SỬ DỤNG PHẦN MỀM THÍ NGHIỆM ẢO CHEMIST VÀO DẠY HỌC PHẦN ANCOL – PHENOL – HÓA HỌC 11

SỬ DỤNG PHẦN MỀM THÍ NGHIỆM ẢO CHEMIST

vectorstock.com/28062440

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection

SỬ DỤNG PHẦN MỀM THÍ NGHIỆM ẢO CHEMIST VÀO DẠY HỌC PHẦN ANCOL – PHENOL – HÓA HỌC 11 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC HÓA HỌC VÀO THỰC TIỄN (VNU - UED) WORD VERSION | 2021 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM

Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

Chương 2: SỬ DỤNG PHẦN MỀM THÍ NGHIỆM ẢO CHEMIST VÀO DẠY HỌC PHẦN ANCOL – PHENOL – HÓA HỌC 11 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC HOÁ HỌC VÀO THỰC TIỄN 2.1.

Vị trí, mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học phần Ancol – Phenol – Hóa học 11

2.1.1. Vị trí, mục tiêu 2.1.1.1.

Vị trí

Thuộc phần Ancol – Phenol nằm trong chương 8 phàn hóa học hữu cơ lớp 11.

2.1.1.1. Mục tiêu • Về kiến thức: ‒

Dựa vào đặc điểm cấu tạo, dự đoán được tính chất hóa học của ancol – phenol.

‒

Trình bày được quy trình tiến hành thí nghiệm thử tính chất hóa học của các hợp chất hữu cơ.

‒

Giải thích được các hiện tượng quan sát được khi tiến hành phản ứng hóa học

‒

Nêu được các phương pháp điều chế các hợp chất hữu cơ và thiết kế được thí nghiệm điều chế các chất.

• Kĩ năng: - Viết được các phương trình hóa học của phản ứng xảy ra.

- Lắp đặt được các dụng cụ để tiến hành thí nghiệm.

• Thái độ: - Hăng hái, say mê nghiên cứu - Nghiêm túc, cẩn thận khi thực hiện thí nghiệm.

• Định hướng phát triển năng lực:

34

Phát triển một số năng lực như NLTNHH, NL sử dụng công nghệ thông tin, NL giải quyết vấn đề, NL sử dụng ngôn ngữ hóa học,…

2.1.2. Nội dung, phương pháp dạy học hóa học phần Ancol – Phenol – Hóa học 11 2.1.2.1. Nội dung Nội dung kiến thức về Ancol – Phenol là sự phát triển tiếp tục các kiến thức và kĩ năng mà HS đã thu nhận được khi nghiên cứu hiđrocacbon, Ancol Phenol là những hợp chất hữu cơ có chứa các nhóm chức (đơn chức, đa chức, tạp chức) và có cấu tạo phức tạp hơn các hiđrocacbon. Chương trình hóa học 11 THPT sẽ tìm hiểu về ancol, phenol, andehit, axit cacboxylic. Sau khi nghiên cứu nội dung kiến thức về thí nghiệm phần “Ancol – Phenol”, HS cần đạt được.

2.1.2.2. Phương pháp dạy học hóa học phần Ancol – Phenol – Hóa học 11 Phương pháp hóa học có thể sử dụng: phương pháp dạy học dự án, thuyết trình, dạy học giải quyết vấn đề, hợp tác, nhóm, dạy học kết hợp và một số kỹ thuật dạy học tích cực: khăn trải bàn, các mảnh ghép,....

Các kiến thức mới được giới thiệu sau khi HS đã có một số kiến thức chung về hóa hữu cơ như đồng đẳng, đồng phân, thuyết cấu tạo hóa học, nên cần phải quán triệt phương pháp dạy: khai thác quan hệ “cấu tạo – tính chất” giúp HS hoạt động tư duy có hiệu quả.

Cần tạo điều kiện cho HS tích cực tham gia xây dựng bài, chủ động tiếp nhận kiến thức mới bằng cách tổ chức các hoạt động theo nhóm.

Ví dụ cho HS nghiên cứu một nội dung SGK, sau đó mỗi nhóm cử đại diện nêu ý kiến của nhóm về nội dung nghiên cứu.

35

Tăng cường sử dụng tranh, mô hình lắp ghép để HS dễ hình dung việc viết công thức cấu tạo (CTCT) các đồng phân của ancol theo quan điểm thay thế các nguyên tử - nhóm nguyên tử có cùng hóa trị.

GV cần tận dụng vốn kiến thức về các chất có nhóm chức đã học ở lớp 9 (phản ứng thế halogen của metan, benzen; phản ứng cộng brom, HX của etilen, axetilen; tác dụng với axit HCl, tách nước của ancol etylic,…) và vận dụng kiến thức về quan hệ cấu tạo – tính chất để xét các chất.

Cách sử dụng phần mềm thí nghiệm ảo để thiết kế, xây dựng hệ thống thí nghiệm ảo khi học tập môn hóa học.

Cách viết công thức cấu tạo của các đồng phân ancol dựa trên đồng phân hiđrocacbon nên cần tận dụng thuận lợi này.

Trong chương 8, HS bắt đầu làm quen với một khái niệm mới là “liên kết hiđro” nhưng do yêu cầu của chương trình nên trong SGK không đưa một cách hệ thống về liên kết hiđro. Nếu đối tượng là HS khá giỏi, GV có thể cho HS biết mối quan hệ giữa độ âm điện và khả năng tạo liên kết hiđro: Liên kết H – X càng phân cực thì khả năng tạo liên kết hiđro càng mạnh tuy nhiên sự phân cực liên kết này chưa đủ dẫn đến sự phân li thành ion).

Ngoài những lưu ý chung ở trên, khi giảng dạy từng bài cụ thể, GV cần ch ý đến một số điểm về phương pháp dạy như sau: Giảng dạy về ancol Nội dung phần ancol có sự cộng gộp glixerol vào cùng một bài học và thuộc loại ancol đa chức, vì vậy việc nghiên cứu ancol được hệ thống và khái quát hóa hơn.

Khi phân tích đặc điểm cấu tạo của phân tử ancol, ta cần hướng HS chú ý đến các liên kết có sự phân cực lớn trong phân tử để từ đó dự đoán tính chất hóa học đặc trưng của ancol.

36

GV cần liên hệ, so sánh hướng phản ứng tách nước của ancol với hướng tách HX của dẫn xuất halogen, vận dụng qui tắc Zaixep để xác định sản phẩm chính của phản ứng.

GV có thể tổ chức cho HS hoạt động cá nhân (hay theo nhóm) nghiên cứu nội dung về thí nghiệm tách nước của ancol và yêu cầu HS trả lời các vấn đề sau: - Phương pháp của phản ứng tách nước của ancol etylic và phân tích những ưu nhược điểm của phương pháp này - Những lợi ích và tác hại của việc sử dụng phần mềm thí nghiệm ảo để thiết kế, xây dựng thí nghiệm phản ứng tách nước etanol đối với cuộc sống con người và thái độ đối với việc sử dụng phần mềm này trong thực tiễn.

- GV cũng có thể khai thác thêm các kiến thức thực tiễn của HS về các phương pháp thí nghiệm khác để HS tìm hiểu rộng hơn,…

Giảng dạy về phenol Khi phân tích đặc điểm cấu tạo phân tử phenol cần chú ý phân biệt phenol và ancol thơm khi căn cứ vào vị trí của nhóm –OH liên kết trực tiếp với nhân benzen hay với nhánh ankyl của nhân benzen.

