PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN ĐỂ PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA HỌC SINH KHI DẠY BÀI 8 NHẬT BẢN

BÁO CÁO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection

SKKN “PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN ĐỂ PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA HỌC SINH KHI DẠY BÀI 8 - NHẬT BẢN. LỊCH SỬ 12” WORD VERSION | 2021 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

BÁO CÁO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN 1. LỜI GIỚI THIỆU Như chúng ta đã biết, theo mục tiêu của Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã khẳng định tầm quan trọng của đổi mới phương pháp dạy học là : “ Chương trình chú trọng tới yêu cầu sử dụng các phương pháp dạy học tích cực, chú ý cho học sinh thực hành, vận dụng kiến thức, kĩ năng vào các tình huống thực tiễn, các tình huống có tính phức hợp, tìm tòi, khám phá, nghiên cứu, thực hiện các dự án học tập ,…; học sinh được tham gia các hình thức “học tập cá nhân”, “học tập hợp tác”, … rèn kĩ năng, có thái độ tích cực đối với việc học tập,…nhằm giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân”. Vì vậy, Công cuộc đổi mới hiện nay đòi hỏi giáo dục phổ thông phải đào tạo những con người toàn diện, phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Mỗi môn học trong Nhà trường phổ thông với đặc trưng của mình đều phải góp phần đào tạo thế hệ trẻ.

Qua thực tế giảng dạy ở trường phổ thông, tôi nhận thấy việc vận dụng kiến thức liên môn giữa Lịch sử với kiến thức các môn học khác để phát huy tích tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh làm cho hiệu quả của bài học Lịch sử nói riêng, môn học Lịch sử nói chung được nâng cao là việc hết sức cần thiết. Việc dạy học tích hợp liên môn để phát huy tích tích cực của học sinh là phương pháp quan trọng góp phần bổ sung, làm phong phú thêm nội dung bài học; giúp học sinh học bài với niềm say mê, hứng thú; giúp các em yêu môn học hơn, không cảm thấy Lịch sử là một môn học khô khan, khó học, khó ghi nhớ, chỉ học thuộc lòng. Đồng thời làm cho các em thấy rõ mối quan hệ giữa các môn học, hình dung được một cách chân thực, sinh động về môi trường, xã hội, các quy luật tự nhiên.

Do đó, một vấn đề quan trọng được đặt ra trong phương pháp dạy học của giáo viên là phải có kiến thức liên môn sâu rộng, tổ chức cho học sinh có khả năng sử dụng kiến thức của các môn học có liên quan vào học tập Lịch sử để tránh sự trùng lặp, mất thời gian, giúp học sinh lĩnh hội kiến thức nhẹ nhàng, sinh động mà vững chắc.

Việc dạy học tích hợp liên môn học để phát huy tính tích cực của học sinh như vậy còn giúp bồi dưỡng cho học sinh các thủ thuật và phương pháp tư duy lôgic, vận dụng, so sánh, liên hệ, giải thích … để trả lời các câu hỏi (cả trắc nghiệm và tự luận), góp phần thực hiện một trong những yêu cầu quan trọng nhất của lí luận dạy học là xác lập các mối liên hệ chặt chẽ giữa các bộ môn trong dạy học và đáp ứng với kì thi THPT Quốc gia.

Hiện nay, trong các tài liệu tham khảo, cũng có nhiều tác giả đã đề cập đến dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh, nhưng chưa có nhiều tài liệu hướng dẫn giáo viên thực hiện vận dụng kiến thức tích hợp liên môn vào dạy học Lịch sử ở từng tiết học chính khóa cụ thể.

1

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

Kiến thức trong chương trình môn Lịch sử trùng với nhiều môn khoa học khác như Vật lí, Hóa học, Sinh học, Văn học, Giáo dục công dân, Giáo dục quốc phòng,...Đặc biệt, chương trình Lịch sử lớp 12 gồm tổng hợp các kiến thức về kinh tế, chính trị, văn hóa - xã hội, quan hệ ngoại giao,...của Việt Nam cũng như các nước, các khu vực trên thế giới; gắn với thực tiễn cuộc sống và nhiều môn khoa học khác, rất phù hợp với việc tổ chức dạy học tích hợp. Nhằm trang bị cho các em kiến thức một cách khoa học và logic; vừa hình thành những năng lực cần thiết vừa bồi dưỡng thêm những thái độ, tình cảm đúng đắn như : yêu quê hương đất nước, gia đình,.....

Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12 là bài khái quát các giai đoạn phát triển kinh tế và chính sách ngoại giao cơ bản của đất nước này sau chiến tranh thế giới thứ hai, nằm trong nội dung ôn tập để thi THPT Quốc gia; trong các đề minh họa cũng như đề thi chính thức kì thi THPT Quốc gia các năm 2017,2018,2019 đều có các câu hỏi đề cập đến nội dung kiến thức này. Vì vậy, tôi đã mạnh dạn áp dụng đề tài “Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy bài 8 - Nhật Bản. Lịch sử 12” để cho tất cả giáo viên Lịch sử trong trường thực hiện, giúp học sinh lĩnh hội được đầy đủ kiến thức các môn học một cách linh hoạt, thiết thực, nâng cao chất lượng dạy học bộ môn Lịch sử cũng như giúp các em các kĩ năng cần thiết khác.

2. TÊN SÁNG KIẾN: “Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy bài 8 - Nhật Bản. Lịch sử 12”.

3. LĨNH VỰC ÁP DỤNG SÁNG KIẾN : - Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Bài 8 – Nhật Bản thuộc Lịch sử 12 ban cơ bản và áp dụng trong dạy ôn thi THPT Quốc gia phần Lịch sử thế giới, chuyên đề “Các nước Mĩ – Tây Âu – Nhật Bản” .

- Vấn đề mà sáng kiến giải quyết: + Tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy về Nhật Bản giai đoạn sau Chiến tranh thế giới thứ hai đến nay. Bài học được xây dựng bằng phương pháp dạy học tích cực, gắn kiến thức bài học với thực tiễn đời sống. + Giúp HS tích cực, chủ động trong học tập, vận dụng kiến thức giải quyết vấn đề trong thực tiễn; sống tích cực, chủ động, an toàn, hài hòa và lành mạnh. + Rèn cho HS một số kĩ năng sống cơ bản như: Kĩ nãng tìm kiếm và xử lí thông tin; kĩ nãng thể hiện sự tự tin; kĩ nãng giao tiếp; kĩ nãng lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ ý týởng; kĩ nãng quản lí thời gian; kĩ nãng hợp tác… Thông qua bài học, học sinh phần nào ðịnh hýớng ðýợc nghề nghiệp cho bản thân. + Giúp GV nâng cao trình độ chuyên môn, áp dụng vào công tác giảng dạy nhằm phát huy được tính tích cực, chủ động của HS trong học tập.

4. NGÀY SÁNG KIẾN ĐƯỢC ÁP DỤNG LẦN ĐẦU : - Ngày áp dụng lần đầu : Ngày 12/10/2018 2

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

5. MÔ TẢ BẢN CHẤT CỦA SÁNG KIẾN : 5.1. VỀ NỘI DUNG CỦA SÁNG KIẾN :

PHẦN MỞ ĐẦU 1. Mục đích nghiên cứu: Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể đang được biên soạn ở nước ta sẽ thực hiện bước chuyển từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học.

Giáo dục định hướng năng lực nhằm đảm bảo chất lượng đầu ra của việc dạy học, thực hiện mục tiêu phát triển toàn diện các phẩm chất nhân cách, chú trọng năng lực vận dụng tri thức trong những tình huống thực tiễn nhằm chuẩn bị cho học sinh năng lực giải quyết các tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp. Chương trình này nhấn mạnh vai trò của người học với tư cách chủ thể của quá trình nhận thức, mà thực chất là cách tiếp cận kĩ năng : "Học để biết, học để làm, học để tự khẳng định mình và học để cùng chung sống ". [Theo Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hiệp Quốc (UNESCO)] Trong những năm qua, hoạt động đổi mới phương pháp dạy học nói chung và dạy học tích hợp liên môn nói riêng đã thu được những kết quả bước đầu như : Có các công văn, chỉ thị, cuộc thi, nghị quyết định hướng cho việc dạy học tích hợp …. Đối với giáo viên, đông đảo giáo viên có nhận thức đúng đắn về đổi mới phương pháp và dạy học tích hợp. Nhiều giáo viên đã xác định rõ sự cần thiết và đã cố gắng tích hợp, lồng ghép kiến thức liên môn vào quá trình dạy học.

Tuy vậy, bên cạnh những kết quả bước đầu đã đạt được, việc dạy học tích hợp liên môn và sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực của học sinh ở nhà trường phổ thông vẫn còn nhiều hạn chế. Là một giáo viên đang trực tiếp giảng dạy, tôi nhận thấy rằng : - Hoạt động dạy học tích hợp để phát huy tính tích cực của học sinh còn nặng về lí thuyết, mới chỉ thông qua kêu gọi, tập huấn,…., có chăng thể hiện ở một số giờ thao giảng, dự giờ.

- Số giáo viên thường xuyên, chủ động, sáng tạo trong việc dạy học tích hợp để phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh chưa nhiều.

- Việc soạn, giảng theo hướng dạy học tích hợp để phát huy tính tích cực của học sinh còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như : cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, sự chủ động tích cực của học sinh,…nên chưa tạo được sự nhất trí, đồng thuận, chuẩn mực trong nhận xét ,đánh giá.

Từ thực tế nêu trên ở trường Trung học phổ thông và qua thực tế giảng dạy, bản thân thấy rõ tầm quan trọng của việc dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy và học Lịch sử. Vì vậy, bản thân tôi đã thực hiện đề tài “Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy bài 8 - Nhật Bản. Lịch sử 12” để góp phần nâng cao hiệu quả giảng dạy và rèn luyện thêm kiến thức, kỹ năng cũng như góp

3

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

phần tạo hứng thú môn học, khắc sâu kiến thức, phát huy tính tự giác, độc lập và sáng tạo cho học sinh.

2. Nhiệm vụ nghiên cứu : - Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc vận dụng dạy học tích hợp, liên môn trong dạy học Lịch sử ở trường THPT. - Tiến hành thực nghiệm sư phạm.

- Bài tập vận dụng.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu : * Đối tượng nghiên cứu : Học sinh khối 12. Gồm 2 lớp + Lớp thực nghiệm: 12A3 + Lớp đối chứng: 12D Đây là 2 lớp đều chọn các môn Sử - Địa - Công dân làm môn tự chọn khi thi THPT Quốc gia và có sức học ngang nhau. * Phạm vi nghiên cứu : Kiến thức bài 8 - lịch sử 12 ban cơ bản và kiến thức các môn học địa lí, vật lí, hóa học, sinh học, giáo dục công dân, kĩ năng sống, hướng nghiệp,…để học sinh vận dụng, so sánh, giải thích, kết luận. * Một số đặc điểm cần thiết khác của giáo viên và học sinh đã học theo dự án: - Về phía giáo viên : + BGH trường luôn quan tâm và chỉ đạo sâu sát, triển khai kịp thời các công văn, chỉ thị có liên quan tới đổi mới phương pháp dạy học và dạy học tích hợp liên môn. + Tổ chuyên môn tạo mọi điều kiện thuận lợi trong việc thực hiện công tác giảng dạy. + Giáo viên được tham gia các lớp bồi dưỡng về chuyên môn, có đầu tư nhiều vào công tác giảng dạy. + Giáo viên đều thực hiện giáo dục dạy học tích hợp vào các tiết học có tích hợp. + Tiết dự giờ diễn ra trong quá trình giảng dạy và học tập hàng ngày của học sinh theo chương trình chính khóa quy định và theo thời khóa biểu nên không gây xáo trộn, ảnh hưởng đến học tập của học sinh. + Xu thế đổi mới phương pháp dạy học hiện nay là cơ sở, là đòi hỏi buộc giáo viên phải thay đổi cách dạy mà một trong những vấn đề góp phần đổi mới phương pháp dạy học chính là dạy học theo quan điểm tích hợp.

- Về phía học sinh : + Đề tài mà tôi thực hiện là một tiết trong chương trình Lịch sử lớp 12, giảng dạy thực hiện luôn đối với học sinh lớp 12 nên có nhiều thuận lợi trong quá trình thực hiện. + Các em là học sinh lớp 12 nên việc tiếp cận với lượng kiến thức của chương trình THPT được nhiều. Học sinh không còn bỡ ngỡ, lạ lẫm trước những đổi mới về phương pháp, đổi mới về kiểm tra đánh giá mà các thầy cô giáo đã áp dụng trong quá trình giảng dạy.

4

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

+ Các em học sinh có thái độ học tập hợp tác, ham tìm hiểu kiến thức liên môn, vận dụng tốt vào bài học. * Khó khăn: Khả năng tư duy độc lập của các em còn hạn chế.

4. Phương pháp nghiên cứu : Để thực hiện tốt đề tài nghiên cứu bản thân phải thực hiện các phương pháp nghiên cứu sau : - Nghiên cứu lý thuyết : thu thập thông tin thông qua đọc sách báo, tài liệu nhằm mục đích tìm chọn những khái niệm và tư tưởng cơ bản là cơ sở lý luận của đề tài, hình thành giả thuyết khoa học, dự đoán những thuộc tính của đối tượng nghiên cứu, xây dựng những mô hình lý thuyết hay thực nghiệm ban đầu.

Trong đề tài này, tôi sử dụng phương pháp nghiên cứu lý thuyết trên cơ sở thu thập, phân loại, tổng hợp các sách báo, tài liệu, luận văn, luận án có liên quan đến dạy học tích hợp liên môn trong môn Lịch sử.

