SÁNG KIẾN DẠY HỌC THEO GÓC NHẰM PHÁT HUY NĂNG LỰC TỰ HỌC CỦA HỌC SINH – VẬT LÍ 11

DẠY HỌC THEO GÓC PHÁT HUY NĂNG LỰC TỰ HỌC

vectorstock.com/10212086

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection

SÁNG KIẾN DẠY HỌC THEO GÓC NHẰM PHÁT HUY NĂNG LỰC TỰ HỌC CỦA HỌC SINH – VẬT LÍ 11 (ĐỊNH LUẬT ÔM ĐỐI VỚI TOÀN MẠCH, TỪ TRƯỜNG CỦA DÒNG ĐIỆN CHẠY TRONG CÁC DÂY DẪN CÓ HÌNH DẠNG ĐẶC BIỆT, LỰC LO-REN-XƠ) WORD VERSION | 2021 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM

Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO …

TRƯỜNG THPT …

(TÊN CƠ QUAN ÁP DỤNG SÁNG KIẾN) ---------***--------(TÊN CƠ QUAN, ĐƠN VỊ CHỦ QUẢN)

Dạy học theo dự án

DHTDA

BÁO CÁO SÁNG KIẾN

BÁO CÁO SÁNG KIẾN

(Tên sáng kiến)

DẠY HỌC THEO GÓC NHẰM PHÁT HUY Tác giả:...................................................................

NĂNG LỰC TỰ HỌC CỦA HỌC SINH Trình độ chuyên môn:...........................................

Chức vụ:.................................................................

Nơi công tác:...................................................................

– VẬT LÍ 11

Tác giả: …

Trình độ chuyên môn: Giáo viên Nơi công tác: Trường THPT …

Nam Định, ngày 11 tháng 05 năm 2018

1

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT PP DHTG

Phương pháp dạy học theo góc

HS

Học sinh

GV

Giáo viên

PTNL

Phát triển năng lực

NLTH

Năng lực tự học

TH

Tự học

KN

Kĩ năng

SGK

Sách giáo khoa

THPT

Trung học phổ thông

2

THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN 1. Tên sáng kiến: “Dạy học theo góc nhằm phát huy năng lực tự học của học sinh – Vật lí 11” 2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Vật lí 11 3. Thời gian áp dụng sáng kiến: Từ ngày 01 tháng 11 năm 2016 đến ngày 28 tháng 02 năm 2018.

4. Tác giả: Họ và tên: ….

5. Đơn vị áp dụng sáng kiến: Tên đơn vị: ...

BÁO CÁO SÁNG KIẾN I. Điều kiện hoàn cảnh tạo ra sáng kiến Giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện bước chuyển từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc học sinh học được cái gì đến chỗ quan tâm học sinh làm được cái gì qua việc học. Để đảm bảo được điều đó, nhất định phải thực hiện thành công việc chuyển từ phương pháp dạy học nặng về truyền thụ kiến thức sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng lực và phẩm chất; đồng thời phải chuyển cách đánh giá kết quả giáo dục từ nặng về kiểm tra trí nhớ sang kiểm tra, đánh giá năng lực vận dụng kiến thức giải quyết vấn đề, chú trọng kiểm tra đánh giá trong quá trình dạy học để có thể tác động kịp thời nhằm nâng cao chất lượng của các hoạt động dạy học và giáo dục.

Chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2011- 2020 ban hành kèm theo Quyết định 711/QĐ-TTg ngày 13/6/2012 của Thủ tướng Chính phủ chỉ rõ: “Tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học tập, rèn luyện theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo và năng lực tự học của người học”.

Tôi nhận thấy phương pháp dạy học theo góc là một trong những phương pháp dạy học tích cực phát huy rất tốt năng lực tự học của học sinh. Bản thân tôi đã

3

tiến hành nghiên cứu, ứng dụng vào trong các bài giảng và cũng đã thấy được hiệu quả cao của phương pháp dạy học này. Trong kì thi giáo viên giỏi cấp tỉnh năm học 2017 – 2018 tôi đã sử dụng phương pháp dạy học này trong phần thi giảng và được ban giám khảo cùng đồng nghiệp đánh giá cao. Tôi xin chia sẻ kinh nghiệm của mình qua đề tài: “Dạy học theo góc nhằm phát huy năng lực tự học của học sinh – Vật lí 11”.

II. Mô tả giải pháp: A. Mô tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến 1. Đối với giáo viên a. Thuận lợi Trong những năm qua, phần lớn giáo viên đã được tiếp cận với các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực. Các thuật ngữ như phương pháp dạy học tích cực, dạy học dựa trên dự án, dạy học giải quyết vấn đề, phương pháp "Bàn tay nặn bột"...; các kĩ thuật dạy học tích cực như động não, khăn trải bàn, bản đồ tư duy,... không còn xa lạ với đông đảo giáo viên hiện nay. b. Khó khăn - Việc nắm vững và vận dụng các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực còn hết sức hạn chế, có khi còn máy móc, lạm dụng.

- Đại đa số giáo viên vẫn chủ yếu lệ thuộc vào tiến trình các bài học được trình bày trong sách giáo khoa, chưa "dám" chủ động trong việc thiết kế tiến trình xây dựng kiến thức phù hợp với các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực. Khả năng khai thác sử dụng thiết bị dạy học và tài liệu bổ trợ trong quá trình tổ chức các hoạt động dạy học trên lớp và tự học ở nhà của học sinh còn hạn chế, kém hiệu quả.

- Phần lớn giáo viên đều lo lắng khi sử dụng phương pháp dạy học mới sẽ bị "cháy giáo án" do học sinh không hoàn thành các hoạt động được giao trong giờ học. Chính vì vậy, mặc dù có cố gắng nhưng việc sử dụng các phương pháp dạy học tích cực hiện hay chưa thực sự tổ chức được hoạt động nhận thức tích cực, sáng tạo và bồi dưỡng phương pháp tự học cho học sinh; việc tăng cường hoạt động học tập cả thể và học tập hợp tác còn hạn chế; chưa kết hợp được sự đánh giá của giáo viên và sự tự đánh giá của học sinh trong quá trình dạy học.

2. Đối với học sinh

4

a. Thuận lợi - Một bộ phận học sinh đã thể hiện được tính chủ động, sáng tạo.

- HS có sự hỗ trợ của công nghệ thông tin và Internet.

- Kĩ năng học nhóm đã có tiến bộ. b. Khó khăn - Nhiều học sinh có lối học thụ động, chưa biết cách tự học, tự nghiên cứu.

B. Mô tả giải pháp sau khi có sáng kiến: PHẦN 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA QUAN ĐIỂM DẠY HỌC THEO GÓC PHÁT HUY NĂNG LỰC TỰ HỌC CỦA HỌC SINH 1.1. Năng lực và việc phát triển năng lực tự học cho học sinh THPT 1.1.1. Khái niệm năng lực Theo từ điển tiếng Việt “Năng lực là khả năng, điều kiện chủ quan hoặc tự nhiên sẵn có để thực hiện một hành động nào đó. Năng lực là phẩm chất tâm lý và sinh lý tạo cho con người khả năng hoàn thành một loại hoạt động nào đó với chất lượng cao”.

Từ điển tâm lý học đưa ra khái niệm, năng lực là tập hợp các tính chất hay phẩm chất của tâm lý cá nhân, đóng vai trò là điều kiện bên trong tạo thuận lợi cho việc thực hiện tốt một dạng hoạt động nhất định. Theo Cosmovici thì: “năng lực là tổ hợp đặc điểm của cá nhân, giải thích sự khác biệt giữa người này với người khác ở khả năng đạt được những kiến thức và hành vi nhất định”. Còn A.N.Leonchiev cho rằng: “năng lực là đặc điểm cá nhân quy định việc thực hiện thành công một hoạt động nhất định”.

Như vây, năng lực được hiểu là bất kì yếu tố tâm lí của cá nhân nhờ sự huy động tổng hợp các kiến thức, kĩ năng, và các thuộc tính cá nhân khác như sự hứng thú, niềm tin, ý chí… có thể giúp hoàn thành nhanh chóng công việc hay hành động nào đó một cách hiệu quả.

Năng lực cần phát triển cho học sinh THPT gồm: Năng lực tự học; năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo; năng lực thẩm mỹ; năng lực thể chất; năng lực giao tiếp; năng lực hợp tác; năng lực tính toán, năng lực công nghệ thông tin và truyền thông (ICT)

5

1.1.2. Năng lực tự học NLTH được coi là một trong những NL cốt lõi được đan xen vào các NL khác, cần phải rèn luyện cho HS trong quá trình dạy học nói chung và dạy học Vật lí nói riêng ở trường THPT hiện nay.

Tác giả Nguyễn Cảnh Toàn đưa ra quan niệm về NLTH như sau: “Năng lực tự học được hiểu là một thuộc tính KN rất phức hợp. Nó bao gồm KN và kĩ xảo cần gắn bó với động cơ và thói quen tương ứng, làm cho người học có thể đáp ứng được những yêu cầu mà công việc đặt ra” . Năng lực TH là sự bao hàm cả cách học, KN học và nội dung học: “Năng lực tự học là sự tích hợp tổng thể cách học và KN tác động đến nội dung trong hàng loạt tình huống – vấn đề khác nhau” Theo tác giải Lê Công Triêm, NLTH là khả năng mình tự tìm tòi, nhận thức và vận dụng kiến thức vào tình huống mới hoặc tương tự với chất lượng cao.

Như vậy, NLTH được hiểu là khả năng tự mình tìm kiếm, thu thập thông tin, xử lí thông tin và vận dụng kiến thức vào tình huống cụ thể để giải quyết có hiệu quả các vấn đề trong học tập và trong cuộc sống, mang đến sự phát triển cho người học.

1.1.3. Các năng lực thành tố của năng lực tự học 1.1.3.1. Năng lực xây dựng kế hoạch tự học - Thứ nhất, người học phải xác định được tính định hướng của kế hoạch. Kế hoạch phải được tạo lập thật rõ ràng, nhất quán cho từng thời điểm, từng giai đoạn cụ thể sao cho hợp với điều kiện hoàn cảnh của mình.

- Thứ hai, khi lập kế hoạch, người học phải chọn đúng trọng tâm, cần xác định cái gì là quan trọng để ưu tiên tác động trực tiếp và dành thời gian công sức cho nó.

1.1.3.2. Năng lực nhận biết, tìm tòi và phát hiện vấn đề Năng lực này đòi hỏi người học phải nhận biết, hiểu, phân tích, tổng hợp, so sánh sự vật hiện tượng được tiếp xúc, suy xét từ nhiều góc độ, có hệ thống trên cơ sở những lí luận và hiểu biết đã có của mình; phát hiện ra các khó khăn, mâu thuẫn xung đột, các điểm chưa hoàn chỉnh cần giải quyết, bổ sung, các bế tắc, nghịch lí cần phải khơi thông, khám phá, làm sáng rõ... Đây là bước khởi đầu của sự nhận thức có tính phê phán, đòi hỏi nỗ lực trí tuệ cao. Việc thường xuyên rèn luyện năng

6

lực này tạo cho học sinh thói quen hoạt động trí tuệ, luôn tích cực khám phá, tìm tòi ở mọi nơi, mọi trường hợp và với nhiều đối tượng khác nhau. Dựa trên các kiến thức đã biết và các kiến thức mới này HS dần hoàn thiện bản thân.

1.1.3.3 Năng lực giải quyết vấn đề Năng lực giải quyết vấn đề bao gồm khả năng trình bày giả thuyết; xác định cách thức giải quyết và lập kế hoạch giải quyết vấn đề, khảo sát các khía cạnh, tiếp nhận và xử lí thông tin; đề xuất các giải pháp, kiến nghị các kết luận. Kinh nghiệm thực tế cho thấy nhiều HS thu thập được một khối lượng thông tin phong phú nhưng không biết hệ thống và xử lí như thế nào để giải quyết vấn đề đặt ra ban đầu. Điều này đòi hỏi sự hướng dẫn cẩn thận và kiên trì của các GV trong việc dạy cho HS kĩ thuật giải quyết vấn đề. Với kĩ thuật này, HS có thể áp dụng vào rất nhiều trường hợp trong học tập cũng như trong cuộc sống để lĩnh hội các tri thức cần thiết cho mình. Nên xem kĩ thuật giải quyết vấn đề vừa là công cụ nhận thức đồng thời là mục tiêu của việc dạy cho người học phương pháp tự học.

1.1.3.4. Năng lực nghe giảng và ghi chép Khi học tập trên lớp, HS phải biết vận dụng nhiều thao tác như nghe giảng, ghi chép, suy nghĩ, trả lời câu hỏi, trao đổi, thảo luận, hoạt động nhóm... Trong những hoạt động đó HS cần phải biết kết hợp các thao tác nghe, ghi chép và suy nghĩ trả lời câu hỏi. Phát triển được năng lực này sẽ giúp HS học tập hiệu quả hơn, linh hoạt hơn trong tư duy, giáo dục ý thức tự giác, kiễn nhẫn và khả năng tư duy nhanh. Vì vậy trong quá trình nghe giảng hay nghe phần thuyết trình, HS phải biết chọn lọc kiến thức để ghi chép theo ý hiểu của cá nhân. Để việc lắng nghe có hiệu quả, HS phải luôn chú ý đến hoạt động của GV, phải theo sát các mục mà GV ghi trên bảng, kết hợp với SGK , trước khi nghe phải tìm hiểu qua nội dung (tên chủ đề, các câu hỏi, các nguồn tài liệu), chuẩn bị các công cụ ghi chép. Tốc độ nói sẽ nhanh hơn tốc độ ghi nên GV cần hướng dẫn HS các ghi chép phù hợp, vừa ghi chép vừa suy nghĩ vấn đề. Một số kĩ năng trong ghi chép như ghi thành các mục để dễ theo dõi, ghi những ý chính, ghi theo ý hiểu, dùng các chữ viết tắt và kí hiệu quy ước một cách nhất quán, có những nội dung có thể khái quát bằng sơ đồ.

1.1.3.5. Năng lực làm việc theo nhóm

7

Việc hoạt động nhóm dựa vào tính độc lập, tích cực của các thành viên trong nhóm. Mục tiêu học tập được cấu trúc sao cho mọi thành viên quan tâm tới kết quả chung của toàn nhóm cũng như của mỗi cá nhân. Trong mỗi nhóm phải có sự phân công nhiệm vụ rõ ràng, trách nhiệm cá

nhân của mỗi thành viên được xác định cụ

thể khi giao nhiệm vụ và khi đánh giá kết quả.

Mỗi thành viên trong nhóm phải trực tiếp tham gia các hoạt động, tích cực chủ động tìm kiếm, thu thập và xử lí thông tin để giải quyết các nhiệm vụ học tập được đặt ra. Đồng thời, trong quá trình hoạt động nhóm, các thành viên phải có trách nhiệm giúp đỡ, động viên lẫn nhau để hoàn thành nhiệm vụ chung.

HS học được những kĩ năng hợp tác: cùng nhau hợp tác trong công việc, kĩ năng giao tiếp, giải quyết các mâu thuẫn hoặc bất đồng phát sinh trong nhóm làm cho nhóm thành một tập thể thống nhất.

1.1.3.6. Năng lực vận dụng tri thức vào thực tiễn Sau khi thu nhận kiến thức, người học có thêm những tri thức mới, tuy nhiên nếu không được sử dụng thì những tri thức đó sẽ bị lãng quên hoặc mai một. Vì thế, việc vận dụng tri thức vào thực tiễn vừa là mục đích tự thân của việc học, vừa là quá trình bổ sung mở rộng, đào sâu, làm giàu tri thức các nhân. Vận dụng tri thức vào thực tiễn bao gồm cả việc vận dụng kiến thức đã có để giải quyết các vấn đề thuộc về nhận thức. Đồng thời cũng sẽ vận dụng những kiến thức đó vào thực tiễn sản xuất đời sống, sinh hoạt hàng ngày. Chẳng hạn như: lắp đặt, sửa chữa đồ dùng, mạng điện đơn giản trong gia đình, giải thích các hiện tượng gần gũi trong cuộc sống như hiện tượng sấm sét, hiện tượng cầu vồng, hiện tượng màn hình ti vi bị nhiễu khi đưa nam châm lại gần...

1.1.3.7. Năng lực tự kiểm tra, đánh giá và tự điều chỉnh Tự kiểm tra, đánh giá là một kĩ năng quan trọng trong tự học, vì làm được điều này, người học mới biết trình độ tự học của mình đạt được mức độ nào và xác định, điều chỉnh phương pháp tự học cho thích hợp, hiệu quả cao hơn. Việc kiểm tra phải được tiến hành thường xuyên trong quá trình tự học, dưới nhiều hình thức, như: tự trắc nghiệm bằng hệ thống câu hỏi khách quan, tự kiểm tra qua việc vận dụng kiến thức để làm bài tập, thực hành, giải quyết các vấn đề thực tiễn đặt ra...

Khi người học tự đánh giá được kết quả học tập của mình, người học sẽ tự đánh giá

8

được năng lực học tập của bản thân, hiểu được cái gì mình làm được, cái gì mình chưa làm được để từ đó có hướng phát huy hoặc khắc phục.

1.1.4. Những biểu hiện của NLTH Candy đã liệt kê 12 biểu hiện của người có NLTH. Ông chia thành 2 nhóm để xác định nhóm yếu tố nào sẽ chịu tác động mạnh từ môi trường học tập.

Nhóm đặc biệt bên ngoài: chính là phương pháp học nó chứa đựng các KN học tập cần phải có của người học, chủ yếu được hình thành và phát triển trong quá trình học, do đó phương pháp dạy của GV sẽ có tác động rất lớn đến phương pháp học của học trò, tạo điều kiện để hình thành, phát triển và duy trì NLTH. Nhóm đặc điểm bên trong (tính cách) được hình thành và phát triển chủ yếu thông qua các hoạt động sống, trải nghiệm của bản thân và bị chi phối bởi yếu tố tâm lý. Chính vì điều đó mà GV nên tạo môi trường để HS được thử nghiệm và kiểm chứng bản thân, đôi khi chỉ cần phản ứng đúng sai trong nhận thức hoặc nhận được lời động viên, khích lệ cũng tạo ra được động lực để người học phấn đấu, cố gắng TH.

1. Tính kỉ luật

1. Có KN tìm kiếm và thu hồi

2. Có tư duy phân tích

thông tin.

3. Có khả năng tự điều chỉnh 4. Ham hiểu biết

2. Có kiến thức để thực hiện các hoạt động học tập.

5. Linh hoạt

3. Có năng lực đánh giá, KN xử lý

6. Có năng lực giao tiếp xã hội

thông tin và giải quyết vấn đề

7. Mạo hiểm, sáng tạo 8. Tự tin, tích cực Sơ đồ1.1: Biểu hiện NLTH theo Candy Tác giả Taylor khi nghiên cứu về vấn đề TH của HS trong trường phổ thông đã xác định NLTH có những biểu hiện sau: Người có NLTH Thái độ 1. Chịu trách nhiệm với

Tính cách 1. Có động cơ học tập

Kĩ năng

9

1. Có KN thực hiện các

Theo dự thảo Chương trình giáo dục phổ thông - Chương trình tổng thể ban hành ngày 11/ 04/ 2017 thì năng lực tự học có những biểu hiện sau: 1. Xác định nhiệm vụ học tập dựa trên kết quả đã đạt được; đặt mục tiêu học tập chi tiết, cụ thể, khắc phục những mặt còn hạn chế.

2. Đánh giá và điều chỉnh được kế hoạch học tập; hình thành cách học tập riêng của bản thân; tìm kiếm, đánh giá và lựa chọn được nguồn tài liệu phù hợp với các mục đích, nhiệm vụ học tập khác nhau; ghi chép thông tin bằng các hình thức phù hợp, thuận lợi cho việc ghi nhớ, sử dụng, bổ sung khi cần thiết.

3. Tự nhận ra và điều chỉnh những sai sót, hạn chế của bản thân trong quá trình học tập; suy ngẫm cách học của mình, rút kinh nghiệm để có thể vận dụng vào các tình huống khác; biết tự điều chỉnh cách học.

4. Thường xuyên tu dưỡng theo mục tiêu phấn đấu cá nhân và các giá trị công dân.

Từ những quan điểm trên có thể xác định được các biểu hiện của NLTH trong môn Vật lí như sau: Thành tố

Biểu hiện

Năng lực xây dựng kế hoạch

Xác định mục tiêu tự THVL

tự học môn Vật lí

Đề xuất phương án THVL

10

Xây dựng tiến trình THVL Lập bảng biểu THVL Quan sát tình huống thực tiễn Năng lực nhận biết, tìm tòi và

Đọc sách, tài liệu, tìm kiếm thông tin về nguyên

phát hiện vấn đề

tắc cấu tạo, hoạt động của các ứng dụng kĩ thuật Đặt được câu hỏi về hiện tượng sự vật quanh ta Phân tích thông tin vấn đề

Năng lực giải quyết vấn đề

Đề xuất phương án giải quyết vấn đề Trình bày cách giải quyết vấn đề Sự tập trung chú ý khi nghe giảng Đặt câu hỏi cho GV những vấn đề chưa hiểu hoặc phát hiện ra chỗ sai trong trường hợp GV bị nhầm

Năng lực nghe giảng và ghi

lẫn khi dạy

chép

Tóm tắt được nội dung vật lí trọng tâm của văn bản.