Khi nghiên cứu tính chất hóa học của phenol, GV nên tổ chức các hoạt động học tập xuất phát từ các thí nghiệm hóa học để kiểm nghiệm các dự đoán về tính chất hóa học mà HS đã nêu ra từ sự phân tích đặc điểm cấu trúc phân tử của nó. Phản ứng hóa học thể hiện tính chất của –OH trong phân tử phenol được xem xét qua các thí nghiệm về tính chất axit của nó và trong nghiên cứu tính chất hóa học luôn có sự tương đồng giữa ancol vvaf phenol qua từng tính chất. Đặc biệt là thí nghiệm Phenol tác dụng với nước brom.

37

2.2.

Nguyên tắc thiết kế thí nghiệm ảo bằng phần mềm Chemist Nguyên tắc 1: Đảm bảo mục tiêu giáo dục, hình thành và phát triển các

năng lực cần thiết cho người học.

Theo chương trình phổ thông tổng thể, mục tiêu của chương trình giáo dục phổ thông nhằm giúp người học làm chủ kiến thức phổ thông; biết vận dụng hiệu quả kiến thức vào đời sống và tự học suốt đời; có định hướng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp; biết xây dựng và phát triển hài hòa các mối quan hệ xã hội; có cá tính, nhân cách và đời sống tâm hồn phong phú; nhờ đó có được cuộc sống có nghĩa và đóng góp tích cực vào sự phát triển của đất nước và nhân loại. Các năng lực cần hình thành và phát triển cho HS phổ thông gồm có: (1) Những năng lực chung (năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo); (2) Những năng lực chuyên môn (năng lực nhận thức kiến thức khoa học, năng lực tìm tòi khám phá tự nhiên, năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn).

Như vậy, việc lựa chọn nội dung trong bài thí nghiệm phải hướng tới việc phát triển những năng lực cần thiết, đặc biệt là năng lực vận dụng kiến thức được học vào việc giải quyết các vấn đề của đời sống thực tiễn; năng lực sáng tạo đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

Nguyên tắc 2: Đáp ứng được yêu cầu phát triển của xã hội, mang tính thiết thực, có ý nghĩa với người học.

Việt Nam đang tích cực thực hiện sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế, đòi hỏi cần có nguồn lực lao động với trình độ học vấn rộng, có thể thực hiện được nhiều nhiệm vụ và chuyên môn hóa nhằm đảm bảo chất lượng công việc với hiệu quả cao. Đáp ứng yêu cầu trên, người lao động phải năng động, sáng tạo có kiến thức và kĩ năng mang tính chuyên nghiệp, sẵn sàng gánh vác trách nhiệm.

38

Dám chịu trách nhiệm là một trong những yếu tố quan trọng của người lao động và là mối quan tâm hàng đầu của các tổ chức kinh doanh. Yêu cầu đối với người lao động không chỉ đơn thuần là kiến thức mà còn là năng lực giải quyết các vấn đề mang tính tổng hợp.

Nguyên tắc 3: Đảm bảo tính khoa học Các thí nghiệm cần được xây dựng trên cơ sở đảm bảo tính khoa học, tạo sự logic giữa các kiến thức, giúp HS nghiên cứu các kiến thức trong mối liên hệ với nhau từ đó có sự phân tích, so sánh và khắc sâu kiến thức. Bên cạnh đó, các thí nghiệm được xây dựng cần tiếp cận được những thành tựu mới của khoa học kĩ thuật, đồng thời phù hợp với khả năng nhận thức của HS cũng như kế hoạch dạy học.

Nguyên tắc 4: Đảm bảo tính sư phạm Nội dung các thí nghiệm cần được thiết kế dựa trên mối liên hệ logic giữa các kiến thức lí thuyết và thực hành để HS được nghiên cứu, tìm hiểu và thực hiện thí nghiệm. Ngoài ra, các nội dung kiến thức được nghiên cứu cần được đi từ mức độ dễ đến khó, từ lí thuyết đến thực hành thí nghiệm và đặc biệt gắn liền với nhu cầu và vừa sức với HS. Nguyên tắc 5: Tăng tính thực hành, tính thực tiễn; quan tâm tới những vấn đề mang tính xã hội của địa phương Mọi khoa học đều là kết quả nhận thức của con người trong quá trình hoạt động thực tiễn. Vì thế, những nội dung các thí nghiệm lựa chọn cần tăng cường tính thực hành, tính thực tiễn nhằm rèn luyện cho học sinh kĩ năng vận dụng tri thức vào việc tìm hiểu và giải quyết ở mức độ nhất định một số vấn đề của thực tiễn, góp phần đáp ứng những đòi hỏi của cuộc sống.

Nguyên tắc 6: Việc xây dựng các thí nghiệm dựa trên chương trình hiện hành.

Các thí nghiệm được xác định dựa vào những nội dung kiến thức có mối liên hệ mật thiết với nhau trong một môn học hoặc một số môn học khác 39

nhau của chương trình hiện hành và những vấn đề giáo dục mang tính quốc tế, quốc gia và có ý nghĩa đối với cuộc sống của HS. Các thí nghiệm không chỉ được thực hiện giữa các nội dung trong môn học mà có thể thực hiện giữa các môn học khác nhau.

2.3.

Quy trình thiết kế thí nghiệm ảo bằng phần mềm Chemist

2.3.1. Quy trình xây dựng thí nghiệm ảo trong dạy học hóa học nhằm phát triển năng lực thực nghiệm hóa học cho học sinh trung học phổ thông Từ những cơ sở lí luận và thực tiễn nghiên cứu, xây dựng quy trình gồm các bước như sau: Bước 1: Khảo sát - Lựa chọn nội dung bài TN ảo - Xác định mục tiêu thực hiện và phân tích các yêu cầu - Xem xét nội dung thí nghiệm, bản chất của sự vật hiện tượng Bước 2: Xây dựng kịch bản TN ảo - Xây dựng kịch bản dựa trên những tài liệu chính xác và các chuyên gia, GV nhiều kinh nghiệm xây dựng - Các kịch bản TN ảo phải được thiết kế chuyên dụng, không đơn thuần như các slide bài giảng.

Bước 3: Xây dựng khung thí nghiệm Mô hình hóa kịch bản, phân tích và lựa chọn công cụ sử dụng trong kịch bản, xây dựng các mô hình, phân tích các tương tác của thí nghiệm.

Bước 4: Xây dựng thí nghiệm - Tạo các vật thể: Chuẩn bị dụng cụ thí nghiệm, hóa chất,….

- Từ các dụng cụ thí nghiệm, lắp ráp để bắt đầu xây dựng cảnh cho thí nghiệm - Mô phỏng lại các phản ứng, tương tác có thể xảy ra của thí nghiệm

40

- Tương tác với thí nghiệm thông qua điều chỉnh một số thông số (nồng độ, nhiệt độ,…) để rút ra kết luận về thí nghiệm.

Bước 5: Hiệu chỉnh, kiểm tra đánh giá Kiểm tra xem xét lại toàn bộ thí nghiệm xem đã thể hiện đúng bản chất của sự việc hay chưa, và giải thích, kết luận nếu phát hiện phần thiếu sót của thí nghiệm. Để đánh giá kết quả học tập của học sinh, sau khi kết thúc thí nghiệm GV yêu cầu HS làm báo cáo và nộp lại sản phẩm cho GV. 2.3.2. Quy trình sử dụng thí nghiệm ảo trong dạy học hóa học nhằm phát triển năng lực thực nghiệm hóa học cho học sinh trung học phổ thông •

Bước 1. Xây dựng kế hoạch bài học: Hiệu quả sử dụng thí nghiệm ảo phụ thuộc phần lớn vào bước này.

•

Bước 2. Chuẩn bị bài học có tiến hành thí nghiệm ảo: + Phân tích nội dung và lựa chọn thí nghiệm phù hợp; + Hướng dẫn HS cài đặt phần mềm thí nghiệm ảo trên máy tính, chuẩn bị trình chiếu.

