chủ đề tích hợp Các nguyên tố hóa học và sự vận chuyển các chất qua màng sinh chất

BÁO CÁO NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN

vectorstock.com/20159044

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection

HIỆU QUẢ DẠY VÀ HỌC CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP “CÁC NGUYÊN TỐ HÓA HỌC VÀ SỰ VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT” THEO PHƯƠNG PHÁP VÀ KỸ THUẬT TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA HỌC SINH WORD VERSION | 2021 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

MỤC LỤC 1. Lời giới thiệu .............................................................................................................................................1 2. Tên sáng kiến: ...........................................................................................................................................3 5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Sinh học lớp 10 ........................................................................................3 6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử: 9/2018. ......................................................3 7. Mô tả bản chất của sáng kiến:.................................................................................................................3 8. Những thông tin cần được bảo mật (nếu có): Không ..........................................................................35 9. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến:.....................................................................................35 10. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả và theo ý kiến của tổ chức, cá nhân đã tham gia áp dụng sáng kiến lần đầu, kể cả áp dụng thử (nếu có) : ......................................................................................................................................................36 10.1. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả: ................................................................................................................................................................................. 36 10.2. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tổ chức, cá nhân: ................................................................................................................................................................... 37 11. Danh sách những tổ chức/cá nhân đã tham gia áp dụng thử hoặc áp dụng sáng kiến lần đầu (nếu có): ..... 37

PHỤ LỤC 1: KẾ HOẠCH DẠY HỌC .................................................................................................38 PHỤ LỤC 2. ĐỀ KIỂM TRA. ...............................................................................................................63 PHỤ LỤC 3. TÀI LIỆU THAM KHẢO GV CUNG CẤP CHO HS. ................................................71 PHỤ LỤC 4. BẢNG ĐIỂM 15 PHÚT VÀ 45 PHÚT LỚP 10A2 VÀ 10A3. ......................................75 PHỤ LỤC 5. MỘT SỐ ẢNH HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH .........................................................79 TÀI LIỆU THAM KHẢO .....................................................................................................................79

1

BÁO CÁO KẾT QỦA NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN 1. Lời giới thiệu Dạy học tích hợp là một trong những nguyên tắc quan trọng, đây được coi là một quan niệm dạy học hiện đại, nhằm phát huy tính tích cực của học sinh, đồng thời nâng cao chất lượng giáo dục trong các nhà trường.

Dạy học tích hợp là hình thức tìm tòi những nội dung giao thoa giữa các môn học với nhau, những khái niệm, tư tưởng chung giữa các môn học, tức là con đường tích hợp những nội dung từ một số môn học có liên hệ với nhau. Từ những năm 60 của thế kỉ XX, người ta đã đưa vào giáo dục ý tưởng tích hợp trong việc xây dựng chương trình dạy học. Tích hợp là một khái niệm của lí thuyết hệ thống, nó chỉ trạng thái liên kết các phần tử riêng rẽ thành cái toàn thể, cũng như quá trình dẫn đến trạng thái này.

Giữa các môn học, nhất là các môn học trong cùng một khối nhóm tự nhiên hay xã hội... bao giờ cũng luôn luôn có sự hỗ trợ cho nhau. Nội dung của mỗi môn học này cũng có trong môn học khác và là cơ sở để học môn học khác tốt hơn, sâu sắc hơn.

Chính vì vậy, trong chương trình học, người học cần phải kết hợp kiến thức của nhiều bộ môn có liên quan, có như vậy các vấn đề mới được làm sáng tỏ nhanh chóng và khoa học.

Sinh học là môn khoa học nghiên cứu về thế giới sống, nhiệm vụ của sinh học là tìm hiểu bản chất của các quá trình trong thế giới sống, khám phá các qui luật sống.

Thực tế, bản chất của sự sống là sự tổng hợp của các nhân tố vô sinh và hữu sinh của tự nhiên và xã hội, của giới vô cơ và hữu cơ. Sự hòa hợp giữa con người với thiên nhiên cùng với các hiện tượng của các ngành khoa học khác như vật lý, hóa học, công nghệ… do vậy khi nghiên cứu sinh học, ta cần đặt nó vào trong mối quan hệ tương tác với các môn khoa học khác. Cụ thể là: * Về kiến thức: - Giúp các em giải thích các quá trình, cơ chế hoạt động sống dựa trên sự hiểu biết về các cơ chế hóa học, vật lý, sinh học và công nghệ.

1

- Hình thành ở học sinh thế giới quan duy vật biện chứng đó là các quá trình vật lý, hóa học được thể hiện trong hệ sống nhưng bị chi phối bởi các qui luật của tổ chức sống, đó chính là sự thống nhất của giới tự nhiên.

- Tạo hứng thú học tập cho học sinh vì những kiến thức trong bài học có thể vận dụng vào thực tế đời sống. * Về kỹ năng: - Rèn kỹ năng quan sát tranh, kênh hình, phát hiện kiến thức.

- Rèn kỹ năng hoạt động nhóm. Phân tích hình vẽ, tư duy so sánh – phân tích – tổng hợp kiến thức để rút ra nội dung chính cần đạt được.

- Kỹ năng khái quát hóa kiến thức.

- Rèn kỹ năng trình bày và bảo vệ ý kiến của mình trước tập thể. * Về thái độ: - Đề xuất được cách sống hòa nhập cộng đồng: tôn trọng, đoàn kết và tích cực tham gia hoạt động tập thể.

- Giải thích được bản chất các hiện tượng của thế giới sống.

- Biết vận dụng kiến thức học được vào giải quyết các tình huống thực tế đời sống.

- Xây dựng ý thức tự giác, ý thức bảo vệ thiên nhiên, bảo vệ môi trường sống. * Định hướng năng lực đạt được: - Năng lực tự chủ và tự học: HS có thể tự lập kế hoạch học tập xây dựng mục tiêu, kế hoạch thực hiện, phân công nhiệm vụ, sản phẩm cần hoàn thành.

- Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Phát hiện tình huống có vấn đề, nảy sinh mâu thuẫn, đề xuất cách giải quyết.

- Năng lực giao tiếp và hợp tác: Hình thành năng lực giao tiếp thông qua làm việc nhóm, tranh luận nhóm, trình bày báo cáo.

- Năng lực ngôn ngữ: Báo cáo kết quả nghiên cứu và hoạt động nhóm.

- Năng lực tin học: Biết sử dụng internet để thu thập thông tin.

Từ những nghiên cứu đó tôi lựa chọn đề tài: “Hiệu quả dạy và học chủ đề tích hợp Các nguyên tố hóa học và sự vận chuyển các chất qua màng sinh chất theo phương

2

pháp và kỹ thuật tổ chức hoạt động tự học của học sinh” làm SKKN trong năm học này với mục tiêu: - Nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học lớp 10.

- Phát huy tính cực, tự lực và sáng tạo trong học tập của học sinh từ đó nâng cao năng lực của người học giúp đào tạo những con người có đầy đủ phẩm chất và năng lực để giải quyết các vấn đề thực tiễn của cuộc sống.

2. Tên sáng kiến: HIỆU QUẢ DẠY VÀ HỌC CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP “CÁC NGUYÊN TỐ HÓA HỌC VÀ SỰ VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT” THEO PHƯƠNG PHÁP VÀ KỸ THUẬT TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA HỌC SINH.

3. Tác giả sáng kiến - Họ và tên: Nguyễn Thị Yên Hoa - Địa chỉ tác giả sáng kiến: Trường THPT Bình Xuyên Số điện thoại: - E_mail: 4. Chủ đầu tư sáng kiến: Nguyễn Thị Yên Hoa 5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Sinh học lớp 10 6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử: 9/2018.

7. Mô tả bản chất của sáng kiến: - Sáng kiến nghiên cứu các vấn đề sau: 1. Nghiên cứu tổng quan về dạy học tích hợp + Nghiên cứu tổng quan về dạy học tích hợp tích hợp và một số kỹ thuật dạy học tích cực. + Nghiên cứu tổng quan về phương pháp, kỹ thuật tổ chức hoạt động tự học của học sinh.

2. Thiết kế và tổ chức dạy học một chủ đề tích hợp theo phương pháp và kỹ thuật tổ chức hoạt động tự học của học sinh.

- Sáng kiến được trình bày gồm 3 phần: PHẦN I. CƠ SỞ LÝ LUẬN 3

Nội dung: + Nghiên cứu tổng quan về dạy học tích hợp tích hợp và một số kỹ thuật dạy học tích cực. + Nghiên cứu tổng quan về phương pháp và kỹ thuật tổ chức hoạt động tự học của học sinh PHẦN II. NỘI DUNG Nội dung: Thiết kế một chủ đề tích hợp theo phương pháp và kỹ thuật tổ chức hoạt động tự học của học sinh.

PHẦN III. THỰC NGHIỆM Nội dung: Tổ chức dạy học - phân tích kết quả và đánh giá.

PHẦN I. CƠ SỞ LÝ LUẬN

1. Lý do chọn đề tài.

1.1. DẠY HỌC TÍCH HỢP. Theo Xavier Roegiers, “Sư phạm tích hợp là một quan niệm về quá trình học tập góp phần hình thành ở học sinh những năng lực rõ ràng, có dự định trước những điều 4

cần thiết cho học sinh (HS) nhằm phục vụ cho các quá trình học tập tương lai hoặc nhằm hòa nhập HS vào cuộc sống lao động. Sư phạm tích hợp nhằm làm cho quá trình học tập có ý nghĩa”.

Như vậy, theo quan điểm của Xavier Roegiers, năng lực là cơ sở của khoa sư phạm tích hợp, gắn học với hành.

Tuy nhiên, bản thân giới tự nhiên là một thể thống nhất, vì vậy sang thế kỷ XX đã xuất hiện những khoa học liên ngành, gian ngành, hình thành những tri thức đa ngành, liên ngành. Các khoa học tự nhiên đã chuyển từ tiếp cận “phân tích – cấu trúc” sang tiếp cận “ tổng hợp – hệ thống”. Sự thống nhất của tư duy phân tích và tổng hợp đã tạo nên tiếp cận “ cấu trúc – hệ thống” đem lại cách nhận thức biện chứng về quan hệ giữa bộ phận với toàn thể.

Xu thế phát triển của khoa học ngày nay là tiếp tục phân hóa sâu, song song với tích hợp liên môn, liên ngành càng rộng.

Chính vì thế việc giảng dạy các môn khoa học trong nhà trường phải phản ánh sự phát triển hiện đại của khoa học, không thể giảng dạy các môn khoa học như là các lĩnh vực tri thức riêng rẽ. Mặt khác, khối lượng tri thức khoa học đang gia tăng nhanh chóng mà thời gian học tập trong nhà trường lại có giới hạn, do đó phải chuyển từ dạy học các môn riêng rẽ sang dạy các môn học tích hợp.

Theo Phạm Văn Lập, “Tích hợp có nghĩa là các kiến thức, kĩ năng học được ở môn học này, phần này của môn học được sử dụng như những công cụ để nghiên cứu học tập trong môn học khác, trong các phần khác của cùng một môn học. Thí dụ, toán học được sử dụng như một công cụ đắc lực trong nghiên cứu sinh học. Tin học được dùng để mô hình hóa các quá trình sinh học….”.

Dạy học tích hợp (DHTH) giúp phân biệt cái cốt yếu với cái ít quan trọng hơn.

Cái cốt yếu là những năng lực cơ bản cần cho học sinh vận dụng vào sử lý những tình huống có ý nghĩa trong cuộc sống, hoặc đặt cơ sở không thể thiếu cho hoạy động học tập tiếp theo.

DHTH quan tâm đến việc sử dụng kiến thức trong tình huống cụ thể, chú trọng tập dượt cho HS nhiều kiến thức, kỹ năng học được vào các tình huống thực tế, có ích 5

cho cuộc sống sau này làm công dân, làm người lao động, làm cha mẹ có năng lực sống tự lập.

Ngoài ra, DHTH còn giúp người học xác lập mối liên hệ giữa các khái niệm đã học. Trong quá trình học tập, HS có thể lần lượt học các môn học khác nhau trong mỗi môn học nhưng HS phải biểu đạt các khái niệm đã học trong những mối quan hệ hệ thống trong phạm vi từng môn học cũng như giữa các môn học khác nhau. Thông tin càng đa dạng , phong phú thì tính hệ thống càng phải cao, có như vậy thì các em mới thực sự làm chủ kiến thức và mới vận dụng được kiến thức đã học khi phải đương đầu với một tình huống thách thức, bất ngờ chưa từng gặp. a. Các quan điểm tích hợp Trong DHTH, điều cần thiết đầu tiên là phải “vượt lên trên cách nhìn bộ môn” tức là vượt lên trên cách nhìn quen thuộc về vai trò của từng môn học riêng rẽ, quan niệm đúng hơn về quan hệ tương tác giữa các môn học .

Theo dhainaut (1977), có 4 quan điểm khác nhau đối với các môn học.

- Quan điểm “đơn môn” có thể xây dựng chương trình học tập theo hệ thống của mỗi môn học riêng biệt. Các môn học được tiếp cận một cách riêng rẽ.

- Quan niệm “đa môn” thực chất là những tình huống, những “đề tài” được nghiên cứu theo những quan điểm khác nhau, nghĩa là theo những môn học khác nhau.

- Quan điểm “liên môn” trong dạy học, những tình huống chỉ có thể tiếp cận hợp lý qua sự soi sáng của nhiều môn học. Ở đây chúng ta nhấn mạnh đến sự liên kết các môn học, làm cho chúng tích hợp với nhau để giải quyết những tình huống cho trước.

Quan điểm “xuyên môn” có thể phát triển những kỹ năng mà HS có thể sử dụng trong tất cả các môn học, trong tất cả các tình huống.

Tác giả đã đi nghiên cứu sâu vào một số kĩ thuật dạy học tích cực được ứng dụng để dạy chủ đề tích hợp. b. Một số kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học tích hợp. Đổi mới phương pháp dạy và học theo hướng tích cực chính là phát huy được tính tích cực trong nhận thức của học sinh. Trong dạy học tích cực, học sinh là chủ thể của mọi hoạt động, giáo viên chỉ đóng vai trò là người tổ chức, hướng dẫn.

6

Kỹ thuật dạy học (KTDH): Là những động tác, cách thức hành động của giáo viên và học sinh trong các tình huống hành động nhỏ nhằm thực hiện và điều khiển quá trình dạy học. Các KTDH chưa phải là các PPDH độc lập. Bên cạnh các KTDH thường dùng, có thể kể đến một số KTDH phát huy tính tích cực, sáng tạo của người học như: Kỹ thuật động não, kỹ thuật khăn trải bàn, kỹ thuật công đoạn, kỹ thuật tia chớp… Sau đây là mốt số kỹ thuật dạy học mà GV thực hiện trong chủ đề: * Kĩ thuật tóm tắt nội dung tài liệu theo nhóm Hoạt động này giúp HS hiểu và mở rộng hiểu biết của các em về những tài liệu đọc bằng cách thảo luận, nghe, đặt câu hỏi và trả lời câu hỏi.

Cách thực hiện như sau: HS làm việc theo nhóm nhỏ, đọc to tài liệu được phát, thảo luận về ý nghĩa của nó, chuẩn bị trả lời các câu hỏi về bài đọc. Đại diện nhóm trình bày các ý chính cho cả lớp.

Sau đó, các thành viên trong nhóm lần lượt trả lời các câu hỏi của các bạn khác trong lớp về bài đọc. * Kĩ thuật đọc tích cực Kĩ thuật này nhằm giúp HS tăng cường khả năng tự học và giúp GV tiết kiệm thời gian đối với những bài học/phần đọc có nhiều nội dung nhưng không quá khó đối với HS. Cách tiến hành như sau: GV nêu câu hỏi/yêu cầu định hướng HS đọc bài/phần đọc.

HS làm việc cá nhân: Đoán trước khi đọc: Để làm việc này, HS cần đọc lướt qua bài đọc/phần đọc để tìm ra những gợi ý từ hình ảnh, tựa đề, từ/cụm từ quan trọng. Đọc và đoán nội dung : HS đọc bài/phần đọc và biết liên tưởng tới những gì mình đã biết và đoán nội dung khi đọc những từ hay khái niệm mà các em phải tìm ra.

Tìm ý chính: HS tìm ra ý chính của bài/phần đọc qua việc tập trung vào các ý quan trọng theo cách hiểu của mình.

7

Tóm tắt ý chính: HS chia sẻ kết quả đọc của mình theo nhóm 2, hoặc 4 và giải thích cho nhau thắc mắc (nếu có), thống nhất với nhau ý chính của bài/phần đọc đọc.

HS nêu câu hỏi để GV giải đáp (nếu có). * Kĩ thuật viết tích cực Trong quá trình thuyết trình, GV đặt câu hỏi và dành thời gian cho HS tự do viết câu trả lời.

GV cũng có thể yêu cầu HS liệt kê ngắn gọn những gì các em biết về chủ đề đang học trong khoảng thời gian nhất định.

GV yêu cầu một vài HS chia sẻ nội dung mà các em đã viết trước lớp.

Kĩ thuật này cũng có thể sử dụng sau tiết học để tóm tắt nội dung đã học, để phản hồi cho GV về việc nắm kiến thức của HS và những chỗ các em còn hiểu sai. * Kĩ thuật hỏi và trả lời câu hỏi Đây là kĩ thuật dạy học giúp cho HS có thể củng cố, khắc sâu các kiến thức đã học thông qua việc hỏi và trả lời các câu hỏi. Kĩ thuật này có thể tiến hành như sau: GV nêu chủ đề. GV (hoặc 1 HS) sẽ bắt đầu đặt một câu hỏi về chủ đề và yêu cầu một HS khác trả lời câu hỏi đó.

HS vừa trả lời xong câu hỏi đầu tiên lại được đặt tiếp một câu hỏi nữa và yêu cầu một HS khác trả lời.

HS này sẽ tiếp tục quá trình trả lời và đặt câu hỏi cho các bạn cùng lớp,... Cứ như vậy cho đến khi GV quyết định dừng hoạt động này lại. * Kĩ thuật đặt câu hỏi Trong dạy học theo phương pháp cùng tham gia, GV thường phải sử dụng câu hỏi để gợi mở, dẫn dắt HS tìm hiểu, khám phá thông tin, kiến thức, kĩ năng mới, để đánh giá kết quả học tập của HS; HS cũng phải sử dụng câu hỏi để hỏi lại, hỏi thêm GV và các HS khác về những nội dung bài học chưa sáng tỏ.

Sử dụng câu hỏi có hiệu quả đem lại sự hiểu biết lẫn nhau giữa HS với GV và HS với HS. Kĩ năng đặt câu hỏi càng tốt thì mức độ tham gia của HS càng nhiều thì HS sẽ học tập tích cực hơn.

Mục đích sử dụng câu hỏi trong dạy học là để: 8

Kích thích, dẫn dắt HS suy nghĩ, khám phá tri thức mới, tạo điều kiện cho HS tham gia vào quá trình dạy học.

Kiểm tra, đánh giá kiến thức, kĩ năng của HS và sự quan tâm, hứng thú của các em đối với nội dung học tập Thu thập, mở rộng thông tin, kiến thức * Kĩ thuật giao nhiệm vụ Giao nhiệm vụ phải cụ thể, rõ ràng: - Nhiệm vụ giao cho cá nhân/nhóm nào?

- Nhiệm vụ là gì?