Tóm tắt thông tin bằng sơ đồ tư duy, bản đồ khái niệm, bảng biểu, sơ đồ khối Sự tham gia làm việc nhóm

Năng lực làm việc theo nhóm

Góp ý kiến thảo luận Thực hiện nhiệm vụ cá nhân Sử dụng kiến thức vật lí để thực hiện các nhiệm vụ

Năng lực vận dụng tri thức vào thực tiễn

học tập Vận dụng kiến thức vật lí vào các tình huống thực tiễn

Năng lực tự kiểm tra, đánh giá và tự điều chỉnh

Tái hiện những kiến thức đã học Đưa ra các vấn đề và tự giải chúng Rút kinh nghiệm và tự điều chỉnh

Bảng 1.1. : Biểu hiện NLTH trong môn Vật lí 1.1.5. Biện pháp phát triển năng lực tự học cho HS

11

1.1.5.1. Động cơ hóa hoạt động học tập của học sinh Động cơ hóa hoạt động học tập của HS có vai trò tích cực đối với hiệu quả hoạt động học tập của HS, để thực hiện giải pháp này chúng ta có thể thực hiện các biện pháp sau: - Tăng cường hứng thú học tập của HS Trong quá trình dạy học người GV làm cho bộ não của HS luôn đặt trong tình trạng ham muốn hiểu biết, làm cho HS hứng thú khi học . Để làm được điều này GV cần phải: + Làm cho HS ý thức được là họ cần phải học, thấy được rằng mình thực sự đang thiếu tri thức mới, cảm nhận được sự thiếu hụt sẽ là một yếu tố kích thích HS tìm kiếm một sự cân đối mới, thỏa mãn nhu cầu tri thức của mình. + Phương pháp dạy của GV, phải khơi dậy ở người học một sự hứng thú thực sự, muốn làm điều này thì GV phải tạo ra được tình huống thực sự có ý nghĩa, làm cho HS muốn tự mình tìm ra giải pháp để giải quyết vấn đề.

- Kết hợp chặt chẽ phương pháp dạy của GV và phương pháp tự học của HS Đối với học sinh THPT thì các em tự học chủ yếu qua sự hướng dẫn của GV. Cho nên, GV phải xây dựng động cơ tự học cho học sinh vì tự giác học tập phải bắt nguồn từ bên trong, từ năng lực nội sinh. Ngày nay, nhu cầu học tập, tìm hiểu và nhận thức cái mới của học sinh cũng rất cao, việc sử dụng phương pháp này cũng không phải là khó. Điều quan trọng là GV phải tạo ra những nội dung mới, đột ngột, bất ngờ, những yếu tố chứa đựng mâu thuẫn liên quan đến quyền lợi và hứng thú của các em. Chúng ta đều biết cái bên trong của con người như : Nhu cầu, ham muốn, hứng thú…đều chịu ảnh hưởng bởi môi trường điều kiện bên ngoài .Vì vậy, có thể hình thành động cơ nhận thức lành mạnh của học sinh là nhờ sự kích thích của GV trực tiếp giảng dạy. Do vậy, để sử dụng tốt phương pháp này thì GV phải kích thích hứng thú dần dần rồi từ đó chú ý rèn luyện cho HS khả năng tư duy lý luận, hướng dẫn các em cách làm việc với SGK; nghe và ghi khi nghe giảng theo tinh thần tự học…

1.1.5.2. Tổ chức cho học sinh làm việc theo nhóm kết hợp với thảo luận lớp

12

Tổ chức dạy học cho HS làm việc theo nhóm kết hợp với thảo luận toàn lớp là giải pháp nhằm bảo đảm quá trình học tập diễn ra tích cực và hiệu quả. Thông qua làm việc theo nhóm kết hợp với thảo luận toàn lớp làm cho việc học của HS trở nên mềm mại, linh hoạt, không máy móc, rập khuôn. Đồng thời sử dụng tối đa các nguồn lực dạy học và tạo không gian hoạt động đa dạng, dễ thay đổi, nâng cao khả năng hợp tác giữa GV với HS, giữa HS với HS. Với biện pháp này sẽ có tác dụng tạo môi trường học tập đa thông tin cho HS, tạo cơ hội giúp HS tự nghiên cứu, tự bộc lộ để thể hiện năng lực và kết quả nghiên cứu của cá nhân. Tự kiểm tra, đánh giá kết quả học tập và nghiên cứu, đồng thời có tác dụng giúp HS phát triển hài hòa nhân cách của mình. Thông qua môi trường học tập hợp tác, HS không chỉ học được tri thức, kinh nghiệm, thái độ mà còn học được các kỹ năng thực hành, kỹ năng hợp tác, cộng tác, học cách tương tác. Ngoài ra học tập theo nhóm kết hợp với thảo luận toàn lớp còn giúp HS phát triển ý thức làm việc tập thể, phát huy trí tuệ tập thể, phát huy tính tích cực học tập, năng lực tự học của HS như năng lực tổ chức, quản lý, tạo điều kiện để HS trải nghiệm thành công hay thất bại của mình.

1.1.5.3. Hướng dẫn HS chọn lọc tư liệu, tình huống liên quan đến nội dung bài học qua các kênh thông tin đại chúng hoặc qua thực tế đời sống phù hợp với bộ môn Nếu chúng ta chỉ căn cứ đơn thuần vào các số liệu trong SGK mà thiếu thông tin mới sẽ không thuyết phục được người học mà phải biết kết hợp với những kiến thức bổ trợ khác. Ngày nay, các điều kiện thông tin rất thuận lợi, HS rất thông minh, nhanh nhạy, nếu chúng ta biết tận dụng, khai thác sẽ là nguồn tư liệu phong phú và quý giá phục vụ cho quá trình dạy học. Vì vậy, tùy vào bài học cụ thể, mà GV khuyến khích, giao cho HS thu thập tài liệu, tình huống liên quan đến nội dung bài học. Đây cũng là bước đầu tiên tập đợt cho các em nghiên cứu khoa học. GV có thể hướng dẫn HS những cách chọn lọc tư liệu, tình huống liên quan đến bộ môn bằng cách sau: + Hướng dẫn HS chọn lọc tư liệu từng bài học, tiết học hoặc theo chủ đề. + Cần hướng dẫn HS các địa chỉ tin cậy để tìm tư liệu + Nên khuyến khích HS tìm những tư liệu, tình huống ở từng địa phương cụ thể nơi HS sinh sống.

13

Những tư liệu mà các em tìm được sẽ là những minh chứng sống động làm cho giờ học trở nên thực tế hơn. Hơn nữa, các em sẽ phấn khởi, tự tin khi khiến thức mà mình thu thập được thầy cô ứng dụng vào bài học, được các bạn trong lớp phân tích, mổ xẻ trở thành những kiến thức sống động. Đây chính là một biện pháp hiệu quả nhất làm nâng cao năng lực tự học của HS. Phát triển năng lực tự học cho HS THPT là hình thành cho các em lòng say mê học hỏi, năng lực độc lập suy nghĩ, tư duy sáng tạo. GV dạy không chỉ thực hiện việc cung cấp kiến thức cho HS trong giờ học, mà người GV luôn cố gắng tạo cho HS một ý thức tự giác học tập, một phương pháp tự học, tự cũng cố, phát triển kiến thức trước và sau giờ học. Bằng cách này, qua bài học, GV có thể hình thành cho HS một số kỹ năng tự học như kỹ năng thu thập tư liệu, hình ảnh minh họa, kỹ năng ứng dụng kiến thức đã học vào thực tiễn… Đây chính là nền móng vững chắc giúp các em học tập tốt hơn trong trường Đại học hoặc các em vẫn có thể tự mình học hỏi, nghiên cứu, cập nhật kiến thức khi không có điều kiện học tiếp. Có như vậy thế hệ trẻ mới có đủ bản lĩnh để vững tin bước vào đời đối mặt với sự thay đổi của cuộc sống.

1.1.6. Đánh giá năng lực tự học Đánh giá theo năng lực là đánh giá kiến thức, kỹ năng và thái độ trong bối cảnh có ý nghĩa (Leen pil, 2011). Để chứng minh HS có năng lực ở một mức độ nào đó, phải tạo cơ hội cho HS được giải quyết vấn đề trong tình huống mang tính thực tiễn. Khi đó HS vừa phải vận dụng những kiến thức, kỹ năng đã được học ở nhà trường, vừa phải dùng những kinh nghiệm của bản thân thu được từ những trải nghiệm bên ngoài nhà trường (gia đình, cộng đồng và xã hội). Như vậy, thông qua việc hoàn thành một nhiệm vụ trong bối cảnh thực, người ta có thể đồng thời đánh giá được cả kỹ năng nhận thức, kỹ năng thực hiện và những giá trị, tình cảm của người học. Mặt khác, đánh giá năng lực không hoàn toàn phải dựa vào chương trình giáo dục môn học như đánh giá kiến thức, kỹ năng, bởi năng lực là tổng hóa, kết tinh kiến thức, kỹ năng, thái độ, tình cảm, giá trị, chuẩn mực đạo đức,… được hình thành từ nhiều lĩnh vực học tập và từ sự phát triển tự nhiên về mặt xã hội của một con người.

1.1.6.1. Một số hình thức đánh giá năng lực

14

1.1.6.1. 1. Đánh giá kết quả và đánh giá quá trình - Đánh giá kết quả thường được sử dụng khi kết thúc một chủ đề học tập hoặc cuối một học kỳ, một năm, một cấp học. Cách đánh giá này thường sử dụng hình thức cho điểm và nó giúp cho người học biết được khả năng học tập của mình.

- Đánh giá quá trình được sử dụng trong suốt thời gian học của môn học.

Cách đánh giá này là việc GV hoặc HS cung cấp thông tin phản hồi về hoạt động học của người học, giúp GV điều chỉnh hoạt động dạy phù hợp hơn, giúp HS có được các thông tin về hoạt động học và từ đó cải thiện những tồn tại. Việc đánh giá quá trình có ý nghĩa hơn, nếu HS cùng tham gia đánh giá chính bản thân mình vì khi HS đảm nhận vai trò tích cực trong việc xây dựng tiêu chí chấm điểm, tự đánh giá và đề ra mục tiêu thì tức là HS đã sẵn sàng chấp nhận cách thức đã được xây dựng để đánh giá khả năng học tập của họ.

1.1.6.1.2. Đánh giá theo chuẩn và đánh giá theo tiêu chí - Đánh giá theo tiêu chí, người học được đánh giá dựa trên các tiêu chí đã định rõ về thành tích, thay vì được xếp hạng trên cơ sở kết quả thu được. Khi đánh giá theo tiêu chí, chất lượng thành tích không phụ thuộc vào mức độ cao thấp về năng lực của người khác mà phụ thuộc chính mức độ cao thấp về năng lực của người được đánh giá so với các tiêu chí đã đề ra.Thông thường, đánh giá theo tiêu chí dùng để xác lập mức độ năng lực của một cá nhân.

- Đánh giá theo chuẩn là hình thức đánh đưa ra những nhận xét về mức độ cao thấp trong năng lực của cá nhân so với những người khác cùng làm bài thi.Đây là hình thức đánh giá kết hợp với đường cong phân bố chuẩn, trong đó giả định rằng một số ít sẽ làm bài rất tốt, một số rất kém, số còn lại nằm ở khoảng giữa được đánh giá trung bình. Bài kiểm tra IQ là ví dụ rõ nhất về đánh giá theo chuẩn, hay cách xếp loại học tập của HS ở nước ta hiện nay cũng là cách đánh giá theo chuẩn.

1.1.6.1.3. Tự suy ngẫm và tự đánh giá - Tự suy ngẫm và tự đánh giá là việc HS tự đưa ra các quyết định đánh giá về công việc và sự tiến bộ của bản thân. Hai hình thức đánh giá này góp phần thúc đấy học tập suốt đời, bằng cách giúp HS đánh giá thành tích học tập của bản thân và của bạn một cách thực tế, không khuyến khích sự phụ thuộc vào đánh giá của GV. Tự đánh giá rất hữu ích trong việc giúp HS nhận thức sâu sắc về bản thân,

15

nhận ra được điểm mạnh và điểm yếu của mình. Từ đó rút ra những bài học kinh nghiệm thiết thực để điều chỉnh hoạt động học kịp thời. Vì vậy, tự suy ngẫm, tự đánh giá cần được diễn ra trong suốt quá trình học tập và được sử dụng như một phần của đánh giá quá trình.

1.1.6.1.4. Đánh giá đồng đẳng - Đánh giá đồng đẳng là loại hình đánh giá trong đó HS tham gia vào việc đánh giá sản phẩm công việc của các bạn học. Khi đánh giá HS phải nắm rõ nội dung mà họ dự kiến sẽ đánh giá trong sản phẩm của các bạn học. HS quan sát các bạn học trong quá trình học tập nên thông tin mà các em có về hoạt động của nhau thường rất chi tiết, cụ thể hơn thông tin mà thầy cô thu được. Các tiêu chí ĐG nên được xác định, thống nhất giữa GV và HS với nhau.

1.1.6.1.5. Đánh giá qua thực tiễn - Đánh giá qua thực tiễn đưa ra cho HS những thách thức thực tế và thường được đánh giá thông qua năng lực thực hiện các nhiệm vụ trong thực tiễn. Trong dạy học vật lí sử dụng hình thức đánh giá này đánh giá được một số năng lực của HS như: + Sử dụng được kiến thức vật lí, kĩ năng,… để thực hiện các nhiệm vụ học tập. + Vận dụng kiến thức vật lí, kĩ năng vào các tình huống thực tiễn (giải thích, dự đoán, tính toán, đề ra giải pháp, thực hiện giải pháp, đánh giá giải pháp … ) . + Thu thập, đánh giá, lựa chọn và xử lí thông tin từ các nguồn khác nhau để giải quyết vấn đề trong học tập vật lí. + Thu thập, đánh giá, lựa chọn và xử lí thông tin từ các nguồn khác nhau để giải quyết vấn đề trong học tập vật lí. + Lựa chọn và sử dụng các công cụ toán học phù hợp trong học tập vật lí. + Mô tả được cấu tạo, nguyên tắc hoạt động của các thiết bị kĩ thuật,công nghệ. + So sánh và đánh giá được - dưới khía cạnh vật lí- các giải pháp kĩ thuật khác về mặt kinh tế, xã hội và môi trường. + Sử dụng được kiến thức vật lí để đánh giá và cảnh báo mức độ an toàn của thí nghiệm, của các vấn đề trong cuộc sống và của các công nghệ hiện đại.

16

+ Nhận ra được ảnh hhưởng của vật lí lên các mối quan hệ xã hội ội vvà lịch sử.

1.1.6.2. Một số công cụ đánh giá năng lực 1.1.6.2.1. Xây dựng phiếu ếu hhướng dẫn đánh giá theo tiêu chí (Rubric) - Rubric chính là bảảng thang điểm chi tiết mô tả đầy đủ các ti tiêu chí mà người học cần phải đạt đư ược. Nó là một công cụ đánh ánh giá chính xác m mức độ đạt chuẩn của HS và cung cấp ấp thông tin ph phản hồi để HS tiến bộ không ngừng. Một M tiêu chí tốt cần có những đặc trư ưng: Được phát biểu rõ ràng; Ngắn gọn; Quan sát được; Mô tả hành vi; Được viết ết sao cho HS hi hiểu được. Hơn nữa phải chắc ắc chắn chắ rằng mỗi tiêu chí là riêng biệt, đặc trư ưng cho dấu hiệu của bài kiểm tra.

- Nội dung Rubric làà m một tập hợp các tiêu chí liên hệ với mục tiêu êu hhọc tập và được sử dụng để đánh nh giá ho hoặc thông báo về sản phẩm, năng lựcc thực thự hiện hoặc quá trình thực hiện nhiệm ệm vụ học tập.

1.1.6.2.2. Các bài tập Đối với GV, bài tập ập llà yếu tố điều khiển quá trình dạy học. Đối vvới HS, bài tập là một nhiệm vụ cần ần thự thực hiện, là một phần nội dung học tập. p. Các bài b tập có nhiều hình thứcc khác nhau, có th thể là bài tập miệng, bài tập viết, bài ài tập t ngắn hạn hay dài hạn, bài tậpp theo nhóm hay bbài tập cá nhân, bài tập trắc nghiệm ệm đđóng hay tự luận mở. Bài tập có thể đưa ưa ra ddưới hình thức một nhiệm vụ, một đề nghị, ngh một yêu cầu hay một câu hỏi. Để đánh giá năng ng lực trong ddạy học vật lí, các bài tập vật lí làà càng là công cụ hỗ trợ đắc lựcc cho GV vvà cũng là phương tiện để HS phát triển, n, bộ bộc lộ NL của mình 1.1.7. Thiết kế thang đánh giá NLTH cho HS 1.1.7.1. Quy trình thiết kế Quy thang

đo

gồm

các

trình thi thiết kế nă năng

lực

bư sau: bước

17

Sơ đồ 1.3. Quy trình thiết kế thang đo năng lực 1.1.7. 2. Thang đánh giá NLTH cho HS Thang đánh giá NLTH cho HS được thiết kế như sau: Thành

Các chỉ số

tố

hành vi

Tiêu chí chất lượng Mức 4

Xác định mục tiêu rõ ràng, đúng đắn,

Điểm 4

nhanh chóng, không cần GV giúp đỡ.

Mức 3 Xác

Xác định được mục tiêu đúng đắn nhưng chưa nhanh

định

mục tiêu tự Mức 2

Xác định được mục tiêu nhưng cần GV

học

hướng dẫn Mức 1

Xác định mục tiêu không đúng đắn,

Năng lực

cần GV hướng dẫn chi tiết mới xác

xây dựng

định được.

kế hoạch

3

Mức 4

tự học

Đề xuất được các phương án rất khoa

2 1

4

học hoặc đề xuất được phương án mới, xuất

Đề phương TH

án

sáng tạo.

Mức 3

Đề xuất được các phương án khá hợp lí

3

Mức 2

Đề xuất được phương án nhưng có sự

2

trợ giúp của GV Mức 1

Không đề xuất được hoặc đề xuất các

1

phương án không hợp lí Xây

dựng Mức 4

Xây dựng tiến trình đầy đủ, chi tiết,

4

18

tiến

trình

TH

khoa học trong thời gian ngắn Mức 3

Xây dựng được tiến trình đầy đủ, chi

3

tiết nhưng mất thời gian và có một số lỗi nhỏ, cần GV sửa chữa Mức 2

Xây dựng tiến trình sơ sài, chưa chi

2

tiết, cần GV hướng dẫn Mức 1

Không tự xây dựng được tiến trình,

1

cần GV hướng dẫn chi tiết Mức 4

Lập được bảng biểu nhanh chóng, hợp

4

lí Mức 3 Lập

bảng

biểu TH

Lập được bảng biểu hợp lí nhưng chưa

3

nhanh Mức 2

Lập được bảng biểu nhưng cần GV

2

chỉnh sửa Mức 1

Không tự lập được bảng biểu, hoặc lập

1

được thì rất chậm với sự giúp đỡ của GV Mức 4

Quan sát và mô tả được chính xác các

4

sự vật, hiện tượng bằng ngôn ngữ khoa học Năng lực nhận biết, tìm tòi

và

Mức 3 Quan tình

3

sự vật, hiện tượng bằng ngôn ngữ đời

sát

thường

huống

thực tiễn

Quan sát và mô tả được chính xác các

Mức 2

Quan sát và mô tả được các sự vật,

2

hiện tượng bằng ngôn ngữ đời thường

phát hiện

và còn lúng túng

vấn để

Mức 1

Quan sát nhưng không thể mô tả được

1

các sự vật, hiện tượng hoặc mô tả sai Đọc

sách, Mức 4

tài liệu, tìm

Đọc sách, tài liệu, tìm kiếm thông tin

4

trên internet thành thạo, nhanh chóng

19

kiếm thong Mức 3

Đọc sách, tài liệu, tìm kiếm thông tin

tin

trên internet với tốc độ bình thường

trên

internet

Mức 2

Đọc sách, tài liệu, tìm kiếm thông tin

3 2

trên internet hơi chậm Mức 1

Đọc sách, tài liệu, tìm kiếm thông tin

1

trên internet rất chậm Mức 4

Tự tìm hiểu và mô tả được nguyên tắc

4

cấu tạo, nguyên tắc hoạt động của các thiết bị kĩ thuật nhanh chóng, chính xác, và diễn tả được các quy luật vật lí bằng ngôn ngữ khoa học.

Mức 3

Tự tìm hiểu và mô tả được nguyên tắc

3

cấu tạo, nguyên tắc hoạt động của các thiết bị kĩ thuật chính xác, và diễn tả được các quy luật vật lí bằng ngôn ngữ khoa học.

Phát

hiện,

Mức 2

Tự tìm hiểu và mô tả được nguyên tắc

2

cấu tạo, nguyên tắc hoạt động của các

tìm ra bản

thiết bị kĩ thuật còn nhiều chỗ sai, và

chất vấn đề

diễn tả được các quy luật vật lí còn nhiều lủng củng.

Mức 1

Tự tìm hiểu nhưng không mô tả được

1

nguyên tắc cấu tạo, nguyên tắc hoạt động của các thiết bị kĩ thuật, và không diễn tả được các quy luật vật lí bằng ngôn ngữ khoa học.