•

Bước 3. Mô tả tiến trình thí nghiệm ảo: + Mô tả các đối tượng trong thí nghiệm ảo; + Nêu tiến trình thí nghiệm và mô tả thao tác trong thí nghiệm ảo và so sánh khi làm việc với đối tượng thực.

•

Bước 4. Tiến hành thí nghiệm ảo: + GV hướng dẫn HS thực hiện thí nghiệm ảo, sử dụng các câu hỏi đàm thoại để đưa HS vào tiến trình thí nghiệm ảo; + HS quan sát và tự luyện tập.

•

Bước 5. Thảo luận, đánh giá và tổng kết.

41

2.4.

Sử dụng phần mềm Chemist để xây dựng thí nghiệm ảo phần Ancol – Phenol Sử dụng phần mềm Chemist by thix sẽ mô phỏng quá trình điều chế và

thử tính chất một cách chi tiết, dễ quan sát và an toàn cho HS.Trước khi tiến hành thí nghiệm trên máy vi tính chúng ta cần cài đặt phần mềm giả lập điện thoại. Nếu bạn sử dụng điện thoại thì chỉ cần tải phần mềm chemist về và tiến hành các bước làm thí nghiệm. ❖ Cài đặt phần mềm Chemist − Cài đặt giả lập NoxPlayer: NoxPlayer là một trình giả lập Android, được phát triển để giả lập chạy các ứng dụng của Android trên hệ điều hành Window hay MaOS. Để chạy phần mềm Chemist được trên máy tính một cách hiệu quả và nhanh chóng thì cần chạy trên ứng dụng giả lập NoxPlayer. ‒

Tải phần mềm Chemist: Tải phần mềm Chemist về máy tính. Lưu ý nên chọn Chemist by thix phiên bản từ 5.0 trở lên để có thêm khoảng hơn 60 hợp chất hữu cơ mà các phiên bản trước đó chưa có và chưa đầy đủ hóa chất.

‒

Chạy phần mềm Chemist by thix bằng giả lập NoxPlayer: • Mở giả lập NoxPlayer: giao diện trên máy tính sẽ hiện ra như hình 2.1.

42

Hình 2.1: Mở Noxplayer và click vào biểu tượng “Add APK file” • Click chuột vào “Add APK file”, sau đó chọn file Chemist virtual chem lab đã tải ở trên. Trên giao diện NoxPlayer sẽ hiện biểu tượng của phần mềm như hình 2.2:

Hình 2.2: Phần mềm Chemist virtual chem lab sau khi được đưa vào NoxPlayer

43

• Click vào biểu tượng phần mềm Chemist virtual chem lab để chạy phần mềm trên ứng dụng giả lập Nox Player và bắt đầu tiến hành thí nghiệm ảo. ❖ Tiến hành thí nghiệm: - Mở phần mềm Chemist virtual chem lab: giao diện phần mềm hiện ra

như sau:

Hình 2.3: Giao diện phần mềm Chemist virtual chem lab - Điều chỉnh môi trường và điều kiện tiến hành thí nghiệm: Click vào

biểu tượng như hình 2.4 để điều chỉnh điều kiện của phản ứng.

44

- “Explosion”: phản ứng có

thể bị nổ (có thể bật để HS dễ quan sát sự nguy hiểm nếu thực hiện tương tự trong thực tế).

- “Audio effect”: hiệu ứng

âm thanh (có thể bật hoặc tắt) - “Temperature”: điều

chỉnh nhiệt độ tùy ý để phản ứng xảy ra như mong muốn.

- “Air”: Lựa chọn môi

trường chân không, môi trường chỉ có O2 hoặc môi trường tự nhiên.

Hình 2.4: Điều chỉnh điều kiện của phản ứng.

- “Speed of time”: có thể

điều

chỉnh

thời

gian

nhanh hơn hoặc chậm lại tùy vào từng thí nghiệm để HS dễ dàng quan sát.

45

2.4.1. Sử dụng phần mềm thí nghiệm ảo Chemist xây dựng thí nghiệm: “Phản ứng tách nước của etanol” Mở phần mềm thí nghiệm ảo, rồi sau đó tiến hành thí nghiệm ảo:

Hình 2.5: Bước 1: Click vào biểu tượng chọn dụng cụ thí nghiệm để chuẩn bị dụng cụ thực hành thí nghiệm.

Hình 2.6: Bước 2: Lắp dụng cụ như hình vẽ. Cho vào ống nghiệm thứ nhất 5 ml ancol etylic (etanol) và 3ml dung dịch Br2 vào ống nghiệm 2.

46

Hình 2.7: Bước 3: Đổ từ từ 5ml dung dịch axit sunfuric đặc vào bình nón. Đun nóng nhẹ để phản ứng xảy ra nhanh hơn.

Hình 2.8: Bước 4: Quan sát hiện tượng ống nghiệm chứa dung dịch brom sau một thời gian đun nóng bình nón. Giải thích hiện tượng và viết phương trình hóa học của phản ứng xảy ra.

47

2.4.2. Sử dụng phần mềm thí nghiệm ảo Chemist xây dựng thí nghiệm: “Phenol tác dụng với nước brom” Mở phần mềm thí nghiệm ảo, rồi sau đó tiến hành thí nghiệm ảo:

Hình 2.9: Bước 1: Click vào biểu tượng chọn dụng cụ thí nghiệm để chuẩn bị dụng cụ thực hành thí nghiệm.

Hình 2.10: Bước 2: Lắp dụng cụ như hình vẽ. Cho vào ống nghiệm thứ nhất 0,5 ml dung dịch phenol và vài giọt nước Br2 vào ống nghiệm 2.

48

Hình 2.11: Bước 3: Đổ từ từ từng giọt nước brom từ ống nghiệm 2 vào ống nghiệm 1.

Hình 2.12: Bước 4: Quan sát hiện tượng trong ống nghiệm 1. Giải thích hiện tượng và viết phương trình hóa học của phản ứng xảy ra.

49

2.4.3. Cấu trúc trình bày thí nghiệm: Một thí nghiệm dạy học có cấu trúc gồm các nội dung sau đây: A. Tên, nội dung thí nghiệm, thời lượng thực hiện A1. Tên thí nghiệm A2. Nội dung thí nghiệm A3. Thời lượng thực hiện thí nghiệm B. Mục tiêu B1. Kiến thức B2. Kĩ năng B3. Thái độ B4. Những năng lực chủ yếu cần hướng tới C. Sản phẩm của học sinh Mô tả rõ sản phẩm mà HS phải hoàn thành về nội dung và hình thức thể hiện (bài báo cáo, bài trình chiếu, tập tranh ảnh, video, mô hình...Nêu rõ tên và yêu cầu của sản phẩm cùng với tiêu chí đánh giá sản phẩm).

D. Phương pháp, hình thức tổ chức dạy học chủ đề D1. Hình thức tổ chức dạy học (dạy học trên lớp, dạy học dự án,…); D2. Phương pháp dạy học ghi rõ các phương pháp, kĩ thuật dạy học chủ yếu); D3. Tiến trình dạy học thí nghiệm: được thiết kế thành các hoạt động thể hiện tiến trình sư phạm của phương pháp dạy học tích cực được lựa chọn.

E. Kiểm tra, đánh giá Sau khi HS tiến hành xong các thí nghiệm, GV yêu cầu mỗi cá nhân HS viết báo cáo thí nghiệm theo mẫu đã có sẵn để nộp lại.

50

2.5.

Xây dựng và tổ chức dạy học một số thí nghiệm ảo phần Ancol – Phenol – hoá học 11 Dựa vào đặc điểm nội dung kiến thức chương 8 “Ancol - Phenol” trong

SGK Hoá học 11 và nguyên tắc, quy trình xây dựng, cấu trúc trình bày thí nghiệm được nêu ở trên, em đã xây dựng được 02 giáo án thí nghiệm dạy học mô phỏng, gồm: KẾ HOẠCH DẠY HỌC SỐ 01: Dạy học thí nghiệm: Phản ứng tách nước của etanol.

