Sử dụng sơ đồ khối để mô tả thuật toán trong dạy học Pascal giảng dạy cho học sinh khối lớp 8

SÁNG KIẾN GIẢNG DẠY MÔN TIN HỌC THCS

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection

Sử dụng sơ đồ khối để mô tả thuật toán trong dạy học Pascal giảng dạy cho học sinh khối lớp 8 WORD VERSION | 2021 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM

Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

MỤC LỤC A. PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................ 2 I. CƠ SỞ KHOA HỌC ......................................................................................... 2 1. Cơ sở lý luận ................................................................................................. 2 2. Cơ sở thực tiễn .............................................................................................. 2 II. MỤC ĐÍCH CỦA ĐỀ TÀI .............................................................................. 3 III. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ................................................ 3 1. Đối tượng nghiên cứu.................................................................................... 3 2. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 3 IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................................. 3 V. TÍNH MỚI CỦA ĐỀ TÀI ............................................................................... 4 VI. KẾ HOẠCH NGHIÊN CỨU.......................................................................... 4 B. NỘI DUNG ........................................................................................................ 5 I. CƠ SỞ LÝ LUẬN ............................................................................................ 5 II. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ................................................................................ 6 III. CÁC BIỆN PHÁP ĐÃ TIẾN HÀNH ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ ................ 8 IV. KẾT QUẢ CỦA ĐỀ TÀI. ............................................................................ 22 V. NHỮNG ĐIỂM CÒN HẠN CHẾ.................................................................. 23 C. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................................... 24 I. KẾT LUẬN CHUNG: .................................................................................... 24 II. KIẾN NGHỊ: ................................................................................................. 24

Trang 1

A. PHẦN MỞ ĐẦU I. CƠ SỞ KHOA HỌC 1. Cơ sở lý luận Ngày nay, chúng ta đang đứng trước một xã hội phát triển trong nhiều lĩnh vực và nhiều ngành công nghiệp hoá khác nhau. Một trong những lĩnh vực phát triển nhất đó chính là khoa học kỹ thuật. Trong đó, ngành Công nghệ thông tin góp phần không nhỏ vào lĩnh vực này.

Máy vi tính giúp ích cho con người rất nhiều, nó có thể giúp con người làm những công việc văn phòng, liên lạc với nhau thông qua thư điện tử, mạng máy tính…. Bên cạnh đó nó còn giúp cho chúng ta tạo lập ra những chương trình để phục vụ cho công việc hàng ngày thông qua ngôn ngữ lập trình.

2. Cơ sở thực tiễn Là một giáo viên giảng dạy Tin học trong trường THCS không những giúp học sinh biết soạn thảo văn bản và sử dụng máy tính mà còn phải có khả năng phân tích, tổng hợp, trừu tượng hoá, khái quát hoá vấn đề và đặc biệt là phát triển tư duy, sáng tạo.

Ngôn ngữ lập trình Pascal là một loại ngôn ngữ lập trình bậc cao, các câu lệnh và từ khóa rất gần gũi với ngôn ngữ của con người. Nhưng là một môn lập trình nên đòi hỏi người lập trình phải có tính tư duy, có khả năng phân tích, tổng hợp.

Chính vì những điều đó nên Pascal cũng là một môn học gây khó khăn cho không ít học sinh, nhất là học sinh lớp 8. Ở lứa tuổi này, các em đang phát triển chưa đồng đều về tâm sinh lý nên gây không ít khó khăn cho các em khi phải sử dụng Pascal để lập trình. Đặc biệt, đối với những học sinh yếu, kém thì lại càng khó hơn. Mặt khác, nhiệm vụ của năm học là không ngừng nâng cao chất lượng giảng dạy của giáo viên và việc học của học sinh.

Trang 2

Chính vì những lý do trên nên tôi đã chọn đề tài “Sử dụng sơ đồ khối để mô tả thuật toán trong dạy học Pascal”.

