SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ HIĐROCACBON - NHIÊN LIỆU TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU MỤC LỤC Phần A: PHẦN MỞ ĐẦU. I – Lý do chọn đề tài .................................................................................................................trang 3 II –. Cơ sở lý thuyết ...............................................................................................................trang 4 III – Cơ sở thực tiễn. ................................................................................................................trang 4 Phần B: NỘI DUNG. I. Nội dung 1: Những kiến thức cơ bản về hóa học hữu cơ. ...........................................................trang 10 1. Mục tiêu .........................................................................................................................trang 10 2. Chuẩn bị .........................................................................................................................trang 11 3. Các hoạt động dạy học.....................................................................................................trang 11 4. Bảng mô tả nhận thức......................................................................................................trang 12 5. Hệ thống câu hỏi /bài tập kiểm tra đánh giá quá trình học . ...............................................trang 12 II. Nội dung 2: Lý tính –CTCT- Hóa tính - Ứng dụng – Hiđrocacbon...............................................trang 19 1. Mục tiêu .........................................................................................................................trang 19 2. Chuẩn bị .........................................................................................................................trang 20 3. Các hoạt động dạy học.....................................................................................................trang 22 4. Bảng mô tả nhận thức......................................................................................................trang 22 5. Hệ thống câu hỏi /bài tập kiểm tra đánh giá quá trình học . ...............................................trang 23 III. Nội dung 3: Nguồn nhiên liệu trong tự nhiên. ........................................................................trang 10 1. Mục tiêu .........................................................................................................................trang 27 2. Chuẩn bị .........................................................................................................................trang 27 3. Các hoạt động dạy học.....................................................................................................trang 28 4. Bảng mô tả nhận thức......................................................................................................trang 29 5. Hệ thống câu hỏi /bài tập kiểm tra đánh giá quá trình học . ...............................................trang 30 Phần C: KẾT LUẬN. ............................................................................................................trang 33 TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

1

GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU TÀI LIỆU THAM KHẢO STT

Tên sách tham khảo

Tác giả

1

Hóa học vô cơ (tập 1 – 2 - 3)

Hoàng Nhâm

2

Giáo trình phương pháp dạy học hóa học

GS.TSKH. Nguyễn Cương

3

Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên giáo viên THCS

Bộ GD & ĐT

(2004-2007)

Vụ giáo dục trung học

4

Hóa học hữu cơ (Tập 1- 2)

PGS.TS. Đỗ Đình Rãng

5

Sách giáo khoa môn hóa học lớp 8, lớp 9, lớp 11

Bộ GD & ĐT

6 7

TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

2

GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU A. PHẦN MỞ ĐẦU I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Môn hoá học THCS cung cấp cho học sinh một hệ thống kiến thức phổ thông, cơ bản và thiết thực đầu tiên về hoá học, là giáo viên bộ môn hoá học thì cần hình thành ở các em học sinh một kỹ năng cơ bản, phổ thông, thói quen học tập và làm việc khoa học để làm nền tảng cho việc giáo dục xã hội chủ nghĩa, phát triển năng lực nhận thức, năng lực hành động. Có những phẩm chất cần thiết như cẩn thận, kiên trì, trung thực, tỉ mỉ, chính xác, yêu chân lí khoa học, có ý thức trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội có thể hoà hợp với môi trường thiên nhiên, chuẩn bị cho học sinh học lên cao và đi vào cuộc sống lao động.

-

Trong những năm gần đây, với sự phát triển như vũ bão của khoa học và công nghệ cùng với sự bùng nổ thông tin,

lượng tri thức của nhân loại phát minh ngày càng nhiều, kiến thức giữa các lĩnh vực có liên quan mật thiết với nhau. Đồng thời, do yêu cầu của xã hội, do nhu cầu thực tế đang đòi hỏi con người phải giải quyết rất nhiều tình huống trong cuộc sống. Khi giải quyết các vấn đề đó, kiến thức của một lĩnh vực chuyên môn sẽ không thể thực hiện được mà cần phải vận dụng kiến thức liên ngành một cách sáng tạo. Từ thực tế đó đã đặt ra cho giáo dục và đào tạo một vấn đề là phải thay đổi quan điểm về giáo đục mà dạy học tích hợp là một định hướng mang tính đột phát để đổi mới căn bản và toàn diện về nội dung và phương pháp giáo dục.

-

Dạy học tích hợp (hay dạy học theo chủ đề) là cách tiếp cận giảng dạy liên ngành theo đó các nội dung giảng dạy được

trình bày theo các đề tài hoặc chủ đề. Mỗi đề tài hoặc chủ đề được trình bày thành nhiều bài học nhỏ để người học có thể có thời gian hiểu rõ và phát triển các mối liên hệ với những gì mà người học đã biết. Cách tiếp cận này tích hợp kiến thức từ nhiều ngành học và khuyến khích người học tìm hiểu sâu về các chủ đề, tìm đọc tài liệu từ nhiều nguồn và tham gia vào nhiều hoạt động khác nhau. Việc sử dụng nhiều nguồn thông tin khuyến khích người học tham gia vào việc chuẩn bị bài học, tài liệu, và tư duy tích cực và sâu hơn so với cách học truyền thống với chỉ một nguồn tài liệu duy nhất. Kết quả là người học sẽ hiểu rõ hơn và cảm thấy tự tin hơn trong việc học của mình.

TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

3

GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU II.CƠ SỞ LÝ THUYẾT. - Chủ đề dạy học là : thay việc dạy học được thực hiện theo từng bài,/ tiết trong SGK như hiện nay , các tổ nhóm chuyên môn căn cứ chương trình và sách giáo khoa hiện hành lựa chọn nội dung để xây dựng các chủ đề dạy học phù hợp với việc sử dụng phương pháp dạy học tích cực trong điều kiện thực tế của nhà trường .

- Dạy học theo chủ đề kết hợp giữa mô hình dạy học truyền thống và hiện đại , là xây dựng nội dung dạy học thành 1 kết cấu chặt chẽ chứ không hình thành những bài học rời rạc. Ở đó giáo viên dạy học không chỉ có truyền thụ kiến thức mà chủ yếu là hướng dẫn học sinh tự tìm tòi kiến thức thực tế liên quan đến nội dung bài học và vận dụng kiến thức vào giải quyết vấn đề thực tiễn.

- Dạy học theo chủ đề là tổ chức lại một số bài học thành 1 chủ đề , bước đầu định hình bằng một số hệ thống câu hỏi định hướng dựa trên mục tiêu và nôi dung kiến thức của chủ đề học tập .Từ hệ thống câu hỏi định hướng , giáo viên tổ chức , phân công hoạt động học tập cho học sinh để giải quyết nhiệm vụ của hệ thống câu hỏi.

III.CƠ SỞ THỰC TIỄN - Quan điểm dạy học tích hợp là một định hướng trong đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, là một bước chuyển từ cách tiếp cận nội dung giáo dục sang tiếp cận năng lực nhằm đào tạo con người có tri thức mới, năng động, sáng tạo khi giải quyết các vấn đề trong thực tiễn cuộc sống - Tư tưởng “tích hợp” trong giáo dục được thể hiện ở việc xây dựng chương trình dạy học và được hiểu là sự kết hợp một cách hữu cơ, có hệ thống các kiến thức trong một môn học hoặc giữa các môn học thành một nội dung thống nhất. Trên thế giới, tư tưởng tích hợp giáo dục xuất hiện từ những năm 60 của thế kỷ XX và đã được áp dụng rộng rãi.Ở mức độ cao có thể tích hợp các môn vật lí, hóa học, sinh học thành môn khoa học tự nhiên, hoặc tích hợp các môn lịch sử, văn học, địa lí thành môn khoa học xã hội nhân văn. Những môn tích hợp này là môn mới chứ không phải chỉ là việc ghép các môn riêng rẽ với nhau, không có sự tách rời, độc lập giữa các lĩnh vực trong một môn tích hợp.

TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

4

GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU - Ở mức độ vừa, các môn gần nhau được ghép trong một môn chung nhưng vẫn giữ vị trí độc lập và chỉ tích hợp ở các phần trùng nhau.

- Thực tiễn trong những thập niên 90 cho đến nay, việc dạy học của chúng ta vẫn mang tính “hàn lâm, lý thuyết”. Đặc điểm cơ bản đó là chú trọng việc truyền thụ hệ thống tri thức khoa học đã được quy định trong chương trình nhưng chưa chú trọng đầy đủ đến chủ thể người học cũng như đến khả năng ứng dụng tri thức đã học trong những tình huống thực tiễn. Mục tiêu dạy học trong chương trình được đưa ra một cách chung chung, không chi tiết; Việc quản lý chất lượng giáo dục chỉ tập trung vào “điều khiển đầu vào” là nội dung dạy học.

- Với quan điểm như trên sẽ dần đến một hệ quả là tri thức của người học sẽ nhanh chóng bị lạc hậu vì nội dung dạy học được quy định một cách chi tiết và cứng nhắc trong chương trình. Đồng thời, do việc kiểm tra đánh giá chủ yếu dựa trên việc kiểm tra khả năng tái hiện tri thức mà không định hướng vào khả năng vận dụng tri thức trong tình huống thực tiễn vì vậy sản phẩm đào tạo là những con người mang tính thụ động, hạn chế khả năng sáng tạo và năng động, sản phẩm của giáo dục không đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của xã hội và thị trường lao động.

- Dạy học tích hợp không chỉ là sự kết hợp đơn thuần giữa lý thuyết và thực hành trong một tiết/buổi dạy. Chúng ta cần phải hiểu rằng, phía sau quan điểm đó là một triết lý giáo dục, nó phản ánh mục tiêu của việc học. Theo quan điểm truyền thống thì mục tiêu của dạy học là cung cấp một hệ thống các kiến thức hoặc kỹ năng riêng lẻ cho người học để sau đó người học muốn làm bất kì việc gì với những kiến thức và kỹ năng đó. Còn theo quan điểm dạy học tích hợp thì mục tiêu của dạy học là hướng đến việc đào tạo ra những con người với những năng lực cụ thể để giải quyết những vấn đề trong thực tiễn cuộc sống một cách sáng tạo. ✓ Ưu điểm của dạy học tích hợp: - Mục tiêu của việc học được người học xác định một cách rõ ràng ngay tại thời điểm học; - Nội dung dạy học: Tránh những kiến thức, kỹ năng bị trùng lặp; phân biệt được nội dung trọng tâm và nội dung ít quan trọng; Các kiến thức gắn liền với kinh nghiệm sống của học sinh; - Phương pháp dạy học: Dạy sử dụng kiến thức trong tình huống; Thiết lập mối liên hệ giữa các khái niệm đã học; ✓ Đối với người học: TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

5

GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU - Cảm thấy quá trình học tập có ý nghĩa vì nó giải quyết được một tình huống, một vấn đề trong thực tiễn cuộc sống từ đó có điều kiện phát triển kỹ năng chuyên môn.

Tuy nhiên, khi thực hiện dạy học tích hợp cũng gặp phải không ít khó khăn vì đây còn là một quan điểm còn mới đối với nhà trường, với giáo viên, với phương diện quản lý, với tâm lý học sinh và phụ huynh học sinh cũng như các nhà khoa học của mỗi bộ môn; Các chuyên gia, các nhà sư phạm đào tạo giáo viên trong các trường sư phạm, các chuyên viên phụ trách môn học rất khó để chuyển đổi từ chuyên môn sang lĩnh vực mới trong đó cần sự kết hợp với chuyên ngành khác mà họ đã gắn bó; Giáo viên và các cán bộ thanh tra, chỉ đạo thường gắn theo môn học, không dễ để thực hiện chương trình tích hợp các môn học; Phụ huynh học sinh khó có thể ủng hộ những chương trình khác với chương trình mà họ có đã được học. ✓ Đối với giáo viên: - Phải biết nguyên tắc, quy trình các bước xây dựng các chủ đề tích hợp. + Việc xây dựng chủ đề tích hợp được thực hiện theo nguyên tắc: hướng đến mục tiêu giáo dục phổ thông, đảm bảo mục tiêu giáo dục môn học; Đảm bảo tích hợp nội dung phương pháp dạy học. Nội dung chủ đề học sinh khai thác, vận dụng kiến thức của môn học để phát hiện và giải quyết vấn đề một cách chủ động và sáng tạo với tinh thần hợp tác; Gắn với thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh; Phù hợp với năng lực hiện có của học sinh; Phù hợp với điều kiện khách quan của trường học hiện nay; Đảm bảo để tổ chức cho học sinh học tập tích cực, giúp học sinh khai thác kiến thức môn, phát hiện một số kỹ năng, năng lực chung. + Trong năm học này, mặc dù giáo viên đã được tập huấn về đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực học sinh, trong đó tập trung xây dựng các chủ đề dạy học trong mỗi môn học và chủ đề tích hợp liên môn phù hợp với phương pháp dạy học tích cực và phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh của địa phương, nhà trường. Tuy nhiên, giáo viên chúng tôi còn gặp nhiều khó khăn trong việc triển khai thực hiện. + Các bước xây dựng chủ đề tích hợp: Bước 1: Xác định nội dung chung cần xây dựng chủ đề - Tên chủ đề .

Bước 2: Xây dựng nội dung chủ đề và thời lượng .

TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

6

GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU Bước 3: Xây dựng chuẩn kiến thức kĩ năng , thái độ và năng lực học sinh hướng tới.( Lựa chọn nội dung gắn với thực tiễn đời sống và phù hợp với năng lực của học sinh).

Bước 4: Bảng mô tả 4 mức yêu cầu (nhận biết , thông hiểu , vận dụng thấp, vận dụng cao ) của các loại câu hỏi / bài tập kiểm tra đánh giá trong quá trình dạy học .

Bước 5: Câu hỏi , bài tập tương ứng với mỗi loại/ mức độ yêu cầu được mô tả.

Bước 6: Tiến trình dạy học theo chủ đề.

- Phải sáng tạo và linh hoạt khi lựa chọn phương pháp dạy học phù hợp với mỗi chủ đề tích hợp. Các phương pháp thường được sử dụng đó là Phương pháp dạy học theo dự án, Phương pháp trực quan, Phương pháp thực địa, Phương pháp dạy học nêu và giải quyết vấn đề.

2. Đối với các cấp quản lý, các nhà hoạch định chiến lược - Trước hết cần đào tạo bồi dưỡng đội ngũ chuyên gia về tích hợp môn học, dạy học theo chủ đề, bồi dưỡng và nâng cao năng lực cho đội ngũ giáo viên để đáp ứng được yêu cầu học tập tích hợp.

- Thiết kế lại chương trình đào tạo giáo viên trong các trường sư phạm từ mục tiêu đến nội dung, phương pháp để chuẩn bị năng lực cho đội ngũ giáo viên khi thực hiện chương trình tích hợp.

- Thiết kế lại nội dung chương trình-sách giáo khoa các môn học theo hướng tích hợp dạy học theo chủ đề . Đổi mới cách thức tổ chức quản lý trong Nhà trường, cách kiểm tra đánh giá theo hướng tích hợp.

- Tăng cường cơ sở vất chất, thiết bị dạy học theo hướng tích hợp môn học.

- Tiếp tục khai thác nghiên cứu thử nghiệm nội dung tích hợp theo các phương án khác nhau để có thể triển khai một cách phù hợp cho thực tiễn Việt Nam. - Dạy học tích hợp (dạy học theo chủ đề )có ý nghĩa quan trọng trong việc giáo dục, rèn luyện và phát triển kĩ năng tư duy, phân tích tổng hợp, khái quát hóa, trừu tượng hóa cho người học. Sự phát triển nhanh chóng của khoa học kĩ thuật trong giai đoạn hiện nay đang đòi hỏi sự thay đổi căn bản và toàn diện về nội dung và phương pháp giáo dục.

TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

7

GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU B.PHẦN NỘI DUNG - TÊN CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU - THỜI LƯỢNG : 9 TIẾT - CẤU TRÚC BÀI GIẢNG THEO CHỦ ĐỀ

CHỦ ĐỀ HIĐROCACBON NHIÊN LIỆU

NỘI DUNG 1: Những kiến thức cơ bản về hóa học hữu cơ.

TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

NỘI DUNG 2: Lý tính –CTCTHóa tính - Ứng dụng Hiđrocacbon

8

NỘI DUNG 3: Nguồn nhiên liệu trong tự nhiên.

GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU NỘI DUNG 2: Lý tính –CTCT- Hóa tính - Ứng dụng Hiđrocacbon

NỘI DUNG 1: Những kiến thức cơ bản về hóa học hữu cơ.

Hoạt động 1: Khái niệm về hợp chất hữu cơ

Hoạt động 2: Khái niệm về hóa học hữu cơ

Hoạt động 3: Đặc điểm cấu tạo hợp chất hữu cơ.

Hoạt động 4: Công thức phân tử và công thức cấu tạo của HCHC

Hoạt động 1: Tính chất vật lí Công thức phân tử Công thức cấu tạo Điều chế

Hoạt động 2: Tính chất hóa học .

Hoạt động 3: Ứng dụng Luyện tập Tích hợp giáo dục

Hoạt động 1: Tìm hiểu về dầu mỏ

NỘI DUNG 3: Nguồn nhiên liệu trong tự nhiên.

Hoạt động 2: Tìm hiểu về khí thiên nhiên

Hoạt động 3: Tìm hiểu về nhiên liệu TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

9

GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU NỘI DUNG 1: NHỮNG KIẾN THỨC CƠ BẢN VỀ HÓA HỌC HỮU CƠ (2 tiết ) 1. MỤC TIÊU a. Kiến thức Hiểu được: -

Khái niệm về hợp chất hữu cơ và hóa học hữu cơ

-

Phân loại hợp chất hữu cơ.

-

Công thức phân tử hợp chất hữu cơ.

-

Đặc điểm cấu tạo phân tử hợp chất hữu cơ, công thức cấu tạo hợp chất hữu cơ và ý nghĩa của nó.

-

Tên gọi một số chất hữu cơ cơ bản.

-

Phân biệt các loại liên kết trong hợp chất hữu cơ.

b. Kĩ năng - Phân biệt được các chất hữu cơ thông thường với các chất vô cơ.

- Quan sát thí nghiệm, rút ra kết luận.

- Quan sát mô hình cấu tạo phân tử, rút ra được đặc điểm cấu tạo phân tử hợp chất hữu cơ.

- Viết được một số công thức cấu tạo mạch hở, mạch vòng của một số chất hữu cơ đơn giản khi biết công thức phân tử.

-

Giải toán tìm công thức phân tử của HCHC.

c. Thái độ, tình cảm -

Hóa học hữu cơ đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế, xã hội. Từ đó,

có niềm tin vào sự tiến bộ và phát triển của khoa học.

- Hứng thú say mê nghiên cứu khoa học.

TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

10

GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU d. Phát triển năng lực: -

Năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học. Năng lực thực hành. Năng lực giải quyết vấn đề.

-

Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn cuộc sống. Năng lực tự học.

2. CHUẨN BỊ a. Phương pháp dạy học: -

Phương pháp bàn tay nặn bột.

-

PP phát hiện và giải quyết vấn đề (sử dụng thí nghiệm, quan sát, nghiên cứu tài liệu).

-

PP đàm thoại gợi mở. PP dạy học hợp tác ( hoạt động nhóm )

b. Chuẩn bị của GV và HS - Chuẩn bị của GV: Dụng cụ: ống nghiệm, đèn cồn, kẹp ống nghiệm, hộp quẹt Hóa chất: Cồn, dd nước vôi trong.

Mô hình cấu tạo phân tử HCHC Một số địa chỉ trang web tham khảo đáng tin cậy.

- Chuẩn bị của HS Sưu tầm mẫu vật có chứa các chất hữu cơ Sưu tầm tài liệu, tranh ảnh về sự phân loại rác hữu cơ và vô cơ.

Sưu tầm tài liệu về lịch sử phát triển của hóa học hữu cơ. → Đọc trước bài 3. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY - HỌC : - Đặt vấn đề: Như chúng ta đã biết Hóa học có vai trò rất quan trọng trong cuộc sống chúng ta. Nhiều vật dụng sinh hoạt, đồ dùng học tập, thuốc chữa bệnh đều là những sản phẩm hóa học. Xuyên suốt khoảng thời gian vừa qua chúng ta đã được nghiên cứu ngành hóa học vô cơ. Tiết học này sẽ mở ra cho chúng ta thêm ngành hóa học mới đó là hóa học hữu cơ.

TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B 11 GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU Hoạt động 1: Khái niệm về hợp chất hữu cơ . Hoạt động 2: Khái niệm về hóa học hữu cơ (1 Tiết)\ Hoạt động 3: Đặc điểm cấu tạo phân tử hợp chất hữu cơ (1 Tiết) Hoạt động 4: Công thức phân tử và công thức cấu tạo của HCHC. (1 Tiết) 4. BẢNG MÔ TẢ CÁC MỨC ĐỘ NHẬN THỨC Nội

Nhận biết

dung

Thông hiểu

Vận dụng thấp

Vận dụng cao

Đại

- Phân loại hợp chất hữu cơ và hợp chất vô

- Mô tả thí nghiệm, giải

- Tính phần trăm

- So sánh phần trăm

cương

cơ.

thích.

các nguyên tố có

khối lượng cacbon có

về hóa - Điểm khác biệt cơ bản giữa hợp chất hữu

- Xác định những CTCT biểu

trong hợp chất

trong các chất.

học

cơ và hợp chất vô cơ.

diễn cùng 1 chất

hữu cơ.

- Lập CTPT hợp chất

hữu

- Kể tên các vật thể có chứa chất hữu cơ

- Viết CTCT hợp chất hữu cơ

cơ

trong đời sống hằng ngày.

(1 CTPT có nhiều cấu tạo).

- Viết CTCT các chất hữu cơ đơn giản.

- Nêu thí nghiệm chứng tỏ

- Chỉ ra chỗ sai trong các CTCT HCHC, sửa

được chất đó là chất hữu cơ

lại cho đúng.

(Câu hỏi liên quan thực tế).

hữu cơ.

- Viết công thức đơn giản nhất từ CTPT. 5. HỆ THỐNG CÁC CÂU HỎI/BT KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ TRONG QUÁ TRÌNH DẠY HỌC A. Mức độ biết: 1. Hãy sắp xếp các chất : C6H6, CaCO3, C4H10, C2H6O, NaNO3, CH3NO2, NaHCO3, C2H3O2Na vào cột thích hợp trong bảng sau : TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

12

GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU Hợp chất hữu cơ Hiđrocacbon

Hợp chất vô cơ

Dẫn xuất của hiđrocacbon

Đáp án : Hợp chất hữu cơ Hiđrocacbon C6H6, C4H10

Hợp chất vô cơ

Dẫn xuất của hiđrocacbon C2H6O, CH3NO2, C2H3O2Na

CaCO3, NaNO3, NaHCO3

2. Hãy nêu điểm khác nhau cơ bản giữa hợp chất hữu cơ và hợp chất vô cơ. Có thể sử dụng điểm khác biệt nào để nhận ra một chất hữu cơ hay vô cơ một cách đơn giản nhất ? Đáp án : -

Điểm khác nhau cơ bản giữa hợp chất hữu cơ và hợp chất vô cơ : Thành phần hợp chất hữu cơ nhất thiết phải có C còn thành phần hợp chất vô cơ thì có thể có, có thể không.