- Nghiên cứu giáo khoa, sách giáo viên, cuốn chuẩn kiến thức kỹ năng, các tài liệu về “ Phương pháp dạy học Lịch sử”, tài liệu gây hứng thú về dạy học lịch sử, tài liệu tâm lí học, sách nâng cao và các tài liệu tham khảo khác.

- Tiến hành thực nghiệm sư phạm để đánh giá kết quả của những giải pháp đề ra nhằm mục đích cho học sinh tích cực, chủ động hơn trong quá trình học tập; học tập có động lực, có mục tiêu; biết cố gắng vì mục tiêu đó.

- Tổng kết, tích luỹ kinh nghiệm thông qua quá trình giảng dạy, trao đổi cùng các đồng nghiệp, thao giảng, dự giờ, sinh hoạt chuyên môn trong tổ...

- Sử dụng một số công thức toán học để xử lý thống kê và đánh giá kết quả điều tra, kết quả thực nghiệm để từ đó có điều sự chỉnh và bổ sung hợp lí.

- Chúng tôi quan sát các bạn học sinh trong trường, lớp và thấy được những thay đổi của các em khi được tự tìm tòi, nghiên cứu và giải quyết những vấn đề mang tính thực tiễn của đời sống xã hội.

5. Cấu trúc của đề tài nghiên cứu : Gồm 2 chương : - Chương I: Cơ sở lí luận và thực tiễn của phương pháp dạy học tích hợp liên môn.

- Chương II: Thực nghiệm dạy học tích hợp liên môn.

5

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

PHẦN NỘI DUNG CHƯƠNG I : CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN ĐỂ PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA HỌC SINH. 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN : 1.1. Khái niệm về dạy học tích hợp, liên môn : - Tích hợp là một khái niệm rộng, không chỉ dùng trong lĩnh vực lí luận dạy học các bộ môn.

Trong từ điển Tiếng Việt chưa có từ “tích hợp” còn trong từ điển Anh – Việt “tích hợp” (Integration) được hiểu là: sự hợp lại, hoặc bổ sung thành một thể thống nhất; sự hòa hợp với môi trường.

Vận dụng nghĩa, “tích hợp trong giáo dục” được hiểu theo 2 nghĩa: - Sự gắn kết các nội dung của một số môn học để tạo thành 1 thể thống nhất mới như khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, khoa học Lịch sử,....

- Sự bổ sung vào thành thể thống nhất theo nghĩa làm thêm một việc nào đó khi tiến hành làm việc chính. Ví dụ, trên cơ sở thực hiện các nội dung môn học đã có, bổ sung thêm các yêu cầu của giáo dục môi trường, kĩ năng sống, hoạt động hướng nghiệp,.....

Dạy học tích hợp được UNESCO định nghĩa là “một cách trình bày các khái niệm và nguyên lí khoa học cho phép diễn đạt sự thống nhất cơ bản của tư tưởng khoa học, tránh nhấn quá mạnh hoặc quá sớm sự sai khác giữa các lĩnh vực khoa học khác nhau".

(Hội nghị phối hợp trong chương trình của UNESCO, Paris 1972) Theo Hội nghị tại Maryland 4/1973 thì khái niệm dạy học tích hợp còn bao gồm cả việc dạy học tích hợp các khoa học với công nghệ học (Technology).

Theo phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục trung học (Bộ GD - ĐT) Nguyễn Xuân Thành thì: - Dạy học tích hợp có nghĩa là đưa những nội dung giáo dục có liên quan vào quá trình dạy học các môn học như: tích hợp giáo dục đạo đức, lối sống; giáo dục pháp luật; giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, bảo vệ môi trường, an toàn giao thông; giáo dục kĩ năng sống, hướng nghiệp,...

- Còn dạy học liên môn là phải xác định các nội dung kiến thức liên quan đến hai hay nhiều môn học để dạy học, tránh việc học sinh phải học lại nhiều lần cùng một nội dung kiến thức ở các môn học khác nhau. Đối với những kiến thức liên môn nhưng có một môn học chiếm ưu thế thì có thể bố trí dạy trong chương trình của môn đó và không dạy lại ở các môn khác.

Trường hợp nội dung kiến thức có tính liên môn cao hơn thì sẽ tách ra thành các chủ đề liên môn để tổ chức dạy học riêng vào một thời điểm phù hợp, song song với quá trình dạy học các bộ môn liên quan.

1.2. Ý nghĩa của dạy học tích hợp : 6

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

- Làm cho người học có tri thức bao quát, tổng hợp hơn về thế giới khách quan, thấy rõ mối quan hệ giữa các đối tượng nghiên cứu, với phương pháp nghiên cứu, tìm hiểu, logic, biện chứng.

- Người học có điều kiện phát triển những kĩ năng xuyên môn và trở nên linh hoạt hơn khi giải quyết những vấn đề ngoài thực tiễn.

- Tích hợp liên môn còn tiết kiệm thời gian công sức vì loại bỏ được nhiều điều trùng lặp trong nội dung và phương pháp dạy học của những bộ môn gần nhau.

1.3. Mức độ thực hiện tích hợp : Tích hợp trong giáo dục đã trở thành quan điểm phổ biến. Tuy nhiên mức độ thực hiện thì rất khác nhau. Theo d’Hainaut (xuất bản lần thứ 5, 1988) có thể chấp nhận bốn quan điểm khác nhau đối với các môn học để thực hiện mục tiêu giáo dục đồng thời cũng phản ảnh bốn mức độ thực hiện tích hợp môn học như sau: - Tích hợp trong nội bộ môn học: Tìm kiếm sự kết nối giữa các nội dung, chủ đề trong cùng môn học. Đây là quan điểm rất phổ biến trong các trường THPT hiện nay. Với loại hình tích hợp này, mức độ đạt được chỉ dừng lại ở mức lồng ghép.

- Đa môn (multidisciplinary): Các môn học là riêng biệt nhưng có những liên kết có chủ đích giữa và trong từng môn học.

- Liên môn (interdisciplinary): Tạo ra những kết nối giữa các môn học. Chương trình cũng xoay quanh các chủ đề, vấn đề chung, các khái niệm hoặc các kĩ năng liên môn được nhấn mạnh giữa các môn chứ không phải trong từng môn riêng biệt - Xuyên môn (transdisciplinary): Cách tiếp cận này bắt đầu bằng ngữ cảnh cuộc sống thực (real- life context). Nó không bắt đầu bằng môn học hay bằng những khái niệm hoặc kĩ năng chung.

1.4. Hình thức, phương pháp và kĩ thuật dạy học tích hợp : * Phương thức tích hợp : - Tích hợp toàn phần: được thực hiện khi bài học có nội dung trùng với nội dung cần tích hợp.

- Tích hợp bộ phận: được thực hiện khi có 1 phần kiến thức bài học có nội dung về vấn đề cần tích hợp. * Nguyên tắc tích hợp : Khi thực hiện tích hợp các nội dung trong một tiết học cần đảm bảo các nguyên tắc: - Đảm bảo mục tiêu bài học - Không làm quá tải nội dung bài học - Không phá vỡ nội dung môn học - Nội dung và hình thức phải phù hợp, có liên hệ thực tiễn * Hình thức tích hợp : - Tích hợp qua giờ dạy trên lớp - Tích hợp qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp - Tích hợp qua giờ dạy ngoài trời, thực địa, tham quan thực tế.

7

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

- Xây dựng, biên soạn các chủ đề dạy học tích hợp ,….

1.5. Quy trình dạy học tích hợp : Một bài dạy học tích hợp thường được thực hiện theo 4 bước/ giai đoạn như sau: Các bước 1.

Khám phá

2. Kết nối

3.

Thực hành/ luyện tập

Mục đích

Mô tả quá trình thực hiện

- Kích thích HS tự tìm hiểu xem các em đã biết gì về những khái niệm, kĩ năng, kiến thức… sẽ được học.

- Giúp GV đánh giá/ xác định thực trạng (kiến thức, kĩ năng…) của HS trước khi giới thiệu vấn đề mới.

Giới thiệu thông tin, kiến thức và kĩ năng mới thông qua việc tạo “cầu nối” liên kết giữa cái “đã biết” và “chưa biết”. Cầu nối này sẽ kết nối kinh nghiệm hiện có của HS với bài học mới.

- GV (cùng với HS) thiết kế hoạt động (có tính chất trải nghiệm).

- GV (cùng với HS) đặt câu hỏi nhằm gợi lại những hiểu biết đã có liên quan đến bài học mới.

- GV giúp HS xử lý/ phân loại các hiểu biết hoặc trải nghiệm của HS, tổ chức và phân loại chúng.

- GV giới thiệu mục tiêu bài học và kết nối chúng với các vấn đề đã chia sẻ ở bước 1.

- GV giới thiệu kiến thức và kĩ năng mới.

- Kiểm tra xem kiến thức mới đã được cung câp toàn diện và chính xác chưa.

- Nêu ví dụ khi cần thiết.

- Tạo cơ hội cho người học thực hành vận dụng kiến thức và kĩ năng mới vào một bối cảnh/ hoàn cảnh/ điều kiện có ý nghĩa.

- Định hướng để HS

- GV thiết kế/ chuẩn bị hoạt động mà theo đó yêu cầu HS phải sử dụng kiến thức và kĩ năng mới.

- HS làm việc theo nhóm, cặp hoặc cá nhân để hoàn thành nhiệm vụ.

- GV giám sát tất cả mọi hoạt

Vai trò của GV và HS/ Gợi ý một số KTDH - GV đóng vai trò lập kế hoạch, khởi động, đặt câu hỏi, nêu vấn đề, ghi chép…

- HS cần chia sẻ, trao đổi, phản hồi, xử lý thông tin, ghi chép…

- Một số kĩ thuật dạy học chính: Động não, phân loại/ xác định chùm vấn đề, thảo luận, chơi trò chơi tương tác, đặt câu hỏi…

- GV nên đóng vai trò của người hướng dẫn (facilitator); HS là người phản hồi, trình bày quan điểm /ý kiến, đặt câu hỏi/ trả lời.

- Một số kĩ thuật dạy học: Chia nhóm thảo luận, người học trình bày, khách mời, đóng vai, sử dụng phương tiện dạy học đa chức năng (chiếu phim, băng, đài, đĩa…)

- GV nên đóng vai trò của người hướng dẫn (facilitator), người hỗ trợ.

- HS đóng vai trò người thực hiện, người khám phá.

- Một số kĩ thuật dạy học: Đóng kịch ngắn, viết luận, mô phỏng, hỏi đáp, trò chơi, 8

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

thực hành đúng cách.

- Điều chỉnh những hiểu biết và kĩ năng còn sai lệch 4. Vận Tạo cơ hội cho HS tích hợp, mở rộng và dụng vận dụng kiến thức và kĩ năng có được vào các tình huống/ bối cảnh mới.

động và điều chỉnh khi cần thiết.

- GV khuyến khích HS thể hiện những điều các em suy nghĩ hoặc mới lĩnh hội được.

- GV (cùng với học sinh) lập kế hoạch các hoạt động đối với nhiều môn học/ lĩnh vực học tập đòi hỏi HS vận dụng kiến thức và kĩ năng mới.

- HS làm việc theo nhóm, cặp và các nhân để hoàn thành nhiệm vụ.

- GV và HS cùng tham gia hỏi và trả lời trong suốt quá trình tổ chức hoạt động.

- GV có thể đánh giá kết quả học tập của HS tại bước này.

thảo luận luận…

nhóm,

tranh

- GV đóng vai trò người hướng dẫn và người đánh giá.

- HS đóng vai trò người lập kế hoạch, người sáng tạo, thành viên nhóm, người giải quyết vấn đề, người trình bày và người đánh giá.

- Một số kĩ thuật dạy học: Dạy học hợp tác, làm việc nhóm, trình bày cá nhân, dạy học dự án…

2. CƠ SỞ THỰC TIỄN : 2.1. Điều kiện để dạy học tích hợp liên môn : 2.1.1. Về phía học sinh : Học sinh học trong trường THPT nói chung thường có độ tuổi từ 15 – 18 tuổi, các em đang trong giai đoạn từ thiếu niên sang tuổi trưởng thành, đặc điểm tâm sinh lí có nhiều biến đổi, trí nhớ không bền, dễ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố bên ngoài. Hơn thế nữa học sinh cũng đã tự ý thức gắn với nhu cầu nhận thức và đánh giá các phẩm chất tâm lí - đạo đức trong nhân cách của mình cả trên bình diện các mục đích và nguyện vọng cụ thể của cuộc sống, họ đánh giá mình không phải theo cái hiện tại mà theo tương lai. Học sinh cũng tự xây dựng cho mình những kế hoạch tương lai cho cuộc sống, xác định nghề nghiệp và dần dần đã có quan điểm đúng đắn về tình yêu, hôn nhân...; các em có nhu cầu được khẳng định mình mong muốn được giải quyết những vấn đề mang tính thực tiễn gắn với nội dung các bài học…

Bên cạnh những yếu tố tích cực trên, qua quan sát tôi nhận thấy trong quá trình học tập học sinh còn có những biểu hiện như: - Không hề chú ý vào bài học hay tham gia vào các hoạt động học tập trên lớp cũng như khi về nhà.

- Có những học sinh có vẻ rất chú ý theo dõi bài học, chú ý vào các hoạt động học tập nhưng khi được hỏi thì lại không trả lời được câu hỏi nêu ra.

- Có những học sinh nói hết phần của các học sinh khác mà không nói đúng chủ đề….