II. MỤC ĐÍCH CỦA ĐỀ TÀI Đề tài “Sử dụng sơ đồ khối để mô tả thuật toán trong dạy học Pascal” nhằm giúp cho học sinh lớp 8: + Hiểu rõ hoạt động của các câu lệnh trong ngôn ngữ lập trình Pascal để có thể vận dụng xây dựng thuật toán, lập trình giải quyết các bài toán trong thực tế đặc biệt trong chương trình Tin học quyển 3. + Giúp nâng cao khả năng phân tích vấn đề và đặc biệt là phát triển tư duy, sáng tạo của học sinh. Từ đó giúp giáo viên có thể phát hiện, tìm kiếm những học sinh có tố chất về lập trình để bồi dưỡng, ôn thi học sinh giỏi. + Xây dựng nền tảng kiến thức lập trình, giúp học sinh tự tin hơn trong quá trình học tập Tin học ở bậc học THPT sau này. Vận dụng để viết chương trình giải các bài toán trong Toán học mà các em đã được học.

III. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 1. Đối tượng nghiên cứu − Học sinh khối lớp 8 trường PTDT BT – THCS Lơ ku. − Phần mềm EDGE Diagrammer, các tài liệu liên quan 2. Phạm vi nghiên cứu − Trong quá trình giảng dạy môn Tin học THCS quyển 3 dành cho học sinh khối lớp 8. − Học kì II năm học 2013 – 2014 và năm học 2014 – 2015 IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU − Phương pháp khảo sát thực tiễn. − Phương pháp kiểm tra đánh giá. − Phương pháp thống kê.

Trang 3

V. TÍNH MỚI CỦA ĐỀ TÀI Hiện nay, chúng ta đang áp dụng và phát huy phương pháp dạy học trực quan, phát huy tối đa sự tư duy, sáng tạo của học sinh thông qua sơ đồ tư duy.

Chính vì vậy, việc sử dụng sơ đồ khối để mô tả thuật toán trong ngôn ngữ lập trình Pascal sẽ giúp cho học sinh dễ nhớ, dễ hiểu và phát huy được khả năng tư duy, sáng tạo của học sinh, không gây nhàm chán trong quá trình học lập trình.

VI. KẾ HOẠCH NGHIÊN CỨU Từ tháng 3/2014 đến 5/2015

Trang 4

B. NỘI DUNG I. CƠ SỞ LÝ LUẬN − Trước khi muốn học một ngôn ngữ lập trình nào đó ta phải biết và hiểu được các khái niệm sau: + Ngôn ngữ lập trình là gì? Ngôn ngữ lập trình là một ngôn ngữ dùng để viết ra các chương trình máy tính. + Máy tính có hiểu ngay các chương trình này không? Câu trả lời là không!

Muốn máy tính hiểu được các chương trình này thì phải thông qua một chương trình biên dịch. + Chương trình biên dịch là gì? Chương trình biên dịch là một chương trình dùng để chuyển đổi từ ngôn ngữ lập trình sang ngôn ngữ máy. + Ngôn ngữ máy là gì? Ngôn ngữ máy là một dãy các bit nhị phân 0 và 1.

Trong đó 0 cho biết không có tín hiệu và 1 cho biết có tín hiệu.

Quá trình giải bài toán trên máy tính gồm các bước sau: + Xác định bài toán: Từ phát biểu của bài toán ta xác định đâu là thông tin đã cho (Input) và đâu là thông tin cần tìm (Output). + Mô tả thuật toán: Tìm cách giải bài toán và diễn tả bằng các lệnh cần thực hiện. + Viết chương trình: Dựa vào mô tả thuật toán ở trên, ta viết chương trình bằng một ngôn ngữ lập trình mà ta biết.

Máy tính không thể tự mình tìm ra được thuật toán của bài toán đặt ra. Thuật toán của một bài toán cụ thể là tư duy sáng tạo của con người. Để mô tả thuật toán của một bài toán cụ thể trong ngôn ngữ lập trình quy định có thể sử dụng hai phương pháp đó là : + Phương pháp liệt kê các bước. + Phương pháp sử dụng sơ đồ khối.

Trang 5

Khi chúng ta hiểu được rõ những khái niệm, quy trình giải bài toán như vậy thì việc lập trình trở nên đơn giản hơn! Phần còn lại là cần phải đưa ra thuật toán, mô tả thuật toán sao cho dễ hiểu nhất, để từ đó sử dụng ngôn ngữ lập trình để viết chương trình hoàn chỉnh.

II. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ Trước khi thực hiện đề tài “Sử dụng sơ đồ khối để mô tả thuật toán trong dạy học Pascal”, tôi đã khảo sát và thực hiện các học sinh khối 8 thông qua kết quả giảng dạy và kiểm tra đánh giá. Khi tổng hợp kết quả như sau: Năm học 2013 – 2014 Kết quả xếp loại học lực môn Tin học trong học kì I năm học 2013 - 2014 khối lớp 8 có kết quả như sau: Số Giỏi HS Lớp khảo sát SL TL

Trung bình

Khá SL

TL

SL

Yếu

TL

Kém

SL

TL

SL

TL

8A

30

0

0,0%

4

12,5% 23 76,7%

3

10,8%

0

0,0%

8B

26

0

0,0%

5

19,2% 18 69,2%

3

11,6%

0

0,0%

Năm học 2014 – 2015 Kết quả xếp loại học lực môn Tin học trong học kì I năm học 2014 - 2015 khối lớp 8 có kết quả như sau:

Lớp

Số HS khảo sát

Giỏi

Khá

Trung bình

SL

TL

SL

TL

SL

TL

SL

TL

SL

TL

8A

25

0

0,0%

6

24,0%

17

68,0%

2

8,0%

0

0,0%

8B

24

0

0,0%

4

16,7%

18

75,0%

2

8,3%

0

0%

Trang 6

Yếu

Kém

Hiện nay, hầu hết tất cả các trường THCS đều đã đưa môn Tin học vào giảng dạy, trong đó học sinh lớp 8 được học quyển 3 với chương trình học về ngôn ngữ lập trình Pascal. Nhưng để dạy học sinh có thể hiểu được thuật toán của các bài toán cũng như cách thức hoạt động của các câu lệnh, hầu hết tất cả các giáo viên đều bám sát theo sách giáo khoa và sử dụng phương pháp liệt kê để mô tả thuật toán, hoạt động của câu lệnh trong thuật toán. Điều này khiến cho học sinh khó nhớ, khó hiểu dẫn đến việc mô tả thuật toán và viết chương trình cũng rất khó khăn. Đặc biệt, đối với những học sinh cá biệt, học sinh yếu kém lại càng khó hơn.

Quá trình từ bài toán đến chương trình là một quá trình phức tạp đối với các em học sinh lớp 8. Bởi vậy việc mô tả thuật toán để giảng dạy cho học sinh hiểu là rất cần thiết và phù hợp với đặc điểm của môn học. Tuy nhiên nếu giáo viên sử dụng trực tiếp chương trình Turbo Pascal hoặc diễn tả thuật toán bằng cách liệt kê thì học sinh sẽ không thể nhìn hình dung được quá trình hoạt động của thuật toán hay câu lệnh.

Ngày nay, có rất nhiều phần mềm hỗ trợ vẽ lưu đồ, sơ đồ thuật toán trong đó phần mềm EDGE Diagrammer là phần mềm phổ biến hiện nay.

Với phần mềm này chúng ta có thể tạo ra các sơ đồ khối mô tả thuật toán hay câu lệnh, sau đó lồng ghép vào kết hợp với các bài giảng điện tử được thiết kế trên Microsoft PowerPoint, Violet, Adobe Presenter hay Lecture Maker... để tăng hiệu quả giáo dục.

Sử dụng phần mềm trên để xây dựng sơ đồ khối mô tả thuật toán của các bài toán trong chương trình Tin học lớp 8 giúp học sinh hiểu được cú pháp cũng như cách thức hoạt động của các câu lệnh cơ bản trong ngôn ngữ lập trình Pascal như: • Câu lệnh điều kiện thiếu (If… then).

• Câu lệnh điều kiện đủ (If… then… else).

• Câu lệnh lặp với số lần biết trước (For… do).

• Câu lệnh lặp với số lần chưa biết trước (While… do)…

Trang 7

Sử dụng sơ đồ khối để mô tả thuật toán của các bài toán là một phương pháp học trực quan và sinh động hơn, giúp học sinh dễ hiểu thuật toán, dễ nhớ câu lệnh và biết câu lệnh hay thuật toán hoạt động như thế nào khi chạy chương trình sẽ làm cho học sinh phát huy được khả năng phân tích, tổng hợp, trừu tượng hóa của vấn đề.

