của các NST là khác nhau ở mỗi tế bào. Vì mặc dù cùng là 1 kì của quá trình nguyên phân nhưng trên các tiêu bản vẫn có sự khác biệt là do: góc độ quan sát khác nhau; mỗi kì đều diễn ra trong một khoảng thời gian. Vì vậy, khi làm tiêu bản ta có thể bắt được những hình ảnh ở những thời điểm khác nhau của cùng một kì.

2. Vẽ hình mô phỏng các kì của quá trình nguyên phân(hình vẽ tham khảo trên mạng):

41

+ Học sinh: sách giáo khoa, vở ghi, đồ dùng học tập khác. * Thiết kế hoạt động HS tự đánh giá và củng cố bài học.

- Mỗi nhóm sau khi chọn góc xuất phát sẽ độc lập tìm hiểu kiến thức và hoàn thiện đủ 4 phiếu học tập trong thời gian tối đa là 20 phút rồi dán lên bảng khi có hiệu lệnh của giáo viên.

- GV chia bảng thành 4 phần. Mỗi nhóm HS tự dán 4 phiếu học tập lần lượt 4 góc theo định hướng của giáo viên.

- Mỗi nhóm cử đại diện lên trình bày sản phẩm và các nhóm khác theo dõi, đưa ra các câu hỏi phát vấn. Giáo viên chuẩn hóa kiến thức bằng cách bổ sung cho các nhóm hoặc treo bảng đáp án phiếu học tập hoặc chiếu đáp án trên máy chiếu để cả lớp tiện theo dõi.

Bước 3: Tổ chức dạy học theo góc I. Tiến trình lên lớp 1. Hoạt động khởi động: Cho học sinh theo dõi hình ảnh về quá trình hình thành và phát triển của thai nhi qua các tuần tuổi khác nhau:

GV yêu cầu HS thảo luận nhóm và trả lời các câu hỏi sau: Mỗi cơ thể chúng ta ở đây đều được lớn lên từ một tế bào hợp tử (được hình thành sau quá trình thụ tinh), nhưng nhờ đâu kích thước và khối lượng của chúng ta lại tăng dần lên? Kích thước và khối lượng của cơ thể có tăng dần theo tuổi thọ không? Vì sao?

Sau khi có kết quả thảo luận GV sẽ kết nối vào bài mới 42

2. Hoạt động hình thành kiến thức: Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Nội dung

Hoạt động 1: chu kì tế

I.

bào

1. Khái niệm

(Hoạt

động

cá

Chu kì tế bào

nhân)

- Chu kì tế bào là

? Hãy đọc khổ một mục HS nghiên cứu SGK, trả

khoảng thời gian giữa

I trang 71 kết hợp lời.

hai lần phân bào gồm kì

nghiên cứu hình 18.1

trung gian và quá trình

trang 72 SGK, rồi cho

nguyên phân. Kì trung

biết chu kì TB là gì, ví

gian chiếm phần lớn

dụ và nhận xét về thời

thời gian.

gian của các giai đoạn

- VD tế bào người nuôi

trong chu kì tế bào?

cấy trong ống nghiệm

- GV nhận xét câu trả lời

có chu kì tế bào 24 giờ,

của học sinh và chốt

riêng kì trung gian

kiến thức.

chiếm 23 giờ.

? Hãy đọc khổ hai mục I

2. Các giai đoạn

trang 71 rồi trình bày HS nghiên cứu SGK, trả

a. Kì trung gian

diễn biến của kì trung lời.

+ Gồm 3 pha: G1, S,

gian?

G2 + Diễn biến các pha: - G1: TB tổng hợp các chất cần thiết cho sự phân bào.(2n đơn) - S: Pha nhân đôi ADN và NST(2n kép) - G2: Tổng hợp tất cả

GV đưa ra ví dụ:

những gì còn lại cần

- Ở người bình thường, Lắng nghe.

cho quá trình phân bào

tốc độ phân chia của TB 43

ruột nhanh hơn tốc độ phân chia của TB gan rất nhiều.

- Ở người trưởng thành TB thần kinh hầu như không phân chia, nó tồn tại khi TB đó chết đi hoặc cơ thể đó chết đi. ? Thông qua ví dụ trên, HS: Suy nghĩ, thảo luận hãy nhận xét: thời gian và trả lời:thời gian và tốc và tốc độ phân chia TB độ phân chia TB ở các bộ ở các bộ phận khác nhau phận khác nhau trên cùng trên cùng một cơ thể? Sự một cơ thể là rất khác khác nhau đó đảm bảo nhau để đảm bảo sự sinh điều gì?

trưởng và phát triển bình

GV: Nhận xét, kết luận

thường của cơ thể.

GV nêu vấn đề, tại sao lại có sự khác nhau như vậy ?

GV thông báo: TB trong cơ thể chỉ phân chia khi nhận được tín hiệu từ bên

trong

hoặc

bên

ngoài TB hay nói cách khác TB được điều hoà sự phân chia rất chặt chẽ.

GV: Một trong những cơ HS: Lắng nghe. chế điều hoà sự phân chia của TB trong chu kì 44

TB là sự kết hợp hay phân giải của các hợp phần protein để hình thành nên những hợp chất ức chế hay cho phép chu kì TB tiếp tục hay dừng lại. Và sự kết hợp cũng như phân giải của các hợp phần này xảy ra ở các vị trí xác định trên chu kì TB còn được gọi là điểm điều

3.Ý nghĩa của chu kì tế

hoà chu kì TB (R), nó

bào

xuất hiện khi kết thúc

- Chu kì tế bào đảm bảo

pha G1 hoặc G2 để

sự sinh trưởng và phát

quyết định xem TB có

triển bình thường của

được phân chia tiếp hay

cơ thể. Nếu các cơ chế

không

điều khiển phân bào bị

? Nếu các cơ chế điều - Nếu các cơ chế điều hỏng, trục trặc, cơ thể khiển phân bào bị hỏng khiển phân bào bị hỏng, có thể bị lâm bệnh. thì cơ thể có thể bị làm trục trặc, cơ thể có thể bị Ví dụ: Bệnh ung thư: Là sao? Lấy ví dụ?

hiện tượng các tế bào

lâm bệnh.

GV: Nhận xét, kết luận

phân chia mất kiểm soát; các TB này di chuyển khắp cơ thể gọi là di căn.

Cô có 2 đĩa peettri kích

Tranh luận: đĩa 2 vì tế

- Dựa vào chu kỳ tế tào

thước và dinh dưỡng

bào ung thư đã bị mất cơ

con người có thể phát

như nhau, đĩa 1 nuôi cấy chế điều hòa phân bào.

hiện sớm tế bào ung

tế bào bình thường, đĩa 2

thư, vì tế bào ung thư

nuôi cấy tế bào ung thư.

sẽ phá vỡ Chu kỳ của tế 45

?Em hãy dự đoán lượng

bào.

tế bào ở đĩa nào nhiều

b. Quá trình nguyên

hơn, tại sao?

phân gồm 4 kì.