Năng lực giải quyết vấn đề

Phân

tích

Mức 4

4

chính xác, súc tích bằng ngôn ngữ

thông tin về vấn đề

Phân tích thông tin về vấn đề logic, khoa học

Mức 3

Phân tích thông tin về vấn đề chính xác

3

20

bằng ngôn ngữ đời thường Mức 2

Phân tích thông tin vấn đề bằng ngôn

2

ngữ đời thường còn lủng củng Mức 1

Không phân tích được thông tin vấn đề

1

hoặc phân tích sai xuất Mức 4

Đề phương giải

án

4

vấn đề rất khoa học hoặc đề xuất được

quyết

vấn đề

Đề xuất được các phương án giải quyết phương án mới, sáng tạo

Mức 3

Đề xuất được các phương án khá hợp lí

3

Mức 2

Đề xuất được phương án nhưng có sự

2

trợ giúp của GV Mức 1

Không đề xuất được hoặc đề xuất các

1

phương án không hợp lí Mức 4

Trình bày cách giải quyết vấn đề lưu

4

loát, chính xác, khoa học Trình

bày Mức 3

Trình bày cách giải quyết vấn đề chính

cách

giải

xác nhưng chưa lưu loát

quyết

vấn Mức 2

Trình bày cách giải quyết vấn đề nhiều

3 2

chỗ chưa hợp lí, lủng củng

đề Mức 1

Không trình bày được hoặc trình bày

1

cách giả quyết vấn đề không hợp lí Mức 4 Sự tập trung Năng lực chú ý khi nghe

nghe giảng

giảng và ghi chép

Tập trung cao độ, chú ý lắng nghe và

4

theo dõi những gì GV trình bày Mức 3

Tập trung lắng nghe khi GV giảng

3

Mức 2

Chưa tập trung khi nghe giảng

2

Mức 1

Không tập trung, nói chuyện hoặc làm

1

việc riêng trong giờ học Đặt câu hỏi Mức 4

Đặt nhiều câu hỏi hay, sát vấn đề cho

cho GV về

GV khi nghe giảng hoặc phát hiện ra

những

nhiều chỗ sai trong trường hợp GV bị

vấn

4

21

đề

chưa

nhầm lẫn khi dạy

hiểu

hoặc Mức 3

Đặt một số câu hỏi sát vấn đề cho GV

phát hiện ra

khi nghe giảng hoặc phát hiện ra một

những

số chỗ sai trong trường hợp GV bị

sai

lỗi trong

nhầm lẫn khi dạy

trường hợp Mức 2

Có đặt một câu hỏi cho GV khi nghe

GV bị nhầm

giảng

lẫn khi dạy

3

Mức 1

Không đặt câu hỏi và không phát hiện

2 1

chỗ sai trong trường hợp GV bị nhầm lẫn khi dạy Mức 4

Ghi được nội dung chính của bài

4

giảng, ghi bài kèm theo ghi chú những thắc mắc, ghi được đầy đủ ý GV mở rộng, đào sâu Mức 3 Cách

Ghi được nội dung chính của bài

3

giảng, ghi bài kèm theo ghi chú những

ghi

thắc mắc

chép bài học Mức 2

Ghi được những nội dung chính của

2

bài giảng Mức 1

Không ghi bài hoặc ghi bài một cách

1

sơ sài, chưa ghi được nội dung chính của bài giảng Mức 4

Có thái độ tự giác và tích cực tham gia

4

đầy đủ mọi hoạt động của nhóm Năng lực làm việc theo nhóm

Sự tham gia làm nhóm

việc

Mức 3

Tham gia đầy đủ các hoạt động của

3

nhóm Mức 2

Có tham gia một số hoạt động nhóm

2

Mức 1

Không tham gia hoặc có tham gia một

1

số hoạt động nhóm nhưng còn hay làm việc riêng

22

Góp ý kiến Mức 4

Đưa ra được một số ý kiến hay, được

thảo luận

cả nhóm đồng tình, ủng hộ.

Mức 3

Đưa ra một số ý kiến liên quan trong

4 3

đó có ý kiến nhận được sự ủng hộ, đồng tình của các thành viên khác Mức 2

Đưa ra các ý kiến kiên quan đến vấn

2

đề nhưng không nhận được sự đồng tình, ủng hộ của các thành viên khác.

Mức 1

Không có ý kiến đóng góp

1

Mức 4

Hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình một

4

cách nhanh chóng và còn giúp đỡ các bạn trong nhóm cùng hoàn thành Thực

hiện

nhiệm vụ cá nhân

nhiệm vụ.

Mức 3

Thực hiện đầy đủ và đúng thời hạn các

3

nhiệm vụ được giao Mức 2

Thực hiện nhiệm vụ được giao nhưng

2

còn một số sai sót Mức 1

Không thực hiện hoặc có thực hiện

1

nhiệm vụ nhưng còn nhiều sai sót Mức 4

Sử dụng kiến thức vật lí đã biết để suy

4

ra kiến thức mới, đưa ra giả thuyết, rút Năng lực vận dụng tri

thức

vào thực tiễn

Sử

dụng

kiến

thức

vật thực các

lí

để hiện

ra hệ quả, tính toán các phép đo, ... một cách logic, chính xác bằng ngôn ngữ vật lí của bản thân.

Mức 3

Sử dụng kiến thức vật lí đã biết để suy

3

ra kiến thức mới, đưa ra giả thuyết, rút

nhiệm

ra hệ quả, tính toán các phép đo, ...còn

vụ học tập

vài sai sót nhỏ, thiếu logic bằng ngôn ngữ vật lí của bản thân Mức 2

Sử dụng kiến thức vật lí đã biết để suy

2

23

ra kiến thức mới, đưa ra giả thuyết, rút ra hệ quả, tính toán các phép đo, ... nhưng mắc nhiều lỗi, thiếu logic Mức 1

Không thực hiện hoặc có thực hiện

1

nhưng sai hoàn toàn.

Mức 4

Tìm ra được kiến thức vật lí liên quan

4

đến tình huống thực tiễn, tiến hành giải thích, chứng minh, tính toán, đánh giá, phân tích, tổng hợp... một cách chính xác, logic, hợp lí và sáng tạo.

Mức 3

Tìm ra được kiến thức vật lí liên quan

3

đến tình huống thực tiễn nhưng khi Vận

dụng

kiến

thức

tiến hành giải thích, chứng minh, tính toán, đánh giá, phân tích, tổng hợp... cho kết quả chứa và lỗi nhỏ, không ảnh

vật lí vào tình huống thực tiễn

hưởng đến bố cục chung.

Mức 2

Tìm ra được kiến thức vật lí liên quan

2

đến tình huống thực tiễn nhưng khi tiến hành giải thích, chứng minh, tính toán, đánh giá, phân tích, tổng hợp... chứa quá nhiều sai sót.

Mức 1

Không thể tìm ra được kiến thức vật lí

1

liên quan đến tình huống thực tiễn hoặc có vận dụng kiến thức vật lí vào thực tiễn nhưng sai hoàn toàn Mức 4

Năng lực tự kiểm Tái

học từ rất lâu

tra, đánh những kiến

điều

4

và có thể nhớ những kiến thức khó đã

hiện

giá và tự thức đã học

Tái hiện được nhiều kiến thức đã học

Mức 3

Tái hiện được nhiều kiến thức đã học

3

và có thể nhớ những kiến thức cơ bản

24

chỉnh

đã học từ rất lâu Mức 4

Chỉ tái hiện được những kiến thức cơ

2

bản đã được học trong khoảng thời gian một tuần trở lại Mức 1

Không tái hiện được kiến hức đã học

1

hoặc chỉ tái hiện những kiến thức đơn giản vừa mới được học Mức 4

Đưa ra các vấn đề từ dễ đến khó và tự

4

giải chúng, vận dụng kiến thức đã học để giải thích các hiện tượng thực tế, Đưa ra các vấn đề và tự giải

tìm nhiều bài tập khó để giải thử.

Mức 3

Đưa ra các vấn đề cơ bản và tự giải

3

chúng, vận dụng kiến thức đã học để

quyết

giải thích các hiện tượng trong thực tế,

chúng

tìm một số bài tập khó để giải thử Mức 2

Đưa ra các vấn đề đơn giản và tự giải

2

chúng Mức 1

Không đưa ra các vấn đề để giải quyết

1

Mức 4

Rút kinh nghiệm và tự điều chỉnh việc

4

học, có tiến bộ vượt bậc trong học tập.

Mức 3 Rút nghiệm tự

Rút kinh nghiệm và tự điều chỉnh việc

3

học, có sự tiến bộ trong học tập

kinh và Mức 2

Rút kinh nghiệm và tự điều chỉnh việc

2

học nhưng không có sự tiến bộ trong

điều

chỉnh

học tập Mức 1

Không rút kinh nghiệm và không tự

1

điều chỉnh việc học, có sự sa sút trong học tập.

Bảng 1. 2. Thang đánh giá NLTH cho HS 1.1.7.3. Quy ước sử dụng thang đo

25

Đặt M: số điểm tối đa có thể đạt được (bằng số chỉ số hành vi đo được x 4) x: tổng số điểm HS đạt được Đặt a=x/M Quy ước: Nếu ≥ 0,8 thì NLTH ở mức tốt Nếu 0,6 ≤ < 0,8 thì NLTH ở mức khá Và 0,4 ≤ < 0,6 thì NLTH mức trung bình Nếu < 0,4 thì NLTH ở mức yếu 1.2. Dạy học theo góc 1.2.1. Học theo góc là gì?

Học theo góc còn được gọi là “ trạm học tập” hay “ trung tâm học tập” là một phương pháp dạy học theo đó học sinh thực hiện các nhiệm vụ khác nhau tại các vị trí cụ thể trong không gian lớp học nhưng cùng hướng tới chiếm lĩnh một nội dunghọc tập theo các phong cách học khác nhau.

Mục đích là để học sinh được thực hành, khám phá và trải nghiệm qua mỗi hoạt động. Dạy học theo góc đa dạng về nội dung và hình thức hoạt động. Dạy học theo góc kích thích HS tích cực học thông qua hoạt động, là một môi trường học tập với cấu trúc được xác định cụ thể.

Ví dụ: 4 góc cùng thực hiện một nội dung và mục tiêu học tập nhưng theo các phong cách học khác nhau và sử dụng các phương tiện/đồ dùng học tập khác nhau.

Làm thí nghiệm

Xem băng

(Trải nghiệm)

(Quan sát)

Áp dụng

Đọc tài liệu

(Áp dụng)

(Phân tích)

1.2.2. Các giai đoạn của học tập theo góc: 1.2.2.1. Giai đoạn chuẩn bị: Bước 1: Xem xét các yếu tố cần thiết để học theo góc đạt hiệu quả.

26

- Lựa chọn nội dung bài học phù hợp. (không phải bài nào cũng có thể tổ chức cho HS học theo góc có hiệu quả) - Thời gian học tập: Việc học tập theo góc không chỉ tính đến thời gian HS thực hiện nhiệm vụ học tập mà còn cả thời gian GV hướng dẫn giới thiệu, thời gian HS lựa chọn góc xuất phát, thời gian HS luân chuyển góc.

Bước 2 : Xác định nhiệm vụ và hoạt động cụ thể cho từng góc. Đặt tên các góc sao cho thể hiện rõ đặc thù của hoạt động học tập ở mỗi góc và có tính hấp dẫn HS. - Thiết kế nhiệm vụ ở mỗi góc, quy định thời gian tối đa cho hoạt động ở mỗi góc và các cách hướng dẫn HS chọn góc, luân chuyển các góc cho hiệu quả.

- Biên soạn phiếu học tập, văn bản hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ, bản hướng dẫn tự đánh giá, đáp án, phiếu hỗ trợ học tập . . .

- Xác định và chuẩn bị những thiết bị, đồ dùng, phương tiện cần thiết cho HS hoạt động.

1.2.2.2. Giai đoạn tổ chức cho HS học theo nhóm: Bước 1: Sắp xếp không gian lớp học: - Bố trí góc/ khu vực học tập phù hợp với nhiệm vụ, hoạt động học tập và phù hợp với không gian lớp học. Việc này cần phải tiến hành trước khi có tiết học.

- Đảm bảo có đủ tài liệu phương tiện, đồ dùng học tập cần thiết mỗi góc - Chú ý đến lưu tuyến di chuyển giữa các góc.

Bước 2. Giới thiệu bài học/ nội dung học tập và các góc học tập.

- Giới thiệu tên bài học và nội dung học tập; Tên vị trí các góc.

- Nêu sơ lược nhiệm vụ mỗi góc, thời gian tối đa thực hiện nhiệm vụ tại các góc.

- Dành thời gian cho HS chọn góc xuất phát, GV có thể điều chỉnh nếu có quá nhiều HS cùng chọn một góc.

GV có thể giới thiệu sơ đồ luân chuyển các góc để tránh lộn xộn. Khi HS đã quen với phương pháp học tập này, GV có thể cho HS lựa chọn thứ tự các góc.

Thiết kế các hoạt động để thực hiện nhiệm vụ ở từng góc bao gồm phương tiện/tài liệu (tư liệu nguồn, văn bản hướng dẫn làm việc theo góc; bản hướng dẫn theo mức độ hỗ trợ, bản hướng dẫn tự đánh giá,…)

27

Bước 3. Tổ chức cho HS học tập tại các góc Tổ chức thực hiện học theo góc - HS được lựa chọn góc theo sở thích - HS được học luân phiên tại các góc theo thời gian quy định (ví dụ 10’ - 15’ tại mỗi góc) để đảm bảo học sâu - HS có thể làm việc cá nhân, cặp hay nhóm nhỏ tại mỗi góc theo yêu cầu của hoạt động.

- GV cần theo dõi phát hiện khó khăn của HS để hướng dẫn, hỗ trợ kịp thời.

- Nhắc nhở thời gian để HS hoàn thành nhiệm vụ và luân chuyển góc.

Bước 4. Tổ chức cho HS trao đổi và đánh giá kết quả học tập (nếu cần).

1.2. 3. Các ưu điểm và hạn chế 1.2.3.1. Ưu điểm: - HS học sâu và hiệu quả bền vững: HS được tìm hiểu học tập theo các phong cách khác nhau, theo các dạng hoạt động khác nhau, do đó HS hiểu sâu, nhớ lâu kiến thức.

- Tăng cường sự tham gia nâng cao hứng thú và cảm giác thoải mái của HS: HS được chọn góc theo sở thích và tương đối chủ động, độc lập trong việc thực hiện các nhiệm vụ. Do đó các em cảm thấy thấy thoải mái và hứng thú hơn.

- Tạo được nhiều không gian cho thời điểm học tập mang tính tích cực: các nhiệm vụ và các hình thức học tập thay đổi tại các góc tạo cho HS nhiều cơ hội khác nhau( khám phá, thực hành, áp dụng, sáng tạo, chơi…) diều này giúp gây hứng thú tích cực cho HS. - Tăng cường sự tương tác cá nhân giữa GV và HS, HS và HS, GV luôn theo dõi và trợ giúp, hướng dẫn khi HS yêu cầu. Điều đó tạo ra sự tương tác cao giữa GV và HS, đặc biệt là HS trung bình, yếu. Ngoài ra HS còn được tạo điều kiện để hỗ trợ, hợp tác với nhau trong quá trình thực hiện nhiệm vụ học tập.

- Đáp ứng được sự khác biệt của HS về sở thích, phong cách, trình độ và nhịp độ.

1.2.3.2. Hạn chế:

28

- Học theo góc đòi hỏi không gian lớp học rộng với số lượng HS vừa phải Nếu số lượng học sinh quá đông GV sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc tổ chức và quản lý các hoạt động của HS ở mỗi góc - Cần nhiều thời gian cho hoạt động học tập.

- Không phải bài học/nội dung nào cũng áp dụng được phương pháp học tập theo góc.

- Đòi hỏi giáo viên phải có kinh nghiệm tổ chức, quản lí, giám sát hoạt động học tập cũng như đánh giá được kết quả học tập của HS. 1.2.4. Những kĩ thuật dạy học tích cực hỗ trợ dạy học theo góc 1.2.4.1. Kĩ thuật khăn phủ bàn Kĩ thuật khăn phủ bàn là kĩ thuật tổ chức hoạt động học tập mang tính hợp tác kết hợp giữa hoạt động cá nhân và nhóm.

Sử dụng hợp lí sẽ có tác động tốt đến học sinh như: - Giúp HS học được cách tiếp cận với nhiều giải pháp và chiến lược khác nhau.

- Rèn kĩ năng suy nghĩ, quyết định và giải quyết vấn đề.

- Nâng cao mối quan hệ giữa HS – HS. Tăng cường sự hợp tác, giao tiếp, học cách chia sẻ kinh nghiệm và tôn trọng lẫn nhau.

Cách tiến hành Chia HS làm các nhóm và phát cho mỗi nhóm một tờ giấy A0. Trên giấy A0 chia làm các phần, phần chính giữa và các phần xung quanh. Phần xung quanh được chia theo số thành viên của nhóm. Trong trường hợp nhóm quá đông thì có thể ghi ý kiến cá nhân vào giấy A4, sau đó đính ý kiến lên giấy A0. Mỗi cá nhân làm việc độc lập trong khoảng vài phút, tập trung suy nghĩ trả lời câu hỏi/ nhiệm vụ theo cách hiểu của bản thân và viết vào phần giấy của mình. Trên cơ sở ý kiến của mỗi cá nhân, HS trong nhóm thảo luận, thống nhất và viết/ đính vào phần chính giữa của tờ giấy A0 “khăn phủ bàn”.

Tóm lại, đây là một kĩ thuật dạy học đơn giản, dễ thực hiện nhưng để giờ học đạt hiệu quả cao thì đòi hỏi có sự tham gia của tất cả các thành viên trong nhóm, só sự phối hợp nhịp nhàng trong hoạt động cá nhân và hoạt động nhóm.

1.2.4.2. Kĩ thuật lược đồ tư duy

29

Bản đồ tư duy của Tony Buzan - chuyên gia và tác giả hàng đầu về não và phương pháp học tập, là một công cụ hỗ trợ tư duy hiện đại, một kỹ năng sử dụng bộ não rất mới mẻ. Đó là một kỹ thuật hình hoạ, một dạng sơ đồ, kết hợp giữa từ ngữ, hình ảnh, đường nét , màu sắc tương thích với cấu trúc, hoạt động và chức năng của bộ não. a) Cách thiết lập lược đồ tư duy - Ở vị trí trung tâm lược đồ là một hình ảnh hay một từ khóa thể hiện một ý tưởng hay khái niệm/ chủ đề/ nội dung chính.

- Từ trung tâm sẽ được phát triển nối với các hình ảnh hay từ khóa/ tiểu chủ đề cấp 1 liên quan bằng các nhánh chính (thường tô đậm nét).

- Từ các nhánh chính tiếp tục phát triển phân nhánh đến các hình ảnh hay từ khóa/ tiểu chủ đề cấp 2 có liên quan đến nhánh chính.

- Cứ thế, sự phân nhánh cứ tiếp tục các khái niệm/ nội dung/ vấn đề liên quan luôn được nối kết với nhau. Chính sự liên kết này sẽ tao ra một “bức tranh tổng thể” mô tả về khái niệm/ nội dung/ chủ đề trung tâm một cách đầy đủ, rõ ràng. b) Hiệu quả của việc sử dụng lược đồ tư duy trong dạy học Phát triển tư duy logic và khả năng phân tích tổng hợp cho HS, giúp các em hiểu bài – nhớ lâu thay cho việc học thuộc lòng.

Phù hợp với tâm lí HS, thiết lập đơn giản, HS dễ hiểu bài và ghi nhớ dưới dạng lược đồ, quá trình tư duy sử dụng các phần khác nhau của bộ não có sự kết hợp giữa ngôn ngữ, hình ảnh, khung cảnh, màu sắc, âm thanh, giai điệu… nhằm kích thích tư duy và tính sang tạo, tính tự học ở học sinh.

GV hệ thống được kiến thức trọng tâm của bài học, thiết kế các hoạt động dạy học trên lớp một cách hợp lí và trực quan. c) Ưu điểm và nhược điểm: Ưu điểm: - Dễ thực hiện, không tốn kém.

- Sử dụng được hiệu ứng cộng hưởng từ các ý tưởng của các thành viên trong nhóm.

- Huy động tối đa trí tuệ của tập thể, tạo cơ hội cho tất cả các thành viên tham gia.

Hạn chế:

30

- Có thể các ý kiến khi động não có thể đi lạc đề, tản mạn, mất nhiều thời gian trong việc lựa chọn các ý kiến thích hợp.

- Có thể có một số HS “quá tích cực” nhưng số khác lại thụ động.

PHẦN 2: CƠ SỞ THỰC TIỄN ĐỀ TÀI: “Dạy học theo góc nhằm phát huy năng lực tự học của học sinh – Vật lí 11”.

Giáo án 1. BÀI 9: ĐỊNH LUẬT ÔM ĐỐI VỚI TOÀN MẠCH I. MỤC TIÊU DẠY HỌC Sau bài học, học sinh đạt được: 1. Về kiến thức - Viết được biểu thức định luật Ôm cho toàn mạch - Giải thích được hiện tượng trong thực tế: hiện tượng đoản mạch.

2. Về kĩ năng - Vận dụng được công thức định luật Ôm cho toàn mạch để giải bài tập.

- Sử dụng thiết bị, tiến hành thí nghiệm an toàn, thành công thí nghiệm thiết lập biểu thức định luật Ôm cho toàn mạch - Trình bày vấn đề và thuyết trình trước đám đông về định luật Ôm cho toàn mạch.