III. CÁC BIỆN PHÁP ĐÃ TIẾN HÀNH ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ Việc sử dụng sơ đồ khối để mô tả thuật toán như thế nào? Trước hết, cần biết các quy ước vẽ sơ đồ khối như sau: Hình vẽ

Ý nghĩa

Khối bắt đầu hoặc khối kết thúc công việc Hình elip

Khối thực hiện công việc Hình chữ nhật

Khối nhập, xuất dữ liệu Hình bình hành

Khối kiểm tra điều kiện để quyết định điều kiện rẽ nhánh của bài toán Hình thoi Sau khi nêu quy ước xong tôi xin giới thiệu một số câu lệnh quan trọng trong chương trình Tin 8 Trang 8

Câu lệnh ghép Begin – end;

Cú pháp: Begin S1; S2; ….

Sn; End; Hoạt động: Chương trình sẽ đi thực hiện tuần tự các lệnh giữa hai từ khóa begin – end; Sơ đồ khối của câu lệnh ghép begin – end; BẮT ĐẦU

CÂU LỆNH 1;

CÂU LỆNH 2;

…

CÂU LỆNH N;

KẾT THÚC

Câu lệnh điều kiện dạng thiếu: Cú pháp: If <điều kiện> then <câu lệnh>; Trang 9

Hoạt động: Chương trình sẽ kiểm tra điều kiện, nếu điều kiện được thoả mãn, chương trình sẽ thực hiện câu lệnh sau từ khoá then, ngược lại câu lệnh đó bị bỏ qua và thực hiện các câu lệnh tiếp theo (nếu có) của chương trình.

Sơ đồ khối của câu lệnh điều kiện dạng thiếu: BẮT ĐẦU

SAI ĐIỀU KIỆN

ĐÚNG CÂU LỆNH

KẾT THÚC

Câu lệnh điều kiện dạng đủ: Cú pháp: If <điều kiện> then <Câu lệnh 1> Else <câu lệnh 2>; Hoạt động: Chương trình sẽ kiểm tra điều kiện, nếu điều kiện được thoã mãn, chương trình sẽ thực hiện câu lệnh 1 sau từ khoá then, ngược lại câu lệnh 2 sau thừ khóa else sẽ được thực hiện.

Sơ đồ khối của câu lệnh điều kiện dạng đủ:

Trang 10

BẮT ĐẦU

ĐIỀU KIỆN SAI

ĐÚNG CÂU LỆNH 1

CÂU LỆNH 2

KẾT THÚC

Câu lệnh lặp với số lần biết trước: Cú pháp: For <biến đếm>:= <giá trị đầu> to <giá trị cuối> do <câu lệnh>; Hoạt động của vòng lặp: B1: Biến đếm nhận giá trị đầu; B2: Kiểm tra nếu <biến đếm> <= <giá trị cuối> thì thực hiện câu lệnh; B3: Biến đếm tự động tăng lên 1 đơn vị và quay lại B2.

B4: Nếu <biến đếm> > <giá trị cuối> thì thoát ra khỏi vòng lặp.

Sơ đồ khối của câu lệnh lặp với số lần biết trước:

Trang 11

SAI

ĐÚNG

Câu lệnh lặp với số lần chưa biết trước Cú pháp: While <điều kiện> do <câu lênh>; Hoạt động: B1. Kiểm tra điều kiện; B2. Nếu điều kiện đúng thực hiện câu lệnh và quay lại B1; B3: Nếu điều kiện sai thì câu lệnh sẽ bị bỏ qua và thoát khỏi vòng lặp;

Sơ đồ khối của câu lệnh lặp với số lần chưa biết trước

Trang 12

SAI

ĐÚNG

Với những cấu trúc các câu lệnh trên tôi cho học sinh áp dụng vào các bài tập mô tả thuật toán và viết chương trình như sau: Bài tập 1: Hãy viết chương trình Pascal để nhập vào bán kính của hình tròn và in ra màn hình chu vi của hình tròn đó.