Hợp chất hữu cơ dễ cháy, kém bền với nhiệt.

Phản ứng hợp chất hữu cơ thường xảy ra chậm và không theo một hướng nhất định.

-

Để phân biệt hợp chất hữu cơ với hợp chất vô cơ một cách đơn giản ta có thể dùng phương pháp đốt và nhận biết than, muội than sinh ra.

Hợp chất hữu cơ dễ nóng chảy, dễ cháy, khi cháy tạo ra muội than.

Hợp chất vô cơ khó cháy, không tạo ra muội than.

3. Hãy kể tên 3 vật thể có chứa chất hữu cơ trong đời sống hằng ngày. Đáp án : TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

13

GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU -

Glucozơ có nhiều trong quả nho chín.

-

Saccarozơ có nhiều trong mía.

-

Nọc của kiến có chứa axitfomic

4. Hãy viết CTCT của các chất có CTPT sau : CH3Br ; CH4O ; CH4 ; C2H6 ; C2H5Br Đáp án :

5. Hãy chỉ ra chỗ sai trong các công thức sau và viết lại cho đúng :

Đáp án: a) Nguyên tử C thừa hóa trị, nguyên tử O thiếu hóa trị

b) Nguyên tử C thiếu hóa trị, nguyên tử Cl thừa hóa trị

TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

14

GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU

c) Nguyên tử C thừa hóa trị, nguyên tử H thừa hóa trị

6. Vitamin A có công thức phân tử C20H30O. Vitamin C có công thức phân tử là C6H8O6 Viết công thức đơn giản nhất của mỗi chất Đáp án: CTĐGN của: Vitamin A là C20H30O; Vitamin C là: C3H4O3 B. Mức độ hiểu: 1. Mô tả hiện tượng và giải thích thí nghiệm: đốt cháy bông, úp ống nghiệm phía trên ngọn lửa, khi ống nghiệm mờ đi, xoay lại, rót nước vôi trong vào, lắc đều. Đáp án: Hiện tượng: nước vôi trong vẩn đục Nhận xét: Khi bông cháy tạo ra khí CO2 2. Những công thức cấu tạo nào sau đây biểu diễn cùng một chất?

TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

15

GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU

Đáp án: b, c cùng 1 chất a, c, d cùng 1 chất 3. Viết công thức cấu tạo thu gọn các chất có công thức phân tử sau: C5H12; C2H6O; C3H4 Đáp án : C5H12:

TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

16

GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU C2H6O: CH3-CH2-OH ; CH3-O-CH3 C3H4 : CH = C – CH3 . Công thức vòng 3 cạnh có 1 liên kết đôi.

4. Mật ong để lâu thường thấy có những hạt rắn xuất hiện ở đáy chai. Đó là hiện tượng gì, vì sao? Làm thế nào để chứng tỏ những hạt rắn đó là chất hữu cơ? Đáp án: Đó là hiện tượng: Nước trong mật ong bay hơi làm kết tinh đường glucozơ, fructozơ. Để chứng tỏ những hạt rắn là chất hữu cơ ta đem những hạt rắn đó đốt, nếu cháy và hóa than thì chất đem đốt là chất hữu cơ.

C. Vận dụng thấp: 1. Axit axetic có công thức C2H4O2. Tính phần trăm khối lượng các nguyên tố có trong axit axetic. Đáp án: %C =

2.12.100%

%H =

1.4.100%

60 60

= 40%

= 6,67%

%O = 100% - (40% + 6,67% ) = 53,33% 2. Vitamin A có công thức phân tử C20H30O.. Tính tỉ lệ % khối lượng các nguyên tố ở vitamin A Đáp án: Vitamin A: %C =

12.20.100%

%H =

1.30.100%

%O =

1.16.100%

286 286 286

= 83,91%

= 10,49% = 5,6%

TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

17

GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU D. Vận dụng cao: 1. So sánh phần trăm khối lượng của cacbon có trong các chất sau: CH4, CH3Cl, CH2Cl2, CHCl3 %C (CH4) =

1.12.100% 16

1.12.100%

%C (CH3Cl) =

50,5

%C (CH2Cl2) = %C(CHCl3) =

= 75% = 23,76%

1.12.100% 85

1.12.100% 119,5

= 14,11%

= 10,04%

2. Phân tử hợp chất hữu cơ A có hai nguyên tố. Khi đốt cháy 3 gam chất A thu được 5,4 gam nước. Hãy xác định công thức phân tử của A, biết khối lượng mol của A là 30 gam. Đáp án: mH2O = 5,4 g → nH2O = 0,3 (mol) → mH = 0,6 (g) m C = 3-0,6 =2,4 (g) x:y =

2,4 12

:

0,6 1

= 0,2 : 0,6 = 1:3

CTĐGN: (CH3) CTPT: (CH3)n = 30 n=2 CTPT: C2H NỘI DUNG 2: HIĐROCACBON - NHIÊN LIỆU (4 TIẾT) I.

MỤC TIÊU Học xong chủ đề này HS đạt được các mục tiêu sau: a. Về Kiến thức: - Nắm vững được công thức cấu tạo, tính chất vật lí, hoá học của metan.

TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B 18

GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU b.

-

-

Định nghĩa liên kết đơn, phản ứng thế.

Biết trạng thái tự nhiên và ứng dụng của metan.

Công thức phân tử, công thức cấu tạo, đặc điểm cấu tạo của etilen.

Tính chất vật lí, trạng thái, màu sắc, tính tan trong nước , tỉ khối etilen so với không khí.

Phản ứng cộng brom trong dung dịch, phản ứng trùng hợp tạo PE, phản ứng cháy. Ứng dụng etilen: Làm nguyên liệu điều chế nhựa PE, ancol (rượu) etylic, axit axetic.

Nắm được công thức cấu tạo , tính chất vật lí của axetilen .

Biết được tính chất hoá học và một số ứng dụng quan trọng của axetilen.

Công thức phân tử, công thức cấu tạo, đặc điểm cấu tạo của benzen.

Trạng thái, màu sắc, tính tan trong nước, khối lượng riêng, nhiệt độ sôi , độc tính của benzen.

Phản ứng thế với brom lỏng (có bột Fe, đun nóng), phản ứng cháy, phản ứng cộng hiđro. Ứng dụng benzen làm nhiên liệu và dung môi trong tổng hợp hữu cơ.

Nhận thức được vai trò quan trọng của hiđrocacbon và nhiên liệu đối với đời sống, đối với sự phát triển kinh tế - xã hội.

Về Kĩ năng, năng lực: Viết CTCT một số hiđrocacbon Viết phương trình hóa học thể hiện tính chất hóa học của các hiđrocacbon tiêu biểu và hiđrocacbon có cấu tạo tương tự.

Phân biệt một số hiđrocacbon Viết PTHH thực hiện chuyển hóa Lập CTPT của hiđrocacbon theo phương pháp định lượng, tính toán theo phương trình hóa học. ( Bài tập tương tự bài 4 -SGK) Lập CTPT hiđrocacbon dựa vào tính chất hóa học ( BT tương tự bài tập số 3-SGK) Biết cách sử dụng được nhiên liệu có hiệu quả, an toàn trong cuộc sống hằng ngày.

Biết tìm hiểu, thu thập thông tin từ nhiều nguồn, xử lí thông tin từ các dạng khác nhau (hình ảnh, bảng biểu, đồ thị,…) để rút ra kết luận ( Về tầm quan trọng của hidrocacbon và nhiên liệu , vấn đề môi trường sinh thái liên quan đến sản xuất và sử dụng năng lượng, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, …); Biết thực hiện một số kĩ năng, năng lực giải quyết vấn đề.

Năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học.

TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

19

GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU Năng lực thực hành hóa học.

Năng lực giải quyết vấn đề.

Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn cuộc sống.

Năng lực tính toán hóa học.