? Chúng ta nên làm gì để Để tránh ung thư nên tập tránh tế bào ung thư?

thể dục, ăn uống hợp lí, tạo môi trường sống xanh, sạch, đẹp.

Hoạt động 2: Tìm hiểu

II. Quá trình nguyên

về quá trình nguyên

phân

phân (Hoạt động cá

1. Các giai đoạn:

nhân, hoạt động nhóm

* Phân chia nhân:

theo góc)

- Kì đầu: Các NST kép

GV: Lớp ta chia thành 4

co xoắn, màng nhân

nhóm tương ứng 4 góc, Chọn góc, chia nhóm, cử

tiêu biến, thoi phân bào

mỗi góc đều phải thực thư kí, phân công công

xuất hiện.

hiện xong cả 4 PHT với việc cho mỗi thành viên.

- Kì giữa: Các NST kép

tổng thời gian tối đa là

co xoắn cực đại, xếp

20 phút.

thành 1 hàng ở mặt

Mỗi nhóm chọn góc xuất

phẳng xích đạo, thoi

phát sau đó nhận 1 PHT

phân bào được đính vào

của góc đó, hoàn thành Đọc SGK, theo dõi hình

2 phía của NST tại tâm

xong PHT đó và xác trong vở và video trên

động.

nhận, nhóm trưởng lên máy chiếu thảo luận,

- Kì sau: Các nhiễm sắc

nhận PHT thứ 2…cứ hoàn thiện PHT lần lượt

tử tách nhau ra và di

như thế cho đến khi theo các góc đã chọn lên

chuyển về 2 cực TB

xong 4 PHT.

giấy A0. Cử đại diện trình trên thoi phân bào(2.2n

Yêu cầu di chuyển đổi bày.

đơn)

góc phải di chuyển cả

- Kì cuối: NST dãn

nhóm, không chạy sang

xoắn dần và màng nhân

nhóm khác khi chưa có

xuất hiện(2n).

46

sự nhất trí của GV. Nếu

* Phân chia TB chất:

cần hỗ trợ thì vẫy cờ của

- Các TB động vật:

nhóm xin tín hiệu.

phân chia TBC bằng

GV trực tiếp đến hỗ trợ

cách thắt màng TB ở vị

hoặc cử HS đã tìm hiểu

trí mặt phẳng xích đạo

tốt về phần đó đến hỗ

- Các TB thực vật: tạo

trợ.

thành vách ngăn TB ở

GV nêu câu hỏi (nếu có)

mặt phẳng xích đạo

GV chốt lại kiến thức và Các HS khác theo dõi,

=> Kết quả quá trình

hướng dẫn HS cách học

phát vấn và bổ sung kiến

nguyên phân: Từ 1 TB

bài.

thức vào vở.

mẹ ban đầu tạo ra 2 TB con

giống

nhau

và

giống hệt mẹ.

2. Khái niệm: ? Từ đó cho biết nguyên - Nguyên phân là hình

- Nguyên phân là hình

phân là gì? Tại sao lại thức phân chia TB ở sinh

thức phân chia TB ở

gọi nguyên phân là phân vật nhân thực, trong đó

sinh vật nhân thực,

bào nguyên nhiễm?

vật chất di truyền được

trong đó vật chất di

GV: Nhận xét, kết luận

phân chia đồng đều cho

truyền được phân chia

TB con. Từ 1 TB mẹ ban

đồng đều cho TB con.

đầu tạo ra 2 TB con giống nhau và giống hệt mẹ.

III. Ý nghĩa của quá

Hoạt động 3: Tìm hiểu

trình nguyên phân

về ý nghĩa quá trình nguyên

phân

+ Đối với SV nhân thực

(Hoạt

đơn bào: nguyên phân

động cá nhân) ? Hãy đọc mục III trang 74 SGK Sinh học

10

là cơ chế sinh sản. Đọc SGK trả lời.

+ Đối với SV nhân thực đa bào:

ban cơ bản rồi trình bày

- Tăng số lượng tế 47

ý nghĩa quá trình nguyên

bào, giúp sinh vật lớn

phân?

lên.

Nếu không đủ thời gian

- Giúp tái sinh mô

GV yêu cầu HS về nhà

hoặc cơ quan bị tổn

hoàn thiện.

thương.

- Ở sinh vật sinh sản sinh dưỡng là hình thức sinh sản tạo cá thể mới.

- Duy trì ổn định tính đặc trưng của bộ NST của loài.

3. Hoạt động luyện tập: a. Chọn đáp án đúng nhất: Câu 1. Trình tự các giai đoạn mà tế bào trải qua trong khoảng thời gian giữa hai lần nguyên phân liên tiếp được gọi là : a. quá trình phân bào.

b. phát triển tế bào.

c. chu kỳ tế bào.

d. phân chia tế bào.

Câu 2. Màng nhân và nhân con xuất hiện ở … (A) và tiêu biến ở …(B). A, B lần lượt là: a. kỳ đầu; kì cuối.

b. kì cuối; kỳ đầu.

c. kỳ giữa; kì đầu.

d. kì đầu; kỳ giữa.

Câu 3. Trong một chu kỳ tế bào, thời gian dài nhất là của : a. kì cuối.

b. kỳ đầu

c. kỳ giữa.

d. kỳ trung gian.

Câu 4. Hoạt động xảy ra trong pha G1 của kỳ trung gian là : a. sự tổng hợp thêm tế bào chất và bào quan.

b. trung thể tự nhân đôi.

c. ADN tự nhân đôi.

d. nhiễm sắc thể tự nhân

đôi.

48

Câu 5. Gà có 2n = 78. Vào kỳ trung gian, sau khi xảy ra tự nhân đôi, số nhiễm sắc thể trong mỗi tế bào là : a. 78 nhiễm sắc thể đơn.

b. 78 nhiễm sắc thể kép.

c. 156 nhiễm sắc thể đơn.

d. 156 nhiễm sắc thể kép.

Câu 6. Trong nguyên phân NST có hình thái đặc trưng và dễ quan sát nhất vào kì: a. đầu.

b. giữa.

c. sau.

d. cuối.

Câu 7. NST ở kì giữa của nguyên phân : a. bắt đầu đóng xoắn và co ngắn . b. xếp thành 1 hàng ở mặt phẳng xích đạo của thoi phân bào. c. tách thành 2 NST đơn phân li về 2 cực của thoi phân bào. d. tháo xoắn , duỗi ra ở dạng sợi mảnh.

Câu 8. Quá trình nguyên phân từ 1 hợp tử của Ruồi giấm (ở Ruồi giấm bộ NST lưỡng bội bằng 8) tạo được 8 tế bào mới. Số lượng NST đơn ở kỳ cuối của đợt nguyên phân là: a. 8.

b. 32.

c. 64.

d. 128.