- Địa điểm thực hiện nhiệm vụ ở đâu?

- Thời gian thực hiện nhiệm vụ là bao nhiêu?

- Phương tiện thực hiện nhiệm vụ là gì?

- Sản phẩm cuối cùng cần có là gì?

- Cách thức trình bày/ đánh giá sản phẩm như thế nào?

Nhiệm vụ phải phù hợp với: mục tiêu hoạt động, trình độ HS, thời gian, không gian hoạt động và cơ sở vật chất, trang thiết bị * Kĩ thuật chia nhóm Khi tổ chức cho HS hoạt động theo nhóm, GV nên sử dụng nhiều cách chia nhóm khác nhau để gây hứng thú cho HS, đồng thời tạo cơ hội cho các em được học hỏi, giao lưu với nhiều bạn khác nhau trong lớp. Dưới đây là một số cách chia nhóm: Chia nhóm theo số điểm danh, theo tổ, theo các màu sắc, theo các loài hoa, các mùa trong năm,...: * Kĩ thuật khăn trải bàn Với 4 nhóm HS mà GV chia từ đầu, mỗi bạn sẽ viết câu trả lời ra giấy A4 trong vòng 40 giây, sau đó thảo luận nhóm và đại diện 4 nhóm sẽ ngồi vào bàn để viết kết luận cuối cùng vào giấy A0 theo ô đã được chia sẵn cho mỗi nhóm. * Kĩ thuật phòng tranh HS thảo luận nhóm và trả lời vào giấy A0, sau đó các nhóm treo lên tường xung quanh lớp học như một triển lãm tranh. * Kĩ thuật công đoạn 9

Mỗi nhóm nhận một câu hỏi như trong bảng dưới đây. Sau khi thảo luận và ghi kết quả vào giấy A4 xong, các nhóm sẽ luân chuyển giấy A4 ghi kết quả thảo luận cho nhau. Cụ thể: Nhóm 1 chuyển cho nhóm 2, nhóm 2 chuyển cho nhóm 3, nhóm 3 chuyển cho nhóm 4 và nhóm 4 chuyển cho nhóm 1. Các nhóm đọc và góp ý kiến bổ sung cho nhóm bạn, sau đó lại luân chuyển cho các nhóm tiếp theo đến khi các nhóm đã nhận lại được tờ giấy của nhóm mình. Các nhóm sẽ hoàn thiện lại câu trả lời của mình và dán lên bảng. * Kỹ thuật động não: Động não là kỹ thuật giúp cho HS trong một thời gian ngắn nảy sinh được nhiều ý tưởng mới mẻ, độc đáo về một chủ đề nào đó. Các thành viên được cổ vũ tham gia một cách tích cực, không hạn chế các ý tưởng. Động não có thể tiến hành theo các bước sau: - GV nêu câu hỏi hoặc vấn đề cần được tìm hiểu trước cả lớp hoặc trước nhóm.

- Khích lệ HS phát biểu và đóng góp ý kiến càng nhiều càng tốt.

- Liệt kê và phân loại các ý kiến.

- Làm sáng tỏ những ý kiến chưa rõ ràng.

- Tổng hợp ý kiến của HS và rút ra kết luận. * Kỹ thuật tia chớp: Là một kỹ thuật huy động sự tham gia của các thành viên đối với một câu hỏi nào đó, hoặc nhằm thu thông tin phản hồi nhằm cải thiện tình trạng giao tiếp và không khí trong lớp học, thông qua việc các thành viên lần lượt nêu ngắn gọn và nhanh chóng (nhanh như chớp) ý kiến của mình về câu hỏi hoặc tình trạng vấn đề. c. Cấu trúc bài học tích hợp 1. Mục tiêu - Kiến thức - Kỹ năng - Thái độ - Định hướng năng lực hình thành 2. Thời lượng dự kiến 3. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh 4. Phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá 10

5. Các hoạt động học tập Hoạt động 1: Hoạt động 2: 6. Tổng kết và hướng dẫn học tập 1.2. PHƯƠNG PHÁP VÀ KỸ THUẬT TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA HỌC SINH a. Tiến trình dạy học phải thể hiện chuỗi hoạt động học của học sinh phù hợp với phương pháp dạy học tích cực. b. Tiến trình thiết kế hoạt động học của học sinh gồm: Tiến trình

Mục đích

1. Tình huống

Tạo tâm thế vui vẻ cho HS, giúp HS ý thức được nhiệm

xuất phát 2. Hình thành kiến thức mới

vụ học tập, hứng thú học bài mới.

Giúp HS chiếm lĩnh được các kiến thức, kỹ năng mới biến nó thành kiến thức của bản thân thông qua các hoạt động khác nhau như: nghiên cứu tài liệu, tiến hành thí nghiệm…

3. Luyện tập

Giúp HS củng cố, hoàn thiện kiến thức, kỹ năng vừa lĩnh hội được thông qua việc áp dụng trực tiếp kiến thức vào giải quyết các câu hỏi/ bài tập/ tình huống có vấn đề trong học tập.

4. Vận dụng, mở rộng Giúp HS vận dụng các kiến thức, kỹ năng đã học để phát hiện và giải quyết các vấn đề/ tình huống trong cuộc sống. c. Một số hình thức làm việc của học sinh trong hoạt động học Hình thức

Vai trò

11

Làm việc cá nhân

Cá nhân làm việc độc lập nhưng vẫn có thể tranh thủ hỏi hoặc trả lời bạn trong nhóm, vẫn thực hiện các yêu cầu của nhóm trưởng (nếu có) để phục vụ cho các hoạt động cá nhân.

Làm việc theo cặp

Tùy theo hoạt động học tập, có lúc HS sẽ làm việc theo cặp trong nhóm. Lưu ý không để HS nào bị lẻ khi hoạt động theo cặp. Giúp HS tự tin và tập trung tốt vào công việc nhóm.

Làm việc chung cả nhóm Cả nhóm cùng hoạt động, cùng hợp tác sẽ phát huy khả năng sáng tạo. Để đạt hiệu quả, mỗi nhóm nên có từ 4 đến 6 HS. Làm việc cả lớp

Tổ chức hoạt động chung cả lớp để HS được trình bày, thảo luận về kết quả hoạt động nhóm.

2. Mục đích nghiên cứu: Nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học nói chung và Sinh học lớp 10 nói riêng thông qua việc dạy học tích hợp.

3. Nhiệm vụ nghiên cứu: - Nhiệm vụ nghiên cứu: + Nghiên cứu tổng quan về quan điểm tích hợp + Nghiên cứu cơ sở thực tiễn vấn đề dạy học theo hướng tích hợp ở Việt Nam. + Thiết kế và tổ chức dạy học một số bài trong chương trình sinh học lớp 10 theo quan điểm tích hợp.

4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu: - Đối tượng nghiên cứu: Dạy học sinh học theo quan điểm tích hợp ở một số bài trong chương trình Sinh học lớp 10.

- Khách thể nghiên cứu là HS lớp 10A2 và 10A3 trường THPT Bình Xuyên.

5. Phạm vi nghiên cứu - Nghiên cứu việc sử dụng phương pháp dạy học tích hợp và một số kỹ thuật dạy học tích cực áp dụng cho học sinh THPT. 12

- Ứng dụng cho GV và HS trong giảng dạy môn Sinh học theo phương pháp tích cực.

6. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích, tổng hợp, đánh giá cơ sở lý luận về dạy học theo quan điểm tích hợp.

- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Nghiên cứu và phân tích chương trình SGK Sinh học lớp 10, từ đó đề xuất một số hình thức tổ chức dạy – học theo quan điểm tích hợp. + Chọn HS của 02 lớp 10 có trình độ, số lượng, giới tính ngang nhau, hai lớp có số học sinh tương đương. + Chia 02 lớp thành 02 nhóm. Nhóm 1: Lớp 10A2 học theo phương pháp tích hợp.

Nhóm thứ 2: Lớp 10A3 học theo phương pháp bình thường không sử dụng tích hợp trong bài học. + Đánh giá chất lượng HS của hai nhóm thông qua kết quả của các bài kiểm tra 15 phút, 45 phút và các câu hỏi trên lớp. + Tổng hợp và đánh giá chung về kết quả học tập của hai nhóm và đưa ra các nhận xét ban đầu, kiến nghị các biện pháp nhằm đem lại hiệu quả tối ưu cho phương pháp dạy học tích hợp.

7. Giả thuyết khoa học Việc áp dụng quan điểm tích hợp trong dạy học sinh học lớp 10 giúp học sinh nâng cao hứng thú học tập, rèn luyện kĩ năng thu nhận và xử lý thông tin, vân dung kiến thức liên môn để giải thích các hiên tương thưc tế nhằm nâng cao chất lượng dạy học.

8. Điểm mới của đề tài Sử dụng phương pháp tích hợp và các kỹ thuật tổ chức hoạt động tự học của học sinh trong bài học.

13

PHẦN II. NỘI DUNG CHỦ ĐỀ: CÁC NGUYÊN TỐ HÓA HỌC VÀ SỰ VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT (Chủ đề tích hợp được thiết kế theo phương pháp và kỹ thuật tổ chức hoạt động tự học của học sinh) KẾ HOẠCH DẠY HỌC I. Mục tiêu: 1. Kiến thức: - Hiểu được trong cơ thể sống có các nguyên tố hóa học với tỉ lệ khác nhau và vai trò của các nguyên tố hóa học trong tế bào.

- Giải thích được tại sao nguyên tố cacbon lại có vai trò quan trọng trong thế giới sống.

- Hiểu được thế giới sống mặc dù đa dạng nhưng lại thống nhất về thành phần hóa học.

- Giải thích được cấu trúc hóa học của phân tử nước quyết định đến đặc tính lý, hóa của nước như thế nào.

- Trình bày được vai trò của nước đối với tế bào và cơ thể sống.

- Phân biệt được các hiện tượng khuếch tán nói chung, khuếch tán qua kênh và thẩm thấu.

- Giải thích được các khái niệm về dung dịch nhược trương, ưu trương và đẳng trương.

- Giải thích được thế nào là vận chuyển chủ động.

- Mô tả được các hiện tượng thực bào, ẩm bào và xuất bào.

2. Kỹ năng: - Rèn kỹ năng thu thập thông tin từ tranh ảnh, kênh hình: H3.1; H3.2; 11.1; 11.2 (SGK) phục vụ cho việc nghiên cứu, phát hiện kiến thức mới.

- Rèn kỹ năng hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân và khái quát hóa kiến thức.

- Kỹ năng thuyết trình, giao tiếp, hợp tác.

- Kỹ năng khái quát hóa kiến thức.

- Rèn kỹ năng trình bày và bảo vệ ý kiến của mình trước tập thể.

3. Thái độ: 14

- Thấy rõ tính thống nhất của vật chất thông qua kiến thức các nguyên tố hóa học trong cơ thể sống.

- Bảo quản rau quả đúng cách, chăm sóc cây ở những vùng có tuyết thật khoa học. hợp lý.

- Khi bón phân cho cây trồng phải hợp lý, bón đúng và đủ liều lượng. Phân bón phải ở dạng dễ hoà tan.

- Trình bày được mối quan hệ giữa bón phân với năng suất cây trồng.

- Giải thích tại sao lại bảo quản rau quả bằng cách ướp đường và ướp muối.

- Nhận thức đúng quy luật vận động của vật chất sống cũng tuân theo các quy luật vật lý và hóa học.

- Cần có ý thức tạo điều kiện thuận lợi cho vi sinh vật trong đất hoạt động mạnh, phân hủy nhanh chóng xác thực vật, cải tạo môi trường đất.

- Bảo vệ môi trường thông qua việc sử dụng phân bón đúng liều lượng và nồng độ.

- Biết vận dụng các kiến thức tích hợp giữa các môn để giải thích các hiện tượng thực tế từ đó thêm say mêm khoa học.

4. Định hướng năng lực: - Năng lực tự chủ và tự học: HS có thể tự lập kế hoạch học tập xây dựng mục tiêu, kế hoạch thực hiện, phân công nhiệm vụ, sản phẩm cần hoàn thành.

- Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Phát hiện tình huống có vấn đề, nảy sinh mâu thuẫn, đề xuất cách giải quyết.

- Năng lực giao tiếp và hợp tác: Hình thành năng lực giao tiếp thông qua làm việc nhóm, tranh luận nhóm, trình bày báo cáo.

- Năng lực ngôn ngữ: Hình thành năng lực ngôn ngữ thông qua làm việc nhóm, tranh luận nhóm, trình bày báo cáo - Năng lực tin học: Biết sử dụng internet để thu thập thông tin. * Sản phẩm cuối cùng của chủ đề - Kiến thức về: + Các nguyên tố hóa học và nước. + Vận chuyển các chất qua màng sinh chất.

- Vận dụng kiến thức tích hợp để giải thích các hiện tượng thực tế đời sống.

15

* Bảng mô tả các mức độ nhận thức Nội dung

Mức độ nhận thức Nhận biết

Thông hiểu Vận dụng thấp

Các

- Hiểu được - Hiểu được Phân

Vận dụng

lực

cao

hướng tới

giới nguyên tố đa được tại sao chủ

hóa học

mặc lượng và vi nguyên

có

các sống

nguyên tố hóa dù đa dạng lượng.

cần

biệt - Giải thích - Năng lực tự

nguyên tố trong cơ thể thế sống

năng

Các

và

tự

tố học.

Giải cacbon lại - Năng lực

lại thích vì sao có vai trò giải

quyết

khác nhau và thống nhất nguyên tố vi quan trọng vấn

đề và

học với tỉ lệ nhưng vai trò của các về nguyên tố hóa phần

thành lượng chỉ cần trong

thế sáng.

hóa với một lượng giới sống.

học trong tế học .

nhỏ

bào.

không thiếu

- Năng lực giao tiếp và

nhưng thể

hợp tác.

- Năng lực

trong

đời sống của

ngôn ngữ.

SV.

- Năng lực

Trình bày - Trình bày - Giải thích - Giải thích tin học.

Nước

và -

vai

trò được vai trò được

cấu được cấu trúc một số hiện - Năng lực

của nước của nước đối trúc lý, hóa hóa học của tượng thực vận

dụng

tế với tế bào và cơ của phân tử phân tử nước tế liên quan kiến thức để

trong bào

thể sống.

nước.

quyết

định đến

tính giải thích các

đến đặc tính chất lý, hóa vấn đề thực lý, hóa của của phân tử tiễn. nước như thế nước. nào.

Vận

-

chuyển

được các hiện được

các

Phân

chất tượng

biệt - Phân biệt - Giải thích - Giải thích chất được các khái tại sao khi

khuếch có đặc điểm niệm về dung bón

phân 16

qua màng tán nói chung, gì thì mới dịch sinh chất

khuếch tán qua được

nhược cho

vận trương,

kênh và thẩm chuyển trực trương thấu.

-

ưu trồng phải và lưu

tiếp qua lớp đẳng trương.

Giải

thích kép

cây ý

về

nồng độ và liều lượng

được thế nào là photpho

để

vận chuyển chủ lipit,

ảnh hưởng

chất

nào có thể

động.

- Mô tả được qua

kênh

các hiện tượng protein.

không

đến

cây

trồng

và

môi trường.

thực bào, ẩm bào

và

xuất

bào.

* Bộ câu hỏi đánh giá: Câu 1: Cho các ý sau: (1) Các nguyên tố trong tế bào tồn tại dưới 2 dạng: anion và cation.

(2) Cacbon là các nguyên tố đặc biệt quan trọng cấu trúc nên các đại phân tử hữu cơ.

(3) Có 2 loại nguyên tố: nguyến tố đa lượng và nguyên tố vi lượng.

(4) Các nguyên tố chỉ tham gia cấu tạo nên các đại phân tử sinh học.

(5) Có khoảng 25 nguyên tố cấu tạo nên cơ thể sống.

Trong các ý trên, có mấy ý đúng về nguyên tố hóa học cấu tạo nên cơ thể sống?

A. 2 B. 3

C. 4

D. 5

Câu 2: Nguyên tố vi lượng trong cơ thể sống không có đặc điểm nào sau đây?

A. Chiếm tỉ lệ nhỏ hơn 0,01% khối lượng chất sống của cơ thể.

B. Chỉ cần cho thực vật ở giai đoạn sinh trưởng.

C. Tham gia vào cấu trúc bắt buộc của hệ enzim trong tế bào.

D. Là những nguyên tố có trong tự nhiên.

17

Câu 3: Bệnh nào sau đây liên quan đến sự thiếu nguyên tố vi lượng?

A. Bệnh bướu cổ B. Bệnh còi xương C. Bệnh cận thị D. Bệnh tự kỉ Câu 4: Nhận định nào sau đây không đúng về các nguyên tố chủ yếu của sự sống (C, H, O, N)?

A. Là các nguyên tố phổ biến trong tự nhiên.

B. Có tính chất lý, hóa phù hợp với các tổ chức sống.

C. Có khả năng liên kết với nhau và với các nguyên tố khác tạo nên đa dạng các loại phân tử và đại phân tử.

D. Hợp chất của các nguyên tố này luôn hòa tan trong nước.

Câu 5: Tính phân cực của nước là do A. đôi êlectron trong mối liên kết O – H bị kéo lệch về phía ôxi.

B. đôi êlectron trong mối liên kết O – H bị kéo lệch về phía hidro.

C. xu hướng các phân tử nước.

D. khối lượng phân tử của ôxi lớn hơn khối lượng phân tử của hidro.

Câu 6: Cho các ý sau: (1) Nước trong tế bào luôn được đổi mới hàng ngày.

(2) Nước tập trung chủ yếu ở chất nguyên sinh trong tế bào.

(3) Nước tham gia vào phản ứng thủy phân trong tế bào.

(4) Các phân tử nước liên kết với nhau nhờ liên kết hidro.

(5) Nước có tính phân cực thể hiện ở vùng ôxi mang điện tích dương và vùng hidro mang điện tích âm.

Trong các ý trên, có mấy ý đúng với vai trò của nước?

A. 2. B. 3. C. 4. D. 5.

Câu 7: Trong các yếu tố cấu tạo nên tế bào sau đây, nước phân bố chủ yếu ở đâu?

A. Chất nguyên sinh B. Nhân tế bào C. Trong các bào quan D. Tế bào chất Câu 8: Cho các ý sau: (1) Là liên kết yếu, mang năng lượng nhỏ.

(2) Là liên kết mạnh, mang năng lượng lớn.

18

(3) Dễ hình thành nhưng cũng dễ bị phá vỡ.

(4) Các phân tử nước liên kết với nhau bằng liên kết hidro.

Trong các ý trên, có mấy ý là đặc điểm của liên kết hidro?

A. 1. B. 2. C. 3. D. 4.

Câu 9: Câu nào sau đây không đúng với vai trò của nước trong tế bào?

A. Nước tham gia vào quá trình chuyển hóa vật chất.

B. Nước là thành phần cấu trúc của tế bào.

C. Nước cung cấp năng lượng cho tế bào hoạt động.

D. Nước trong tế bào luôn được đổi mới.

Câu 10: Để bảo quản rau quả chúng ta không nên làm điều gì?

A. Giữ rau quả trong ngăn đá của tủ lạnh B. Giữ rau quả trong ngăn mát của tủ lạnh C. Sấy khô rau quả D. Ngâm rau quả trong nước muối hoặc nước đường.

Câu 11: Cho các ý sau (với chất A là chất có khả năng khuếch tán qua màng tế bào): (1) Chênh lệch nồng độ của chất A ở trong và ngoài màng.