Tôi chia lớp thành 2 nhóm, trong đó: Nhóm 1 mô tả thuật toán theo phương pháp liệt kê các bước, nhóm 2 mô tả thuật toán bằng sơ đồ khối, sau đó viết chương trình: Xác định bài toán: + Input: Bán kính hình tròn + Output: Chu vi hình tròn Mô tả thuật toán: Nhóm 1: B1: Nhập bán kính hình tròn B2: Tính chu vi hình tròn B3: In chu vi hình tròn, kết thúc thuật toán

Nhóm 2: Trang 13

b ¾t ® Çu

n h Ë p b ¸ n k Ýn h r

c v := r* 2 * p i;

In

r , k Õ t th ó c

Viết chương trình: Program chu_vi_hinh_tron; Uses

crt;

Var

r, cv: real;

Const

pi = 3.14;

Begin Clrscr; Write (‘nhap vào ban kinh cua hinh tron: ’); Readln (r ); cv:= 2 * pi * r; Write (‘Chu vi cua hinh tron la: ’, cv: 4 : 6); Readln; End. Bài tập 2: Viết chương trình nhập các số nguyên x, y từ bàn phím, sau đó hoán đổi giá trị và xuất kết quả ra màn hình.

Với bài toán này tôi chia lớp ra thành 2 nhóm, trong đó: Nhóm 1 sử dụng phương pháp liệt kê các bước để mô tả thuật toán cho bài toán trên, nhóm 2 sử dụng sơ đồ khối để mô tả thuật toán, sau đó thực hiện viết chương trình.

Trang 14

Xác định bài toán: + Input: 2 số nguyên x, y bất kỳ nhập từ bàn phím. + Output: 2 số nguyên x, y đã được hoán đổi giá trị Mô tả thuật toán: Nhóm 1: B1: Nhập 2 số nguyên từ bàn phím, nếu x bằng y chuyển sang B3 B2: Hoán đổi x và y.

B3: In giá trị x, y, kết thúc chương trình Nhóm 2:

b ¾t ® Çu

n h Ëp x , y

x =y

§ óng

sai In x , y , k Õt th ó c

z := x ; x := y ; y := z; Viết chương trình Program

Hoan_doi;

Ues crt; Var x, y, z : integer; Trang 15

Begin Clrscr; Write (‘Nhap so nguyen x = ’); readln (x); Write (‘Nhap so nguyen y = ’); readln (y); If (x=y) then write (‘gia tri cua x, y la’, x, y) else begin z:=x; x:=y; y:=z; end; Write(x, y); Readln; End. Bài tập 3: Nhập 3 số nguyên từ bàn phím, tìm số lớn nhất trong 3 số đó Với bài toán này tôi chia lớp ra thành 2 nhóm, trong đó: Nhóm 1 sử dụng phương pháp liệt kê các bước để mô tả thuật toán cho bài toán trên, nhóm 2 sử dụng sơ đồ khối để mô tả thuật toán. Sau đó các nhóm viết chương trình Xác định bài toán: + Input: 3 số nguyên bất kỳ nhập từ bài phím. + Output: Tìm giá trị lớn nhất (max) trong 3 số.

Mô tả thuật toán: Nhóm 1: B1: Nhập 3 số nguyên a, b, c từ bàn phím.

B2: max a; B3: Nếu max < b; max b; B4: Nếu max < c; max c; B5: In giá trị max, Kết thúc thuật toán Trang 16

Nhóm 2:

b¾t ®Çu

nhËp a, b, c

max:=a;

max<b

sai

max <c

§óng

sai

§óng

max:=b

max:=b

kÕt thóc Viết chương trình Program Tim_max; Ues crt; Var a, b, c, max : integer; Begin Clrscr; Write (‘Nhap so nguyen a, b, c ’); readln (a, b, c); max:=a; if max < b then max:=b; Trang 17

if max < c then max:=c; Write(‘so lon nhat la’, max); Readln; End. Bài tập 4: Nhập số nguyên N, sau đó tính tổng S = 1 + 2 + 3+ … + N Với bài toán này tôi chia lớp ra thành 2 nhóm, trong đó: Nhóm 1 sử dụng phương pháp liệt kê các bước để mô tả thuật toán cho bài toán trên, nhóm 2 sử dụng sơ đồ khối để mô tả thuật toán. Sau đó các nhóm viết chương trình Xác định bài toán: + Input: Số nguyên N bất kỳ nhập từ bài phím. + Output: Tổng S = 1 + 2 + 3+ … + N của N số nguyên đã cho.