Câu 9. Các tế bào con tạo ra trong nguyên phân có số NST bằng với NST tế bào mẹ nhờ: a. nhân đôi và phân li NST. b. nhân đôi và co xoắn NST. c. co xoắn và dãn xoắn NST. d. phân li và tập trung ở 2 cực NST. Câu 10. Xét bộ NST lưỡng bội của loài có 2n=4, kí hiệu Aabb. Cho biết không xảy ra trao đổi đoạn và đột biến trong quá trình phân bào. Kí hiệu bộ NST của tế bào vào pha G2 là: a. Aabb.

b. Aaaabbbb.

c. AAbb, aabb.

d. Aabb, Aabb.

49

b. Bảng HD đáp án: 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

c

b

d

a

b

b

b

c

a

b

4. Hoạt động vận dụng Bài 1: Bộ NST lưỡng bội của ruồi giấm bằng 8. Một tế bào sinh dưỡng nguyên phân liên tiếp một số lần tạo ra được 16 tế bào con. Hãy xác định: 1. Số lần nguyên phân của tế bào trên?

2. Số NST của các tế bào ở thế hệ tế bào cuối cùng?

HD: Số tế bào ban đầu

: 1 TB

Số tế bào tạo thành

: 16 TB

Ta có: Số tế bào thành

= x. 2k (ở đó k là số lần nguyên phân)

→ 16 = 1. 2k →

k = 4 (lần)

1. Vậy tế bào trên trải qua 4 lần nguyên phân.

2. Số NST của các tế bào: 2n. 2k = 8. 24= 128 (NST) Bài 2: Một hợp tử của một loài đã nguyên phân một số lần liên tiếp tạo ra được 8 tế bào mới.

Xác định bộ NST lưỡng bội của loài và tên loài. Biết trong quá trình nguyên phân, môi trường đã cung cấp nguyên liệu với 322 NST đơn.

HD: a. Số lần nguyên phân của hợp tử (k) Số TB ban đầu : 1TB Số TB tạo thành: 8 TB Ta có: Số tế bào thành = 2k → 8 = 2k →k =3 Vậy hợp tử trên trải qua 3 lần nguyên phân.

(Lưu ý: hợp tử cũng là tế bào) 50

b. Xác định bộ NST lưỡng bội của loài (2n) Theo giả thiết, số NST môi trường cung cấp 322 NST đơn Ta có ∑ NST = 2n. (2k – 1) → 322 = 2n. (23 -1) → 2n = 46 Vậy với 2n = 46, đây là bộ NST lưỡng bội của loài Người 5. Tìm tòi mở rộng: Câu 1. Thời gian một chu kì tế bào của loại tế bào nào nhanh nhất?

Câu 2. Tìm hiểu cở sở khoa học của phương pháp nhân giống bằng công nghệ tế bào? Ứng dụng thành công trên loại cây nào?

Câu 3. Tại sao cũng trong phân bào nhưng từ 1 tế bào sau giảm phân lại tạo 4 tế bào con có bộ NST giảm đi một nửa?

HD: Câu 1. Ở người trưởng thành bình thường thời gian một chu kì tế bào của loại tế bào nhanh nhất là tế bào tủy xương tạo máu; tế bào tóc. Nhưng giai đoạn phôi thì tế bào phôi lại phân chia nhanh nhất.

Câu 2. Cơ sở khoa học của phương pháp nhân giống bằng công nghệ tế bào là tính toàn năng của tế bào Kỹ thuật nuôi cấy mô và tế bào thực vật đã trở thành một phương pháp nhân giống chuẩn và phổ biến đối với nhiều loại cây trồng như: cây công nghiệp, cây lâm nghiệp, cây cảnh, cây dược liệu, cây ăn trái và rau xanh.

51

B2. TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO GÓC TRONG DẠY BÀI GIẢM PHÂN Bước 1: (giống bước 1 của phần B1) Bước 2: Thiết kế kế hoạch bài học bài 19 – giảm phân: * Mục tiêu bài học: + Về kiến thức: - Mô tả được đặc điểm của các kì trong quá trình giảm phân.

- Trình bày được diễn biến chính ở kì đầu của giảm phân I. - Nêu được ý nghĩa của quá trình giảm phân.

- Nêu được sự khác biệt giữa quá trình giảm phân và nguyên phân. + Về kĩ năng: - Quan sát hình mô tả diễn biến quá trình giảm phân.

- Xác định số lượng NST, loại nhiễm sắc thể trong mỗi kì giảm phân.

- Rèn kĩ năng phân tích, so sánh, tư duy, tổng hợp, tính toán...

- Rèn kĩ năng làm việc nhóm và làm việc với sách giáo khoa. + Về thái độ: - Học sinh hứng thú, có ý thức nghiêm túc trong học tập. + Về năng lực: TT 1

Tên năng lực Năng lực tự học Phát hiện và

2

Các kỹ năng thành phần

giải quyết

- Tự nghiên cứu tài liệu và các nguồn cung cấp thông tin để hoàn thành nhiệm vụ học tập.

- Phát hiện các vấn đề phát sinh và đề xuất các biện pháp giải quyết vấn đề trong quá trình học tập.

vấn đề.

- Quan sát: Năng lực 3

nghiên cứu khoa học.

+ Quan sát các hình ảnh, video, đọc tài liệu về các vấn đề liên quan trong chuyên đề. + Thu thập các thông tin liên quan .

- Lập bảng biểu, tính toán, xử lý số liệu, vẽ hình ảnh quan sát được…

52

Năng lực tư

4

- Giải thích tính đa dạng di truyền của thế giới sinh vật

duy sáng tạo - Nghe, đọc hiểu và chọn lọc thông tin, sử dụng thuật

5

Năng lực

ngữ chính xác, hiệu quả.

ngôn ngữ.

- Trình bày, thảo luận, phản biện.

- Viết báo cáo thu hoạch.

- Lựa chọn hình thức làm việc, phân công nhiệm vụ,

6

Năng lực hợp tác.

theo dõi, kiểm tra tiến độ công việc trong thực hiện nhiệm vụ học tập.

- Khiêm tốn, nhiệt tình phát biểu ý kiến, lắng nghe và phản hồi tích cực trong hoạt động nhóm.

* Các phương pháp dạy học chủ yếu: hoạt động nhóm. * Thiết kế các nhiệm vụ và hoạt động ở mỗi góc.

- Số góc và tên góc: gồm 4 góc: góc 1 - đọc hiểu và phân tích; góc 2 - góc quan sát và mô phỏng; góc 3 - góc quan sát, phân tích và rút ra nhận định rồi giải thích; góc 4 - góc hiểu , vận dụng và trải nghiệm.

- Nhiệm vụ ở mỗi góc: hoàn thành phiếu học tập.