3. Về thái độ - Hoàn thành đúng, đủ các hoạt động học tập của lớp và của nhóm.

- Say mê khoa học, kĩ thuật. Khách quan, trung thực, cẩn thận.

- Tự lực, tự giác học tập, tham gia xây dựng kiến thức.

4. Về phát triển phẩm chất và các năng lực a. Phẩm chất Phát triển phẩm chất yêu đất nước, yêu con người, chăm học, chăm làm, trung thực, trách nhiệm thông qua hoạt động nhóm, cùng nhau tìm hiểu kiến thức khoa học (hiện tượng đoản mạch) b. Năng lực - Những năng lực chung + năng lực tự chủ và tự học thông qua việc nghiên cứu kiến thức trong SGK. + năng lực giao tiếp và hợp tác thông qua hoạt động nhóm

31

+ năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo thông qua quá trình tiến hành thí nghiệm

để

tìm

ra

biểu

thức

của

định

luật

Ôm

cho

toàn

mạch.

- Những năng lực chuyên môn + năng lực ngôn ngữ: học sinh có thể thuyết trình những nội dung mà mình tìm hiểu được trước cả lớp. + năng lực tính toán: học sinh vận dụng được công thức định luật Ôm cho toàn mạch vào việc giải một số bài tập cơ bản. + năng lực tìm hiểu tự nhiên và xã hội: học sinh biết vận dụng kiến thức về định luật Ôm cho toàn mạch giải thích hiện tượng đoản mạch. + năng lực thẩm mỹ: học sinh biết trình bày các kiến thức trên giấy A0 một cách khoa học. + công nghệ sử dụng máy tính, máy chiếu, camera vật thể phục vụ cho việc thuyết trình, sử dụng phần mềm exel để vẽ đồ thị.

5. Trọng tâm - Định luật Ôm cho toàn mạch.

II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH 1. Giáo viên a. Phương tiện dạy học - Dụng cụ: bộ thí nghiệm về mạch điện một chiều.

- Máy tính, máy chiếu, camera lập thể.

- Soạn thảo kế hoạch dạy học.

- Các phiếu học tập giao nhiệm vụ học sinh.

- Giáo viên giới thiệu cho học sinh hình thức học theo phương pháp góc, nêu mục tiêu, nhiệm vụ các góc: phân tích, trải nghiệm, vận dụng, cách luân chuyển theo góc. b. Phương pháp dạy học - Phương pháp góc, phương pháp hợp tác nhóm, phương pháp trò chơi, ngoài ra còn kết hợp với các phương pháp khác: phương pháp phát hiện và giải quyết vấn đề; phương pháp sử dụng phương tiện trực quan, phương pháp sử dụng thí nghiệm, phương pháp làm việc với SGK và tài liệu tham khảo.

2. Học sinh:

32

- Ôn lại kiến thức vềề: dòng điện không đổi, lực từ, quy tắcc bàn tay trái.

- Bút màu, giấy A0 hoặc A1 để vẽ sơ đồ tư duy và ghi ý kiến n chung của c nhóm, các hình ảnh nh liên quan.

- Nghiên cứu trước ớc bài b theo câu hỏi hướng dẫn của giáo viên ên giao ttừ tiết trước.

III. CÁC HOẠT ĐỘNG NG DẠY DẠ HỌC Hoạt động 1: Vào bài Phương pháp dạy học: Nêu êu vấn v đề GV: Cho họcc sinh xem clip và đặt ra câu hỏi: Đây là hiện tượng gì?

HS: Quan sát các hình ảnh trong clip và dự đoán hiện tượng xảy ra.

GV: Nêu vấn đề: Các em ạ! ạ Hiện tượng trên là hiện tượng đoản mạch. ạch. Vậy V đoản mạch là gì? Hiện tượng này ày có tác hại h thế nào? Khắc phục hiện tượng ợng nnày ra sao?

Chúng ta sẽ đi tìm câu trảả lờ lời thông qua bài học ngày hôm nay!

Hoạt động 2: Định luật ật Ôm cho to toàn mạch (20 phút) Phương pháp dạy học:: Phương Phươ pháp góc.

Kĩ thuật dạy học: Kĩ thuật ật kh khăn trải bàn.

Hoạt động 3. 1: Chuẩn bịị cho vi việc học tập theo góc. Chuẩn bị nghiên cứ ứu hoạt động ở các góc. (5 phút) Hoạt động của ủa GV

Hoạt động của ủa HS

ành chia nhóm. Các nhóm - Giới thiệu các góc vàà các nhi nhiệm vụ cụ - Tiến hành thể ở mỗi góc (3 góc)

bầu nhóm trưởng và chọn ọn th thư kí.

Ở bài họcc hôm nay cô chia llớp thành 3 góc - Lựa chọn góc xuấtt phát. học tập: p: góc phân tích, góc tr trải nghiệm, góc - Nhận phiếu học tập, ập, lắ lắng nghe

33

áp dụng.

cách thức thực hiện.

(GV nói chậm, chỉ ra vị trí các góc) GÓC PHÂN TÍCH - Thời gian: tối đa 5 phút - Nhiệm vụ: làm việc nhóm, nghiên cứu SGK kết hợp với kiến thức đã học thiết lập được biểu thức định luật Ôm cho toàn mạch.

Sản phẩm: sản phẩm cá nhân và sản phẩm nhóm, trình bày trên A0.

GÓC TRẢI NGHIỆM - Thời gian: tối đa 5 phút - Nhiệm vụ: làm việc nhóm, thực hiện thí nghiệm với mạch điện một chiều, thiết lập biểu thức định luật Ôm cho toàn mạch.

- Sản phẩm: kết quả thí nghiệm, sản phẩm nhóm, trình bày trên A4. Khi hêt thời gian, các em gắn sản phẩm vào giá trưng bày đặt tại góc trải nghiệm.

- Lưu ý: đảm bảo an toàn khi tiến hành thí nghiệm. Đi giày dép, giữ khô tay, không chạm tay vào chỗ nối dây dẫn.

GÓC ÁP DỤNG - Thời gian: tối đa 5 phút - Nhiệm vụ: làm việc nhóm, từ các kiến thức vừa nghiên cứu trả lời các câu hỏi vận dụng.

- Sản phẩm: sản phẩm cá nhân và sản phẩm nhóm, trình bày trên A0.

Tại vị trí của các góc cô đã để sẵn phương tiện, đồ dùng, tài liệu, phiếu học tập phù

34

hợp với nhiệm vụ các góc.

- Hướng dẫn HS lựa chọn các góc xuất phát.

Lưu ý: 1. Các em có quyền lựa chọn góc xuất phát cho mình, lưu ý tránh tình trạng các em lựa chọn đông vào 1 góc vì như thế sẽ không có chỗ để ngồi học. Vậy để 1 góc xuất phát không quá đông, bây giờ cô hỏi những bạn nào chọn góc xuất phát là góc phân tích, cô sẽ lựa chọn 12 bạn giơ tay nhanh nhất. Tiếp theo những bạn nào chọn góc xuất phát là góc trải nghiệm, những bạn còn lại góc xuất phát là góc áp dụng, mời các em về vị trí các góc xuất phát mình đã lựa chọn - Hướng dẫn các nhóm thực hiện nhiệm vụ, giới thiệu cách luân chuyển góc và trưng bày sản phẩm.

- Yêu cầu các nhóm thực hiện các nhiệm vụ ở các góc xuất phát, sau thời gian 5 phút rồi luân chuyển sang góc khác. Mỗi nhóm sẽ lần lượt thực hiện nhiệm vụ của cả 3 góc.

Khi hết thời gian, các em trưng bày sản phẩm của nhóm mình tại góc.

Hoạt động 3. 2: Tiến hành hoạt động theo các góc. (15 phút) Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Đồ dùng, thiết bị dạy học

- Theo dõi quá trình - Thực hiện nhiệm vụ theo - Sách giáo khoa Vật lí thảo luận của các nhóm, nhóm tại các góc học tập. 11. điều chỉnh, hỗ trợ khi Sử dụng kĩ thuật khăn trải - Các phiếu hướng dẫn

35

cần thiết.

bàn cho góc phân tích, góc nhiệm vụ ở các góc. áp dụng.

- Bút dạ, nam châm , giấy

- Trưng bày sản phẩm của A0 - Dụng cụ thí nghiệm,

nhóm trên giấy A0

máy tính, máy chiếu camera lập thể.

Hoạt động 3.3: Báo cáo kết quả việc thực hiện nhiệm vụ ở các góc (HS hoạt động chung và kết thúc chia góc) Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Đồ dùng, thiết bị dạy

Nội dung

học

Hướng dẫn HS báo Đại diện nhóm - Băng dính, * Định luật Ôm: cáo kết quả lên báo cáo kết giấy A0.

Cường độ dòng điện - Gọi đại diện nhóm 1 quả.

- Máy chiếu, trong mạch kín tỉ lệ trình bày kết quả ở - Lắng nghe, so đáp án.

thuận với suất điện

góc phân tích. Yêu sánh với câu trả

động của nguồn điện

cầu nhóm 2, 3 nhận lời của nhóm

và tỉ lệ nghịch với

xét phản hồi.

mình và đưa ra

điện trở toàn phần

ý kiến nhận xét,

của mạch

bổ sung.

- Gọi đại diện nhóm 2 - Quan sát sản trình bày kết quả góc phẩm và lắng trải nghiệm. Yêu cầu nghe phần trình nhóm 1, 3 nhận xét bày của nhóm phản hồi.

bạn.

- Hiệu điện thế mạch ngoài ( là hiệu điện thế giữa cực dương và cực âm của nguồn điện) U = ξ − Ir

- Đưa ra ý kiến

- Khi r = 0 hay I = 0

nhận

(mạch hở) thì U = ξ.

xét,

bổ

sung.

- Gọi đại diện nhóm 3 - Lắng nghe và trình bày kết quả góc đánh giá câu trả

36

quan sát. Yêu cầu lời của bạn. nhóm 1, 2 nhận xét phản hồi.

- Công bố đáp án trên - Lắng nghe và máy chiếu và kết luận ghi nhớ. chung về kết quả thực hiện nhiệm vụ ở các góc.

- Yêu cầu các nhóm quan sát đáp án của nhiệm vụ này trên máy chiếu.

Hoạt động 3.4: Giáo viên chốt kiến thức, cho học sinh ghi tóm tắt nội dung (5 phút) Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Đồ dùng, thiết bị dạy học

Giáo viên chốt kiến thức:

- HS ghi vở những Máy chiếu

- Định luật Ôm cho toàn mạch:

nội dung đã được

Phát biểu: Cường độ dòng điện GV kết luận và chốt trong mạch kín tỉ lệ thuận với suất lại. điện động của nguồn điện và tỉ lệ nghịch với điện trở toàn phần của mạch Biểu thức: I=

ξ R+r

- Hiệu điện thế mạch ngoài ( là hiệu điện thế giữa cực dương và cực âm của nguồn điện) U = ξ − Ir

37

- Khi r = 0 hay I = 0 (mạch ch hở) thì U = ξ.

PHIẾU HỌC ỌC TẬP T SỐ 1: GÓC PHÂN TÍCH:

Họ và tên: ………………………..Nhóm: ……………..Lớp: ……………..L p: ……………….

- Nghiên cứu SGK để hoàn àn thành phiếu học tập: Xét mạch kín đơn giản gồm m 1 ngu nguồn và 1 điện trở ở mạch ngoài (hình vẽ)

- Công của nguồn điện thực ực hiệ hiện trong thời gian t : ………………………………………………………………………………………

- Nhiệt lượng tỏa ra trên điện ện trở ngoài R và điện trở trong r trong thời ời gian t ( điện năng tiêu thụ trên toàn mạch ch trong th thời gian t): ……………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………

- Công của nguồn điện và điện ện nnăng tiêu thụ trên toàn mạch có mối liên hệệ: ………………………………………………………………………………………

- Từ đó, ta có biểu thức sự ự phụ thuộc cường độ dòng điện trong mạch ch kín vào v suất điện động của nguồn và điện ện trở toàn phần của mạch là: ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ………………….……………………………………………………………………

- Phát biểu, viết biểu thức định lu luật Ôm cho toàn mạch ( trọng tâm): ……………………………………………………………………………………… ………………….…………………………………………………………………… …………………………………….……………… …………………………………….………………………………………………… …………………………………

38

- Từ đó, viết biểu thức tính hiệu điện thế đặt vào mạch ngoài (cũng là hiệu điện thế giữa cực dương và cực âm của nguồn điện). ……………………………………………………………………………………… ………………….……………………………………………………………………

- Hiệu điện thế giữa hai cực của nguồn bằng suất điện động của nguồn khi: ……………………………………………………………………………………… ………………….……………………………………………………………………

PHIẾU HƯỚNG DẪN THÍ NGHIỆM GÓC TRẢI NGHIỆM Bước 1. Bố trí thí nghiệm: Lưu ý: Cách mắc vôn kế: mắc vôn kế sao cho cực + của vôn kế được nối với điểm có điện thế cao hơn.

Cách mắc am pe kế: mắc am pe kế sao cho dòng điện đi vào cực dương, đi ra từ cực âm của am pe kế Có thể dùng đồng hồ vạn năng đề đo cường độ dòng điện và hiệu điện thế.

Cách mắc tương tự như trên.

Bước 2. Tiến hành thí nghiệm: - Bật công tắc nguồn, điều chỉnh vôn kế, ampe kế hoặc đồng hồ vạn năng về thang đo thích hợp. Thay đổi giá trị của điện trở. Ghi giá trị U, I vào phiếu học tập số 2: Lần đo

1

2

3

4

5

6

7

8

U I Bước 3. Xử lí số liệu: - Nhập số liệu vào máy tính, sử dụng phần mềm exel để vẽ đồ thị mối liên hệ U, I. - Nhận xét đồ thị có dạng đường gì, được biểu thị bằng phương trình toán học nào?.

Từ đó suy ra biểu thức liên hệ U, I. Gợi ý: - Mạch hở thì I = 0, khi đó U = E - Lưu ý đơn vị các đại lượng.

39

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2: BÁO CÁO THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM Cả nhóm thảo luận, hoàn thành phiếu học tập số 2 trên ổ D máy tính, thư mục Định luật ôm cho toàn mạch, lưu file là : “Báo cáo thí nghiệm_nhóm …”

1. Kết quả thí nghiệm Lần đo

1

U

l

2

3

4

5

6

7

8

I 2. Đồ thị U- I ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... Đồ thị có dạng đường........................., được biểu diễn bằng phương trình toán học : ....................................................................................................................................

Giải thích các đại lượng: ...................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... .....................................................................................................................................

3. Kết luận: - Suất điện động của nguồn có giá trị..............................................tổng độ giảm thế ở mạch trong và mạch ngoài.

- Suy ra cường độ dòng điện trong mạch với suất điện động của nguồn và điện trở của toàn mạch có liên hệ sau: + Biểu thức: ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... + Phát biểu: ...................................................................................................................................... ......................................................................................................................................

40

PHIẾU HỖ TRỢ GÓC ÁP DỤNG ( Chỉ dùng cho góc xuất phát) • Định luật Ôm đối với toàn mạch : Cường độ dòng điện I chạy trong mạch điện

kín tỉ lệ thuận với suất điện động E của nguồn điện và tỉ lệ nghịch với điện trở toàn phần của mạch.

E I=

R+r

Trong đó: R là điện trở tương đương của mạch ngoài r là điện trở trong của nguồn điện.

Hiệu điện thế mạch ngoài U = IR cũng là hiệu điện thế giữa hai cực của nguồn điện: U = E − Ir Nếu r ≈ 0 hoặc mạch hở (I = 0), thì hiệu điện thế giữa hai cực của nguồn điện bằng suất điện động của nguồn điện.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3: GÓC ÁP DỤNG Câu 1 : Biểu thức nào là biểu thức của định luật Ôm đối với toàn mạch ?

A. I = ξ

B. I =

C. I =

D. I =

RN U RN

ξ RN + r U RN + r

Câu 2: Hiệu điện thế hai đầu mạch ngoài cho bởi biểu thức nào sau đây?

A. UN = Ir

B. UN = E − Ir

C. UN = I ( R N + r )

D. UN = E + Ir

Câu 3. Theo định luật Ôm cho toàn mạch thì cường độ dòng điện cho toàn mạch: A. tỉ lệ nghịch với suất điện động của nguồn.

B. tỉ lệ nghịch với điện trở trong của nguồn.

C. tỉ lệ nghịch với điện trở ngoài của mạch.

D. tỉ lệ nghịch với tổng điện trở ( R N + r ) .

41

Câu 4. Cho một nguồn điện có suất điện động ξ và điện trở trong r được mắc vào điện trở ngoài RN .Khi tăng RN và r lên 2 lần, thì cường độ dòng điện thay đổi thế nào ?

A.Tăng 2 lần

B. Không đổi

C. Tăng 4 lần

D. Giảm 2 lần

Câu 5. Cho mạch điện như hình vẽ , số chỉ của Ampe kế và Vôn kế thay đổi như thế nào khi dịch chuyển con trượt sang bên trái hình vẽ ?

A. số chỉ của Ampe kế tăng, số chỉ của Vôn kế giảm B. số chỉ của Ampe kế và Vôn kế đều giảm C. số chỉ của Ampe kế giảm và số chỉ của Vôn kế tăng D. số chỉ của Ampe kế và Vôn kế đều tăng

Hoạt đông 6: Củng cố Dùng kĩ thuật dạy học “ Hỏi và trả lời” - GV nêu chủ đề: định luật Ôm và đời sống.

- Hình thức thi: Hỏi đáp giữa 4 đội chơi (4 nhóm) - Luật chơi: 4 đội bốc thăm thứ tự chơi từ 1-4 tương ứng đội 1 đến đội 4 GV bắt đầu đặt một câu hỏi về chủ đề và yêu cầu đội thứ 1 trả lời. Sau khi đội 1 trả lời xong thì sẽ đặt câu hỏi cho đội 2, sau khi đội 2 trả lời xong sẽ đặt câu hỏi cho đội 3, sau khi đội 3 trả lời xong sẽ đặt câu hỏi cho đội 4, sau khi đội 4 trả lời xong sẽ đặt câu hỏi cho đội 1 Đội bị loại nếu không trả lời được câu hỏi của đội bạn, hoặc đội đặt câu hỏi không trả lời được chính câu hỏi đội mình đặt ra cho đội bạn.

Hoạt động 7: Dặn dò - BTVN: 1, 2, 3, 4 trang 54/SGK.

42

- Nghiên cứu trước phần hiệu suất của nguồn điện, ôn tập các công thức để tiết sau chữa bài tập.

Giáo án 2. BÀI 21. TỪ TRƯỜNG CỦA DÒNG ĐIỆN CHẠY TRONG CÁC DÂY DẪN CÓ HÌNH DẠNG ĐẶC BIỆT I. MỤC TIÊU DẠY HỌC 1. Kiến thức - Học sinh nêu được phương, chiều, độ lớn của véc tơ cảm ứng từ tại một điể trong từ trường gây bởi dòng điện thẳng dài - Học sinh nêu được độ lớn, phương, chiều của vec tơ cảm ứng từ tại tâm của dòng điện tròn.

- Học sinh viết được công thức tính cảm ứng từ tại một điểm trong lòng ống dây có dòng điện chạy qua.

2. Kĩ năng - Quan sát thí nghiệm vẽ được các đường sức ttừ biểu diễn và nêu được đặc điểm của các đường sức từ biểu diễn từ trường của dòng điện thẳng dài, dòng điện trong ống dây, dòng điện tròn.

- Vận dụng giải bài tập xác định độ lớn, phương, chiều của vec tơ cảm ứng từ gây bởi dòng điện thẳng dài, dòng điện trong ống dây và dòng điện tròn. + Bài tập tổng hợp có nội dung liên quan.

- Tiến hành an toàn, thành công các thí nghiệm xác định từ phổ của dòng điện thẳng dài, tròn và dòng điện trong ống dây.

- Lập sơ đồ tư duy về từ trường của một số dòng điện có dạng đơn giản.

- Phát triển kĩ năng trình bày vấn đề và thuyết trình trước đám đông.

3. Giáo dục tình cảm, thái độ - Say mê, hứng thú học tập, yêu khoa học.

- Sử dụng an toàn, hiệu quả thiết bị thí nghiệm. Giáo dục đức tính cẩn thận chính xác khi tiến hành thí nghiệm.

4. Phát triển các năng lực - Năng lực giao tiếp.

- Năng lực giải quyết vấn đề.

- Năng lực làm việc độc lập.

43

- Năng lực hợp tác.

- Năng lực sử dụng ngôn ngữ vật lý.

- Năng lực thực hành vật lý.

- Năng lực tính toán vật lý.

- Năng lực vận dụng kiến thức vật lý vào cuộc sống.

5. Trọng tâm - Dạng các đường sức từ và quy tắc xác định chiều các đường sức từ của dòng điện thẳng dài.

- Quy tắc xác định chiều các đường sức từ của dòng điện tròn.

- Dạng các đường sức từ ở bên trong và bên ngoài một ống dây có dòng điện. Quy tắc xác định chiều các đường sức từ bên trong ống dây.

- Công thức xác định cảm ứng từ của dòng điện thẳng, của dòng điện tròn và dòng điện trong ống dây.

II. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh 1. Giáo viên - Dụng cụ: dây dẫn thẳng , khung dây tròn, một ống dây , ba tờ bìa, ba tờ giấy trắng, một kim nam châm, mạt sắt, nguồn điện 1 chiều, các dây nối, kim nam châm - Máy tính, máy chiếu.