Mô tả thuật toán: Nhóm 1: B1: Nhập số nguyên N từ bàn phím; B2: i 0; S 0; B3: Nếu i >N, chuyển sang B5; B4:S S+i; i i+1; quay lại B3; B5: In tổng S, Kết thúc thuật toán.

Nhóm 2: b ¾ t ® Ç u

n h Ë p N

i:= 0 ; S := 0 ;

i< = N § ó n g S := S + i i:= i+ 1 ;

Trang 18

S a i In

S

k Õ t th ó c

Viết chương trình Program Tinh_tong; Ues crt; Var N, i, S : integer; Begin Clrscr; Write (‘Nhap so nguyen N= ’); read (N); i:=0; S:=0; For i:=0 to N do begin S:=S+i; i:=i+1; end; Write(‘tong cua’, N,’ so tu nhien la’, S); Readln; End. Bài tập 5: Nhập vào số tự nhiên (X) từ bàn phím, kiểm tra xem nó có là số nguyên tố hay không Với bài toán này tôi chia lớp ra thành 2 nhóm, trong đó: Nhóm 1 sử dụng phương pháp liệt kê các bước để mô tả thuật toán cho bài toán trên, nhóm 2 sử dụng sơ đồ khối để mô tả thuật toán. Sau đó các nhóm viết chương trình với thuật toán mà nhóm đã mô tả.

Hướng dẫn: Số nguyên tố là số chỉ có 2 ước 1 và chính nó. Do đó để giải quyết bài toán trên ta thực hiện lấy X chia cho các số tự nhiên lớn hơn 1 và nhỏ hơn X. X là số nguyên tố khi phép chia đều có số dư khác 0, nếu có một phép chia có số dư là 0 nghĩa là x không là số nguyên tố.

Xác định bài toán: + Input: Số nguyên X bất kỳ nhập từ bài phím.

Trang 19

+ Output: Thông báo X có là số nguyên tố không.

Mô tả thuật toán: Nhóm 1: B1: Nhập số nguyên X từ bàn phím; B2: Nếu X<=1; thông báo không xét; kết thúc thuật toán; B3: Ngược lại, i 2; B4: Nếu X mod i = 0; chuyển sang B7; B5: i i+1; quay lại B4; B6: Nếu i=X, thông báo X là số nguyên tố, kết thúc thuật toán B7: X không là số nguyên tố, kết thúc thuật toán; Nhóm 2: b¾t ®Çu

nhËp X

X<=1

sai

i :=2;

§óng sai

X mod i<>0

kh«ng xÐt §óng i :=i+1;

i =x §óng x lµ sè nguyªn tè

Trang 20

sai

x kh«ng lµ sè nguyªn tè

Viết chương trình Program so_nguyen_to; Ues crt; Var X, i: integer; Begin Clrscr; Write (‘Nhap so nguyen X= ’); read (X); If x<=1 then writeln (‘ khong xet’) Else Begin i:=2; while X mod i<>0 do i:=i+1; if i=x then writeln(‘x la so nguyen to’) else writeln(‘x khong la so nguyen to’); End; Readln; End. Mỗi lần cho học sinh làm bài tập nào đó tôi đều quan sát quá trình các em thảo luận, sử dụng sơ đồ khối để mô tả thuật toán, viết chương trình và nhận thấy một điều, khi các em sử dụng sơ đồ khối để mô tả thuật toán thì lúc nào cũng thích thú và khi dựa vào thuật toán viết chương trình các em làm nhanh hơn so với các nhóm mô tả thuật toán bằng phương pháp liệt kê các bước.

Và một điều đặc biệt nữa là, Khi hỏi lại những thuật toán đã học nào đó được mô tả bằng sơ đồ khối thi học sinh thường nhớ được thuật toán lâu hơn. Nếu yêu cầu học sinh viết chương trình với thuật toán đó các em thực hiện một cách dễ dàng hơn. Điều đó có nghĩa rằng, khi các em sử dụng sơ đồ khối để mô tả thuật toán các em đã nắm rõ được hoạt động của thuật toán, biết được cần sử dụng Trang 21

những lệnh gì trong thuật toán đó. Ngược lại, khi hỏi những thuật toán chỉ mô tả bằng phương pháp liệt kê các bước thì các em trả lời ấp úng và thiếu chính xác.