- Thời gian tối đa ở mỗi góc: Góc

1

2

3

4

Thời gian

6

4

4

6

(phút) * Chuẩn bị: + GV tìm hiểu chuẩn kiến thức kĩ năng của bài: BỔ SUNG ĐỐI CHUẨN KIẾN

CỤ THỂ HOÁ CHUẨN KIẾN

VỚI CHƯƠNG

THỨC, KĨ

THỨC

TRÌNH

NĂNG

KĨ NĂNG

NÂNG CAO

- Nêu được khái *Giảm phân: Là hình thức phân bào

53

niệm

và

đặc của tế bào sinh dục ở vùng chín.

điểm của giảm Giảm phân gồm 2 lần phân bào liên phân.

tiếp. * Đặc điểm của giảm phân: + Nhiễm sắc thể chỉ nhân đôi 1 lần ở kì trung gian. + Ở kì đầu của giảm phân I, có sự tiếp hợp và có thể xảy ra trao đổi chéo giữa 2 trong 4 cromatit không chị em.

-

Trình

bày * Diễn biến của giảm phân.

được diễn biến

Giảm phân I

của màng nhân + Kì đầu: và

nhân

con;

- Có sự tiếp hợp của các NST kép Sự tiếp hợp giữa 2

trung thể và thoi theo từng cặp tương đồng.

trong 4 cromatit

vô sắc; nhiễm

- Sau tiếp hợp NST dần co xoắn lại.

không chị em có

sắc thể qua các

- Màng nhân và nhân con dần tiêu thể xảy ra trao đổi

kì

của

phân.

giảm biến.

chéo cân dẫn tới

- Thoi vô sắc hình thành.

hoán vị gen, nếu

+ Kì giữa:

trao

- NST kép co xoắn cực đại.

không cân dẫn đến

đổi

chéo

- Các NST tập trung thành 2 hàng trên đột biến cấu trúc mặt phẳng xích đạo của thoi vô sắc.

lặp đoạn và mất

+ Kì sau: - Mỗi NST kép trong cặp đoạn NST. NST kép tương đồng di chuyển theo thoi vô sắc đi về 2 cực của tế bào. + Kì cuối: - Các NST kép đi về 2 cực của tế bào và dãn xoắn.

- Màng nhân và nhân con dần xuất hiện.

- Thoi phân bào tiêu biến.

54

Tế bào chất phân chia tạo thành 2 tế bào con có số lượng NST kép giảm đi một nửa.

Giảm phân II Kì trung gian diễn ra rất nhanh không có sự nhân đôi của NST. + Kì đầu: NST co ngắn. + Kì giữa: Các NST tập trung thành một hàng trên mặt phẳng xích đạo. +Kì sau: Mỗi NST kép tách nhau ra đi về 2 cực của tế bào. + Kì cuối: - NST dãn xoắn.

- Màng nhân và nhân con dần xuất hiện.

- Thoi phân bào tiêu biến.

Tế bào chất phân chia.

- Nêu kết quả và

* Kết quả: Từ 1 tế bào mẹ (2n) qua 2

ý nghĩa của quá lần phân bào liên tiếp tạo 4 tế bào con trình giảm phân; có bộ NST bằng một nửa tế bào mẹ.

Bổ sung ý nghĩa:

giảm phân kết * Ý nghĩa:

hợp với thụ tinh + Về mặt lí luận: Nhờ giảm phân, giao Sự trao đổi chéo và nguyên phân. tử được tạo thành mang bộ NST đơn đều của các cặp bội (n), thông qua thụ tinh mà bộ NST NST tương đồng ở (2n) của loài được khôi phục.

kì đầu I và sự

Sự kết hợp 3 quá trình phân li độc lập, tổ nguyên phân, giảm phân và thụ tinh mà hợp tự do của các bộ NST của loài sinh sản hữu tính được NST ở kì sau I đã duy trì, ổn định qua các thế hệ cơ thể.

tạo ra nhiều loại

* Về mặt thực tiễn: Sử dụng lai hữu giao tử khác nhau tính giúp tạo ra nhiều biến dị tổ hợp về nguồn gốc, cấu 55

phục vụ trong công tác chọn giống.

- Kĩ năng:

trúc NST, cùng

- Quan sát tiêu bản phân bào giảm với sự kết hợp

- Quan sát tiêu phân ở châu chấu (nếu có) bản phân bào

ngẫu

nhiên

của

- Biết lập bảng so sánh nguyên phân, các giao tử trong

- Biết lập bảng giảm phân.

thụ tinh, tạo ra các

so sánh nguyên

hợp

phân,

những tổ hợp NST

giảm

phân.

tử

mang

khác nhau tạo ra nhiều biến dị tổ hợp phong phú, làm nguyên liệu cho chọn giống và tiến hoá.

- HS biết giải các bài tập về phân bào.

- HS có thể làm được tiêu bản tạm thời về phân chia TB.

+ Đồ dùng, thiết bị dạy học: Máy tính, máy chiếu, giáo án, sách giáo khoa, sách giáo viên, kính hiển vi, video giảm phân, tiêu bản cố định và một số đồ dùng dạy học khác. + Phiếu học tập và đáp án: - Phiếu học tập 19.1 của góc 1 (đọc hiểu và tái hiện): Hãy đọc mục I và II trang 76, 77, 79 SGK Sinh học 10 ban cơ bản và trình bày diễn biến chính của màng nhân và nhân con; trung thể và thoi vô sắc; NST qua các kì của quá trình giảm phân vào bảng 19.1?

56

Bảng 19. 1 diễn biến chính của màng nhân và nhân con; trung thể và thoi vô sắc; NST qua các kì của quá trình giảm phân Tiêu chí Giảm

Những diễn biến chính

Các kì

phân

Trung gian Kì đầu Phân bào 1

Kì giữa Kì sau Kì cuối Kì đầu

Phân bào 2

Kì giữa Kì sau Kì cuối

- Đáp án phiếu học tập số 1 Bảng 19.1: diễn biến chính của màng nhân và nhân con; trung thể và thoi vô sắc; NST qua các kì của quá trình giảm phân Tiêu chí Giảm

Các kì

Những diễn biến chính

phân Trung gian Các nhiễm sắc thể ở trạng thái duỗi xoắn, tự tổng hợp nên một nhiễm sắc thể giống nó dính với nhau tại tâm động để trở thành nhiễm sắc thể kép gồm 2

Phân bào 1

cromatit.

Kì đầu

NST kép bắt đầu co xoắn, tiếp hợp nhận nhau theo cặp tương đồng và có thể trao đổi đoạn cho nhau.

57

Kì giữa

NST co xoắn cực đại và xếp thành 2 hàng theo cặp tương đồng trên mặt phẳng xích đạo của thoi phân bào.

Kì sau

Các NST kép trong cặp tương đồng phân li độc lập với nhau về hai cực của tế bào.