- Các phiếu học tập giao nhiệm vụ học sinh.

- Giáo viên chia lớp thành 3 nhóm giao nhiệm vụ chuẩn bị ở nhà từ tiết trước cho từng nhóm.

- Nhiệm vụ giao cho học sinh từ tiết trước: + Ôn lại khái niệm từ trường, cảm ứng từ + Nghiên cứu SGK và hoàn thành phiếu học tập số 1: - Giáo viên giới thiệu cho học sinh hình thức học theo phương pháp góc, nêu mục tiêu, nhiệm vụ các góc: phân tích, trải nghiệm, cách luôn chuyển theo góc.

2. Học sinh: - Cử nhóm trưởng, thư kí nhóm.

- Bút màu, giấy A0 hoặc A1 để vẽ sơ đồ tư duy và ghi ý kiến chung của nhóm, các hình ảnh liên quan.

44

- Ôn lại các kiến thức mà giáo viên yêu cầu.

2.2.2. Phương pháp dạy học - Phương pháp góc, phương pháp hợp tác nhóm, phương pháp trò chơi, ngoài ra còn kết hợp với các phương pháp khác: phương pháp phát hiện và giải quyết vấn đề; phương pháp sử dụng phương tiện trực quan, phương pháp sử dụng thí nghiệm...

III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Hoạt động 1: Vào bài Phương pháp dạy học: Nêu vấn đề GV: Nêu vấn đề: Ở các bài học trước, ta đã biết xung quanh nam châm hay xung quanh dòng điện có từ trường. Mặt khác ta cũng biết cách dùng từ phổ để quan sát hình ảnh đường sức từ của nam châm và dùng nam châm thử để xác định chiều của đường sức từ.

Câu hỏi đặt ra là: Làm thế nào để mô tả hình ảnh đường sức từ của dòng điện trong dây dẫn? Kết quả thu được về hình ảnh các đường sức từ của các dòng điện đó có dạng như thế nào?

HS: Ta đã biết cách mô tả hình ảnh đường sức từ của nam châm bằng cách tạo từ phổ. Vậy ta có thể dùng cách này để mô tả hình ảnh đường sức từ của dòng điện trong dây dẫn. Trong chương trình vật lý 11, ta chỉ xét trường hợp dòng điện thẳng, tròn và trong ống dây. .

Hoạt động 2: Từ trường của dòng điện thẳng, dòng điện tròn, dòng điện trong ống dây.

Phương pháp dạy học : Phương pháp góc.

Kĩ thuật dạy học: kĩ thuật khăn trải bàn.

Phát triển các năng lực: - Năng lực giao tiếp.

- Năng lực giải quyết vấn đề.

- Năng lực làm việc độc lập.

- Năng lực hợp tác.

- Năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học.

- Năng lực thực hành hóa học.

45

Hoạt động 2.1: Chuẩn bị cho việc học tập theo góc. Chuẩn bị nghiên cứu hoạt động ở các góc.

Hoạt động của giáo viên - Ổn định tổ chức

Hoạt động của học

Đồ dùng, thiết bị dạy

sinh

học

- Ngồi theo nhóm

- Máy chiếu và giấy A0

- Giới thiệu các góc và các - Quan sát và lắng (thể hiện các nhiệm vụ nhiệm vụ cụ thể ở mỗi góc (4 nghe góc)

-

ở mỗi góc)

Nghiên

cứu

các

- Hướng dẫn HS nghiên cứu và nhiệm vụ cụ thể và lựa chọn các góc xuất phát.

lựa chọn góc xuất phát theo nhóm

Hoạt động 2.2: Thực hiện các nhiệm vụ theo các góc (HS làm việc tại từng góc riêng)

Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của học

Đồ dùng, thiết bị dạy

sinh

học

- Yêu cầu các nhóm thực hiện - Thực hiện nhiệm vụ - Sách giáo khoa hóa các nhiệm vụ ở các góc xuất theo nhóm tại các góc học 11 nâng cao phát, mỗi góc xuất phát trong học tập. Sử dụng kĩ - Các phiếu hướng dẫn thời gian 7 phút rồi luân chuyển thuật khăn trải bàn nhiệm vụ ở các góc sang góc khác, thời gian cho cho góc phân tích. mỗi góc còn lại là 5 phút.

- Bút dạ, băng dính ,

- Trưng bày sản phẩm giấy A0

- Hướng dẫn các nhóm thực hiện của nhóm trên giấy A0 - Dụng cụ thí nghiệm, nhiệm vụ và trưng bày sản phẩm

hóa học, máy tính

46

Hoạt động 2.3: Báo cáo kết quả việc thực hiện nhiệm vụ ở các góc (HS hoạt động chung và kết thúc chia góc) Hoạt động của giáo viên Hướng dẫn HS báo cáo kết quả

Hoạt động của học

Đồ dùng, thiết bị dạy

sinh

học

Đại diện nhóm lên - Băng dính , giấy A0

- Gọi đại diện nhóm 1 trình bày báo cáo kết quả

- Máy chiếu, đáp án

kết quả ở góc phân tích. Yêu cầu - Lắng nghe, so sánh nhóm 2, 3 nhận xét phản hồi

với câu trả lời của

- Gọi đại diện nhóm 2 trình bày nhóm mình và đưa ra kết quả góc trải nghiệm. Yêu cầu ý kiến nhận xét, bổ nhóm 1, 3 nhận xét phản hồi

sung

- Gọi đại diện nhóm 3 trình bày - Quan sát sản phẩm kết quả góc quan sát. Yêu cầu và lắng nghe phần nhóm 1, 4 nhận xét phản hồi

trình bày của nhóm

- Công bố đáp án trên máy chiếu bạn và kết luận chung về kết quả - Đưa ra ý kiến nhận thực hiện nhiệm vụ ở các góc

xét, bổ sung

- Yêu cầu các nhóm quan sát đáp - Lắng nghe và đánh án của nhiệm vụ này trên máy giá câu trả lời của bạn chiếu

- Lắng nghe và ghi nhớ kết luận mà giáo

- Gọi đại diện nhóm 4 trình bày viên chốt lại kết quả góc áp dụng. Yêu cầu - HS ghi vở những nội nhóm 2, 3 nhận xét phản hồi

dung đã được giáo viên kết luận và chốt lại

Hoạt động 5.4: Ghi tóm tắt nội dung Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của học

Đồ dùng, thiết bị dạy

sinh

học

47

- Cho học sinh ghi vở những nội - HS ghi vở những nội Máy chiếu dung đã được giáo viên kết luận dung đã được GV kết và chốt lại

luận và chốt lại

GÓC PHÂN TÍCH 1. Mục tiêu: HS nghiên cứu sgk, dựa trên những kiến thức đã học nhằm rút ra được: từ trường của dòng điện thẳng, dòng điện tròn, dòng điện trong ống dây.

2. Nhiệm vụ: HS nghiên cứu sgk, thực hiện nhiệm vụ trong phiếu học tập số 1 và làm vào giấy A4, đối với từng cá nhân (ý kiến riêng), sau đó thống nhất lấy ý kiến chung dể làm vào giấy A0. Giấy A4 của các cá nhân đã làm được dán ở góc ý kiến riêng.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1: GÓC PHÂN TÍCH: - Nghiên cứu SGK để hoàn thành từ trường của dòng điện thẳng, dòng điện tròn, dòng điện trong ống dây.

1.Từ trường của dòng điện thẳng a. Xác định đường sức từ - Hình dạng:.................................................................................................................. ......................................................................................................................................

- Chiều:......................................................................................................................... ......................................................................................................................................

b. Xác định

Xét tại điểm bất kỳ rất gần dây dẫn so với khoảng cách từ điểm đó đến hai đầu dây,

có: thì

– Điểm đặt: ..................................................................................................................

– Phương: ....................................................................................................................

– Chiều: .......................................................................................................................

– Độ lớn: ......................................................................................................................

2. Từ trường của dòng điện tròn

48

a. Xác định đường sức từ - Hình dạng:..................................................................................................................

- Chiều:.........................................................................................................................

b. Xác định

có: Chỉ xét tại tâm khung dây, thì

– Điểm đặt: :.................................................................................................................

– Phương: :...................................................................................................................

– Chiều: :......................................................................................................................

– Độ lớn: :.....................................................................................................................

3. Từ trường của dòng điện trong ống dây a. Xác định đường sức từ - Hình dạng:..................................................................................................................

- Chiều:.........................................................................................................................

b. Xác định

Chỉ xét trong lòng ống dây, thì có: – Điểm đặt: :................................................................................................................

– Phương: ..................................................................................................................

– Chiều: .....................................................................................................................

– Độ lớn: ....................................................................................................................

GÓC QUAN SÁT 1. Mục tiêu Từ việc quan các video thí nghiệm trên máy tính HS kết luận được: từ trường của dòng điện thẳng, dòng điện tròn, dòng điện trong ống dây.

2. Nhiệm vụ - Quan sát video thí nghiệm trên máy tính. Tiến hành ghi kết quả thí nghiệm, giải thích hiện tượng theo mẫu hướng dẫn - Ghi kết quả vào phiếu học tập số 2 trên giấy A0 rồi dán lên tường ở góc quan sát - Quan sát các video điền vào bảng sau

49

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2: GÓC QUAN SÁT - Nghiên cứu SGK để hoàn thành từ trường của dòng điện thẳng, dòng điện tròn, dòng điện trong ống dây.

1. Đường sức từ của dòng điện thẳng - Hình dạng:..................................................................................................................

- Chiều:.........................................................................................................................

2. Đường sức từ của dòng điện tròn - Hình dạng:..................................................................................................................

- Chiều:........................................................................................................................

3. Đường sức từ của dòng điện trong ống dây - Hình dạng:.................................................................................................................

- Chiều:........................................................................................................................

GÓC TRẢI NGHIỆM 1. Mục tiêu Từ các thí nghiệm được thực hiện HS kết luận được: từ trường của dòng điện thẳng, dòng điện tròn, dòng điện trong ống dây.

2. Nhiệm vụ - Đọc phiếu hướng dẫn tiến hành thí nghiệm.

- Phân công nhóm thành những nhóm nhỏ, mỗi nhóm làm 1 thí nghiệm dưới sự giám sát của giáo viên - Quan sát hiện tượng và thảo luận nhóm hoàn thành phiếu học tập số 3.3 PHIẾU HƯỚNG DẪN THÍ NGHIỆM 1. Từ trường của dòng

2. Từ trường của dòng

3. Từ trường của dòng

điện thẳng

điện tròn

điện trong ống dây.

+ Bố trí thí nghiệm: + Bố trí thí nghiệm: Cho + Bố trí thí nghiệm: Cho Xuyên dây dẫn đặt thẳng vòng dây đặt trong mặt vòng dây đặt trong mặt đứng qua một tờ bìa đặt phẳng thẳng đứng xuyên phẳng thẳng đứng xuyên nằm ngang.

qua tờ bìa nằm ngang, và qua tờ bìa nằm ngang và chứa tâm vòng dây.

chứa tâm các vòng dây.

50

+ Tiến hành thí nghiệm:

+ Tiến hành thí nghiệm:

+ Tiến hành thí nghiệm:

- Cho dòng điện qua dây - Cho dòng điện qua dây - Cho dòng điện qua dẫn.

dẫn .

vòng dây.

- Rắc mạt sắt và gõ nhẹ lên - Rắc mạt sắt và gõ nhẹ - Rắc mạt sắt và gõ nhẹ tờ bìa rồi quan sát

lên tờ bìa rồi quan sát

lên tờ bìa rồi quan sát

Sau đó dùng nam châm Sau đó dùng nam châm Sau đó dùng nam châm thử để xác định chiều thử để xác định chiều thử để xác định chiều đường sức từ trong các đường sức từ trong các đường sức từ trong các mạch này.

mạch này.

mạch này.

Đổi chiều dòng điện quan Đổi chiều dòng điện quan Đổi chiều dòng điện sát chiều đường sức từ khi sát

chiều đường sức từ quan sát

khi đó.

đó.

chiều đường

sức từ khi đó.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3.3: BÁO CÁO THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM 1.Từ trường của dòng

2. Từ trường của dòng

3. Từ trường của dòng

điện thẳng

điện tròn

điện trong ống dây.

Vậy chiều đường sức từ (có /không) ......... phụ thuộc vào chiều dòng điện trong mạch.

Chiều đường sức từ liên hệ (nếu có) với chiều dòng điện theo qui luật .......................................... .......................................... .......................................... .........................................

Vậy chiều đường sức từ (có /không) ......... phụ thuộc vào chiều dòng điện trong mạch.

Chiều đường sức từ liên hệ (nếu có) với chiều dòng điện theo qui luật ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................

Vậy chiều đường sức từ (có /không) ......... phụ thuộc vào chiều dòng điện trong mạch.

Chiều đường sức từ liên hệ (nếu có) với chiều dòng điện theo qui luật ........................................ ........................................ ........................................ ........................................

GÓC ÁP DỤNG 1. Mục tiêu

51

Từ phiếu hộ trợ kiến ến thứ thức của GV (nội dung tóm tắt kiến thức của ủa bài b học), HS có thể áp dụng để áp dụng ụng để giải bài tập 2. Nhiệm vụ - HS nghiên cứuu (cá nhân) nội n dung kiến thức trong SGK hoặcc phiếu phiế hỗ trợ kiến thức - Hoàn thành phiếu học ọc tập t số 3.4 PHIẾU HỌ ỌC TẬP SỐ 3.4: GÓC ÁP DỤNG TỰ LUẬN Câu 1.

I

Biết chiều dòng điện ện chạy trong dây dẫn có chiều như hình vẽ. Xác định véctơ véct cảm ứng từ

Câu 2.

Dòng điệnn I = 1 (A) chạy ch trong dây dẫn thẳng dài.

Cảm ứng từ tại điểm đ ểm M cách dây dẫn d 10 (cm) có

N

M

độ lớn bằng bao nhiêu? êu?

Câu 3.

Một dòng điện chạy ạy trong dây ddẫn thẳng, dài. Tại điểm A cách dây 100 (cm) cảm c ứng từ do dòng điện gây ra có độ lớn lớ 2.10-5 (T). Tính cường độ dòng òng điện chạy trên dây.

Câu 4.

Tại tâm của một dòng òng điện tròn cường độ 5 (A) cảm ứng từ ừ đo được là 31,4.10-6(T). Tính đườ ờng kính của dòng điện đó.

Câu 5. Ống dây dài 20cm, có 1000 vòng, đặt trong không khí. Cho dòng điện I

=0,5A đi qua. Tìm cảm ảm ứ ứng từ trong ống dây.

PHIẾU HỖ TRỢ GÓC ÁP D DỤNG ( Chỉ dùng cho góc xuấtt phát) I. Từ trường của dòng điện ện th thẳng - Điểm đặt: Tại điểm đang ang xét.

- Phương: vuông góc với mặt ặt phẳng ph tạo bởi dòng điện và điểm đang ang xét.

- Chiều: Xác định nh theo quy tắ tắc nắm tay phải Quy tắc: Giơ ngón tay cái ccủa bàn tay phải hướng theo chiều

52

dòng điện, khum bốnn ngón tay kia xung quanh dây ddẫn thì chiều từ cổổ tay đến các ngón tay là chiều của đường ờng ttừ.

- Độ lớn:

B độ lớn cảm ứng từ, r làà khoảng kho cách từ điểm khảo sát đến dòng điện, đi I cường độ dòng điện chạyy trong dây ddẫn.

II. Từ trường của dòng đi điện tròn: Cảm ứng từ tại tâm có - Điểm đặt: Tại tâm đường ờng tr tròn.

- Phương: Vuông góc với ới m mặt phẳng khung dây.

- Chiều: Xác định nh theo quy ttắc nắm tay phải.

Quy tắc: Khum bàn àn tay phải ph theo vòng dây của khung sao cho chiều từ cổ tây đếnn các ngón tay trùng tr với chiều dòng điện trong khung, ngón tay cái choãi ra ch chỉ chiều đường sức từ - Độ lớn:

N: số vòng òng dây, R: bán kính ccủa dòng điện, I: cường độ dòng điện.

III. Từ trường của dòng điện đi trong ống dây: - Điểm đặt: Tại điểm đang xét trong llòng ống dây.

- Phương: Vuông góc vớ ới mặt phẳng của một vòng dây.

- Chiều: Xác định nh theo quy ttắc nắm tay phải.

Quy tắc: Khum bàn àn tay ph phải theo vòng dây của ống sao cho chiều từ cổổ tay đến các ngón tay trùng với chiều dòng điện ện trong khung, ngón tay cái cho choãi ra chỉ chiều đường sức từ .

- Độ lớn:

53

n: số vòng dây trên một mét chiều dài của ống, N là số vòng dây quấn trên l(m) chiều dài Hoạt đông 6: Củng cố Có thể dùng 1 trong 3 hình thức củng cố sau: Củng cố 1: Dùng kĩ thuật dạy học “ Hỏi và trả lời” - GV nêu chủ đề: cảm ứng từ gây bởi các loại dòng điện.

- Hình thức thi: Hỏi đáp giữa 4 đội chơi (4 nhóm) - Luật chơi: 4 đội bốc thăm thứ tự chơi từ 1-4 tương ứng đội 1 đến đội 4 GV bắt đầu đặt một câu hỏi về chủ đề và yêu cầu đội thứ 1 trả lời. Sau khi đội 1 trả lời xong thì sẽ đặt câu hỏi cho đội 2, sau khi đội 2 trả lời xong sẽ đặt câu hỏi cho đội 3, sau khi đội 3 trả lời xong sẽ đặt câu hỏi cho đội 4, sau khi đội 4 trả lời xong sẽ đặt câu hỏi cho đội 1 Đội bị loại nếu không trả lời được câu hỏi của đội bạn, hoặc đội đặt câu hỏi không trả lời được chính câu hỏi đội mình đặt ra cho đội bạn.

Củng cố 2: Dùng : Kĩ thuật “Lược đồ Tư duy” GV: Yêu cầu 4 nhóm thi vẽ sơ đồ tư duy về từ trường của dòng điện thẳng, tròn, dòng điện trong ống dây. Khi học sinh vẽ xong giáo viên chọn ra sơ đồ tư duy đẹp nhất. GV cho HS xem sơ đồ tư duy mà GV đã vẽ.

Hoạt động 7: Dặn dò - BTVN: 1, 2, 3, 4, 5 trang 133/SGK. - Ôn tập các công thức để tiết sau chữa bài tập.

Giáo án 3. BÀI 22: LỰC LO-REN-XƠ I. MỤC TIÊU DẠY HỌC Sau bài học, học sinh đạt được: 1. Về kiến thức - Nêu được lực Lo-ren-xơ là gì và viết được công thức tính lực này.

- Nêu được phương của lực này và phát biểu được quy tắc bàn tay trái.

- Giải thích được một số hiện tượng trong thực tế: cực quang, nhiễm từ,...

2. Về kĩ năng - Vận dụng được công thức tính lực Lo-ren-xơ.

54

- Sử dụng thiết bị, tiến hành thí nghiệm an toàn, thành công về ống phóng tia Ca-tốt.

- Lập sơ đồ tư duy về đặc điểm của lực Lo-ren-xơ.

- Nghiên cứu SGK, tìm hiểu và trao đổi thông tin về phương, chiều của lực Lo-ren-xơ.

- Trình bày vấn đề và thuyết trình trước đám đông về lực Lo-ren-xơ.

3. Về thái độ - Hoàn thành đúng, đủ các hoạt động học tập của lớp và của nhóm.

- Say mê khoa học, kĩ thuật. Khách quan, trung thực, cẩn thận.

- Tự lực, tự giác học tập, tham gia xây dựng kiến thức.

4. Về phát triển phẩm chất và các năng lực a. Phẩm chất Phát triển phẩm chất yêu đất nước, yêu con người, chăm học, chăm làm, trung thực, trách nhiệm thông qua hoạt động nhóm, cùng nhau tìm hiểu các thức khoa học về tự nhiên (cực quang) b. Năng lực - Những năng lực chung + năng lực tự chủ và tự học thông qua việc nghiên cứu kiến thức trong SGK. + năng lực giao tiếp và hợp tác thông qua hoạt động nhóm + năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo thông qua quá trình tiến hành thí nghiệm để tìm ra cách xác định phương, chiều của lực Lo-ren-xơ.

- Những năng lực chuyên môn + năng lực ngôn ngữ: học sinh có thể thuyết trình những nội dung mà mình tìm hiểu được trước cả lớp. + năng lực tính toán: học sinh vận dụng được công thức tính độ lớn của lực Lo-ren-xơ vào việc giải một số bài tập cơ bản. + năng lực tìm hiểu tự nhiên và xã hội: học sinh biết vận dụng kiến thức về lực Lo-ren-xơ để giải thích hiện tượng cực quang, khối phổ kế,… + năng lực thẩm mỹ: học sinh biết trình bày các kiến thức trên giấy A0 một cách khoa học.

55

+ công nghệ sử dụng máy tính, máy chiếu, camera vật thể phục vụ cho việc thuyết trình.

5. Trọng tâm - Khái niệm và đặc điểm của lực Lo-ren-xơ.

II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH 1. Giáo viên a. Phương tiện dạy học - Dụng cụ: bộ thí nghiệm tia ca-tốt, nam châm chữ U. - Máy tính, máy chiếu, camera lập thể.

- Soạn thảo kế hoạch dạy học.