9

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

Với những biểu hiện trên đòi hỏi phải có những hoạt động học tập lôi cuốn, hấp dẫn các em tham gia nhằm phát huy được tính tích cực, chủ động và khả năng của các em.

2.1.2. Về phía giáo viên : Trong những năm qua giáo viên cũng đã được trang bị thêm nhiều kiến thức mới về phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực: như phương pháp bàn tay nặn bột hoặc kĩ thuật khăn trải bàn, dạy học theo dự án ……..

Môi trường "Trường học kết nối” rất thuận lợi để giáo viên đổi mới trong dạy tích hợp, liên môn.

Nhà trường đã đầu tư nhiều phương tiện dạy học có thể đáp ứng một phần đổi mới phương pháp dạy học hiện nay.

Nhiều thầy cô đã chủ động nghiên cứu bài học, tài liệu để xây dựng các chủ đề dạy học; xác định những năng lực có thể phát triển cho học sinh trong mỗi chủ đề; biên soạn các câu hỏi, bài tập để đánh giá năng lực của học sinh trong dạy học; thiết kế tiến trình dạy học thành các hoạt động học của học sinh; tổ chức dạy học để dự giờ, phân tích, rút kinh nghiệm, góp phần tạo hứng thú học tập cho học sinh, tăng tính sáng tạo, phát triển năng lực học sinh.

2.1.3. Điều kiện dạy học môn Lịch sử : - Qua thực tế, quá trình dạy và học Lịch sử ở trường THPT A đã có nhiều đổi mới; cùng với quá trình đổi mới mục tiêu, nội dung và chương trình SGK thì điều kiện và môi trường dạy học cũng thay đổi theo.

- Ban giám hiệu nhà trường tạo điều kiện thuận lợi nhất để giáo viên thực hiện dạy học tích hợp liên môn trong giảng dạy.

- Cơ sở vật chất được đang được đầu tư. Toàn trường có 21 phòng học, trong đó có 9 phòng học được trang bị máy chiếu ngay tại lớp, có 4 phòng học bộ môn được trang bị đầy đủ (máy tính, máy chiếu, màn chiếu...)…

- Quy mô lớp học dao động ở mức trên 30 học sinh tới dưới 35 học sinh.

- Nguồn thông tin như SGK với tất cả các môn học đầy đủ 100%.

- Hệ thống bản đồ, lược đồ treo tường được trang bị tương đối đầy đủ, tài liệu tham khảo trong thư viện trường phong phú.

Với những điều kiện trên ở trường THPT A, chúng ta hoàn toàn có thể tổ chức dạy học tích hợp liên môn, nhằm phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh.

2.2. Thực trạng dạy học tích hợp liên môn ở trường THPT A: GV trường THPT A tiếp tục hưởng ứng chủ trương của Bộ, của Ngành Giáo dục nhằm đưa dạy học tích hợp liên môn vào trong nhà trường.

Những năm học trước nhờ cuộc thi Dạy học tích hợp liên môn của Sở Giáo dục và Đào tạo Vĩnh Phúc đưa ra các giáo viên tích cực, say mê nghiên cứu và tham gia dự thi, số lượng các sản phẩm dự thi dạy học tích hợp liên môn của giáo viên trong trường không ngừng tăng lên, nhiều sản phẩm được giải cao. Đến những năm gần đây tuy Sở Giáo dục và Đào tạo Vĩnh

10

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

Phúc không phát động nữa nhưng phong trào dạy học tích hợp liên môn của giáo viên trong trường vẫn được phát huy và được thể hiện rõ trong các giờ thao giảng của các thầy cô.

Qua thực tế áp dụng dạy học tích hợp liên môn ở nhà trường trong bộ môn Lịch sử tôi nhận thấy vẫn còn một số những khó khăn: 2.2.1. Về phía giáo viên: + Đòi hỏi giáo viên phải tìm hiểu sâu hơn những kiến thức thuộc các môn học khác. + Vấn đề tâm lý chủ yếu vẫn quen dạy theo chủ đề đơn môn nên khi dạy theo chủ đề tích hợp, liên môn, các giáo viên sẽ vất vả hơn, phải xem xét, rà soát nội dung chương trình, sách giáo khoa (SGK) hiện hành để loại bỏ những thông tin cũ, lạc hậu, đồng thời bổ sung, cập nhật những thông tin mới, phù hợp. Nội dung của phương pháp dạy tích hợp, liên môn cũng yêu cầu GV cấu trúc, sắp xếp lại nội dung dạy học trong chương trình hiện hành theo định hướng phát triển năng lực học sinh nên không tránh khỏi làm cho giáo viên có cảm giác ngại thay đổi.

2.2.2. Về phía học sinh: + Dạy tích hợp là cả một quá trình từ tiểu học đến THPT nên giai đoạn đầu này, đặc biệt là thế hệ HS hiện tại đang quen với lối mòn cũ nên khi đổi mới học sinh thấy lạ lẫm và khó bắt kịp. + Do xu thế chọn ngành nghề theo thực tế xã hội nước ta hiện nay và việc quy định các môn thi trong các kì thi tuyển sinh nên đa số các học sinh và phụ huynh kém mặn mà (coi nhẹ) với các môn không thi, ít thi (môn phụ). Đặc biệt, tâm lí chung của các em là chọn môn Lịch sử để thi THPT Quốc gia là bị “ép buộc” vì môn này nằm trong tổ hợp môn Khoa học xã hội (Sử - Địa – Giáo dục công dân).

11

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

CHƯƠNG II: THỰC NGHIỆM DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN. 1. THIẾT KẾ GIÁO ÁN DẠY HỌC : Ngày giảng : Lớp 12A3: 12/10/2018.

Lớp 12D : 17/10/2018.

Tiết 10 – Bài 8

NHẬT BẢN. I. Mục tiêu cần đạt : 1. Kiến thức : Kiến thức, kĩ năng, thái độ của các môn học sẽ đạt được trong dự án này là: a. Môn lịch sử : - Nắm được sự phát triển của kinh tế Nhật Bản từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai đến nay.

- Vai trò lớn của nền kinh tế Nhật Bản đối với Thế giới nói chung và Châu Á nói riêng.

- Những nguyên nhân dẫn đến sự phát triển “thần kì” của kinh tế Nhật Bản sau Chiến tranh thế giới thứ hai.

- Khó khăn, hạn chế khi phát triển kinh tế - xã hội đất nước của Nhật Bản.

- Chính sách đối ngoại của Nhật Bản từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai đến nay ( Năm 2000). b. Môn Địa lý: Bài 9 – Địa lí 11 : Nhật Bản + Xác định được trên bản đồ vị trí của Nhật Bản, một số địa danh nổi tiếng ở Nhật Bản. + Biết được những nét đặc trưng về điều kiện tự nhiên, kinh tế, văn hóa của đất nước Nhật Bản. c. Môn Giáo dục công dân: - Lớp 10 – Bài 16 “Tự hoàn thiện bản thân” : Bước đầu giáo dục lòng yêu nước và niềm tự hào về quê hương đất nước.

- Lớp 11 – bài 12 “Chính sách tài nguyên và bảo vệ môi trường” và Lớp 10 – Bài 15 “Công dân với vấn đề cấp thiết của nhân loại” để thấy được ý nghĩa của thiên nhiên đối với cuộc sống của con người.

- Bài 3 Lớp 11 : Quy luật giá trị và bài 4 lớp 11 : Quy luật cạnh tranh trong sản xuất và lưu thông hàng hóa để thấy được sự cạnh tranh, lưu thông, vận chuyển, giá trị của hàng hóa trong sản suất và thị trường tiêu thụ. d. Môn Vật lí : Bài 37, 38, 39 Vật lí 12 : Chất phóng xạ, phản ứng nhiệt hạch, phản ứng hạt nhân biết các phản ứng hạt nhân, phản ứng nhiệt hạch xảy ra như thế nào và sức phá hủy của nó. Ảnh hưởng lâu dài của nó đến môi trường sống xung quanh.

12

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

e. Môn hóa học : Phản ứng hóa học của các chất phóng xạ : Urani, plutonium, thuốc nổ TNT,.… f. Môn Sinh học: Bài 19 – lớp 12 : “Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến và công nghệ tế bào” và bài 20 – lớp 12 : “Tạo giống nhờ công nghệ gen” để thấy được đặc điểm, quá trình, phương pháp, thành tựu lai tạo giống. g. Môn công nghệ : Lớp 10 - bài 3, 4: “Sản xuất giống cây trồng” và bài 6 “Ứng dụng công nghệ nuôi cấy mô tế bào trong nhân giống cây trồng nông lâm nghiệp” để biết được cách chăm sóc các giống cây trồng, vật nuôi trong nông nghiệp đạt năng suất cao. h. Kỹ năng sống và hướng nghiệp : - Kĩ năng sống trong cuộc sống hàng ngày : Kỹ năng giao tiếp, giải quyết tình huống, khắc phục khó khăn, vượt lên hoàn cảnh,...

- Định hướng nghề nghiệp cho HS sau khi tốt nghiệp.

2. Kỹ năng: - Khả năng sử dụng bản đồ, lược đồ, biểu mẫu.

- Rèn luyện kĩ năng phân tích, đánh giá, tổng hợp, so sánh, liên hệ với thực tế, kĩ năng hoạt động nhóm và một số kĩ năng sống khác.

- Rèn luyện kỹ năng bảo vệ môi trường.

- Nêu được các vấn đề cấp thiết của nhân loại hiện nay như: Ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, gia tăng dân số…Từ đó thấy được trách nhiệm, nghĩa vụ của mỗi công dân với các vấn đề cấp thiết của nhân loại hiện nay.

3. Thái độ, tình cảm, tư tưởng : a. Môn Lịch sử : - Nâng cao ý thức tự học, tinh thần trách nhiệm trong công việc, hình thành thái độ yêu thích khoa hoc, yêu thích sự khám phá, tìm hiểu tự nhiên.

- Giáo dục học sinh học tập được ý chí vươn lên hết mình, sự tôn trọng kỉ luật,cần cù, tiết kiệm của người Nhật. Khâm phục khả năng sáng tạo và ý thức tự cường của người Nhật, từ đó có ý thức phấn đấu trong học tập và cuộc sống.

- Ý thức hơn về trách nhiệm của thế hệ trẻ đối với công việc hiện đại hóa đất nước.

- Mối quan hệ Việt - Nhật: Hợp tác lâu dài, đối tác tin cậy giữa 2 nước. b. Môn Địa lí : - Có ý thức học tập người Nhật Bản trong lao động, học tập, thích ứng với tự nhiên, sáng tạo để phát triển phù hợp với hoàn cảnh. c. Môn Giáo dục công dân : - Học sinh biết rút ra các bài học về mục đích sống, vượt khó, thái độ và cách ứng xử giữa con người với con người.

13

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

- Vai trò và trách nhiệm của cá nhân trong việc giữ gìn và phát huy những nét đẹp trong truyền thống văn hóa dân tộc, ý thức bảo vệ môi trường, bảo vệ thiên nhiên. d. Môn Vật lí : - Ảnh hưởng lâu dài của các chất phóng xạ đến con người và môi trường sống xung quanh. e. Môn Hóa học : - Những mặt tích cực và hạn chế của các chất phóng xạ. f. Môn Sinh học : - Trân trọng, học tập, áp dụng những thành tựu khoa học vào cuộc sống đặc biệt là trong trồng trọt và chăn nuôi.

4. Định hướng các năng lực hình thành : - Năng lực chung : Năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực tự học,….

- Năng lực chuyên biệt : + Thực hành bộ môn lịch sử : khai thác kênh hình có liên quan đến nội dung bài học, lập bảng so sánh, sử dụng lược đồ để phân tích những thuận lợi và khó khăn của Nhật Bản. + Phân tích mối liên hệ, ảnh hưởng, tác động giữa các sự kiện lịch sử với nhau : Chiến tranh thế giới thứ 2 kết thúc, điều kiện tự nhiên, ….. + So sánh các sự kiện lịch sử để tìm ra điểm giống và khác nhau : nguyên nhân phát triển, nguyên nhân quyết định,… + Nhận xét, đánh giá….

II. Chuẩn bị : 1. Giáo viên: - SGK, SGV, tài liệu tham khảo.

- Máy tính, máy chiếu.

- Hình ảnh minh họa.

- Phiếu học tập : PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 NHÓM 1 : NHÓM THẦN KÌ Tên các thành viên trong nhóm:………………………………………………

Nhiệm vụ: Nêu những biểu hiện về sự phát triển “thần kì” của kinh tế Nhật Bản. …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2 NHÓM 2: KHOA HỌC KĨ THUẬT Tên các thành viên trong nhóm:……………………………………………….

Nhiệm vụ: Sự phát triển về giáo dục, khoa học – kỹ thuật của Nhật Bản? …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………

14

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3 NHÓM 3 : NHÓM NGUYÊN NHÂN Tên các thành viên trong nhóm:………………………………………………

Nhiệm vụ : Nguyên nhân dẫn đến sự phát triển của kinh tế Nhật ? Nguyên nhân nào là yếu tố quyết định? …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 4 NHÓM: NHÓM HẠN CHẾ Tên các thành viên trong nhóm:………………………………………………

Nhiệm vụ : Những hạn chế trong nền kinh tế Nhật Bản là gì? Việt Nam có thể học tập được gì từ sự phát triển của Nhật Bản? …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 5 NHÓM: MẢNH GHÉP – TỔNG HỢP KIẾN THỨC. Tên các thành viên trong nhóm:………………………………………………

Nhiệm vụ : Hoàn thành bảng thống kê sau về sự phát triển kinh tế Nhật Bản từ 1960 - 1973: Tiêu chí Nội dung 1. Biểu hiện sự phát triển “thần kì” của nền kinh tế Nhật Bản 2. Sự phát triển của giáo dục và khoa học kĩ thuật 3. Nguyên nhân phát triển 4. Hạn chế PHIẾU HỌC TẬP SỐ 6 HƯỚNG NGHIỆP Câu 1: Em hãy kể tên những công ty có vốn đầu tư của Nhật Bản đóng trên địa bàn Tỉnh Vĩnh Phúc? ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………

Câu 2 : Nếu khi 18 tuổi (Tốt nghiệp THPT) mà không có điều kiện tiếp tục theo học lên cấp 15

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

cao hơn em có chọn các doanh nghiệp có vốn đầu tư của Nhật Bản để làm việc, học tập và tiếp thu những thành tựu kỹ thuật, cách thức làm việc, … của Nhật không?Vì sao?