Kì cuối

Tạo 2 TB con có bộ NST đơn bội kép (n NST kép).

Màng nhân và nhân con xuất hiện, TBC phân chia.

NST kép dãn xoắn.

Kì đầu

NST kép co xoắn.

Kì giữa

NST kép co xoắn cực đại và xếp thành 1 hàng trên mặt phẳng xích đạo.

Phân bào 2

Kì sau

2 cromatit tách nhau ở tâm động thành 2 NST đơn và phân li về 2 cực của tế bào.

Kì cuối

Tạo 4 TB con có bộ NST đơn bội tồn tại trạng thái đơn (n NST đơn). Màng nhân và nhân con xuất hiện, TBC phân chia. NST dãn xoắn.

- Phiếu học tập 19.2 của góc 2 (góc quan sát, phân tích và rút ra nhận định rồi giải thích): Hãy quan sát hình 19.1; 19.2 trang 77, 78 SGK Sinh học 10 ban cơ bản rồi điền vào bảng 19.2 về số NST đơn; NST kép; số cromtit (nhiễm sắc tử); số tâm động và giải thích của tế bào qua các kì của quá trình giảm phân từ tế bào sinh dục chín có bộ NST 2n bằng 4, hãy giải thích?

Bảng 19. 2: số NST đơn; NST kép; số cromtit (nhiễm sắc tử); số tâm động của tế bào qua các kì của chu kì của quá trình giảm phân từ tế bào sinh dục chín có bộ NST 2n bằng 4:

58

Giảm phân I Kì trung gian

Kì đầu I

Kì giữa I

Giảm phân II

Kì

Kì

sau I cuối I

Kì

Kì

Kì

Kì

đầu

giữa

sau

cuối

II

II

II

II

Số NST đơn Sô NST kép Số crômatit Số tâm động - Đáp án phiếu học tập 19.2: Bảng 19. 2 số NST đơn; NST kép; số cromtit (nhiễm sắc tử); số tâm động của tế bào qua các kì của chu kì của quá trình giảm phân từ tế bào sinh dục chín có bộ NST 2n bằng 4 Giảm phân I Kì trung gian Số NST đơn Sô NST kép Số crômatit Số tâm động

2n = 4

Giảm phân II

Kì đầu Kì giữa Kì sau Kì cuối Kì đầu Kì giữa Kì sau Kì cuối I

I

I

I

II

II

0

0

0

0

0

0

II

II

2n = 4 n = 2

0

2n = 4 2n = 4 2n = 4 n = 2 n = 2 n = 2

0

0

0

4n = 8 4n = 8 4n = 8 2n = 4 2n = 4 2n = 4

0

0

2n = 4 2n = 4 2n = 4 2n = 4 n = 2 n = 2 n = 2 2n = 4 n = 2

59

Giải thích: đầu kì trung gian NST chưa nhân đôi; cuối kì trung gian NST đơn nhân đôi thành NST kép gồm 2 nhiễm sắc tử đính nhau ở tâm động. Kì sau I mỗi NST kép trong cặp tương đồng đi về mỗi cực của tế bào; kì sau II Mỗi NST kép tách thành 2NST đơn đi về 2 cực của tế bào. Kì cuối tế bào chất chia đôi.

- Phiếu học tập 19.3 của góc 3 (góc quan sát và mô phỏng): Hãy quan sát hình 19.1 và 19.2 trang 77, 78 SGK Sinh học 10 ban cơ bản rồi vẽ lại diễn biến chính của màng nhân và nhân con; trung thể và thoi vô sắc; NST qua các kì của quá trình giảm phân từ tế bào sinh dục chín sau?

A

a

B

b

D e

d E

Tế bào sinh dục chín

Tế bào sinh dục chín Đáp án phiếu học tập 19.3 của góc 3

A A a

a

B

b

Bb

D D d d e e E E

trung gian Kì Kì trung gian

60

A a A

a

B b B

b

D

Dd

d

eE e E

Kỳ đầu I Kì đầu I

a

a

b A

B A

B

b

D e

D e

d E

d E

Kì giữa I

a

a

b

B

D e

D e

A

A d b E

d E

B

Kì sau I

61

a a b

D D Be e

A Ad d B bE E

Kì cuối I

a b

A B

a

D e

B

d E

A b

D e

d E

Kì cuối II - Phiếu học tập 19.4 của góc 4 (góc hiểu và vận dụng thực hành). Với những trường có điều kiện về dụng cụ và hóa chất đặc biệt là HS có điểm đầu vào cao có thể cho HS thí nghiệm quan sát dưới kính hiển vi.

1. Các NST tương đồng kép bắt đôi với nhau trong kì đầu của giảm phân I có ý nghĩa gì?

2. Hãy cho biết kết quả của quá trình giảm phân là gì?

3. Tại sao giảm phân I lại có thể tạo ra được các tế bào con với các NST giảm đi một nửa?

4. Lập bảng nêu sự khác biệt giữa nguyên nhân và giảm phân?

- Đáp án phiếu học tập 19.4: 62

1. Các NST tương đồng kép bắt đôi trao đổi chéo với nhau trong kì đầu của giảm phân I có ý nghĩa gì?

Hiện tượng các NST tương đồng bắt đôi với nhau có ý nghĩa tạo ra nguồn biến dị tổ hợp phong phú, đa dạng, tăng khả năng thích nghi, sống sót của loài khi điều kiện môi trường thay đổi. Có ý nghĩa thực tiễn trong chọn giống và tiến hóa.

2. Hãy cho biết kết quả của quá trình giảm phân là gì?

Từ 1 TB có bộ NST 2n ban đầu tạo ra 4 TB con có bộ NST giảm đi một nửa (n.

3. Tại sao giảm phân I lại có thể tạo ra được các tế bào con với các NST giảm đi một nửa?

Bởi vì trong quá trình GP bao gồm GP1 và GP2 thế nhưng chỉ có 1 lần nhân đôi NST mà lại có đến 2 lần phân li độc lập của NST về 2 cực => bộ NST của tế bào con bị giảm đi một nữa. Đồng thời nó còn giúp trong quá trình thụ tinh tạo thành hợp tử có bộ NST 2n.

4. Nêu sự khác biệt giữa nguyên nhân và giảm phân.

Phân bào

Giảm phân

Nguyên phân

Nội dung phân biệt Loại tế bào có thể diễn ra mọi tế bào trừ tế bào tế bào sinh dục chín. sinh dục chín.

Số lần phân bào

1

2

Sự tiếp hợp NST

Không.

có, xảy ra ở kì đầu I.

Các NST xếp trên mặt 1 hàng.

2 hàng ở phân bào I và

phẳng xích đạo

1 hàng ở phân bào II.

Kết quả

2 tế bào có bộ NST 4 tế bào có bộ NST giảm giống tế bào mẹ.

đi một nửa so với tế bào mẹ.