Việc chuyển từ thuật toán sang câu lệnh trong Pascal cũng gặp nhiều khó khăn và thiếu chính xác.

Từ những ví dụ, những bài tập, những lần trả lời bài như vậy và tôi đã thấy được lợi ích của việc “sử dụng sơ đồ khối mô tả thuật toán trong dạy học Pascal” nên tôi đã áp dụng cho tất cả các lớp mà tôi được nhà trường phân công giảng dạy.

IV. KẾT QUẢ CỦA ĐỀ TÀI. Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi trực tiếp tham gia trong quá trình giảng dạy và hướng dẫn học sinh thực hiện trong 2 năm học 2013 – 2014 và 2014 – 2015, tôi nhận thấy việc sử dụng sơ đồ khối để mô tả thuật toán trong quá trình dạy học rất quan trọng và hữu ích, góp phần nâng cao chất lượng học sinh.

Khi sử dụng sơ đồ khối mô tả thuật toán trong Pascal, tôi thu được kết quả như sau: Năm học 2013 – 2014 Kết quả xếp loại học lực môn Tin học trong học kì II năm học 2013 - 2014 khối lớp 8 có kết quả như sau: Số Lớp

Giỏi

Khá

Yếu

Trung bình

Kém

HS khảo

SL

TL

SL

TL

SL

TL

SL

TL

SL

TL

sát 8A

28

2

7,2%

6

21,4%

20

71,4%

0

0,%

0

0,0%

8B

24

1

4,5%

8

36,4%

15

59,1%

0

0,0%

0

0,0%

Năm học 2014 – 2015 Kết quả xếp loại học lực môn Tin học trong học kì II năm học 2014 - 2015 khối lớp 8 có kết quả như sau: Trang 22

Số HS Lớp

Giỏi

Trung

Khá

khảo sát

SL

TL

SL

8A

24

2

8,3%

8

8B

23

1

4,3%

7

TL

Yếu

bình SL

TL

Kém

SL

TL

SL

TL

33,3% 14 58,4%

0

0%

0

0,0%

30,4% 15 65,3%

0

0%

0

0%

Với việc sử dụng sơ đồ khối để mô tả thuật toán trong ngôn ngữ lập trình Pascal, đã giúp hứng thú trong quá trình dạy và học lập trình.

Học sinh có cách nhìn trực quan, hiểu sâu hơn các câu lệnh cũng như các vấn đề của thuật toán, từ đó nhanh chóng nắm bắt được vấn đề. Chủ động sáng tạo và phát huy được tố chất của mình đối với ngôn ngữ lập trình Pascal.

Sử dụng sơ đồ khối để mô tả thuật toán trong ngôn ngữ lập trình Pascal còn giúp cho hoạt động dạy và học Tin học trong nhà trường được ứng dụng công nghệ thông tin nhiều hơn. Giúp các em nhận thức ngay từ ban đầu về sự cần thiết của việc đi mô tả thuật toán trong lập trình và của việc cần thiết phải học tập và trau dồi kĩ năng Tin học. Góp phần tìm kiếm, phát hiện được những tài năng trẻ lập trình để có thể bồi dưỡng học sinh giỏi Tin học.

Tuy nhiên, với phương pháp này chúng ta chỉ có thể áp dụng tập trung vào những học yếu, trung bình, khá, còn đối với học sinh giỏi thì cần phải sáng tạo ra các phương pháp khác cho phù hợp để phát huy hết tố chất về lập trình của các em.

V. NHỮNG ĐIỂM CÒN HẠN CHẾ Là môn học mới đưa vào chương trình giảng dạy ở bậc THCS học sinh bước đầu làm quen với môn khoa học mới nên việc giảng dạy cho học sinh nắm và lĩnh hội kiến thức còn chưa đạt hiệu quả cao. Đặc biệt là tiết thực hành, học sinh gõ phím còn chậm, khả năng về Tiếng Anh của các em còn nhiều hạn chế nên chưa

Trang 23

quen với các thông báo bằng tiếng Anh trong khi dịch và sửa lỗi chương trình nên thời gian thực hành chưa đủ.