(2) Kích thước, hình dạng và đặc tính hóa học của chất A. (3) Đặc điểm cấu trúc của màng, nhu cầu của tế bào.

(4) Kích thước và hình dạng của tế bào Tốc độ khuếch tán của chất A phụ thuộc vào những điều nào trên đây?

A. (1), (2), (3) B. (1), (2), (4) C. (1), (3), (4) D. (2), (3), (4) Câu 12: Cơ chế vận chuyển các chất từ nơi có nồng độ thấp đến nơi có nồng độ cao là cơ chế A. vận chuyển chủ động B. vận chuyển thụ động C. thẩm tách

D. thẩm thấu

Câu 13: Cho các nhận định sau về việc vận chuyển các chất qua màng tế bào. Nhận định nào sai?

A. CO2 và O2 khuếch tán vào trong tế bào qua lớp kép photpholipit B. Các phân tử nước thẩm thấu vào trong tế bào nhờ kênh protein đặc biệt là “aquaporin” 19

C. Các ion Na+, Ca+ vào trong tế bào bằng cách biến dạng của màng sinh chất D. Glucozo khuếch tán vào trong tế bào nhờ kênh protein xuyên màng Câu 14: Trong môi trường nhược trương, tế bào có nhiều khả năng sẽ bị vỡ ra là A. tế bào hồng cầu B. tế bào nấm men C. tế bào thực vật D. tế bào vi khuẩn Câu 15: Cho các phương thức vận chuyển các chất sau: (1) Khuếch tán trực tiếp qua lớp kép photpholipit.

(2) Khuếch tán qua kênh protein xuyên màng.

(3) Nhờ sự biến dạng của màng tế bào.

(4) Nhờ kênh protein đặc hiệu và tiêu hao ATP. Trong các phương thức trên, có mấy phương thức để đưa chất tan vào trong màng tế bào?

A. 1 B. 2

C. 3

D. 4

Câu 16: Cho các hoạt động chuyển hóa sau: (1) Hấp thụ và tiêu hóa thức ăn (2) Dẫn truyền xung thần kinh (3) Bài tiết chất độc hại (4) Hô hấp Có mấy hoạt động cần sự tham gia của vận chuyển chủ động?

A. 1 B. 2

C. 3

D. 4

Câu 17: Co nguyên sinh là hiện tượng A. Cả tế bào co lại.

B. Màng nguyên sinh bị dãn ra.

C. Khối nguyên sinh chất của tế bào bị co lại.

D. Nhân tế bào co lại làm cho thể tích của tế bào bị thu nhỏ lại.

Câu 18: Khi ở môi trường ưu trương, tế bào bị co nguyên sinh vì: A. Chất tan khuếch tán từ tế bào ra môi trường.

B. Chất tan thẩm thấu từ môi trường vào tế bào.

C. Nước thẩm thấu từ môi trường vào tế bào.

D. Nước thẩm thấu từ tế bào ra môi trường.

20

Câu 19: Mục đích của thí nghiệm co nguyên sinh là để xác định (1) Tế bào đang sống hay đã chết.

(2) Kích thước của tế bào lớn hay bé.

(3) Khả năng trao đổi chất của tế bào mạnh hay yếu.

(4) Tế bào thuộc mô nào trong cơ thể.

Phương án đúng trong các phương án trên là A. (1), (2) B. (2), (3) C. (3), (4) D. (1), (3) Câu 20: Người ta dựa vào hiện tượng co nguyên sinh và phản co nguyên sinh của tế bào thực vật để: A. Tìm hiểu các thành phần chính của tế bào.

B. Chứng minh khả năng vận chuyển chủ động của tế bào.

C. Xác định tế bào thực vật còn sống hay đã chết.

D. Tìm hiểu khả năng vận động của tế bào. * Đóng góp của các môn học: Chủ đề “Các nguyên tố hóa học và sự vận chuyển các chất qua màng sinh chất” liên quan đến 7 bài học trong chương trình phổ thông: môn Hóa học 11 có 3 bài, môn Vật lí 11 có 1 bài, môn Sinh học 10 có 2 bài, môn công nghệ 10 có 1 bài.

Bài 7: Nitơ (Hóa 11) Bài 9: Axit nitric và muối nitrat (Hóa 11).

Bài 12. Phân bón hóa học (Hóa học 11) Bài 13. Bản chất dòng điện trong chất khí (Vật lý 11) Bài 3: Các nguyên tố hóa học và nước (Sinh học 10).

Bài 11: Vận chuyển các chất qua màng sinh chất (Sinh học 10).

Bài 13: Ứng dụng công nghệ vi sinh trong sản xuất phân bón (Công nghệ 10).

Sau đây là các nội dung tích hợp trong chủ đề: Môn

Nội dung tích hợp

Mục tiêu của việc tích hợp

tích hợp

21

+ Các nguyên tố hóa học chính cấu tạo - Giải thích thế giới sống và nên các loại tế bào là O, C, H, N, Ca, P, không sống đều được cấu tạo K, S, Na, Cl, Mg…

từ các nguyên tố hóa học.

+ C là nguyên tố quan trọng trong việc - Tại sao C là nguyên tố quan tạo nên sự đa dạng của các đại phân tử trọng trong việc tạo nên sự đa hữu cơ.

dạng của các đại phân tử hữu cơ.

Hóa học + Nguyên tố đại lượng là nguyên tố có - Phân biệt nguyên tố đa chứa khối lượng lớn trong tế bào (> lượng và nguyên tố vi lượng.

0,01%), nguyên tố vi lượng là nguyên tố chứa khối lượng nhỏ trong tế bào (<0,01%). + Cấu tạo hóa học của nước: gồm 2 - Giải thích tại sao phân tử nguyên tử hiđrô liên kết cộng hóa trị với nước có tính phân cực.

1 nguyên tử ôxi. + Nước có tính phân cực nên trở thành dung môi lý tưởng để hòa tan hầu hết các chất tan. + Nồng độ là cách mô tả thành phần của - Giải thích rất nhiều các kiến hỗn hợp. Nồng độ phần trăm của dung thức liên quan đến thực tế đời dịch cho biết số gam chất tan có trong sống thông qua sự chênh lệch 100 gam dung dịch. Chất tan càng nhiều về nồng độ các chất. trong một lượng dung môi cố định thì nồng độ càng cao. + Độ pH cho biết môi trường là axit hay kiềm, nồng độ O2, CO2 …

22

+ Nhờ có tính phân cực nên phân tử - Giải thích khả năng giữ nước dễ dàng hình thành liên kết hidro nhiệt và ổn định nhiệt của với các phân tử nước và với các phân tử phân tử nước. phân cực khác. Do có sự hình thành liên kết hidro giữa các phân tử nên nước có khả năng giữ nhiệt và ổn định nhiệt.

Vật lý

+ Do tính phân cực của các phân tử nước - Liên kết hidro giữa các nên các phân tử nước có thể liên kết với phân tử nước tạo lớp màng nhau bằng liên kết hidro tạo nên cột phim trên bề mặt khối nước. nước liên tục hoặc tạo nên màng phim - Nước đóng băng nổi lên trên bề mặt khối nước.

phía trên và có tác dụng cách

+ Khi nước đóng băng thì thể tích tăng nhiệt. làm giảm khối lượng riêng của nước -> - Nước điều hòa nhiệt độ Nước đóng băng nổi lên phía trên và có không khí và điều hòa nhiệt tác dụng cách nhiệt.

độ của cơ thể sinh vật.

+ Nước điều hòa nhiệt độ không khí - Nước trong tế bào bị đông bằng cách hấp thụ nhiệt từ không khí khi cứng khi gặp nhiệt độ thấp sẽ nóng quá và thải nhiệt dự trữ khi quá phá vỡ cấu trúc tế bào. lạnh -> Bề mặt Trái đất bao phủ bởi nhiều bề mặt nước, nước điều hòa nhiệt độ của môi trường, cho phép các cơ thể sống có thể thích nghi được. + Nước điều hòa nhiệt độ cơ thể sinh vật bằng cách khi lạnh giữ nhiệt còn khi nóng sẽ thoát nhiệt bằng cách bốc hơi nước (Ví dụ: thoát mồ hôi…)

23

* Khuếch tán thẩm tách là sự vận động - Để giải thích cơ sở của quá của các phân tử chất tan : đi từ nơi có trình hút nước và hút khoáng nồng độ cao tới nơi có nồng độ thấp.

ở rễ là sự chênh lệch áp suất

* Khuếch tán thẩm thấu là sự vận động thẩm thấu theo một hướng của các phân tử nước từ dung dịch có (từ đất vào rễ). nồng độ thấp đến dung dịch có nồng độ cao hơn qua màng thấm có tính chọn lọc. + Nước là một dạng vật chất nên cũng - Giải thích được các phân tử có năng lượng tự do, nước vận chuyển nước luôn di chuyển từ nơi từ nơi có năng lượng tự do cao đến nơi có thế nước cao về nơi có thế có năng lượng tự do thấp. Có thể xác nước thấp (ngược chiều nồng định được chiều hướng vận động của độ). nước bằng việc so sánh thế nước của tế bào đối với thế năng nước của dung dịch bao quanh. * Nếu thế nước của tế bào nhỏ hơn thế nước của dung dịch bao quanh thì nước sẽ đi vào tế bào * Nếu thế nước của tế bào lớn hơn thế nước của dung dịch bao quanh thì nước rút khỏi thể nguyên sinh gây ra hiện tượng co nguyên sinh. * Nếu thế nước của tế bào và của dung dịch bao quanh bằng nhau thì nước không vận động.

- Kết cấu đất.

+ Biết được kết cấu đất (có

- Kỹ thuật trồng cây.

thoáng khí hay không), cách

- Chăm sóc và bón phân.

(kĩ thuật) trồng cây, gây 24

+ Tưới nước cho cây trồng một rừng, chăm sóc cây, tưới cách hợp lý.

nước và bón phân hợp lý.

Công

+ Bón phân cho cây trồng đúng cách, + Tại sao khi qui hoạch đô

nghệ

không dư thừa gây ảnh hưởng xấu cho thị, người ta cần dành ra một cây xanh, cho môi trường đất, nước và khoảng đất thích hợp để không khí.

trồng cây xanh. + Bảo vệ môi trường đất, nước, không khí và các sinh vật sống trong đó. + Cần có ý thức tạo điều kiện thuận lợi cho vi sinh vật trong đất hoạt động mạnh, phân hủy nhanh chóng xác thực vật, cải tạo môi trường đất.

- Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường sống.

II. Thời lượng dự kiến: 3 tiết trên lớp và HS được GV cung cấp một số tài liệu nghiên cứu trước ở nhà.

III. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh 1. Chuẩn bị của giáo viên - Giáo án, SGV, tài liệu tham khảo.

- Máy chiếu, máy tính, giấy A4, giấy A0, bút dạ, nam châm.

- Cốc nước lọc, muối, đường, thuốc tím, thìa khuấy, lọ nước hoa, mực.

- GV cung cấp một số tài liệu liên quan đến tính chất lý, hóa của phân tử nước và sự vận chuyển các chất qua màng sinh chất cho HS nghiên cứu trước ở nhà và giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm một nội dung chuẩn bị để trình bày trước lớp.

25

- GV yêu cầu: + HS nhóm 1 chuẩn bị trình bày nội dung bảng 3 (SGK trang 16 ). + HS nhóm 2 chuẩn bị powerpoint và trình bày về các nguyên tố hóa học trong cơ thể. + HS nhóm 3 tìm hiểu và trình bày về cấu trúc của phân tử nước. + HS nhóm 4 tìm hiểu và trình bày về vai trò của nước đối với tế bào và cơ thể sống.

2. Học sinh: - Chuẩn bị sách vở; - HS xem trước các tài liệu GV cung cấp để có thể vận dụng trả lời câu hỏi.

- Chuẩn bị nội dung theo sự phân công theo nhóm của GV. - Chuẩn bị đoạn kịch IV. Phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá 1. Phương pháp dạy học: Giải quyết vấn đề 2. Kĩ thuật: Kĩ thuật đọc tích cực, Chơi trò chơi, Kĩ thuật khăn trải bàn, Mô tả thí nghiệm, Kĩ thuật đặt câu hỏi, Kĩ thuật động não, Kĩ thuật tia chớp, Kĩ thuật phòng tranh, Kĩ thuật công đoạn, Báo cáo chuẩn bị ở nhà theo nhóm.

2. Kiểm tra đánh giá: - Đánh giá quá trình: Qua sản phẩm hoạt động nhóm gồm điểm báo cáo sản phẩm chuẩn bị ở nhà và trả lời câu hỏi (theo nhóm) ở từng tiết học.

- Đánh giá tổng kết: Qua bài kiểm tra 15 phút và 45 phút theo hình thức trắc nghiệm và tự luận.

V. Các hoạt động dạy học: Hoạt động 1: TÌM HIỀU VỀ CÁC NGUYÊN TỐ HÓA HỌC VÀ NƯỚC (tiết 1) 1. Tình huống Mục tiêu: xuất phát

- Tạo tâm thế vui vẻ, thoải mái cho HS. - Tạo hứng thú tìm hiểu về các nguyên tố hóa học và nước Phương pháp/kỹ thuật: Diễn kịch.

26

Phương tiện dạy học: SGK. Hình thức tổ chức dạy học: Cá nhân, nhóm Sản phẩm học sinh: HS có hứng thú tìm hiểu về các nguyên tố hóa học và nước.

2. Hình thành Mục tiêu: kiến thức mới

- Hiểu được trong cơ thể sống có các nguyên tố hóa học với tỉ lệ khác nhau và vai trò của các nguyên tố hóa học trong tế bào.

- Giải thích được tại sao nguyên tố cacbon lại có vai trò quan trọng trong thế giới sống.

- Hiểu được thế giới sống mặc dù đa dạng nhưng lại thống nhất về thành phần hóa học .

- Giải thích được cấu trúc hóa học của phân tử nước quyết định đến đặc tính lý, hóa của nước như thế nào.

- Trình bày được vai trò của nước đối với tế bào và cơ thể sống.

Phương pháp/kỹ thuật: Kỹ thuật đọc tích cực, Kĩ thuật khăn trải bàn, Chơi trò chơi.

Hình thức tổ chức dạy học: cá nhân, nhóm, cả lớp.

Phương tiện dạy học: Máy chiếu, máy tính, giấy A4, giấy A0, nam châm, bút dạ, SGK, tài liệu tham khảo.

Sản phẩm học sinh: - Hiểu được trong cơ thể sống có các nguyên tố hóa học với tỉ lệ khác nhau và vai trò của các nguyên tố hóa học trong tế bào.

- Hiểu được thế giới sống mặc dù đa dạng nhưng lại thống nhất về thành phần hóa học.

- Phân biệt nguyên tố đa lượng và vi lượng. Giải thích vì sao nguyên tố vi lượng chỉ cần với một lượng nhỏ nhưng không thể thiếu trong đời sống của SV.

27

- Giải thích được tại sao nguyên tố cacbon lại có vai trò quan trọng trong thế giới sống.

- Trình bày được vai trò của nước đối với tế bào và cơ thể sống.

- Giải thích được cấu trúc hóa học của phân tử nước quyết định đến đặc tính lý, hóa của nước như thế nào.

- Giải thích một số hiện tượng thực tế liên quan đến tính chất lý, hóa của phân tử nước.

3. Luyện tập

Mục tiêu: Làm các thí nghiệm chứng minh nước là dung môi hòa tan các chất.

Phương pháp/kỹ thuật: Mô tả thí nghiệm.

Hình thức tổ chức dạy học: Thực hành.

Phương tiện dạy học: Hai cốc nước lọc, muối, đường, thìa khuấy.

Sản phẩm học sinh: Biết được đặc tính lý, hóa của phân tử nước (nước là dung môi hòa tan các chất).

4. Vận dụng mở Mục tiêu: Giúp HS có nhu cầu mở rộng thêm kiến thức về rộng

các nguyên tố hóa học và nước.

Phương pháp/kỹ thuật: Kĩ thuật động não Hình thức tổ chức dạy học: cá nhân, nhóm.

Phương tiện dạy học: SGK, tài liệu tham khảo Sản phẩm học sinh: Vận dụng kiến thức liên môn và các kiến thức đã học để giải thích các hiện tượng thực tế liên quan đến tính chất lý, hóa của phân tử nước.

Hoạt động 2: TÌM HIỀU VỀ SỰ VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT (tiết 2) Mục tiêu: 28

1. Tình huống - Tạo tâm thế vui vẻ cho học sinh xuất phát

- Biết hiện tượng khếch tán nói chung, khuếch tán qua kênh và thẩm thấu từ đó có hứng thú tìm hiểu về sự vận chuyển các chất qua màng sinh chất.

Phương pháp/kỹ thuật: Mô tả thí nghiệm.

Hình thức tổ chức dạy học: Thực hành.

Phương tiện dạy học: Cốc nước lọc, thuốc tím.

Sản phẩm học sinh: Biết hiện tượng khếch tán nói chung, khuếch tán qua kênh và thẩm thấu và hứng thú tìm hiểu về sự vận chuyển các chất qua màng sinh chất.

2. Hình thành Mục tiêu: kiến thức mới

- Phân biệt được các hiện tượng khuếch tán qua kênh và thẩm thấu.

- Giải thích được các khái niệm về dung dịch nhược trương, ưu trương và đẳng trương.

- Giải thích được thế nào là vận chuyển chủ động.

- Mô tả được các hiện tượng thực bào, ẩm bào và xuất bào.

Phương pháp/kỹ thuật: Kỹ thuật tia chớp, Kĩ thuật phòng tranh, Kĩ thuật công đoạn, Kĩ thuật động não, Kĩ thuật công đoạn, Kĩ thuật đọc tích cực.

Hình thức tổ chức dạy học: cá nhân, nhóm, cả lớp.

Phương tiện dạy học: Giấy A4, A0, nam châm, bút dạ, máy tính, máy chiếu.

Sản phẩm học sinh: - Phân biệt được các hiện tượng khuếch tán qua kênh và thẩm thấu.

- Giải thích được các khái niệm về dung dịch nhược trương, ưu trương và đẳng trương.

- Giải thích được thế nào là vận chuyển chủ động.

29

- Mô tả được các hiện tượng thực bào, ẩm bào và xuất bào.

- Phân biệt được các chất có những đặc điểm gì thì mới được vận chuyển trực tiếp qua lớp kép phopho lipit, chất nào có thể qua kênh protein, nước qua màng bằng cách nào.

3. Luyện tập

Mục tiêu: Làm thí nghiệm về sự khuếch tán.

Phương pháp/kỹ thuật: Mô tả thí nghiệm.

Hình thức tổ chức dạy học: Thực hành.

Phương tiện dạy học: Lọ nước hoa, mực, cốc nước lọc.

Sản phẩm học sinh: Hiểu được cơ chế khuếch tán và thẩm thấu.

4. Vận dụng mở Mục tiêu: Mở rộng thêm kiến thức thực tế liên quan đến sự rộng

chênh lệch về nồng độ các chất cho HS nắm được.

Phương pháp/kỹ thuật: Kĩ thuật đặt câu hỏi.

Hình thức tổ chức dạy học: cá nhân, nhóm.