63

* Thiết kế hoạt động HS tự đánh giá và củng cố bài học.

- Mỗi nhóm sau khi chọn góc xuất phát sẽ độc lập tìm hiểu kiến thức và hoàn thiện đủ 4 phiếu học tập trong thời gian tối đa là 30 phút rồi dán lên bảng khi có hiệu lệnh của giáo viên.

- GV chia bảng thành 4 phần. Mỗi nhóm HS tự dán 4 phiếu học tập lần lượt 4 góc theo định hướng của giáo viên.

- Mỗi nhóm cử nhóm trưởng lên trình bày sản phẩm và các nhóm khác theo dõi đưa ra các câu hỏi phát vấn. Giáo viên chuẩn hóa kiến thức bằng cách bổ sung cho các nhóm hoặc treo bảng đáp án phiếu học tập hoặc chiếu đáp án trên máy chiếu để cả lớp tiện theo dõi.

Bước 3: Tổ chức dạy học theo góc I. Tiến trình lên lớp 1. Hoạt động khởi động: GV nêu câu hỏi kiểm tra bài cũ: hãy trình bày loại tế bào, kết quả và giải thích kết quả của quá trình nguyên phân? Sau khi học sinh trả lời giáo viên nêu vấn đề: nhưng ở giảm phân từ 1 tế bào sinh dục chín giảm phân tạo 4 tế bào có bộ NST giảm đi một nửa! tại sao?

2. Hoạt động hình thành kiến thức: Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Nội dung

Hoạt động tìm hiểu quá

1. Giảm phân I

trình giảm phân

* Kì đầu

GV: Lớp ta chia thành 4 Nghe hướng dẫn của

- NST kép dần co

nhóm tương ứng 4 góc, GV, chia nhóm và cử

xoắn, trong quá trình

mỗi góc đều phải thực nhóm trưởng, thư kí,

đóng xoắn có sự tiếp

hiện xong cả 4 PHT với phân công công việc cho hợp nhận nhau theo tổng thời gian tối đa là 30 mỗi thành viên.

cặp tương đồng; có thể

phút.

đứt đoạn và trao đổi

Mỗi nhóm chọn góc xuất Mỗi nhóm chọn góc

các

phát sau đó nhận 1 PHT xuất phát.

cromatit không chị em.

của góc đó (hoàn thành Đọc SGK, theo dõi hình

- Trung thể tách đôi

xong PHT đó) trên giấy trong vở và hình trên

dần hình thành thoi vô

64

đoạn

giữa

2

A4 rồi dán lên PHT A0’ máy chiếu thảo luận, nhóm trưởng lên nhận hoàn thiện PHT lần lượt

sắc - Màng nhân và nhân

PHT thứ 2…,cứ như thế theo các góc đã chọn rồi con biến mất. cho đến khi xong 4 PHT.

dán lên giấy A0. Cử đại

* Kì giữa

Yêu cầu di chuyển đổi diện trình bày.

- Các NST kép di

góc phải di chuyển cả

chuyển về mặt phẳng

nhóm, không chạy sang

xích đạo của thoi vô

nhóm khác khi chưa có sự

sắc thành 2 hàng.

nhất trí của GV. Nếu cần

* Kì sau

hỗ trợ thì vẫy cờ của

- Mỗi NST kép trong

nhóm xin tín hiệu.

cặp NST tương đồng

GV trực tiếp đến hỗ trợ Các HS khác theo dõi

được thoi vô sắc kéo

hoặc cử HS đã tìm hiểu phát vấn và bổ sung

về 2 cực của TB.

tốt về phần đó đến hỗ trợ.

- Các NS tử tách nhau

kiến thức vào vở

GV nêu câu hỏi (nếu có)

tiến về 2 cực của TB. * Kì cuối - Ở mỗi cực NST dần dãn xoắn. Thoi vô sắc biến mất, màng nhân và nhân con xuất hiện, TBC phân chia.

- Tạo 2 TB con có bộ NST đơn bội kép (n NST kép).

2. Giảm phân II - Các kỳ giống như các kì của nguyên phân.

Hoạt động tìm hiểu ý

Đọc SGK thảo luận và

3. Ý nghĩa của giảm

nghĩa quá trình giảm

trả lời.

phân - Giảm phân kết hợp

phân: 65

? Hãy nghiên cứu SGK

với quá trình thụ tinh

mục III trang 79 nêu ý

tạo ra nhiều biến dị tổ

nghĩa của quá trình giảm

hợp là nguồn nguyên

phân?

liệu cho CLTN và sinh vật có khả năng thích nghi với điều kiện sống mới.

- Nguyên phân, giảm phân và thụ tinh góp phần duy trì bộ NST đặc trưng cho loài.

? Vậy theo em thế nào là

Thảo luận và trả lời.

4. Khái niệm

giảm phân? Giảm phân

- Giảm phân là hình

xảy ra ở loại tế bào nào?

thức phân bào gián phân mà từ tế một bào sinh dục chín qua 2 lần phân bào tạo ra 4 tế bào có bộ NST giảm đi

GV đưa thêm kiến thức

Lắng nghe

một nửa.

tham khảo nếu là tế bào sinh dục đực tạo 4 tinh trùng nhưng nếu là tế bào sinh dục cái tạo 1 trứng và 3 thể định hướng.

3. Luyện tập: a. Chọn đáp án đúng nhất: Câu 1. Giảm phân là hình thức phân bào xảy ra ở loại tế bào: a. sinh dưỡng.

c. giao tử.

b. sinh dục chín.

d. xô ma.

Câu 2. Phát biểu sau đây đúng khi nói về giảm phân là : 66

a. có hai lần nhân đôi nhiễm sắc thể. b. có một lần phân bào. c. chỉ xảy ra ở các tế bào xô ma. d. tế bào con có số nhiễm sắc thể đơn bội.

Câu 3. Ở kỳ đầu I của giảm phân, các nhiễm sắc thể có hoạt động khác với quá trình nguyên phân là : a. co xoắn dần lại. b. gồm 2 crôntit dính nhau. c. tiếp hợp. d. dần co xoắn và tiếp hợp nhận nhau theo cặp tương đồng.

Câu 4. Các nhiễm sắc thể kép xếp trên mặt phẳng xích đạo của thoi phân bào thành mấy hàng ? a. một hàng.

c. ba hàng.

b. hai hàng.

d. bốn hàng.

Câu 5. Kết thúc kỳ sau I của giảm phân, hai nhiễm sắc thể kép cùng cặp tương đồng có hiện tượng : a. hai chiếc cùng về môt cực tế bào. b. một chiếc về cực và 1 chiếc ở giữa tế bào. c. mỗi chiếc về 1 cực tế bào. d. đều nằm ở giữa tế bào.

Câu 6. Trong giảm phân, cấu trúc của nhiễm sắc thể có thể thay đổi từ hiện tượng: a. nhân đôi.

c. tiếp hợp.

b. trao đổi chéo.

d. co xoắn.