Do phòng máy vi tính chưa đủ số lượng máy cho học sinh (mỗi em 1 máy) để các em thực hành mô tả thuật toán bằng sơ đồ khối, viết chương trình và chạy chương trình nhiều hơn trên máy tính.

C. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ I. KẾT LUẬN CHUNG: Với chương trình Tin học THCS hiện thời, ngôn ngữ lập trình Pascal được hướng tới cho học sinh khối 8. Lứa tuổi này các em chưa hình thành rõ ràng tư duy logic. Bởi vậy để hướng dẫn học sinh hiểu được các thuật toán trừu tượng trong Pascal, giáo viên cần phải đầu tư rất nhiều cho bài dạy của mình. Sử dụng sơ đồ khổi có thể mô tả thuật toán trong chương trình Tin học 8 cụ thể như: Mô hình hoạt động câu lệnh điều kiện dạng thiếu.

Mô hình hoạt động câu lệnh điều kiện dạng đủ.

Mô hình hoạt động câu lệnh lặp với số lần chưa biết trước.

Mô hình hoạt động câu lệnh câu lệnh lặp với số lần biết trước.

Các mô hình thuật toán của các bài toán trong thực tế.

Thông qua quá trình tôi tiến hành thực hiện tại một số lớp tôi phụ trách giảng dạy, kết quả bước đầu có nhiều khả quan, đa số các em đã hiểu được cách hoạt động của các câu lệnh và vận dụng vào giải các bài tập khác nhau. Điều quan trọng, hầu hết các em hứng thú với bộ môn và có thái độ nghiêm túc khi thực hành. Đồng thời, qua đó cũng nâng cao trình độ, kĩ năng sử dụng CNTT, cũng như khả năng lập trình của giáo viên, tạo cho học sinh có tác phong học tập nghiêm túc, chủ động, tích cực.

II. KIẾN NGHỊ: Lợi ích và hiệu quả của việc sử dụng sơ đồ khối mô tả thuật toán trong ngôn ngữ lập trình Pascal đã được thấy rõ. Tuy nhiên để nâng cao chất lượng và hiệu Trang 24

quả sử dụng CNTT vào dạy học tích cực cho giáo viên Tin học, cần có một số biện pháp: − Nên phân chia số học sinh trong mỗi lớp sao cho phù hợp với phương pháp dạy học mới để hiệu quả đạt được cao hơn. − Tổ chức những cuộc hội thảo về phương pháp giảng dạy để giáo viên rút kinh nghiệm và tìm ra các phương pháp giảng dạy hay, phù hợp. − Bổ sung kịp thời các loại phương tiện, thiết bị dạy học cho bộ môn như: Đủ số lượng máy cho học sinh (mỗi em 1 máy) phục vụ cho tiết dạy tốt hơn. − Từng bước tạo được phương pháp học tập cho học sinh thích ứng với phương pháp dạy học có sử dụng các công cụ CNTT. Trên đây là những kinh nghiệm mà tôi đúc kết được từ trong quá trình thực dạy, tuy nó không nhiều nhưng hy vọng nó sẽ giúp ích cho quý thầy, cô dạy tốt cũng như các em học sinh có thể học tốt hơn đối với môn học này. Rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến, nhận xét chân tình của quý thầy (cô).

LơKu, ngày 5 tháng 3 năm 2016 Người thực hiện

Nguyễn Thị Hằng

Trang 25

TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Sách giáo khoa Tin học dành cho THCS quyển 3 – Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam. 2. Bài tập Tin học dành cho THCS quyển 3 – Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam. 3. Tin học đại cương turbo Pascal của Tô Văn Nam 4. Lập trình căn bản của Đoàn Nguyên Hải 5. Nhập môn thuật toán của Hồ Anh Minh 6. Nguồn tham khảo qua mạng Internet.

Trang 26

NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG CHẤM SKKN CẤP TRƯỜNG ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG

Trang 27

NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG CHẤM SKKN CẤP HUYỆN ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG

Trang 28

Trang 29