- Các phiếu học tập giao nhiệm vụ học sinh.

- Giáo viên giới thiệu cho học sinh hình thức học theo phương pháp góc, nêu mục tiêu, nhiệm vụ các góc: phân tích, trải nghiệm, vận dụng, cách luân chuyển theo góc. b. Phương pháp dạy học - Phương pháp góc, phương pháp hợp tác nhóm, phương pháp trò chơi, ngoài ra còn kết hợp với các phương pháp khác: phương pháp phát hiện và giải quyết vấn đề; phương pháp sử dụng phương tiện trực quan, phương pháp sử dụng thí nghiệm, phương pháp làm việc với SGK và tài liệu tham khảo.

2. Học sinh: - Ôn lại kiến thức về: dòng điện không đổi, lực từ, quy tắc bàn tay trái.

- Bút màu, giấy A0 hoặc A1 để vẽ sơ đồ tư duy và ghi ý kiến chung của nhóm, các hình ảnh liên quan.

- Nghiên cứu trước bài theo câu hỏi hướng dẫn của giáo viên giao từ tiết trước.

III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Hoạt động 1: Vào bài Phương pháp dạy học: Nêu vấn đề GV: Cho học sinh xem hai clip HS: Quan sát các hình ảnh trong clip và cho cô biết đây là hiện tượng gì?

56

GV: Nêu vấn đề: Các em ạ! Trong hai hiện tượng các em vừa được quan sát thì chúng đều liên quan đến một loại lực mà người ta gọi là lực Lo-ren-xơ. Vậy lực Lo-ren-xơ là gì? Chúng có đặc điểm như thế nào thì hôm nay cô trò chúng ta sẽ cùng đi tìm hiểu nhé!

Hoạt động 2: Định nghĩa lực Lo-ren-xơ.

Lực Lo-ren-xơ được đặt theo tên nhà Vật lí người Hà Lan Hendrik Antoon Lorentz (1853 - 1928) được giải Nobel 1902.

Phương pháp: Phương pháp thực nghiệm.

Kĩ thuật dạy học: Kĩ thuật làm mẫu Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Nội dung

GV: Mời một bạn nhắc lại HS: trả lời.

1. Khái niệm lực Lo-

bản chất dòng điện trong

ren-xơ

kim loại?

Lực Lo-ren-xơ là lực từ

Nêu vấn đề: Ta biết rằng HS: đưa ra dự đoán

tác dụng lên hạt điện

dây dẫn có dòng điện đặt

tích chuyển động trong

trong từ trường thì chịu tác

nó.

dụng của lực từ. Mặt khác ta lại biết dòng điện này lại chính là dòng dịch chuyển có hướng của các êlectron. Đến đây, một vấn đề tự nhiên được đặt ra với chúng ta, đó là khi các electron chuyển

động

trong

từ

trường thì các hạt điện tích ấy có chịu tác dụng của lực từ không?

HS: đưa ra dự đoán.

Em nào có thể nêu dự đoán của mình trong câu hỏi này hay không?

(GV có thể cho HS thời

57

gian suy nghĩ, nếu không có em nào phát biểu thì có thể hỏi lại: Ai biêt?)

HS: quan sát

GV: Chúng ta tìm hiểu qua thí nghiệm đơn giản sau đây: Thiết bị cô đang cầm trên tay là một ống phóng điện – là một ống thủy tinh đã hút bớt không khí với hai điện cực kim loại hàn dính vào thành ống. Thiết bị này giúp tạo ra dòng êlectron chuyển động.

Bước một của thí nghiệm là: ta đặt một hiệu điện thế đủ lớn vào hai điện cực anốt và catốt.

HS: Ta thấy xuất hiện

GV yêu cầu học sinh môt tả vệt sáng nối giữa hai hiện tượng.

GV:

điện cực

Người ta chứng tỏ

được rằng lúc này đã có dòng êlectron chuyển động trong ống từ catốt sang anốt.

Bước hai của thí nghiệm là như sau: Ta đưa nam châm lại gần ống catốt và nhớ rằng không gian giữa hai nhánh của nam châm chữ U này đang tồn tại một từ trường.

58

Cả lớp cùng quan sát vệt HS: Ta thấy vệt sáng đã sáng có bị biến đổi gì bị uốn cong đi không?

GV: Vệt sáng bị uốn cong HS: Vệt sáng bị uốn đi chứng tỏ điều gì?

cong đi chứng tỏ chứng tỏ dòng êlectron đã bị lệch đi khi chuyển động trong từ trường.

GV: Vậy ta có thể sơ bộ kết HS: Nhận thức vấn đề luận: chuyển

các

êlectron

động

trong

khi từ

trường thì chịu tác dụng của lực từ.

GV khái quát: Người ta đã tiến hành nhiều thí nghiệm khác nữa và thấy rằng, không chỉ có các êlectron mà nói chung các hạt điện tích khi chuyển động trong từ trường đều chịu tác dụng của lực từ. Ta gọi đó là lực Lo-ren-xơ.

Ghi bảng: Lực Lo-ren-xơ là Ghi lại định nghĩa lực lực từ tác dụng lên hạt điện Lo-ren-xơ vào vở. tích chuyển động trong nó.

Lực Lo-ren-xơ được đặt Tiếp thu kiến thức. theo tên của nhà bác học Hendrick Antoon Lorentz, 1853 – 1928 Nhà vật lý Hà Lan, giải Nôben năm 1902.

59

(liên hệ bài trước) Khi dây dẫn có dòng điện đặt trong từ trường, thì lực từ tác dụng lên đoạn dây chính là tổng hợp các lực Lo-ren-xơ tác dụng lên các êlectron chuyển động có hướng tạo thành dòng điện đó.

Như vậy, từ đặc điểm của lực từ tác dụng lên dòng điện, ta có thể suy luận ra đặc điểm của lực Lo-ren-xơ tác dụng lên hạt điện tích chuyển

động

trong

từ

trường. Cụ thể lực Lo-renxơ có đặc điểm về phương, chiều, độ lớn ra sao, mời các em cùng sang phần 2 của bài: Xác định lực Loren-xơ.

Hoạt động 3: Xác định lực Lo-ren-xơ (20 phút) Phương pháp dạy học: Phương pháp góc.

Kĩ thuật dạy học: Kĩ thuật khăn trải bàn.

Hoạt động 3. 1: Chuẩn bị cho việc học tập theo góc. Chuẩn bị nghiên cứu hoạt động ở các góc. (5 phút) Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

- Giới thiệu các góc và các nhiệm vụ cụ - Tiến hành chia nhóm. Các nhóm thể ở mỗi góc (3 góc)

bầu nhóm trưởng và chọn thư kí.

Ở bài học hôm nay cô chia lớp thành 3 góc - Lựa chọn góc xuất phát. học tập: góc phân tích, góc trải nghiệm, góc - Nhận phiếu học tập, lắng nghe cách

60

áp dụng.

thức thực hiện.

(GV nói chậm, chỉ ra vị trí các góc) GÓC PHÂN TÍCH - Thời gian: tối đa 5 phút - Nhiệm vụ: làm việc nhóm, nghiên cứu SGK kết hợp với kiến thức đã học rút ra đặc điểm của lực Lo-ren-xơ.

Sản phẩm: sản phẩm cá nhân và sản phẩm nhóm, trình bày trên A0.

GÓC TRẢI NGHIỆM - Thời gian: tối đa 5 phút - Nhiệm vụ: làm việc nhóm, thực hiện thí nghiệm với ống phóng điện, kiểm chứng lại quy tắc bàn tay trái xác định chiều của lực Lo-ren-xơ.

- Sản phẩm: kết quả thí nghiệm, sản phẩm nhóm, trình bày trên A4. Khi hêt thời gian, các em gắn sản phẩm vào giá trưng bày đặt tại góc trải nghiệm.

- Lưu ý: đảm bảo an toàn khi tiến hành thí nghiệm. Đi giày dép, giữ khô tay, không chạm tay vào chỗ nối dây dẫn.

GÓC ÁP DỤNG - Thời gian: tối đa 5 phút - Nhiệm vụ: làm việc nhóm, từ các kiến thức vừa nghiên cứu trả lời các câu hỏi vận dụng.

- Sản phẩm: sản phẩm cá nhân và sản phẩm nhóm, trình bày trên A0.

Tại vị trí của các góc cô đã để sẵn phương tiện, đồ dùng, tài liệu, phiếu học tập phù

61

hợp với nhiệm vụ các góc.

- Hướng dẫn HS lựa chọn các góc xuất phát.

Lưu ý: 1. Các em có quyền lựa chọn góc xuất phát cho mình, lưu ý tránh tình trạng các em lựa chọn đông vào 1 góc vì như thế sẽ không có chỗ để ngồi học. Vậy để 1 góc xuất phát không quá đông, bây giờ cô hỏi những bạn nào chọn góc xuất phát là góc phân tích, cô sẽ lựa chọn 12 bạn giơ tay nhanh nhất. Tiếp theo những bạn nào chọn góc xuất phát là góc trải nghiệm, những bạn còn lại góc xuất phát là góc áp dụng, mời các em về vị trí các góc xuất phát mình đã lựa chọn - Hướng dẫn các nhóm thực hiện nhiệm vụ, giới thiệu cách luân chuyển góc và trưng bày sản phẩm.

- Yêu cầu các nhóm thực hiện các nhiệm vụ ở các góc xuất phát, sau thời gian 5 phút rồi luân chuyển sang góc khác. Mỗi nhóm sẽ lần lượt thực hiện nhiệm vụ của cả 3 góc.

Khi hết thời gian, các em trưng bày sản phẩm của nhóm mình tại góc.

Hoạt động 3. 2: Tiến hành hoạt động theo các góc. (15 phút) Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Đồ dùng, thiết bị dạy học

- Theo dõi quá trình - Thực hiện nhiệm vụ theo - Sách giáo khoa Vật lí 11 thảo

luận

của

các nhóm tại các góc học tập. cơ bản.

nhóm, điều chỉnh, hỗ Sử dụng kĩ thuật khăn trải - Các phiếu hướng dẫn trợ khi cần thiết.

bàn cho góc phân tích, góc nhiệm vụ ở các góc.

62

- Bút dạ, nam châm , giấy

áp dụng.

- Trưng bày sản phẩm của A0 - Dụng cụ thí nghiệm, máy

nhóm trên giấy A0

tính, máy chiếu camera lập thể.

Hoạt động 3.3: Báo cáo kết quả việc thực hiện nhiệm vụ ở các góc (HS hoạt động chung và kết thúc chia góc) Hoạt động của GV

Đồ dùng, Hoạt động của HS

thiết bị dạy

Nội dung

học

Hướng dẫn HS báo Đại diện nhóm lên - Băng dính, 2. Xác định lực Locáo kết quả -

Gọi

đại

báo cáo kết quả.

giấy A0.

ren-xơ

diện - Lắng nghe, so sánh - Máy chiếu, - Điểm đặt: trên

nhóm 1 trình bày với câu trả lời của đáp án.

điện tích

kết quả ở góc phân nhóm mình và đưa ra

- Phương:

tích.

góc với và

Yêu

cầu ý kiến nhận xét, bổ

nhóm 2, 3 nhận xét sung. phản hồi.

-

Gọi

- Quan sát sản phẩm đại

diện và lắng nghe phần

nhóm 2 trình bày trình bày của nhóm

vuông

- Chiều: xác định theo quy tắc bàn tay trái Quy tắc: để bàn

kết quả góc trải bạn.

tay trái mở rộng

nghiệm. Yêu cầu - Đưa ra ý kiến nhận

sao cho lòng bàn

nhóm 1, 3 nhận xét xét, bổ sung.

tay hứng lấy các

phản hồi.

đường

-

Gọi

- Lắng nghe và đánh đại

diện giá câu trả lời của

sức

từ.

Chiều từ cổ tay

nhóm 3 trình bày bạn.

đến ngón tay giữa

kết quả góc quan

là chiều của vec tơ

sát. Yêu cầu nhóm - Lắng nghe và ghi

vận tốc khi q>0 và

1, 2 nhận xét phản nhớ.

ngược chiều vec tơ

hồi.

63

- Công bố đáp án

vận tốc khi q<0.

trên máy chiếu và

Khi đó chiều lực

kết luận chung về

lo-ren-xơ là chiều

kết quả thực hiện

ngón tay cái choãi

nhiệm vụ ở các

ra 900

góc.

-

- Độ lớn:

Yêu

cầu

các

= | |. . .

nhóm quan sát đáp

Trong đó:

án của nhiệm vụ

q: điện tích của hạt

này

điện tích. Đơn vị

trên

máy

chiếu.

Cu-lông (C) v: độ lớn vận tốc chuyển động của hạt điện tích. Đơn vị: m/s B: độ lớn cảm ứng từ. Đơn vị: Tesla (T) : góc tạo bởi và

Hoạt động 3.4: Giáo viên chốt kiến thức, cho học sinh ghi tóm tắt nội dung (5 phút) Đồ dùng, Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

thiết bị dạy học

GV ghi bảng 4 đại lượng: , q, ,

- HS ghi vở những nội Máy chiếu

- Phương: vuông góc với và

dung đã được GV kết

- Chiều:

luận và chốt lại.

Ta thấy rằng: giữa hướng của lực Lo-

64

ren-xơ , hướng của vec-tơ cảm ứng từ

và hướng của vec-tơ vận tốc của

điện tích chuyển động buộc phải có một mối liên hệ theo quy luật xác định.

Ngẫu nhiên người ta thấy: mối liên hệ này được tìm một cách nhanh chóng bằng cách nhờ bàn tay trái của ta và quy luật đó gọi là quy tắc bàn tay trái.

- Chúng ta lưu ý, bàn tay trái chỉ là phương tiện để chúng ta tìm mối liên hệ giữa hướng của 3 vec-tơ đó chứ bản thân bàn tay trái không có ý nghĩa gì về mặt Vật lí cả.

- Khi vận dụng quy tắc bàn tay trái, ta Lặp lại thao tác giáo viên mô phỏng. thực hiện 4 thao tác: + Thao tác thứ nhất: giơ bàn tay trái mở rộng. + Thao tác thứ hai: đặt bàn tay sao cho

hướng vào lòng vec tơ cảm ứng từ

bàn tay. + Thao tác thứ ba: xoay bàn tay trái sao cho chiều từ cổ tay đến ngón tay giữa là chiều vec tơ vận tốc khi q > 0 và ngược chiều vec tơ vận tốc khi q<0. + Thao tác thứ tư: Chiều ngón tay cái choãi ra là chiều lực Lo-ren-xơ tác dụng lên hạt điện tích.

(Giáo viên vừa chốt kiến thức, vừa áp dụng cho một trường hợp cụ thể của góc vận dụng)

Ghi nhớ

65

- Trên thực tế, khi vận dụng quy tắc này, cô thấy một số em học sinh thường vận dụng là xét q > 0 cho tiện lợi. Còn nếu q <0 thì kết quả tìm được lấy theo chiều ngược lại. Trường hợp

không theo điều thuận của bàn

, ,

tay trái thì q < 0 khi tìm dấu của q.

Thực tế tùy các em vận dụng. + Độ lớn: : = | |. . .

: góc tạo bởi và

TH đặc biệt:

= | |. . khi ⊥ = 0

khi //

GÓC PHÂN TÍCH 1. Mục tiêu: HS nghiên cứu Sách giáo khoa, dựa trên những kiến thức đã học nhằm rút ra được đặc điểm của lực Lo-ren-xơ.

2. Nhiệm vụ: HS nghiên cứu Sách giáo khoa, thực hiện nhiệm vụ riêng trong phiếu học tập, sau đó thống nhất lấy ý kiến chung để ghi vào phần chung.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1: GÓC PHÂN TÍCH 1. - Nghiên cứu Sách giáo khoa, nêu đặc điểm của lực Lo-ren-xơ:

tác dụng lên một hạt điện tích Lực Lo-ren-xơ do từ trường có cảm ứng từ

q chuyển động với vận tốc có đặc điểm: + Phương: ……………………………………………………………………………………… + Chiều: tuân theo quy tắc …………………………………………………………….………………………

66

Phát biểu quy tắc: ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… + Độ lớn: ………………………………………………………………………………………

GÓC TRẢI NGHIỆM 1. Mục tiêu Từ thí nghiệm được thực hiện HS kiểm chứng quy tắc bàn tay trái xác định chiều của lực Lo-ren-xơ.

2. Nhiệm vụ - Dựa vào quy tắc bàn tay trái, biểu diễn chiều lực Lo-ren-xơ trên hình 1 và hình 2.

- Tiến hành thí nghiệm theo sơ đồ như hình 1 và hình 2. Nhận xét về chiều lệch của dòng tia êlectron. Chiều lệch đó có phù hợp với quy tắc bàn tay trái xác định chiều lực Lo-ren-xơ hay không?

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2: GÓC TRẢI NGHIỆM Quy tắc bàn tay trái xác định chiều lực Lo-ren-xơ tác dụng lên hạt điện tích chuyển động trong nó: để bàn tay trái mở rộng sao cho lòng bàn tay hứng lấy các đường sức từ. Chiều từ cổ tay đến ngón tay giữa là chiều của vec tơ vận tốc khi q>0 và ngược chiều vec tơ vận tốc khi q<0. Khi đó chiều lực lo-ren-xơ là chiều ngón tay cái choãi ra 900 1. Vận dụng quy tắc bàn tay trái, biểu diễn chiều lực Lo-ren-xơ tác dụng lên các êlectron trong ống phóng điện ở hình vẽ sau:

67

2. Tiến hành thí nghiệm kiểm chứng.

Bước 1. Lắp ráp thí nghiệm theo sơ đồ hình 1.

Bước 2. Tăng từ từ điện áp đặt vào 2 đầu ống catốt cho đến khi thấy xuất hiện vết sáng trong ống phóng điện.

Bước 3. Đưa nam châm chữ U lại gần ống phóng điện, sao cho dòng êlectron nằm hẳn ở giữa 2 nhánh nam châm (hình vẽ).

Bước 4. Quan sát chiều lệch của dòng êlectron trong ống phóng điện và điền vào bảng 3.

Bước 5. Đảo cực nam châm theo sơ đồ hình 2.

Bước 6. Quan sát chiều lệch của chùm tia êlectron trong ống catốt và điền vào bảng 3.

TT

Hiện tượng Dòng êlectron bị

1.

lệch……………… …………………...

Dòng êlectron bị

2

lệch……………… …………………...

Kết luận: Kết quả này (có/không)…………phù hợp với quy tắc bàn tay trái xác định chiều lực Lo-ren-xơ.

Kết quả này (có/không)…………phù hợp với quy tắc bàn tay trái xác định chiều lực Lo-ren-xơ.

Bảng 1.3. Thí nghiệm kiểm chứng quy tắc bàn tay trái xác định chiều lực Lo-ren-xơ

GÓC ÁP DỤNG 1. Mục tiêu Từ phiếu hỗ trợ kiến thức của GV (nội dung tóm tắt kiến thức của bài học), HS có thể áp dụng để áp dụng để giải bài tập.

2. Nhiệm vụ - HS nghiên cứu (cá nhân) nội dung kiến thức trong SGK hoặc phiếu hỗ trợ kiến thức - Hoàn thành phiếu học tập số 3.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3: GÓC ÁP DỤNG

68

TRẮC NGHIỆM Câu 1. Độ lớn của lực Lo-ren-xơ không phụ thuộc vào đại lượng nào: A. giá trị của điện tích

B. độ lớn vận tốc

C. độ lớn cảm ứng từ

D. khối lượng điện tích

Câu 2. Phát biểu nào sau đây đúng? Trong từ trường, cảm ứng từ tại một điểm A. nằm theo hướng của lực Lo-ren-xơ

B. ngược hướng với đường sức từ

C. nằm theo hướng của đường sức từ

D. ngược hướng với lực Lo-ren-xơ

TỰ LUẬN Câu 1: Xác định chiều của lực Lo-ren-xơ tác dụng lên hạt điện tích q trong các hình 1, 2 và 3

+

+

q>0

Hình 1

q< 0

q > 0

Hình 3

Hình 2

Câu 2: Xác định chiều của vectơ vận tốc của hạt điện tích trong hình 4

q<0

Hình 4 PHIẾU HỖ TRỢ GÓC ÁP DỤNG (Chỉ dùng cho góc xuất phát) 1. Khái niệm lực Lo-ren-xơ Lực Lo-ren-xơ là lực từ tác dụng lên hạt tích điện chuyển động trong nó.

2. Đặc điểm của lực Lo-ren-xơ

tác dụng lên một hạt điện tích q Lực Lo-ren-xơ do từ trường có cảm ứng từ

chuyển động với vận tốc có đặc điểm: - Điểm đặt: trên điện tích - Phương: vuông góc với vec tơ cảm ứng từ

và vec tơ vận tốc .

69

- Chiều: xác định theo quy tắc bàn tay trái Quy tắc: để bàn tay trái mở rộng sao cho lòng bàn tay hứng lấy các đường sức từ.

Chiều từ cổ tay đến ngón tay giữa là chiều của vec tơ vận tốc khi q>0 và ngược chiều vec tơ vận tốc khi q<0. Khi đó chiều lực lo-ren-xơ là chiều ngón tay cái choãi ra 900 - Độ lớn: = | |. . .

Trong đó: q : là điện tích của hạt. v: là độ lớn vận tốc của hạt.