KẾ HOẠCH DẠY HỌC SỐ 02: Dạy học thí nghiệm: Phenol tác dụng với nước brom.

51

KẾ HOẠCH DẠY HỌC SỐ 01 Thí nghiệm : Phản ứng tách nước của etanol.

I. Mục tiêu ‒

Học sinh trình bày được mục đích, nguyên tắc, phương pháp điều chế, tính chất, ứng dụng của etanol.

‒

Nêu được dụng cụ và hóa chất cần thiết khi tiến hành thí nghiệm.

‒

Mô tả và giải thích được cách tiến hành, kĩ thuật thực nghiệm các thí nghiệm về hóa học hữu cơ.

‒

Trình bày được quy trình tiến hành thí nghiệm an toàn.

‒

Dự đoán hiện tượng và phương trình hóa học của phản ứng.

‒

Mô tả được quá trình xảy ra, viết phương trình hóa học và giải thích được hiện tượng thu được.

‒

Phân tích được bản chất của thí nghiệm là gì, đề xuất được một số thí nghiệm thay thế, từ đó đề ra phương pháp học tập phù hợp nhất.

‒

Dạy được một thí nghiệm cụ thể theo phương pháp dạy học tích cực

‒

Phát triển kĩ năng tương tác với phần mềm thí nghiệm ảo và năng lực sử dụng công nghệ thông tin trong hóa học.

‒

Đưa ra nhận xét những điều cần chú ý để thí nghiệm thành công, đề xuất các biện pháp phòng độc và an toàn.

‒

Luyện các kĩ năng thực hành, như lắp ráp dụng cụ thí nghiệm, tiến hành thí nghiệm và quan sát hiên tượng xảy ra khi tiến hành thí nghiệm ảo.

Tìm ra nguyên nhân khi thí nghiệm không thành công. Biết cách khai thác thí nghiệm có hiệu quả, vận dụng trong nghiên cứu khoa học, cũng như giải quyết vấn đề thực tiễn cuộc sống.

‒

Tăng hứng thú học tập với môn hóa học, có thái độ kiên trì, khéo léo, sáng tạo khi thực hành thí nghiệm.

I. Thời gian dự kiến (1 tiết) 52

II. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh 1. Giáo viên - Máy vi tính, máy chiếu - Giáo án dạy học - Bài kiểm tra củng cố kiến thức sau bài học.

- Thí nghiệm ảo về phản ứng tách nước của etanol.

2. Học sinh - Máy vi tính, smartphone.

- Sách giáo khoa, vở ghi.

III.

Phương pháp dạy học - Phương pháp dạy học thí nghiệm.

- Phương pháp dạy học trực quan.

- Quan sát + đàm thoại nêu vấn đề.

- Phát hiện và giải quyết vấn đề.

- Điều tra, phỏng vấn.

IV.

Tổ chức các hoạt động dạy học 1. Ổn định tình hình lớp ( 2 – 3 phút ) • Kiểm tra sĩ số, đồng phục, trật tự lớp,…

2. Giảng bài mới ( 40 phút ) Sau khi đã học xong phần lí thuyết về "Tính chất hoá học của Ancol – đặc biệt là phản ứng tách nước". Hôm nay chúng ta sẽ đi tìm hiểu "Thực nghiệm về tính chất hóa học của ancol" thông qua thí nghiệm ảo phản ứng tách nước của ancol etylic (etanol).

53

a. Hoạt động 1: Tìm hiểu về lí thuyết của thí nghiệm. (10 phút) Hoạt động của GV:

Hoạt động của

Nội dung ghi bảng

HS:

Chúng ta đến với thí

*) Thí nghiệm: phản ứng tách

nghiệm: phản ứng tách

nước của etanol

nước của etanol.

1. Chuẩn bị:

- GV yêu cầu HS nghiên

- Hóa chất: dung dịch etanol;

cứu sách giáo khoa và lên - HS chú ý lắng nước brom. bảng viết hóa chất, dụng cụ nghe sau đó phát - Dụng cụ thí nghiệm: ống cần thiết để làm thí nghiệm. biểu câu trả lời.

nghiệm, giá ống nghiệm, đèn

- GV nhận xét, ghi lên

cồn.

bảng.

- HS lắng nghe và 2. Cách tiến hành: ghi chép bài.

Cho 0,5 ml dung dịch phenol vào ống nghiệm, sau đó nhỏ tiếp từng giọt nước brom, đồng thời

 Quan sát hiện tượng.

54

b. Hoạt động 2: Tiến hành thí nghiệm ảo: “Phản ứng tách nước của etanol” Hoạt động

Hoạt động của GV

của HS

Tiếp theo chúng ta tiến hành thực hành thí nghiệm ảo: phản ứng tách nước của etanol.

- GV yêu cầu HS nhớ lại kiến thức vừa nghiên cứu về cách tiến hành thí nghiệm và yêu cầu HS nêu các bước tiến hành làm thí nghiệm ảo.

- HS chú ý

→ Cách tiến hành thí nghiệm bao gồm 4 bước tiến hành thí lắng nghiệm ảo:

nghe

sau đó phát

Bước 1: Click vào biểu tượng chọn dụng cụ thí nghiệm để biểu câu trả chuẩn bị dụng cụ thực hành thí nghiệm

lời.

Bước 2: Lắp dụng cụ như hình vẽ. Cho vào ống nghiệm thứ nhất 5 ml ancol etylic (etanol) và 3ml dung dịch Br2 vào ống nghiệm 2.

HS

lắng

nghe và tiến

Bước 3: Đổ từ từ 5ml dung dịch axit sunfuric đặc vào bình hành làm thí nón. Đun nóng nhẹ để phản ứng xảy ra nhanh hơn.

Bước 4: Quan sát hiện tượng ống nghiệm chứa dung dịch brom sau một thời gian đun nóng bình nón. Giải thích hiện tượng và viết phương trình hóa học của phản ứng xảy ra.

- GV chiếu từng bước lên màn hình và HS tiến hành thí nghiệm theo.

- GV quan sát HS tiến hành thí nghiệm ảo sử dụng phần mềm Chemist.

- GV yêu cầu học sinh tiến hành thí nghiệm ảo xong sau đó trình bày kết quả thí nghiệm và nhận xét về phần mềm.

55

nghiệm.

c. Hoạt động 3: Trình bày báo cáo thí nghiệm. (3 phút) Sau khi HS tiến hành xong các thí nghiệm, GV yêu cầu mỗi cá nhân HS viết báo cáo thí nghiệm theo mẫu đã có sẵn để nộp lại để GV chấm điểm.

Mẫu báo cáo thí nghiệm:

BÁO CÁO THÍ NGHIỆM 1. Tên học sinh: …………………………………………… Lớp: ……………

2. HỌC KÌ….. –

NĂM HỌC 20….. – 20……

3. Thực hành tiết……..sáng (chiều)

Ngày……thàng……năm 20…

4. Tên bài thí nghiệm: Phản ứng tách nước của etanol

Cách

Thí nghiệm

Phản

tiến hành

Hiện tượng

Viết

Đề xuất

Lưu ý

quan sát

phương

được, giải

trình

thay thế

thí

thích

phản ứng

(nếu có)

nghiệm

phương pháp khi làm

ứng

tách nước của etanol

3. Dặn dò - Học bài cũ, đọc trước bài mới “Chương 9: ANĐEHIT – XETON – AXIT CACBOXYLICˮ.

- Giáo viên: nhận xét, đánh giá buổi thực hành.

56

- Học sinh: thu dọn dụng cụ, đồ dùng học tập, các thiết bị điện, vệ sinh lớp học.

V. Rút kinh nghiệm ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………

VI.