Trả lời : ……………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… Đáp án phiếu học tập : PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 NHÓM 1 : NHÓM THẦN KÌ Tên các thành viên trong nhóm:……………………………………………….

Yêu cầu: Trả lời được các ý sau: - Từ năm 1952 đến năm 1960, kinh tế Nhật có bước phát triển nhanh, đặc biệt từ 1960 -1973, được gọi là giai đoạn phát triển “thần kì” của nền kinh tế Nhật.

- Từ 1952-1973, kinh tế Nhật Bản có tốc độ tăng trưởng nhanh, nhiều năm đạt mức 2 con số như từ 1960 – 1969 là 10,8%.

- Tới năm 1968, Nhật Bản đã trở thành cường quốc kinh tế tư bản, đứng thứ 2 sau Mĩ – trở thành 1 trong 3 trung tâm kinh tế - tài chính lớn trên thế giới cùng Mĩ và Liên minh châu Âu.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2 NHÓM 2 : NHÓM KHOA HỌC – KĨ THUẬT Tên các thành viên trong nhóm:……………………………………………….

Yêu cầu : Trả lời được các ý sau: - Nhật Bản rất coi trọng giáo dục và khoa học kỹ thuật, đầu tư thích đáng cho những nghiên cứu khoa học trong nước và mua những phát minh sáng chế từ bên ngoài.

- Chủ yếu tập trung vào lĩnh vực công nghiệp dân dụng, đóng tàu chở dầu có trọng tải 1 triệu tấn, ….

- Nền nông nghiệp của Nhật cũng áp dụng nhiều biện pháp khoa học – kĩ thuật vào trong sản xuất.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3 NHÓM 3 : NHÓM NGUYÊN NHÂN Tên các thành viên trong nhóm:……………………………………………….

Yêu cầu: Trả lời được các ý sau: - Ở Nhật con người được coi là vốn quý nhất, là nhân tố quyết định hàng đầu.

- Vai trò lãnh đạo, quản lý có hiệu quả của Nhà nước.

- Các công ty Nhật năng động, có tầm nhìn xa, quản lí tốt nên có tiềm lực và sức cạnh tranh cao.

- Nhật biết áp dụng các thành tựu khoa học – kĩ thuật hiện đại để năng cao năng suất, chất lượng, hạ giá thành sản phẩm.

- Chi phí quốc phòng thấp (không vượt quá 1% GDP) nên có điều kiện tập trung vốn đầu tư cho kinh tế.

- Nhật Bản đã tận dụng tốt các yếu tố bên ngoài để phát triển như nguồn viện trợ của Mĩ, 16

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

cuộc chiến tranh ở Triều Tiên (1950 - 1953) và Việt Nam (1954 - 1975) để làm giàu,… * Nguyên nhân quan trọng nhất : Con người.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 4 NHÓM 4 : NHÓM HẠN CHẾ Tên các thành viên trong nhóm:……………………………………………….

Yêu cầu: Trả lời được các ý sau: - Cơ cấu kinh tế mất cân đối giữa công nghiệp và nông nghiệp.

- Khó khăn về nguyên liệu phải nhập khẩu - Chịu sự cạnh tranh quyết liệt của Mĩ và Tây Âu,…

- Việt Nam có thể học tập Nhật Bản : Ưu tiên đầu tư cho giáo dục và khoa học kĩ thuật để “đi tắt, đón đầu”, phát triển đất nước.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 5 NHÓM MẢNH GHÉP – TỔNG HỢP KIẾN THỨC Tên các thành viên trong nhóm:……………………………………………….

Yêu cầu : Hoàn thành bảng thống kê sau về sự phát triển kinh tế Nhật Bản từ 1960 - 1973: Tiêu chí Nội dung 1. Biểu hiện sự phát triển - Tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm (1960 - 1969) là “thần kì” của nền kinh tế 10,8%.

Nhật Bản - Vươn lên đứng thứ hai trong thế giới tư bản (sau Mĩ).

- Từ đầu những năm 70 trở đi, trở thành 1 trong 3 trung tâm kinh tế - tài chính của thế giới.

2. Sự phát triển của giáo - Rất coi trọng giáo dục và khoa học kỹ thuật dục và khoa học kĩ thuật - Mua những phát minh sáng chế từ bên ngoài.

- Chủ yếu tập trung vào lĩnh vực công nghiệp dân dụng, ….

- Nền nông nghiệp của Nhật cũng áp dụng nhiều biện pháp khoa học – kĩ thuật vào trong sản xuất.

3. Nguyên nhân phát triển - Có 6 nguyên nhân : SGK - Nguyên nhân quyết định : Yếu tố con người 4. Hạn chế - Cơ cấu kinh tế mất cân đối giữa công nghiệp và nông nghiệp.

- Khó khăn về nguyên liệu phải nhập khẩu - Chịu sự cạnh tranh quyết liệt của Mĩ và Tây Âu,…

Việt Nam có thể học tập Nhật Bản : Ưu tiên đầu tư cho giáo dục và khoa học kĩ thuật để “đi tắt, đón đầu”, phát triển đất nước.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 6 17

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

HƯỚNG NGHIỆP Câu 1: Em hãy kể tên những công ty có vốn đầu tư của Nhật Bản đóng trên địa bàn Tỉnh Vĩnh Phúc?

Trả lời : Honđa,Toyota,…

Câu 2 : Nếu khi 18 tuổi (Tốt nghiệp THPT) mà không có điều kiện tiếp tục theo học lên cấp cao hơn em có chọn các doanh nghiệp có vốn đầu tư của Nhật Bản để làm việc, học tập và tiếp thu những thành tựu kỹ thuật, cách thức làm việc, … của Nhật không?Vì sao?

Trả lời : - Có thể làm việc trong các công ty có vốn đầu tư của Nhật để học tập, tiếp thu cách thức, tác phong, trình độ,…

- Du học, vừa học vừa làm theo các dự án hợp tác của chính phủ hai nước,….

2. Học sinh: - SGK, vở ghi.

- Đọc trước bài ở nhà.

III. Phương pháp dạy học : - Hoạt động nhóm kết hợp với kĩ thuật mảnh ghép.

- Lấy học sinh làm trung tâm, phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh.

- Trực quan, phân tích, diễn giảng, nêu vấn đề, trao đổi, thảo luận, xử lí tình huống, tích hợp,…

IV. Tiến trình dạy học : 1. Ổn định lớp, kiểm tra sĩ số : 2. Kiểm tra bài cũ : Kiểm tra trong quá trình dạy bài mới.

3. Bài mới : 3.1. Khám phá : 3 phút - GV: Sử dụng lược đồ .

Lược đồ các nước Châu Á GV đặt câu hỏi :

Lược đồ các nước Đông Á

18

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

- Em hãy chỉ trên bản đồ thế giới vị trí và tiếp giáp của lãnh thổ Nhật Bản ?

HS : Gọi 1 – 2 HS chỉ trên bản đồ.

GV : Chốt ý.

Nhật Bản là một quần đảo nằm ở phía Đông Bắc của Châu Á, 4 phía đều tiếp giáp với biển và Đại Dương.

GV : Sử dụng lược đồ Nhật Bản và đặt câu hỏi

- Dựa vào lược đồ Nhật Bản và những kiến thức đã học ở môn Địa lí em hãy trình bày những hiểu biết của mình về đất nước Nhật Bản ?

HS : Trả lời.

GV : Gọi HS khác bổ sung (nếu cần) GV : Kết luận - Nhật Bản là một quần đảo bao gồm 4 đảo lớn : Hốc – cai – đô, Hôn – xiu, Xi – cô – cư, Kiu – xiu và hàng nghìn đảo lớn nhỏ khác. Được mệnh danh là “đất nước mặt trời mọc”, nghèo tài nguyên thiên nhiên, nằm trong vành đai lửa Thái Bình Dương nên Nhật Bản là quê hương của động đất và núi lửa.

- Nói đến Nhật Bản là nói đến : Hoa anh đào, Trà đạo, Samurai, áo Kimônô,….

GV : Ở những tiết trước chúng ta đã tìm hiểu về hai trung tâm kinh tế - tài chính của chủ nghĩa tư bản, đó là Mĩ và Tây Âu. Ở châu Á, Nhật Bản cũng được xếp là một trong ba trung tâm kinh tế - tài chính của thế giới tư bản; có những tiến bước “thần kì” và trở thành một siêu cường kinh tế ra sao? Chúng ta cùng tìm hiểu bài 8 - Nhật Bản.

3.2. Kết nối (30 phút) Hoạt động 1: Các giai đoạn phát triển của nền kinh tế Nhật Bản.

Hoạt động của GV- HS Nội dung kiến thức - GV cho HS quan sát 1 số hình ảnh về những thiệt I. Các giai đoạn phát triển của nền kinh hại của việc Mĩ ném hai quả bom nguyên tử xuống 2 tế Nhật Bản. thành phố Hirôsima và Nagasaki của Nhật sau đó giải 1. Nhật Bản từ năm 1945 đến năm 1952. * Hoàn cảnh: thích về sự tàn phá của nó.

- Bị Mĩ ném 2 quả bom nguyên tử xuống 2 thành phố Hirôsima và Nagasaki.

19

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

Mĩ ném bom nguyên tử xuống Nhật Bản Tích hợp môn : Vật lí, Hóa học,….

- Tính chất của các chất phóng xạ : + Là một quá trình biến đổi hạt nhân. + Có tính tự phát và không điều khiển được. + Là một quá trình ngẫu nhiên. + Là đồng vị mà các hạt nhân của nó có thể phóng ra các hạt của tia phóng xạ và biến đổi thành hạt nhân nguyên tử của nguyên tố khác.

- Bom nguyên tử có sức tàn phá mạnh như vậy là do các phản ứng hạt nhân, phản ứng nhiệt hạch giữa các chất phóng xạ : Urani, plutonium, thuốc nổ TNT,.…

Tích hợp bảo vệ môi trường: Thấy được sự tàn phá của chiến tranh đến môi trường: hủy diệt sự sống, làm ô nhiễm môi trường (không khí, nguồn nước…), ảnh hưởng lâu dài đến cuộc sống con người.

GV đặt câu hỏi : Nhật Bản bị thiệt hại như thế nào sau chiến tranh thế giới thứ hai?

- HS: Là nước bại trận. Vì vậy bước ra khỏi chiến tranh với những hậu quả nặng nề.

- GV yêu cầu HS theo dõi SGK những con số nói nên sự thiệt hại của Nhật.

Vậy để thoát khỏi hoàn cảnh đầy khó khăn lúc đó Nhật Bản đã có những biện pháp như thế nào để khôi phục kinh tế?

- HS : Trả lời - GV : Chốt ý.

Dưới sự chỉ huy và giám sát của SCAP, Nhật đã tiến hành một loạt các cải cách về kinh tế như : giải thể các Daibátxư,….

- Sau chiến tranh thế giới thứ hai : là nước bại trận, chịu những hậu quả nặng nề. + 3 triệu người chết và mất tích. + 40% đô thị, 80% tàu bè, 34% máy móc công nghiệp bị phá hủy. + 13 triệu người thất nghiệp. + Thảm họa đói rét đe dọa toàn nước Nhật. + Bị quân đội Mĩ chiếm đóng (1945 - 1952). * Cải cách kinh tế: Thực hiện 3 cuộc cải cách dân chủ: + Giải tán các Daibátxư + Cải cách ruộng đất + Dân chủ hóa lao động * Kết quả : Dựa vào sự nỗ lực của bản thân và sự viện trợ của Mĩ đến khoảng những năm 1950 – 1951, kinh tế Nhật đã được phục hồi, đạt mức trước chiến.

20

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

Hoạt động 2 : Nhật Bản từ năm 1952 đến năm 1973 GV dẫn dắt: Sau khi phục hồi nền kinh tế, từ 1952 Nhật Bản bước vào thời kỳ phát triển nhanh, nhất là từ 1960 - 1973, được gọi là giai đoạn “thần kỳ”. Vậy sự phát triển đó được thể hiện như thế nào? Chúng ta cùng nhau tìm hiểu mục 2.

Hoạt động của GV- HS Nội dung kiến thức GV cho lớp hoạt động nhóm kết hợp kĩ thuật mảnh 2. Nhật Bản từ năm 1952 đến năm 1973. ghép.

- Giai đoạn 1 : + GV chia lớp thành 4 nhóm (8 học sinh/nhóm). Gọi là các nhóm “chuyên gia”. + Mỗi nhóm thực hiện một nhiệm vụ trong phiếu học tập (PHT số 1, số 2, số 3, 4) + Thời gian thực hiện: 3phút.

PHT số 1 : Nhóm Thần kì : Nêu những biểu hiện chứng tỏ sự phát triển “thần kì” của kinh tế Nhật Bản.