Về thái độ: Hứng thú, tích cực, sáng tạo với các nội dung học tập; Giúp HS yêu thích bộ môn hóa học. Rèn luyện tính quan sát, cẩn thận, khéo léo. Hiểu được mối quan hệ giữa các chất trong tự nhiên. Thêm yêu và tự hào về tài nguyên thiên nhiên của đất nước.

- Có nguyện vọng hành động tích cực và có trách nhiệm đối với việc sản xuất, sử dụng nhiên liệu tiết kiệm hiệu quả, đóng góp bảo vệ môi trường và hạn chế biến đổi khí hậu - Học sinh cần có năng lực vận dụng những kiến thức liên môn sau để giải quyết các vấn đề bài học đặt ra: + Môn toán học: - Biết vận dụng những kiến thức toán học để biến đổi các công thức tính toán về ......, những công thức chuyển đổi giữa các đại lượng để thực hiện 1 bài toán hóa. + Môn công nghệ : - Biết được cách sử dụng khí biogaz làm nhiên liệu trong đời sống và những lợi ích cho nông dân vùng quê. + Môn GDCD: - Giải thích vấn đề bảo vệ môi trường trong sản xuất, tận dụng những phế phẩm trong chăn nuôi làm phân bón cho cây trồng.

- Nghiêm túc, hợp tác tốt , linh hoạt trong các hoạt động vận dụng kiến thức liên môn trong việc lĩnh hội kiến thức.

II .CHUẨN BỊ - Giaó viên: + Máy trình chiếu. + Mô hình phân tử, bảng phụ, phiếu học tập. + Hóa chất : CaC2, H2O, C2H5OH , dung dịch Br2, dung dịch Ca(OH)2. + Dụng cụ : đèn cồn , ống nghiệm ,ống nhỏ giọt, kẹp ống nghiệm, ống dẫn khí , giá sắt, ... + Tranh vẽ mô tả thí nghiệm phản ứng của benzen với brôm, ben zen , dầu ăn, dd brom, nước, benzen, bộ lắp ghép mô hình phân tử dạng rỗng. + Ảnh hoặc tranh vẽ về các loại nhiên liệu rắn, lỏng, khí. + Biểu đồ hàm lượng cacbon trong than, năng suất toả nhiệt của các loại nhiên liệu. c.

-

TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

20

GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU + Chèn 1 số hình ảnh về ứng dụng hidrocacbon.

- Học sinh: - Nghiên cứu kĩ nội dung bài học.

- Chia 1 lớp học thành 5 nhóm (6 - 8 HS) .Mỗi nhóm sẽ chuẩn bị đầy đủ kiến thức liên quan đến nội dung được phân công. + Nhóm 1 : Metan + Nhóm 2 : Etilen + Nhóm 3 : Axetilen + Nhóm 4 : Benzen + Nhóm 5 : Nhiên liệu. − Phân công trong nhóm mỗi bạn phụ trách một nội dung liên quan đến bài nhóm mình phụ trách . + 1 Học Sinh : Tính chất vật lí + 2 Học Sinh : Công thức phân tử - Đặc điểm cấu tạo + 3 Học Sinh : Tính chất hóa học - Phản ứng đặc trưng + 1 Học Sinh : Ứng dụng - Điều chế e. Gợi ý hình thức tổ chức, phương pháp, kĩ thuật dạy học Giáo viên có thể lựa chọn các hình thức tổ chức, phương pháp và kĩ thuật dạy học phù hợp với điều kiện nhà trường và đối tượng học sinh. Tuy nhiên, ưu tiên vận dụng các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học phát huy được tính tích cực, tự lực, sáng tạo của học sinh như: dạy học theo nhóm, dạy học dự án, … Để phát huy tính tích cực, tự lực của học sinh, GV nên tổ chức cho HS đọc và khai thác tài liệu ( bài đọc, hình ảnh, thí nghiệm , biểu đồ, …), từ đó HS đưa ra nhận xét, thảo luận, lập luận có căn cứ, … từ đó đưa ra kết luận.

Dưới đây xin gợi ý một số hoạt động dạy học trong mục B, theo đó đưa ra phương án phối hợp phương pháp Vấn đáp , giải thích minh hoạ+ thuyết trình, thảo luận nhóm III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC Hoạt động 1 ( 1 tiết ) : Tính chất vật lí - Công thức phân tử - Công thức cấu tạo - Điều chế Hoạt động 2 ( 2 tiết ) : Tính chất hóa học TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

21

GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU Hoạt động 3 ( 1 tiết ) : Ứng dụng - Luyện tập - Tích hợp giáo dục ứng phó với biến đổi khí hậu và phòng chống thiên tai ở trường THCS. IV. BẢNG MÔ TẢ CÁC MỨC ĐỘ NHẬN THỨC Nội dung METAN ETILEN AXETILEN BENZEN

Loại câu hỏi/ bài tập Câu hỏi / bài tập định tính

Nhận biết

Thông hiểu

Vận dụng thấp

- Tính chất vật lí - Trạng thái thiên nhiên - Ứng dụng - Điều chế

- Viết CTPT, CTCT, Đặc điểm cấu tạo - Phân biệt các chất

- Xác định CTPT hiđrocacbon, đặc điểm cấu tạo.

- Viết PTHH biểu diễn TCHH. - Dự đoán TCHH từ cấu trúc.

- Viết PTHH biến đổi giữa các chất - Giải các bài tập liên quan các phản ứng của hiđrocacbon.

- Hỗn hợp 1 phản ứng: tính % về khối lượng, % về thể tích các chất trong hỗn hợp.

Giải thích được một số hiện tượng thí nghiệm liên quan đến thực tiễn

Câu hỏi / bài tập định lượng

Bài tập thực hành/ thí nghiệm/ gắn với hiện TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

Mô tả và nhận biết được các hiện tượng thí nghiệm

Giải thích được các hiện tượng thí nghiệm 22

Vận dụng cao - So sánh phần trăm khối lượng cacbon có trong các chất.

- Lập CTPT hợp chất hữu cơ.

- Hiệu suất phản ứng.

- Hỗn hợp 2 phản ứng: tính % về khối lượng, % về thể tích các chất trong hỗn hợp.

Phát hiện được một số hiện tượng trong thực tiễn và sử dụng kiến thức hóa học để giải thích GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU tượng thực tiễn V. HỆ THỐNG CÁC CÂU HỎI/BT KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ TRONG QUÁ TRÌNH DẠY HỌC A.Mức độ biết: 1. Nêu trạng thái, màu sắc, tính tan trong nước của CH4, C2H4, C2H2, C6H6 Đáp án : CH4 C2H4 C2H2 Trạng thái Khí khí khí Màu sắc không màu không màu không màu Tính tan trong nước

ít tan

ít tan

ít tan

C6H6 lỏng không màu không tan

2. Viết phương trình điều chế C2H2 Đáp án : CaC2 + 2H2O  C2H2 + Ca(OH)2 3. Nêu hiện tượng xảy ra khi - Dẫn etilen vào dung dịch Brom - Dẫn axetilen vào dung dịch Brom dư - Cho benzen vào ống nghiệm đựng nước - Cho dung dịch Brom vào ống nghiệm đựng benzen Đáp án : - Dung dịch brom mất màu da cam - Dung dịch brom nhạt màu da cam - Benzen không tan trong nước, nổi trên mặt nước - Dung dịch tách lớp, benzen nổi lên trên B.Mức độ hiểu: 1. Mô tả hiện tượng và giải thích thí nghiệm: khi dẫn axetilen dư vào dung dịch Brom Đáp án: Hiện tượng: dung dịch Brom mất màu da cam TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

23

GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU Nhận xét: do axetilen tham gia phản ứng cộng với dung dịch brom tạo thành dung dịch tetrabrometan không màu. Dung dịch brom tham gia phản ứng nên nồng độ giảm dần, màu da cam nhạt dần đến mất màu do axetilen dư.

PTHH: C2H2 + 2Br2  C2H2Br4 2. Dùng phương pháp hóa học nhận biết các chất khí sau : CH4, C2H4, CO2 Đáp án: - Lấy mẫu thử.