Kiểm tra, đánh giá

HS làm bài kiểm tra 15 phút (trắc nghiệm khách quan) với nội dung thuộc phần thí nghiệm về Ancol – về phản ứng tách nước của etanol được GV biên soạn theo định hướng phát triển năng lực.

Ma trận đề kiểm tra TT

Mức độ phát triển năng lực

Nội dung

Biết 1

2

3

Dụng cụ tiến hành thí nghiệm Cách tiến hành thí nghiệm.

Hiểu

VD

VDC

1 câu 1 câu 1,0 đ

20%

1,0 đ

1 câu 1 câu 1,0 đ

Tính chất hóa học

1 câu

1,0 đ

1,0 đ

3 câu 2 câu

TỔNG

57

Tổng

30%

50%

3,0 đ

2,0 đ

2,0 đ

4,0 đ

2,0 đ 1,0 đ

20%

50%

20%

10%

100%

ĐỀ KIỂM TRA 15 PHÚT Câu 1: Trong các dụng cụ thí nghiệm sau bộ dụng cụ nào phù hợp khi tiến hành thí nghiệm phản ứng tách nước của etanol: A. Ống nghiệm, đèn cồn, giá đỡ ống nghiệm.

B. Ống nghiệm, giá đỡ ống nghiệm, ống dẫn khí.

C. Ống nghiệm, đèn cồn, ống dẫn khí, cốc thủy tinh.

D. Ống nghiệm, đèn cồn, giá đỡ ống nghiệm, ống dẫn khí.

Câu 2: Cho dãy các bước tiến hành sau, sắp xếp theo đúng quy trình tiến hành thí nghiệm ảo: (1) Lắp dụng cụ như hình vẽ. Cho vào ống nghiệm thứ nhất 5 ml ancol etylic (etanol) và 3ml dung dịch Br2 vào ống nghiệm 2.

(2) Click vào biểu tượng chọn dụng cụ thí nghiệm để chuẩn bị dụng cụ thực hành thí nghiệm (3) Quan sát hiện tượng ống nghiệm chứa dung dịch brom sau một thời gian đun nóng bình nón. Giải thích hiện tượng và viết phương trình hóa học của phản ứng xảy ra.

(4) Đổ từ từ 5ml dung dịch axit sunfuric đặc vào bình nón. Đun nóng nhẹ để phản ứng xảy ra nhanh hơn.

A. (1) – (2) – (3) – (4).

B. (4) – (2) – (3) – (1).

C. (2) – (1) – (4) – (3).

D. (2) – (3) – (1) – (4).

Câu 3: Sản phẩm chính của phản ứng tách nước của ancol etylic là A. etylen.

B. 2-metyl penten-3.

C. metylen.

D. 2-metyl penten-2.

Câu 4: Khi tiến hành thí nghiệm không thể bỏ qua dụng cụ: 58

A. Ống nghiệm.

B. Ống sinh hàn.

C. Bình thủy tinh.

D. Phễu.

Câu 5: Khi thực hiện thí nghiệm, trong khi đun nóng ống nghiệm, nên: A. Nghiêng ống nghiệm B. Để thẳng ống nghiệm C. Đặt ống nghiệm nằm ngang D. Cả 3 đáp án đều đúng.

Câu 6: Phản ứng tách nước của ancol etylic xảy ra ở điều kiện nào sau đây?

A. 180 º C

B. 170 º C

C. 250 º C

D. 450 º C

Câu 7: Trong phòng thí nghiệm thường điều chế etilen bằng cách nào sau đây?

A. Phản ứng oxi hóa etanol B. Phản ứng thế nhóm OH của ancol C. Phản ứng tách nước của etanol D. Cả 3 phản ứng đều được.

Câu 8: Sau khi phản ứng, sản phẩm tạo ra là khí etilen. Vậy làm thế nào để nhận biết được đó có phải là khí etilen hay không?

A. Cho AgNO3 / NH3 vào sản phẩm thu được.

B. Cho KMnO4 vào.

C. Cho CuSO4 tác dụng.

D. Cho dung dịch brom vào.

Câu 9. Khi tiến hành thí nghiệm ảo, hóa chất em cần mà không có thì em sẽ làm gì?

A. Sử dụng hóa chất đã có trong phòng thí nghiệm ảo điều chế ra hóa chất mình cần dùng.

59

B. Sử dụng hóa chất khác tương tự để thay thế C. Không tiến hành thí nghiệm nữa.

D. Vẫn tiến hành thí nghiệm nhưng bỏ qua chất đấy.

Câu 10: Khi cho dung dịch brom vào sản phẩm thu được thì xảy ra hiện tượng gì?

A. Không có hiện tượng gì xảy ra B. Màu nâu nỏ dung dịch brom nhạt màu dần.

C. Xuất hiện bọt khí D. Tạo kết tủa trắng ĐÁP ÁN VÀ HƯỚNG DẪN CHẤM

Bài kiểm tra 15 phút trắc nghiệm khách quan (tối đa 10,0 điểm – mỗi câu chọn đúng được 1,0 đ) Câu 1 Câu 2 Câu 3 Câu 4 Câu 5 Câu 6 Câu 7 Câu 8 Câu 9 Câu 10 D

C

A

A

A

60

B

C

D

A

B

KẾ HOẠCH DẠY HỌC SỐ 01 Thí nghiệm: Phenol tác dụng với nước brom.

I. Mục tiêu ‒

Học sinh trình bày được mục đích, nguyên tắc, phương pháp điều chế, tính chất, ứng dụng của etanol.

‒

Nêu được dụng cụ và hóa chất cần thiết khi tiến hành thí nghiệm.

‒

Mô tả và giải thích được cách tiến hành, kĩ thuật thực nghiệm các thí nghiệm về hóa học hữu cơ.

‒

Trình bày được quy trình tiến hành thí nghiệm an toàn.

‒

Dự đoán hiện tượng và phương trình hóa học của phản ứng.

‒

Mô tả được quá trình xảy ra, viết phương trình hóa học và giải thích được hiện tượng thu được.

‒

Phân tích được bản chất của thí nghiệm là gì, đề xuất được một số thí nghiệm thay thế, từ đó đề ra phương pháp học tập phù hợp nhất.

‒

Dạy được một thí nghiệm cụ thể theo phương pháp dạy học tích cực

‒

Phát triển kĩ năng tương tác với phần mềm thí nghiệm ảo và năng lực sử dụng công nghệ thông tin trong hóa học.

‒

Đưa ra nhận xét những điều cần chú ý để thí nghiệm thành công, đề xuất các biện pháp phòng độc và an toàn.

‒

Luyện các kĩ năng thực hành, như lắp ráp dụng cụ thí nghiệm, tiến hành thí nghiệm và quan sát hiên tượng xảy ra khi tiến hành thí nghiệm ảo.

Tìm ra nguyên nhân khi thí nghiệm không thành công. Biết cách khai thác thí nghiệm có hiệu quả, vận dụng trong nghiên cứu khoa học, cũng như giải quyết vấn đề thực tiễn cuộc sống.

‒

Tăng hứng thú học tập với môn hóa học, có thái độ kiên trì, khéo léo, sáng tạo khi thực hành thí nghiệm.

II. Thời gian dự kiến (1 tiết) 61

III.

Chuẩn bị của giáo viên và học sinh 1. Giáo viên - Máy vi tính, máy chiếu - Giáo án dạy học - Bài kiểm tra củng cố kiến thức sau bài học.

- Thí nghiệm ảo Phenol tác dụng với nước brom.

2. Học sinh - Máy vi tính, smartphone.

- Sách giáo khoa, vở ghi.

IV.

Phương pháp dạy học - Phương pháp dạy học thí nghiệm.

- Phương pháp dạy học trực quan.

- Quan sát + đàm thoại nêu vấn đề.

- Phát hiện và giải quyết vấn đề.

- Điều tra, phỏng vấn.