Phương tiện dạy học: SGK, tài liệu tham khảo Sản phẩm học sinh: Biết vận dụng kiến thức để giải thích hiện tượng thực tế như: cây héo khi bón quá nhiều phân, ô nhiễm môi trường…

Hoạt động 3: GIẢI THÍCH MỘT SỐ HIỆN TƯỢNG THỰC TẾ (tiết 3) Nội dung

Mục tiêu: Giúp HS vận dụng có hiệu quả các nội dung kiến thức tích hợp đã được học về các nguyên tố hóa học, nước, sự vận chuyển các chất qua màng sinh chất để giải thích rất nhiều câu hỏi liên quan đến thực tế đời sống.

Phương pháp/kỹ thuật: GV giao nội dung công việc cho mỗi nhóm làm ở nhà và ra lớp báo cáo.

Hình thức tổ chức dạy học: Báo cáo, trả lời các câu hỏi của GV và của các nhóm khác.

Phương tiện dạy học: Máy tính, máy chiếu.

30

Sản phẩm học sinh: Hiểu được nhiều vấn đề liên quan đến các nguyên tố hóa học, nước, sự vận chuyển các chất qua màng sinh chất, từ đó có thể giải thích các vấn đề trong cuộc sống trên cơ sở khoa học.

VI. Tổng kết và hướng dẫn học tập GV tổng kết điểm đánh giá quá trình của học sinh thông qua điểm trả lời câu hỏi (theo nhóm) ở từng tiết học và điểm báo cáo sản phẩm nhóm chuẩn bị ở nhà.

Tiết 1: 2

3

4

1/7

1/7

2/7

Điểm báo cáo 8/10

7/10

8/10

8/10

Tổng điểm

11/17

8/17

9/17

10/17

1

2

3

4

3/8

1/8

2/8

Điểm báo cáo 9/10

7/10

8/10

8/10

Tổng điểm

11/18

10/18

9/18

10/18

1

2

3

4

3/18

3/18

4/18

Điểm báo cáo 8/10

7/10

8/10

9/10

Tổng điểm

10/28

11/28

13/28

Nhóm

1

Điểm trả lời 3/7 câu hỏi

Tiết 2: Nhóm

Điểm trả lời 2/8 câu hỏi

Tiết 3: Nhóm

Điểm trả lời 6/18 câu hỏi 14/28

Tổng hợp: 31

Nhóm

1

2

3

4

7/33

5/33

8/33

Điểm báo cáo 25/30

21/30

24/30

25/30

Tổng điểm

28/63

29/63

33/63

Điểm trả lời 11/33 câu hỏi 36/63

GV căn cứ vào điểm đánh giá quá trình để tổng kết, đánh giá quá trình thực hiện chủ đề.

(CHI TIẾT KẾ HOẠCH DẠY HỌC THEO PHỤ LỤC 1)

PHẦN III. THỰC NGHIỆM – ĐÁNH GIÁ 1. Mục đích thực nghiệm Đánh giá tính khả thi và hiệu quả của giải pháp áp dụng kỹ thuật dạy học tích cực khi dạy và học chủ đề tích hợp theo phương pháp và kỹ thuật tổ chức hoạt động tự học của học sinh.

2. Tổ chức thực nghiệm Tác giả tiến hành thực nghiệm dạy học ở trường THPT A – Huyện A - Tỉnh Vĩnh Phúc trong tháng 09 năm 2018. Nhóm thực nghiệm là lớp 10A2 có 45 học sinh, nhóm đối chứng là lớp 10A3 có 44 học sinh. Sử dụng thiết kế kiểm chứng kiểm tra trước và sau tác động đối với các nhóm tương đương bằng phép kiểm chứng T_test độc lập. Đánh giá kết quả kiểm chứng trước tác động là kết quả bài kiểm tra khảo sát chất lượng lần một của hai nhóm đã có. Đánh giá kết quả kiểm chứng sau tác động: + Đánh giá định tính: Quan sát thái độ học tập của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng. + Đánh giá định lượng: Là điểm kết quả bài kiểm tra có sự đối chứng giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng mà tác giả đưa ra.

3. Kết quả thực nghiệm 32

3.1. Đánh giá kết quả kiểm chứng trước tác động Trước tác động, cả hai lớp tương đương về điểm số môn Sinh học 3.2. Đánh giá kết quả kiểm chứng sau tác động: a. Kết quả định tính: - Kết quả thu được ở lớp 10A3 (không dạy theo chủ đề tích hợp liên môn): - Tiết học trầm hơn do nhiều câu hỏi HS không trả lời đúng bởi HS vận dụng kiến thức liên môn vào giải quyết tình huống thực tiễn còn khó khăn.

- Kết quả thu được ở lớp 10A2 (Dạy chủ đề tích hợp liên môn theo phương pháp và kĩ thuật tổ chức hoạt động tự học của học sinh): - Lớp học sôi nổi, học sinh hoạt động nhiều, rất hứng thú, tích cực trong học tập, các em cảm thấy yêu thích tiết học, HS vận dụng kiến thức liên môn vào giải quyết tình huống thực tiễn một cách dễ dàng. b. Kết quả định lượng: Điểm kết quả bài kiểm tra giữa lớp thực nghiệm và đối chứng Bài kiểm tra số 1 Nhóm thực nghiệm (10A2): - 7 học sinh đạt điểm 10 - 18 học sinh đạt điểm 9 - 12 học sinh đạt điểm 8 - 8 học sinh đạt điểm 7 Nhóm đối chứng (10A3): - 0 học sinh đạt điểm 10 - 7 học sinh đạt điểm 9 - 14 học sinh đạt điểm 8 - 11 học sinh đạt điểm 7 - 12 học sinh đạt điểm 6

33

Số lượng HS 18 16 14 12 10

Nhóm 1

8

Nhóm 2

6 4 2 0 10

9

8

7

6

Điểm

Bảng so sánh điểm các bài kiểm tra số 1 giữa 2 nhóm Bài kiểm tra số 2 Nhóm thực nghiệm (10A2): - 8 học sinh đạt điểm 10 - 14 học sinh đạt điểm 9 - 17 học sinh đạt điểm 8 - 6 học sinh đạt điểm 7 Nhóm đối chứng (10A3): - 0 học sinh đạt điểm 10 - 6 học sinh đạt điểm 9 - 17 học sinh đạt điểm 8 - 14 học sinh đạt điểm 7 - 7 học sinh đạt điểm 6

34

Số lượng HS 18 16 14 12 10

Nhóm 1

8

Nhóm 2

6 4 2 Điểm

0 10

9

8

7

6

Bảng so sánh điểm các bài kiểm tra số 2 giữa 2 nhóm KẾT LUẬN Qua thực tế giảng dạy tôi thấy việc áp dụng giải pháp sử dụng các kĩ thuật dạy học tích cực vào dạy và học chủ đề tích hợp theo phương pháp và kỹ thuật tổ chức hoạt động tự học của học sinh đã đem lại hiệu quả cao trong dạy học, thực sự phát huy tính cực, tự lực và sáng tạo trong học tập của học sinh và sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học lớp 10. Bên cạnh đó, giải pháp cũng giúp học sinh phát triển năng lực nghiên cứu khoa học, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo, năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực ngôn ngữ, năng lực tin học để tìm hiểu về cấu trúc và đặc tính lý hóa của phân tử nước, sự vận chuyển của các chất qua màng sinh chất. Qua đó nâng cao năng lực của người học giúp đào tạo những con người có đầy đủ phẩm chất và năng lực để giải quyết các vấn đề thực tiễn của cuộc sống.

8. Những thông tin cần được bảo mật (nếu có): Không 9. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến: a. Đối với giáo viên - GV phải có kiến thức cơ bản về Vật lí, Hoá học, Sinh học khá vững vàng. Muốn vậy giáo viên phải tích cực tham gia sinh hoạt tổ nhóm chuyên môn dựa trên nghiên cứu 35

bài học và sinh hoạt chuyên môn trên trường học kết nối. Trên cơ sở cấu trúc logic của chủ đề này, giáo viên có thể sử dụng các kĩ thuật dạy học khác nhau để phù hợp với từng đối tượng học sinh và cơ sở vật chất nhà trường hiện có.

- GV phải hiểu cặn kẽ và thật tâm đắc với những tư liệu mình đã lựa chọn.

- Không nên ôm đồm, quá tải trong việc vận dụng kiến thức.

- Luôn luôn đảm bảo tính vừa sức của học sinh.

- Mỗi GV phải tích cực đổi mới phương pháp dạy học, chủ động xây dựng các chủ đề dạy học liên môn, ứng dụng nhuần nhuyễn công nghệ thông tin vào dạy học. b. Đối với HS - HS phải chuẩn bị bài thật tốt để GV không bị động và có thời gian để tổ chức các hoạt động học cho HS. c. Đối với các cấp lãnh đạo: - Các cấp lãnh đạo nên có chế độ khuyến khích, động viên GV ở các trường THPT trên toàn tỉnh xây dựng các chủ đề tích hợp liên môn khác để nâng cao năng lực cho HS. - Để nâng cao chất lượng môn Sinh học ở các trường THPT, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần phải thay đổi chương trình giáo dục và sách giáo khoa sao cho phù hợp với thực tiễn dạy và học hiện nay.

10. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả và theo ý kiến của tổ chức, cá nhân đã tham gia áp dụng sáng kiến lần đầu, kể cả áp dụng thử (nếu có) : 10.1. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả: Qua thực tế dạy học nhiều năm tôi thấy rằng việc kết hợp kiến thức giữa các môn học “tích hợp” vào để giải quyết một vấn đề nào đó trong một môn học là việc làm hết sức cần thiết. Dạy học tích hợp trong nhà trường đòi hỏi người giáo viên giảng dạy bộ môn không chỉ nắm bắt nhuần nhuyễn kiến thức bộ môn mình giảng dạy mà còn phải không ngừng trau rồi kiến thức của những môn học khác giúp giáo viên hiểu rõ hơn, sâu hơn những vấn đề đặt ra trong sách giáo khoa để giúp các em giải quyết các tình huống, các vấn đề đặt ra trong môn học một cách nhanh nhất, hiệu quả nhất.

Bên cạnh đó, dạy học tích hợp trong nhà trường sẽ giúp các em học tập thông minh và 36

vận dụng sáng tạo kiến thức, kỹ năng của khối tri thức toàn diện, hài hòa và hợp lý trong giải quyết các tình huống khác nhau và mới mẻ trong cuộc sống hiện đại, có ích cho cuộc sống sau này làm công dân, làm người lao động, làm cha mẹ có năng lực sống tự lập.

Dạy học tích hợp theo phương pháp và kỹ thuật tổ chức hoạt động tự học của học sinh là điểm mới của đề tài. Đề tài đã nâng cao hiệu quả của dạy học tích hợp từ đó góp phần nâng cao hơn nữa chất lượng dạy học môn Sinh học lớp 10 đồng thời phát huy tính cực, tự lực và sáng tạo trong học tập của học sinh từ đó nâng cao năng lực của người học giúp đào tạo những con người có đầy đủ phẩm chất và năng lực để giải quyết các vấn đề thực tiễn của cuộc sống.

10.2. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tổ chức, cá nhân: Dạy học liên môn góp phần phát triển tư duy liên hệ, liên tưởng ở học sinh. Tạo cho học sinh một thói quen trong tư duy, lập luận tức là khi xem xét một vấn đề phải đặt chúng trong một hệ quy chiếu, từ đó mới có thể nhận thức vấn đề một cách thấu đáo.

Dạy học vận dụng kiến thức liên môn giúp cho giờ học sẽ trở nên sinh động hơn, vì không chỉ có giáo viên là người trình bày mà học sinh cũng tham gia vào quá trình tiếp nhận kiến thức, từ đó phát huy tính tích cực của học sinh.

11. Danh sách những tổ chức/cá nhân đã tham gia áp dụng thử hoặc áp dụng sáng kiến lần đầu (nếu có): Số

Tên tổ chức/ Địa chỉ

Phạm vi/ Lĩnh vực áp

TT

cá nhân

dụng sáng kiến Xây dựng kiến thức

Lớp 1

10A3.

10A2,

Trường THPT Bình Xuyên, tích hợp liên môn trong tỉnh Vĩnh Phúc

hoạt động giảng dạy 37

một

số

bài

trong

chương trình sinh học 10 ban cơ bản.

Bình xuyên, ngày 10 tháng 12 năm2018 Bình Xuyên, ngày 25 tháng 11 năm 2018 Thủ trưởng đơn vị

Phan Hồng Hiệp

Tác giả sáng kiến

Nguyễn Thị Yên Hoa

PHỤ LỤC 1: KẾ HOẠCH DẠY HỌC TIẾT 1 (Hoạt động 1) TÌM HIỀU VỀ CÁC NGUYÊN TỐ HÓA HỌC VÀ NƯỚC I. Mục tiêu 1. Kiến thức: - Hiểu được trong cơ thể sống có các nguyên tố hóa học với tỉ lệ khác nhau và vai trò của các nguyên tố hóa học trong tế bào.

- Giải thích được tại sao nguyên tố cacbon lại có vai trò quan trọng trong thế giới sống.

- Hiểu được thế giới sống mặc dù đa dạng nhưng lại thống nhất về thành phần hóa học .

- Giải thích được cấu trúc hóa học của phân tử nước quyết định đến đặc tính lý, hóa của nước như thế nào.

- Trình bày được vai trò của nước đối với tế bào và cơ thể sống.

2. Kỹ năng: - Rèn kỹ năng thu thập thông tin từ tranh ảnh, kênh hình: H3.1; H3.2 (SGK) phục vụ cho việc nghiên cứu, phát hiện kiến thức về các nguyên tố hóa học và nước.

- Rèn kỹ năng hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

38

- Kỹ năng thuyết trình, giao tiếp, hợp tác.

- Kỹ năng khái quát hóa kiến thức.

3. Thái độ: - Thấy rõ tính thống nhất của vật chất thông qua kiến thức các nguyên tố hóa học trong cơ thể sống.

- Bảo quản rau quả đúng cách, chăm sóc cây ở những vùng có tuyết thật khoa học, hợp lý.

- Khi bón phân cho cây trồng phải hợp lý, bón đúng và đủ liều lượng. Phân bón phải ở dạng dễ hoà tan.

4. Năng lực: - Năng lực tự chủ và tự học: HS có thể tự lập kế hoạch học tập xây dựng mục tiêu, kế hoạch thực hiện, phân công nhiệm vụ, sản phẩm cần hoàn thành.

- Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Phát hiện tình huống có vấn đề, nảy sinh mâu thuẫn, đề xuất cách giải quyết.

- Năng lực giao tiếp và hợp tác: Hình thành năng lực giao tiếp thông qua làm việc nhóm, tranh luận nhóm, trình bày báo cáo.

- Năng lực tin học: Biết sử dụng internet để thu thập thông tin.

- Năng lực ngôn ngữ.

II. Chuẩn bị 1. Giáo viên: - Máy tính, máy chiếu.

- Giấy A4; A0; Bút dạ; nam châm; Hai cốc nước lọc, muối, đường, thìa khuấy.

- Đưa tài liệu tham khảo về nội dung các nguyên tố hóa học và nước cho HS chuẩn bị trước theo nhóm.

- GV yêu cầu: + HS nhóm 1 chuẩn bị trình bày nội dung bảng 3 (SGK trang 16 ). + HS nhóm 2 chuẩn bị powerpoint và trình bày về các nguyên tố hóa học trong cơ thể. + HS nhóm 3 tìm hiểu và trình bày về cấu trúc của phân tử nước. + HS nhóm 4 tìm hiểu và trình bày về vai trò của nước đối với tế bào và cơ thể sống.

39

2. Học sinh: - Chuẩn bị sách vở; Chuẩn bị nội dung theo sự phân công theo nhóm của GV. - Chuẩn bị đoạn kịch III. Phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá - Phương pháp dạy học: Giải quyết vấn đề - Kỹ thuật: Đọc tích cực; Khăn trải bàn; Chơi trò chơi; Mô tả thí nghiệm; Động não; Tia chớp; Công đoạn; Đặt câu hỏi; Phòng tranh; Báo cáo chuẩn bị ở nhà theo nhóm - Kiểm tra đánh giá: Đánh giá kết quả qua báo cáo nhóm, trả lời câu hỏi GV đưa ra.

IV. Tiến trình lên lớp 1. Hoạt động: Khởi động (1). Mục tiêu: - Tạo tâm thế vui vẻ, thoải mái cho HS. - Tạo mối liên tưởng giữa kiến thức đã có (Cơ thể sống đều được cấu tạo từ các nguyên tố hóa học) với kiến thức sẽ thu được trong bài (Có phải tất cả các nguyên tố hóa học trong tự nhiên đều cấu trúc nên cơ thể sống?).

- Từ các kiến thức có sẵn của bản thân HS, GV đưa ra các tình huống để kích thích sự tò mò, mong muốn tìm hiểu kiến thức mới.

- Thông qua các câu hỏi của HS, GV phần nào đánh giá sự hiểu biết của các em.

(2). Phương pháp/kĩ thuật: Diễn kịch (3) Phương tiện dạy học: SGK. (4) Hình thức tổ chức dạy học: cá nhân, nhóm (5) Dự kiến sản phẩm học tập của HS: - Hứng thú tìm hiểu về nguyên tố hóa học và nước (6). Kĩ thuật tổ chức Vào bài mới GV chia lớp thành 4 nhóm, yêu cầu HS ngồi theo nhóm. Việc cho điểm gồm: Điểm trình bày báo cáo nhóm chuẩn bị ở nhà và điểm trả lời câu hỏi trên lớp.

Mỗi câu hỏi GV đưa ra trên lớp thì HS sẽ được thảo luận nhóm trong vòng 30 giây và cử 1 đại diện trả lời, đội nào trả lời nhanh nhất và đúng sẽ được cộng 1 điểm. Cuối buổi học GV sẽ cộng số điểm tổng của mỗi nhóm gồm điểm trả lời câu hỏi và điểm báo cáo, nhóm nào đạt điểm cao nhất sẽ thắng cuộc.

40

GV dành 2 phút cho nhóm HS diễn kịch về các nguyên tố hóa học có trong cơ thể sống.

Kịch bản: Thỏ anh đang ngồi học thì thỏ em đến bên cạnh và hỏi: - Đố anh biết trong cơ thể của anh em mình có những chất hóa học nào? Thỏ anh trả lời: Đơn giản, cơ thể anh em mình đều có chứa chất vô cơ và chất hữu cơ. – Đố anh biết các chất vô cơ và hữu cơ đó là do các nguyên tố hóa học nào cấu trúc nên? Thỏ anh liệt kê: Cacbon, hidro, oxi, nito, photpho, kali, canxi, sắt, đồng, iot…..Vậy trong những chất đó thì chất nào chiếm tỉ lệ nhiều, chất nào chiếm tỉ lệ ít anh nhỉ? Thỏ em thắc mắc. Thỏ anh gãi đầu, cái này thì anh cũng không biết đâu, chúng ta cùng đi hỏi bố em nhé.

2. Hoạt động: Hình thành kiến thức (1) Mục tiêu - Hiểu được trong cơ thể sống có các nguyên tố hóa học với tỉ lệ khác nhau và vai trò của các nguyên tố hóa học trong tế bào.

- Giải thích được tại sao nguyên tố cacbon lại có vai trò quan trọng trong thế giới sống.

- Hiểu được thế giới sống mặc dù đa dạng nhưng lại thống nhất về thành phần hóa học.

- Giải thích được cấu trúc hóa học của phân tử nước quyết định đến đặc tính lý, hóa của nước như thế nào.