B : là độ lớn cảm ứng từ.

và . là góc giữa

Hoạt động 5. Ứng dụng (4 phút) Hoạt động của GV

Đồ dùng, Hoạt động của HS

Ứng dụng:

luận - Nhóm nào giơ tay nhanh nhất sẽ - Ống

nhóm, nêu được trình bày trước lớp ứng

thiết bị dạy học

- Yêu cầu - Trao đổi, thảo luận HS

Nội dung

phóng điện

SGK,

máy

tính có kết nối Internet.

dụng - Ống phóng điện tử ( ở máy thu tử.

của lực Lo- hình) Dựa vào hiện tượng lái chùm tia - Giải thích ren-xơ

êlectron dưới tác dụng của lực Lo-ren- hiện tượng

70

trong sống.

đời xơ.Ống ng phóng điện tử

phát ra một cực quang,

chùm tia êlectron bay th thẳng và đập vào màn hình ti một vị trí trên ên màn hu huỳnh quang để lại vi bị nhiễu một chấm m sáng tr trên màn. Nhờ tác khi dụng của lực ực Lo Lo-ren-xơ, chùm tia điện nam

đưa châm

tử quét toàn bbộ màn hình tạo ra sự phát lại gần. sáng các điểm ểm tr trên màn hình. Tập hợp các điểm m sáng khác nhau trên tr màn hình tạo thành ành hình ảnh hiển thị.

- Giảii thích hiện hi tượng: Khi đưa nam châm lạii gầ gần màn hình đang hoạt động, thìì chùm êlectron bbị lệch dưới tác dụng của ủa lực l Lo-ren-xơ làm hình ảnh bị nhiễu ễu lo loạn.

- Giảii thích hi hiện tượng cực quang: Cựcc quang xuất xu hiện là do các hạt

71

mang điện (êlectron; proton) trong luồng vật chất từ Mặt Trời phóng tới Trái đất . Khi các hạt này tiếp xúc với từ trường Trái đất thì chúng bị đổi hướng do tác dụng của lực Lo-ren-xơ.

Tại hai từ cực các đường cảm ứng từ hội tụ lại và làm cho các hạt mang điện theo đó đi sâu vào khí quyển của hành tinh , va chạm với các phân tử, nguyên tử trong khí quyển hành tinh và kích thích các phân tử này phát sáng. Do thành phần khí quyển hành tinh chứa nhiều khí khác nhau, khi bị kích thích mỗi loại khí phát ra ánh sáng có màu sắc khác nhau do đó tạo ra nhiều dải sáng với nhiều màu sắc trên bầu trời ở hai cực. (Nguyên tử oxi phát ra anh sáng xanh lục, nguyên tử nitơ phát ra anh sáng mầu hồng).

Hoạt đông 6: Củng cố (7 phút) - GV nêu chủ đề: Lực Lo-ren-xơ.

- Hình thức thi: Hỏi đáp giữa 3 đội chơi (3 nhóm) - Luật chơi: 3 đội bốc thăm thứ tự chơi từ 1-3 tương ứng đội 1 đến đội 3 GV sẽ bắt đầu đặt một câu hỏi về chủ đề và yêu cầu đội thứ 1 trả lời. Sau khi đội 1 trả lời xong thì sẽ đặt câu hỏi cho đội 2, sau khi đội 2 trả lời xong sẽ đặt câu hỏi cho đội 3, sau khi đội 3 trả lời xong sẽ đặt câu hỏi cho đội 1. Đội bị loại nếu không trả lời được câu hỏi của đội bạn, hoặc đội đặt câu hỏi không trả lời được chính câu hỏi đội mình đặt ra cho đội bạn, hoặc đưa ra câu hỏi không đúng chủ đề.

Củng cố 2: Dùng : Kĩ thuật “Lược đồ Tư duy”

72

GV: Yêu cầu 3 nhóm thi vẽ sơ đồ tư duy về đặc điểm lực Lo-ren-xơ. Khi học sinh vẽ xong giáo viên chọn ra sơ đồ tư duy đẹp nhất. GV cho HS xem sơ đồ tư duy mà GV đã vẽ.

Củng cố 3: Tổ chức trò chơi tương tự chương trình ai là triệu phú.

- Hình thức: Cả 3 đội chơi ( 3 nhóm tham gia trả lời câu hỏi) - Luật chơi: Đội nào đưa ra đáp án sai sẽ dừng cuộc chơi Nội dung câu hỏi: 10 câu.

Hoạt động 7: Dặn dò (1 phút) - BTVN: 1,2,3 trang 138 SGK. - GV yêu cầu học sinh về nhà vẽ sơ đồ tư duy thể hiện nội dung chương từ trường để tiết sau chữa bài tập.

- Hoàn thành phiếu học tập PHIẾU HỌC TẬP Câu 1: (Nhận biết) Một điện tích điểm q bay vào vùng có từ trường đều có độ lớn cảm ứng từ là B. Nếu độ lớn vận tốc của điện tích điểm là v, vectơ vận tốc hợp với các vectơ cảm ứng từ góc α. Biểu thức độ lớn lực Lorenxơ là A. F = q vBsin α .

B. F =

C. F = q vB cos α .

D. F =

qB v cos α qv Bsin α

. .

Câu 2: (Thông hiểu) Phương của lực Lorenxơ A. trùng với phương của vectơ cảm ứng từ.

B. vuông góc với cả đường sức từ và vectơ vận tốc của hạt.

C. vuông góc với đường sức từ nhưng trùng với phương của vận tốc của hạt.

D. trùng với phương của vectơ vận tốc của hạt.

Câu 3: (Vận dụng) Có 3 dòng hạt a, b, c bay vào từ trường đều với v 0 ⊥ B . Quỹ đạo

chuyển động của 3 hạt như hình vẽ. Dấu điện tích lần lượt của 3 hạt a, b, c đó là A. dương; không mang điện; âm.

B. dương; âm; âm.

C. âm; không mang điện; dương.

D. âm; âm; dương.

73

Câu 4: (Vận dụng cao) Một hạt mang điện bay vào vùng có từ trường đều sao cho vec tơ vận tốc của hạt vuông góc với các đường sức từ. Khi độ lớn của cảm ứng từ và tốc độ của hạt mang điện tăng 2 lần (điện tích của hạt không đổi) thì độ lớn lực Lo-ren-xơ A. tăng 4 lần.

B. giảm 2 lần.

C. tăng 2 lần.

D. giảm 4 lần.

PHẦN 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM

3.1.

Mục đích thực nghiệm sư phạm Mục đích cơ bản của thực nghiệm sư phạm là kiểm tra giả thuyết khoa học

của đề tài: "Nếu dạy học một số tiết học theo chương trình Vật lí THPT được tiến hành thông qua phương pháp DHTG thì có thể đạt các mục tiêu phát triển năng lực vận dụng kiến thức, năng lực giải quyết vấn đề cho HS". Đồng thời, thực nghiệm sư phạm còn kiểm tra tính khả thi và tính hiệu quả của tiến trình DHTG đã thiết kế.

3.2.

Đối tượng thực nghiệm: Chúng tôi chọn 6 lớp thuộc khối 11 (11A2; 11A3; 11A4; 11A7; 11A8;

11A13) của trường THPT A Hải Hậu (Yên Định – Hải Hậu – Nam Định).

Các cặp lớp (11A2; 11A3); (11A4; 11A7); (11A8; 11A13) có học lực môn Lí tương đương nhau. Các lớp 11A3; 11A7; 11A13 là lớp dạy thực nghiệm còn lớp 11A2; 11A4; 11A8 là lớp dạy để so sánh.

3.3. Nội dung thực nghiệm - Tiến hành xây dựng kế hoạch và giáo án thực nghiệm.

- Tiến hành kiểm tra, đánh giá, lấy phiếu thông tin từ phía HS. Tên bài thực nghiệm

Tên trường thực nghiệm -

Tên GV thực

lớp

nghiệm

Bài: Định luật Ôm với

THPT A Hải Hậu –

toàn mạch.

Lớp 11A3, 11A7, 11A13

Bài: Lực Lo – ren – xơ

THPT Nguyễn Khuyến - Lớp

Lại Thị Ngọc Ánh Lại Thị Ngọc Ánh

11A3

74

THPT A Hải Hậu – Lớp 11A3, 11A7, 11A13 Bài: Từ trường của

THPT A Hải Hậu –

một số dòng điện đơn

Lớp 11A3, 11A7, 11A13

Lại Thị Ngọc Ánh

giản 3.4. Tiến hành TNSP Chúng tôi đã tiến hành dạy thực nghiệm với giáo án thực nghiệm theo PP DHTG tại lớp 11A3, 11A7, 11A13 và dạy với giáo án đối chứng theo PP truyền thống tại lớp 11A2; 11A4; 11A8. Sau đó so sánh kết quả học tập của HS của 2 lớp này 2 mục đích: + Đánh giá kết quả học tập của HS khi tổ chức dạy học theo quan điểm của đề tài. + Thăm dò ý kiến của HS, sự hứng thú và tiếp nhận của các em khi GV tổ chức dạy học theo quan điểm của đề tài, đánh giá kết quả và triển vọng áp dụng đề tài vào thực tế dạy học.

Riêng tiết dạy số 1: Lực Lo-ren-xơ; được dạy thể nghiệm theo phương pháp góc trong hội thi GV dạy Giỏi cấp tỉnh, tại lớp 11A3 trường THPT Nguyễn Khuyến (TP Nam Định) và đạt kết quả loại Tốt.

3.5. Kết quả thực nghiệm 3.5.1. Một số hình ảnh thực nghiệm

75

Hình 3.1. Các nhóm làm việc tại vị trí xuất phát

Hình 3.2. HS trao đổi, thảo luận để hoàn thành phiếu học tập ở góc phân tích

76

Hình 3.3 . HS trao đổi, thảo luận để điền vào phần phiếu học tập ở góc vận dụng

Hình 3.4 . Với nhóm chọn góc vận dụng là góc xuất phát có thêm phiếu hỗ trợ do GV cung cấp.

77

Hình 3.5. HS hào hứng tham gia tiến hành thí nghiệm ở góc trải nghiệm

Hình 3.6 . HS tiến hành thí nghiệm ở góc trải nghiệm, nhập kết quả vào máy tính và dùng phần mềm exel để vẽ đồ thị

78

Hình 3.7 . HS báo cáo kết của của nhóm

Hình 3.8 . HS sử dụng camera vật thể để báo cáo kết quả thí nghiệm 3.5.2. Kết quả học tập của HS

79

Sau mỗi tiết học, c, chúng tôi tri triển khai đánh giá NLTH của HS theo các tiêu chí đã được thống nhất trước: Sau khi triển khai dạy ạy hết h các nội dung chuyên đề, chúng tôi tiến ến hành h cho HS làm một bài kiểm m tra 30 phút nh nhằm đánh giá kiến thức đã thu được ợc củ của người học sau giờ dạy thực nghiệm. ệm. Ở lớp 11A2; 11A4; 11A8 (lớp dạy với ới giáo án đối chứng) chúng tôi cũng tiến hành ành đánh giá tương tự.

Phân tích một số kết ết quả quả: 3.5.2.1. Kết quả bài kiểm m tra kế kết thúc chuyên đề Điểm số xi

Tổng

Nhóm

số HS

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

TN

108

0

0

3

7

19

22

27

15

11

4

ĐC

106

0

0

16

10 27

24

16

7

5

1

Bảng 3.1: Kết ết qu quả bài kiểm tra kết thúc chuyên đề.

Biều đồ 3.1 Biểu Bi đồ phân bố điểm 2 nhóm Nhóm

Số % HS

Tổng số HS

Kém (1 (1-2) Yếu (3-4) TB(5-6)

Khá(7-8)

Giỏỏi(9-10)

TN

108

0,0

9,3

38,0

38,9

13,8

ĐC

106

0,0

24,5

48,1

21,7

5,7

Bảng ng 3.2: Bảng B phân loại theo học lực HS

80

Biểu đồ 3.2. Bi Biểu đồ phân loại HS theo học lực Nhóm

Tổng số HS

TN

108

6,59

ĐC

106

5,57

S

V%

X= ̅ $ %

2,67

1,63

24,73

6,59$0,02

2,82

1,68

30,16

5,57$0,02

"# ̅

Bảng ảng 3.

3.3. Bảng tổng hợp các tham số Phân tích kết quả bài ài ki kiểm tra: Bài kiểm m tra cho thấ thấy, đa phần HS đã nắm được kiến thức ức cơ c bản sau chuyên đề, Các lớp TN đều có điểm trung bình cao hơn so với lớp ĐC. Tỉ lệ HS đạt loại yếu, kém, trung bình củủa nhóm TN giảm rất nhiều so với nhóm ĐC. Ngược Ng lại, tỉ lệ HS đạt khá, giỏi của ủa nhóm TN cao hơn h nhóm ĐC. Như vậy, kết quảả học ọc ttập của nhóm TN cao hơn kết quả củaa nhóm ĐC. Điều này dễ hiểu vì các em đã được đư học 1 đơn vị kiến thức dưới nhiều hình ình th thức khác nhau, các em tự mình ình tìm hi hiểu, đúc kết thành kiến thức của mình, ình, nên ki kiến thức được khắc sâu và vận dụng ụng tố tốt hơn.

3.5.2.2. Kết quả đánh ánh giá năng nă lực tự học của HS Lớp

TN

ĐC

Loại

SL

%

SL

%

Tốt

21

19,4

17

16,0

Đạt

80

75,5

76

71,7

Chưa đạt

7

5,1

13

12,3

Bảng 3.4. Kết quả đánh ánh giá n năng lực tự học của HS sau khi họcc theo PP góc

81

80 60 40 TN 20

ĐC

0 Tốt

Đạt Chưa đạt

Biểu đồ đánh giá NLTH của học sinh Biểu đồ 3.3. Biể Qua kết quả đánh ánh giá nnăng lực tự học của HS trong quá trình ình thực th hiện chuyên đề, có thể nhận thấy: Số S lượng HS có năng lực tự học đạt loại Đạt ạt và v Tốt ở nhóm TN tăng cao hơn nhiều ều so vvới ở lớp ĐC. Kết quả này cho thấy, ấy, khi áp dụng d các phương pháp dạy họcc tích cực cự trong quá trình học tập môn Vật lí,, chúng ta có thể th phát triển rất tốt năng lực ực tự học cho HS. Qua đó, giúp các em hình ình thành nnăng lực thích ứng với các tình ình huống hu trong đời sống.

III. HIỆU QUẢ DO SÁNG KI KIẾN ĐEM LẠI Hiệu quả về mặt xã hội 1. Đối với giáo viên ph pháp dạy học theo góc và đã vận ận dung hi hiệu Đã hiểu thấu đáo vềề các phương quả, nhuần nhuyễn tạo nên ên các gi giờ học gây hứng thú và ấn tượng mạnh ạnh vvới học sinh. Trong giờ giáo viên đóng vai tr trò người định hướng, dẫn dắt và hỗỗ trợ HS khi cần. HS được tham gia thực ực hành h ngay trên lớp hoặc được vận dụng ng trao đổi thể hiện suy nghĩ, chính kiến của ủa mình, m phát huy được năng lực tự học.

2. Đối với học sinh + Học sinh cảm thấy ấy tự tin hhơn sau mỗi giờ học, kĩ năng thuyết trình ình tốt t hơn, đã tích cực chủ động tìm ra kiếến thức. Trình độ tin học được nâng cao. + Tất cả học sinh đều ều rất rấ hào hứng tham gia vào các nội dung bài ài học. h Các em cảm thấy đây chính làà sân ch chơi trí tuệ, là nơi các em được thoảii mái th thể hiện bản thân. Nhờ vậy, mỗi tiết ết dạy trôi đi rất nhẹ nhàng, vui vẻ.

82

+ NLTH của HS được phát triển tốt hơn, các em có thể chủ động nghiên cứu, khám phá, thu nhận thêm nhiều kiến thức mới trên cơ sở kiến thức và phương pháp đã có, và vận dụng ngay kiến thức mới đó vào thực tiễn cuộc sống, cải tạo thực tiễn.

IV. CAM KẾT KHÔNG SAO CHÉP HOẶC VI PHẠM BẢN QUYỀN Chúng tôi xin cam kết sáng kiến kinh nghiệm của chúng tôi hoàn toàn không sao chép hoặc vi phạm bản quyền của người khác.

CƠ QUAN ĐƠN VỊ

TÁC GIẢ SÁNG KIẾN

ÁP DỤNG SÁNG KIẾN ( xác nhận, đánh giá, xếp loại) …………………………………… …………………………………… …………………………………… …………………………………… ……………………………… ( Ký tên, đóng dấu)

83

PHỤ LỤC Phụ lục 1. GIÁO ÁN DẠY LỚP ĐỐI CHỨNG

Bài 9: ĐỊNH LUẬT ÔM ĐỐI VỚI TOÀN MẠCH 1. Mục tiêu: - Phát biểu được định luật Ôm đối với toàn mạch và viết được hệ thức biểu thị định luật này.

- Biết độ giảm điện thế là gì và nêu được mối quan hệ giữa suất điện động của nguồn điện với độ giảm điện thế ở mạch ngoài và mạch trong.

- Hiểu được hiện tượng đoản mạch là gì và giải thích được ảnh hưởng của điện trở trong của nguồn điện đối với nguồn điện khi xảy ra đoản mạch.

- Chỉ rõ được sự phù hợp giữa định luật Ôm đối với toàn mạch và định luật bảo toàn và chuyển hóa năng lượng.

- Vận dụng được định luật Ôm đối với toàn mạch để giải các bài tập với toàn mạch, đồng thời biết cách tính hiệu suất của nguồn điện.

2. Chuẩn bị: 2.1. Giáo viên: - Chuẩn bị các phiếu học tập cho HS với nội dung trình bày trong phần tiến trình.

- Giấy A3 với nội dung chuẩn bị sẵn.

2.2. Học sinh: - Ôn tập các kiến thức: nguồn điện, công của nguồn điện, định luật Jun – Len-xơ.

3. Tiến trình lên lớp: 3.1. Ổn định lớp: 3.2. Kiểm tra bài cũ: Câu 1: Phát biểu và viết biểu thức của định luật Jun - Len-xơ?

Câu 2: Nêu định nghĩa và viết biểu thức công của nguồn điện?

Câu 3: Viết công thức của định luật Ôm cho đoạn mạch chỉ có điện trở R? 3.3. Bài mới.

84

Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Nội dung kiến thức

* Đặt vấn đề: Ở lớp 9

1. Giới thiệu toàn mạch:

chúng ta học định luật

- Toàn mạch là một mạch

Ôm cho đoạn mạch chứ

điện kín gồm: Nguồn điện

chưa xét đến cả nguồn

(e,r) nối với mạch ngoài là

điện trong mạch đó. Ở

các vật dẫn có điên trở

lớp 11 chúng ta sẽ

tương đương RN

nghiên cứu định luật

e,r

Ôm ở khía cạnh tổng quát hơn: cho toàn mạch.

* Nghe gv giới thiệu toàn

* Giới thiệu toàn mạch.

mạch, vẽ hình, ghi chép.

RN

e,r

RN * Trả lời câu hỏi. * Yêu cầu HS chỉ ra chiều dòng điện trong * Nghiên cứu phiếu học mạch?

tập số 1, làm việc theo

* Phát phiếu số 1 và nhóm để trả lời các câu yêu cầu hs tìm hiểu quá hỏi. trình chuyển hóa năng lượng điện trong mạch thông qua bài tập 1A. * Treo giấy A3 có nội * Trả lời câu hỏi dựa trên 2. Sự bảo toàn và chuyển dung như phiếu số 1, các câu trả lời của mình hóa năng lượng trong yêu cầu hs lần lượt điền trong phiếu số 1. thông tin các câu 1, 2, * Thảo luận để có kết quả

toàn mạch Ang = e.I.t = RN.I2.t + r.I2.t

85

3, 4, 5.

chính xác nhất.

* Lần lượt tổng kết các câu trả lời. * Thông báo công thức * Ghi chép

3. Định luật Ôm cho toàn

trong câu hỏi số 5 mà

mạch

HS đã tìm được chính I=

là biểu thức của định

e RN +r

luật Ôm cho toàn mạch.

Với RN.I + r.I gọi là điện trở toàn phần của mạch điện.

Hay : e = RN.I + r.I UN = RN.I là độ giảm thế mạch ngoài r.I: độ giảm thế mạch trong. * Định hướng thảo luận * Thảo luận trả lời câu hỏi 4. Hiện tượng đoản mạch câu hỏi 6 trong phiếu số 6.

e,r

bài tập. * Thông báo: Khi điện *Tiếp thu kiến thức trở mạch ngoài bằng 0, giống như hai cực của nguồn được nối tắt bởi

- Là hiện tượng RN giảm về

một dây dẫn, ta gọi

0 nối tắt hai cực của

hiện tượng này là hiện tượng đoản mạch * Yêu cầu hs trả lời kết quả xảy ra nếu có đoản mạch trong mạng điện gia đình?

* Trả lời câu hỏi.

nguồn bằng một dây dẫn điện trở rất nhỏ.

- Khi có đoản mạch: + RN = 0 + I max =

e r

86

+ Chỉ có nguồn tiêu thụ điện có thể gây hỏng nguồn, hao pin. * Định hướng thảo luận * Thảo luận trả lời câu hỏi 5. Hiệu suất của nguồn câu hỏi 7 trong phiếu số 7.