V. Tổ chức các hoạt động dạy học 1. Ổn định tình hình lớp ( 2 – 3 phút ) • Kiểm tra sĩ số, đồng phục, trật tự lớp,…

2. Giảng bài mới ( 40 phút ) Sau khi đã học xong phần lí thuyết về “Tính chất hoá học của Phenol – đặc biệt là phenol tác dụng với nước brom”. Hôm nay chúng ta sẽ đi tìm hiểu “Thực nghiệm về tính chất hóa học của ancol” thông qua thí nghiệm ảo “Phenol tác dụng với nước brom”.

62

a. Hoạt động 1: Tìm hiểu về lí thuyết của thí nghiệm. (10 phút) Hoạt động của GV:

Hoạt động của

Nội dung ghi bảng

HS:

Chúng ta đến với thí

*) Thí nghiệm: Phenol tác

nghiệm:

dụng với nước brom

Phenol

tác

dụng với nước brom.

1. Chuẩn bị:

- GV yêu cầu HS nghiên

-

Hóa

chất:

dung

dịch

cứu sách giáo khoa và lên - HS chú ý lắng phenol; nước brom. bảng viết hóa chất, dụng nghe sau đó phát - Dụng cụ thí nghiệm: ống cụ cần thiết để làm thí biểu câu trả lời.

nghiệm, giá ống nghiệm, đèn

nghiệm.

cồn.

- GV nhận xét, ghi lên - HS lắng nghe và 2. Cách tiến hành: bảng.

ghi chép bài.

Cho 0,5 ml dung dịch phenol vào ống nghiệm, sau đó nhỏ tiếp từng giọt nước brom đồng

thời

lắc

nhẹ

ống

nghiệm.  Quan sát hiện tượng.

Giải thích.

63

b. Hoạt động 2: Tiến hành thí nghiệm ảo: “Phenol tác dụng với nước brom” Hoạt động

Hoạt động của GV

của HS

Tiếp theo chúng ta tiến hành thực hành thí nghiệm ảo: Phenol tác dụng với nước brom.

- GV yêu cầu HS nhớ lại kiến thức vừa nghiên cứu về cách tiến hành thí nghiệm và yêu cầu HS nêu các bước tiến hành làm thí nghiệm ảo.

- HS chú ý

→ Cách tiến hành thí nghiệm bao gồm 4 bước tiến hành thí lắng nghiệm ảo:

nghe

sau đó phát

Bước 1: Click vào biểu tượng chọn dụng cụ thí nghiệm để biểu câu trả chuẩn bị dụng cụ thực hành thí nghiệm.

lời.

Bước 2: Lắp dụng cụ như hình vẽ. Cho vào ống nghiệm thứ nhất 0,5 ml dung dịch phenol và vài giọt nước Br2 vào ống nghiệm 2.

HS

lắng

nghe và tiến

Bước 3: Đổ từ từ từng giọt nước brom từ ống nghiệm 2 vào hành làm thí ống nghiệm 1.

nghiệm.

Bước 4: Quan sát hiện tượng trong ống nghiệm 1. Giải thích hiện tượng và viết phương trình hóa học của phản ứng xảy ra.

- GV chiếu từng bước lên màn hình và HS tiến hành thí nghiệm theo.

- GV quan sát HS tiến hành thí nghiệm ảo sử dụng phần mềm Chemist.

- GV yêu cầu học sinh tiến hành thí nghiệm ảo xong sau đó trình bày kết quả thí nghiệm và nhận xét về phần mềm.

64

c. Hoạt động 3: Trình bày báo cáo thí nghiệm. (3 phút) Sau khi HS tiến hành xong các thí nghiệm, GV yêu cầu mỗi cá nhân HS viết báo cáo thí nghiệm theo mẫu đã có sẵn để nộp lại để GV chấm điểm.

Mẫu báo cáo thí nghiệm:

BÁO CÁO THÍ NGHIỆM 5. Tên học sinh: …………………………………………… Lớp: ……………

6. HỌC KÌ…..

– NĂM HỌC 20….. – 20……

7. Thực hành tiết……..sáng (chiều)

Ngày……thàng……năm 20…

8. Tên bài thí nghiệm: Phenol tác dụng với nước brom

Cách

Thí nghiệm

tiến hành

Hiện tượng

Viết

Đề xuất

Lưu ý

quan sát

phương

được, giải

trình

thay thế

thí

thích

phản ứng

(nếu có)

nghiệm

phương pháp khi làm

Phenol tác dụng

với

nước brom

3. Dặn dò - Học bài cũ, đọc trước bài mới “Chương 9: ANĐEHIT – XETON – AXIT CACBOXYLICˮ.

- Giáo viên: nhận xét, đánh giá buổi thực hành.

- Học sinh: thu dọn dụng cụ, đồ dùng học tập, các thiết bị điện, vệ sinh lớp học.

65

VI.

Rút kinh nghiệm

………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………

VII. Kiểm tra, đánh giá HS làm bài kiểm tra 15 phút (trắc nghiệm khách quan) với nội dung thuộc phần thí nghiệm về Phenol – về thí nghiệm Phenol tác dụng với nước brom được GV biên soạn theo định hướng phát triển năng lực.

Ma trận đề kiểm tra TT

Mức độ phát triển năng lực

Nội dung

Biết 1

2

3

Dụng cụ tiến hành thí nghiệm Cách tiến hành thí nghiệm.

Hiểu

VD

VDC

1 câu 1 câu 1,0 đ

20%

1,0 đ

1 câu 1 câu 1,0 đ

Tính chất hóa học

1 câu

1,0 đ

1,0 đ

3 câu 2 câu

TỔNG

66

Tổng

30%

50%

3,0 đ

2,0 đ

2,0 đ

4,0 đ

2,0 đ 1,0 đ

20%

50%

20%

10%

100%

ĐỀ KIỂM TRA 15 PHÚT Câu 1: Trong các dụng cụ thí nghiệm sau bộ dụng cụ nào phù hợp khi tiến hành thí nghiệm phenol tác dụng với nước brom: A. Ống nghiệm, đèn cồn, giá đỡ ống nghiệm.

B. Ống nghiệm, đèn cồn, ống dẫn khí, cốc thủy tinh.

C. Ống nghiệm.

D. Ống nghiệm, đèn cồn.

Câu 2: Cho dãy các bước tiến hành sau, sắp xếp theo đúng quy trình tiến hành thí nghiệm ảo: (1) Đổ từ từ từng giọt nước brom từ ống nghiệm 2 vào ống nghiệm 1.

(2) Quan sát hiện tượng trong ống nghiệm 1. Giải thích hiện tượng và viết phương trình hóa học của phản ứng xảy ra.

(3) Lắp dụng cụ như hình vẽ. Cho vào ống nghiệm thứ nhất 0,5 ml dung dịch phenol và vài giọt nước Br2 vào ống nghiệm 2.

(4) Click vào biểu tượng chọn dụng cụ thí nghiệm để chuẩn bị dụng cụ thực hành thí nghiệm.

A. (1) – (2) – (3) – (4).

B. (4) – (3) – (1) – (2).

C. (2) – (1) – (4) – (3).

D. (2) – (3) – (1) – (4).

Câu 3: Sản phẩm chính của phản ứng phenol tác dụng với nước brom là A. 2,4,6-tribromphenol.

B. 2,4-dibromphenol.

C. phenolbromua.

D. 2-brom dimetylphenol.

Câu 4: Khi tiến hành thí nghiệm không thể bỏ qua dụng cụ: A. Ống sinh hàn.

B. Bình thủy tinh.

67

C. Ống nghiệm.

D. Phễu.

Câu 5: Khi thực hiện thí nghiệm, khi nhỏ nước brom vào ống nghiệm chứa dung dịch phenol nên: A. Nhỏ 1 lần nhỏ 1 công tơ hút thật nhanh B. Đổ nước brom vào ống nghiệm chứa phenol luôn.