- Trình bày được vai trò của nước đối với tế bào và cơ thể sống.

(2). Phương pháp/kĩ thuật: Kĩ thuật đọc tích cực, Chơi trò chơi, Kĩ thuật khăn trải bàn, Báo cáo chuẩn bị ở nhà theo nhóm.

(3) Phương tiện dạy học: Máy tính, máy chiếu, giấy A4, giấy A0, nam châm, bút dạ, SGK, tài liệu tham khảo.

(4) Hình thức tổ chức dạy học: cá nhân, nhóm, cả lớp.

(5) Dự kiến sản phẩm học tập của HS: - Hiểu được trong cơ thể sống có các nguyên tố hóa học với tỉ lệ khác nhau và vai trò của các nguyên tố hóa học trong tế bào.

- Hiểu được thế giới sống mặc dù đa dạng nhưng lại thống nhất về thành phần hóa học.

- Phân biệt nguyên tố đa lượng và vi lượng. Giải thích vì sao nguyên tố vi lượng chỉ cần với một lượng nhỏ nhưng không thể thiếu trong đời sống của SV. - Giải thích được tại sao nguyên tố cacbon lại có vai trò quan trọng trong thế giới sống.

41

- Trình bày được vai trò của nước đối với tế bào và cơ thể sống.

- Giải thích được cấu trúc hóa học của phân tử nước quyết định đến đặc tính lý, hóa của nước như thế nào.

- Giải thích một số hiện tượng thực tế liên quan đến tính chất lý, hóa của phân tử nước.

(6). Kĩ thuật tổ chức 2.1. Tìm hiểu về các nguyên tố hóa học. * Chuyển giao nhiệm vụ GV sử dụng kỹ thuật “ Đọc tích cực”, yêu cầu HS tìm hiểu nội dung “Các nguyên tố hóa học” và trả lời câu hỏi 1: - Tại sao 4 nguyên tố C, H, O, N là những nguyên tố chính cấu tạo nên tế bào? * Thực hiện nhiệm vụ: HS đọc SGK, tìm hiểu các tài liệu do GV cung cấp. * Báo cáo kết quả: HS trả lời: Các nguyên tố: C, N, H, O được coi là các nguyên tố cơ bản vì: Chúng có những tính chất lí, hóa phù hợp với tính chất của sự sống; có kích thước bé, có vỏ điện tử dễ kết hợp với nhau -> tạo ra các hợp chất đại phân tử quan trọng.

GV nhận xét, cho điểm nhóm có HS trả lời đúng câu hỏi 1 và bổ sung: (Tích hợp kiến thức hóa học): Đặc biệt là nguyên tử C: lớp vỏ e vòng ngoài cùng của nguyên tử C có 4e -> dễ mất e, cũng dễ nhường e -> tạo 4 liên kết cộng hóa trị với hầu hết các nguyên tử nguyên tố khác cũng như với các nguyên tử C khác -> tạo ra 1 số lượng lớn các phân tử hữu cơ khác -> đa dạng của các đại phân tử hữu cơ -> tạo cho cơ thể sống vừa có tính ổn định, vừa có tính mềm dẻo để thích nghi với MT. * Đánh giá: GV chốt kiến thức: - Các nguyên tố hoá học cấu tạo nên thế giới sống và không sống.

- Các nguyên tố C, H, O, N chiếm 96.3% khối lượng cơ thể sống.

- C là nguyên tố đặc biệt quan trọng tạo nên sự đa dạng các đại phân tử hữu cơ.

- Các nguyên tố hoá học nhất định tương tác với nhau theo qui luật lí hoá hình thành nên sự sống và dẫn tới đặc tính sinh học nổi trội có ở thế giới sống.

2.2. Tìm hiểu về nguyên tố đa lượng và vi lượng * GV chuyển giao nhiệm vụ: GV yêu cầu HS nhóm 1 lên trình bày nội dung bảng 3 (SGK trang 16 ).

42

* Thực hiện nhiệm vụ: HS nhóm 1 treo tranh và trình bày: Các nguyên tố chiếm tỉ lệ lớn, nhỏ khác nhau trong cơ thể: nguyên tố đa lượng và vi lượng.

GV tổ chức cho HS chơi trò chơi tiếp sức trả lời câu hỏi 2: Viết 5 nguyên tố đa lượng và 3 nguyên tố vi lượng. Mỗi nhóm đại diện 1 người lên viết trong 40 giây, nếu bạn ở đội đó chưa viết đủ thì bạn khác trong nhóm có thể lên thay thế bạn lúc đầu để viết tiếp. Đội nào viết nhanh và đúng nhất sẽ được 1 điểm. * Báo cáo kết quả: HS dựa trên sự hiểu biết của mình để viết câu trả lời. * Đánh giá: GV nhận xét cho điểm báo cáo nhóm 1, điểm cho nhóm trả lời tốt nhất câu hỏi 2 và GV chốt kiến thức: (Tích hợp kiến thức hóa học) Nguyên tố đa lượng - Là những nguyên tố chiếm lượng lớn chứa trong khối lượng khô của cơ thể.

- Các nguyên tố có tỷ lệ > 10 - 4 ( 0,01%). VD : C, H, O, N, S, P, K, Na, Ca,…

Nguyên tố vi lượng - Là những nguyên tố chiếm lượng rất nhỏ trong khối lượng khô của TB - Các nguyên tố có tỷ lệ < 10 - 4 ( 0,01%). VD: F, Cu, Fe, Mn, Mo, Se, Zn, Co, Cr… * GV chuyển giao nhiệm vụ: Yêu cầu HS nhóm 2 lên trình chiếu một số hình ảnh sinh vật khi thiếu các nguyên tố vi lượng trong quá trình sống và trình bày vai trò của các nguyên tố hóa học trong tế bào. * Thực hiện nhiệm vụ: - HS chiếu hình ảnh bằng powerpoint và trình bày. * Báo cáo kết quả: Các nguyên tố đa lượng tham gia cấu tạo nên các đại phân tử hữu cơ trong tế bào. Các nguyên tố vi lượng tham gia cấu tạo nên các thành phần của tế bào, cấu tạo nên chất hữu cơ, enzim, hormone, vitamin,…

Hình ảnh cây thiếu nitơ.

43

* Đánh giá: GV nhận xét, cho điểm sự chuẩn bị và trình bày của nhóm 2 và GV chốt lại nội dung: - Tham gia cấu trúc nên các chất vô cơ, đại phân tử hữu cơ (Pr, G, L, A.Nu) xây dựng nên cấu trúc tế bào.

- Thành phần cơ bản của enzim, vitamin, hoocmôn...…

-Tham gia vào các quá trình sống của TB. VD: Thiếu Iot gây bệnh bướu cổ. Thiếu Mo cây chết. Thiếu Cu cây vàng lá. Thiếu Vitamin A gây bệnh quáng gà, xảy thai. Thiếu Ca, P còi xương…

2.3: Tìm hiểu về đặc tính lý hóa của phân tử nước. * Chuyển giao nhiệm vụ: GV yêu cầu HS nhóm 3 lên trình bày về cấu trúc của phân tử nước.

HS mở video về cấu trúc của phân tử nước.

GV sử dụng kỹ thuật “Khăn trải bàn”, tổ chức cho HS thảo luận nhóm với câu hỏi 3: Qua quan sát video kết hợp nghiên cứu SGK và hình 3.1, 3.2 em hãy nêu cấu trúc và đặc tính lý hoá của nước? * Thực hiện nhiệm vụ: Với 4 nhóm HS mà GV chia từ đầu, mỗi bạn sẽ viết câu trả lời ra giấy A4 trong vòng 40 giây, sau đó thảo luận nhóm và đại diện 4 nhóm sẽ ngồi vào bàn để viết kết luận cuối cùng vào giấy A0 theo ô đã được chia sẵn cho mỗi nhóm. * Báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ: Sau 1 phút, GV yêu cầu các nhóm dừng lại và nhận xét kết quả của các nhóm. * Đánh giá: GV cho điểm báo cáo nhóm 3 và cho điểm nhóm trả lời tốt nhất câu hỏi 3 sau đó GV chốt kiến thức (Tích hợp kiến thức hóa học): Một phân tử nước được cấu tạo bởi 2 nguyên tử H và 1 nguyên tử O, liên kết với nhau bằng liên kết cộng hóa 44

trị. Nước có tính phân cực cao (Do đôi eletoron trong mối liên kết bị kéo lệch về phía oxi nên phân tử nước có 2 đầu tích điện trái dấu nhau). Phân tử nước này hút phân tử nước kia và hút các phân tử phân cực khác.

GV yêu cầu HS vận dụng kiến thức để trả lời câu hỏi 4 (Tích hợp kiến thức vật lý): Em nhận xét gì về mật độ và sự liên kết giữa các phân tử nước ở trạng thái lỏng và rắn? (khi cho nước đá vào cốc nước thường).

HS: Trả lời GV cho điểm nhóm có HS trả lời đúng câu hỏi 4 và chốt kiến thức: - Nước thường thì liên kết hidro giữa các phân tử nước ở trạng thái yếu.

- Nước đá thì liên kết hidro giữa các phân tử nước rất bền chặt, rất khó bẻ gãy.

GV đưa ra câu hỏi 5: Điều gì xảy ra khi ta đưa các tế bào sống vào trong ngăn đá tủ lạnh? Giải thích?

HS: Trả lời GV cho điểm cho nhóm có HS trả lời đúng câu hỏi 5 và chốt kiến thức (Tích hợp kiến thức vật lý): Các tế bào sống sẽ bị phá vỡ cấu trúc do nhiệt độ trong ngăn đá thấp làm nước trong tế bào đông cứng lại, tăng thể tích và phá vỡ tế bào.

2.4. Tìm hiểu về vai trò của nước đối với tế bào và cơ thể sống * Chuyển giao nhiệm vụ: Yêu cầu HS nhóm 4 lên trình bày về vai trò của nước đối với tế bào và cơ thể sống. * Báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ: HS nhóm 4 trình bày: Nước là dung môi, là môi trường thực hiện các phản ứng sinh hóa, giữ nhiệt, vận chuyển chất, giữ hình dạng tế bào,... * Đánh giá: GV nhận xét và chốt kiến thức: Nước trong TB tồn tại ở 2 dạng : tự do hoặc liên kết.

- Là thành phần cấu tạo, dung môi hoà tan và vận chuyển các chất cần cho hoạt động sống của tế bào.

- Là môi trường và nguồn nguyên liệu cho các phản ứng sinh lý, sinh hoá của tế bào.

- Tham gia điều hoà, giữ ổn định nhiệt của tế bào, cơ thể và môi trường. Nước liên kết có tác dụng bảo vệ cấu trúc tế bào (Tích hợp kiến thức vật lý).

3. Hoạt động: Luyện tập 45

(1). Mục tiêu: Làm các thí nghiệm chứng minh nước là dung môi hòa tan các chất.

(2). Phương pháp/ kỹ thuật dạy học: Mô tả thí nghiệm.

(3). Phương tiện dạy học: Hai cốc nước lọc, muối, đường, thìa khuấy.

(4) Hình thức tổ chức dạy học: cá nhân (5) Dự kiến sản phẩm học tập của HS HS biết được đặc tính lý hóa của phân tử nước (nước là dung môi hòa tan các chất).

(6). Kĩ thuật tổ chức - GV chuẩn bị 1 cốc nước lọc, sau đó cho một thìa muối vào và khuấy lên, một lúc sau muối đã tan hết trong cốc nước.

- GV gọi một HS làm tương tự với một thìa đường.

GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi 6: Tại sao muối và đường lại hòa tan trong nước?

HS làm việc cá nhân, GV gọi 1 HS trả lời.

GV cho điểm nhóm có HS trả lời đúng câu hỏi 6 và chốt kiến thức: Nước là dung môi hòa tan các chất.

4. Hoạt động: Vận dụng, mở rộng (1). Mục tiêu: Giúp HS có nhu cầu mở rộng thêm kiến thức về các nguyên tố hóa học và nước.

(2). Phương pháp/ Kỹ thuật: Kĩ thuật động não.

(3). Phương tiện dạy học: SGK, tài liệu tham khảo.

(4) Hình thức tổ chức dạy học: cá nhân, nhóm, cả lớp (5) Dự kiến sản phẩm học tập của HS Vận dụng kiến thức liên môn và các kiến thức đã học để giải thích các hiện tượng thực tế liên quan đến tính chất lý, hóa của phân tử nước.

(6). Kĩ thuật tổ chức GV đưa ra câu hỏi 7: Ngay đêm trước khi dự báo có băng, người nông dân tưới nước lên cây trồng để bảo vệ cây. Hãy giải thích tại sao việc tưới nước lại bảo vệ cây trước tác động của băng? Em hãy giải thích hiện tượng trên?

HS thảo luận nhóm và đại diện nhóm trả lời.

GV cho điểm nhóm có HS trả lời đúng câu hỏi 7 và chốt lại nội dung: Tưới nước lên cây trồng sẽ bảo vệ được cây vì: 46

- Nước có tính phân cực nên giữa các phân tử nước hình thành các liên kết hidro gắn các phân tử nước với nhau.

- Khi nhiệt độ xuống dưới O0C, nước bị khóa trong các lưới tinh thể, mỗi phân tử nước liên kết hidro với 4 phân tử nước khác tạo ra lớp băng bao phủ bên ngoài lá.

- Khi tưới nước thì lớp băng được hình thành dày hơn lúc không tưới nước. Lớp băng dày đã ngăn cách lá cây với môi trường, bảo vệ nước trong lá không bị đóng băng, đảm bảo cho quá trình trao đổi chất trong cây diễn ra bình thường. * GV tổng hợp lại điểm đã đạt được của các nhóm qua tiết học.

Nhóm

1

2

3

4

Điểm trả lời

3/7

1/7

1/7

2/7

Điểm báo cáo

8/10

7/10

8/10

8/10

Tổng điểm

11/17

8/17

9/17

10/17

câu hỏi

GV nhận xét: Nhóm 1 giành điểm cao nhất và đã chiến thắng.

47

TIẾT 2 (Hoạt động 2) SỰ VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT I. Mục tiêu 1. Kiến thức: - Phân biệt được các hiện tượng khuếch tán nói chung, khuếch tán qua kênh và thẩm thấu.

- Giải thích được các khái niệm về dung dịch nhược trương, ưu trương và đẳng trương.

- Giải thích được thế nào là vận chuyển chủ động.

- Mô tả được các hiện tượng thực bào, ẩm bào và xuất bào.

2. Kỹ năng: - Rèn kỹ năng thu thập thông tin từ tranh ảnh, kênh hình: H11.1; 11.2 (SGK) phục vụ cho việc nghiên cứu, phát hiện kiến thức mới.

- Rèn kỹ năng hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân và khái quát hóa kiến thức.

- Kỹ năng thuyết trình, giao tiếp, hợp tác.

- Kỹ năng khái quát hóa kiến thức.

- Rèn kỹ năng trình bày và bảo vệ ý kiến của mình trước tập thể.

3. Thái độ: - Trình bày được mối quan hệ giữa bón phân với năng suất cây trồng.

- Giải thích tại sao lại bảo quản rau quả bằng cách ướp đường và ướp muối.

- Nhận thức đúng quy luật vận động của vật chất sống cũng tuân theo các quy luật vật lý và hóa học.

- Cần có ý thức tạo điều kiện thuận lợi cho vi sinh vật trong đất hoạt động mạnh, phân hủy nhanh chóng xác thực vật, cải tạo môi trường đất.

- Bảo vệ môi trường thông qua việc sử dụng phân bón đúng liều lượng và nồng độ.

48

4. Định hướng năng lực: - Năng lực tự chủ và tự học: HS có thể tự lập kế hoạch học tập xây dựng mục tiêu, kế hoạch thực hiện, phân công nhiệm vụ, sản phẩm cần hoàn thành như: Phân tích bảng các nguyên tố hóa học, tìm hiểu về cấu trúc, vai trò của nước với tế bào và cơ thể.

- Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Phát hiện tình huống có vấn đề, nảy sinh mâu thuẫn, đề xuất cách giải quyết như: vận dụng kiến thức liên môn để giải thích các tình huống thức tế liên quan đến sự chênh lệch về nồng độ các chất.

- Năng lực giao tiếp và hợp tác: Hình thành năng lực giao tiếp thông qua làm việc nhóm, tranh luận nhóm, trình bày báo cáo.

- Năng lực ngôn ngữ: Trình bày tổng quát một vấn đề.

- Năng lực tin học: Biết sử dụng internet để thu thập thông tin.

II. Chuẩn bị 1. Giáo viên: - Chuẩn bị lọ nước hoa; cốc nước lọc, thuốc tím, mực, đường, muối.

- Máy tính, máy chiếu.

- Giấy A4, giấy A0, nam châm, bút dạ.

2. Học sinh: Nội dung trình bày theo hướng dẫn của GV. III. Phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá - Phương pháp dạy học: Giải quyết vấn đề - Kỹ thuật dạy học: Tia chớp, Phòng tranh, Động não, Công đoạn, Đọc tích cực, Đặt câu hỏi, Mô tả thí nghiệm.

- Kiểm tra đánh giá: Đánh giá kết quả qua báo cáo nhóm, trả lời câu hỏi GV đưa ra.

IV. Tiến trình lên lớp 1. Hoạt động: Khởi động (1). Mục tiêu - Tạo tâm thế vui vẻ cho học sinh - Biết hiện tượng khếch tán nói chung, khuếch tán qua kênh và thẩm thấu từ đó có hứng thú tìm hiểu về sự vận chuyển các chất qua màng sinh chất.

(2). Phương pháp/ Kỹ thuật: Mô tả thí nghiệm (3). Phương tiện dạy học: Cốc nước lọc, thuốc tím.

49

(4). Hình thức tổ chức dạy học: cá nhân (5). Dự kiến sản phẩm học tập của HS - Tạo tâm thế vui vẻ cho học sinh - Biết hiện tượng khếch tán nói chung, khuếch tán qua kênh và thẩm thấu từ đó có hứng thú tìm hiểu về sự vận chuyển các chất qua màng sinh chất.

(6). Kĩ thuật tổ chức * GV chuyển giao nhiệm vụ: Khởi động lớp học thông qua một thí nghiệm nhỏ. * Thực hiện nhiệm vụ: Cho một vài giọt thuốc tím K2MnO4 vào trong cốc nước sạch.

Yêu cầu HS quan sát và nhận xét. * Báo cáo kết quả: HS quan sát và đưa ra nhận xét. * Đánh giá: Trên cơ sở nhận xét của HS, GV sẽ hướng dẫn để vào bài mới: Ta thấy các phân tử thuốc tím đã khuếch tán từ từ và hòa lẫn đều trong cốc nước sạch. Các phân tử thuốc tím đã di chuyển từ nơi có nồng độ cao đến nơi có nồng độ thấp. Để hiểu rõ hơn vấn đề này, chúng ta hãy tìm hiểu bài 11 “Vận chuyển các chất qua màng sinh chất” sẽ thấy rõ.

2. Hoạt động: Hình thành kiến thức (1). Mục tiêu - Phân biệt được các hiện tượng khuếch tán qua kênh và thẩm thấu.

- Giải thích được các khái niệm về dung dịch nhược trương, ưu trương và đẳng trương.

- Giải thích được thế nào là vận chuyển chủ động.

- Mô tả được các hiện tượng thực bào, ẩm bào và xuất bào.