- Lần lượt hai khí còn lại qua dung dịch nước vôi trong: o Nước vôi trong hóa đục: CO2. o Không hiện tượng: CH4 ,C2H4 - Lần lượt dẫn từng khí qua dung dịch brom. o ddBr2 mất màu da cam: C2H4. o không hiện tượng: CH4.

- PTHH:Br2 + C2H4  C2H4Br2 Ca(OH)2 + CO2  CaCO3 + H2O 3. Hoàn thành các phương trình phản ứng sau a. CH4 + O2 → b. C6H6 + Br2 lỏng → c. CaC2 + H2O → Đáp án: a. CH4

+ 2O2

t ⎯⎯ → CO2 + 2H2O 0

t → C6H5Br + HBr b. C6H6 + Br2 lỏng ⎯⎯ Fe c. CaC2 + 2H2O → C2H2 + Ca(OH)2 4 .Trình bày phương pháp hoá học để phân biệt các chất khí: CH 4, CO2 Đáp án : . Dẫn 2 khí vào dung dịch nước vôi trong. Khí làm nước vôi trong vẫn đục là khí CO2. Còn lại không hiện tượng là CH4.

CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3 + H2O C.Vận dụng thấp: 1. Hãy so sánh CTCT của etilen, axetilen. Suy ra tính chất hóa học chung của hai hợp chất này 0

TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

24

GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SĂ NG KIáşžN KINH NGHIᝆM Dáş Y HáťŒC THEO CHᝌ Ä?ᝀ : HIÄ?ROCACBON – NHIĂŠN LIᝆU Ä?ĂĄp ĂĄn: CĂ´ng thᝊc cẼu tấo: Etilen: CH2 = CH2 Axetilen: CH ≥ CH Giáť‘ng nhau : trong phân táť­ Ä‘áť u cĂł liĂŞn káşżt kĂŠm báť n dáť… đᝊt khi tham gia phản ᝊng hĂła háť?c.

KhĂĄc nhau : Etilen cĂł liĂŞn káşżt Ä‘Ă´i C = C, 1 liĂŞn káşżt kĂŠm báť n ; Axetilen cĂł liĂŞn káşżt ba C ≥ C, 2 liĂŞn káşżt kĂŠm báť n. ďƒ° TĂ­nh chẼt hĂła háť?c chung: phản ᝊng cáť™ng.

2. Tháťąc hiᝇn chuáť—i biáşżn Ä‘áť•i sau :CaC2  C2H2  C2H4 → C2H2Br4 Ä?ĂĄp ĂĄn: (1) CaC2 + 2H2O → C2H2 + Ca(OH)2 t → C2H4 (2) C2H2 + H2 ⎯⎯ Pd/PbCO3 (3) C2H2 + 2Br2  C2H2Br4 3. Dẍn 6,72 lĂ­t háť—n hᝣp khĂ­ metan vĂ axetilen Ä‘i qua dung dáť‹ch brom dĆ°. Sau phản ᝊng, thẼy cĂł 2,24 lĂ­t khĂ­ thoĂĄt ra. (Tháťƒ tĂ­ch cĂĄc khĂ­ Ä‘o áť&#x; Ä‘ktc) a) KhĂ­ thoĂĄt ra lĂ khĂ­ gĂŹ? TĂ­nh tháťƒ tĂ­ch tᝍng khĂ­ trong háť—n hᝣp. b) TĂ­nh kháť‘i lưᝣng sản phẊm vĂ tháťƒ tĂ­ch dung dáť‹ch brom 0,5M cần dĂšng.

Cho: H = 1 ; C =12 ; Br = 80 Ä?ĂĄp ĂĄn: KhĂ­ thoĂĄt ra lĂ khĂ­ metan CH4 (do metan khĂ´ng tĂĄc d᝼ng váť›i ddBr2) 0

đ?‘‰đ??śđ??ť4 = 2,24 đ?‘™Ă­đ?‘Ą a. VC2H2 = Vhh - VCH4 = 6,72- 2,24 = 4,48 lĂ­t

đ?‘›đ??ś2 đ??ť2 = C2H2 + 1mol 0,2mol

2Br2  2mol 0,4mol

đ?‘‰ 4,48 = = 0,2 đ?‘šđ?‘œđ?‘™ 22,4 22,4

C2H2Br4 1mol 0,2mol

đ?‘šđ??ś2đ??ť2 đ??ľđ?‘&#x;4 = đ?‘›. đ?‘€ = 0,2.346 = 69,2đ?‘” đ?‘›đ??ľđ?‘&#x;2 0,4 đ?‘‰đ?‘‘đ?‘‘đ??ľđ?‘&#x;2 = = = 0,8 đ?‘™Ă­đ?‘Ą đ??śđ?‘€ 0,5 TRĆŻáťœNG THCS VĨNH Láť˜C B

25

GV: PHAN THᝊ DẠTHẢO

SĂ NG KIáşžN KINH NGHIᝆM Dáş Y HáťŒC THEO CHᝌ Ä?ᝀ : HIÄ?ROCACBON – NHIĂŠN LIᝆU D.Váş­n d᝼ng cao: 1.Biáşżt 0,01 mol hiÄ‘rocacbon X cĂł tháťƒ tĂĄc d᝼ng táť‘i Ä‘a váť›i 100ml dung dáť‹ch brom 0,1M. Váş­y X lĂ hiÄ‘rocacbon nĂ o trong cĂĄc hiÄ‘rocacbon Ä‘ĂŁ háť?c (CH4, C2H4, C2H2, C6H6)? Giải thĂ­ch? Ä?ĂĄp ĂĄn: CH4 vĂ C6H6 khĂ´ng tĂĄc d᝼ng đưᝣc váť›i dung dáť‹ch brom Ta cĂł : CH2 = CH2 + Br2  BrCH2 – CH2Br Tᝉ lᝇ mol: 1 : 1 CH ≥ CH + 2Br2  Br2CH – CHBr2 Tᝉ lᝇ mol: 1 : 2

đ?‘›đ??ľđ?‘&#x;2 = đ??śđ?‘€ . đ?‘‰đ?‘‘đ?‘‘ = 0,1.0,1 = 0,01(đ?‘šđ?‘œđ?‘™) đ?‘›đ?‘‹ : đ?‘›đ??ľđ?‘&#x;2 = 0,01: 0,01 = 1: 1 b. X lĂ C2H4 2.Cho biáşżt trong cĂĄc chẼt sau : CH3 − CH3 ; CH ≥ CH ; CH2 = CH2 ; CH ≥ C − CH3 ChẼt nĂ o lĂ m mẼt mĂ u dung dáť‹ch brom. Viáşżt PTHH minh háť?a. Ä?ĂĄp ĂĄn: - ChẼt lĂ m mẼt mĂ u dung dáť‹ch brom: CH ≥ CH ; CH2 = CH2 ; CH ≥ C − CH3 - PTHH: CH ≥ CH + 2Br2  Br2CH – CHBr2 CH2 = CH2 + Br2  BrCH2 – CH2Br CH ≥ C − CH3 + 2Br2  Br2CH – CBr2 − CH3 3.Ä?áť‘t chĂĄy 3 gam chẼt hᝯu cĆĄ A, thu đưᝣc 8,8 gam khĂ­ CO2 vĂ 5,4 gam H2O. a. Trong chẼt hᝯu cĆĄ A cĂł nhᝯng nguyĂŞn táť‘ nĂ o? b. Biáşżt phân táť­ kháť‘i cᝧa A nháť? hĆĄn 40. TĂŹm cĂ´ng thᝊc phân táť­ cᝧa A. Ä?ĂĄp ĂĄn:

đ?‘šđ??ś = TRĆŻáťœNG THCS VĨNH Láť˜C B

đ?‘šđ??śđ?‘‚2 . 12 8,8.12 = = 2,4đ?‘” 44 44 26

GV: PHAN THᝊ DẠTHẢO

SĂ NG KIáşžN KINH NGHIᝆM Dáş Y HáťŒC THEO CHᝌ Ä?ᝀ : HIÄ?ROCACBON – NHIĂŠN LIᝆU đ?‘šđ??ť2đ?‘‚ . 2 5,4.2 = = 0,6đ?‘” 18 18 đ?‘šđ?‘‚ = đ?‘šđ??´ − (đ?‘šđ??ś + đ?‘šđ??ť ) = 3 − (2,4 + 0,6) = 0đ?‘” đ?‘šđ??ť =

Trong chẼt hᝯu cƥ A có cåc nguyên tᝑ : cacbon, hiđro

đ?‘Ľ: đ?‘Ś =

đ?‘šđ??ś đ?‘šđ??ť 2,4 0,6 : = : = 1: 3 12 1 12 1

CĂ´ng thᝊc nguyĂŞn : (CH3)n PTK (CH3)n < 40 => (12 + 3).n <40 => n < 2,67 => n = 1(loấi); n =2 (nháş­n) CĂ´ng thᝊc phân táť­ cᝧa A: C2H6 Náť&#x2DC;I DUNG 3 : NGUáť&#x2019;N NHIĂ&#x160;N LIáť&#x2020;U (3 TIáşžT) I. MᝤC TIĂ&#x160;U a.Kiáşżn thᝊc -Dầu máť?: tĂ­nh chẼt váş­t lĂ­, trấng thĂĄi táťą nhiĂŞn, thĂ nh phần, cĂĄch khai thĂĄc, cĂĄc sản phẊm cháşż biáşżn tᝍ dầu máť?

-KhĂ­ thiĂŞn nhiĂŞn: trấng thĂĄi táťą nhiĂŞn, thĂ nh phần, cĂĄch khai thĂĄc, ᝊng d᝼ng -Sáťą phân báť&#x2018;, trᝯ lưᝣng, Ć°u nhưᝣc Ä&#x2018;iáť&#x192;m cᝧa dầu máť? vĂ khĂ­ thiĂŞn nhiĂŞn áť&#x; Viáť&#x2021;t Nam -NhiĂŞn liáť&#x2021;u: khĂĄi niáť&#x2021;m, phân loấi, cĂĄch sáť­ d᝼ng hiáť&#x2021;u quả b.KÄŠ nÄ&#x192;ng -Quan sĂĄt hĂŹnh ảnh, tranh váş˝, biáť&#x192;u Ä&#x2018;áť&#x201C; káşżt hᝣp phân tĂ­ch sáť&#x2018; liáť&#x2021;u, thĂ´ng tin rĂşt ra nháş­n xĂŠt -Thảo luáş­n nhĂłm -Thuyáşżt trĂŹnh -CĂĄc nhĂłm HS táťą Ä&#x2018;ĂĄnh giĂĄ lẍn nhau c.ThĂĄi Ä&#x2018;áť&#x2122; -GiĂĄo d᝼c cho HS: +Ă? thᝊc sáť­ d᝼ng cĂĄc nguáť&#x201C;n nhiĂŞn liáť&#x2021;u máť&#x2122;t cĂĄch hiáť&#x2021;u quả, tiáşżt kiáť&#x2021;m, trĂĄnh lĂŁng phĂ­ +Ă? thᝊc bảo váť&#x2021; máť&#x2122;i trĆ°áť?ng +ᝨng phĂł váť&#x203A;i biáşżn Ä&#x2018;áť&#x2022;i khĂ­ háş­u vĂ phòng cháť&#x2018;ng thiĂŞn tai d.Ä?áť&#x2039;nh hĆ°áť&#x203A;ng cĂĄc nÄ&#x192;ng láťąc Ä&#x2018;ưᝣc hĂŹnh thĂ nh TRĆŻáť&#x153;NG THCS VĨNH Láť&#x2DC;C B

27

GV: PHAN THáť&#x160; Dáş THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU -Sử dụng ngôn ngữ hóa học -Tính toán hóa học -Giải quyết vấn đề thông qua môn hóa học -Vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống II .CHUẨN BỊ a.Phương pháp dạy học -Đàm thoại vấn đáp -Sử dụng phương tiện trực quan: đoạn phim, hình ảnh, biểu đồ, ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học b.Chuẩn bị của GV và HS - Giáo viên +Giáo án điện tử, đoạn phim, tranh ảnh, biểu đồ +Mẩu dầu mỏ, nhiên liệu ( than, xăng …) +Các mẩu vật sản phẩm chế biến từ dầu mỏ -Học sinh : bài thuyết trình III.CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC - Hoạt động 1: ( 1 tiết ) Tìm hiểu về dầu mỏ.

- Hoạt động 2: ( 1 tiết ) Tìm hiểu về khí thiên nhiên.

- Hoạt động 3: ( 1 tiết ) Tìm hiểu về nhiên liệu .

-Liên hệ thực tế: hậu quả các vụ tràn dầu trên biển, gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đời sống sinh vật biển và con người.

IV.BẢNG MÔ TẢ CÁC MỨC ĐỘ NHẬN THỨC -Liên hệ thực tế: sử dụng nhiên liệu bừa bãi làm cạn kiệt nguồn tài nguyên đồng thời làm tăng lượng khí thải, gây hiệu ứng nhà kính, dẫn đến biến đổi khí hậu trái đất nóng dần lên …

TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

28

GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU

Nội dung DẦU MỎ VÀ KHÍ THIÊN NHIÊN VÀ

Loại câu hỏi/bài tập Câu hỏi/bài tập định tính

NHIÊN LIỆU

Nhận biết (mô tả mức độ cần đạt) -Xác định đúng thành phần của dầu mỏ.

-Chọn từ thích hợp điền vào chỗ trống (liên quan chế biến dầu mỏ, thành phần khí thiên nhiên).

-Biết và giải thích được cách sử dụng nhiên liệu hiệu quả.

Câu hỏi/bài tập định lượng

Câuhỏi/ bài tập gắn với thực hành

-Xác định chu trình làm tăng hàm lượng khí CO2 trong khí quyển.

TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

Thông hiểu (mô tả mức độ cần đạt) -Giải thích được một số hiện tượng trong đời sống.

Vận dụng thấp (mô tả mức độ cần đạt)

Vận dụng cao (mô tả mức độ cần đạt)

-Chọn và giải thích cách dập tắt đám cháy do xăng dầu gây ra.

-Vận động tuyên truyền giảm thiểu phát thải khí CO2.

-Xác định sản phẩm của xăng dầu cháy.

-Tính lượng khí CO2 thải ra.

-Nguyên nhân gây hiệu ứng nhà kính.

-Nguyên nhân, hậu quả biến đổi khí hậu toàn cầu.

- Tính toán trên PTHH, tính thể tích khí thiên nhiên.

- Tính toán xác định nhiên liệu sinh ra nhiều nhiệt nhất và ít khí cacbonic.

-Xác định nồng độ mol của axit sunfuric trong nước mưa.

- Hiểu thuật -Xác định khí có vai trò chủ yếu ngữ yếm khí. gây nên mưa axit.

29

GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU tnghiệm/ thực tiễn V. HỆ THỐNG CÁC CÂU HỎI/BT KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ TRONG QUÁ TRÌNH DẠY HỌC A.Mức độ biết 1. Chọn những câu đúng trong các câu sau: a. Dầu mỏ là một đơn chất. b. Dầu mỏ là một hợp chất phức tạp. c. Dầu mỏ là một hỗn hợp tự nhiên của nhiều loại hiđrocacbon. d. Dầu mỏ sôi ở một nhiệt độ xác định. e. Dầu mỏ sôi ở những nhiệt độ khác nhau.

2. Điền những từ thích hợp vào các chỗ trống trong các câu sau: a. Người ta chưng cất dầu mỏ để thu được ..... b. Để thu thêm được xăng, người ta tiến hành ..... dầu nặng. c. Thành phần chủ yếu của khí thiên nhiên là ..... d. Khí mỏ dầu có ..... gần như khí thiên nhiên.