C. Nhỏ từ từ nước brom vào dung dịch phenol.

D. Nhỏ nước brom vào dung dịch phenol, lắc nhẹ.

Câu 6: Phản ứng phenol tác dụng với nước brom xảy ra ở điều kiện nào sau đây?

A. Nhiệt độ cao B. Nhiệt độ bình thường C. Nhiệt độ dưới 0º C D. Nhiệt độ nào cũng được Câu 7: Phản ứng phenol tác dụng với nước brom chứng tỏ đây là phản ứng gì?

A. Phản ứng thế nguyên tử H của nhóm –OH B. Phản ứng thế nguyên tử H của vòng benzen C. Phản ứng thế nhóm –OH của mạch nhánh D. Cả 3 phản ứng đều đúng.

Câu 8: Sau khi phản ứng, sản phẩm thu được có hiện tượng gì?

A. Không có hiện tượng gì xảy ra B. Màu nâu nỏ dung dịch brom nhạt màu dần.

C. Xuất hiện bọt khí D. Xuất hiện kết tủa trắng Câu 9. Khi tiến hành thí nghiệm ảo, hóa chất em cần mà không có thì em sẽ làm gì?

68

A. Sử dụng hóa chất đã có trong phòng thí nghiệm ảo điều chế ra hóa chất mình cần dùng.

B. Sử dụng hóa chất khác tương tự để thay thế C. Không tiến hành thí nghiệm nữa.

D. Vẫn tiến hành thí nghiệm nhưng bỏ qua chất đấy.

Câu 10: Phản ứng phenol tác dụng với nước brom là do điều gì?

A. Ảnh hưởng của nhóm –OH tới vòng benzen B. Ảnh hưởng của vòng ben zen tới nhóm –OH C. Cả A và B đều sai D. Cả A và B đều đúng ĐÁP ÁN VÀ HƯỚNG DẪN CHẤM

Bài kiểm tra 15 phút trắc nghiệm khách quan (tối đa 10,0 điểm – mỗi câu chọn đúng được 1,0 đ) Câu 1 Câu 2 Câu 3 Câu 4 Câu 5 Câu 6 Câu 7 Câu 8 Câu 9 Câu 10 C

B

A

C

D

69

B

B

D

A

A

2.6.

Xây dựng bộ công cụ đánh giá năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn của trường THPT Bộ công cụ đánh giá năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn bao

gồm: bảng kiểm quan sát, phiếu tự đánh giá dùng để đánh giá kĩ năng, thái độ, hành vi; bài kiểm tra dùng để đánh giá kiến thức của HS. Trong bài khoá luận này em đã xây dựng mẫu báo cáo thu hoạch sau bài thí nghiệm để đánh giá HS sau khi tiến hành dạy học các thí nghiệm phần “Ancol - Phenol” Hóa học 11 THPT. Nguyên tắc đánh giá năng lực là sử dụng nhiều phương pháp đánh giá khác nhau trong đó phối hợp đánh giá chuyên gia (GV) và tự đánh giá (HS tự đánh giá). Vì vậy, khi thiết kế bộ công cụ đánh giá năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn trong dạy học thí nghiệm, em cũng thiết kế cho cả 2 đối tượng là GV và HS. 2.6.1. Xác định các tiêu chí đánh giá năng lực vận dụng kiến thức hoá học vào thực tiễn Trong các hình thức đánh giá của GV với HS trên lớp có đánh giá qua quan sát. Đánh giá qua quan sát là thông qua quan sát mà đánh giá các thao tác, động cơ, các hành vi, kĩ năng thực hành và kĩ năng nhận thức. Để xây dựng một bảng kiểm quan sát ta cần chú ý các bước sau: − Xác định mục tiêu, đối tượng, nội dung, phạm vi cần quan sát. − Đưa ra các tiêu chí khi quan sát cho từng nội dung. − Hoàn thiện các tiêu chí và mức độ đánh giá phù hợp.

70

Bảng 2.1: Tiêu chí đánh giá năng lực vận dụng kiến thức của HS trong dạy học thí nghiệm Các mức độ

Tiêu chí thể TT

Thành tố

hiện NL VDKTHH vào thực tiễn

Chưa đạt

Đạt

Tốt

( 0 điểm )

( 1 điểm )

( 2 điểm )

Năng lực hệ Hệ thống hóa, Chưa 1

hệ Hệ thống hoá Hệ thống hoá

thống hoá kiến phân loại kiến thống hóa và và phân loại và phân loại thức

thức hoá học.

phân

loại kiến

thức kiến thức đầy

được

kiến nhưng

chưa đủ, logic trong

thức trong bài đầy đủ, logic bài thí nghiệm. thí nghiệm.

trong bài thí nghiệm.

Năng lực phân Phân

tích, Chưa

phân Phân

tích, Phân

tích,

tích, tổng hợp tổng hợp các tích, tổng hợp tổng hợp được tổng hợp được 2

các kiến thức kiến thức hoá được

kiến kiến thức hoá đầy

hoá học vận học.

thức hoá học học trong bài ràng,

dụng vào cuộc

trong bài thí thí

sống thực tiễn

nghiệm.

logic

chưa đầy đủ, học trong bài

phát Phát

hiện các nội thức hóa học hiện được các được 3

rõ

nghiệm kiến thức hoá

chưa rõ ràng.

Năng lực phát Phát hiện kiến Không

đủ,

thí nghiệm.

hiện Phát

hiện

kiến được kiến thức

dung kiến thức gắn với thực kiến thức hoá thức hoá hoá trong bài thí hoá học được tiễn trong bài học trong bài học trong bài nghiệm có gắn ứng

dụng thí nghiệm.

thí nghiệm có thí nghiệm có với thực tiễn

trong các vấn

gắn với thực gắn với thực rõ ràng.

đề, các lĩnh

tiễn.

71

tiễn

nhưng

vực

chưa đầy đủ,

khác

chưa rõ ràng.

nhau.

Năng lực phát Phát hiện các Không

phát Phát

hiện Phát

hiện

hiện các vấn vấn đề trong hiện được có được vấn đề được vấn đề 4

đề trong thực thực tiễn và sử vấn đề trong trong tiễn

và

sử dụng kiến thức thực tiễn

dụng kiến thức hóa hoá

học

học

để

thực trong thực tiễn

tiễn có nhưng và vận dụng chưa vận dụng kiến thức hoá

để giải thích.

kiến thức hoá học trong bài học trong bài thí nghiệm để

giải thích.

thí giải

nghiệm giải thích được thích rõ ràng, khoa

được rõ ràng.

học.

Năng lực độc Độc lập, sáng Chưa độc lập, Đã độc lập, Độc lập, sáng lập, sáng tạo tạo trong việc sáng tạo trong sáng 5

trong việc xử xử lý các vấn việc xử lý các nhưng

tạo tạo trong việc việc xử lý các vấn

xử lý các vấn đề thực tiễn.

vấn đề thực xử lý các vấn đề thực tiễn

đề thực tiễn.

tiễn.

đề thực tiễn tốt. chưa rõ ràng.

*) Lưu ý: Kết quả của học sinh nằm trong 3 nhóm: − Nhóm điểm từ 8 – 10 điểm: Tốt − Nhóm điểm từ 3 – 7 điểm: Đạt − Nhóm điểm từ 0 – 2 điểm: Không đạt.

72

Bảng 2.2: Bảng kiểm quan sát năng lực VDKT vào trong dạy học thí nghiệm (Dành cho GV) HS được quan sát: ..............................................................................................

Trường: …………………………………………… Lớp: ………………..

Tỉnh: …………………………… Huyện: …………………………………...

Tên thí nghiệm dạy học: …………………………………………….............