PHT số 2 : Nhóm Khoa học – kĩ thuật : Sự phát triển về giáo dục, khoa học – kỹ thuật của Nhật Bản?

PHT số 3 : Nhóm Nguyên nhân : Nguyên nhân dẫn đến sự phát triển của kinh tế Nhật ? Nguyên nhân có tính quyết định?

PHT số 4 : Nhóm Hạn chế : Những hạn chế trong nền kinh tế Nhật Bản là gì ? Việt Nam có thể học tập gì từ sự phát triển đó?

- HS: Đọc SGK, thu thập thông tin, thảo luận và hoàn thành PHT của nhóm mình.

- GV: Theo dõi quá trình thảo luận của các nhóm, đảm bảo HS nào cũng tham gia thảo luận và nắm chắc nội dung thảo luận của nhóm mình. * Giai đoạn 2: Nhóm “mảnh ghép” – Tổng hợp kiến thức.

Sau khi các nhóm “chuyên sâu” đã thảo luận xong nội dung của nhóm mình. GV tiếp tục chia nhỏ các thành viên trong các nhóm “chuyên sâu” để hợp thành 4 nhóm “mảnh ghép”. Mỗi nhóm mảnh ghép gồm 8 HS: 2 HS từ nhóm 1, 2 HS từ nhóm 2, 2 HS từ nhóm 3, 2 HS từ nhóm 4.

- HS: Các thành viên của nhóm “chuyên sâu” sẽ có nhiệm vụ trình bày lại nội dung đã được tìm hiểu của 21

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

nhóm mình ở giai đoạn 1 cho các bạn trong nhóm mới nghe để các bạn cùng nắm rõ thành phần kiến thức đó.

- GV: Tiếp tục giao nhiệm vụ mới cho các nhóm “mảnh ghép” : Các nhóm “mảnh ghép” tiếp tục thảo luận câu hỏi trong phiếu học tập số 5.

- HS: Thảo luận theo nhóm, viết câu trả lời vào phiếu học tập trong thời gian 4 phút.

GV: + Gọi một nhóm bất kì trong 4 nhóm “mảnh ghép” lên báo cáo. (Sản phẩm được trình bày bằng giấy A0) + Các nhóm còn lại nhận xét, đánh giá câu trả lời của nhóm bạn và chính xác lại kiến thức.

GV phân tích, liên hệ, chốt ý : - Sự phát triển “Thần kì” của kinh tế Nhật Bản.

GV đưa bảng số liệu : Lĩnh vực Năm Số liệu 1950 20 tỉ USD (bằng 1/17 Mĩ) 1968 183 tỉ USD Tổng sản phẩm quốc (bằng 1/5 Mĩ) dân (USD) 1973 402 tỉ USD (bằng 1/3 Mĩ) 1989 3000 tỉ USD (hơn 1/2 Mĩ) Thu nhập bình quân theo đầu người (USD) 1990 23,796 USD (hơn Mĩ) Tăng trưởng công 1950 15% nghiệp 1960 196113,5% 1970 Đáp ứng 80% nhu cầu lương thực, 2/3 nhu cầu thịt, sữa.

Nông nghiệp 1967 – Đứng thứ 2 về sản 1969 lượng đánh bắt cá trên thế giới.

a. Về kinh tế : - Từ 1952-1973, kinh tế Nhật Bản có tốc độ tăng trưởng nhanh, nhiều năm đạt mức 2 con số như từ 1960 – 1969 là 10,8%.

- Tới năm 1968, Nhật Bản đã trở thành cường quốc kinh tế tư bản, đứng thứ 2 sau Mĩ - Trở thành 1 trong 3 trung tâm kinh tế - tài chính lớn trên thế giới cùng Mĩ và Liên minh châu Âu.

22

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

- GV liên hệ, bổ sung một số tư liệu: Tổng thu nhập quốc dân (GDP) năm 1950 đạt 20 tỉ bằng 1/17 Mĩ; 1968 đạt 183 tỉ USD bằng 1/5 Mĩ. So Nhật với Mĩ ta thấy: Mĩ phát triển kinh tế trong hoàn cảnh rất thuận lợi và vươn lên trở thành siêu cường đứng đầu thế giới đó là điều dễ hiểu. Còn đối với Nhật Bản, xuất phát từ một đống đổ nát, hoang tàn, nghèo khó mà chỉ trong hai thập niên đã vươn lên trở thành siêu cường đứng thứ 2 thế giới - đó là điều người ta khó có thể tưởng tượng được. Nhưng bằng sự nỗ lực, cố gắng vươn lên của con người - Nhật đã đạt được sự “thần kì” như vậy.

Tích hợp kỹ năng sống : - Biết vượt lên khó khăn trong học tập và cuộc sống.

- Biết chia sẻ, giúp đỡ những người khó khăn hơn mình trong cuộc sống.

- Sự phát triển về giáo dục, khoa học - kỹ thuật.

Nhật Bản rất coi trọng giáo dục, coi giáo dục là chìa khóa để phát triển; lấy việc giáo dục nâng cao ý thức con người làm cơ sở để thực hiện công cuộc phát triển, hiện đại hóa đất nước. Trong quá trình đi lên trở thành một siêu cường kinh tế, hiện đại hóa mà không đánh mất bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc thì giáo dục được coi là nhân tố quyết định. Giáo dục Nhật Bản rất chú trọng đào tạo thế hệ trẻ giữ gìn bản sắc, thuần phong mĩ tục của dân tộc, truyền thống tự lực, tự cường; có năng lực có trình độ khoa học kỹ thuật, có ý thức vươn lên, thành thạo nghề, sáng tạo trong lao động ... Ở Nhật, hiện đại hóa giáo dục được bắt đầu từ thời Minh Trị, song cho đến ngày nay, tư tưởng đạo đức, lối sống, phong tục, tập quán ở Nhật vẫn mang đậm chất phương Đông.

Về khoa học kỹ thuật, Nhật Bản rất coi trọng phát triển, luôn tìm cách mua bằng phát minh, sáng chế.

Tính đến năm 1968, Nhật đã mua bằng phát minh của nước ngoài trị giá 6 tỉ USD. Khoa học công nghệ, Nhật chủ yếu tập trung vào lĩnh vực sản xuất đồ dân dụng, tạo ra những thương hiệu và sản phẩm nổi tiếng thế giới như ti vi, tủ lạnh,

b. Về giáo dục, khoa học - kỹ thuật - Nhật Bản rất coi trọng giáo dục và khoa học kỹ thuật, đầu tư thích đáng cho những nghiên cứu khoa học trong nước và mua những phát minh sáng chế từ bên ngoài.

- Chủ yếu tập trung vào lĩnh vực công nghiệp dân dụng, đóng tàu chở dầu có trọng tải 1 triệu tấn, ….

- Nền nông nghiệp của Nhật cũng áp dụng nhiều biện pháp khoa học – kĩ thuật vào trong sản xuất như trồng 23

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

ôtô ....Ngoài ra, Nhật còn đóng tàu chở dầu có trọng tải 1 triệu tấn, xây dựng các công trình thế kỉ như: đường ngầm dưới biển dài 53,8 km nối 2 đảo Hôn Su và Hốccaiđô, cầu đường bộ Sêtô Ôhasi dài 9,4 km - dài nhất thế giới (ảnh SGK).

- GV cung cấp tư liệu về cầu Ôhasi: Cầu được xây dựng vào tháng 10 -1978, tiêu tốn 7,692 tỉ USD và mất 10 năm xây dựng, sử dụng 700.000 tấn sắt,... Khoảng 5.000 nhân lực đươc huy động tham gia xây dựng cầu, cầu có thể chịu được sức gió 65m/ giây và động đất khoảng 8,5 độ ríchte. Đây là cây cầu kết hợp đường bộ và đường xe lửa dài nhất thế giới. Tầng trên là đường cao tốc với 4 làn đường. Tầng dưới là đường xe lửa.

Chuyến tàu cao tốc có thể vận hành qua cầu. Khi nước triều lên, thân cầu vẫn cách mặt nước khoảng 65m. Vì vậy, tàu thuyền qua lại thông suốt không gặp phải trở ngại nào. Cầu khánh thành vào tháng 4/1988.

Tích hợp : Em hãy liệt kê những vật dụng trong gia đình của em do các công ty Nhật sản xuất? Em thấy chất lượng của các sản phẩm đó như thế nào so với hàng hóa của các nước khác ở Châu Á sản xuất ?

HS trả lời theo nhận biết của bản thân.

GV kết luận: Nồi cơm điện, tivi, tủ lạnh, xe máy Honđa,…Chất lượng các sản phẩm đó luôn luôn được đảm bảo….

- Nông nghiệp của Nhật cũng áp dụng nhiều biện pháp khoa học – kĩ thuật vào trong sản xuất như trồng trọt theo phương pháp sinh học: nhiệt độ, độ ẩm và ánh sáng đều do máy tính kiểm soát, lai tạo nhiều giống mới,….

Tích hợp môn sinh học : - Phương pháp lai tạo giống.

- Cách chăm sóc giống, vật nuôi, cây trồng.

- Nguyên nhân dẫn đến sự phát triển “thần kì” của kinh tế Nhật Bản. Theo em nguyên nhân nào là quan trọng nhất? Vì sao?

GV tập trung phân tích 1 số nguyên nhân: - Yếu tố con người: Nhật Bản là 1 nước nghèo tài

trọt theo phương pháp sinh học: nhiệt độ, độ ẩm và ánh sáng đều do máy tính kiểm soát, lai tạo nhiều giống mới,….

c. Nguyên nhân phát triển và bài học kinh nghiệm.

- Có 6 nguyên nhân : SGK/55 - Nhân tố quyết định : Con người.

- Bài học kinh nghiệm : Đầu tư cho 24

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

nguyên, thiên tai khắc nghiệt, thực tế này đòi hỏi người giáo dục và khoa học kĩ thuật để “đi dân Nhật Bản luôn phải có bản lĩnh kiên cường, tiết tắt, đón đầu”. kiệm, tự lực, tự cường, sáng tạo cao. Nhân tố này có vai trò quyết định hàng đầu đối với sự phát triển “thần kì” của Nhật.

- Nước Nhật có một chiến lược phát triển hợp lí. Trong khi các nước khác như Mĩ, Liên Xô... đầu tư những khoản tiền khổng lồ cho quân sự, chạy đua vũ trang, thử bom nguyên tử, phóng tàu vũ trụ…thì Nhật lại đem vốn đầu tư vào lĩnh vực công nghiệp dân dụng. Lợi dụng “ô” bảo trợ hạt nhân của Mĩ, Nhật hầu như không phải chi phí lớn cho quân sự (mỗi năm không quá 1% GDP). Nhật sẵn sàng bỏ tiền mua phát minh ứng dụng vào ngành công nghệ dân dụng. Sản xuất được những mặt hàng nổi tiếng thế giới như tivi, tủ lạnh, xe máy, ô tô,…

GV đặt câu hỏi mở rộng : Tại sao nói cuộc chiến tranh ở Việt Nam và Triều Tiên mà Mĩ gây ra lại là “ngọn gió thần” thổi vào nền kinh tế Nhật Bản ?

HS : Trả lời theo ý hiểu của bản thân.

GV : Chốt lại + Nhật Bản biết tận dụng triệt để những yếu tố từ bên ngoài như viện trợ của Mĩ được sử dụng hợp lí, hiệu quả, ... Chiến tranh Triều tiên, chiến tranh Việt Nam (1954 – 1975) tạo điều kiện thuận lợi cho Nhật Bản.

Nhật có nhiều đơn đặt hàng quân sự để phát triển sản xuất. + Nhật còn biết len lách, xâm nhập vào thị trường thế giới. Thất bại trong chiến tranh, nhưng Nhật tìm cách chiến thắng trong cuộc cạnh tranh kinh tế. Không hài lòng với những món tiền khổng lồ do xuất khẩu mang lại Nhật đã lao vào một chiến dịch quy mô lớn đó là tấn công vào nền kinh tế của Tây Âu - Mĩ, xây dựng các xí nghiệp của Nhật ngay trên đất đối phương, rồi tung tiền ra mua lại chúng. Như vậy thực tế Nhật đang muốn thống trị nền công nghiệp thế giới.

- GV nhấn mạnh : Trong những nguyên nhân trên yếu 25

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

tố con người là quan trọng nhất, nó quyết định mọi sự phát triển của bất cứ dân tộc nào. Con người Nhật Bản cần cù, ý chí, tiết kiệm và có tính kỉ luật cao là nhân tố giúp Nhật vượt qua mọi khó khăn của thiên tai, chiến tranh cũng đồng thời làm nên sự cất cánh kì diệu của nước Nhật.

GV tiếp tục đưa ra câu hỏi tích hợp: - Từ sự phục hồi và thành công của Nhật Bản, Việt Nam có thể rút ra bài học gì trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước hiện nay?

- Cá nhân học sinh học được gì từ con người Nhật Bản?

HS: Cá nhân tự do phát biểu suy nghĩ và bày tỏ quan điểm.

GV: Phản hồi tích cực các ý kiến - Những hạn chế trong nền kinh tế Nhật Bản.

GV nhấn mạnh : Bên cạnh những thành tựu được đánh giá là “thần kì” thì nền kinh tế Nhật vẫn có những hạn chế, khó khăn như : - Lãnh thổ Nhật không rộng, tài nguyên khoáng sản nghèo nàn, nền công nghiệp của Nhật hầu như phụ thuộc vào các nguồn nguyên, nhiên liệu nhập khẩu từ bên ngoài - Cơ cấu vùng kinh tế của Nhật Bản thiếu cân đối, tập trung chủ yếu ở các trung tâm kinh tế, thành phố lớn như : Tôkyô, Ôxaca, Nagôia,… giữa công nghiệp và nông nghiệp cũng có sự mất cân đối.