điện

bài tập. * Yêu cầu HS nhớ lại

H=

cách tính hiệu suất và * Trả lời câu hỏi tính

hiệu

suất

của

=

Acó ích RN I 2t RN I = = A tp e It e UN

e

=

RN (*) RN + r

nguồn điện. * Yêu cầu HS về nhà CM công thức (*) 3.4. Vận dụng: - Thảo luận cả lớp làm bài tập 4 (SGK) - HS lên bảng làm bài tập 5 (SGK - T54) 3.5. Tổng kết bài: - Nhắc lại những kiến thức trọng tâm của bài.

- Giao nhiệm vụ về nhà: bài tập 6,7 SGK. PHIẾU BÀI TẬP Xét một toàn mạch như hình vẽ bên: ξ ,r

RN Trả lời các câu hỏi sau: 1. Trong mạch điện, vật nào cung cấp năng lượng điện? Vật nào tiêu thụ điện? ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………..

2. Tính công của nguồn điện sản sinh ra trong mạch trong thời gian t?

87

3. Tính nhiệt lượng tỏa ra trên các điện trở trong thời gian t ? ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ......................................................................................................................................

4. Áp dụng định luật bảo toàn năng lượng, xác định mối quan hệ giữa công của nguồn điện và nhiệt lượng tỏa ra trên các điện trở ? ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ......................................................................................................................................

5. Hãy rút ra mối liên hệ giữa suất điện động của nguồn, dòng điện trong mạch và giá trị các điện trở ? ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ......................................................................................................................................

6. Khi nào dòng điện trong mạch đạt cực đại ? Tính giá trị đó ? ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ......................................................................................................................................

7. Trong tổng điện năng toàn mạch đã tiêu thụ, phần nào có ích, phần nào là hao phi ? ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ......................................................................................................................................

Phụ lục 2. GIÁO ÁN DẠY LỚP ĐỐI CHỨNG

BÀI 21: TỪ TRƯỜNG CỦA DÒNG ĐIỆN CHẠY TRONG CÁC DÂY DẪN CÓ HÌNH DẠNG ĐẶC BIỆT I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức:

88

- Xác định dạng đường sức từ và quy tắc xác định chiều đường sức từ của dòng điện thẳng, dòng điện tròn, dòng điện trong ống dây.

- Viết được công thức xác định cảm ứng từ của dòng điện thẳng, dòng điện tròn, dòng điện trong ống dây.

2. Kĩ năng: - Xác định chiều của đường sức từ của dòng điện thẳng,dòng điện tròn và dòng điện trong ống dây tròn.

- Xác định cảm ứng từ của dòng điện thẳng,dòng điện tròn và dòng điện trong ống dây tròn.

3. Thái độ - Hợp tác trong thảo luận nhóm - Chú ý, tập trung trong giờ học.

4. Các phẩm chất, năng lực cần phát triển cho học sinh * Phẩm chất: tự lập , tự tin, tự chủ, trách nhiệm với bản thân, trung thực. * Năng lực chung: năng lực quan sát, năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn để, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác, II. CHUẨN BỊ 1. Giáo viên: - Thí nghiệm về từ trường của các dòng điện trên

- Một số hình vẽ trong SGK được phóng to.

2. Học sinh: Ôn tập về từ trường, đường sức từ, cảm ứng từ, quy tắc bàn tay phải đã học ở THCS. 3. Trình bày bảng 21. TỪ TRƯỜNG CỦA MỘT SỐ DÒNG ĐIỆN CÓ DẠNG ĐƠN GIẢN I. Từ trường của dòng điện thẳng - Điểm đặt: Tại điểm đang xét.

- Phương: vuông góc với mặt phẳng tạo bởi dòng điện và điểm đang xét.

- Chiều: Xác định theo quy tắc nắm tay phải

Quy tắc: Giơ ngón tay cái

của bàn tay phải hướng theo chiều dòng điện, khum bốn ngón tay kia xung quanh dây dẫn thì chiều từ cổ tay đến các ngón tay là chiều của đường từ.

89

- Độ lớn:

B độ lớn cảm ứng từ, r là khoảng cách từ điểm khảo sát đến dòng điện, I cường độ dòng điện chạy trong dây dẫn.

II. Từ trường của dòng điện tròn: Cảm ứng từ tại tâm có - Điểm đặt: Tại tâm đường tròn.

- Phương: Vuông góc với mặt phẳng khung dây.

- Chiều: Xác định theo quy tắc nắm tay phải.

Quy tắc: Khum bàn tay phải theo vòng dây của khung sao cho chiều từ cổ tây đến các ngón tay trùng với chiều dòng điện trong khung, ngón tay cái choãi ra chỉ chiều đường sức từ - Độ lớn:

N: số vòng dây, R: bán kính của dòng điện, I: cường độ dòng điện.

III. Từ trường của dòng điện trong ống dây: - Điểm đặt: Tại điểm đang xét trong lòng ống dây.

- Phương: Vuông góc với mặt phẳng của một vòng dây.

- Chiều: Xác định theo quy tắc nắm tay phải.

Quy tắc: Khum bàn tay phải theo vòng dây của ống sao cho chiều từ cổ tay đến các ngón tay trùng với chiều dòng điện trong khung, ngón tay cái choãi ra chỉ chiều đường sức từ .

- Độ lớn:

n: số vòng dây trên một mét chiều dài của ống, N là số vòng dây quấn trên l(m) chiều dài.

III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

90

Hoạt động 1 : Ổn định trật tự lớp (2 phút) Hoạt động 2 : Kiểm tra bài cũ (5 phút) Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

- Trình bày về đặc điểm của vec- tơ

Ghi nhận và trả lời theo nội dung câu hỏi.

cảm ứng từ.

- Trình bày nguyên lí chồng chất từ trường.

Hoạt động 3 : T×m hiÓu vÒ tõ tr−êng cña dßng ®iÖn th¼ng (10 phút) Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

1.Từ trường của dòng

- Giới thiệu về thí nghiệm tạo ra từ phổ cho HS

Kiến thức cơ bản

- Tìm hiểu,thảo luận về điện thẳng

- Yêu cầu HS quan sát hình hình dạng đường sức từ a.Thí nghiệm về từ 29.1 và nhận xét về hình dạng - Trình bày về đường phổ các đường sức từ của dòng sức từ của dòng điện b.Các đường sức từ điện thẳng

thẳng

-Nhận xét câu trả lời của HS

- Nhận xét câu trả lời đồng tâm

- Là những đường tròn

? Làm thế nào để xác định của bạn

- Càng ra xa tâm,độ

chiều của đường sức từ

cong đường sức càng

- Gợi ý và yêu cầu HS trình - Thảo luận về các cách giảm dần bày cách xác định chiều xác định chiều đường * Chiều đường sức từ đường sức từ

sức từ

Xác định theo quy tắc

- Nhận xét và đưa ra hình ảnh - Trình bày cách xác nắm tay phải (hoặc quy minh hoạ cho HS quan sát

định chiều đường sức tắc đinh ốc 1)

- Yêu cầu HS đọc phần 1c và từ

- Nội dung: SGK

trình bày về công thức tính - Nhận xét câu trả lời c.Công thức cảm ứng cảm ứng từ

của bạn - Đọc phần 1c và đưa

từ

B = 2.10−7

I r

ra công thức tính cảm ứng từ

91

Hoạt động 4 : Tìm hiểu về từ trường của dòng điện tròn (10 phút) Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Kiến thức cơ bản

- Giới thiệu về thí nghiệm tạo

2.Từ trường của dòng

ra từ phổ cho HS

điện tròn

- Yêu cầu HS quan sát hình - Tìm hiểu,thảo luận

a.Thí nghiệm về từ

29.5 và nhận xét về hình dạng về hình dạng đường

phổ

các đường sức từ của dòng sức từ

b.Các đường sức từ

điện tròn

- Là những đường

-Nhận xét câu trả lời của HS

- Trình bày về đường

cong, càng tiến về tâm

sức từ của dòng điện

0 độ cong càng giảm

tròn

dần

- Nhận xét câu trả lời

- Đường sức qua 0 là

của bạn

1đường thẳng

? Làm thế nào để xác định - Thảo luận về các chiều của đường sức từ

cách xác định chiều

* Chiều đường sức từ

đường sức từ

Xác định theo quy tắc

- Gợi ý và yêu cầu HS trình - Trình bày cách xác

nắm tay phải (hoặc quy

bày cách xác định chiều định chiều đường sức

tắc đinh ốc 2)

đường sức từ

từ

- Nội dung: SGK

- Nhận xét câu trả lời

c.Công thức cảm ứng

của bạn

từ

- Nhận xét và đưa ra hình ảnh

B = 2π .10−7

minh hoạ cho HS quan sát - Yêu cầu HS đọc phần 2c và - Đọc phần 2c và đưa

I R

R: Bán kính dòng điện

trình bày về công thức tính ra công thức tính cảm cảm ứng từ

ứng từ

? Công thức trên tính cảm ứng - Trao đổi, thảo luận, từ tại điểm nào của dòng điện cử đại diện nhóm trả tròn

lời.

- Nêu câu hỏi : dựa vào quy

92

tắc « vào Nam,

ra Bắc »,

nghiệm lại rằng, chiều các đường sức từ của ống dây điện hình trụ cũng được xác định bằng quy tắc nắm tay phải.

- Nhận xét câu trả lời của HS và kết luận Hoạt động 4 : Tìm hiểu về từ trường của dòng điện tròn (15 phút) Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Kiến thức cơ bản

- Giới thiệu về thí nghiệm

3.Từ trường của dòng

tạo ra từ phổ cho HS

điện trong ống dây

- Yêu cầu HS quan sát hình - Tìm hiểu,thảo luận

a.Thí nghiệm về từ phổ

29.8và nhận xét về hình về hình dạng đường

b.Các đường sức từ

dạng các đường sức từ của sức từ

- Bên trong ống dây: là

dòng điện trong ống dây.

- Trình bày về đường

những

sức từ của dòng điện

//,cách đều nhau

trong ống dây

- Bên ngoài ống dây:

- Nhận xét câu trả lời

Giống như từ trường của

của bạn

nam châm thẳng

đường

thẳng

-Nhận xét câu trả lời của

* Chiều đường sức từ

HS

Xác định theo quy tắc

? Làm thế nào để xác định

nắm tay phải (hoặc quy

chiều của đường sức từ

tắc đinh ốc 2)

- Gợi ý và yêu cầu HS trình - Thảo luận về các

- Nội dung: SGK

bày cách xác định chiều cách xác định chiều

c.Công thức cảm ứng từ

đường sức từ

đường sức từ

B = 4π .10 −7 nI

- Trình bày cách xác định

chiều

đường

n:số vòng dây trên 1 mét chiều dài

sức từ

93

- Nhận xét câu trả lời - Nhận xét và đưa ra hình của bạn ảnh minh hoạ cho HS quan sát - Yêu cầu HS đọc phần 3c - Đọc phần 3c và đưa và trình bày về công thức ra công thức tính tính cảm ứng từ

cảm ứng từ

? Công thức trên tính cảm ứng từ tại điểm nào của dòng điện tròn - Nêu câu hỏi : Tìm một - Trao đổi, thảo luận, điểm trên đoạn O1O2 trong trả lời câu hỏi. đó cảm ứng từ tổng hợp bằng 0 ?

- Nhận xét câu trả lời của HS và kết luận

Hoạt động 4 : Giao nhiệm vụ về nhà. (3 phút) - Nêu câu hỏi tóm tắt kiến thức đã học, về nhà làm bài tập 3, 4, 5/133 SGK -Dặn HS chuẩn bị tiết sau làm bài tập IV. RÚT KINH NGHIỆM ......................................................................................................................................

Phụ lục 3. GIÁO ÁN DẠY LỚP ĐỐI CHỨNG

BÀI 22: LỰC LO-REN-XƠ I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Trình bày được phương của lực lo-ren-xơ,quy tắc xác định chiều của lực lorenxơ, công thức xác định độ lớn của lực lo-ren-xơ - Trình bày được nguyên tắc lái tia điện tử (electron) bằng từ trường 2. Kĩ năng: - Xác định được phương chiều và độ lớn của lực lo-ren-xơ

94

3. Thái độ - Hợp tác trong thảo luận nhóm - Chú ý, tập trung trong giờ học.

- Tích cưc phát biểu ý kiến 4. Các phẩm chất, năng lực cần phát triển cho học sinh * Phẩm chất: tự lập , tự tin, tự chủ, trỏch nhiệm với bản thõn, trung thực. * Năng lực chung: năng lực quan sát, năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn để, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác, năng lực sử dụng ngôn ngữ.

II. CHUẨN BỊ 1. Giáo viên: Thí nghiệm về chuyển động của electron trong từ trường 2. Học sinh: Ôn tập về tia ca-tốt và kiến thức về từ trường đã học III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Hoạt động 1. Ổn định trật tự lớp (2 phút) Hoạt động 2 : Kiểm tra bài cũ (5 phút) Hoạt động của GV Nêu câu hỏi:

Hoạt động của HS Trả lời câu hỏi.

- Trình bày về đặc điểm của lực từ tác dụng lên đoạn dòng điện Vận dụng: I = 2A, B = 0,2.10-5 T, l = 10cm, = 300

Hoạt động 3 : Tìm hiểu về thí nghiệm (10 phút) Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Kiến thức cơ bản

GV: Mời một bạn nhắc lại HS: trả lời.

I Lực lo-ren-xơ

bản chất dòng điện trong

1. Định nghĩa

kim loại?

Lực mà từ trường tác

Nêu vấn đề: Ta biết rằng

dụng lên 1 hạt mang điện

dây dẫn có dòng điện đặt

chuyển động trong từ

trong từ trường thì chịu tác

trường

dụng của lực từ. Mặt khác ta

Lưu ý: hạt mang điện

95

lại biết dòng điện này lại

chuyển động trong từ

chính là dòng dịch chuyển

trưng phải cắt các đường

có hướng của các êlectron.

sức từ thì mới xuất hiện

Đến đây, một vấn đề tự

lực lo-ren-xơ.

nhiên được đặt ra với chúng ta, đó là khi các electron chuyển

động

trong

từ

trường thì các hạt điện tích ấy có chịu tác dụng của lực từ không?

Em nào có thể nêu dự đoán HS: đưa ra dự đoán của mình trong câu hỏi này hay không?

(GV có thể cho HS thời gian suy nghĩ, nếu không có em nào phát biểu thì có thể hỏi lại: Ai biêt?)

GV: Chúng ta tìm hiểu qua thí nghiệm đơn giản sau đây: Thiết bị cô đang cầm trên tay là một ống phóng điện – là một ống thủy tinh đã hút bớt không khí với hai điện cực kim loại hàn dính vào thành ống. Thiết bị này giúp tạo ra dòng êlectron chuyển động.

Bước một của thí nghiệm là: ta đặt một hiệu điện thế đủ lớn vào hai điện cực a-nốt và ca-tốt.

96

GV yêu cầu học sinh môt tả HS: Ta thấy xuất hiện hiện tượng.

GV:

vệt sáng nối giữa hai

Người ta chứng tỏ điện cực

được rằng lúc này đã có dòng êlectron chuyển động trong ống từ ca-tốt sang anốt.

Bước hai của thí nghiệm là như sau: Ta đưa nam châm lại gần ống catốt và nhớ rằng không gian giữa hai nhánh của nam châm chữ U này đang tồn tại một từ trường.

Cả lớp cùng quan sát vệt Vệt sáng bị uốn cong sáng có bị biến đổi gì đi. không?

GV: Vệt sáng bị uốn cong đi HS: Vệt sáng bị uốn chứng tỏ điều gì?

cong

đi

GV: Vậy ta có thể sơ bộ kết chứng luận:

các

êlectron

chứng tỏ

tỏ

dòng

khi êlectron đã bị lệch đi

chuyển động trong từ trường khi chuyển động trong thì chịu tác dụng của lực từ.

từ trường.

GV khái quát: Người ta đã HS: Nhận thức vấn đề tiến hành nhiều thí nghiệm khác nữa và thấy rằng, không chỉ có các êlectron mà nói chung các hạt điện tích khi chuyển động trong từ trường đều chịu tác dụng của lực từ. Ta gọi đó là lực

97

Lo-ren-xơ.

Ghi bảng: Lực Lo-ren-xơ là Ghi lại định nghĩa lực lực từ tác dụng lên hạt điện Lo-ren-xơ vào vở. tích chuyển động trong nó.

Lực Lo-ren-xơ được đặt Tiếp thu kiến thức. theo tên của nhà bác học Hendrick Antoon Lorentz, 1853 – 1928 Nhà vật lý Hà Lan, giải Nôben năm 1902. (liên hệ bài trước) Khi dây dẫn có dòng điện đặt trong từ trường, thì lực từ tác dụng lên đoạn dây chính là tổng hợp các lực Lo-ren-xơ tác dụng lên các êlectron chuyển động có hướng tạo thành dòng điện đó.

Như vậy, từ đặc điểm của lực từ tác dụng lên dòng điện, ta có thể suy luận ra đặc điểm của lực Lo-ren-xơ tác dụng lên hạt điện tích chuyển

động

trong

từ

trường. Cụ thể lực Lo-renxơ có đặc điểm về phương, chiều, độ lớn ra sao, mời các em cùng sang phần 2 của bài: Xác định lực Lo-ren-xơ.

98

Hoạt động 4 : Tìm hiểu về lực lorenxơ (15 phút) Hoạt động của GV Yêu

cầu

học

Hoạt động của HS

sinh - Thảo luận và trình bày

Kiến thức cơ bản 2. Xác định lực Lo-ren-

nghiên cứu SGK, cho cách xác định chiều của

xơ.

biết đặc điểm của lực lực lorenxơ

a) Phương của lực lo-ren-

Lo-ren-xơ.

Lực lorenxơ là nguyên

xơ

nhân gây ra lực từ tác

Vuông góc với mặt phăng

dụng dụngdụng lên đoạn

chứa véc tơ vận tốc của hạt

dòng điện. Vì vậy quy tắc

mang điện và vec tơ cảm

xác định chiều của lực

ứng từ tại điểm khảo sát

lorenxơ có thể suy ra từ

b) Chiều của lực lo-ren-

quy tắc bàn tay dụng lên

xơ

đoạn dòng điện. Do đó ta

Xác định theo quy tắc bàn

có thể dùng quy tắc bàn

tay trái

tay trái để xác định chiều

Nội dung: SGK

lực từ tác dụng lên hạt

Lưu ý: q>0 lực loerenxơ

mang điện chuyển động

cùng chiều với chiều ngón

- Khi áp dụng quy tắc trong từ trường.

tay cái

bàn tay trái để xác định -Khi áp dụng quy tắc bàn

q<0:Lực lorenxơ ngược

lực từ tác dụng lên hạt tay trái để xác định lực từ

chiều với ngón tay cái

mang điện ta cần lưu ý tác dụng lên hạt mang

c) Độ lớn của lực lo-ren-

điều gì ?

điện ta cần lưu ý đến dấu của điện tích. Lực loren xơ tác dụng lên điện tích dương cùng chiều lực từ tác dụng lên dòng điện, còn lực lorenxơ tác dụng lên điện tích âm thì có

- Yêu cầu HS xác định chiều ngược lại

xơ f = q vB sin α

với: =( B , v )

q: độ lớn điện tích (C) v: vận tốc hạt mang điện (m/s) B: Độ lớn cảm ứng từ (T)

phương chiều của lực - Học sinh lên bảng xác lorenxơ trong 1 số định phương chiều lực

99

trường hợp.

Lorenxơ trong mỗi trường hợp.

Hoạt động 5 : Ứng dụng của lực Lorenxơ. (5 phút) Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Kiến thức cơ bản

- Yêu cầu HS tìm hiểu ứng - Một trong những ứng dụng của lực lo-ren-xơ và dụng của lực Lorenxơ là trình bày ứng dụng đó

sự lái tia điện tử trong ống phóng điện tử bằng từ trường. Từ trường nằm ngang lái chùm tia catốt theo phương thẳng đứng, từ trường thẳng đứng lái chùm tia theo phương nằm ngang. Dưới tác dụng của 2 từ trường, chùm tia sẽ quét toàn bộ

- Trong bài 21 cô trò ta đã màn hình. nói về sự lái chùm tia điện - Nguyên tắc lái tia bằng tử trong ống phóng điện tử điện trường hay từ trường bằng điện trường. Các em đều giống nhau: Khi có lực hãy suy nghĩ và cho cô biết nằm ngang tác dụng lên tia điểm giống và khác nhau ở thì hai cách lái tia ?

tia

được

lái

theo

phương nằm ngang, khi có lực thẳng đứng tác dụng lên tia thì tia được lái theo phương thẳng đứng.

- Cái khác nhau của hai cách lái tia là ở chỗ cách thứ nhất thì dụng lực điện,

- Người ta đã dùng những cách thứ 2 thì dùng lực từ.

100

dụng cụ gì để tạo ra lực từ - Trong cách thứ nhất và lực điện trong mỗi người ta dùng hai tụ điện trường hợp?

để tạo ra hai điện trường theo phương nằm ngang và thẳng đứng, còn trong cách thứ hai thì người ta dùng ống dây để tạo ra hai từ trường theo phương nằm ngang và phương thẳng đứng.

Hoạt động 6 : Giao nhiệm vụ về nhà. (2 phút) Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

-Yêu cầu HS trả lời câu hỏi 1,2/SGK; - Ghi câu hỏi và trả lơi theo nội dung làm bài tập 3,4,5/138 SGK

câu hỏi - Ghi những chuẩn bị cho bài học sau.

IV. RÚT KINH NGHIỆM ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………

101