Họ và tên GV đánh giá: ……………………………………………............ Đánh giá mức độ của NLVDKT STT

1

Tiêu chí thể hiện

Chưa đạt

Đạt

Tốt

NLVDKT

( 0 điểm )

( 1 điểm )

( 2 điểm )

Hệ thống hóa, phân loại kiến thức hoá học.

2

Phân tích, tổng hợp các kiến thức hoá học.

3

Phát hiện kiến thức hóa học gắn với thực tiễn trong bài thí nghiệm.

4

Phát hiện các vấn đề trong thực tiễn và sử dụng kiến thức hóa học để giải thích.

5

Độc lập, sáng tạo trong việc xử lý các vấn đề thực tiễn.

Tổng số điểm đạt được

/10

73

Trong đó: mức chưa đạt: 0 – 2 điểm Mức đạt: 3 – 7 điểm Mức tốt: 8 – 10 điểm

Ngày

tháng

năm

GV đánh giá (Kí và ghi rõ họ tên)

74

Bảng 2.3: Bảng kiểm quan sát năng lực VDKT vào trong học tập thí nghiệm (Dành cho HS) Họ và tên HS: .....................................................................................................

Trường: ………....................……… Lớp: ……...…… Nhóm: ..................

Tỉnh: …………………………… Huyện: …………………………………...

Tên bài thí nghiệm: …………………………………………….............

Hãy đọc các tiêu chí đánh giá NL VDKT và tự đánh giá mức độ đạt được của mình và điền vào ô tương ứng trong bảng sau:

Đánh giá mức độ của NLVDKT STT

1

Tiêu chí thể hiện

Chưa đạt

Đạt

Tốt

NLVDKT

( 0 điểm )

( 1 điểm )

( 2 điểm )

Hệ thống hóa, phân loại kiến thức hoá học.

2

Phân tích, tổng hợp các kiến thức hoá học.

3

Phát hiện kiến thức hóa học gắn với thực tiễn trong bài thí nghiệm.

4

Phát hiện các vấn đề trong thực tiễn và sử dụng kiến thức hóa học để giải thích.

5

Độc lập, sáng tạo trong việc xử lý các vấn đề thực tiễn.

Tổng số điểm đạt được

/10 75

Chú ý: Trong đó: mức chưa đạt: 0 – 2 điểm Mức đạt: 3 – 7 điểm Mức tốt: 8 – 10 điểm

Ngày

tháng

năm

HS đánh giá (Kí và ghi rõ họ tên)

76

Bảng 2.4. Phiếu đánh giá kết quả thí nghiệm của cá nhân

Tiêu chí Mục đánh giá

Điểm Kết quả

Chi tiết

tối đa

Sự tham gia của cá nhân trong tiết học

2

Quá trình hoạt

Sự lắng nghe các thành viên trong lớp

2

động cá nhân

Sự phản hồi của cá nhân trong tiết học

2

(tối đa 10 điểm) Sự hợp tác với các thành viên trong lớp

2

Sự sắp xếp thời gian

2

Chiến thuật tiến hành thí nghiệm

2

Tập trung quan sát thí nghiệm

2

Quá trình thực

hiện thí nghiệm Lựa chọn, tổ chức tiến hành thí nghiệm

2

(tối đa 10 điểm) Liên kết thí nghiệm

2

Kết luận

2

Đánh giá bài báo Đúng mẫu báo cáo

5

cáo kết quả tiến Hình thức bài báo cáo

5

hành thí nghiệm Nội dung

5

(tối đa 20 điểm) Trình bày báo cáo

5

Tính sáng tạo của sản phẩm

5

Ấn tượng chung

5 Tổng: Ngày

50

tháng

năm

GV đánh giá (Kí và ghi rõ họ tên)

77

2.6.2. Phiếu tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng (dành cho HS) Tự đánh giá trong học tập là hình thức đánh giá mà HS tự liên hệ phần nhiệm vụ đã thực hiện với các mục tiêu của quá trình học. Học sinh sẽ học cách đánh giá các nỗ lực và tiến bộ cá nhân, nhìn lại quá trình và phát hiện những điểm cần thay đổi để hoàn thiện bản thân. Đánh giá đồng đẳng là một quá trình trong đó các nhóm HS cùng độ tuổi hoặc cùng lớp sẽ đánh giá công việc lẫn nhau. Một HS sẽ theo dõi bạn học của mình trong suốt quá trình học và do đó sẽ biết thêm các kiến thức cụ thể về công việc của mình khi đối chiếu với GV. Phương pháp đánh giá này có thể được dùng như một biện pháp đánh giá kết quả, nhưng chủ yếu được dùng để hỗ trợ HS trong quá trình học.

Cách tổ chức đánh giá đồng đẳng và tự đánh giá: - Giới thiệu từng bước: giới thiệu đánh giá đồng đẳng từ ở quy mô nhỏ cho đến khi HS cảm thấy thành thạo. Đừng quên rằng HS cũng chưa từng có kinh nghiệm với cách đánh giá này.

- Thông báo cho mọi người được biết: giải thích cho HS, phụ huynh và nhà tư vấn trường học lí do bạn quyết định áp dụng đánh giá đồng đẳng và sẽ tiến hành như thế nào.

- Luyện tập đánh giá đồng đẳng: cho HS cơ hội thực hành để trở nên thuần thục nhưng không yêu cầu các em cho điểm số. Trong bài tập này chúng ta nên góp ý càng nhiều càng tốt để các em thay đổi.

- Đánh giá có ý nghĩa: không nên sử dụng tự đánh giá là cách đánh giá duy nhất mà nên coi nó là một phần của đánh giá kết quả.

78

Bảng 2.5. Phiếu đánh giá đồng đẳng công việc cá nhân – tập thể lớp Họ và tên: .............................................................................

Thang điểm: 3 = tốt nhất trong các thành viên khác trong lớp 2 = Khá 1 = Trung bình 0 = không tốt nhất trong các thành viên khác trong lớp So sánh đồng đẳng

TT 1

Các thành viên trong lớp

2

Nhiệt tình trách nhiệm

3

Tinh thần hợp tác, tôn trọng lắng nghe

4

Tham gia tổ chức quản lí lớp

5

Đưa ra ý kiến có giá trị

6

Đóng góp trong việc hoàn thành sản phẩm

7

Hiệu quả công việc

8

Tổng điểm

79

Điểm

TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 Trong chương này, emm đã xây xựng và tổ chức dạy học một số thí nghiệm phần “Ancol – Phenol” hóa học 11 THPT nhằm phát triển năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn cho HS. Bao gồm: 1. Phân tích vị trí, mục tiêu, nội dung và phương pháp dạy học phần Ancol – Phenol – Hóa học 11 2. Xây dựng được 02 giáo án thí nghiệm dạy học mô phỏng, gồm: ‒

KẾ HOẠCH DẠY HỌC SỐ 01: Dạy học thí nghiệm: Phản ứng tách nước của etanol.

‒

KẾ HOẠCH DẠY HỌC SỐ 02: Dạy học thí nghiệm: Phenol tác dụng với nước brom

3. Đề xuất tổ chức dạy học thí nghiệm theo các phương pháp: ‒

Phương pháp thí nghiệm.

‒

Phương pháp thực hành

‒

Quan sát + đàm thoại nêu vấn đề.

‒

Phát hiện và giải quyết vấn đề.

‒

Điều tra, phỏng vấn.

4. Đề xuất mẫu báo cáo thí nghiệm và hai đề kiểm tra để thực nghiệm sư phạm nhằm đánh giá hiệu quả của việc phát triển năng lực thông qua dạy học thí nghiệm có sử dụng phần mềm thí nghiệm ảo.

5. Đề xuất bộ công cụ để đánh giá sự phát triển năng lực sử dụng thí nghiệm ảo trong học tập môn hóa học vào thực tiễn của HS.

80