- Nhật Bản luôn gặp sự cạnh tranh quyết liệt của Mĩ, Tây Âu, các nước công nghiệp mới, Trung Quốc,…

Tích hợp môn GDCD lớp 11 : - Quy luật cạnh tranh trong sản xuất và lưu thông hàng hóa.

- Quy luật giá trị.

Tích hợp kĩ năng sống : - Đoàn kết, trật tự, nhường nhịn nhau.

- Học kĩ năng sinh tồn ngay từ nhỏ.

d. Hạn chế: - Cơ cấu kinh tế mất cân đối giữa công nghiệp và nông nghiệp.

- Khó khăn về nguyên liệu phải nhập khẩu - Chịu sự cạnh tranh quyết liệt của Mĩ và Tây Âu,…

26

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

Hoạt động 3 : Nhật Bản từ năm 1973 – 2000 GV : Năm 1973, kinh tế thế giới gặp phải cuộc khủng hoảng nghiêm trọng. Vậy Từ 1973 – 2000, kinh tế Nhật Bản ra sao, chúng ta cùng nhau tìm hiểu mục 3.

Hoạt động của GV và HS Nội dung kiến thức - GV hỏi : Từ năm 1973 – 1991, kinh tế Nhật có gì 3. Nhật Bản từ năm 1973 - 2000 nổi bật ? a. Từ năm 1973 – 1991: HS : Dựa vào SGK trả lời - Từ 1973, kinh tế Nhật Bản phát triển xen GV : Nhận xét, chốt ý kẽ với những đợt suy thoái ngắn.

- Những năm 80 vươn lên trở thành siêu cường tài chính số 1 thế giới, chủ nợ lớn nhất thế giới. b. Nhật Bản từ năm 1991 – 2000 - Phát triển không ổn định.

GV hỏi : Những nét chính của kinh tế Nhật Bản - Nhưng vẫn là một trong ba trung tâm kinh từ 1991 – 2000? tế - tài chính lớn của thế giới.

HS : Trả lời - Hiện nay, Nhật Bản là nền kinh tế đứng GV : Chốt ý. thứ 3 thế giới (2016).

Tích hợp kỹ năng sống: Chiếu hình ảnh xếp hàng chờ viện trợ, giáo dục kỹ năng sống, …

Hoạt động 4 : Chính sách ngoại giao của Nhật Bản GV : Ngoài phát triển kinh tế, quan hệ đối ngoại cũng được Nhật hết sức chú trọng. Vậy chính sách ngoại giao của Nhật Bản như thế nào chúng ta cùng nhau tìm hiểu mục II. Hoạt động của GV và HS Nội dung kiến thức Hoạt động : Cá nhân và tập thể.

II. Chính sách ngoại giao của Nhật Bản.

GV hỏi : Chính sách đối ngoại cơ bản của Nhật 1. Chính sách ngoại giao cơ bản của từ sau chiến tranh thế giới thứ hai đến nay như Nhật Bản. thế nào?

- Liên minh chặt chẽ với Mĩ.

HS: Đọc SGK và trả lời câu hỏi + Kí Hiệp ước hòa bình XanPhranxixcô GV chốt ý. và Hiệp ước an ninh Mĩ – Nhật (9/1951).

27

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

- GV mở rộng về chính sách ngoại giao của Nhật trong giai đoạn này. + Liên minh chặt chẽ với Mĩ. + Kí Hiệp ước an ninh Mĩ - Nhật (8/9/1951), sau nhều lần gia hạn đến năm 1996 kéo dài vĩnh viễn.

GV hỏi : Từ những năm 70 của thế kỷ XX đến nay chính sách đối ngoại của Nhật có điểm gì mới?

- HS theo dõi SGK rồi phát biểu những chính sách đối ngoại mới của Nhật. HS khác tiếp thu.

GV mở rộng, điểm qua các chính sách đối ngoại mới của Nhật, tập trung vào chính sách của Nhật đối với châu Á - Thái Bình Dương: : + Từ 1975, Thủ tướng Xatô của Nhật đưa ra quan điểm “Người châu Á giúp người châu Á” sau đó phát triển tiếp thành quan điểm “Nhiệm vụ lãnh đạo châu Á - Thái Bình Dương” của Thủ tướng Tanaca; tiếp nữa là đến sáng kiến “Cộng đồng Thái Bình Dương” của chính quyền Nacaxônê. + Học thuyết Phucưđa 8/1977 được coi là chính sách đối ngoại toàn diện nhất của Nhật ở khu vực châu Á, với 3 nội dung: Nhật Bản không trở thành cường quốc quân sự và quyết tâm đóng góp cho hòa bình, thịnh vượng ở Đông Nam Á; Nỗ lực củng cố quan hệ tin cậy về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội với các nước trong khu vực; Nhật Bản hợp tác với ASEAN để tăng cường tính độc lập của các nhà nước này và qua đó góp phần gìn giữ hòa bình và thịnh vượng ở Đông Nam Á. + Học thuyết Kai-phu (1991) được coi là bước phát triển tiếp theo của “học thuyết Phucưđa” về vai trò của Nhật Bản ở khu vực Đông Nam Á. Đây là lần đầu tiên Nhật Bản công khai tuyên bố xin lỗi về hành vi quân sự của mình trong Chiến tranh thế giới thứ hai. + Tính đến 1995, xuất khẩu của Nhật vào khu vực này tăng liên tục trong vòng 13 năm liền.

+ Sau nhiều lần ra hạn đến năm 1996 kéo dài vĩnh viễn.

- Năm 1956, bình thường hóa quan hệ với Liên Xô và gia nhập Liên hợp quốc.

- Những năm 70, đưa ra chính sách đối ngoại mới qua 2 học thuyết Phucưđa (1977), Kaiphu (1991): tăng cường quan hệ kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội với các nước Đông Nam Á và ASEAN. - Từ những năm 90 : + Coi trọng quan hệ với Tây Âu, mở rộng đối ngoại trên phạm vi toàn cầu, chú trọng quan hệ với các nước ĐNÁ. + Nỗ lực vươn lên trở thành 1 cường quốc chính trị tương xứng với sức mạnh kinh tế như : đề nghị mở rộng số thành viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc,… giải quyết các cuộc tranh chấp các hòn đảo với Nga, Trung Quốc,....

28

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

Với các nước ASEAN đầu tư trực tiếp của Nhật tăng rất nhanh: năm 1990 tăng 7,8 lần so với năm 1989 và đến năm 1995 tăng 11,2% GV hỏi : Việt Nam- Nhật Bản chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao vào thời gian nào?

- HS : Dựa vào SGK trình bày.

- GV : Chốt ý.

GV trình chiếu 1 số hình ảnh về quan hệ hợp tác, ngoại giao giữa Việt Nam và Nhật Bản rồi đặt câu hỏi: Từ đó cho đến nay, quan hệ ngoại giao hợp tác giữa Việt Nam – Nhật Bản phát triển như thế nào?

GV giới thiệu : - Có nhiều chuyến thăm cấp nhà nước diễn ra giữa các nguyên thủ quốc gia 2 nước.

- Viện trợ ODA của Nhật giành cho châu Á năm 1998 là 2,8 tỉ USD (chiếm 50% tổng viện trợ ODA trên toàn thế giới), trong đó, tổng số vốn ODA dành cho Việt Nam là 103,2 tỉ Yên tương đương 733,26 triệu USD. Vai trò, vị trí của Nhật càng lớn trên trường quốc tế về kinh tế và chính trị. Quan hệ Việt Nam - Nhật Bản ngày càng chuyển biến tích cực.

Tích hợp : Dựa vào hiểu biết xã hội của mình em hãy kể tên những công trình Nhật Bản giúp đỡ Việt Nam xây dựng?

HS : Kể tên theo sự hiểu biết của mình GV kết luận : Cầu Bãi Cháy, Cầu Cần Thơ, Hầm đường bộ qua đèo Hải Vân, cầu Nhật Tân,…

PHIẾU HỌC TẬP (SỐ 6) - Em hãy kể tên những công ty có vốn đầu tư của Nhật Bản đóng trên địa bàn Tỉnh Vĩnh Phúc?

HS : Trả lời GV : Liệt kê : Honđa,Toyota,…

- Nếu khi 18 tuổi (Tốt nghiệp THPT) mà không có điều kiện tiếp tục theo học lên cấp cao hơn em có chọn các doanh nghiệp có vốn đầu tư của Nhật Bản để làm việc, học tập và tiếp thu những thành tựu kỹ thuật, cách thức làm việc, … của

2. Quan hệ ngoại giao, hợp tác giữa Nhật Bản với Việt Nam. - Ngày 21/9/1973, Nhật thiết lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam.

- Các công trình Nhật Bản giúp đỡ Việt Nam xây dựng : Cầu Nhật Tân, hầm đường bộ qua đèo Hải Vân,…

29

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

Nhật không? Vì sao?

HS : Trả lời theo suy nghĩ của bản thân.

GV : Định hướng nghề nghiệp cho HS. - Có thể làm việc trong các công ty có vốn đầu tư của Nhật để học tập, tiếp thu cách thức, tác phong, trình độ,…

- Du học, vừa học vừa làm theo các dự án hợp tác của chính phủ hai nước,….

3.3. Thực hành/Luyện tập: 2 phút Sửa các câu trả lời sai sau thành đúng : - Từ năm 1952 – 1973, được coi là giai đoạn phát triển “thần kì” của nền kinh tế Nhật Bản?

- Năm 1968, kinh tế Nhật Bản vượt qua Anh, Pháp, Cộng hòa liên bang Đức, Italia và Canađa, vươn lên dẫn đầu thế giới.

- Trong giai đoạn phát triển “thần kì”, Nhật Bản trở thành siêu cường tài chính số 1 thế giới, là chủ nợ lớn nhất thế giới.

- Hiện nay, Nhật Bản là một trong những ủy viên thường trực của Hội đồng bảo an Liên hợp quốc.

- Học thuyết Phucưđa và Kaiphu đánh dấu Việt Nam và Nhật Bản chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao.

Gợi ý : - Năm 1968, kinh tế Nhật Bản vượt qua Anh, Pháp, Cộng hòa liên bang Đức, Italia và Canađa, vươn lên đứng thứ hai trong thế giới tư bản (sau Mĩ).

- Từ nửa sau những năm 80, Nhật Bản trở thành siêu cường tài chính số 1 thế giới, là chủ nợ lớn nhất thế giới.

- Hiện nay, Nhật Bản đang nỗ lực vươn lên để trở thành 1 cường quốc chính trị, tương xứng với sức mạnh kinh tế như : đề nghị mở rộng số thành viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc.

- Học thuyết Phucưđa và Kaiphu đánh dấu chính sách đối ngoại mới của Nhật Bản là tăng cường quan hệ kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội với các nước ĐNÁ và ASEAN. 3.4. Vận dụng : (5 phút) GV đưa ra các câu hỏi vận dụng : Câu 1 : Những biểu hiện chứng tỏ sự phát triển “thần kì ” của nền kinh tế Nhật Bản?

HS : Trả lời.

GV : Gợi ý : - Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân hàng năm từ 1960 – 1973 là 10,8%.

- Vươn lên đứng thứ hai trong nền kinh tế các nước tư bản (sau Mĩ).

- Từ thập niên 70 trở đi, trở thành 1 trong 3 trung tâm kinh tế - tài chính của thế giới.

30

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

Câu 2 : Chính sách đối ngoại của Nhật Bản trong những năm 1973 – 1991 có điểm gì mới?

HS : Trả lời.

GV : Gợi ý : - Những năm 70, Nhật Bản đưa ra chính sách đối ngoại mới: tăng cường quan hệ kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội với các nước ĐNÁ và ASEAN. - Thể hiện qua học thuyết Phucưđa (1977), học thuyết Kaiphu (1991) Câu 3 : Từ sự phát triển của nền kinh tế Nhật Bản, Việt Nam có thể học tập gì trong công cuộc công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước hiện nay?

HS : Trả lời.

GV : Gợi ý : - Chú trọng đầu tư cho giáo dục và khoa học kĩ thuật.

- Kinh nghiệm quản lí, tranh thủ nguồn vốn, ....

- Tác phong, thời gian làm việc của con ngươi Nhật Bản,..

2. Một số hình ảnh về hoạt động của học sinh trên lớp

VỊ TRÍ ĐỊA LÍ CỦA LÃNH THỔ NHẬT BẢN

31

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

HOẠT ĐỘNG NHÓM

32

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

SẢN PHẨM HOẠT ĐỘNG NHÓM

33

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

3. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM : 1. Đối tượng và thời gian thực nghiệm : Bảng 1.1. Đối tượng và thời gian thực nghiệm Lớp thực nghiệm Lớp đối chứng Đối tượng 12A3 12D Sĩ số 32 35 Thời gian 12/ 10 /2018 17/10 /2018 - Tại lớp thực nghiệm, giáo viên tiến hành dạy học tích hợp liên môn kết hợp với các phương pháp dạy học hiện đại, phát huy tính chủ động, tích cực của học sinh.

- Lớp đối chứng giáo viên tiến hành dạy bằng phương pháp truyền thồng, ít tích hợp kiến thức liên môn trong giảng dạy.