(2). Phương pháp/ Kỹ thuật: Kĩ thuật tia chớp, Kĩ thuật phòng tranh, Kĩ thuật công đoạn, Kĩ thuật động não, Kĩ thuật đọc tích cực.

(3). Phương tiện dạy học: Giấy A4, giấy A0, nam châm, bút dạ, maý tính, máy chiếu.

(4). Hình thức tổ chức dạy học: cá nhân, nhóm.

(5). Dự kiến sản phẩm học tập của HS: - Phân biệt được các hiện tượng khuếch tán qua kênh và thẩm thấu.

- Giải thích được các khái niệm về dung dịch nhược trương, ưu trương và đẳng trương.

- Giải thích được thế nào là vận chuyển chủ động.

- Mô tả được các hiện tượng thực bào, ẩm bào và xuất bào.

50

- Phân biệt được các chất có những đặc điểm gì thì mới được vận chuyển trực tiếp qua lớp kép phopho lipit, chất nào có thể qua kênh protein, nước qua màng bằng cách nào.

(6). Kỹ thuật tổ chức: Vào bài mới GV chia lớp thành 4 nhóm, yêu cầu HS ngồi theo nhóm. Mỗi câu hỏi GV đưa ra thì HS sẽ được thảo luận nhóm trong vòng 30 giây và cử 1 đại diện trả lời, đội nào trả lời nhanh nhất và đúng sẽ được cộng 1 điểm. Cuối buổi học GV sẽ cộng số điểm tổng của mỗi nhóm gồm điểm trả lời câu hỏi và điểm báo cáo, nhóm nào đạt điểm cao nhất sẽ thắng cuộc.

2.1. Tìm hiểu về cơ chế vận chuyển thụ động.

2.1.1. Tìm hiểu khái niệm, nguyên lý của vận chuyển thụ động.

GV tích hợp một số kiến thức liên quan như: - Khái niệm về chất tan, dung môi, dung dịch, khuếch tán…các chất vận chuyển qua màng thường phải được hoà tan trong nước. * Chuyển giao nhiệm vụ: GV cho HS xem video các con đường vận chuyển các chất qua màng sinh chất kết hợp cho HS quan sát hình 11.1 – SGK. GV dùng kỹ thuật “ Tia chớp” hỏi nhanh: Câu hỏi 1: - Có mấy cách vận chuyển các chất qua màng?

- Thế nào là vận chuyển thụ động? Nguyên lý của cơ chế vận chuyển thụ động là gì? * Thực hiện nhiệm vụ: HS Quan sát video, Hình 11.1 (SGK), các hiện tượng thí nghiệm trên. * Báo cáo kết quả: Đại diện nhóm trả lời. * Đánh giá: GV nhận xét và chốt kiến thức: Có 2 cách vận chuyển chủ yếu là vận chuyển thụ động và vận chuyển chủ động.

- Nguyên lý của vận chuyển thụ động: Vận chuyển theo nguyên lý khuếch tán, tức là đi từ nơi có nồng độ chất tan cao đến nơi có nồng độ chất tan thấp.

2.1.2. Tìm hiểu về Các chất vận chuyển theo cơ chế thụ động. * Chuyển giao nhiệm vụ: GV yêu cầu HS hoạt động nhóm, dùng kỹ thuật “phòng tranh”: Giao nhiệm vụ cho các nhóm: Tìm hiểu thông tin SGK và trả lời các câu hỏi vào giấy A0: 51

Câu hỏi 2: - Các chất vận chuyển qua những thành phần nào của tế bào và có đặc điểm gì?

- Vì sao những chất hoà tan trong lipid lại dễ dàng đi qua màng tế bào?

- Điều kiện để các chất vận chuyển thụ động qua lớp phospholipid và qua kênh là gì? ( Tích hợp kiến thức vật lý: Nguyên lý khuếch tán, chất tan di chuyển từ nơi có nồng độ chất tan cao đến nơi có nồng độ chất tan thấp. Kiến thức hóa học: Chất tan, nồng độ…). * Thực hiện nhiệm vụ: HS thảo luận nhóm và trả lời vào giấy A0. * Báo cáo kết quả: Các nhóm treo lên tường xung quanh lớp học. * Đánh giá: GV yêu cầu các nhóm nhận xét lẫn nhau rồi GV nhận xét và chốt lại kiến thức: - Các chất vận chuyển qua lớp phospholipids và kênh protein,…

- Những chất hòa tan trong lipit lại dễ dàng đi qua màng tế bào vì màng tế bào là một lớp kép phospholipid, là một loại lipid.

- Điều kiện để các chất vận chuyển thụ động qua lớp phospholipid và qua kênh: * Chênh lệch nồng độ các chất. + Nước: thế nước cao → thấp. + Qua kênh protein đặc biệt. + Chất hoà tan đi từ Ccao → Cthấp * Protein vận chuyển có cấu trúc phù hợp với chất vận chuyển. * Không tiêu tốn năng lượng.

2.1.3. Tìm hiểu về các loại môi trường khi có sự chênh lệch nồng độ các chất.

GV: Các chất có khuếch tán được qua màng sinh chất vào bên trong tế bào hay không tùy thuộc vào sự chênh lệch về nồng độ giữa môi trường bên trong và bên ngoài tế bào cũng như các đặc tính lý, hóa học của chúng. * Chuyển giao nhiệm vụ: GV đưa ra ví dụ: Nếu ta đặt một tế bào vào cốc nước muối đặc thì môi trường nước muối là môi trường ưu trương so với môi trường dịch bào.

Môi trường dịch bào là môi trường nhược trương so với môi trường nước muối. Khi nồng độ muối ở môi trường trong cốc nước bằng với nồng độ muối trong dịch bào thì ta gọi đó là môi trường đẳng trương.

52

GV sử dụng kỹ thuật “động não” để yêu cầu HS trả lời các câu hỏi 3: - Khi xét các môi trường khác nhau như trên, các chất tan sẽ di chuyển như thế nào? ( Chất tan sẽ đi từ môi trường nào đến môi trường nào?)

- Khi xét các môi trường khác nhau như trên, nước sẽ di chuyển như thế nào? * Thực hiện nhiệm vụ: HS suy nghĩ và đội nào có câu trả lời nhanh và đúng nhất sẽ được cộng điểm vào đội của mình. * Báo cáo kết quả: HS trả lời. * Đánh giá: Nhận xét câu trả lời của HS và chốt kiến thức.

Như vậy, khi xét về sự chênh lệch về nồng các chất thì có 3 loại môi trường: MT ưu trương, MT nhược trương và MT đẳng trương.

- Các phân tử chất tan sẽ đi từ nơi có nồng độ chất tan cao về nơi có nồng độ chất tan thấp nên các phân tử chất tan ( muối) sẽ đi từ môi trường ngoài vào môi trường dịch bào.

- Khi môi trường ngoài có nồng độ chất tan cao hơn nồng độ chất tan trong dịch bào thì các phân tử nước tự do ở môi trường trong dịch bào sẽ cao hơn ở môi trường ngoài (cốc nước) nên nước sẽ đi từ dịch bào ra ngoài môi trường. (Nước sẽ đi từ nơi có nồng độ thấp đến nơi có nồng độ cao).

2.2: Tìm hiểu về cơ chế vận chuyển chủ động. * Chuyển giao nhiệm vụ: GV: Cho HS xem video về sự vận chuyển thụ động các chất qua màng sinh chất.

GV sử dụng kỹ thuật công đoạn: Mỗi nhóm nhận một câu hỏi như trong bảng dưới đây. Sau khi thảo luận và ghi kết quả vào giấy A4 xong, các nhóm sẽ luân chuyển giấy A4 ghi kết quả thảo luận cho nhau. Cụ thể: Nhóm 1 chuyển cho nhóm 2, nhóm 2 chuyển cho nhóm 3, nhóm 3 chuyển cho nhóm 4 và nhóm 4 chuyển cho nhóm 1. Các nhóm đọc và góp ý kiến bổ sung cho nhóm bạn, sau đó lại luân chuyển cho các nhóm tiếp theo đến khi các nhóm đã nhận lại được tờ giấy của nhóm mình. Các nhóm sẽ hoàn thiện lại câu trả lời của mình và dán lên bảng để GV kiểm tra và chốt kiến thức. Sau đây là nội dung câu hỏi 4: Câu hỏi

Nội dung

Câu trả lời 53

1. ( Nhóm 1) Em hiểu như thế nào là vận chuyển chủ động?

2. ( Nhóm 2) Hình thức vận chuyển chủ động?

3. ( Nhóm 3) Đặc điểm của các chất được vận chuyển?

4. ( Nhóm 4) Điều kiện vận chuyển chủ động là gì? * Thực hiện nhiệm vụ: HS nhận phiếu câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV. * Báo cáo kết quả: Các nhóm báo cáo kết quả của mình khi đã được các nhóm khác góp ý, bổ sung. * Đánh giá: GV nhận xét kết quả của các nhóm, cho điểm và chốt kiến thức. Đáp án của 4 câu hỏi trên: Câu hỏi

Nội dung

Câu trả lời

1. ( Nhóm 1) Em hiểu như thế nào là Là vận chuyển các chất ngược chiều vận chuyển chủ động?

gradient nồng độ và cần phải có sự tham gia của năng lượng ATP.

2. ( Nhóm 2) Hình thức vận chuyển này - Chất tan đi từ nơi có nồng độ chất tan như thế nào?

thấp đến nơi có nồng độ chất tan cao (axit amin , Ca+, Na+, K+).

3. ( Nhóm 3) Đặc điểm của các chất Chất mà tế bào cần, chất độc hại, chất được vận chuyển?

có kích thước lớn hơn lỗ màng.

4. ( Nhóm 4) Điều kiện vận chuyển chủ - Cần kênh protein màng, bơm đặc động là gì?

chủng.

- Tiêu tốn năng lượng.

* GV chuyển giao nhiệm vụ: Cho HS thảo luận nhóm: So sánh giữa vận chuyển thụ động với vận chuyển chủ động? * Thực hiên nhiệm vụ: HS: Hoạt động nhóm, thảo luận và ghi nhận kết quả. * Báo cáo kết quả: GV gọi đại diện nhóm trình bày kết quả.

54

* Đánh giá: GV nhận xét, cho điểm và chốt kiến thức: * Giống nhau: - Đều vận chuyển các chất qua màng.

- Đều diễn ra khi có sự chênh lệch về nồng độ chất tan giữa MT trong và MT ngoài.

- Không làm biến dạng màng sinh chất. * Khác nhau: Cơ chế thụ động

Cơ chế chủ động

- Vận chuyển theo nguyên lý khuếch tán, - Vận chuyển các chất ngược chiều cùng chiều Gradien nồng độ.

Gradien nồng độ.

- Không tiêu tốn năng lượng.

Tiêu tốn năng lượng ATP, có enzim kích hoạt trên màng.

- Các chất được vận chuyển qua màng - Các chất chủ yếu được vận chuyển qua photpho lipit và kênh protein.

kênh protein, bơm đặc chủng.

- Thường các chất có kích thước nhỏ hơn - Thường các chất có kích thước lớn hơn lỗ màng.

lỗ màng.

2.3. Tìm hiểu quá trình ẩm bào và thực bào. * Chuyển giao nhiệm vụ: GV cho HS xem video về quá trình thực bào và ẩm bào, kết hợp quan sát tranh hình 11.2, 11.3 – SGK. GV sử dụng kỹ thuật “Đọc tích cực” và nêu câu hỏi 5: Thế nào là nhập bào, xuất bào?

Các hình thức nhập - xuất bào? * Thực hiện nhiệm vụ: HS Nghiên cứu SGK. * Báo cáo kết quả: HS đại diện nhóm trả lời. * Đánh giá: GV nhận xét, cho điểm và chốt kiến thức.

- Nhập bào là màng tế bào biến dạng để lấy các chất hữu cơ có kích thước lớn (thực bào) hoặc giọt dịch ngoại bào (ẩm bào).

- Xuất bào là sự vận chuyển các chất ra khỏi tế bào theo cách ngược với nhập bào.

3. Hoạt động: Luyện tập.

(1). Mục tiêu: Làm thí nghiệm về sự khuếch tán.

55

(2). Phương pháp/ Kỹ thuật: Mô tả thí nghiệm.

(3). Phương tiện dạy học: Lọ nước hoa, mực, cốc nước lọc.

(4). Hình thức tổ chức dạy học: cá nhân, nhóm.

(5). Dự kiến sản phẩm học tập của HS: Hiểu được cơ chế khuếch tán và thẩm thấu.

(6). Kĩ thuật tổ chức: - GV chuẩn bị 1 cốc nước lọc, sau đó gọi một HS làm thí nghiệm nhỏ 2 giọt mực vào cốc nước.

- GV gọi một HS khác lấy lọ nước hoa hoa và mở nắp ra.

GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi 6: Em có nhận xét gì về 2 hiện tượng trên?

HS làm việc cá nhân, GV gọi 1 HS trả lời.

GV chốt kiến thức: Có hiện tượng khuếch tán, các phân tử chất tan đi từ nơi có nồng độ chất tan cao về nơi có nồng độ chất tan thấp.

4. Hoạt động: Vận dụng, mở rộng (1). Mục tiêu: Giúp HS có nhu cầu mở rộng thêm kiến thức về sự vận chuyển các chất qua màng sinh chất.

(2). Phương pháp/ Kỹ thuật: Kĩ thuật đặt câu hỏi.

(3). Phương tiện dạy học: SGK, tài liệu tham khảo.

(4). Hình thức tổ chức dạy học: cá nhân, nhóm.

(5). Dự kiến sản phẩm học tập của HS: Vận dụng kiến thức tích hợp để giải thích tại sao khi bón phân cho cây trồng, lưu ý về nồng độ và liều lượng để không ảnh hưởng đến cây trồng và môi trường.

(6). Kĩ thuật tổ chức: GV sử dụng “Kỹ thuật đặt câu hỏi” nêu câu hỏi 7: Tại sao khi da ếch khô thì ếch sẽ chết?

HS: Vì khi đó các tế bào da teo lại do mất nước, khí oxy không khuếch tán được qua da → ếch chết do thiếu khí oxy. * Liên hệ giáo dục môi trường ( Tích hợp kiến thức Công nghệ). Câu hỏi 8: Tại sao phải bón phân đúng cách?

HS thảo luận nhóm và đại diện nhóm trả lời.

56

GV nhận xét và chốt nộ dung: - Bón phân cho cây trồng đúng cách, không dư thừa gây ảnh hưởng xấu cho cây xanh, cho môi trường đất, nước và không khí.

- Bảo vệ môi trường đất, nước, không khí và các sinh vật sống trong đó.

- Cần có ý thức tạo điều kiện thuận lợi cho vi sinh vật trong đất hoạt động mạnh, phân hủy nhanh chóng xác thực vật, cải tạo môi trường đất. * GV tổng hợp lại điểm đã đạt được của các nhóm qua tiết học.

Nhóm

1

2

3

4

3/8

1/8

2/8

Điểm báo cáo 9/10

7/10

8/10

8/10

Tổng điểm

10/18

9/18

10/18

Điểm trả lời 2/8 câu hỏi 11/18

GV nhận xét chung: Như vậy nhóm 1 có điểm cao nhất và giành chiến thắng.

TIẾT 3 (Hoạt động 3) GIẢI THÍCH MỘT SỐ HIỆN TƯỢNG THỰC TẾ I. Mục tiêu 57

1. Kiến thức: - Giúp HS vận dụng có hiệu quả các nội dung kiến thức tích hợp đã được học về các nguyên tố hóa học, nước, sự vận chuyển các chất qua màng sinh chất để giải thích rất nhiều câu hỏi liên quan đến thực tế đời sống.

2. Kỹ năng: - Rèn kỹ năng hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân và khái quát hóa kiến thức.

- Kỹ năng thuyết trình, giao tiếp, hợp tác.

- Kỹ năng khái quát hóa kiến thức.

- Rèn kỹ năng trình bày và bảo vệ ý kiến của mình trước tập thể.

3. Thái độ: - Biết vận dụng các kiến thức tích hợp giữa các môn để giải thích các hiện tượng thực thực tế từ đó thêm say mê nghiên cứu khoa học.

- Tuyên truyền cho mọi người hiểu cơ sở của việc bón phân và tưới nước hợp lý.

- Bảo vệ môi trường sống.

4. Năng lực: - Năng lực tự chủ và tự học: HS có thể tự lập kế hoạch học tập xây dựng mục tiêu, kế hoạch thực hiện, phân công nhiệm vụ, sản phẩm cần hoàn thành.

- Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Phát hiện tình huống có vấn đề, nảy sinh mâu thuẫn, đề xuất cách giải quyết.

- Năng lực giao tiếp và hợp tác: Hình thành năng lực giao tiếp thông qua làm việc nhóm, tranh luận nhóm, trình bày báo cáo.

- Năng lực ngôn ngữ: Trình bày tổng quát một vấn đề.

- Năng lực tin học: Biết sử dụng internet để thu thập thông tin.

II. Chuẩn bị 1. Giáo viên: Chuẩn bị các câu hỏi liên hệ thực tế qua nội dung của chủ đề.

2. Học sinh: Chuẩn bị các câu hỏi theo hướng dẫn của GV. III. Phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá - Phương pháp: Dạy học giải quyết vấn đề.

- Kiểm tra đánh giá: Đánh giá kết quả qua báo cáo nhóm, trả lời câu hỏi GV đưa ra.

58

IV. Tiến trình lên lớp Hoạt động: Luyện tập – Vận dụng – Mở rộng (1). Mục tiêu: - Giúp HS vận dụng có hiệu quả các nội dung kiến thức tích hợp đã được học về các nguyên tố hóa học, nước, sự vận chuyển các chất qua màng sinh chất để giải thích rất nhiều câu hỏi liên quan đến thực tế đời sống.

(2). Phương pháp/ Kỹ thuật: Báo cáo chuẩn bị ở nhà theo nhóm (3). Phương tiện dạy học: SGK, tài liệu tham khảo.

(4). Hình thức tổ chức dạy học: cá nhân, nhóm.

(5). Dự kiến sản phẩm học tập của HS: - Hiểu được nhiều vấn đề liên quan đến các nguyên tố hóa học, nước, sự vận chuyển các chất qua màng sinh chất, từ đó có thể giải thích các vấn đề trong cuộc sống trên cơ sở khoa học.

(6). Kỹ thuật tổ chức: * Chuyển giao nhiệm vụ: - GV yêu cầu mỗi nhóm báo cáo nội dung đã chuẩn bị ở nhà 5 câu hỏi và câu trả lời liên quan đến nội dung bài học (Mỗi nhóm một nội dung để không bị trùng lặp). * Báo cáo kết quả: HS trình bày nội dung mình chuẩn bị và đưa ra 1 số câu hỏi cho các nhóm còn lại. * Đánh giá: GV nhận xét, cho điểm và là người chốt kiến thức cuối cùng.

- GV đưa ra một số câu hỏi vận dụng thực tế khác. Nhóm nào trả lời tốt sẽ ghi điểm cho nhóm mình.

Sau đây là một số câu hỏi vận dụng thực tế mà GV chuẩn bị: Câu 1. Giải thích vai trò của nước đối với sự sống?