3. Để sử dụng nhiên liệu có hiệu quả cần phải cung cấp không khí hoặc oxi: a. Vừa đủ b. Thiếu c. Dư Hãy chọn trường hợp đúng và giải thích.

4.Người ta cho rằng nguyên nhân gây hiệu ứng nhà kính là do có quá nhiều khí cacbon đioxit CO 2 trong không khí. Khi ánh sáng mặt trời chiếu vào trái đất, các khí nhà kính có tác dụng giữu lại nhiệt của mặt trời không hco nó phản xạ đi → làm cho trái đất nóng lên.

Bình thường khí CO2 được tạo thành và thoát ra khỏi khí quyển một cách tự nhiên, nhưng trong những năm gần đây khí CO2 được tạo thành quá nhiều so với những chu trình đào thải CO2 trong tự nhiên.

Trong những chu trình sau, chu trình nào làm tăng hàm lượng khí CO 2 trong khí quyển hơn cả ?

A. Quá trình tạo thành đá vôi.

C. Cây cối sử dụng khí CO2.

B. Đốt nhiên liệu.

D. Nước hòa tan khí CO2. Đáp án: B TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

30

GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU B.Mức độ hiểu 1. Hiệu ứng nhà kính là hệ quả của: A. Sự phá hủy ozon trên tầng khí quyển.

B. Sự lưu giữ bức xạ hồng ngoại bởi lượng dư khí cacbonic trong khí quyển.

C. Sự chuyển động “xanh” duy trì trong sự bảo tồn rừng.

D. Sự hiện diện của lưu huỳnh oxit trong khí quyển. Đáp án : B 2. Nguyên nhân và hậu quả của biến đổi khí hậu toàn cầu ?

3. Hãy giải thích tại sao các chất khí dễ cháy hoàn toàn hơn các chất rắn và chất lỏng ? Đáp án: Vì chất khí tiếp xúc với khí oxi tốt hơn.

4. Hãy giải thích tác dụng của các việc làm sau: a. Tạo các hàng lỗ trong các viên than tổ ong. b. Quạt gió vào bếp lò khi nhóm lửa. c. Đậy bớt cửa lò khi ủ bếp. Đáp án : a. Giúp tăng diện tích tiếp xúc giữa than và oxi. b. Giúp tăng lượng khí oxi tiếp xúc với than. c. Giúp giảm diện tích tiếp xúc giữa than và oxi.

5. Đèn dầu xuất hiện lần đầu tiên ở nước ta vào cuối thế kỉ 19 đầu thế kỉ 20. Theo em giữa loại bóng dài và bóng ngắn; trường hợp nào đèn sẽ cháy sáng hơn, ít muội than hơn ? Đáp án : Bóng đèn dài sẽ giúp đèn cháy sáng hơn, ít muội than hơn vì ở trường hợp này sự đối lưu của không khí tốt hơn, cung cấp đầy đủ oxi hơn cho sự cháy.

C. Mức độ vận dụng thấp 1. Để dập tắt xăng dầu cháy người ta làm như sau: a. Phun nước vào ngọn lửa. b. Dùng chăn ướt trùm lên ngọn lửa. c. Phủ cát vào ngọn lửa.

Cách làm nào ở trên là đúng. Giải thích.

TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

31

GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU 2.Bản thân em cần làm gì để tuyên truyền với người thân và cộng đồng góp phần giảm thiểu phát thải CO 2?

3. Xăng dầu là một hỗn hợp của nhiều hợp chất ( gồm hai nguyên tố cacbon và hiđro ). Xăng dầu cháy trong oxi nguyên chất sẽ sinh ra khí thải là khí cacbon đioxit CO2, khí cacbon monoxit CO và : A. Khí nitơ (N2) B. Khí nitơ oxit (NO) C. Khí clo (Cl2) D. Hơi nước (H2O) Đáp án : D D.Mức độ vận dụng cao 1. Đốt cháy V lít khí thiên nhiên chứa 96%CH4, 2%N2, 2%CO2 về thể tích.

Toàn bộ sản phẩm cháy được dẫn qua dung dịch nước vôi trong dư thấy tạo ra 4,9 gam kết tủa a.Viết các PTHH b.Tính V ( đktc ) 3. Các nhiên liệu chứa cacbon và hiđro cháy trong không khí sinh ra khí cacbon đioxit CO2 và nước. Khi đốt cháy 180 gam metan CH4, 199 gam propan C3H8, hay 200 gam axetilen C2H2 đều thu được lượng nhiệt bằng nhau. Khi đốt cháy lần lượt 180 gam metan CH4, 199 gam propan C3H8, hay 200 gam axetilen C2H2 thì lượng cacbon đioxit CO2 sinh ra lần lượt là 495 gam, 596 gam và 674 gam. Nếu đốt cháy 200 gam mỗi loại nhiên liệu nói trên, nhiên liệu nào sẽ tỏa ra lượng nhiệt nhiều nhất và nhiên liệu nào sẽ sinh ra ít khí CO 2nhất ?

Nhiều nhiệt nhất Khối lượng CO2 nhỏ nhất A Metan Metan B Metan Propan C Axetilen Metan D Axetilen Propan Đáp án : A 2. Khí metan (CH4) thường được sử dụng làm nhiên liệu. Khí này được một loại vi khuẩn tên là methanogens tạo ra trong môi trường ẩm, yếm khí. Người ta có thể thu metan từ khí sinh ra từ các bãi rác, bãi phế thải và TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

32

GV: PHAN THỊ DẠ THẢO

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ : HIĐROCACBON – NHIÊN LIỆU các bồn chứa chất thải động vật lâu ngày. Vi khuẩn methanogens lấy năng lượng từ các phản ứng hóa học, lấy oxi từ cacbon đioxit và thải ra khí metan. Thuật ngữ yếm khí có nghĩa gần giống với khái niệm nào sau đây ?

A. Có chứa nhiều vi khuẩn.

C. Không có dạng đơn chất của nguyên tố oxi ( O2).

B. Không có các hợp chất của oxi.

D. Có chứa các hợp chất của cacbon. Đáp án : C 3. Sự đốt các nhiên liệu hóa thạch trên bình diện rộng đã góp phần vào vấn đề mưa axit, đặc biệt tại Châu Âu.

Khí nào sau đây có vai trò chủ yếu gây nên mưa axit ?

A. SO2 B. CH4 C. CO D. O3 Đáp án : A (Mưa axit gây phá hủy rộng lớn cho rừng cây khắp nơi trên thế giới, đặc biệt là ở vùng công nghiệp hóa như Châu Âu và Bắc Mỹ. Mưa axit xảy ra chủ yếu do sự phóng thích SO2 từ sự nung chảy quặng sunfua và sự đốt cháy các nhiên liệu. Trong không khí, một phần SO2 chuyển thành SO3, được hấp thu trong nước mưa chuyển thành axit sunfuric. ) C.KẾT LUẬN - Dạy học theo chủ đề giúp học sinh có nhiều cơ hội làm việc theo nhóm đê giải quyết những vấn đề có hệ thống và liên quan đến nhiều kiến thức khác nhau , rèn luyện được nhiều kỹ năng hoạt động và kỹ năng sống.Từ đó , có thể giúp học sinh hình thành ý thức cộng đồng, kỹ năng giao tiếp, phát huy tích cực, chủ động , tính hợp tác trong giải quyết vấn đề.

- Để việc áp dụng dạy học theo chủ đề có hiệu quả , giáo viên cần chú trọng giáo dục dịnh hướng năng lực học sinh nhằm đảm bảo chất lượng đầu ra của việc học. Làm quá trình học tập có ý nghĩa bằng cách gắn học tập với cuộc sống hằng ngày.

Vĩnh Lộc B, ngày 25 tháng 3 năm 2015 Người viết

Phan Thị Dạ Thảo

TRƯỜNG THCS VĨNH LỘC B

33

GV: PHAN THỊ DẠ THẢO