2. Nội dung và kết quả kiểm tra đánh giá : * Nội dung : - Sau khi kết thúc bài học, tôi tiến hành cho HS làm bài kiểm tra 10 phút nhằm đánh giá kết quả học tập của các em về mặt định lượng - Sau khi vận dụng dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12 – ban cơ bản ở lớp 12A3 (lớp thực nghiệm, với 32 HS), tôi đã tiến hành khảo sát hứng thú và đánh giá kết quả học tập (bằng điểm số) của HS rồi so sánh với lớp 12D (lớp đối chứng - áp dụng phương pháp cũ, 35 HS). Hai lớp có lực học tương đương, kết quả thu được như sau (PHỤ LỤC 1) : * Về kết quả học tập: Xếp loại điểm Lớp thực nghiệm (12A3) Lớp đối chứng (12D) SL TL (%) SL TL (%) Giỏi (8 - 10 điểm) 18 56,2 11 31,4 Khá (6,5 - 7,9 điểm) 10 31,2 9 25,7 Trung bình (5,0 - 6,4 điểm) 4 12,5 11 31,4 Yếu (3,5 - 4,9 điểm) 0 0 4 11,4 Kết quả kiểm tra cho thấy: + Tỉ lệ HS đạt điểm giỏi ở lớp 12A3 là 56,2% cao hơn 24,8% so với lớp 12D. + Tỉ lệ HS đạt điểm khá ở lớp 12A3 là 31,2% cao hơn 5,5 % so với lớp 12A3. + Tỉ lệ HS đạt điểm trung bình ở lớp 12A3 là 12,5% thấp hơn 18,9% so với lớp 12D. + Ở lớp 12D có 4 HS đạt điểm yếu (chiếm 11,4%).

Như vậy, ở lớp thực nghiệm (12A3) có 87,4% HS đạt điểm khá - giỏi cao hơn hẳn so với tỉ lệ HS đạt điểm khá, giỏi của lớp 12D (57,1%). Tỉ lệ HS đạt điểm trung bình ở lớp thực nghiệm thấp hơn nhiều so với lớp đối chứng.

Qua thực tế quan sát, kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, trao đổi với học sinh về vấn đề dạy học tích hợp liên môn tôi nhận thấy:

34

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

- Về kiến thức: dạy học tích hợp liên môn giúp học sinh lĩnh hội tri thức một cách tốt nhất, hiểu và ghi nhớ kiến thức lâu hơn. Không chỉ có vậy dạy học tích hợp liên môn giúp các em có cơ hội vận dụng kiến thức đã học của các môn khoa học khác nhau vào giải quyết tình huống thực tế, phát huy năng lực tư duy sáng tạo của học sinh. Bằng chứng kết quả học tập của học sinh lớp thực nghiệm cao hơn các lớp đối chứng.

- Về kĩ năng: Trong giờ học, HS tích cực tìm tòi, suy nghĩ, tự tin khi phát biểu, trình bày ý kiến của mình và sôi nổi trong phần thảo luận. Học sinh có kĩ năng để giải quyết các tình huống thực tiễn. Có kĩ năng tổng hợp trong khai thác tri thức và đặc biệt rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh như kĩ năng lập kế hoạch, kĩ năng làm việc nhóm, năng lực vận dụng các kiến thức liên môn để giải quyết các vấn đề trong thực tiễn...

PHẦN KẾT LUẬN 1. Những kết luận chủ yếu : Dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực cho HS thông qua bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12 không chỉ cung cấp cho HS lượng tri thức cần tiếp cận cần thiết mà còn tạo hứng thú trong học tập và hình thành nhiều kĩ năng sống (KNS) cơ bản, góp phần nâng cao việc học tập, vận dụng kiến thức để giải thích một số hiện tượng thực tế trong đời sống.

Thông qua chủ đề, từng bước khắc phục những bất cập, sai lầm của học sinh khi học môn Lịch sử là học thuộc lòng, ghi nhớ máy móc, không biết liên hệ, xâu chuỗi sự kiện,…

Việc dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của HS giúp cho HS rèn luyện hành vi có trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng đồng...; giúp các em có khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống, xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với mọi người xung quanh, sống tích cực, hài hòa và lành mạnh.

- Đề tài có tính liên hệ thực tiễn, phù hợp với đặc trưng bộ môn, học sinh học tập tích cực chủ động,…

Hạn chế và hướng khắc phục của đề tài : Trong quá trình thực hiện đề tài dù đã hết sức cố gắng nhưng do các yếu tố khách quan, chủ quan nên đề tài vẫn mắc phải một số hạn chế sau: - Đề tài mới chỉ dừng lại ở việc áp dụng trong một bài của chương trình. Trong thực tế, dạy học tích hợp liên môn còn có thể vận dụng ở nhiều bài khác nhau của chương trình lớp 12.

Vì vậy, khi có thời gian, tác giả sẽ tiếp tục mở rộng nghiên cứu để hoàn thiện và mở rộng đề tài áp dụng ở những bài tiếp theo của thực tế giảng dạy.

- Địa bàn thực nghiệm mới chỉ dừng lại ở 02 lớp (01 đối chứng, 01 thực nghiệm) là hai lớp khối 12 tác giả được phân công giảng dạy nên kết quả chưa thực sự khách quan và mang tính thuyết phục cao. Những năm sau, tác giả sẽ thực nghiệm rộng hơn cho các lớp khác và giáo viên trong cùng bộ môn trong trường thực hiện giáo án tích hợp của mình để tiếp tục kiểm chứng.

35

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

2. Một số kiến nghị : * Đối với nhà trường: - Trong các hoạt động ngoại khoá đầu tuần, sinh hoạt lớp cuối tuần nên xây dựng các chủ đề tìm hiểu về Lịch sử nhân kỷ niệm các ngày lễ lớn như : 22/12, 3/2, 30/4, 19/5…... nên tổ chức, lồng ghép một số trò chơi tìm hiểu lịch sử, em yêu lịch sử, nhằm kiểm tra kiến thức học sinh, kích thích sự tìm tòi học hỏi, tạo ra sân chơi bổ ích đối với mọi lứa tổi học sinh.

- Khuyến khích, tạo động lực cho giáo viên tích cực, chủ động, sáng tạo trong thực hiện kế hoạch, đề xuất điều chỉnh, báo cáo kết quả và kinh nghiệm tổ chức dạy học các chủ đề tích hợp liên môn.

- Phối hợp với các phòng, ban, hội cha mẹ HS tổ chức các buổi dã ngoại, tham quan thực tế các di tích lịch sử, bảo tàng,... để tạo hứng thú hơn cho các em. * Đối với tổ chuyên môn : - Khi soạn, giảng, biên soạn các đề kiểm tra có thể vận dụng kiến thức tích hợp liên môn để học sinh có thể vận dụng kiến thức chủ động hơn, khắc sâu hơn.

- Tập trung đổi mới sinh hoạt của tổ/nhóm chuyên môn thông qua hoạt động nghiên cứu bài học. Tăng cường các hoạt động dự giờ, rút kinh nghiệm để điều chỉnh và góp ý điều chỉnh nội dung dạy học các chủ đề tích hợp liên môn; hoàn thiện từng bước nội dung các chủ đề và kế hoạch môn học, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học, kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh theo định hướng phát triển năng lực học sinh.

- Tăng cường các hoạt động trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm về kế hoạch giáo dục theo định hướng phát triển năng lực học sinh thông qua các hình thức tổ chức hội nghị, hội thảo, học tập, giao lưu giữa nhà trường với các cơ sở giáo dục triển khai mô hình trường học mới và các cơ sở giáo dục khác.

5.2. VỀ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG CỦA SÁNG KIẾN: - Đề tài có tính khả thi, có thể áp dụng rộng rãi với mọi đối tượng HS. - Đề tài có thể được áp dụng vào việc dạy và học theo chủ đề, đặc biệt trong dạy học tích hợp liên môn.

- Đề tài có thể áp dụng đối với các bài học trong môn Lịch sử và các môn học khác trong chương trình THPT. - Đề tài có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho giáo viên.

6. NHỮNG THÔNG TIN CẦN ĐƯỢC BẢO MẬT: Không 7. CÁC ĐIỀU KIỆN CẦN THIẾT ĐỂ ÁP DỤNG SÁNG KIẾN Để dạy học theo phương pháp này thì cần có các điều kiện sau: - Nội dung – chương trình: được xây dựng theo hướng mới phù hợp với dạy học tích hợp liên môn.

36

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

- Phương pháp dạy học: Các phương pháp dạy học tích cực, được áp dụng theo định hướng hành động, tích hợp giữa truyền thụ kiến thức/lý thuyết với hình thành rèn và luyện kỹ năng/thực hành, nhằm tạo điều kiện cho người học chủ động tham gia và hình thành cho người học năng lực thực hành nghề.

- Phương tiện dạy học: trong quá trình áp dụng sáng kiến cần: máy tính có nối mạng Internet, máy chiếu, các phần mền hỗ trợ dạy học như Word, PowerPoint, tải video,....: hệ thống sách giáo khoa các môn khoa học ở các cấp lớp, tài liệu tham khảo phong phú, ....

- Giáo viên: không chỉ đơn thuần là truyền thụ kiến thức mà giữ vai trò điều hành các hoạt động của các lớp học, tức là có nhiệm vụ tổ chức, hướng dẫn học sinh học tập, giúp các em tự tìm kiếm thông tin theo chủ đề có tính chất khái quát và chuyên sâu; tích cực, chủ động thu nhận kiến thức để có thể vận dụng vào thực tiễn - Học sinh: Học sinh phải chủ động, tích cực, độc lập, có tinh thần hợp tác.

- Đánh giá: Đánh giá kết quả học tập nhằm xác định/công nhận các năng lực mà người học đã đạt được thông qua đánh giá sự thực hiện cũng như mức độ đạt được các mục tiêu kiến thức, kỹ năng và thái độ.

- Thời gian đầu tư nghiên cứu cho một bài tích hợp liên môn đối với cả thầy và trò đều lớn với khối lượng công việc phải làm lớn. Do đó, cần phải có sự phân phối thời gian hợp lí cho giáo viên và học sinh.

8. ĐÁNH GIÁ LỢI ÍCH THU ĐƯỢC HOẶC DỰ KIẾN CÓ THỂ THU ĐƯỢC DO ÁP DỤNG SÁNG KIẾN CỦA TÁC GIẢ VÀ THEO Ý KIẾN CỦA TỔ CHỨC, CÁ NHÂN ĐÃ THAM GIA ÁP DỤNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM LẦN ĐẦU, KỂ CẢ ÁP DỤNG THỬ (NẾU CÓ) THEO CÁC NỘI DUNG SAU: * Đối với giáo viên: - Bồi dưỡng chuyên môn - Bồi dưỡng kỹ năng sư phạm - Phát triển năng lực vận dụng các phương pháp dạy học tích cực vào giảng dạy.

- Trang bị kiến thức về KNS, các kĩ năng tổ chức hoạt động tập thể.

- Sử dụng thành thạo công nghệ thông tin trong giảng dạy * Đối với học sinh: - Tích cực, chủ động trong học tập.

- Tự tin khi thuyết trình trước đám đông.

- Phát triển năng lực tự học, sáng tạo, hợp tác, giải quyết vấn đề, ứng dụng công nghệ thông tin trong học tập.

- Vận dụng kiến thức giải quyết các vấn đề trong thự tiễn cuộc sống.

37

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

9. ĐÁNH GIÁ LỢI ÍCH THU ĐƯỢC HOẶC DỰ KIẾN CÓ THỂ THU ĐƯỢC DO ÁP DỤNG SÁNG KIẾN THEO Ý KIẾN CỦA TÁC GIẢ : - Dạy học tích hợp - liên môn ở một mục đích khác còn giúp giáo viên và học sinh khắc phục được các bất cập trong nội dung chương trình và phương pháp dạy học thời gian qua.

- Kích thích giáo viên tư duy và không ngừng trau dồi kiến thức ở nhiều lĩnh vực, bộ môn khác nhau để có kiến thức sâu rộng.

- Dạy học theo hướng tích hợp phát huy được tính tích cực của HS, góp phần đổi mới nội dung và phương pháp dạy học .

- Tạo cơ hội để hình thành và phát triển năng lực cho học sinh, đặc biệt là năng lực giải quyết các vấn đề thực tiễn, tăng cường khả năng vận dụng tổng hợp, khả năng tự học, tự nghiên cứu.

- Dạy học tích hợp sẽ định hướng cho học sinh thích nghi tốt trong đời sống và sản xuất hiện đại.

- Vận dụng dạy học tích hợp liên môn là một trong những cách thức để đổi mới cả quá trình dạy và học của giáo viên và học sinh, nhằm nâng cao chất lượng dạy và học Lịch sử ở trường phổ thông.

10. ĐÁNH GIÁ LỢI ÍCH THU ĐƯỢC HOẶC DỰ KIẾN CÓ THỂ THU ĐƯỢC DO ÁP DỤNG SÁNG KIẾN THEO Ý KIẾN CỦA TỔ CHỨC, CÁ NHÂN : Sau khi quan sát quá trình học tập, trao đổi trực tiếp với học sinh lớp thực nghiệm 12A3, ý kiến của các em đều cho rằng: - Các chủ đề liên môn, tích hợp có tính thực tiễn nên sinh động, hấp dẫn đối với học sinh, có ưu thế trong việc tạo ra động cơ, hứng thú học tập cho học sinh. Học các chủ đề tích hợp, liên môn, học sinh được tăng cường vận dụng kiến thức tổng hợp vào giải quyết các tình huống thực tiễn, ít phải ghi nhớ kiến thức một cách máy móc.