Câu 7. Trong lần phân bào II của giảm phân, các nhiễm sắc thể có trạng thái kép ở các kỳ: a. sau II, giữa II và cuối II. b. đầu II, cuối II và sau II. c. đầu II, giữa II. d . đầu II, giữa II, sau II và cuối II.

67

Câu 8. Phát biểu sau đây đúng với sự phân li của các nhiễm sắc thể ở kỳ sau I của giảm phân là : a. phân li nhưng không tách tâm động b. phân li ở trạng thái đơn c. chỉ di chuyển về 1 cực của tế bào d. tách tâm động rồi mới phân li Câu 9. Ý nghĩa của sự trao đổi chéo nhiễm sắc thể trong giảm phân về mặt di truyền là : a. làm tăng số lượng nhiễm sắc thể trong tế bào. b. tạo ra sự ổn định về thông tin di truyền. c. góp phần tạo ra sự đa dạng về kiểu gen ở loài. d. duy trì tính đặc trưng về cấu trúc nhiễm sắc thể.

Câu 10. Đặc điểm của lần phân bào II trong giảm phân là : a. không xảy ra tự nhân đôi nhiễm sắc thể. b. các nhiếm sắc thể trong tế bào là 2n ở mỗi kỳ. c. các nhiễm sắc thể trong tế bào là n ở mỗi kì. d. có xảy ra tiếp hợp nhiễm sắc thể. b. Bảng HD đáp án: 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

b

d

c

b

c

b

c

a

c

a

4. Vận dụng: Bài tập 1. Một thỏ cái sinh được 6 con. Biết hiệu suất thụ tinh của trứng là 50%, của tinh trùng là 6,25%. Tìm số tế bào sinh tinh và số tế bào sinh trứng đã tham gia vòa quá trình trên.

HD: - 6 thỏ con được tạo ra do 6 tinh trùng (n) kết hợp với 6 trứng (n) nếu hiệu suất nở là 100%

68

- Hiệu suất thụ tinh của trứng là 50% nên số trứng tham gia thụ tinh là

100% x 50%

6 = 12 (trứng) - Một tế bào sinh trứng (2n) qua giảm phân tạo 1 trứng (n) nên số tế bào sinh trứng cần cho giảm phân là 12 x 1= 12(tế bào sinh trứng) - Hiệu suất thụ tinh của tinh trùng là 6,25% nên số tinh trùng tham gia thụ tinh là

100% x 6 = 96 (tinh trùng) 6, 25%

- Một tế bào sinh tinh (2n) qua giảm phân tạo 4 tinh trùng (n) nên số tế bào sinh tinh cần cho giảm phân là 96 : 4= 24 (tế bào sinh tinh) Bài tập 2. Xét một tế bào sinh dục có kiểu gen

AB De XY. Xác định số loại ab dE

giao tử trong hai trường hợp: không xảy ra hiện tượng trao đổi chéo và có hiện tượng trao đổi chéo cân.

HD + Nếu tế bào trên là tế bào sinh dục đực thì khi 1 tế bào trên giảm phân: - Không hoán vị và không đột biến sẽ cho số loại giao tử luôn là 2.

- Có hoán vị và không có đột biến sẽ cho số loại giao tử luôn là 4. + Nếu tế bào trên là tế bào sinh dục cái thì khi 1 tế bào trên giảm phân.

- Không hoán vị và không đột biến sẽ cho số loại giao tử luôn là 1.

- Có hoán vị và không có đột biến sẽ cho số loại giao tử luôn là 1.

Bài tập 3. Hình vẽ sau đây mô tả hai tế bào ở hai cơ thể lưỡng bội đang phân bào. Hãy cho biết tế bào đang ở kì nào của loại phân bào nào và bộ NST ở tế bào sinh dưỡng của loài đó?

Tế

Tế

bào 1

bào 2 69

HD: - Cả 2 tế bào đều có NST đơn đang phân li về 2 cực của tế bào nên 2 tế bào đang ở kì sau của phân bào gián phân.

- Tế bào số 1 ở mỗi cực của tế bào NST tồn tại ở trạng thái đơn của bộ đơn bội nên tế bào trên đang ở kì sau của giảm phân II. Ở kì sau II mỗi tế bào có bộ NST 2n đơn nên số NST của tế bào sinh dưỡng của loài đó là 2n = 8.

- Tế bào số 2 ở mỗi cực của tế bào NST tồn tại ở trạng thái đơn của bộ lưỡng bội nên tế bào trên đang ở kì sau của nguyên phân. Ở kì sau của nguyên phân mỗi tế bào có bộ NST 4n đơn nên số NST của tế bào sinh dưỡng của loài đó là 2n = 4.

5. Tìm tòi mở rộng: Câu 1. Với cơ thể tam bội (3n) và tứ bội (4n) có quá trình giảm phân như thế nào?

Câu 2. Tìm hiểu phương pháp làm tiêu bản cố định tạm thời quá trình nguyên phân trên tế bào rễ hành và tinh trùng châu chấu?

70

C. ĐỀ KIỂM TRA 15 PHÚT SAU KHI DẠY XONG CHƯƠNG PHÂN BÀO HỌ TÊN HS............................................................................ LỚP 10 A...

Câu 1. Trong kỳ đầu của nguyên nhân, nhiễm sắc thể có hoạt động: a. tự nhân đôi tạo nhiễm sắc thể kép.

b. bắt đầu co xoắn lại.

c. co xoắn tối đa.

d. bắt đầu dãn xoắn.

Câu 2. Trong nguyên phân nếu thoi vô sắc không hình thành hoặc hình thành nhưng bị tiêu biến thì: a. 1 cặp NST nào đó không phân chia. b. 1 NST nào đó không phân chia. c. tế bào sẽ có thoi vô sắc khác để phân chia NST. d. tạo thành tế bào con có bộ NST tăng lên gấp đôi.

Câu 3. Trong kỳ giữa, nhiễm sắc thể có đặc điểm a. ở trạng thái kép bắt đầu có co xoắn. b. ở trạng thái đơn bắt đầu có co xoắn. c. ở trạng thái kép có xoắn cực đại. d. ở trạng thái đơn có xoắn cực đại.

Câu 4. Trong một tế bào có bộ NST lưỡng bội là 46 thì vào giai đoạn kỳ trước có số crômatit là: a. 46.

b. 92.

c. 0.

d. 184.

Câu 5. Xét bộ NST lưỡng bội của loài có 2n = 2, kí hiệu Aa. Cho biết không xảy ra trao đổi đoạn và đột biến trong quá trình phân bào. Kí hiệu bộ NST của tế bào vào kỳ đầu: a. AAaa

b. Aa

c. AA, aa

d. Aa, Aa

Câu 6. Một tế bào sinh sục cái qua giảm phân tạo ra số trứng so với số tế bào tham gia giảm phân: a. bằng nhau.

b. gấp ba lần.

c. gấp đôi lần.

d. gấp 4 lần.