- Nước trong TB tồn tại ở 2 dạng: Tự do và liên kết. Do đặc tính của nước ->giúp nước có vai trò đặc biệt đối với sự sống: * Đặc tính phân cực cao ->H2O có thể hút ion và các chất phân cực khác làm chúng dễ tan trong nước -> nước có vai trò : làm dung môi hòa tan cho nhiều chất,vận chuyển các chất. * Tạo MT, nguyên liệu cho các pứ sinh hóa trong TB. 59

* Là thành phần chính cấu tạo nên TB ( trong TB nước chiếm hơn 70% trọng lượng TB). * Do đặc tính nhiệt dung cao -> các Lk H giữa các p.tử H2O khi bị phá vỡ sẽ hấp thu nhiệt, và khi hình thành sẽ giải phóng nhiệt -> Có vai trò làm ổn định nhiệt của cơ thể cũng như nhiệt độ của MT. Mặt khác nước có nhiệt độ bay hơi cao Nhiều Lk H2 cần phải phá vỡ thì nước mới bay hơi được -> Khi nước bay hơi làm giảm nhiệt của cơ thể sv. * Nước đá nhẹ hơn nước thường : Các phân tử trong nước đá nằm cách xa nhau nên mật độ phân tử nước thấp hơn so với nước thường -> Có vai trò : Về mùa đông lớp nước bề mặt đóng băng tạo lớp cách nhiệt giữa không khí lạnh với lớp nước ở dưới -> giúp SV tồn tại mà không bị đóng băng. * Nước liên kết có tác dụng bảo vệ cấu trúcTB. Câu 2. Tại sao nước là dung môi tốt nhất trong TB? Vì nước có tính phân tử phân cực : + Điện tích (+) ở gần mỗi nguyên tử H, điện tích (-) ở gần nguyên tử O. + Phân tử nước dễ dàng Lk với phân tử chất tan.

Câu 3. Tại sao cần ăn nhiều loại thức ăn đa dạng khác nhau, không nên chỉ ăn 1 số món ăn ưa thích cho dù là rất bổ?

- Ăn các loại thức ăn khác nhau -> tạo cảm giác ngon miệng, cung cấp các nguyên tố hóa học cần thiết trong đó có các nguyên tố vi lượng, vitamin khác nhau cho TB. Câu 4. Tại sao phải phơi, sấy khô thực phẩm mới bảo quản được lâu hơn? Để làm giảm lượmg nước -> hạn chế vsv sinh sản làm giảm tính chất thực phẩm, làm hỏng thực phẩm.

Câu 5. Điều gì xảy ra khi ta đưa các TB sống vào trong ngăn đá tủ lạnh?

- Do mật độ phân tử nước đá ở trạng thái rắn thấp hơn so với ở trạng thái lỏng nên khi ở thể rắn : Khoảng cách giữa các phân tử nước tăng.

- Khi đưa TB sống vào nước đá , nước trong TB sẽ đóng băng lại -> thể tích và các tinh thể nước đá sẽ phá vỡ TB -> TB sẽ chết.

Câu 6. Tại sao con gọng vó đi lại được trên mặt nước ?

Các Lk H trong nước đã tạo nên mạng lưới nước và sức căng bề mặt nước.

60

Câu 7. Tôm vẫn sống được dưới lớp băng?

Do băng đã tạo nên lớp cách nhiệt giữa không khí lạnh ở trên và lớp nước ở dưới.

Câu 8. Một người hoà nước giải để tưới cây nhưng không hiểu tại sao sau khi tưới cây lại bị héo?

Do hoà ít nước nên nồng độ các chất tan trong nước giải còn cao ngăn cản sự hút nước của cây mà nước trong cây lại bị hút ra ngoài nên cây bị héo.

Câu 9. Sau khi rửa rau sống xong thường ngâm vào nước muối để sát trùng. Nếu nhiều muối rau sẽ bị nhũn. Giải thích?

Do sự chênh lệch nồng độ muối giữa môi trường bên trong và bên ngoài dịch bào dẫn đến tế bào bị mất nước.

Câu 10. Làm thế nào để sào rau muống không bị quắt?

Cho to lửa ngay từ đầu để lớp tế bào bên ngoài bị “cháy”, ngăn cản nước trong tế bào của rau không bị thẩm thấu ra ngoài  rau không bị quắt mà còn giòn, ngon.

Câu 11. Rau muống chẻ ngâm vào nước bị cong?

Do sự chênh lệch nồng độ, môi trường ngoài có thế nước cao hơn sẽ được vận chuyển vào tế bào rau  trương to ở nơi bị cắt khi tiếp xúc với nước  tạo độ cong.

Câu 12. Nếu ta để TB động vật và TB thực vật trong dung dịch nhược trương thì chúng phản ứng ra sao?

Nước ở môi trường ngoài sẽ được vận chuyển vào trong tế bào làm tế bào trương to lên. Nếu là tế bào thực vật thì vì có thành xenlulo cứng bao bên ngoài nên tế bào hút nước và căng ở mức lớn nhất, nếu là tế bào động vật thì khi hút nước đến độ căng nhất định sẽ vỡ ra.

Câu 13. Khi muối dưa bằng rau cải, lúc đầu rau bị quắt lại sau vài ngày trương to lên?

HS: trả lời.

GV chốt lại kiến thức: Lúc đầu nước trong dịch bào của rau cải di chuyển ra ngoài do môi trường ngoài có nồng độ muối cao hơn -> rau quắt, sau một thời gian thì nồng độ muối ở môi trường ngoài bằng nồng độ muối ở môi trường dịch bào, nước sẽ đi từ môi trường ngoài vào môi trường dịch bào -> rau trương to lên.

61

Câu 14. Ngâm quả mơ chua vào đường, sau 1 thời gian quả mơ có vị ngọt chua và nước cũng có vị ngọt chua.

HS: trả lời.

GV chốt lại kiến thức: Vì nồng độ đường ở môi trường ngoài cao hơn nên đường sẽ được di chuyển vào trong dịch bào của quả mơ -> quả mơ có vị ngọt. Nước từ trong quả mơ sẽ đi ra ngoài môi trường đem theo axit nên môi trường ngoài có vị chua, ngọt. * GV tổng hợp lại điểm đã đạt được của các nhóm qua tiết học.

(Trong số 18 câu hỏi mà GV đưa ra ( 14 câu) và 4 câu ở bốn nhóm thì có 2 câu không có nhóm nào trả lời được).

Nhóm

1

2

3

4

3/18

3/18

4/18

Điểm báo cáo 8/10

7/10

8/10

9/10

Tổng điểm

10/22

11/22

13/22

Điểm trả lời 6/18 câu hỏi 14/22

GV nhận xét chung: Nhóm 1 chiến thắng.

62

PHỤ LỤC 2. ĐỀ KIỂM TRA. Bài kiểm tra số 1 (15 phút) MA TRẬN ĐỀ: Nội dung Nhận biết

Thông hiểu

Vận dụng

Vận dụng Tổng cao

Trắc

Vai trò của Nguyên tố đa Các nguyên Đặc

tính

nghiệm

nước

hóa 4 câu

(TN)

TB.

lượng.

1 câu

1 câu

1 câu

1 câu

0,5 điểm

0,5 điểm

0,5 điểm

0,5 điểm

trong lượng,

vi tố hóa học.

của nước.

Tự luận

Vai trò của

Đặc tính lý,

(TL)

nước

hóa

Tổng

trong

TB.

nước.

1 câu

1 câu

5 điểm

3 điểm

2 câu

1 câu

lý,

2 câu

(2 điểm)

2 câu

của

(8 điểm)

1 câu

6 câu (10 điểm) (2 TL, 4 TN).

63

Phần I. Trắc nghiệm: (4 câu) Câu 1: Cho các ý sau: (1) Các nguyên tố trong tế bào tồn tại dưới 2 dạng: anion và cation.

(2) Cacbon là các nguyên tố đặc biệt quan trọng cấu trúc nên các đại phân tử hữu cơ.

(3) Có 2 loại nguyên tố: nguyến tố đa lượng và nguyên tố vi lượng.

(4) Các nguyên tố chỉ tham gia cấu tạo nên các đại phân tử sinh học.

(5) Có khoảng 25 nguyên tố cấu tạo nên cơ thể sống.

Trong các ý trên, có mấy ý đúng về nguyên tố hóa học cấu tạo nên cơ thể sống?

A. 2 B. 3

C. 4

D. 5

Câu 2: Bệnh nào sau đây liên quan đến sự thiếu nguyên tố vi lượng?

A. Bệnh bướu cổ B. Bệnh còi xương C. Bệnh cận thị D. Bệnh tự kỉ Câu 3: Câu nào sau đây không đúng với vai trò của nước trong tế bào?

A. Nước tham gia vào quá trình chuyển hóa vật chất.

B. Nước là thành phần cấu trúc của tế bào.

C. Nước cung cấp năng lượng cho tế bào hoạt động.

D. Nước trong tế bào luôn được đổi mới.

Câu 4: Để bảo quản rau quả chúng ta không nên làm điều gì?

A. Giữ rau quả trong ngăn đá của tủ lạnh B. Giữ rau quả trong ngăn mát của tủ lạnh C. Sấy khô rau quả D. Ngâm rau quả trong nước muối hoặc nước đường.

II. Phần tự luận: (2 câu) Câu 1. Dựa vào đặc tính của nước hãy giải thích các hiện tượng sau: - Ở vùng ôn đới (t0 thấp) 1 số loài động vật biến nhiệt vẫn sống được trong nước?

64

- Nhiệt độ bề ngoài của quả dưa chuột luôn luôn thấp hơn nhiệt độ không khí xung quanh 1-20C? - Khi toát mồ hôi ta cảm thấy mát?(5đ) Câu 2. Đặc tính và vai trò của nước đối với sự sống?(3đ) Đáp án: Câu 1. Dựa vào đặc tính của nước hãy giải thích các hiện tượng sau: - Ở vùng ôn đới (t0 thấp) 1 số loài động vật biến nhiệt vẫn sống được trong nước?

- Nhiệt độ bề ngoài của quả dưa chuột luôn luôn thấp hơn nhiệt độ không khí xung quanh 1-20C? - Khi toát mồ hôi ta cảm thấy mát?

Vì : * Vùng ôn đới t0 thấp  lớp nước bề mặt đóng băng  tạo lớp cách nhiệt giữa không khí lạnh và nước ở dưới  động vật biến nhiệt trong nước vẫn tồn tại được. * Quả dưa chuột có t0 thấp hơn vì: + Quả dưa chuột có hình bầu dục tròn diện tích bề mặt tiếp xúc với MT lớn nhất  thoát hơi nước lớn. + Quả dưa chuột chứa nhiều nước  khi ánh sáng chiếu tới  thoát hơi nước mạnh. * Khi toát mồ hôi, nước chuyển từ trạng thái lỏng sang trạng thái hơi  phá vỡ các liên kết hidro giữa các phân tử nước  hấp thụ nhiệt xung quanh cơ thể mát.

Câu 2. Đặc tính và vai trò của nước đối với sự sống? Đặc tính

Giải thích

Vai trò

Phân cực

Có thể hút ion và các chất phân Là dung môi hoà tan nhiều chất, là

cao

cực khác, làm cho chúng rễ tan thành phần chính cấu tạo tế bào, tạo trong nước.

môi trường cho các phản ứng sinh hoá có thể xảy ra.

65

Nước đá Các phân tử trong nước đá nằm Về mùa đông lớp nước bề mặt đóng nhẹ hơn cách xa nhau nên mật độ phân tử băng tạo lớp cách nhiệt giữa không nước

nước thấp hơn so với nước khí lạnh với lớp nước ở dưới ->SV

thường

thường.

tồn tại mà không bị đóng băng.

Bài kiểm tra số 2 (45 phút) MA TRẬN ĐỀ: Nội dung

Nhận biết

Trắc

Cơ

nghiệm

chuyển

(TN)

động các chất. độ

chế

Vận dụng

thức

các chuyển

lệch chất. độ

Vận dụng cao Tổng

Điều kiện Phương

vận Chênh

chủ lệch nồng vận

Chênh nồng

Thông hiểu

vận

chuyển các

các chất.

chất. Chênh 10 câu nồng (2 điểm)

các

lệch

chất.

Vận

độ các chất.

chuyển

của

nước.

3 câu (0,6 điểm)

3 câu

1 câu

3 câu

(0,6 điểm) (0,2 điểm) (0,6 điểm)

Tự luận

Cơ

(TL)

vận

lệch nồng nồng độ các 3 câu

chuyển

độ

các chất.

chất.

1 câu

1 câu

1 câu

(3 điểm)

(3 điểm)

(2 điểm)

4 câu

2 câu

4 câu

Tổng

3 câu

chế Chênh

Chênh lệch

các chất.

(8 điểm)

13 câu (10 điểm) (3 TL, 10 TN).

I. Phần 1: Trắc nghiệm: 66

Câu 10: Cho các ý sau (với chất A là chất có khả năng khuếch tán qua màng tế bào): (1) Chênh lệch nồng độ của chất A ở trong và ngoài màng.

(2) Kích thước, hình dạng và đặc tính hóa học của chất A. (3) Đặc điểm cấu trúc của màng, nhu cầu của tế bào.

(4) Kích thước và hình dạng của tế bào Tốc độ khuếch tán của chất A phụ thuộc vào những điều nào trên đây?

A. (1), (2), (3) B. (1), (2), (4) C. (1), (3), (4) D. (2), (3), (4) Câu 11: Cơ chế vận chuyển các chất từ nơi có nồng độ thấp đến nơi có nồng độ cao là cơ chế A. vận chuyển chủ động B. vận chuyển thụ động C. thẩm tách

D. thẩm thấu

Câu 12: Cho các nhận định sau về việc vận chuyển các chất qua màng tế bào. Nhận định nào sai?

A. CO2 và O2 khuếch tán vào trong tế bào qua lớp kép photpholipit B. Các phân tử nước thẩm thấu vào trong tế bào nhờ kênh protein đặc biệt là “aquaporin” C. Các ion Na+, Ca+ vào trong tế bào bằng cách biến dạng của màng sinh chất D. Glucozo khuếch tán vào trong tế bào nhờ kênh protein xuyên màng Câu 13: Trong môi trường nhược trương, tế bào có nhiều khả năng sẽ bị vỡ ra là A. tế bào hồng cầu B. tế bào nấm men C. tế bào thực vật D. tế bào vi khuẩn Câu 14: Cho các phương thức vận chuyển các chất sau: (1) Khuếch tán trực tiếp qua lớp kép photpholipit.

(2) Khuếch tán qua kênh protein xuyên màng.

(3) Nhờ sự biến dạng của màng tế bào.

(4) Nhờ kênh protein đặc hiệu và tiêu hao ATP. Trong các phương thức trên, có mấy phương thức để đưa chất tan vào trong màng tế bào?

A. 1 B. 2

C. 3

D. 4

Câu 15: Cho các hoạt động chuyển hóa sau: 67

(1) Hấp thụ và tiêu hóa thức ăn (2) Dẫn truyền xung thần kinh (3) Bài tiết chất độc hại (4) Hô hấp Có mấy hoạt động cần sự tham gia của vận chuyển chủ động?

A. 1 B. 2

C. 3

D. 4

Câu 16: Co nguyên sinh là hiện tượng A. Cả tế bào co lại.

B. Màng nguyên sinh bị dãn ra.

C. Khối nguyên sinh chất của tế bào bị co lại.

D. Nhân tế bào co lại làm cho thể tích của tế bào bị thu nhỏ lại.

Câu 17: Khi ở môi trường ưu trương, tế bào bị co nguyên sinh vì: A. Chất tan khuếch tán từ tế bào ra môi trường.

B. Chất tan thẩm thấu từ môi trường vào tế bào.

C. Nước thẩm thấu từ môi trường vào tế bào.

D. Nước thẩm thấu từ tế bào ra môi trường.

Câu 18: Mục đích của thí nghiệm co nguyên sinh là để xác định (1) Tế bào đang sống hay đã chết.

(2) Kích thước của tế bào lớn hay bé.

(3) Khả năng trao đổi chất của tế bào mạnh hay yếu.

(4) Tế bào thuộc mô nào trong cơ thể.

Phương án đúng trong các phương án trên là A. (1), (2) B. (2), (3) C. (3), (4) D. (1), (3) Câu 19: Người ta dựa vào hiện tượng co nguyên sinh và phản co nguyên sinh của tế bào thực vật để: A. Tìm hiểu các thành phần chính của tế bào.

B. Chứng minh khả năng vận chuyển chủ động của tế bào.

C. Xác định tế bào thực vật còn sống hay đã chết.

D. Tìm hiểu khả năng vận động của tế bào.

Câu 20. Nước đi vào tế bào bằng cách nào sau đây?

68

A. qua kênh protein.

B. qua kênh đặc biệt: Aquaporin.

C. trực tiếp qua lớp kép photpho lipit.

D. gián tiếp qua lớp kép photpho lipit.

II. Tự luận: Câu 1. Vì sao khi da ếch khô thì ếch sẽ chết ? Giải thích tại sao các loài cây sống trên cạn không sống được trên đất ngập mặn? (2đ) Câu 2. So sánh 3 phương thức vận chuyển qua màng? (3đ) Câu 3: Ngâm Tế bào hồng cầu người và Tế bào biểu bì củ hành trong các dd sau: dd ưu trương, dd nhược trương. Dự đoán các trường hợp xảy ra, giải thích?(3đ) Đáp án: Câu 1. Vì sao khi da ếch khô thì ếch sẽ chết ? Giải thích tại sao các loài cây sống trên cạn không sống được trên đất ngập mặn?

- Khi đó các Tb da teo lại do mất nước, khí ôxi không khuyếch tán được qua da -> ếch chết vì thiếu ôxi.

- Đất ngập mặn có nồng độ chất tan cao hơn nồng độ chất tan có trong dịch bào của TB lông hút trong cây sống trên cạn.

Câu 2. So sánh 3 phương thức vận chuyển qua màng?

Phương thức

Thụ động

Cơ chế và điều kiện

Ví dụ

khuyếch tán

- Không tiêu thụ năng

Các phân tử bé không

trực tiếp dễ

lượng

phân cực, tích điện:

dàng qua lớp

- Theo Građien nồng độ

CO2, O2, NO…

kép phot pho - . lipit Khuyếch tán

- Không tiêu thụ năng

- Các chất phân cực:

nhanh qua

lượng

H2O, aa,Glucôzơ.

các kênh

- Theo Građien nồng độ

- Các ion tích điện

Prôtêin 69

- Qua kênh Prôtêin xuyên màng.

- Tiêu thụ năng lượng Chủ động (khả năng hoạt tải )

Các ion, aa, Glucôzơ

- Ngược chiều Građien nồng độ - Các bơm ion

Xuất bào- nhập bào

-Tiêu thụ năng lượng

- Các phân tử lớn: Pr

- Biến đổi và tái tạo

- Các phântử rắn,

màng TB

lỏng.

Câu 3: Ngâm TB hồng cầu người và TB biểu bì củ hành trong các dd sau: dd ưu trương, dd nhược trương. Dự đoán các trường hợp xảy ra, giải thích? a. Hiện tượng: Môi trường

TB Hồng cầu người

TB biểu bì vảy hành

Ưu trương

Nhăn nheo

Co nguyên sinh

Nhược trương

Vỡ -> Hiện tượng tiêu

Màng sc áp sát thành TB( TB

huyết

trương nước)

b. Giải thích: - Tb hồng cầu : trong MT ưu trương ->TB mất nước -> Nhăn nheo. Trong MT nhược trương -> TB hút nước, do không có thành TB -> Tb hút no nước -> Vỡ Tb. - Tb biểu bì củ hành: Trong MT ưu trương -> TB mất nước -> Màng sc tách dần khỏi Tb -> Co nguyên sinh. Trong MT nhược trương -> TB hút nước -> màng sc áp sát thành TB.