- Điều quan trọng hơn là các chủ đề tích hợp, liên môn giúp cho học sinh không phải học lại nhiều lần cùng một nội dung kiến thức ở các môn học khác nhau, vừa gây quá tải, nhàm chán, vừa không có được sự hiểu biết tổng quát cũng như khả năng ứng dụng của kiến thức tổng hợp vào thực tiễn.

- Tăng cường năng lực hợp tác nhóm, năng lực giao tiếp,...

- Rèn luyện các kĩ năng cơ bản cho học sinh như: thuyết trình, sử dụng công nghệ thông tin....

38

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

11. DANH SÁCH NHỮNG TỔ CHỨC/CÁ NHÂN ĐÃ THAM GIA ÁP DỤNG THỬ HOẶC ÁP DỤNG SÁNG KIẾN LẦN ĐẦU Số TT

Tên tổ chức/cá nhân

Địa chỉ

1

Tập thể lớp 12A3

Năm học 2018 – 2019. Trường THPT Phạm Công Bình

2

Tập thể 12A4

Năm học 2019 – 2020. Trường Lịch sử 12 THPT Phạm Công Bình

Yên Lạc, ngày 5 tháng 3 năm 2020 KT HIỆU TRƯỞNG PHÓ HIỆU TRƯỞNG (Ký tên, đóng dấu)

Phạm vi/Lĩnh vực áp dụng sáng kiến Lịch sử 12

Yên Lạc, ngày 5 tháng 3 năm 2020 Tác giả sáng kiến (Ký, ghi rõ họ tên)

Nguyễn Thu Hương Nguyễn Hồng Chi

39

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

PHỤ LỤC

Chủ đề/Nội dung Các nước Mĩ – Tây Âu – Nhật Bản Tổng điểm

Phụ lục 1 MA TRẬN ĐỀ KIỂM TRA (Sử dụng để đánh giá kết quả sau thực nghiệm) Các mức độ nhận thức Nhận biết Thông hiểu Vận dụng Vận dụng cao TL TN TL TN TL TN TL TN 4 câu 4 câu 2 câu 1/2 2 câu 1/2 câu

2 điểm

Tổng 13 câu

2 điểm

1 3 điểm 1 điểm 1 10 điểm điểm điểm Phụ lục 2 ĐỀ KIỂM TRA 15 PHÚT I. Phần trắc nghiệm : Hãy khoanh vào đáp án mà em cho là đúng nhất.

Câu 1 : Đặc điểm nổi bật về těnh hěnh Nhật Bản sau chiến tranh thế giới thứ hai ?

A. Kinh tế bị tŕn phá nặng nề, nghčo tŕi nguyęn thięn nhięn.

B. Nạn thất nghiệp, thiếu lương thực, thực phẩm.

C. Bị các nước đế quốc bao vây về kinh tế.

D. Bị quân đội Mĩ chiếm đóng theo chế độ quân quản.

Câu 2: Tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm của Nhật những năm từ 1960 – 1969 là ?

A. 7,8 % B. 10,8% C. 14,5% D. 15,5% Câu 3 : Năm 1968, nền kinh tế Nhật Bản đứng thứ mấy trong thế giới các nước tư bản ?

A. Nhất B. Hai C. Ba D. Bốn Câu 4 : Từ năm 1945 – 1952, Nhật Bản bị chiếm đóng bởi : A. quân đội Mĩ, dưới danh nghĩa lực lượng quân Đồng minh.

B. quân đội Mĩ và Liên Xô, dưới danh nghĩa lực lượng quân Đồng minh.

C. quân đội Anh, dưới danh nghĩa lực lượng quân Đồng minh.

D. quân đội Mĩ – Anh - Pháp, dưới danh nghĩa lực lượng quân Đồng minh.

Câu 5 : Đâu là tên viết tắt của Bộ chỉ huy tối cao các lực lượng Đồng minh ?

A. SACP B. PACS C. SCAP D. CASP Câu 6 : Đặc điểm cơ bản nhất trong đời sống văn hóa của Nhật Bản là gì ?

A. Sự pha trộn của các dòng văn hóa ở khắp các châu lục.

B. Sự biến đổi chóng mặt của các yếu tố văn hóa truyền thống theo thời gian.

C. Sự lan tràn và tri phối của các yếu tố văn hóa phương Tây.

D. Sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố truyền thống và hiện đại.

Câu 7 : Đặc điểm cơ bản của sự phát triển giáo dục, khoa học - kĩ thuật Nhật Bản là gì?

40

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

A. Chi phí nhiều cho nghiên cứu. B. Mua phát minh, sáng chế từ bên ngoài.

C. Chú trọng giáo dục.

D. Trả lương cao cho các nhà khoa học Câu 8 : Ý nào dưới đây phản ánh không đúng khi nói về biểu hiện sự phát triển “thần kì” của Nhật Bản trong giai đoạn 1960 – 1973?

A. Tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm luôn đạt mức hai con số, 10,8%.

B. Năm 1968, kinh tế Nhật vươn lên đứng thứ hai thế giới tư bản (sau Mĩ).

C. Năm 1968, kinh tế Nhật Bản vượt qua Anh, Pháp, Tây Đức, Italia và Canađa.

D. Từ một nước bại trận, Nhật vươn lên trở thành siêu cường tài chính số 1 thế giới, là chủ nợ lớn nhất thế giới.

Câu 9 : Nguyên nhân chính nào giúp Nhật Bản không chi tiêu nhiều cho chi phí quốc phòng?

A. Nhật nằm trong vùng thường xảy ra thiên tai, động đất, sóng thần B. Nhật nằm trong “ô bảo vệ hạt nhân” của Mĩ C. Tài nguyên khoáng sản không nhiều, nợ nước ngoài do bồi thường chi phí chiến tranh.

D. Dân cư đông không thích hợp đầu tư nhiều vào quốc phòng.

Câu 10 : Từ những năm 70 của thế kỉ XX, các nước Tây Âu và Nhật Bản có gì khác biệt trong quan hệ ngoại giao với Mĩ?

A. Nhật Bản liên minh chặt chẽ với Mĩ, các nước Tây Âu tìm cách thoát dần ảnh hưởng của Mĩ.

B. Nhật Bản và Tây Âu luôn liên mi chặt chẽ với Mĩ, là đồng minh tin cậy của Mĩ.

C. Tây Âu liên minh chặt chẽ với Mĩ, Nhật Bản tìm cách thoát dần ảnh hưởng của Mĩ.

D. Nhật Bản liên minh với cả Mĩ và Liên Xô, còn Tây Âu chỉ liên minh với Mĩ.

Câu 11 : Việt Nam có thể rút ra kinh nghiệm gì từ sự phát triển kinh tế của các nước Mĩ – Tây Âu – Nhật Bản?

A. Ứng dụng các thành tựu khoa học – kĩ thuật.

B. Khai thác và sử dụng hợp lí nguồn tài nguyên.

C. Tăng cường xuất khẩu công nghệ phần mềm.

D. Nâng cao trình độ tập trung vốn và lao động.

Câu 12 : Yếu tố bên ngoài tạo điều kiện cho kinh tế Nhật Bản phát triển nhanh trong những năm 1952 – 1973?

A. Nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú.

B. Áp dụng thành công khoa học kĩ thuật trong sản xuất.

C. Được Mĩ bảo vệ dưới cái ô hạt nhân nên chi phí cho quốc phòng – an ninh ít.

D. Viện trợ của Mĩ, chiến tranh ở Triều Tiên và Việt Nam. 41

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

II. Phần tự luận : Hoàn thành bảng so sánh sau : Nội dung

Nước Mĩ

Nước Nhật

Tình hình sau chiến tranh thế giới thứ hai.

Những năm 70 của thế kỷ XX Đường lối đối ngoại Phụ lục 3 : ĐÁP ÁN ĐỀ KIỂM TRA I. Trắc nghiệm (6 điểm): Mỗi câu 0,5 điểm Câu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Đ.án A B B B C D C D B II. Tự luận (4 điểm) : Nội dung Nước Mĩ Tình hình sau chiến tranh thế giới thứ hai.

10 C

11 A

12 D

Nước Nhật

Có nhiều thuận lợi tạo điều kiện cho kinh tế phát triển vươn lên trở thành nước tư bản giàu mạnh nhất. (0,5 điểm)

Bị kiệt quệ và tàn phá nặng nề bởi chiến tranh.

Nguyên nhân quyết định của sự phát triển kinh tế

Khoa học kĩ thuật (0,5 điểm)

Con người. (0,5 điểm)

Những năm 70 của thế kỷ XX

Kinh tế suy thoái tương đối.

Kinh tế phát triển “thần kỳ”.

(0,5 điểm)

Đường lối đối ngoại

Đề ra chiến lược toàn cầu, khởi xướng chiến tranh lạnh, âm mưu làm bá chủ thế giới.

(0,5 điểm)

(0,5 điểm)

(0,5 điểm)

Đối ngoại mềm mỏng (vừa liên minh với Mĩ, vừa mở rộng quan hệ ngoại giao với các nước khác thông qua các học thuyết Kaiphu, Phưcưđa ,… trở về Châu Á). Tập trung phát triển kinh tế. (0,5 điểm)

42

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

Phụ lục 4 Bảng điểm kiểm tra của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng Lớp thực nghiệm (12A3) STT

Họ và tên HS

Lớp đối chứng (12D) Điểm

STT

Họ và tên HS

Điểm

1

Ngô Bùi Phương Anh

10

1

Nguyễn Minh Anh

5

2

Ngô Đức Anh

9

2

Nguyễn Quỳnh Anh

6

3

Nguyễn Thế Anh

8

3

Nguyễn Thị Thu Anh

6

4

Nguyễn Tuấn Anh

7

4

Phạm Lan Anh

5

5

Đỗ Mạnh Cường

7

5

Phạm Quốc Anh

6

6

Lương Khương Duy

9

6

Phan Quốc Anh

8

7

Nguyễn Thùy Dương

8

7

Nguyễn Ngọc Ánh

7

8

Nguyễn Trọng Đạt

7

8

Phan Kế Bằng

5

9

Nguyễn Mai Thanh Huyền

8

9

Phùng Thị Thanh Bình

8

10

Lê Minh Chiến

9

10

Nguyễn Quỳnh Hương

8

11

Nguyễn Tiến Dũng

7

11

Trịnh Quốc Kỳ

6

12

Nguyễn Văn Đức

4

12

Đỗ Thị Linh

9

13

Nguyễn Nam Hải

7

13

Nguyễn Xuân Lộc

7

14

Đàm Mỹ Hạnh

9

14

Trần Cẩm Ly

7

15

Nguyễn Thị Hằng

7

15

Đỗ Ngọc Mai

8

16

Đỗ Thị Hậu

6

16

Lê Quốc Mạnh

9

17

Nguyễn Ngọc Hiếu

7

17

Nguyễn Khắc Bảo Minh

7

18

Nguyễn Trung Hiếu

8

18

Lê Trà My

7

19

Nguyễn Võ Hoàng

8

19

Nguyễn Huỳnh Trà My

8

20

Vũ Huy Hoàng

6

20

Nguyễn Phùng Thảo My

7

21

Nguyễn Phương Huyền

7

21

Nguyễn Thị Khánh My

10

43

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

Nguyễn Thị Hương Lan

4

23

Đường Khánh Linh

8

24

Nguyễn Thị Mai Linh

7

25

Nguyễn Hoàng Minh

5

26

Đào Thị Hương Mơ

9

27

Nguyễn Thảo My

4

28

Vũ Hà Ngọc Nga

8

Nguyễn Thị Hồng Nhung

7

30

Ngô Phương Thúy

8

31

Nguyễn Thanh Tùng

6

32

Dương Tiến Tùng

5

33

Trịnh Thị Vân

7

34

Nguyễn Thị Ái Vân

4

35

Phạm Thị Yến

9

22

Nguyễn Hải Nam

7

23

Khổng Ngọc Anh Thơ

8

24

Ngô Phan Song Thủy

7

25

Trần Đức Toàn

9

26

Trương Thùy Trang

6

27

Lưu Bảo Trâm

9

28

Nguyễn Thanh Trúc

8

29

Đào Duy Tùng

8

30

Ngô Mạnh Tùng

8

29

31

Nguyễn Thị Tuyết

6

32

Trần Thị Vân

6

22

44

Phương pháp dạy học tích hợp liên môn để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy Bài 8 – Nhật Bản. Lịch sử 12.

1 2 3 4 5

TÀI LIỆU THAM KHẢO Phan Ngoc Liên (Tổng chủ biên), Lịch sử 12, NXB Giáo dục Việt Nam, 2013 .

Phan Ngoc Liên (Tổng chủ biên), Lịch sử 12 nâng cao, NXB Giáo dục, 2015.

Phan Ngoc Liên (Tổng chủ biên), sách giáo viên Lịch sử 12, NXB Giáo dục Việt Nam, 2013 .

Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức kĩ năng môn Lịch sử 12 – NXB Giáo dục Việt Nam, 2011 Bộ giáo dục và đào tạo, Tài liệu tập huấn Dạy học tích hợp ở trường Trung học cơ sở, Trung học phổ thông, NXB Đại học Sư phạm, 2014.

6

Lê Văn Hồng (chủ biên), Tâm lí học lứa tuổi và tâm lí học sư phạm, NXB Đại học Quốc Gia, năm 2001.

7

Sách giáo khoa môn Địa lí, Hóa học, Vật lí, Giáo dục công dân,… cấp THCS, cấp THPT Các trang Web:

8

- http://vietnamnet.vn/vn/giao-duc/pho-vu-truong-go-roi-day-hoc-tich-hoplien-mon-210669.html - http://www.giaoduc.edu.vn/loi-ich-cua-day-hoc-tich-hop-lien-mon.htm

45