Câu 7. Đặc điểm có ở giảm phân mà không có ở nguyên phân là : a. xảy ra sự biến đổi của nhiễm sắc thể.

71

b. có sự phân chia của tế bào chất. c. đóng và dãn xoắn NST. d. nhiễm sắc thể tự nhân đôi.

Câu 8. Điểm giống nhau giữa nguyên phân và giảm phân là : a. đều xảy ra ở tế bào sinh dưỡng. b. đều xảy ra ở tế bào sinh dục chín. c. đều có một lần nhân đôi nhiễm sắc thể. d. xảy ra ở mọi té bào và có một lần nhân đôi NST. Câu 9. Một tế bào sinh dục chín của người có 46 NST tương ứng 6 x 109 pg ADN , tại kì sau của lần phân bào 1 của giảm phân có: a. 46 NST kép và 6 x 109 pg ADN. b. 46 tâm động và 6 x 109 pg ADN. c. 46 NST tâm động và 6 x 109 pg ADN. d. 46 tâm động và 12 x 109 pg ADN. Câu 10. Xét 3 tế bào cùng loài (lưỡng tính) nguyên phân 4 đợt bẳng nhau đòi hỏi môi trường cung cấp nguyên liệu tương đương 360 NST đơn. Các tế bào tạo ra phân hóa thành

1 số tế bào sinh tinh và còn lại là sinh trứng rồi bước vào 3

giảm phân thì số NST có trong các giao tử có thể tạo ra là: a. 768

b. 384

c. 256

d. 4

BẢNG ĐÁP ÁN ĐỀ KIỂM TRA 15 PHÚT 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

b

d

c

b

a

a

a

c

d

b

72

D. ĐĨA GHI LẠI DIỄN BIẾN QUÁ TRÌNH NGUYÊN PHÂN, GIẢM PHÂN E. ĐĨA GHI LẠI MỘT HOẠT ĐỘNG THỬ NGHIỆM TRÊN LỚP 10 A2 NHỮNG TỪ VÀ CỤM TỪ ĐÃ ĐƯỢC VIẾT TẮT GDĐT : Giáo Dục Đào Tạo GF

: giảm phân

GV

: giáo viên

HD

: hướng dẫn

HS

: học sinh

PHT : phiếu học tập PP

: phương pháp

SGK

: sách giáo khoa

SLHS : số lượng học sinh TB

: tế bào

73

CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN Kính gửi: Ban giám hiệu trường THPT Mỹ Tho Tôi tên là: Đỗ Thị Thủy Năm sinh: 28/ 5/ 1980 Nơi làm việc: trường THPT Mỹ Tho Chức vụ công tác: giáo viên Trình độ chuyên môn: cử nhân Sinh học Tỷ lệ đóng góp vào việc tạo ra sáng kiến 100% 1. Là tác giả đề nghị xét công nhận sáng kiến: “Tổ chức dạy học theo góc trong giảng dạy chương IV “Phân bào” - Sinh học 10, nhằm tạo hứng thú học tập và nâng cao hiệu quả giảng dạy”.

2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: giáo dục 3. Ngày sáng kiến được áp dụng thử: năm học 2017- 2018 4. Mô tả bản chất của sáng kiến: sáng kiến gồm 3 phần : Phần 1: tìm hiểu về phương pháp dạy học theo góc gồm ưu, nhược điểm và cách thức thực hiện, các bước thực hiện cũng như các điều kiện cần thiết để áp dụng giải pháp mới theo góc .

Phần 2: tìm hiểu chương trình Sinh học 10 để tìm kiếm những bài có thể sử dụng phương pháp dạy học theo góc.

Phần 3: - Đưa ra phương pháp dạy học theo góc, thực hiện dạy thử nghiệm với nhóm lớp đối chứng và nhóm lớp thí nghiệm(có video ghi hình làm minh chứng).

- Đề nghị giáo viên khác (cô Đỗ Thị Mến) cùng cơ quan sử dụng giáo án dạy học theo góc với nhóm lớp đối chứng và lớp thí nghiệm.

- Dùng phiếu kiểm tra để đánh giá kết quả học tập của 2 phương pháp khác nhau. Chấm điểm và thống kê kết quả học sinh đạt được để kiểm tra giả thuyết khoa học.

74

5. Những thông tin cần được bảo mật: không 6. Điều kiện áp dụng sáng kiến: + Đối tượng để áp dụng sáng kiến: Học sinh THPT + Điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến: - Máy tính và máy chiếu nối mạng sẵn trên lớp (nếu có).

- Kính hiển vi và các tiêu bản cố định.

7. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tổ chức, cá nhân đã tham gia áp dụng sáng kiến lần đầu, kể cả áp dụng thử (nếu có): + Ý kiến cá nhân tác giả của sáng kiến và người thử nghiệm lần đầu: - Nâng cao hứng thú và cảm giác thoải mái cho người học. Các em được học sâu và hiệu quả bền vững, bởi tuy cùng tìm hiểu một nội dung nhưng được lựa chọn theo các cách khác nhau: nghiên cứu lí thuyết, quan sát hình ảnh, video, trải nghiệm và áp dụng… do đó người học hiểu sâu, nhớ lâu hơn so với việc chỉ ngồi nghe giáo viên giảng bài. Đặc biệt các em được tương tác với GV và và bạn bè của mình nhiều hơn. Còn giáo viên sẽ có nhiều thời gian hơn cho hoạt động hướng dẫn riêng từng người học, hoặc hướng dẫn từng nhóm nhỏ người học. Với phương pháp tổ chức dạy học theo góc giúp các em rèn luyện các kỹ năng tư duy và kỹ năng thao tác đáp ứng nhu cầu đổi mới giáo dục toàn diện, đặc biệt giáo viên có thể sử dụng linh hoạt các phương pháp dạy học hiện đại khác nhau để nâng cao năng lực chủ động của học sinh. + Ý kiến của trường THPT Mỹ Tho: …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………

75

8. Danh sách những người tham gia áp dụng thử hoặc áp dụng lần đầu (nếu có):

Số TT 1

Ngày Họ và tên

tháng năm sinh

Đỗ Thị Thủy

28/5/1980

Nơi công Chức tác

danh

Trình độ

Nội dung

chuyên

công việc hỗ

môn

trợ

THPT

Giáo Cử nhân

Dạy thử

Mỹ Tho

viên

nghiệm giáo án

4.

Đỗ Thị Mến

23/02/1988 THPT Mỹ Tho

Giáo Cử nhân

Dạy thử

viên

nghiệm giáo án

Tôi xin cam đoan mọi thông tin trong đơn là trung thực, đúng sự thật và hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật!

Ý Yên, tháng 5 năm 2018 Tác giả

76