70

PHỤ LỤC 3. TÀI LIỆU THAM KHẢO GV CUNG CẤP CHO HS. 1. Các nguyên tố hóa học chủ yếu cần thiết cấu thành các cơ thể sống?

Trong số các nguyên tố hóa học có trong thiên nhiên có khoảng 25 nguyên tố :C, H, O, N, Ca, P, K, S, Cl, Na, Mg, Fe, Cu, Mn, Zn, Mo, F, Co, B…..

Trong đó căn cứ vào tỉ lệ % khối lượng của các ng.tố chia thành : a.Các nguyên tố đa lượng:

- Là những ng.tố chiếm tỉ lệ >10-4 khối lượngchất sống

trong cơ thể (0,01%) - O,C,H,N,Ca,P,K, Na, Cl, Mg, S… b. Các nguyên tố vi lượng:

- Là những ng.tố chiếm tỉ lệ < 10-4 khối lượng chất

sống của cơ thể.

- Mn, Cu, Zn, Fe, F, B, Mo, Co… - Mặc dù chiếm với tỉ lệ rất nhỏ nhưng vai trò của chúng đối với cơ thể sống là rất quan trọng vì: * Là thành phần cấu trúc bắt buộc của các hệ E -> xúc tác cho các pứ sinh hóa trong TB, của vitamin, các hoóc môn -> điều hòa TĐC. 71

Vd: -Fe : -I

:

Thành phần của Hêmôglubin, hệ Xitôcrôm oxidaza Thành phần của Tirôzin -> hooc môn tuyến giáp, thiếu nó sẽ gây bệnh

bướu cổ.

-Cu, Mn, Zn : - Mo

Thành phần trong CôFactor của E

: Thiếu nó cây trồng phát triển kém hay chết

* Nói tóm lại, vai trò của các nguyên tố này là tham gia vào các quá trình sống của TB (cơ thể) 2 .Các nguyên tố tham gia cấu tạo nên các đại phân tử quan trọng cấu trúc nên TB Cấu tạo, tính chất lí, hóa, đặc tính và vai trò của phân tử nước a. Cấu tao: - Phân tử H2O gồm 1 nguyên tử O liên kết đối xứng với 2 nguyên tử H2 bằng liên kết cộng hóa trị có cực .

- Do O2 có độ âm điện > H2 -> đôi e lệch về phía O2 -> 2 đầu phân tử H2O tích điện trái dấu -> Phân tử H2O phân cực.

- Giữa các phân tử nước : LK với nhau bằng LK H2. b. T/c lí, hóa: - Ở t0 15 ; 370C các p.tử H2O ở trạng thái liên kết.

- LK H2 trong H2O thường yếu dễ bị phá vỡ và tái tạo liên tục .

- Trong H2O đá LK H2 thường bền chặt, rất khó bẻ gãy.

- LK H trong H2O kém bền hơn lk cộng hóa trị.

- Có khả năng dẫn điện tốt, nhiệt dung cao. c. Đặc tính của nước - Do phân tử H2O có tính phân cực : Phân tử H2O này hút p.tử H2O kia hoặc hút các phân tử phân cực khác.

- Giữa các phân tử H2O có lực hấp dẫn tĩnh điện (Do lk H- Các phân tử nước ở bề mặt tiếp xúc với không khí nhờ các LK H2 đã liên kết với nhai và với các phân tử bên dưới đã tạo ra 1 lớp màng phin mỏng liên tục  làm cho nước có sức căng bề mặt  tạo ra mạng lưới nước -> (trong cây tạo ra cột nước liên tục vận chuyển trong mạch). d. Vai trò của nước -Nước trong TB tồn tại ở 2 dạng: Tự do và liên kết. Do đặc tính của nước ->giúp nước có vai trò đặc biệt đối với sự sống: 72

* Đặc tính phân cực cao ->H2O có thể hút ion và các chất phân cực khác làm chúng dễ tan trong nước -> nước có vai trò : làm dung môi hòa tan cho nhiều chất,vận chuyển các chất.

3. Vận chuyển thụ động: *Khái niệm : Là phương thức vận chuyển các chất ra, vào Tb qua màng sc theo nguyên lí khuyếch tán vật lí đơn thuần, theo chiều Građien nồng độ( từ nơi có nồng độ cao -> nơi có nồng độ thấp), không tiêu tốn NL(ATP) --Thẩm thấu :Sự khuyếch tán của các phân tử nước( dung môi) qua màng sc từ nơi có nồng độ phân tử nước tự do cao -> nơi có nồng độ phân tử nước tự do thấp( từ nơi có thế nước thấp-> nơi có thế nước cao hay là từ MT nhược trương -> Mt ưu trương) -- Thẩm tách :Là sự khuyếch tán của các ion và phân tử chất hòa tan từ nơi có nồng độ cao -> nơi có nồng độ thấp. + Môi trường ưu trương: nồng độ chất tan bên ngoài cao hơn nồng độ chất tan bên trong tế bào thì môi trường bên ngoài ưu trương. + Nếu môi trường bên ngoài có nồng độ chất tan bằng với nồng độ chất tan bên trong tế bào thì môi trường như vậy gọi là môi trường đẳng trương. + Nếu môi trường bên ngoài có nồng độ chất tan bên ngoài thấp hơn nồng độ chất tan bên trong tế bào thì môi trường bên ngoài được xem là nhược trương hơn môi trường bên trong tế bào. b. Có 2 phương thức vận chuyển thụ động: * Khếch tán trực tiếp qua lớp phôtpholipit : Sự vận chuyển thụ động không cần prôtêin mang(Pecmeaza). Chất vận chuyển gồm: + Nước + Chất hòa tan: - Kích thước nhỏ hơn lỗ màng.

- Không phân cực, phân cực yếu, không mang điện (CO2, O2, NO…) * Khuếch tán gián tiếp(Khuyếch tán nhanh qua kênh Prôtêin xuyên màng) qua kênh protein xuyên màng với các chất phân cực, có kích thước lớn, gồm: +Kênh có cấu trúc phù hợp với chất cần vận chuyển: Các chất phân cực có kích thước lớn (Glucose).

73

+Kênh chỉ mở cho các chất được vận chuyển khi có các chất tín hiệu bám vào cổng. +Kênh protein đặc hiệu – aquaporin: theo cơ chế thẩm thấu (các phân tử nước). + Các chất phân cực : H2O, aa, Glucôzơ… + Có kích thước lớn: H+, Prôtêin, Glucôzơ + Các ion tích điện.(Na+, K+, Ca2+…), + Sự vận chuyển qua các kênh ion+…), vận chuyển nhờ các pecmeaza đặc trưng( các glicôpôtêin xuyên màng)>> c. Điều kiện : - Có sự chênh lệch nồng độ các chất giữa 2 bên màng TB. - Các prôtêin vận chuyển có cấu trúc phù hợp với chất vận chuyển.

- Không tiêu tốn NL. 4. Vận chuyển chủ động: * Khái niệm: Là phương thức vận chuyển các chất ra và vào TB ngược chiều Građien nồng độ( từ nơi có nồng độ thấp -> nơi có nồng độ cao), qua các kênh protein xuyên màng, có sự tiêu tốn năng lượng ATP. VD: - Một loài tảo biển, nồng độ Iot trong tế bào cao gấp 1000 lần trong nước biển, nhưng iôt vẫn được vận chuyển từ nước biển qua màng vào trong tế bào tảo.

-Tại ống thận, tuy nồng độ glucose trong nước tiểu thấp hơn trong máu (1,2 g/l) nhưng glucose trong nước tiểu vẫn được thu hồi trở về máu. * Ý nghĩa: - Giúp cho TB có thể chủ động đưa các chất cần thiết vào TB ngay cả khi nồng độ chất tan đó thấp hơn so với ở trong TB(Bổ sung cho kho dự trữ nội bào: đường acid amin, Na+, K+, Ca2+, Cl-, HPO42-) và đưa các chất độc hại ra khỏi TB, đảm bảo quá trình sinh lí, sinh hóa trong TB diễn ra bình thường.

-Tham gia vào nhiều hoạt động chuyển hoá. VD: Hấp thụ thức ăn, bài tiết và dẫn truyền xung thần kinh. * Cơ chế: - ATP + Bơm protein đặc chủng cho từng loại chất.

- Protein biến đổi hình dạng chất để đưa qua màng tế bào. * Phân loại: 74

Mỗi loại protein có thể vận chuyển một chất riêng hoặc đồng thời vận chuyển cùng lúc hai chất cùng chiều hoặc ngược chiều. Chia làm 3 loại: Đơn cảng, đồng cảng, đối cảng.

5. Nhập bào và xuất bào. a. Nhập bào, xuất bào : là phương thức vận chuyển các chất có phân tử lớn hoặc các phân tử rắn, lỏng qua màng TB bằng cách biến dạng màng sc hình thành không bào liên kết với lizoxom và có tiêu thụ NL. b. Nhập bào gồm mấy hình thức? * Thực bào : Là phương thức TB lấy các phân tử chất rắn vào trong TB bằng cách biến dạng màng sinh chất -> mang sinh chất lõm xuống, hình thành chân giả bao lấy phân tử chất rắn tạo thành bóng nhập bào. * Ẩm bào: Là phương thức TB lấy các phân tử chất lỏng vào trong TB bằng cách biến dạng màng sinh chất.

PHỤ LỤC 4. BẢNG ĐIỂM 15 PHÚT VÀ 45 PHÚT LỚP 10A2 VÀ 10A3.

Lớp 10A2.

STT Họ và tên

Điểm 15 phút

Điểm 45 phút 75

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43

Lương Văn An Bùi Minh Anh Lê Tuấn Anh Nguyễn Diệu Anh Nguyễn Thị Lan Anh Nguyễn Thị Minh Anh Trần Thị Ngọc Anh Trần Thị Kim Dung Nguyễn Thành Đạt Trần Hải Đăng Nguyễn Hương Giang Tạ Hoàng Giang Trần Thanh Hà Nguyễn Hữu Hiệp Vũ Minh Hiếu Nguyễn Hoàng Hùng Nguyễn Quốc Huy Lê Thị Khánh Huyền Nguyễn Thanh Hương Nguyễn Thị Linh Hương Đỗ Trịnh Bảo Khánh Nguyễn Chí Kiên Trần Mạnh Kiên Trần Quốc Kiên Nguyễn Kim Long Lưu Diệp Phương Ly Lê Mạnh Trần Tuấn Minh Nguyễn Thị Minh Nguyệt Dương Thị Hồng Nhung Nguyễn Thị Hồng Nhung Lê Duy Phông Vũ Xuân Quý Nguyễn Phương Quỳnh Trần Như Quỳnh Dương Công Thái Nguyễn Ngọc Thanh Đỗ Thị Phương Thảo Phạm Thạch Thảo Trần Nguyên Thắng Tạ Đức Thiện Nguyễn Yến Trang Trần Thu Trang

7 9 10 9 9 10 9 8 7 7 9 9 9 7 7 10 8 9 9 9 10 7 8 9 9 10 8 8 9 8 9 7 7 9 8 8 8 8 9 10 9 9 10

7 8 10 8 10 9 9 7 8 8 9 9 8 7 8 9 8 10 9 9 9 7 8 9 8 9 7 8 10 8 9 8 7 9 8 10 8 8 9 10 8 10 10 76

44 45

Nguyễn Ngọc Tuấn Trần Duy Tùng

8 8

8 9

Điểm 15 phút 8 6 9 8 6 8 8 9 6 9 8 9 6 8 7 8 7 9 6 7 8 7 8 8 6 6 6 7 9 7 7 8 7 9 7 8 7

Điểm 45 phút 7 7 9 7 6 6 7 8 6 9 8 8 7 8 8 9 8 6 6 8 9 8 7 8 8 7 8 8 8 8 7 7 8 9 7 7 8

Lớp 10A3

STT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37

Họ và tên Nguyễn Phương Anh Nguyễn Tuấn Anh Nguyễn Thị Ngọc Ánh Nguyễn Tuấn Bình Bùi Văn Công Vũ Duy Cương Dương Mạnh Cường Nguyễn Hải Dương Nguyễn Trần Tuấn Dương Đỗ Văn Định Trần Anh Đức Lương Văn Giang Phùng Thị Quỳnh Giang Dương Thị Thu Hằng Nguyễn Văn Hoàng Nguyễn Trung Hội Nguyễn Văn Hội Trần Thị Thanh Huyền Chu Văn Hưng Nguyễn Tuấn Linh Nguyễn Hoàng Mai Đỗ Đức Mạnh Nguyễn Thế Mạnh Nguyễn Duy Minh Nguyễn Tiến Nam Trần Phương Nam Trịnh Hoài Nam Dương Văn Ngọc Nguyễn Đức Ngọc Nguyễn Bá Phi Nguyễn Bá Quang Nguyễn Anh Quân Nguyễn Tuấn Quân Trần Hồng Quân Nguyễn Văn Quý Trần Ngọc Quý Dương Thu Thảo

77

38 39 40 41 42 43 44

Trần Thị Thu Thảo Nguyễn Văn Thi Nguyễn Văn Thịnh Dương Thị Thanh Thúy Nguyễn Ngọc Cẩm Tú Trần Ngọc Tuấn Dương Văn Tùng

8 6 6 7 8 6 6

9 6 7 6 7 8 7

78

PHỤ LỤC 5. MỘT SỐ ẢNH HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH

TÀI LIỆU THAM KHẢO

79

1. Xavier Roegiers, Khoa sư phạm tích hợp hay làm thế nào để phát triển các năng lực ở nhà trường? Nguyên bản tiếng Pháp – Người dịch: Đào Trọng Nguyên, Nguyễn Ngọc Nhị, NXB GD 1996.

2. Trần Bá Hoành, Trịnh Nguyên Giao: Phát triển các phương pháp học tập tích cực trong bộ môn Sinh học, NXB GD 2000.

3. Trần Bá Hoành (2003), “Dạy học tích hợp”, Kỷ yếu 60 năm ngành Sư phạm Việt Nam, NXB Đại học Sư phạm Hà Nội.

4. Bộ GD – ĐT (2007). Tài liệu bồi dưỡng GV thực hiện chương trình SGK môn sinh học.

5. Nguyễn Thành Đạt (Tổng chủ biên) ( 2008) Sinh học 10 (Ban cơ bản), NXB GD. 6. Phan Khắc Nghệ - Trần Mạnh Hùng. Bồi dưỡng học sinh giỏi sinh học 10 (2013) NXB Đại học Quốc gia Hà Nội.

7. Trần Ngọc Oanh (Chủ biên)(2006). Hỏi đáp sinh học 10, NXB GD. 8. Ban tổ chức kì thi (2017). Tuyển tập đề thiOlympic 30/4, lần thứ XXIII – 2017,NXB ĐHQG HN. 9. https://www.youtube.com/watch?v=ZGNJp4r72GU 10.https://www.youtube.com/watch?v=VBgAWycTwPM 11.https://www.youtube.com/watch?v=bdygq8ViFOE 12.https://www.youtube.com/watch?v=iWRvOWbOXVQ.

80

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VĨNH PHÚC TRƯỜNG THPT BÌNH XUYÊN =====***=====

BÁO CÁO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN

Tên sáng kiến: HIỆU QUẢ DẠY VÀ HỌC CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP: CÁC NGUYÊN TỐ HÓA HỌC VÀ SỰ VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT THEO PHƯƠNG PHÁP VÀ KỸ THUẬT TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA HỌC SINH

Tác giả sáng kiến

: Nguyễn Thị Yên Hoa

Mã sáng kiến

: 31.56.01

Bình Xuyên, năm 2019

81

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT SỬ DỤNG TRONG BÁO CÁO

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

NXB

Nhà xuất bản

THPT

Trung học phổ thông

1

SỞ GD VÀ ĐT VĨNH PHÚC

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

TRƯỜNG THPT BÌNH XUYÊN

Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

PHIẾU ĐĂNG KÝ VIẾT SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM CẤP: NGÀNH:

; TỈNH:

.

I. Thông tin về tác giả đăng ký SKKN 1. Họ và tên: Nguyễn Thị Yên Hoa 2. Ngày sinh: 22/ 04/ 1977 3. Đơn vị công tác: Trường THPT Bình Xuyên 4. Chuyên môn: Sinh học 5. Nhiệm vụ được phân công trong năm học: Dạy Sinh học khối 10, chủ nhiệm lớp 10A3.

II. Thông tin về sáng kiến kinh nghiệm 1. Tên sáng kiến kinh nghiệm: 2. Cấp học (THPT, GDTX): THPT 3. Mã lĩnh vực (Theo danh mục tại Phụ lục 3): 56 4. Thời gian nghiên cứu: từ tháng 9/2018 5. Địa điểm nghiên cứu: Trường THPT Bình Xuyên 6. Đối tượng nghiên cứu: Học sinh lớp 10A2 và lớp 10A3 Ngày tháng

năm 20.....

THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ (Ký, ghi rõ họ tên, đóng dấu)

Ngày tháng

năm 20.....

TỔ TRƯỞNG/NHÓM TRƯỞNG CHUYÊN MÔN

Ngày tháng

năm 20.....

NGƯỜI ĐĂNG KÝ (Ký, ghi rõ họ tên)

(Ký, ghi rõ họ tên)

SỞ GD VÀ ĐT VĨNH PHÚC TRƯỜNG THPT BÌNH XUYÊN

CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

2

BIÊN BẢN CHẤM VÀ XÉT DUYỆT SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NĂM 2018 Tên SKKN: “Hiệu quả dạy và học chủ đề tích hợp Các nguyên tố hóa học và sự vận chuyển các chất qua màng sinh chất theo phương pháp và kỹ thuật tổ chức hoạt động tự học của học sinh”

Tác giả : Nguyễn Thị Yên Hoa Môn (hoặc Lĩnh vực): Sinh học Mã: 56 Đơn vị : Trường THPT Bình Xuyên Đánh giá của Hội đồng chấm (Ghi tóm tắt những đánh giá chính): - Đánh giá chung:.......................................................................................................................... ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

- Những điểm mới SKKN đã nêu: ................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Kết quả: TT

Kết quả chấm

Tiêu chí Tính mới/sáng tạo

Giám khảo 1

Giám khảo 2

......../30 điểm

......../30 điểm

Giám khảo...

Điểm kết luận

3

Khả năng áp dụng, nhân rộng

......../30 điểm

......../30 điểm

Khả năng mang lại lợi ích thiết thực

......../30 điểm

......../30 điểm

Hình thức

........./10 điểm

........./10 điểm

...../100 điểm

...../100 điểm

Cộng

...../100 điểm

...../100 điểm

Tổng số điểm: ..................

Xếp loại :

Không đạt;

Đạt yêu cầu;

Khá;

Tốt;

Xếp loại Tốt: Từ 85 điểm trở lên; Xếp loại Khá : Từ 71 đến dưới 85 điểm; Xếp loại Đạt yêu cầu : Từ 50 đến dưới 71 điểm. Điểm kết luận là trung bình cộng điểm các giám khảo.

GIÁM KHẢO 1 (Kí, ghi rõ họ tên)

GIÁM KHẢO 2

CHỦ TỊCH

(Kí, ghi rõ họ tên)

(Kí, ghi rõ họ tên)

4